Thema s en promotoren masterproeven

FACULTEIT LETTEREN ONDERZOEKSEENHEID GESCHIEDENIS

Thema’s en promotoren masterproeven Profilering Geschiedenis van de Nieuwe Tijd Academiejaar 2016-2017

Inleiding

Doorheen je opleiding Geschiedenis ben je stilaan geëvolueerd van schuchtere scholier naar stellige student, en heb je geleerd hoe je zelf, onder begeleiding, aan kleinschalig historisch onderzoek kan doen. De laatste stap van je vorming, die tot volwaardig academisch onderzoeker, zet je in je masterjaar, wanneer je wordt uitgedaagd om aan te tonen dat je in staat bent om zelfstandig een wetenschappelijk onderzoeksproject tot een goed einde te brengen. Voor het onderwerp van dit onderzoeksproject heb je keuze uit een waaier aan thema’s uit alle tijdvakken en binnen vele specialisaties. Met deze brochure wil de Onderzoeksgroep Nieuwe Tijd alvast de masterproefonderwerpen voor het academiejaar 2016-2017 graag aan jullie voorstellen. De onderzoeksgroep Nieuwe Tijd staat voor gedreven en empirisch onderzoek. Haar leden hebben een bijzondere aandacht voor de studie van de Nederlanden (en omstreken) in de globale context van het Habsburgse rijk van de late vijftiende tot de achttiende eeuw. Zij hebben daarbij oog voor zowel politieke, culturele, religieuze en sociaal-economische verhoudingen, en beperken zich niet tot één methode of theorie. Integendeel, de onderzoeksgroep streeft doelbewust naar een multidisciplinaire benadering van de vroegmoderne stad en staat, gebaseerd op gedegen bronnenonderzoek. Heb je interesse in de geschiedenis van de Nieuwe Tijd, houd je van bronnenonderzoek en wil je graag je masterproef schrijven in een dynamische onderzoeksgroep waar plaats is voor individuele begeleiding, aarzel dan niet om één van de leden van Nieuwe Tijd aan te spreken voor meer informatie.

Promotoren en onderwerpen masterproeven 2016-2017 Erik Aerts Onderzoekstopics: Sociaal-economische geschiedenis: geschiedenis van consumptie en distributie, van conjunctuur en economische ontwikkeling, financiële en monetaire geschiedenis van de Nederlanden, geschiedenis van het alcoholverbruik in de Nederlanden Politieke geschiedenis: overheidsinterventie, instellingen in de Nederlanden (15de -18de eeuw) Contactgegevens: [email protected]

Concrete onderwerpen 1. Aspecten van de bouwgeschiedenis van het Lierse begijnhof in de Nieuwe Tijd (op basis van plaatselijk archief). 2. De fundatie (gratiskas) van bisschop Antoon Triest ca. 1640 (op basis van Gents archief). 3. De levensstijl van families van kooplieden/grootgrondbezitters (op basis van het de Bergeyckarchief in Beveren). 4. De werking en organisatie van een vroegmodern muntatelier (op basis van archief in de Rekenkamer en de Jointe voor de Munt in Brussel). 5. Voeding en consumptie in kloosters en abdijen, in Brabantse steden en op het Brabantse platteland, met o.a. het verbruik van graan en brood, bier, wijn, jenever, tabak, koffie, thee... tijdens de 17de-18de eeuw (op basis van archief in vooral Staten van Brabant, Anderlecht). 6. Handelsverkeer in bepaalde regio (op basis van archief in de Rekenkamer, Brussel).

Thema’s uit de economische geschiedenis 1. Aspecten van de economische geschiedenis van dorpen uit de Antwerpse Kempen en het Hageland (16de-18de eeuw). Bijvoorbeeld: fiscaliteit, grondgebruik en eigendom, landbouw, veestapel, nijverheden, … 2. Aspecten van de demografische geschiedenis van dorpen uit de Antwerpse Kempen en het Hageland. Bijvoorbeeld: gezinsreconstructie, nataliteit, nuptialiteit, mortaliteit, … 3. De conjunctuurevolutie in een bepaalde regio (kasselrij, meierij, fiscaal district…) of een bepaalde stad tijdens de "ongelukseeuw" (ca. 1650-1750). 4. Monetaire geschiedenis (15de-18de eeuw) in de meest ruime zin van het woord: monetaire politiek, muntproductie, geldcirculatie, maar ook valsmunterij en muntdelinquentie 5. Stedelijke financiën in Brabant, Vlaanderen en Land van Loon (analyse van inkomsten en uitgaven, boekhouding, leningen, openbare schuld, directe en indirecte fiscaliteit) en de link met de stedelijke economie. 6. Financiële en economische doorlichting van een klooster of abdij op basis van rapporten van de Rekenkamer en het Comité van de Religiekas. 7. Prijzen en lonen, koopkracht en levensstandaard in Brabantse steden en op het Brabantse platteland. Bijvoorbeeld: de reconstructie van een samengestelde prijsindex voor een bepaald centrum of bepaalde regio. 8. De bier- en jeneverindustrie in een stad of streek (15de-18de eeuw). 9. Onderzoek van muntvondsten uit de nieuwe tijd en hun relatie met de economische geschiedenis. 10. Staatsinterventie in de economie (bij voorkeur een bepaalde sector).

Hans Cools

Onderzoekstopics: Politieke en sociale geschiedenis: staatsvorming, politieke en culturele makelaardij, adelgeschiedenis in de (oude) Nederlanden, Italië en Frankrijk (15de-17de eeuw) Contactgegevens: [email protected]

Vroegmoderne geleerdencultuur 1. De antiquarische beweging in de Nederlanden. Bijvoorbeeld Jean-Jacques Chifflet (1588-1660), Gisbert Cuper (1644-1716), Correspondenten uit de Nederlanden van Nicolas-Claude Fabri de Peiresc (1580-1637), het Album amicorum van de schilder Wiebrand de Geest (1592-1661). 2. De Antwerpse geograaf en auteur van kometentraktaten Johannes Portantius. 3. De traditie van de zeventiende-eeuwse Friese landsgeschiedschrijvers. Analyse van het oeuvre van één auteur bv. Ubo Emmius, Petrus Suffridus, Pier Winsemius, ... 4. De geschiedschrijving van het Vrijgraafschap Bourgondië. Bijvoorbeeld het oeuvre van Louis Gollut (1535-1595). 5. Vroegmoderne stadsbeschrijvingen (chorografieën). Bijvoorbeeld die van Brugge. 6. Geschiedschrijving in de zestiende-eeuwse stad. Bijvoorbeeld ’s Hertogenbosch. Pieter van Os en Willem Molius. 7. Reisverslagen van de Toscaanse prins Cosimo door de Nederlanden (tweede helft jaren 1660). (beschikbaar in Nederlandse vertaling)

Politieke cultuur in de vroegmoderne Nederlanden 1. Analyse van de uitvaartrituelen voor vorsten, landvoogden of stadhouders. Bijvoorbeeld Filips de Schone, Alexander Farnese, Willem Lodewijk van Nassau, Johan Willem Friso van Nassau. 2. Activiteiten van zeventiende-eeuwse herauten of wapenkoningen. Bijvoorbeeld Jules Chifflet. 3. Creatie van een aristocratische identiteit middels geschiedschrijving. Bijvoorbeeld het werk van Joseph de la Pise voor de ‘Hollandse’ Nassaus. 4. Conflicten tussen de lokale bevolking en militairen in de Barrièresteden (18de eeuw).

Nieuwsgaring en nieuws 1. Het genre van de ‘military memoir’. Bijvoorbeeld Everard van Reyd. 2. Brugse almanakken in de zestiende en de zeventiende eeuw. 3. Zeventiende-eeuwse nieuwsbrieven in de collectie Van der Meulen. 4. De gravures van Bernard Picart (1673-1733). 5. Verbeelding van de Franse invasies in de Nederlanden (tweede helft 17de eeuw). 6. Het dagboek van de Friese gedeputeerde te velde Vegeling van Claerbergen. (uitgegeven materiaal) 7. Nieuwsgaring door Willem van Oranje op grond van zijn correspondentie.

Geschiedenis van de Leuvense universiteit 1. Bijdrage tot de geschiedenis van het Vigliuscollege in de Naamsestraat. 2. Cornelius Gemma’s werkzaamheden aan de Leuvense universiteit.

Stadsgeschiedenis 1. Analyse van de conflicten in de Amsterdamse katholieke gemeenschap (jaren 1660). 2. Italiaanse kooplieden in zeventiende-eeuws Amsterdam. Bijvoorbeeld reconstructie van het handelsnetwerk van Francesco Feroni middels een analyse van de betaalbewegingen op zijn rekening bij de Amsterdamse Wisselbank.

Pierre Delsaerdt

Onderzoekstopics: Boekgeschiedenis: boek en bibliotheek in de Nederlanden (16de-17de eeuw) Contactgegevens: [email protected]

Boek- en bibliotheekgeschiedenis 1. De typografische vormgeving van gedrukte boeken in de eerste helft van de 16de eeuw. 2. De geschiedenis van de bibliofilie, voornamelijk vanaf de 18de eeuw. 3. De geschiedenis van institutionele bibliotheken in het ancien régime, met name klooster- en abdijbibliotheken. 4. Een studie van de Leuvense Academische Drukkerij (1759-1797) en haar productie.

Brecht Dewilde

Onderzoekstopics: Sociaal-economische geschiedenis: ambachten en kleinhandel (17de18de eeuw) Cultuurgeschiedenis: schuttersgilden, rederijkerskamers en commerciële cultuur (17de-18de eeuw) Contactgegevens: [email protected]

1. Geschiedenis van de zwarte markt en de illegale economie. 2. Industrie en kleinhandel in de vroegmoderne stad. 3. Stadsvernieuwing: een sociaal-culturele geschiedenis van de Leuvense vaartkom 1750-1850. (met mogelijkheid tot publicatie in de nieuwe reeks publieksboeken Memorabilia Lovaniensis)

Gert Gielis

Onderzoekstopics: Religieuze geschiedenis: de Inquisitie in de Nederlanden (16de eeuw), geschiedenis van de katholieke hervorming (16de-17de eeuw) Intellectuele geschiedenis: geschiedenis van de Leuvense universiteit (15de-18de eeuw) Contactgegevens: [email protected]

1. Onderwerpen in verband met de inquisitie en ketterijbestrijding in de Habsburgse Nederlanden of het prinsbisdom Luik in de zestiende eeuw. 2. De belegering van Leuven in 1542. (kennis van het Latijn wenselijk, maar niet noodzakelijk) 3. Onderwerpen in verband met de universiteit van Leuven in de zestiende eeuw. Bijvoorbeeld een intellectuele biografie van een Leuvense professor of alumnus van de ‘oude universiteit’ zoals Johannes Molanus, Johannes Bunderius, Cunerus Petri, Augustinus Hunnaeus, Elbertus Leoninus, Henricus Cuyckius, … (kennis van het Latijn wenselijk)

Eddy Put Onderzoekstopics: Religieuze geschiedenis: onderwijs in de Nederlanden Politieke geschiedenis: instellingen in de Nederlanden (16de-18de eeuw) Contactgegevens: [email protected]

1. Vrouwenkloosters en kostscholen in de 18de eeuw. Mogelijke casussen: Kortenberg, Wezemaal, … 2. Processies en ommegangen in vroegmoderne parochies. Mogelijke casussen: Lier, Brussel, landelijke dekenijen, … 3. Broederschappen in de vroegmoderne tijd: tussen sociabiliteit en devotie. 4. Schouten, meiers en andere gerechtsofficieren in de 18de eeuw: ordehandhaving tegen de achtergrond van machtsverhoudingen op lokaal vlak (Brabant en Vlaanderen). 5. Litigiositeit voor de Raad van Brabant en de Grote Raad van Mechelen (mogelijk vanuit diverse invalshoeken). 6. Brandbrieven: epistolaire terreur in de tweede helft van de 18de eeuw. 7. Het notariaat in Leuven (16de-18de eeuw): een institutionele benadering. 8. Studentenleven in Leuven in de 18de eeuw. (Kennis van Latijn vereist) 9. Koraalscholen: muzikale vorming en klerikaal cliëntelisme. Mogelijke casussen: Gent, Mechelen, … 10. Weeshuizen en armenscholen. Mogelijke casussen: Geraardsbergen, Leuven, … 11. Studiebeurzen als klantenbinding en als hefboom voor sociale promotie.

Violet Soen

Onderzoekstopics: Religieuze geschiedenis: katholieke hervorming, kerkprovincie Kamerijk, biografieën van bisschoppen, godsdienstoorlogen Politieke geschiedenis: beeldenstorm, opstand der Nederlanden Transregionale geschiedenis: adellijke families in de Nederlanden en Frankrijk (16de-17de eeuw) Contactgegevens: [email protected]

Heb je een idee rond edellieden, bisschoppen, gouverneurs of vrouwen in de Nieuwe Tijd? Of bijt je je liever vast in religieuze verhoudingen in de zestiende-eeuwse Nederlanden? Of episodes van de Nederlandse Opstand? Van harte welkom!

1. Vrouwen in de vroegmoderne drukkerij. 2. Pelgrimsverhalen naar het Heilig Land. 3. Leuven 1572 – Orangistisch bolwerk, of stad in nood? 4. Stad & Universiteit 1562-1568 – Voorbode van erger kwaad? 5. Grensgeschillen (overal ten lande, in vele periodes) 6. In dienst van Farnese. (enkel met kennis van Spaans) 7. Joden in Antwerpen (1565-1580). 8. Diplomaat in dienst van Habsburg, Gilles du Faing. Eigen ideeën steeds bespreekbaar.

Werner Thomas Onderzoekstopics: Atlantische geschiedenis: Spanje en Spaans-Amerika, de Nederlanden als onderdeel van de Spaanse monarchie, de Spaanse Inquisitie in het Spaanse wereldrijk (16de-17de eeuw) Contactgegevens: [email protected]

De Spaanse monarchie in actie 1. Jerónimo Gracián de la Madre de Dios en het aartshertogelijke hof te Brussel. (Passieve kennis van het Spaans vereist; Erasmusverblijf in Madrid aangewezen) 2. De viering van honderd jaar reconquista van de Nederlanden in Vlaamse en Brabantse steden. 3. De anti-abbas van Ten Duinen (1678-1683): abtsbenoemingen als speelbal tussen de Spaanse en Franse vorsten. 4. Les délices d'Espagne (1706) van Juan Alvarez de Colmenar: zwarte of roze legende?

Ideologie en globalisering in het Spaanse wereldrijk 1. De ‘Histoire naturelle et morale des iles Antilles de l'Amerique’ van Charles de Rochefort uit 1658 en zijn vertalingen naar het Nederlands, Engels en Duits. 2. De iconografie van Ignatius van Loyola en Franciscus Xaverius in de Nederlanden. 3. De opstand van de Tepaneken in Chihuahua en de Nederlanden. 4. De Mexicaanse bisschop Juan de Palafox y Mendoza en de Nederlanden. (Passieve kennis van het Spaans aangewezen) 5. Spaanse heiligendevoties in de Nederlanden: van Santa Teresa van Avila tot Santa Rosa de Lima. 6. Scherpenheuvel in de wereld: de verspreiding van een lokale devotie over het Habsburgse wereldrijk. 7. De christelijke martelaren in Japan en de Zuidelijke Nederlanden. 8. Andrés de Soto en de verspreiding van de aartshertogelijke religiositeit in Europa. 9. De herinnering aan Isabel Clara Eugenia en de constructie van een Habsburgs rolmodel.

De Zuidelijke Nederlanden als vertaalcentrum voor de Spaanse monarchie 1. De vertaling van Spaanse werken in de Zuidelijke Nederlanden: reisverhalen en kronieken. (Passieve kennis van het Spaans aangewezen) 2. De vertaling van Spaanse werken in de Zuidelijke Nederlanden: religieuze werken. (Passieve kennis van het Spaans aangewezen) 3. De vertaling van Spaanse werken in de Zuidelijke Nederlanden: controverse. (Passieve kennis van het Spaans aangewezen) 4. Erycius Puteanus ter verdediging van Santiago. (Passieve kennis van het Spaans en het Latijn vereist)

Spaanse elites in de Zuidelijke Nederlanden 1. De familie Alcántara in Lier. 2. De familie Arrazola de Oñate te Brussel. 3. De familie Villegas de Clercamp. 4. De familie López de Ulloa in Limal en Brussel. 5. Adellijke dames voor een adellijk klooster: Zuid-Nederlandse edelvrouwen in het klooster van de ongeschoeide karmelietessen in Brussel. 6. De vreemde eend in de bijt: soldatendochter Margarita Van Noort in het klooster van de ongeschoeide karmelietessen in Brussel. Eigen ideeën steeds bespreekbaar.

Johan Verberckmoes

Onderzoekstopics: Cultuurgeschiedenis: geschiedenis van het lachen, verbeelding van overzeese culturen, emoties en lichamelijkheid Atlantische geschiedenis: Brazilië Contactgegevens: [email protected]

Het mondiale perspectief van de Iberische wereldrijken 1. De jezuïet Judocus Van Suerck in Paraguay (17de eeuw). 2. De jezuïet Balthasar De Camp in Para, Brazilië (17de eeuw). 3. De jezuïet Engelbertus Van den Berghe in Chili (17de eeuw). 4. De jezuïet Martinus Spillebeen in Mexico (17de eeuw). 5. Jezuïeten uit de Nederlanden in Cartagena (Colombia) en Lima (Peru) (17de eeuw). 6. De jezuïet Philippus O’Reilly in Noord-Amerika (18de eeuw). 7. De jezuïet Henricus Uwens bij de Grootmogel in India (17de eeuw). 8. Jezuïeten uit de Nederlanden op de Marianeneilanden (17de eeuw). 9. Franciscanen overzee (17de eeuw). 10. Reisverhalen over Brazilië in de 18de en het begin van de 19de eeuw. 11. Japanse christenen in de culturele verbeelding van de Zuidelijke Nederlanden (17de eeuw). 12. Beeldvorming over Brazilië in drukwerk van de Zuidelijke Nederlanden (17de en 18de eeuw). 13. Jacob Van Meurs als uitgever van internationale reisboeken in Amsterdam (17de eeuw). 14. Andere culturen in optochten en feesten in de Zuidelijke Nederlanden (17de en 18de eeuw).

Emoties in de Spaanse/Oostenrijkse Nederlanden in de Nieuwe Tijd 1. Andere culturen in moppenverzamelingen (17de en 18de eeuw). 2. Vrouwen en mannen in moppenverzamelingen (17de en 18de eeuw). 3. Geestelijken in moppenverzamelingen (17de en 18de eeuw). 4. Theorieën over humor in de Nieuwe Tijd (17de en 18de eeuw). 5. Politieke humor in de Zuidelijke Nederlanden rond 1700. 6. Politieke humor in de Zuidelijke Nederlanden in de loop van de 18de eeuw. 7. Liederen en emoties (17de en 18de eeuw). 8. Emoties op volksprenten (17de en 18de eeuw). 9. Emoties en familiale relaties in de adellijke familie Arenberg. 10. Emoties en familiale relaties in de adellijke familie Merode. 11. Emoties en familiale relaties in de adellijke familie Ursel. 12. Emoties in familiale relaties in de adellijke familie Brouchoven de Bergeijck. 13. Latijnse spektakelcultuur in Engelse kloosters van de Zuidelijke Nederlanden. 14. Pamfletten over laffe soldaten (17de en 18de eeuw). 15. Adviezen over sober leven in drukwerk (17de eeuw).

Onderwerpen Cultureel erfgoedsector FARO, Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed, wil bruggen bouwen tussen opleidingen en het werkveld. Bij de erfgoedorganisaties leven vaak vragen naar verder onderzoek. Daarom lanceerde FARO een oproep naar erfgoedorganisaties om ideeën voor masterproefonderwerpen door te geven. Deze onderwerpen vind je terug via thesisonderwerpen-cultureel-erfgoedsector

http://www.faronet.be/vacatures/stageplaatsen-en-