TIBET
Een informatiepakket voor een werkstuk of spreekbeurt
COLOFON Tekst: Henk Reuser Illustraties: CMO en zijn licentiegevers, Flickr, Maitreya Instituut, InfoNu.nl, Da Cunha Travel, Infortibet, Scholieren.com, Go4Quiz.com.
De inhoud is met zorg samengesteld. Mocht u van mening zijn dat inbreuk is gedaan op uw auteursrechten of beeldrechten, dan verzoeken wij u vriendelijk contact met ons op te nemen via
[email protected].
Centrum voor Mondiaal Onderwijs
Postbus 9108 6500 HK Nijmegen tel. 024-3613074 e-mail:
[email protected] http://www.cmo.nl
De Scriptieservice Nieuwe Stijl is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van Kerk en Wereld en door een solidariteitsbijdrage van de gezamenlijke religieuzen in Nederland via de commissie PIN.
© Centrum voor Mondiaal Onderwijs, Nijmegen, 2009
II
INHOUD Tibet: Dak van de Wereld Tibet op de wereldkaart Het landschap Lhasa Het Potala-paleis Boeren en nomaden
pag. 1 pag. 2 pag. 2 pag. 3 pag. 3 pag. 4
Tibetaans boeddhisme Monikken, kloosters en tempels Pelgrims in Lhasa Toeristen bezoeken de Jokhang
pag. 6 pag. 7 pag. 8 pag. 8
Middelen van bestaan Landbouw Toerisme Bodemschatten
pag. 9 pag. 9 pag. 9 pag. 10
Gewoonten en gebruiken Thee en boter Het Chamfeest Nieuwjaarsfeest Traditionele genezers
pag. 11 pag. 11 pag. 11 pag. 12 pag. 12
1950: China valt Tibet binnen De sinificatie van Tibet Gevolgen van de sinificatie Protesten tegen de sinificatie Schending van mensenrechten De protestactie van Britt Das De Dalai Lama Het vredesplan van de Dalai Lama
pag. 13 pag. 14 pag. 15 pag. 17 pag. 18 pag. 18 pag. 19 pag. 20
Tibetanen in het buitenland Het kinderdorp in Dharamsala Een Tibetaanse in Nederland
pag. 21 pag. 21 pag. 22
Tibet in de media
pag. 23
Aantekeningen
pag. 25
Meer op Internet
pag. 27
III
IV
TIBET: DAK VAN DE WERELD
Het Potala-paleis in de hoofdstad Lhasa
Bewoners
Landschappen
Goden en demonen
“Het land van de Dalai Lama spreekt al eeuwen tot de verbeelding. Het is er zo weids dat het licht alle ruimte krijgt om het landschap fascinerende kleuren te geven. Het enige geluid dat je hoort als je op een pas staat, is de wind die langs je oren giert. Het verlaten landschap op grote hoogte maakt een onuitwisbare indruk; je staat op het ‘Dak van de Wereld’. Genieten doe je volop van het rustige kloosterleven met indrukwekkende diensten die je ‘s ochtends vroeg kunt bijwonen. Na eeuwenlang van de buitenwereld afgesloten te zijn geweest, ontvangt de traditionele en gastvrije Tibetaanse bevolking haar bezoekers nu met open armen.” Met deze beschrijving maakt een groot reisbureau reclame voor reizen naar Tibet. Tibet lijkt vooral een land vol prachtige natuur en vreemde gebruiken. In dit pakket kijken we echter ook naar de problemen waarmee de Tibetanen te maken hebben. Je leest over het landschap van Tibet en de mensen die er wonen. We laten zien waarom traditie en godsdienst zo belangrijk voor de Tibetanen zijn. We vertellen ook over de moeilijke relatie met buurland China en de gevolgen daarvan voor de Tibetanen. 1
Tibet op de werelkaart Tibet ligt in het werelddeel Azië. Het land wordt omsloten door bergen, waaronder de hoogste berg ter wereld: de Mount Everest, onderdeel van het Himalayagebergte. Tibet ligt op een hoogvlakte van ongeveer vier kilometer boven de zeespiegel. Het is daarmee het hoogstgelegen land ter wereld. Vandaar ook de bijnaam: Dak van de Wereld. Tibetanen zijn gewend aan het leven op deze hoogte. De lucht is hier veel dunner waardoor je zuurstofgebrek kunt krijgen. Bergbeklimmers op de Mount Everest gebruiken daarom zuurstofflessen. In het zuiden grenst Tibet aan India en in het oosten aan China.
INDIA Tibet is dertig maal zo groot als Nederland. Er wonen maar ongeveer 2,4 miljoen Tibetanen en 2,2 miljoen Chinezen.
Het landschap Er zijn veel bergen die altijd besneeuwde toppen hebben. Daar zijn enorme ijsgletsjers. Hoe hoger je komt, hoe lager de temperatuur en hoe dunner de lucht. Er zijn ook uitgestrekte graslanden waar het vee op graast. Bovendien zijn er oerwouden met luipaarden, tijgers en apen. Langs de vele rivieren vindt je uitgestrekte graanvelden. Er zijn verschillende streken waar sinaasappelen, bananen en watermeloenen verbouwd worden. Er zijn dus veel verschillende landschappen te vinden. In het westen van Tibet is de temperatuur altijd erg laag. Koude winden jagen er over grote kale vlaktes. In het noorden van Tibet zijn er wel hete zomers maar zijn de winters ook erg koud. Op de Tibetaanse hoogvlakte ontspringt een aantal grote rivieren. Zo stromen de Yangtze en de Gele Rivier naar China, de Indus stroomt naar India en de Mekong naar Vietnam. De Brahmaputra stroomt naar Bangladesh.
Besneeuwde bergtoppen en laagvlakte
Lhasa, de hoofdstad van Tibet De meeste Tibetanen wonen in dorpen. Er zijn acht grotere steden. Lhasa is daarvan met ongeveer 257.000 inwoners de grootste. Het is de hoofdstad van Tibet. In Lhasa staat ook het Potala-paleis. Vanuit dit paleis regeerde tot 1950 de Dalai Lama. De Dalai Lama is zowel regeringsleider als godsdienstig leider van Tibet. Lhasa betekent letterlijk ‘plek van de goden’. De vele kloosters en tempels worden door duizenden toeristen en pelgrims (mensen die een tocht naar een heilige plaats maken) bezocht. De beroemdste tempel in Lhasa is de Jokhang-tempel. 2
Lhasa: uit het weblog van een toerist, 25 mei 2006: “Lhasa is de hoofdstad van Tibet en ligt op 3700 meter hoogte. De huizen hebben er ramen en deuren met brede zwarte randen, bedoeld om duivelse geesten af te weren. De Tibetanen zijn erg vriendelijk en goedlachs, en evengoed als wij hen bekijken, zo worden wij door hen bekeken. De mensen hebben bolle gezichten, met rode wangen of gerimpeld als leer van al dat harde buitenleven in extreme temperaturen. De vrouwen dragen vaak een dikke overgooier met daarover heen een kleurrijk gestreepte schort. In veel gevallen dragen ze een hoedje tegen de brandende zon. Veel vrouwen hebben lang haar in vlechten om hun hoofd gebonden, maar we zien ook mannen met rode of witte kwasten in hun haar.” Het Potala-paleis “Met een riksja (fietstaxi) gaan we naar de Potala. Het winterpaleis van de Dalai Lama (leider van Tibet) heeft dertien verdiepingen en is meer dan 117 meter hoog. Het geheel bestaat uit een wit en een rood paleis met een klein geel gebouw ertussen. Het witte paleis bevat de woonvertrekken, de kantoren, het studiecentrum en de drukkerij. Het rode paleis bevat naast een aantal tempels ook de gouden tombes (grafkisten) van de vorige Dalai Lama's. In het gele gebouw worden de enorme, met heilige symbolen geborduurde tanka’s (vlaggen) opgeborgen. Deze vlaggen werden tijdens de nieuwjaarsfeesten over de zuidkant van het paleis uitgehangen. We moeten heel wat trappen op voordat we op het dak van het paleis zijn. Het uitzicht valt tegen, we zien voornamelijk flats van Chinese makelij. Het valt op dat het oude Tibetaanse deel tegenwoordig nog maar een klein gedeelte van de stad uitmaakt.”
Het Potala-paleis
De Dalai Lama
Op weg in een riksja
3
Tanka (gebedsvlag)
Boeren Een typisch Tibetaans boerendorp bestaat uit een groepje eenvoudige huizen omringd door akkers. De akkers behoren meestal tot een klooster in de buurt. Het boerenwerk wordt gedaan met de dzo, een kruising tussen een stier en een yak. Sommige rijkere boeren bezitten tegenwoordig een tweewielig tractortje. De geoogste gerst of tarwe wordt met ezels naar de dorsvloer gebracht en met de hand, meestal door de vrouwen, gedorst. Dorsen is het winnen van zaad uit de gerst- en tarwekorrels door erop te kloppen. Dit is zwaar en langdurig werk. In de dorpen zie je geiten en kippen vrij rondlopen. Dit boerenleven is een hard bestaan. Maar de meeste dorpen kunnen zelfstandig bestaan. De dorpsbewoners helpen elkaar waar ze kunnen. De rijkdom en het aanzien binnen het dorp is afhankelijk van het aantal dieren dat een boerenfamilie heeft. Daarnaast is het keukengerei een vorm van welvaart. Er wordt veel geld besteed aan koperen en tinnen potten en pannen. Als je bij een Tibetaanse familie in huis wordt uitgenodigd, zul je het keukengerei, blinkend gepoetst, uitgestald zien in open kasten. Die verzameling wordt dan met trots getoond. Nomaden De nomaden van Tibet trekken in groepen van families door de vlaktes en de bergen. Ze leven in tenten van yakhaar, die gewoonlijk door de gehele familie gebruikt worden. De beslissing om van de ene plek naar de andere te trekken wordt in samenspraak genomen. De tent bevat alle bezittingen. In het midden is er een kookplaats en een klein altaar waarvoor dag en nacht yakboterlampen branden. De bedmatjes waarop men 's nachts slaapt, worden overdag opgeruimd. Er wordt meestal tsampa (gerst) gegeten. Dit wordt vermengd met yakboter of thee. Daarnaast eet men gedroogde yakkaas en yakvlees.
Gezicht op een boerendorpje
Boerin. Sieraden worden ook in kleine dorpjes graag gedragen.
Een dzo
Nomadentent
Een kijkje in een tent
4
Het weiden van de kuddes wordt door de mannen gedaan. Hoewel de families zo dicht mogelijk bij de kuddes blijven, is dit niet altijd mogelijk en zijn de mannen soms dagen of zelf weken van huis. De vrouwen en jonge kinderen blijven bij de tenten en zorgen voor de huishoudelijke karweitjes. Ze weven yakhaar-dekens, schrapen schaapshuiden schoon en maken boter en kaas. Tot laat in de herfst worden de kuddes geweid, daarna daalt men af naar de valleien. In de herfst komen ook de meeste nomaden naar de dorps- of stadsmarkten om handel te drijven. Ze ruilen yakvlees, boter, kaas, huiden en zelf geweven dekens tegen graan en groentes. De nomaden handelen ook in zout, dat ze op de hoogvlaktes in het noorden vinden. Ze horen nog steeds tot de armste bevolkingsgroep van Tibet.
Kledingmarkt in de hoofdstad Lhasa
Het leven op een boerderij Trashi is een veertienjarige jongen en woont met zijn familie op een kleine boerderij. Ook zijn oma woont bij hen sinds de dood van haar man. Hij vertelt: ”Wanneer de zon opkomt, stap ik uit bed. Als eerste doof ik een olielampje dat op het huisaltaar staat. Het beschermt mij en mijn familie tegen boze geesten. Mijn zusje gaat naar de lagere school in het dorp. Zelf moet ik naar de middelbare school in de stad, enkele kilometers van mijn dorp. Het bergpaadje dat ik volg, is smal. Wanneer er mensen van de andere kant komen met bepakte muilezels, word ik bijna van het paadje gedrukt.” Het juweel van de nomaden In het wild leefden er vroeger miljoenen yaks in Tibet. De yak is het symbool van Tibet. Krachtig, vreedzaam en onverstoorbaar speelt hij een grote rol in het leven van de nomaden. Hij levert melk, boter, wol voor dekens en touw, vlees en brandstof (gedroogde mest). Bovenal is de yak een lastdier, onmisbaar voor lange afstanden op koude hoogvlakten. Yak is eigenlijk de term voor het mannetje. Een vrouwtje wordt 'dri' genoemd. Yaks kunnen gemakkelijk twintig jaar worden. Tibetanen noemen hun yaks ook wel ‘nor’ (=juweel). 5
Tibetaans boeddhisme De vorm die het boeddhisme in Tibet kreeg, noemen we het Tibetaans boeddhisme. De verschillen met het Indiase boeddhisme zijn: 1. Het geloof in wedergeboren leraren, zoals de Dalai Lama. 2. Een systeem waarbij geschriften worden verborgen om later, wanneer de wereld er klaar voor is, te worden herontdekt. 3. Het geloof dat de Boeddha in menselijke gedaante kan verschijnen. 4. Het geloof dat het bekend is wat er na de dood gebeurt en dat je de wedergeboorte (reïncarnatie) kunt beïnvloeden.
Boeddha, stichter van het boeddhisme, afgebeeld op een rotswand
Je kunt godsdienstige kennis verkrijgen door het lezen van heilige teksten en door godsdienstig onderwijs. Bijvoorbeeld via monniken, kloosterlingen en natuurlijk de lezingen van de hoogste leider, de Dalai Lama. In het Tibetaans boeddhisme is er sprake van een bijzondere (mystieke) relatie tussen leraar en leerling. Deze bijzondere relatie is een manier om sneller het einddoel, namelijk het verkrijgen van verlichting, te bereiken.
Monniken in typische donkerrode mantels
Iemand die -net als Boeddha- verlicht is, is ontsnapt aan onwetendheid, ervaart geen lijden meer en wordt niet meer wedergeboren. Een manier om verlichting te bereiken is meditatie; al je aandacht richten op een belangrijk onderwerp of probleem. Vooral het opzeggen van mantra's (steeds herhaalde zinnen) is een belangrijk onderdeel in het Tibetaans boeddhisme. Het meest bekende voorbeeld van een mantra is: Om mani padme hum. Dit betekent; ‘Groet aan het juweel in de lotusbloem’.
Om mani padme hum, geschreven in de Tibetaanse taal op een rots in de buurt van het Potala-paleis.
6
Monniken, kloosters en tempels In Tibet heet een godsdienstig leraar een lama. Hij onderwijst de godsdienstige kennis en is de spil van het Tibetaans boeddhisme. De allerhoogste godsdienstig leider heet Dalai Lama. Daarom spreken we weleens van lamaïsme in plaats van Tibetaans boeddhisme. Het monnikendom is de basis van het Tibetaans boeddhisme. Voor 1950 bestonden er meer dan zesduizend kloosters in Tibet. Godsdienst is in Tibet onderdeel van het dagelijks leven. Het is de basis van de Tibetaanse cultuur en leefwijze. In elk dorp en elke stad stonden kloosters en tempels. In deze godsdienstige centra bevonden zich naast duizenden godsdienstige voorwerpen ook teksten over boeddhisme, medicijnen, astrologie, kunst, politiek, literatuur, enzovoort. Het waren de schatkamers van de Tibetaanse cultuur. De kloosters dienden als scholen. Hier werd ongeveer twintig procent van de Tibetanen onderwezen. Daarnaast waren er nog twee overheidsscholen in de hoofdstad Lhasa. Daar werden jongens tot staatsambtenaar opgeleid. Bidden is voor Tibetanen heel belangrijk. Hoe meer, hoe beter. Om zoveel mogelijk te bidden hebben ze gebedsmolens. Daarin zitten rollen papier met daarop gebeden. Een gebedsmolen rond laten draaien gaat veel sneller dan een gebed opzeggen. Daarnaast zijn er gebedsvlaggen. Dit zijn gekleurde stukken textiel. Ze zijn bedrukt met gebeden en spreuken en worden in slingers op bergpassen, in tempels en aan rotspunten in de Himalaya opgehangen. Deze gebedsvlaggen komen alleen voor in het Tibetaans boeddhisme. Hiernaast een foto van jonge monniken bij het lezen van de heilige teksten. 7
Grote gebedsmolen in de Jokhang-tempel
Gebedsvlaggen langs een bergpad
Pelgrims in Lhasa Sinds jaar en dag gaan Tibetanen op pelgrimsreis. Naar heilige bergen, meren en kloosters. Het liefst willen ze één keer in hun leven naar Lhasa. Soms is dit dichtbij huis maar vaak sparen ze jarenlang voor deze reis, die voor sommigen wel 1500 kilometer kan zijn. Soms gaan ze met een groep in een vrachtwagen, maar de meest indrukwekkende beelden van Tibet zijn de mensen die dit lopend doen. Zelfs als het 1.500 kilometer is en zo'n reis jaren duurt. Het plein voor de Jokhang-tempel met rechts een vlaggenpaal
Het ronddraaien van de gebedstrommels
Het aansteken van offerkaarsen
Als de pelgrims in Lhasa zijn gearriveerd, beginnen ze hun ‘kora’ (rondgang) om de heilige Jokhang-tempel. Dit kan één keer zijn maar ook 108 keer, want 108 is een heilig getal in het boeddhisme. Mensen maken dit soort pelgrimsreizen omdat ze denken dat ze zo hun kansen vergroten op een beter volgend leven, geluk kunnen af dwingen en ziektes laten genezen. Op de vier hoeken van de kora staan hoge palen, omwikkeld met Tibetaanse vlaggen, om aan te geven hoe ze hun rondje moeten lopen. In veel gevallen lopen ze tegelijkertijd gebeden te prevelen of ze draaien hun gebedsmolens. Toeristen bezoeken de Jokhang “Het Barkhor-circuit is een 800 meter lange pelgrimsroute rond de Jokhang in het centrum van Lhasa. Op het Barkhor-plein lijkt het of je terug bent in de Middeleeuwen. De vrouwen lopen in donkere jurken met gekleurde schortjes, de monniken in rode gewaden. Overal op het circuit staan stalletjes die van alles verkopen aan zowel Tibetanen als toeristen: souvenirs van verdachte kwaliteit maar ook hoeden, kleden, kathaks (gebedssjaaltjes), gebedsvlaggen en kleding. De hoofdingang is verborgen achter grote doeken. In de centrale hal houden monniken een dienst. Ze slaan op een trommel en mompelen gebeden. Aan een andere kant van de hal branden honderden kaarsen in koperen kandelaars die door de pelgrims worden gevuld met yakboter. Het dakterras biedt een prachtig uitzicht op de bergen, de Potala en het Barkhor-plein.” 8
Middelen van bestaan Landbouw Het klimaat in het zuiden is mild genoeg voor het verbouwen van gerst, tarwe en groenten. Dit gebeurt vooral in beschutte valleien, zoals rond de hoofdstad Lhasa. Ongeveer de helft van de bevolking werkt in de landbouw. In het oosten valt voor de verbouw van gewassen voldoende regen. De akkers in de droge zones van WestTibet zijn aangewezen op uitgekiende watersystemen. De boeren verbouwen vooral gerst, maar ook boekweit en gierst. Als groenten telen ze vooral rammenas, bonen en erwten. De groenten worden voor een deel gedroogd om voor de winter te worden bewaard. De Chinezen hebben rijst en kool uit China geïmporteerd.
Onmisbaar voor de boeren is de yak. Een yak is een rund met lange haren dat goed tegen de kou kan. De yak trekt met gemak de ploeg door de harde grond. De Tibetanen eten het vlees van de yak en drinken de melk en verwerken die tot boter. Als de mest van de yak wordt gedroogd, is het een goede brandstof.
Toerisme Lange tijd was Tibet voor toeristen verboden gebied. Na de inval van de Chinezen in 1950 duldden de Chinese machthebbers geen pottenkijkers. Sinds 1980 is daar verandering in gekomen. De Chinezen zijn er nu van overtuigd dat ze de situatie goed onder controle hebben. Daartoe zijn tal van maatregelen genomen. Zo mogen toeristen slechts bepaalde plaatsen in Tibet bezoeken. De toeristen moeten in groepen komen, in door Chinezen gerunde hotels logeren en een door Chinezen opgesteld programma onder leiding van een Chinese gids volgen. Overal zijn Chinese veiligheidsagenten in burger aanwezig om toeristen en Tibetanen in de gaten te houden. Op allerlei plaatsen zijn bewakingscamera's geïnstalleerd om contacten tussen deze twee groepen vast te leggen. Voor- en nadelen van het toerisme Je kunt je afvragen of je als westers toerist met goed fatsoen naar Tibet kunt gaan. Het geld dat je in Tibet uitgeeft, komt vooral in Chinese zakken terecht. Als je naar Tibet vliegt, kan dat alleen met een Chinese luchtvaartmaatschappij. Ook zijn alle grote hotels in Tibet in Chinese handen. De Dalai Lama juicht het toerisme naar zijn land echter toe. Hij zegt dat de Chinese machthebbers de onderdrukking van de Tibetanen toch niet helemaal kunnen verbergen. Ook kunnen bezoekers de buitenwereld over de situatie in Tibet berichten. Daarnaast is informatie van toeristen voor de Tibetanen de enige manier om kennis te maken met zaken die niet door de Chinezen zijn opgedrongen. 9
Bodemschatten In 2007 bericht de Chinese regering over de ontdekking van een grote hoeveelheid delfstoffen. Deze zijn gevonden in het hooggelegen berggebied. Het gaat vooral om metalen als zink, koper en lood. De Chinese regering wil de delfstoffen voor de snel groeiende Chinese industrie gebruiken. De Tibetaanse bevolking is bang dat de mijnbouw de kwetsbare natuur zal beschadigen. De opbrengst komt alleen ten goede aan China. Tibet heeft het laagste inkomen van alle Chinese gebieden en er is veel werkloosheid.
Bovengrondse mijnbouw is geen aanwinst voor het Tibetaanse landschap
In 2006 was de opening van de Qinghai-Tibet Spoorweg. Het is de hoogst gelegen spoorweg ter wereld. Ze verbindt Tibet voor de eerste keer per spoor met de aangrenzende Chinese provincies. De Chinese regering zegt dat de spoorweg goed is voor de ontwikkeling van het arme Tibet. De Tibetanen zelf hebben geprotesteerd tegen de aanleg. Ze zijn bang voor nog meer Chinezen die naar Tibet komen. De Chinese regering moedigt Chinezen aan zich in Tibet te vestigen. Ze worden gelokt door hogere salarissen en andere voordelen. Sinds 2000 wonen er ongeveer evenveel Chinezen als Tibetanen in Tibet. De Tibetanen zijn bang dat daardoor hun cultuur en leefgewoonten langzaam zullen verdwijnen. Na de komst van de Chinezen in 1950 veranderde er veel. Zo hebben de Chinezen zaken als auto’s en instellingen als ziekenhuizen in Tibet ingevoerd. Daarvoor waren er geen wegen in Tibet. Men reisde te voet, per yak of paard over stoffige paden of over water in boten gemaakt van yakhuiden. China legde veel autowegen aan, vooral om de eigen mensen te vervoeren en om delfstoffen naar China af te voeren. 10
Tibetaanse gewoonten en gebruiken Thee en boter De dagelijkse maaltijd van de Tibetanen bestaat uit een pap van geroosterde en gemalen gerst, tsampa genoemd. Bij de tsampa drinken Tibetanen thee, bestaande uit een blokje geperste theebladeren die met yakboter tot een soepachtig drankje wordt vermengd. In plaats van suiker, doen Tibetanen een snufje zout en wat soda in hun thee. Buitenlanders vinden deze thee meestal vreselijk vies vanwege zijn eigenaardige smaak en geur, maar Tibetanen drinken tientallen koppen per dag. Wie wat sterkers wil, drinkt een glas chang, een soort gerstebier. Overigens wordt yakboter ook als olie gebruikt voor de miljoenen lampen die staan te branden bij de talloze heilige altaren. De geur van yakboter is dan ook kenmerkend voor Tibet. Het Chamfeest Een belangrijk feest is het Chamfeest. De Tibetanen vieren dan de vernieuwing van de seizoenen en de overwinning van het goede op het kwade. Tegenover dansers met godenmaskers staan de dansers met demonenmaskers. De atsara's (clowns) proberen intussen de toeschouwers met grappige opmerkingen en gebaren aan het lachen te maken.
Monnik bezig met het karnen (opkloppen) van boterthee
Dansers op het podium tijdens het Chamfeest
11
Nieuwjaarsfeest In alle Tibetaanse feesten speelt het boeddhisme een belangrijke rol. Een groot spektakel zijn elk jaar de Nieuwjaarsfeesten. Op Nieuwjaarsdag (meestal ergens in onze maand februari) gaat de hele familie naar een tempel om Boeddha te aanbidden. Op de derde dag van het nieuwe jaar bezoeken de Tibetanen vrienden en verwanten om elkaar tashi delek (gelukkig nieuwjaar) te wensen. Vervolgens zijn er vijf dagen lang feesten waarin opera's worden opgevoerd, zangwedstrijden worden gehouden, sportevenementen plaatsvinden of iedereen naar het paardenrennen gaat kijken.
Demonenmasker. Het programma van een Chamfeest omvat een offerritueel, de Dans van de Skeletten, mystieke zang en de Maskerdans. Elk onderdeel is eeuwen oud.
Traditionele genezers Tibetanen kijken heel anders tegen gezondheid en ziekte aan als wij gewend zijn. Een Tibetaanse arts, een menrampa, vertelt daarover: "Onze geneeskunst is zeer gecompliceerd. Ik heb twaalf jaar over mijn studie gedaan. Ons hoofdwerk is het ‘Gyü-shu’, een omvangrijk werk in vier delen. Ik heb daaruit veel uit mijn hoofd moeten leren om de Tibetaanse termen te leren beheersen. Vervolgens heb ik, nadat ik door het zware examen aan de kloosterfaculteit voor medicijnen was gekomen, met mijn broedermonniken de natuur in moeten trekken om geneeskrachtige planten te verzamelen en te ontleden. De meeste kwalen kan de mens door een gezonde manier van leven, een verstandige voeding, geloof en harmonie met zijn medemensen zelf genezen." Ziekenhuizen kenden de Tibetanen niet voor de komst van de Chinezen. Ook nu nog maken de meeste Tibetanen liever gebruik van een menrampa dan van een Chinese arts in een ziekenhuis. Voor tandpijn gaan ook de Tibetanen naar een tandarts. Die heeft meestal geen witte, steriele behandelkamer zoals bij ons. Hij doet zijn werk gewoon op straat, met een boor met voetaandrijving. 12
Een Tibetaanse opera-actrice poseert met een Fuwa-pop, de mascotte van de Olympische Spelen van Peking 2008. De opera is meer dan 600 jaar oud en wordt door China als culturele traditie beschermd.
Veel Tibetanen geloven in de geneeskrachtige werking van amuletten, zoals deze hanger met een tijgerkop.
1950: China valt Tibet binnen In 1950 komt aan de eeuwenlange afzondering van Tibet plotseling een einde. In dat jaar vallen de Chinezen op 7 oktober Tibet binnen. De Chinezen stellen een verdrag op met zeventien punten, allemaal nadelig voor de Tibetanen. De Tibetanen kunnen door de militaire overmacht niets anders doen dan het verdrag ondertekenen. Hun leger stelt immers weinig voor vergeleken met het sterke Chinese leger. 1950: vrachtwagens met Chinese soldaten in de straten van Lhasa
Tibet wordt dan door China uitgeroepen tot een provincie van China met de naam Po Xizang. De Chinezen hebben voortaan de macht in handen. Alle media, zoals kranten en radio, staan onder gezag van Chinezen. Chinese militairen patrouilleren in de straten. De Tibetanen hebben niets meer te zeggen in eigen land. Als de Chinezen Tibet binnenvallen, vinden ze zelf niet dat ze een ander land binnenvallen. Ze stellen dat Tibet altijd al bij China heeft gehoord. En dat China zich lange tijd niet met Tibet heeft bemoeid, komt door andere problemen die er tot 1950 in China zijn geweest.
Parijs, 9 maart 2009: protest tegen de schending van mensenrechten in Tibet
Een vreedzame kaarsenoptocht van monniken in Dharmasala. Ze protesteren tegen de Chinese vorm van apartheid die Chinezen in Tibet betere huisvesting, gezondheidszorg, onderwijs en banen geeft dan de Tibetanen.
Volgens de Chinese regering zouden de Tibetanen juist blij moeten zijn dat China binnenvalt. De verschillen tussen rijk en arm zijn in Tibet immers erg groot. In China is dat veel minder en dus zijn de mensen in China veel gelukkiger. China zal ervoor zorgen dat de Tibetanen dezelfde welvaart krijgen als de Chinezen. Omdat de Chinezen zelf geen godsdienst hebben, gaan ze er van uit dat de Tibetanen gebukt gaan onder het boeddhisme. Dat de Tibetanen uit vrije wil zo godsdienstig zijn, begrijpen ze niet. Ze vinden het maar niets dat er zoveel kloosters, tempels en monniken zijn. Ook het vele bidden, de vele godsdienstige feestdagen en het bestuderen van de heilige boeken vinden ze alleen maar tijdverspilling. Belangrijker is volgens China de ontwikkeling van de economie en de verhoging van de welvaart. 13
De sinificatie van Tibet De verandering van de Tibetaanse maatschappij naar Chinees model leven noemen we de sinificatie of de verchinezing van Tibet. China gebruikt hiervoor drie middelen. Als eerste is er de onderdrukking van de eeuwenoude cultuur en godsdienst van de Tibetanen. Als tweede is er de toestroom van Chinezen naar Tibet. Het derde middel is een politieke hervorming. Dat betekent dat de Tibetanen de Chinese vorm van bestuur krijgen opgelegd. Uiteindelijk is het de bedoeling Tibet tot een onderdeel van China te maken. Net als alle andere Chinese provincies. Allereerst verbiedt China elke uitoefening van de Tibetaanse godsdienst. Duizenden monniken worden gedood, honderdduizenden Tibetanen worden gevangengezet omdat ze Tibetaanse kleding dragen, toch godsdienstoefeningen blijven doen of het met andere Chinese regels niet eens zijn. Omdat Tibet nu bij China hoort, moeten alle Tibetanen gaan leven zoals de Chinezen leven. China vindt dat de Tibetanen, vooral de monniken en kloosterlingen, moeten worden ‘heropgevoed’. Dat wil zeggen dat ze verplicht onderwijs over het politieke systeem van China krijgen. De Tibetaanse manier van leven wordt zo langzaam maar zeker vernietigd. Maar het saamhorigheidsgevoel van de Tibetanen is sterk. Juist door de traditionele levenswijze en juist door de godsdienst voelen alle Tibetanen zich één.
Het monument ‘Vredevolle Bevrijding’ door China in 2001 gepresenteerd tijdens het 50e gedenkjaar. In 2005 stelde China dat Tibet een onvervreemdbaar deel van het Chinese grondgebied uitmaakt sinds de verovering op de Mongolen.
De mening van China China zegt: “Een deel van de Tibetaanse bevolking in het midden van de 20e eeuw was lijfeigene van rijke kloosters en grootgrondbezitters.” Er waren echter ook veel nomaden die hun eigen grond bezaten. Maar China stelt dat de meeste Tibetanen in 1950 nog steeds lijfeigenen waren. De Tibetaanse regering zou de ontwikkeling van Tibet verhinderen. En Tibet zou zich verzetten tegen alle moderniseringsvoorstellen die de Chinese regering deed. China zegt dat de beslissing om Tibet in de Chinese Volksrepubliek op te nemen, juist was genomen om gelijkheid te bereiken. 14
Gevolgen van de sinificatie Na de Chinese inval is er veel ten kwade veranderd in Tibet. Naar schatting is een miljoen Tibetanen omgekomen als gevolg van de Chinese bezetting. De meeste slachtoffers overleden van de honger door een verkeerd landbouwbeleid. Anderen verloren hun leven door mishandeling, marteling en executies. Hiernaast een tempel uit de tijd van de oude Tibetaanse koninkrijken. Deze tempels stammen van de Bongodsdienst af. Bon was de godsdienst die heerste voor de komst van het boeddhisme uit buurland India. Na de inval van 1949 werden zowel deze bontempels als de boeddhistische tempels en kloosters verwoest en beschadigd door de Chinezen. Onafhankelijkheid Meer dan de helft van het Tibetaans grondgebied is ingelijfd bij aangrenzende Chinese provincies. Het overgebleven deel is hernoemd tot de 'Tibet Autonome Regio' (TAR). Deze regio is niet echt autonoom (= zelfstandig) te noemen, want zij staat volledig onder Chinees bestuur. Dit leidt tot verwarring omtrent de werkelijke omvang van Tibet, en is onder meer bedoeld om het Tibetaanse volk te verdelen en om Tibet zo snel mogelijk geheel in China op te laten gaan.
Songsten Gampode, de 33e koning van Tibet en zijn twee vrouwen. Volgens de traditie zou hij het boeddhisme in de zesde eeuw naar Tibet hebben gebracht.
15
Bevolking Er is een grote toestroom van Chinezen naar Tibet. Daardoor worden de Tibetanen een minderheid in eigen land en wordt hun cultuur en identiteit bedreigd. Het doel van deze politiek is het versterken van China’s aanspraak op Tibet. Bovendien komt het bevorderen van de economische welvaart voornamelijk ten goede aan de Chinezen, en niet aan de Tibetanen. Na 1950 is Tibet is in grote mate gemilitariseerd. Er verblijven ongeveer 50.000 Chinese militairen in Tibet en er zijn vijf nucleaire raketbases gevestigd. Godsdienst Veel kloosters en tempels ziijn gedeeltelijk of geheel verwoest. Kunstschatten en kostbare boeken zijn vernietigd, verkocht of weggeroofd. De herbouw van religieuze gebouwen is sinds kort toegestaan. Dit is geen goede zaak omdat de herbouw voornamelijk bedoeld is om toeristen te trekken. In Lhasa worden oude Tibetaanse gebouwen gesloopt om ruimte te maken voor brede wegen en Chinese hoogbouw.
Tibetaans Rood Rood is vooral de kleur van de kasaya, de monniksmantel, afkomstig uit India, waar het een onbelangrijke kleur was. De Indi‐ sche boeddhisten namen die kleur aan voor hun pij als protest tegen de luxe kledij van prinsen en edellieden. Rood was werkelijk ‘geen stijl’ in het India van toen. Daarmee toonden de monniken hun totale desinteresse voor uiterlijke sier, hun onthechting aan het materiële. Maar in Tibet kreeg rood stijl, magische stijl, en werd ‘het rood van de lama's’. Rood is synoniem geworden voor macht in het Tibetaanse boeddhisme. In de Tibetaan‐ se opera is ‘de rode’ de koning en de ‘licht‐ rode’ zijn eerste minister.
In 1995 is de Chinese regering zich ook gaan bemoeien met de opvolging van de hoogste leider, de Dalai Lama. China negeert de door de Dalai Lama geselecteerde opvolger (de Panchen Lama) en heeft een eigen kandidaat naar voren geschoven. De echte Panchen Lama wordt sinds najaar 1995 op een onbekende plaats in China gevangen gehouden. Taal De Tibetaanse taal is volgens China een belemmering voor de ontwikkeling van Tibet en de aansluiting ervan met China. Daarom is het Chinees nu de officiële taal in Tibet. Ook op school wordt in het Chinees les gegeven. Daardoor is het voor Tibetanen moeilijker om middelbaar of hoger onderwijs te volgen. Dit bevordert de werkloosheid onder de Tibetanen. Zo komt er meer verschil in rijkdom en leefkwaliteit tussen Tibetanen en Chinezen. De Chinese onderdrukking heeft alleen maar negatieve effecten gehad op de Tibetaanse bevolking en op Tibet zelf.
16
Tibetaans schrift
Het Chinese leger is met meer dan 50.000 soldaten aanwezig in Tibet
Protesten tegen de Sinificatie Tot 1950 was Tibet een onafhankelijk land, met een eigen volk, taal, cultuur en religie, het Tibetaans boeddhisme. China noemt de invasie een vreedzame bevrijding. Tibetanen noemen het kolonisatie. Omdat geen enkele Tibetaan om de machtsovername heeft gevraagd, wordt de Chinese aanwezigheid in Tibet door de meeste landen als een bezetting gezien. Tijdens de Olympische Zomerspelen 2008 gingen er wereldwijd stemmen op om de Spelen te boycotten vanwege de bezetting van Tibet, de schending van mensenrechten en de vernietiging van cultuurschatten. De volksopstand van 1959 Op 9 maart 1959 breekt er in Lhasa, de hoofdstad van Tibet, een opstand uit. Tien dagen lang wordt het paleis van de Dalai Lama omringd door 300.000 Tibetanen. Ze willen voorkomen dat de Dalai Lama door de Chinezen wordt weggevoerd. In februari 2008 stond Tibet centraal in het Verzetsmuseum Amsterdam. Toen deed de wereldwijd rondreizende expositie ‘A long look homeward’ het museum aan. Deze aangrijpende fototentoonstelling gaf een overzicht van de tragedie en het verzet van het Tibetaanse volk sinds de Chinese inval in 1950 en de daar op volgende bezetting.
De Chinezen grijpen met harde hand in; ze bombarderen Lhasa waarbij duizenden Tibetanen worden gedood. Ook ontbindt China de regering van Tibet. De Dalai Lama lukt het met 200.000 volgelingen over de bergen naar India te vluchten.
Tibetaans verzet in 2008 Jonge Tibetaanse leiders worden ongeduldig en willen de onafhankelijkheid van Tibet uitroepen. Maar oudere leiders willen nog altijd een verzoening met China. De hoogste leider, de Dalai Lama, zegt teleurgesteld te zijn over het mislukken van zijn poging om met China te onderhandelen over gedeeltelijke onafhankelijkheid. In 1988 heeft hij hiervoor nog de Nobelprijs voor de Vrede gekregen. De oudere generatie leiders staat nog steeds achter het vreedzame verzet. De jongere generatie wil door meer verzet naar totale onafhankelijkheid streven. De Chinese regering heeft gezegd dat ze dat nooit zal toestaan. De politie arresteert een Tibetaanse monnik voor de Chinese ambassade, New Delhi, India, maart 2008. Protesten worden door China vaak onlusten of ongeregeldheden genoemd.
De door China verboden Tibetaanse vlag
17
Schending van mensenrechten Volgens de website Save Tibet onthoudt China de Tibetanen een groot aantal mensenrechten. Het gaat met name om de vrijheid van meningsuiting, het recht op vergadering en de vrijheid om te reizen. In 1995 brengt Amnesty International een rapport uit over de mensenrechten in Tibet. In het rapport concludeert Amnesty dat de onderdrukking door China de laatste jaren flink toeneemt. Meer dan 700 Tibetaanse tegenstanders van het Chinese bestuur zitten achter slot en grendel. Onder hen zijn ook vrouwen en kinderen. ‘De kinderen worden regelmatig eenzaam opgesloten, krijgen geen processen, worden geslagen en onderworpen aan zware arbeid en elektrische schokken’, aldus het rapport. De gevangenen zijn vooral boeddhistische monniken en nonnen. Volgens het rapport worden ook zij regelmatig geslagen en gemarteld met stroomstoten. Waarschijnlijk hebben ongeveer honderd gevangenen dit niet overleefd. Ook zijn meer dan 11.000 monniken en nonnen uit Tibet verbannen.
De ex-politieke gevangene Ngawang Sangdrol. Zij werd op haar dertiende gevangen gezet en bracht bijna dertien jaar in Chinese gevangenissen in Tibet door. In februari 1998 hield zij een lezing in het Verzetsmuseum in Amsterdam.
De protestactie van Britt Das Britt begon op 8 augustus 2007 jaar aan een wandeltocht van Amsterdam naar Tibet Dat is een afstand van 9.000 kilometer! Het was haar bedoeling om op 8 augustus 2008, in Lhasa aan te komen. Dat is niet gelukt, helaas. Ze mocht van China Tibet niet in, dus strandde ze in het aangrenzende Nepal. Ze wilde met deze wandeltocht aandacht vragen voor de onderdrukking van het Tibetaanse volk door het grote buurland China. In Dharamsala had ze een ontmoeting met de Dalai Lama.
18
De Dalai Lama De allerhoogste godsdienstig leider in Tibet heet de Dalai Lama. In de taal van de Tibetanen betekent Dalai Lama: ‘Oceaan der Wijsheid’. De huidige Dalai Lama is de viertiende sinds het begin van de Tibetaanse godsdienst. De Dalai Lama wordt niet gekozen. Ook kan zijn functie niet worden geërfd, zoals bijvoorbeeld het koningschap. De Dalai Lama wordt gevonden. Hij is de wedergeboorte van de vorige overleden Dalai Lama. Als een Dalai Lama sterft, wordt hij opgevolgd door een regent, een tijdelijke waarnemer. Tot er een nieuwe Dalai Lama gevonden is, neemt hij de taken over. Zijn belangrijkste taak is het vinden van een nieuwe Dalai Lama. Als de Chinezen in 1950 Tibet binnenvallen, is de Dalai Lama pas vijftien jaar oud. Tot grote onvrede van de Tibetanen wordt het land nog steeds door besluiteloze regenten geregeerd. Als de Dalai Lama zou gaan regeren, zou alles veel beter gaan, meent het volk. En zo krijgt de Dalai Lama als vijftienjarige jongen de enorme verantwoordelijkheid om Tibet in deze moeilijke tijden te leiden. Het eerste wat hij doet, is de hulp inroepen van de Verenigde Naties. Jammer genoeg is Tibet geen lid van de Verenigde Naties en weet de rest van de wereld zo goed als niets van Tibet. Het antwoord van de VN is een volslagen stilzwijgen. Na de opstand van 1959 tegen de Chinese overheersing moet de Dalai Lama vluchten naar India. In Dharamsala vormt hij een regering in ballingschap. Al vijftig jaar voert hij strijd voor vrede in zijn land. Die geweldloze strijd levert hem een grote schare bewonderaars op, onder wie Hollywoodsterren als Richard Gere. Hij reist de hele wereld rond op zoek naar aandacht voor de Tibetaanse zaak. Ondanks bezwaren van de Chinese regering wordt hij door alle groten van de wereld ontvangen, onder wie de president van Amerika. Maar er verandert niets. De Chinezen geven niet toe aan zijn verzoeken om overleg. 19
Een historische foto: van rechts naar links: Dalai Lama, Mao Zedong en de Panchen Lama; door Hou Bo gefotografeerd in 1954 in Beijing
De huidige Dalai Lama op jonge leeftijd. Kort na zijn ontdekking als Panchen Lama
Het vredesplan van de Dalai Lama In 1987 presenteert de Dalai Lama een vijf-punten-vredesplan in de hoop toch met de Chinezen in gesprek te komen. In dit vredesplan stelt hij voor: 1. Vertrek van alle Chinese militairen uit Tibet. 2. Verwijdering van alle kernraketten door de Chinezen in Tibet geplaatst. 3. Een einde aan het migratieplan van de Chinezen. 4. De landsverdediging af te staan aan de Chinezen. 5. De buitenlandse betrekkingen te laten verzorgen door de Chinezen. Sommige Tibetanen vinden dat dit voorstel van de Dalai Lama eigenlijk een overgave is. Zij eisen volledige onafhankelijkheid en zijn bereid een lange guerrillaoorlog te voeren om dit te bereiken. De Dalai Lama blijft echter geloven in geweldloosheid en het streven naar harmonie tussen Tibetanen en Chinezen.
Een recente foto van de Dalai Lama
Levenswijsheid van de Dalai Lama Aan het begin van het nieuwe millenium, in het jaar 2000, vatte de Dalai Lama zijn levenservaring en boeddhistische inzichten als volgt samen: 1. Bedenk dat grote prestaties grote risico’s met zich meebrengen. 2. Heb respect voor jezelf, voor anderen, en verantwoordelijkheid voor al je daden. 3. Bedenk dat niet je zin krijgen soms een goede zaak kan zijn. 4. Neem elke dag wat tijd voor jezelf. 5. Sta open voor verandering, maar houd vast aan je principes. 6. Bedenk dat zwijgen soms de beste manier van antwoorden is. 7. Leid een goed leven. Als je ouder bent en terug denkt, geniet je er weer van. 8. Als je ruzie hebt; praat alleen over het heden, laat het verleden rusten. 9. Ga één keer per jaar naar een plaats waar je nog nooit geweest bent. 20
Tibetanen in het buitenland Na de invasie van de Chinezen zijn honderdduizenden Tibetanen naar het buitenland gevlucht. De grootste groep Tibetanen, zo'n tweehonderdduizend, vlucht na de opstand in 1959 samen met de Dalai Lama naar Dharamsala in India. In deze NoordIndiase stad heeft de Dalai Lama een kashag, een regering in ballingschap, gevormd en is een Tibetaanse gemeenschap ontstaan. Maar er zijn ook veel Tibetanen in andere landen terechtgekomen, ook in Nederland. Bijvoorbeeld Tsering Tsampa (zie pag. 22). Het kinderdorp in Dharamsala Als na de opstand in 1959 de Tibetanen naar India vluchten, krijgen ze te maken met barre omstandigheden. Wekenlang duurt de tocht door de sneeuw en de barre kou in de Himalaya alvorens ze Noord-India bereiken. Velen komen om en blijven in de sneeuw achter. Maar ook ziekten die de Tibetanen voorheen amper kenden, eisen hun tol, vooral de tuberculose. Een van de eerste daden van de Dalai Lama in India is het oprichten van een dorp voor Tibetaanse zwerfkinderen die hun ouders tijdens de vlucht verloren hebben. De kinderen van toen zijn nu volwassenen. Maar Tibetaanse vluchtelingen blijven komen naar Dharamsala, vaak in kleine groepjes. Door de barre omstandigheden tijdens de vlucht komen er nog steeds vluchtelingen om. Sinds 1960 is het kinderdorp in Dharamsala uitgegroeid tot een nederzetting waar ruim 1400 kinderen verblijven, van baby tot jonge volwassene. Inmiddels zijn er meer Tibetaanse kinderdorpen in India, maar die in Dharamsala is nog steeds de grootste.
Een van de honderden Tibetaanse kinderen die in Dharamsala een tweede thuis hebben gevonden.
Tibetaans gezin voor hun woning in Dharamsala
Veel ouders laten hun kinderen in India achter als ze na een pelgrimstocht teruggaan. Ze hebben geen keus, zelf kunnen ze niet blijven omdat de Chinezen eisen dat er familie in Tibet achterblijft als gijzelaar. Bij terugkomst zullen de ouders gestraft worden omdat ze hun kinderen hebben achtergelaten, maar dat hebben ze er voor over. In India hebben de kinderen meer kansen op een gelukkig leven dan in Tibet, ook al beweren de Chinezen het tegendeel. Beter een leven zonder ouders in India, dan een leven met ouders onder Chinese onderdrukking, is het motto. 21
Een Tibetaanse in Nederland Tsering Jampa ontvluchtte Tibet op de rug van haar vader. Ze woont inmiddels al ruim een kwart eeuw als vluchteling in Nederland. Als directeur van International Campaign for Tibet Europe zet ze zich in voor haar land. Journalisten stelden haar op 25 maart de volgende vragen. Tibet is volop in het nieuws. Hoe zien uw dagen eruit? Het is heel intensief en stressvol op het moment. Ik ben, als directeur van de International Campaign for Tibet en voorzitter van de Tibet Support Group, echt de hele dag met Tibet bezig. We zijn constant aan het lobbyen voor de mensenrechten in Tibet en strategieën aan het bedenken voor onze achterban van 56.000 leden in 27 landen om de situatie in Tibet onder de aandacht te brengen.
Tsering Jampa
Hoeveel Tibetaanse asielzoekers zijn er in Nederland? Het precieze aantal is onbekend. Wij gaan uit van ongeveer 300 mensen, waarvan een deel sinds kort in Nederland is. De laatste twee jaar zie je echt dat de gemeenschap groeit. Daarnaast zijn er ook mensen die al in de jaren zestig het land om politieke redenen moesten ontvluchten. Al die mensen zijn ontzettend actief. We hebben afgelopen week nog een brief geschreven aan Prins WillemAlexander om als lid van het Internationaal Olympisch Comité aandacht te vragen voor de mensenrechtensituatie in Tibet.
Tibetaanse vlaggen voor de Chinese ambasade in Den Haag op 10 maart ter herdenking van de opstand in Lhasa. Gefotografeerd vanuit de ambasade zelf.
Kunt u iets zeggen over uw eigen vluchtgeschiedenis? Chinese soldaten hadden het huis van mijn ouders in beslag genomen; we mochten één klein kamertje zelf houden. Mijn ouders moesten wegen aanleggen voor het Chinese Volksbevrijdingsleger. Twee van mijn broers, allebei monniken, moesten hun klooster verlaten. Het klooster werd gebruikt om de paarden van de Chinese soldaten te stallen. We zijn uiteindelijk een jaar na de volksopstand van 1959 in Lhasa gevlucht, ik weet nog dat we alleen ’s nachts konden lopen omdat er overal Chinese soldaten waren, en ik weet ook nog dat ik wist dat ik niet kon gaan huilen. Toen we in Nepal aankwamen, hoorden we dat ook de Dalai Lama gevlucht was. We dachten toen nog dat onze ballingschap niet lang zou duren, maar ik woon na omzwervingen in India, Zwitserland en Canada al weer ruim 25 jaar in Nederland. Wat is uw hoop voor Tibet? Het probleem tussen China en Tibet is zeer complex, maar wij Tibetanen zijn boeddhisten: wij geloven dat alles vergankelijk is. Niets blijft ooit hetzelfde, ook deze situatie niet. Maar we hebben ondertussen geen keus. We moeten blijven opbouwen, we moeten optimistisch blijven, we kunnen niet opgeven. Als je naar de resultaten van de afgelopen jaren kijkt, dan zijn die heel gering. Maar op een dag zal de oplossing komen. Nu kunnen we alleen maar het leed van de Tibetanen proberen te verzachten. 22
Tibet in de media
Namgyal Lhamo is een Tibetaanse traditionele artiste. Als ze acht jaar is, leert ze klassieke zang en dans. Namgyal wist al op jonge leeftijd, met haar bijzondere stem, het dagelijks leven even stil te leggen als haar liederen op de locale radio door de straten schalden. Ze is beroemd en geliefd in Tibet en treedt in de hele wereld op.
De Hollywoodacteur Richard Gere is aanhanger van het boeddhisme en bewonderaar van de Dalai Lama. Hij veroordeelt de bezetting van Tibet door China en treedt op als ambassadeur van de Tibetanen. Hier op de foto met de Dalai Lama.
‘Seven Years in Tibet’ is een film geba-
seerd op een waargebeurd verhaal. Het gaat over de reis van de Oostenrijker Heinrich Harrer door het Himalayagebergte tijdens de Tweede Wereldoorlog. Harrer heeft er geen idee van wat voor een soort reis hem te wachten staat. Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog wordt hij gevangen genomen door de Britten. Wanneer hij erin slaagt uit het Britse krijgsgevangenkamp te ontsnappen, volgt er een moeizame en ingrijpende reis van twee jaar door de Himalaya. Uiteindelijk bereikt hij de geheimzinnige, verboden Tibetaanse hoofdstad Lhasa. Hier woont de vierjarige leider van de boeddhisten, de huidige Dalai Lama, die een geïsoleerd en beschermd bestaan leidt onder het streng toeziend oog van zijn moeder. Hij raakt bevriend met de Dalai Lama en leert hem allerlei levenslessen.
Bioscoopaffiche voor Seven Years in Tibet
23
Een artistieke afbeelding van de Yeti, ofwel de Verschrikkelijke Sneeuwman. Hij zou zich in de Tibetaanse bergen schuil houden. Waarschijnlijk is het bestaan van de Yeti verzonnen. Echt bewijs van zijn bestaan is er niet. Ook de Franse stripfiguur Tintin of wel Kuifje ging op ontdekking naar Tibet. Hier zien ze de voetsporen van de geheimzinnige Yeti. De boeddhistische ‘mandalas’ uit India en Tibet zijn een hulpmiddel om je te concentreren tijdens het mediteren. ‘Mandala’ heeft de betekenis van ‘cirkel’ in het Sanskriet, een uitgestorven Indische taal. Een mandala bestaat uit een regelmatig patroon van figuren en vormen. Het middelpunt van de soms heel ingewikkelde figuren is vaak een symbool voor het middelpunt van de wereld. Ze worden geschilderd of getekend, soms ook in zand.
24
25
AANTEKENINGEN
26
MEER OP INTERNET Op de website van het Centrum voor Mondiaal Onderwijs vind je nog meer onderwerpen die je kunnen helpen bij je werkstuk of spreekbeurt. Je vindt daar tips over hoe je het beste een werkstuk kunt opzetten of hoe je het beste je spreekbeurt kunt inkleden. Ga naar www.cmo.nl of www.maak-een-werkstuk.nl.
27
SCRIPTIESERVICE De Scriptieservice Mondiaal Onderwijs richt zich op leerlingen vanaf 10 jaar. In de reeks zijn meer dan 85 onderwerpen opgenomen over Derde Wereld, Vrede, Milieu en Mensenrechten. Elk pakket bestaat uit 24 pagina's tekst, foto's, tekeningen, strips en/of cartoons. Op de website van het CMO staat een handleiding voor het maken van een scriptie/ werkstuk.
De versie op papier is te bestellen bij: Centrum voor Mondiaal Onderwijs Postbus 9108 6500 HK Nijmegen tel. 024-3613074 e-mail:
[email protected] http://www.cmo.nl Schoolmediatheken, (jeugd)bibliotheken en documentatiecentra kunnen een abonnement op de scriptieservice nemen en ontvangen dan per jaar vijf pakketten.
