Thema s: hersenen en huid

LIJFMAGAZINE Tijdschrift over gezondheid en leefstijl

Nummer 4 • april-mei 2012

neem

grate!is me

door Aangeboden s uw huisart

Huid: zuinig zijn op de verpakking

Reuma kent vele gezichten

Als eten een obsessie wordt

Thema’s: hersenen en huid

Migraine: ziekte vol raadsels

NORMADERM INNOVATIE VAN VICHY De 1e complete hydraterende verzorging van Vichy tegen onzuiverheden. Voor een zichtbaar gezonde huid na 7 dagen**. TECHNOLOGIE GEPRESENTEERD OP HET WERELDCONGRES VOOR DERMATOLOGIE. Sterke dermatologische peeling bestanddelen (LHA + Glycolzuur + Salicylzuur). De huid wordt gezuiverd. Dag na dag, wordt de huid zichtbaar getransformeerd. Geschikt voor gevoelige huid. GA VOOR ADVIES NAAR UW APOTHEEK

www.vichy.nl

Onzuiverheden Poriën Glimmen Roodheid Vlekjes Onregelmatige teint

* Parfum is zo geformuleerd dat het risico op allergieën wordt geminimaliseerd. ** Zelfevaluatie, 129 vrouwen. *

Raadsels van ons lichaam In dit vierde nummer van LIJFMAGAZINE bieden wij u weer een groot aantal artikelen over gezondheid, de werking van het menselijk lichaam en een gezonde leefstijl. Een kleine greep uit de inhoud. Ons brein is een belangrijk maar raadselachtig orgaan. Je kunt er niet bij en je kunt het niet voelen. Je merkt het eigenlijk pas als er iets mis is. Hoe onze hersenen werken leest u in het omslagartikel. Volgens bepaalde schattingen zouden zo’n twee miljoen Nederlanders lijden aan een burn-out. Maar wat is een burn-out en hoe kom je er vanaf? De redactie van LIJFMAGAZINE zet de belangrijkste feiten op een rijtje. De huid is het grootste orgaan van ons lichaam. Zij beschermt ons tegen invloeden van buitenaf. We voelen de dingen die we aanraken en de temperatuur om ons heen. En wat we van elkaar zien is de huid. Goed voor je huid zorgen is dus belangrijk. Minstens anderhalf miljoen Nederlanders ervaren de ongemakken van migraine. Het is een ziekte vol raadsels. Voor de redactie van

Gezondheid Gezonde voeding Musea Wetenschap Vrije tijd Theater Preventie Kunst Fotografie Sport Bewegen Wandelen Citytrip Praktijkverhaal Bijzondere huisartsen Lijfverhaal Gezond ouder worden Leefstijl Werking van het menselijk lichaam

LIJFMAGAZINE tijd om feiten en fabeltjes op een rijtje te zetten. Mensen met eetproblemen zijn zo sterk bezig met eten en met hun gewicht dat het een obsessie wordt. Wanneer is er sprake van eetproblemen en hoe zijn ze te herkennen? Reuma is de meest voorkomende volksziekte en kan zowel jongeren als ouderen treffen. Het is een ziekte met vele gezichten. In het Lijfverhaal vertelt Monique van Oosten over haar leven met clusterhoofdpijn. Met een revolutionaire nieuwe behandeling zijn haar dagelijkse pijnaanvallen sterk gereduceerd. In de rubriek ‘Vrije tijd’ neemt de redactie u mee naar Antwerpen, een wereldstad in zakformaat. Als u op de hoogte wilt blijven van LIJFMAGAZINE bezoek dan onze website www.lijfmagazine.com. Daar kunt u alle artikelen en vorige uitgaven van het tijdschrift nog een rustig nalezen.

Wij wensen u veel leesplezier. Pieter van Dam, uitgever/hoofdredacteur en Jan Huizinga, huisarts/hoofdredacteur

3

inhoud

28 43

7

38 8

4

Omslagverhaal Ons brein is een belangrijk orgaan. Het regelt onze bewegingen. Het verzamelt en verwerkt informatie over onze omgeving. Maar het is ook raadselachtig. Je kunt er niet bij. Je kunt het niet voelen. Je merkt het eigenlijk pas als er iets mis is. Wat gebeurt er eigenlijk allemaal daarboven?

april-mei 2012 • LIJFMAGAZINE

Jaargang 2 • nummer 4 • april-mei 2012

30

34

17

36

12

Gezondheid

Cultuur

6. Kort Nieuws: Blessureleed bij voetballers, Verhoogde kans op trombose bij vliegtuigraam 18. Onze huid: zuinig zijn op de verpakking 23. Antwoorden op alledaagse medische vragen: Hoe verwijder je een teek? 28. Migraine: ziekte vol raadsels 32. Reuma kent vele gezichten 36. Wetenschap: Gezond ouder worden met eten uit de oertijd, Diagnose AHDH te vaak en te snel gesteld

14. Kunst als medicijn 17. Musical Soldaat van Oranje: absolute theaterhit. 43. Bijzonder fotowerk van The New York Times Magazine 45. Nostalgie naar de twintigste eeuw

praktijkverhalen

Vrije tijd en beweging

27. Zeerotten in de wachtkamer

34. De dynamiek van Antwerpen

Voeding

LIJFverhaal

30. Eetstoornissen: wanneer eten een obsessie wordt

38. Unieke behandeling van clusterhoofdpijn

LIJFMAGAZINE • april-mei 2012

Preventie 12. Steeds meer mensen zijn ‘opgebrand’ 40. Fitness in plaats van fatness

5

kort nieuws

Nederlander eet te veel zout

Zes op tien amateurvoetballers lopen blessures op Elk voetbalseizoen lopen zes op de tien spelers een blessure op met als gevolg dat ze gemiddeld vijf dagen niet kunnen werken en ruim twee weken niet kunnen sporten. Dat blijkt uit onderzoek van het Universitair Medisch Centrum Utrecht en de KNVB. Voor het onderzoek werden 23 teams uit twee districten een seizoen lang gevolgd. Zestig procent van de spelers raakte in die periode geblesseerd, voornamelijk aan het

bovenbeen, de knie of enkel. In totaal werden 427 blessures geregistreerd. In de helft van de gevallen ging het om spieren peesblessures en bij ruim een kwart van de blessures om letsel aan gewrichten en bindweefsel. Bij zes van de tien van de voetballers werd de blessure behandeld met ijs en/of koeling; ruim de helft van de spelers bezocht een fysiotherapeut. Bij 70 procent van de spelers duurde het één tot vier weken tot zij hersteld waren. Het doorsnee sportverzuim duurde 16 dagen. Slechts 5 procent verzuimde door de blessure van werk of school. Om het risico op blessures te reduceren, gaat de KNVB bijscholing geven aan sportverzorgers en fysiotherapeuten van amateurclubs. Ook tijdens de trainersopleiding moet volgens de KNVB meer aandacht komen voor het voorkomen van blessures. De voetbalbond pleit ook voor een betere toegankelijkheid tot sportartsen en ziet een bezoek aan een sportarts het liefste opgenomen in de basisverzekering.

Een ruime meerderheid van de Nederlanders gebruikt dagelijks meer zout dan goed voor ze is. Uit onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) blijkt dat 85 procent van de bevolking boven de maximum richtlijn van 6 gram per dag zit. Volwassen mannen eten gemiddeld 9,9 gram per dag en vrouwen 7,5 gram per dag. De hoge zoutconsumptie begint al op jonge leeftijd. Jongens krijgen via voeding dagelijks gemiddeld 8,3 gram binnen, meisjes 6,8 gram. Het RIVM onderzocht ook de bronnen van het teveel aan zout. Het meeste zout zit in vleesproducten, sauzen, brood en kaas. Veel zout in het voedsel kan hoge bloeddruk veroorzaken waardoor het risico op hart- en vaatziekten toeneemt.

Verhoogde kans op trombose bij vliegtuigraam Passagiers die in het vliegtuig bij het raam gaan zitten hebben twee keer zoveel kans op trombose als passagiers die aan het gangpad zitten. Dat concluderen onderzoekers van het American College of Chest Physicians in een studie over de risico’s van lange-afstandsvluchten. Bij trombose wordt een bloedstolsel in de aderen gevormd, waardoor sommige delen van het lichaam geen of minder zuurstof krijgen. De oorzaak van het ontwikkelen van trombose tijdens vluchten is het stilzitten en de kans op beweging is aan de raamkant simpelweg kleiner. Passagiers die aan het gangpad zitten gaan makkelijker even naar het toilet of een stukje lopen, concluderen de onderzoekers. Of de passagier economy class, business class of eerste klasse reist, maakt daarbij niet uit.

6

Vaak verhuizen lijkt ongezond Kinderen die tijdens hun jeugd vaak verhuizen lijken op latere leeftijd meer last te hebben van psychische aandoeningen en vaker alcohol of sigaretten te gebruiken. Ook is hun algehele gezondheidstoestand dan beduidend minder in vergelijking met mannen en vrouwen die tijdens hun jeugd minder vak verhuisden. Dat blijkt uit onderzoek van Social and Public Health Sciences Unit in Glasgow aan de hand van gegevens uit een langlopende bevolkingsstudie. Volgens de onderzoekers speelt vooral het veranderen van school een grote rol in de gezondheidsverschillen.


Tekst Pieter van Dam Beeld Pieter van Dam, Dirk Ketting

Vrouwen proberen dik zestig diëten

Popcorn is gezonde snack Volgens onderzoekers van de University of Scranton in de Verenigde Staten is popcorn een zeer gezonde snack. Popcorn bevat weinig calorieën en meer gezonde antioxidanten dan bijvoorbeeld groenten en fruit. Van antioxidanten wordt verondersteld dat zij een positief effect hebben op onze gezondheid. Zij zouden bijvoorbeeld ontstekingen afremmen en een beschermende werking hebben tegen hart- en vaatziekten. Een andere verras-

sende bevinding van de onderzoekers is dat de kern van de popcorn, het deel waar niemand graag op kauwt en dat zo lekker tussen je tanden gaat zitten, de hoogste concentratie antioxidanten bevat. Ook is popcorn de enige snack die voor honderd procent bestaat uit onbewerkt graan. Alle andere granen zijn bewerkt en verdund met andere ingrediënten. Één portie popcorn bevat 70 procent van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid aan granen. De meeste mensen krijgen maar de helft binnen. Met het eten van popcorn kun je dus op een erg prettige manier dat tekort aanvullen. De bereiding van popcorn is echter bepalend voor hoe gezond de snack daadwerkelijk is. Met suiker, boter en zout maak je van popcorn al snel weer een caloriebom. De onderzoekers benadrukken wel dat popcorn verse groenten en fruit niet kan vervangen. Groente en fruit bevatten vitaminen en mineralen die noodzakelijk zijn voor een goede gezondheid.

Betrouwbare medische site van huisartsen Voor mensen met vragen of klachten over hun gezondheid is internet de meest geraadpleegde informatiebron. De gevonden informatie is volgens huisartsen echter niet altijd even betrouwbaar, waardoor mensen voor zichzelf soms de verkeerde conclusie trekken. Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG), de wetenschappelijke vereniging van de huisartsen, heeft daarom een website gelanceerd met betrouwbare medische informatie over gezondheid: www.thuisarts.nl


Wanneer vrouwen de leeftijd van 45 jaar bereiken hebben zij gemiddeld zo’n 61 diëten uitgeprobeerd om overtollig gewicht kwijt te raken. Dat blijkt uit een Brits onderzoek onder zo’n 2.000 mannen en vrouwen. De meeste diëten hebben dus blijkbaar niet het gewenste effect. In het onderzoek gaven ook zes op de tien mensen aan dat hun kinderen gevraagd hebben om bepaalde voedingsmiddelen te vermijden, zoals brood, aardappelen en fruit. Hun kinderen denken dat dit ongezonde producten zijn. De helft van de ouders schrapt deze etenswaren ook daadwerkelijk van het menu, terwijl ze prima in een gezond voedingspatroon passen. Volgens de onderzoekers kunnen diëten dus een nadelig effect hebben op onze eetgewoonten en op een gezond en evenwichtig voedingspatroon.

Kinderen eten gezonder dankzij kookles Kinderen die kookles krijgen of thuis meehelpen met koken gaan gezonder eten, weten ook beter wat gezonde voeding is en krijgen meer zin in gezond eten. Dat blijkt uit een onderzoek van de City University London.

7

omslagartikel

De vele raadsels van het brein

Ons brein is een belangrijk orgaan. Het regelt onze bewegingen. Het verzamelt en verwerkt informatie over onze omgeving. Maar het is ook raadselachtig. Je kunt er niet bij. Je kunt het niet voelen. Je merkt het eigenlijk pas als er iets mis is. Wat gebeurt er eigenlijk allemaal daarboven?

O

nze hersenen wegen ongeveer anderhalf kilo, niet meer dan 2% van ons lichaamsgewicht. Toch gaat 20% van alle zuurstof in ons lichaam naar onze hersenen. Er wordt hard gewerkt in onze bovenkamer. Onze hersenen zorgen bijvoorbeeld dat we rechtop in onze stoel kunnen zitten, een tijdschrift kunnen vasthouden, onze blik op de letters gericht houden en lezen wat er staat. Dankzij onze hersenen kunnen we horen, zien, ruiken, proeven en voelen. Zonder onze hersenen zouden we geen gevoelens of gedachten hebben. Onze hersenen doen dus wel iets met al die zuurstof en voeding die erheen gaan.

Zenuwstelsel Onze hersenen maken deel uit van ons zenuwstelsel. Zenuwen zorgen in ons hele lichaam voor het transport van informatie. Het zijn als het ware de glasvezelkabels van ons lijf. Hersenen en ruggenmerg verwerken al die informatie. Samen heten zij het

8

centrale zenuwstelsel. Het ruggenmerg zit in de ruggenwervels, de hersenen in de schedel. Het centrale zenuwstelsel is dus goed beschermd door bot. Het centrale zenuwstelsel is een soort computer die informatie verzamelt en allerlei processen in het lichaam bestuurt. Voortdurend gaan er stromen informatie van en naar onze hersenen. Gelukkig hoeven we niet al die signalen bewust te ervaren. We kunnen het aan onze hersenen overlaten dat ons lichaam goed werkt. Omgekeerd moet ons lichaam ook zorgen dat onze hersenen blijven werken. Daarvoor is veel zuurstof nodig. En veel brandstof. Dat wordt aangevoerd via het bloed. Er gaat dan ook veel bloed vanuit het hart rechtstreeks naar de hersenen. Als de bloedtoevoer stopt, stoppen de hersenen. Dan verliezen we al binnen enkele seconden het bewustzijn.

Ontwikkeling De ontwikkeling van onze hersenen begint al in de baarmoeder. In het begin lijkt een


Tekst Pieter van Megchelen Beeld Hans Oostrum, Shutterstock

Beroerte: schade door zuurstoftekort mensenkind nog sterk op andere zoogdieren. Maar al snel beginnen onze hersenen harder te groeien dan die van andere dieren. En dat gaat door tot lang na de geboorte. De eerste twintig jaar van ons leven zijn onze hersenen nog ‘in de groei’. Zij groeien van ongeveer 400 gram tot de anderhalve kilo van een volwassene. En dat is maar goed ook. Het hoofd van een volwassene is immers te groot om geboren te worden. Bevallingen zijn nu al zwaar genoeg. Een pasgeboren kind is aangewezen op reflexen. Dat zijn geprogrammeerde bewegingen. De zuigreflex zorgt dat het kind direct na de geboorte al kan drinken. De grijpreflex zorgt ervoor dat een kind iets heel stevig kan vastpakken. Maar voor de rest is het kind volledig afhankelijk van de ouders. Langzamerhand gaat het de omgeving herkennen. Na een week of zes reageert de baby op een bekend gezicht. Met een paar maanden kun je al kiekeboe spelletjes doen. Daarna gaat het hard. Het kind krijgt steeds meer controle over het eigen lichaam. Door te spelen leert het ook de omgeving kennen. ‘Met de handjes kijken’ is daarbij heel belangrijk. Kinderen die beperkt zijn in beweging, ontwikkelen ook minder ruimtelijk inzicht. Mensenkinderen leren ook al vroeg met andere mensen om te gaan. Die eerste schattige glimlach is het begin. Al snel leert het kind reacties uit te lokken. Van ouders, van andere kinderen. En dat gaat nog

Hersenen hebben voortdurend zuurstof nodig. Problemen met de aanvoer van zuurstof leiden dan ook al gauw tot beschadiging van de hersenen. Dat zie je duidelijk bij een beroerte. Door een probleem met de bloedtoevoer krijgt een deel van het brein geen zuurstof. Er gaan dan hersencellen dood. De patiënt kan overlijden. Ook kan er blijvende uitval zijn. Bewegen, praten, maar ook denken en concentreren kunnen moeilijk worden. Jaarlijks worden meer dan dertigduizend mensen in ons land getroffen door een beroerte. Je hebt twee soorten beroertes: herseninfarcten en hersenbloedingen. Bij een infarct raakt een slagader naar de hersenen verstopt door een bloedpropje. Een deel van de hersenen krijgt dan geen zuurstof. Met medicijnen is dat propje tegenwoordig op te lossen. Daardoor kan de schade worden beperkt. Bij een hersenbloeding barst een slagader. Ook dan krijgt een deel van de hersenen geen zuurstof. In beide gevallen spreekt men van een beroerte. De gevolgen zijn hetzelfde. Dokters hebben het ook wel eens over een ‘stroke’, dat is Engels voor beroerte, of over een CVA. Die afkorting staat voor cerebrovasculair accident en betekent letterlijk: een ongeluk in de bloedvaten in de hersenen.

makkelijker als je kunt praten. Dat begint meestal al voor de eerste verjaardag. In het tweede levensjaar komt de taalontwikkeling goed op gang. Meisjes zijn daarin vaak wat sneller dan jongens. En uiteindelijk kunnen de meeste kinderen zich met vier jaar prima redden op de kleuterschool. De ontwikkeling van de hersenen is dan nog lang niet klaar. Je kunt dat bijvoorbeeld zien met een heel simpele test. Een volwassene kan gemakkelijk met zijn handen een snelle afwisselende draaibeweging maken. Alsof je een schroef er snel in en uit draait. Een kleuter kan dat nog lang niet zo snel. Volgens neurologen betekent dit dat de kleine hersenen nog in ontwikkeling zijn. Dat onze hersenen zo lang in ontwikkeling zijn, heeft grote gevolgen. Het betekent dat mensenkinderen lang kwetsbaar zijn. Een pasgeboren veulen kan na een paar uur al

meedraven met de kudde. Een mensenkind gaat pas na ongeveer een jaar lopen. Zelfstandig overleven kunnen we meestal pas in onze tienerjaren. In Nederland vinden we het heel normaal als kinderen 18 jaar of langer bij hun ouders wonen. Dat vraagt >>> een flinke investering van de ouders.

Vlinders in je buik Verliefdheid. Bijna iedereen kent het wel. Dat gevoel van vlinders in je buik. Niet helemaal helder kunnen denken. Het voelt enorm goed, maar je houdt het geen jaren vol. Dat gevoel. Ook wetenschappers zijn er nieuwsgierig naar. Op verschillende manieren hebben ze onderzocht wat er gebeurt als je verliefd wordt. Je kunt je wel afvragen hoe ze dat onderzoek precies gedaan hebben. Want wie echt verliefd is, gaat natuurlijk niet in een laboratorium zitten. Maar goed, uit onderzoek blijkt dat verliefd worden heel snel kan gaan. In een vijfde van een seconde. Er blijken allerlei chemische stoffen in je hersenen vrij te komen. Sommige daarvan lijken op drugs als cocaïne. Vanuit de hersenen gaan signalen naar je hart. Dat gaat sneller kloppen. Sommige van die signalen voel je vooral rond je maag. Vlinders in je buik dus. Wetenschappelijk verantwoord.


9

omslagartikel

taak hebben. Maar keer het niet om. Bijna altijd zijn er ook andere gebieden in de hersenen nodig om die taak uit te voeren. Een agressieve impuls bijvoorbeeld ontstaat in principe in een heel klein gebiedje onderin de hersenen, de hypothalamus. Ook de impuls om seks te hebben of te eten begint meestal in de hypothalamus. Maar het is aan de rest van onze hersenen om daar wel of niet wat mee te doen. Het centrum dat kijkt naar de gevolgen van een handeling, zal vaak op de rem gaan staan. En al word je boos, doe je dat dan met je handen of met woorden?

Denken en zo Met uiterst moderne apparatuur is het mogelijk beschadigingen aan de hersenen op te sporen.

De vogels die rond in de lente uit het ei komen, zijn na een paar maanden zelfstandig. De kinderen die dit voorjaar geboren worden, zijn nog tot 2030 leerplichtig. Maar dat nadeel heeft ook voordelen. Een pasgeboren baby kan zich aanpassen aan heel verschillende omstandigheden. Hij of zij kan leren overleven in Alaska, in Aalsmeer of in het tropisch regenwoud. En de hersenen blijven groeien, zich ontwikkelen. Kinderen met een matige CITOscore blijken toch nog met hoge cijfers een vwo-diploma te kunnen halen. Nu versta je nog niks van Frans. Maar als je verliefd wordt op iemand die alleen Frans spreekt, leer je het supersnel. Als het er echt op aankomt, kunnen onze hersenen heel wat meer dan we ooit hadden gedacht.

Wat zit waar? Wetenschappelijk onderzoek heeft al veel nuttige informatie opgeleverd over de werking van de hersenen. We weten dat achter in onze hersenen beelden worden herkend. We weten waar bewegingen worden gepland, waar tastprikkels worden verwerkt. Op de kaart van de hersenen zijn centra aan te wijzen voor taalherkenning en het spreken. Op de afbeelding op de volgende pagina kun je wat meer voorbeelden zien. Plekken in de hersenen die een bepaalde

10

Als we praten over de hersenen, praten we al snel over ‘ik’ en ‘jij’. De bekende hersenonderzoeker professor Swaab heeft zelfs een boek geschreven met als titel: ‘Wij zijn ons brein’. Daar is heel wat discussie over. We zijn in elk geval meer dan losse breinen. Ons brein is het orgaan dat reageert op de omgeving. En we zijn natuurlijk ook ons lijf. Niemand fluistert tegen zijn geliefde: ‘wat heb je toch een mooi brein’. Maar het is nog lastiger. Wetenschappers zoals Swaab kijken naar andermans hersenen. Ze vergelijken de hersenen van mensen en dieren. Ze stoppen mensen in een scanner. Prachtig onderzoek, dat ons veel leert. Onderzoek dat helpt om mensen met hersenziekten beter te maken. Maar aan de hersenen zit ook een binnenkant. Die ‘binnenkant’, die kennen we allemaal. Ga maar na hoe het is om te denken, te voelen, om iets te zien en dingen te doen. Maar wat die binnenkant precies te maken heeft met de ‘buitenkant’, dat is nog nauwelijks bekend. Geen wetenschapper kan een gedachte aanwijzen. Geen scanner kan echt een gevoel zien. Dat kun je alleen nog maar zelf beleven. •

Bewusteloosheid We zijn bij bewustzijn wanneer de hersenen als geheel goed functioneren. Vooral de hersenschors is daarbij belangrijk. De mate van bewustzijn wordt ook bepaald door een systeem diep in de hersenstam (zie afbeelding). Wanneer iemand buiten bewustzijn is, is er in een van deze gebieden iets niet in orde. Dat kan komen door vergiftiging, beschadiging of door een ontregeling van de stofwisseling. Dat laatste komt het meeste voor, bij ziekten als suikerziekte. Beschadiging kan ontstaan door een ongeval, een hersentumor, een infectie of een beroerte. Coma is een diepe toestand van bewustzijnsverlies als gevolg van een hersenbeschadiging. Artsen kunnen vaststellen hoe diep het coma is door te kijken of iemand reageert op bijvoorbeeld pijnprikkels. Hoe het verder gaat met de patiënt, hangt erg af van de oorzaak van het coma. Als er duurzame schade aan de hersenen is, is herstel moeilijk. Een echt coma duurt meestal enkele weken. Daarna komt de patiënt bij of overlijdt. Sommige patiënten blijven in een toestand die sterk lijkt op een coma, de vegetatieve staat. Ze hebben overdag hun ogen open, maar reageren niet op de omgeving. Hoogstwaarschijnlijk hebben zij vrijwel geen bewustzijn. Maar er zijn ook toestanden die op een coma lijken, waarbij de patiënt wel bewustzijn heeft. Na een bepaald soort beroerte kan iemand bijvoorbeeld een locked in syndrome hebben. Hij kan zich dan vrijwel niet bewegen, maar is wel bij bewustzijn. De film ‘The bell and the butterfly’ gaat over een patiënt met locked in die een boek geschreven heeft door te communiceren met oogbewegingen. Bij andere toestanden, zoals minimally conscious state is er in wisselende mate wel bewustzijn. De laatste jaren is er meer aandacht voor dergelijke bewustzijnstoestanden. Er zijn mensen die na lange tijd ontwaken uit zo’n vegetatieve of minimaal bewuste toestand. Helaas is dit zeldzaam. In de meeste gevallen is het bewuste leven van deze patiënten voorbij.


Voorste hersenkwab

Wandbeenkwab

Slaapbeenkwab

Achterhoofdskwab

Hersenstam

Kleine Hersenen

Wat zit waar in onze hersenen? Het buitenste gedeelte van de hersenen heet de hersenschors. Bij mensen is dat het grootste deel van de hersenen. Daarin verschillen de hersenen van mensen en de meeste dieren. Het binnenste en onderste deel van de hersenen lijken sterk op de hersenen van andere zoogdieren. Het houdt zich vooral bezig met het regelen van lichaamsfuncties. Maar hier beginnen ook emoties en gedragsimpulsen. Het grootste deel van wat onze hersenen doen, gebeurt verspreid door de hersenschors. Signalen uit alle delen van de hersenen worden met elkaar in verband gebracht. Waarschijnlijk is dat wat wij ‘denken’ noemen. Sommige gebieden in de hersenschors hebben een bijzondere functie. De motorische hersenschors houdt zich bezig met bewegingen. De sensorische hersenschors verzamelt alle tastprikkels uit het hele lichaam. Achterin de hersenen bevindt zich het visuele centrum. Daar komen beelden tot stand als ons netvlies geprikkeld is. Links aan de zijkant van de hersenen zitten de centra voor het begrijpen van taal en het spreken. Hier beginnen bewegingen (Motorische hersenschors)

Tastzin (Sensorische hersenschors)

Er komen steeds meer patiënten met dementie. Dementie is vooral een ziekte van de ouderdom. Bij mensen die ouder zijn dan 90 jaar is zelfs 40% dement. Maar door slecht eten en andere oorzaken worden mensen ook al voor hun 65e dement. Dementie ontstaat doordat de hersenen steeds verder achteruitgaan. Het geheugen wordt minder. Vaak zijn patiënten heel somber. Ook gaan zij afwijkend gedrag vertonen. Iemand kan totaal veranderen. Uiteindelijk herkennen patiënten zelfs hun eigen partner of kinderen niet meer. Dementie kan verschillende oorzaken hebben. De meest voorkomende vorm van dementie heet de ziekte van Alzheimer. Op dit moment is er nog geen goede behandeling. De meeste mensen overlijden binnen acht jaar aan de ziekte. Er zijn nu op de hele wereld ruim 35 miljoen patiënten met dementie. Maar dat aantal neemt snel toe. Elke vier seconden komt er wereldwijd een patiënt bij. In Nederland neemt het aantal patiënten toe met ongeveer honderd per dag. Patiënten met dementie hebben veel zorg nodig. Die zorg is duur. Nu al kost dementie de Nederlandse zorg bijna vier miljard euro per jaar. Over 16 jaar is dat naar verwachting 6 miljard. Dementie is dan de duurste ziekte. Er wordt dan ook heel hard gezocht naar goede geneesmiddelen om dementie te genezen. Daarmee zou niet alleen heel veel leed, maar ook veel geld bespaard kunnen worden. Meer informatie: www.alzheimer-nederland.nl

Smaak

Planning van bewegingen

Dementie wordt duurste ziekte

Verwerking tastzin

Planning en controle van gedrag

Verwerking beelden

Zien

Spreken Taal begrijpen Verwerking geluiden Horen Kleine hersenen (Aansturen van bewegingen)


11

preventie

Burn-out. Wat is het en hoe kom je er van af?

Steeds meer mensen zijn ‘opgebrand’

“Ben jij de topper van je eigen leven? Maak van je leven één groot feest!” Froger, Joling en Van der Boom (de Toppers) zingen het in hun nieuwste hit. Het past in deze tijdgeest waarin we elkaar vertellen dat we allemaal zelf verantwoordelijk zijn voor ons eigen topgeluk. Dat lijkt een optimistische boodschap, maar o wee als dat ideaal niet wordt bereikt. Dan ligt een burn-out op de loer. Maar wat is dat nou eigenlijk, een burn-out? En: hoe kom je daar van af?

12

S

inds het burn-outsyndroom in de jaren zeventig vanuit de Verenigde Staten naar ons is overgewaaid heeft dit fenomeen een enorme vlucht genomen. Heel veel mensen zouden er aan lijden. Het getal van twee miljoen (bijna) opgebrande Nederlanders wordt genoemd. Hulpverleners in de reguliere (geestelijke) gezondheidszorg en daarbuiten reiken massaal de helpende hand. Veelzeggend is het ook dat burn-out voorkomt in De Dikke van Dale. Die formuleert het zo: ‘het geheel van medische en/of psychische klachten die het gevolg zijn van langdurige stress ten gevolge van een permanente druk tot het leveren van prestaties’

Geen erkende ziekte Burn-out is nog steeds geen officieel erkende ziekte. Daarvoor is het fenomeen nog te vaag, onvoldoende onderzocht en niet geobjectiveerd. Over oorzaken en behandeling wordt nog steeds getwist. En dus kan iedereen er lustig op los babbelen: dat we heel veel mensen met een burn-out hebben, dat arbeid de oorzaak is, dat we steeds sneller en jonger opgebrand


Tekst Bernadette Schoemaker

raken. Dat je van bijna alles (tegelijkertijd) opgebrand kan raken. En dat zelfs heel veel jonge twintigers er nu last van hebben. Het is zeer de vraag of dit ons veel verder helpt. Van het bijhouden van alle informatie en onzin over deze aandoening alleen zou je al een burn-out krijgen. En dat is dan weer een typische ‘burn-outgrap’. Door alles wat lijkt op extreme vermoeidheid een burn-out te noemen, veroorzaken we samen vooral een groot probleem. Want als zóveel mensen er last van hebben wil niemand opdraaien voor de hoge maatschappelijke kosten van burn-out. Erger is het dat de mensen die het wél hebben mede door al die ruis nog steeds weinig poot aan de grond krijgen.

Kaf en koren Dat burn-out echt bestaat, wordt niet betwist. Al jaren melden volledig uitgeputte, zieke mensen zich bij managers, huisartsen, arbo-artsen, psychologen en coaches. Dat doen ze overigens meestal véél te laat. Professionals met verstand van zaken hebben het begrip burn-out inmiddels redelijk goed afgebakend. Daardoor kan het goed worden herkend. Er moet langdurig sprake zijn van mentale en fysieke klachten. Het is uitputting door langdurige overbelasting. Op hun situatie hebben deze mensen geen controle kunnen uitoefenen. En ze zijn geleidelijk gaan disfunctioneren, op veel gebieden. Er zijn wetenschappelijk verantwoorde vragenlijsten waarmee een echte burn-out snel kan worden vastgesteld. Hiermee is al veel kaf van het koren gescheiden. Wie een goede diagnose wil - of nodig heeft - kan ervoor zorgen dat hij die krijgt. Een arts die zijn vakkennis goed heeft bijgehouden stelt eerst vast wat de patiënt die opgebrand lijkt niet heeft. Het mag geen prettig overzichtelijke lichamelijke ziekte zijn als, bijvoorbeeld, ijzertekort. ‘Gewone’ stress of overspannenheid moet ook worden uitgesloten. Het mag geen teken zijn van een depressie of een neurologische ziekte. En het chronische vermoeidheidssyndroom CVS of ME (ernstige vermoeidheidsklachten die niet aan een herkenbare ziekte kunnen worden toegeschreven) moet ook eerst worden weggestreept. Pas hierna kan aan burn-out


worden gedacht. Althans, dat zeggen de meeste deskundigen op dit moment. Nog steeds blijft er een voorbehoud. Psychiaters erkennen een ziekte als burn-out namelijk niet. In de DSM, de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, het handboek waarmee psychische en psychiatrische aandoeningen worden vastgesteld, komt het gewoon niet voor.

Hersenen Twee jaar geleden was er een belangrijke ontdekking. Voor het eerst zou burn-out zichtbaar zijn gemaakt in de hersenen. Onderzoekers van de Radboud Universiteit Nijmegen vonden een combinatie van een EEG-veranderingen die uniek is voor burnout. Dr. Gilles van Luijtelaar, psycholoog, wetenschappelijk onderzoeker en docent legt uit wat daar het belang van is. “Daarmee is een objectieve, biologische marker gevonden, hét bewijs voor het bestaan van burn-out.” Het was nog maar een kleine studie. Bij 13 mensen is die afwijking vastgesteld. Volgens Van Luijtelaar genoeg om de wetenschappelijke waarde te staven. “De dertien mensen bij wie die afwijkende hersenactiviteit is vastgesteld hadden een échte burn-out.” Die was overigens werkgerelateerd. Waarmee niet is gezegd dat burn-out altijd ontstaat door werk. Van Luijtelaar: “Ook huisvrouwen kunnen opgebrand raken.”

Werkgever, arbo-arts, huisarts Hoe kom je van een burn-out af? Waar moet je je melden? Bij je werkgever? Dat kan, maar die heeft niet altijd verstand van zaken. Bovendien ziet die zijn opgebrande werknemer natuurlijk graag weer snel terug op het werk. Een echte burn-out kost veel geld want daarmee ben je lang uit de roulatie. Een half jaar, wordt veel genoemd. Jarenlang disfunctioneren komt ook voor, maar dat zijn extreme situaties. Werkgevers hebben het doorgeschoven naar arbo-artsen. Ze verwachten dat die de juiste oplossing bieden, bij voorkeur snel en duurzaam, zowel voor werknemers én werkgevers. Hoe de arbo-arts deze moeilijke opdracht uitvoert hangt af van zijn eigen opvattingen en de richtlijnen van zijn beroepsgroep. De ene arbo-arts

Beeld Shutterstock

stelt zich anders op dan de andere. Lastig voor de opgebrande werknemer, maar het bestaat allemaal, naast elkaar. Googlen op internet geeft een bom aan informatie die zeker niet altijd betrouwbaar is en een overvloed aan behandelaars en kwakzalvers. Bij de huisarts aankloppen is verstandig. Voor de diagnostiek en behandeling van burn-out staan ook huisartsen garant.

Strandwandelen Wandelen langs het strand kan nooit kwaad. Yoga, mindfullness of anderszins stilvallen ook niet. Thuis uit het raam gaan kijken mag ook, een poosje. Het past allemaal in de stappenplannen van huisartsen, psychologen en coaches met dit specialisme. In veel varianten staat die behandeling beschreven: in de NHG Patiëntenbrief Overspanning en burn-out van de huisarts, maar ook in richtlijnen van anderen. Die staan ook beschreven in tal van boeken, zelfhulpboeken en in e-health-programma’s. Een poosje uit de ratrace stappen en bijkomen, daar komt het op neer. Daarna komt het moeilijkste. Een nieuwe leefstijl, een nieuwe houding, nieuw gedrag aanleren. Bij de ene behandelaar, coach of trainer anders of sneller dan bij de andere, maar vast staat dat dit moet. Omdat de stressvolle omgeving waarin we leven en werken nu eenmaal niet (snel) verandert. En we blijven er zelf verantwoordelijk voor dat de lamp weer gaat branden en blijft branden. Ook bij alle stress die ‘gewoon’ weer op herstelde burn-outpatiënten afkomt.

Goud Terug naar het onderzoek van de neuropsychologen in Nijmegen. Wat gebeurt daarmee? Een vervolg op de studie is volgens Van Luijtelaar nodig, maar niemand heeft dat nog opgepakt: “De diagnostiek en behandeling zijn gebaat bij een objectieve biologische marker. Zeker bij een aandoening als burn-out. Het komt erop neer dat de belangstelling er nog niet groot genoeg voor is. Zonde. Want bij een biologische marker voor burn-out is iedereen gebaat. En arbeids- en organi satiepsychologen hebben daarmee goud in handen.” •

13

Cultuur

Tekst Pieter van Dam

Beeld AMC, Dirk Ketting

De galerie van het LUMC achter de centrale hoofdingang.

kleine 3.000 kunstwerken. Het ziekenhuis heeft sinds de opening van de nieuwbouw een eigen galerie, waar zes keer per jaar werk van jonge en gevestigde kunstenaars wordt geëtaleerd. Het AMC en LUMC hebben aparte wandelroutes langs hun collecties uitgezet. Inmiddels hebben ook de andere academische ziekenhuizen een kunstcollectie aangelegd en heeft ook een groot aantal algemene ziekenhuizen de toegevoegde waarde van kunst voor een aangenamer ziekenhuisklimaat ontdekt.

Kunst als medicijn Wie op zoek is naar een goed overzicht van de beeldende kunst in Nederland na de Tweede Wereldoorlog moet niet naar een museum maar….. naar een ziekenhuis.

D

e academische ziekenhuizen bezitten namelijk kunstcollecties van een museale kwaliteit, die vrij te bezichtigen zijn. Absolute uitschieter is het AMC in Amsterdam dat de openbare ruimten in het ziekenhuis heeft verrijkt met zo’n 6.000 kunstwerken. Bij de bouw van het AMC in de jaren zeventig van de vorige eeuw is bewust gekozen om kunst een integraal onderdeel te laten zijn van die aparte ziekenhuiswereld aan de rand van de stad Amsterdam. Grote aanjager was de hoogleraar heelkunde Pim Brummelkamp, een fervent kunstverzamelaar die zijn eigen collectie in bruikleen gaf aan het ziekenhuis. Die collectie kon snel uitgebreid worden dankzij de toenmalige eenprocentsregeling waarbij (semi)overheidsinstellingen bij nieuwbouwprojecten één procent van de ruwe bouwsom konden besteden aan

14

de aanschaf van kunstwerken. Jaarlijks stelt het ziekenhuis een bescheiden bedrag ter beschikking om de collectie verder uit te breiden.

De kunstcollecties van de ziekenhuizen zijn niet aan te merken als ziekenhuiskunst. De kunstwerken hebben in geen enkel opzicht een link naar de activiteiten van het ziekenhuis. Daar is bewust voor gekozen. Uit de vele reacties van patiënten blijkt dat kunst in het ziekenhuis bijzonder wordt gewaardeerd. Het biedt hen positieve afleiding en inspiratie. •

Geen ziekenhuiskunst Het Leids Universitair Medisch Centrum trad vrij snel in de voetsporen van het AMC. Ook daar was de bouw van een nieuw ziekenhuis aanleiding om de belevingswereld van de openbare ruimten te verrijken met kunst. De collectie van het LUMC is eveneens van museale kwaliteit en omvat inmiddels een

Het personeelsplein van het AMC wordt gedomineerd oor een 83 meter lange digitale computer print van Roy Villevoye met de titel ‘The way to go’. Het werk werd in 2001 vervaardigd in opdracht van het AMC.

april-mei december2012 2010• •LIJFMAGAZINE UWLIJFBLAD

Helpt bij droge huid, mond en ogen Ons lichaam wordt beschermd door de huid. Onze huid kan door verschillende omstandigheden droger worden, net als de ogen en de mond. Dit geldt voor zowel vrouwen als mannen. Bij vrouwen kan er bovendien sprake zijn van vaginale droogte die vaak tijdens de overgang begint. Een vrucht die een positieve invloed heeft op deze problemen is de duindoornbes. De olie uit de duindoornbes is rijk aan omega-7 vetzuren, welke door het lichaam gebruikt worden om o.a. de huid vochtig en soepel te houden. Membrasin dagdosering bevat duindoornbesolie uit 200.000 mg duindoornbessen. Een totale verpakking van 60 capsules bevat zo wel 3 kilo duindoornbessen!

Membrasin

· · · · · ·

Voor zowel mannen als vrouwen Rijk aan omega 7 vetzuren Bevat omega 3, 6 en 9 100% natuurlijk Ondersteunt van binnenuit Verkrijgbaar in capsules en vloeibaar

Meer weten over Membrasin®?

Onder andere verkrijgbaar bij

Infolijn: 0341 46 21 46

DA, De Tuinen, G&W winkels en

[email protected]

apotheken.

www.membrasin.nl

NIEUWS

Stemmings klachten Sint-Janskruid wordt al eeuwen ingezet ter verbetering van stemmingsklachten. Inmiddels zijn er dan ook veel producten op de markt. Maar zijn deze allemaal vergelijkbaar? Nee...het is net als met wijn, de ene is de andere niet! Ook tussen de Sint-Janskruiproducten bestaat verschil in kwaliteit door bijvoorbeeld teelt-, oogsten productieprocedures. Het is daarom belangrijk een product te kiezen waarvan de effectiviteit bewezen is door klinisch onderzoek. Wil je verzekerd zijn van een Sint-Janskruidproduct met een bewezen effectiviteit en kwaliteit? Kies dan voor een als geneesmiddel geregistreerd product, zoals Hyperiplant van VSM. Meer informatie www.hyperiplant.nl

?

Hersentrainmethode met blijvende resultaten Veel fysieke en psychische klachten vinden hun oorsprong in een niet optimaal functionerend brein. Deze onbalans is meestal terug te vinden in een afwijkend patroon van de electrische activiteit van de hersenen. Als je kans ziet om dit patroon in de gezonde richting te veranderen, dan verdwijnen daarmee meestal ook veel van de klachten. Neurofeedback, ook wel neurotherapie of EEG-biofeedback genoemd, is zo’n hersentraining waarbij je in staat wordt gesteld je brein beter in balans te brengen. Neurotherapie heeft blijvende, goede resultaten behaald bij de behandeling van: • ADD/ ADHD • Concentratieproblemen • Burnout • Hoofdpijn en migraine • Angststoornis, paniekaanvallen • Epilepsie • Spanning en nervositeit • Hersenletsel (NAH) • Slaapproblemen • Whiplash • Leerproblemen, dyslexie • Depressie • Trauma (PTSS) • Asperger syndroom • PDDNOS/ NLD • Verslavingen Neurotherapie Centrum Hilversum is een instituut voor geïntegreerde neurofeedback. Met meer dan 10 jaar ervaring én als één van de pioniers in Nederland biedt zij goed opgeleide en ervaren therapeuten. Naast therapie ter plaatse biedt Neurotherapie Centrum Hilversum ook ruimte voor ondersteunende thuis-trainmogelijkheden om effectiviteit te maximaliseren. Meer informatie www.neurotherapie.nl

Wat is e-mental health

E-mental health is de verzamelnaam voor (begeleide) zelfhulp,behandeling en nazorg via internet voor mensen met psychische klachten. De omvang, ziektelast en maatschappelijke kosten van psychische stoornissen zijn aanzienlijk en nemen toe. De reguliere GGZ bereikt momenteel slechts een klein gedeelte van de mensen met een psychische stoornis. Het aanbieden van bewezen effectieve e-mental health, kan hulp toegankelijker maken

en bijdragen aan een vermindering van deze problematiek. Hieronder een paar voorbeelden van effectieve e-mental health programma’s: Kleurjeleven.nl een online programma om zelfstandig somberheid aan te pakken Diabetergestemd.nl een online programma voor mensen met diabetes om zelfstandig somberheid aan te pakken Psyfit.nl een online programma om zelfstandig uw mentale fitheid te verbeteren Minderdrinken.nl een online programma om zelfstandig alcoholgebruik te verminderen. Zelfhulpwijzer.nl een online test die een indicatie geeft van de aanwezigheid en ernst van psychische klachten. Op basis hiervan geeft Zelfhulpwijzer.nl een advies over een te volgen online zelfhulpprogramma. De bovenstaande programma’s zijn ontwikkeld door het Trimbos-instituut en evidence based. De interventies worden aangeboden door Mentalshare. Meer informatie kunt u vinden op de bovenstaande websites.

Cultuur

Tekst Pieter van Dam Beeld Joris van Bennekom

Soldaat van Oranje

absolute theaterhit!

Er lijkt geen einde te komen aan het succes van de musical Soldaat van Oranje. Sinds de première op 30 oktober 2010 in aanwezigheid van koningin Beatrix zijn alle voorstellingen uitverkocht. Ruim 550.000 mensen hebben inmiddels de musical bezocht. Op 25 maart j.l. beleefde de musical de 500ste voorstelling met inmiddels de derde cast. Recent werd de looptijd van de musical wederom verlengd, want Soldaat van Oranje blijft een ongekend kassucces.

H

et verhaal van de musical is na de succesvolle verfilming van het boek van verzetsheld Erik Hazelhoff Roelfzema door regisseur Paul Verhoeven meer dan bekend. Het volgt de belevenissen van de Leidse student Erik die aan het begin van de Tweede Wereldoorlog ontsnapt naar Engeland van waaruit hij zendapparatuur naar Nederland smokkelt en als piloot betrokken is bij bombardementen op Duitsland. Hij werkt zich op tot adjudant van koningin Wilhelmina en keert na de bevrijding aan haar zijde terug naar Nederland. De musical heeft inmiddels in vele opzichten het predikaat uniek gekregen en dan met name door de gekozen theaterlocatie en het ingenieuze decor. De voorstelling wordt gespeeld in een oude vliegtuighangaar op het voormalige vliegveld Valkenburg onder de rook van Leiden. De theaterbezoekers zitten op een draaibare tribune die langs schitterende decors en enorme filmprojecties draait. Motoren scheuren met grote vaart langs het publiek, bominslagen zijn angstvallig echt. Op het schip naar Engeland schommelen de toeschouwers daadwerkelijk mee en krijgt men zelfs het gevoel van zeebenen. En als koningin Wilhelmina na de bevrijding in Nederland landt staan de toeschouwers oog in oog met een echte Dakota. www.soldaatvanoranje.nl

LIJFMAGAZINE 17 • april-mei 2012

december mei 2012 2010• •LIJFMAGAZINE 17 UWLIJFBLAD

Huid

Zuinig zijn op de verpakking

Onze huid wordt voortdurend vernieuwd Onze huid is van levensbelang. Zij beschermt ons tegen invloeden van buitenaf. Bacteriën, chemische stoffen, droogte, hitte en kou worden door je huid tegengehouden. We maken contact met de wereld via onze huid. We voelen de dingen die we aanraken en de temperatuur om ons heen. Wat we zien van elkaar is de huid. Goed voor je huid zorgen is dus goed voor je. Maar wat is huid eigenlijk?

D

e huid is het grootste orgaan van ons lichaam. Bij een volwassen persoon heeft de huid een oppervlakte van bijna twee vierkante meter en weegt het 2,5 kilogram. Meer dus dan je lever of je hersenen of je hart. Een gezonde huid is belangrijk voor je gezondheid en natuurlijk ook om er goed uit te zien. Een goede huidverzorging is dan ook belangrijk, zeker als we ouder worden. De huid moet gevoed worden. Van binnenuit, door gezond te eten en voldoende vocht te drinken. En soms is wat hulp van buitenaf nodig. De drogist heeft niet voor niets een ruime keuze aan huidverzorgende producten.

‘Verpakking’ vernieuwt zichzelf De huid zelf bestaat uit opperhuid en lederhuid met daaronder het onderhuidse vet. Wat we zien aan de buitenkant is de opperhuid. Die bestaat grotendeels uit dode huidcellen. Aan de buitenkant worden ze bij het douchen weggewassen. De opperhuid is dus grotendeels ‘verpakking’. Die wordt voortdurend van binnenuit vernieuwd. De

18

onderste laag van de opperhuid bestaat namelijk uit levende cellen die telkens weer delen. In veertien dagen tijd belanden deze cellen aan het oppervlak. Daar blijven ze nog eens twee weken voordat ze dood gaan en weggewassen worden. Zo is de huid eigenlijk voortdurend in beweging. De levende cellen onderin de opperhuid krijgen hun voeding vooral van onderaf, vanuit de lederhuid. Daar zitten bloedvaatjes die zuurstof en voedingsstoffen aanvoeren. In de lederhuid zitten ook de zweetkliertjes, talgkliertjes en de haarwortels. Talgklieren produceren een soort vet dat de huid soepel houdt. In de haarwortels groeiende kleine haartjes die bijna onze hele huid bedekken. En natuurlijk ook de langere haren op ons hoofd. In de lederhuid zitten ook de zenuwen waarmee we kunnen voelen en temperatuur waarnemen.

Huidskleur In de onderste laag van de opperhuid, waar de levende cellen zitten, komen ook de pigmentcellen voor. Zij maken het pigment


Tekst Pieter van Megchelen

Beeld Stutterstock

De versierde huid

melanine. Dat geeft de huid een bruine kleur, bijvoorbeeld na het zonnebaden. Het pigment beschermt ons tegen zonlicht. De meeste mensen die in zonnige gebieden wonen, hebben een donkere huid. De huid heeft dan van nature veel meer pigment. De mensheid is ontstaan in Afrika. Dus hoe u er nu ook uit ziet, uw voorouders waren vrijwel zeker zwart. Hoe is dan die witte kleur ontstaan? Hoogstwaarschijnlijk komt dat doordat zonlicht ook nuttig kan zijn. Dankzij de zon maakt onze huid namelijk vitamine D. Dat is onder andere nodig voor gezonde botten. Het pigment houdt het zonlicht tegen. Daardoor maakt de huid minder vitamine D. Toen de donkere mensen in deze koude streken gingen wonen, kwamen ze vitamine D tekort. Ze kregen slechtere botten en een nauw bekken. Dat is gevaarlijk bij een bevalling. Wie een wat blekere huid had, kon makkelijker kinderen krijgen. En zo hebben in Europa de ‘bleekgezichten’ de overhand gekregen. In deze tijd kunnen we vitamine D bij de drogist kopen. Voor mensen met een donkere huid is dat dus ook echt nodig, vooral in de winter. Ook mensen die weinig buiten komen of die hun hele huid bedekken, hebben extra vitamine D nodig. Veel ouderen hebben bijvoorbeeld een tekort aan vitamine D.

Bacteriën Een van de belangrijkste functies van de huid is het buiten houden van ongewenste indringers. Bacteriën bijvoorbeeld. De opperhuid zorgt dat ze niet in ons lichaam komen. Het huidvet is een beetje zuur. Dat


vinden de meeste bacteriën niet fijn. Toch wonen er nog veel bacteriën op onze huid. Gemiddeld maar liefst acht miljoen per vierkante centimeter. In ons gezicht kunnen er zelfs tachtig miljoen op een vierkante centimeter zitten. Dat lijkt heel veel, maar alle bacteriën op onze huid bij elkaar zijn niet groter dan een erwt. Zolang de huid intact blijft, kunnen al die bacteriën rustig blijven zitten. De meeste zijn onschuldig. Ze houden zelfs de schadelijke bacteriën op een afstandje. Maar bij een verwonding moet de huid goed gereinigd worden. Want we willen die onzichtbare ‘lifters’ die op onze huid wonen niet in ons bloed.

Littekens Wanneer de huid beschadigd raakt, moet er gauw wat gebeuren. Allereerst gaat er een signaal naar de hersenen: Au! Er gaat wat kapot! Het bloed stroomt naar buiten en spoelt de bacteriën mee. Witte bloedcellen uit het bloed gaan bovendien de strijd aan met bacteriën. Daarna gaat het bloed stollen. Het vormt een elastische prop die de wond afsluit. Vervolgens begint onder de oppervlakte het herstel. Tenminste, als er niet teveel bacteriën in de wond zijn gekomen. Anders is er eerst nog een gevecht met de witte bloedcellen nodig om een ontsteking tegen te gaan. Als de wond niet te groot is, kan de opperhuid helemaal hersteld worden. De onderste laag van de opperhuid gaat wat harder delen. Zo wordt het gat gedicht. Maar als de wond wat groter is, gaat dat niet snel genoeg. Het lichaam neemt dan noodmaat-

Tatoeëren is een oeroud gebruik. Hoog in de Alpen is een paar jaar geleden een bevroren lijk gevonden dat 5.300 jaar oud was. Deze ‘ijsman’ had meer dan 50 tatoeages op zijn lichaam. Sommige waren waarschijnlijk bedoeld om pijnklachten te verminderen. Ook bij andere volkeren komen tatoeages voor. Het woord ‘tattoo’ komt uit de Stille Zuidzee. Daar zagen Europeanen voor het eerst mensen die hun huid zo versierden. Bij een tatoeage wordt kleurstof onder de opperhuid aangebracht, in de lederhuid dus. Vroeger werd dat met de hand gedaan, met een naald. Dat was een langdurig en pijnlijk karwei. Tegenwoordig zijn er machines voor. Die prikken de naaldjes met kleurstoffen honderd keer per seconde de huid in. De kleurstof wordt heel precies aangebracht. De moderne tatoeage-artiest heeft een ruime keuze aan kleurstoffen. Zo kunnen echte kunstwerken in de huid worden gemaakt. Tatoeëren wordt dan ook steeds meer gedaan. Was het vroeger iets van zeelieden of verre volkeren, tegenwoordig komt het in de beste families voor. Natuurlijk is het wel belangrijk om goed na te denken voordat je een tattoo laat zetten. Het is immers moeilijk om hem ooit weer weg te halen. Ook moet je goed opletten of de studio die de tatoeages aanbrengt wel hygiënisch werkt. Ziekten als aids en hepatitis (leverontsteking) kunnen via de naaldjes worden overgebracht. Maar als je wilt, kun je zo een echt ‘levend kunstwerk’ worden.

regelen. In plaats van huidcellen komt het manusje-van-alles, de bindweefselcel, in actie. Bindweefselcellen produceren harde wittige vezels die gaan samentrekken en het gat dicht maken. Zo klaren ze de klus, het >>> gat gaat dicht.

19

Huid

Maar het ziet er wat minder mooi uit. Wat overblijft is een wat hardere, vaak lichtere plek: een litteken. Bij een grote wond kan de dokter met hechtingen de schade beperken. De randen van de wond worden zo dicht mogelijk tegen elkaar aangelegd. De hechtingen houden de boel op zijn plaats. De cellen van de opperhuid zorgen voor het herstel. Het litteken achteraf is veel smaller en mooier. Bovendien is de kans op ontstekingen kleiner.

Zweten Wanneer het warm is, gaan de bloedvaten in de lederhuid wijd openstaan. Dat zie je: iemand wordt rood. Het bloed komt dicht aan de oppervlakte. Zo kan het makkelijk warmte afgeven aan de omgeving. Om nog meer warmte kwijt te raken, gaan de zweetkliertjes zweet maken. Dat verdampt en geeft zo verkoeling. Zweet is vooral zout water. Er zitten ook ontsmettende stoffen in. De zweetkliertjes werken altijd. Maar in rust produceren ze op een (winter)dag niet meer dan een kopje zweet. Als het echt heet is kan een mens in een dag wel een paar liter zweet kwijt raken. Dan moet je echt veel drinken om niet uit te drogen. Gewoon zweet is reukloos. De zweetlucht die we allemaal kennen komt van speciale zweetkliertjes. Die zitten onder de oksels, rond de tepels en rond de anus. Zij produceren een olieachtig zweet. Dat wordt door bacteriën op de huid omgezet in stoffen die we kunnen ruiken. Die geur kan soms seksuele gevoelens oproepen. Maar meestal is het vooral vervelend en zijn we blij dat er deodorant bestaat. Deodorant bevat vaak

stoffen die zweten tegengaan. Ook zitten er stoffen in die de bacteriën aanpakken die verantwoordelijk zijn voor de zweetgeur. En de meeste deodorants hebben een krachtig parfum dat de zweetgeur moet overstemmen.

Pigmentvlekken Omdat onze huid zo zichtbaar is, vallen kleine onregelmatigheden snel op. Sproeten en moedervlekken zijn als je goed kijkt bij iedereen wel te zien. Wat zijn die kleurige vlekken? Sproeten zijn gewoon maar klontjes van het pigment dat ons bruin maakt. Dat pigment is nu eenmaal niet altijd regelmatig verdeeld. Iedereen heeft sproeten, de een veel meer dan de ander. Door de zon krijg je meer pigment. Daardoor kun je de sproeten beter zien. Daarom heten ze ook wel zomersproeten. Vooral roodharige mensen hebben ze vaak. Sproeten gelden

Zieke huid: de dermatoloog en de huidtherapeut Er zijn duizenden verschillende ziekten van de huid. Sommigen zijn onschuldig, andere kunnen dodelijk zijn. Maar een aandoening van de huid is eigenlijk altijd hinderlijk. Er is vaak jeuk of pijn en de huid is zichtbaar veranderd. Gelukkig is er vaak wel wat aan te doen. De medisch specialist die zich bezighoudt met huidziekten is de dermatoloog. Hij of zij zal om te beginnen goed kijken. Aan de buitenkant is immers het meeste wel te zien. Eventueel is soms nog bloedonderzoek nodig. Sommige afwijkingen aan de huid wijzen op ziekten die ook in de rest van het lichaam zitten. De dermatoloog werkt dan nauw samen met andere specialisten, zoals de internist of de reumatoloog. Huidziekten kunnen worden behandeld met geneesmiddelen. Dat kan een geneesmiddel zijn dat je moet innemen of een middel dat je op de huid moet aanbrengen (een zalf of crème). Bij sommige huidziekten, bijvoorbeeld kanker, is een chirurgische behandeling nodig. Laser- of lichtbehandelingen worden ook steeds vaker toegepast. Een huidtherapeut behandelt ook huidproblemen. Huidtherapeuten zijn paramedici. Zij zijn gespecialiseerd in het behandelen van huidproblemen zoals overbeharing en acne. Ook voor het camoufleren van vlekken of littekens kun je bij hen terecht.

20

als één van de zeven schoonheden – maar overtuig je dochter daar maar eens van als ze vindt dat ze te veel sproeten heeft... Of je sproeten nu leuk vindt of niet, ze zijn onschuldig. Dat geldt niet altijd voor moedervlekken. Dat zijn ophopingen van pigmentcellen. Vaak heb je ze al vanaf je geboorte. Daarom heten ze moedervlekken. De meeste zijn ook onschuldig, net als sproeten. Maar een moedervlek kan soms gaan veranderen. Hij wordt dan groter of grilliger. Soms gaat de moedervlek bloeden. Veranderingen aan een moedervlek zijn altijd een teken van gevaar. Het is dan verstandig om binnen een week naar de huisarts te gaan. Veranderende moedervlekken kunnen het begin zijn van de gevaarlijkste vorm van huidkanker. Die heet melanoom. Het is een kanker van de pigmentcellen. Als je op tijd bent, kun je bijna altijd genezen. Maar als het melanoom doorgroeit, wordt het levensgevaarlijk.

Bescherming De huid kan heel wat hebben, maar moet ook wel beschermd worden. Tegen schade van binnenuit bijvoorbeeld. Roken veroudert je huid. Giftige stoffen uit de rook bereiken via de bloedvaatjes de lederhuid. Daar helpt geen crème tegen, dat is gewoon een kwestie van stoppen. Het grootste gevaar van buitenaf komt van de zon. De ultraviolette straling uit de zon beschadigt de huidcellen. Dat geeft zonnebrand. De huid veroudert er ook sneller door. Bovendien kan zonlicht huidkanker veroorzaken. Kinderen die vaak verbranden, hebben later in hun leven meer kans op het gevaarlijke melanoom. Een beetje zonlicht is fijn, je wordt er lekker bruin van en je maakt er vitamine D door. Maar als je echt wilt genieten van de zon, zorg je voor een crème met een goede UV-filter. UV staat voor ultraviolet. Dat is zonlicht dat we niet zien, maar dat juist veel energie bevat. Hoe bleker je huid, des te krachtiger is het UV-filter dat je nodig hebt. Als de zon heel krachtig is, kun je maar beter helemaal uit de zon blijven of je huid bedekken. Kijk maar eens naar de huid die bijna nooit zon krijgt. Die blijft jonger en frisser dan huid die steeds verbrandt. Zonnebaden lijkt fijn, maar soms is de schaduw dus je beste vriend. •


Nummer 1 huidverzorgingsproduct van Nederland

l e de ing r o vorpakk ve

Nielsen, week 52 2011

“Ik leerde Bio-Oil voor het eerst kennen nadat ik mijn been tijdens het wandelen had verwond. Een vriendin adviseerde mij Bio-Oil te gebruiken, zodra de wond genezen was. Ik ben haar erg dankbaar voor die tip. Dankzij Bio-Oil is het litteken nu slechts een vaag lijntje, waar ik nauwelijks aan denk. Drie of vier weken geleden besloot ik het op mijn gezicht uit te proberen. Ik ben mijn leven lang al een buitenmens geweest en heb daardoor meer dan een normale portie huidschade opgelopen. Nu voelt mijn huid veel zachter aan en ziet er werkelijk stralend uit!”* Annelies van den Akker

Bio-Oil® helpt bij het verminderen van de zichtbaarheid van nieuwe en oude littekens veroorzaakt door bijvoorbeeld operaties, brandwonden, ongelukken of insectenbeten. Voor extra product informatie en details van de klinische studies, ga naar bio-oil.com. Bio-Oil® is verkrijgbaar bij alle drogisterijen en apotheken. Consumenten adviesprijs: € 11,95 (60ml) en € 19,95 (125ml). *Resultaten kunnen per persoon verschillen.

Gevoelig van top tot teen?

Eczeem, Psoriasis, een extreem droge huid, Rosacea, Couperose, Acne of Zonneallergie?

Onze huid is een belangrijk onderdeel van het lichaam. Pas als er iets zichtbaar wordt wat daar niet thuishoort, beseffen we hoe dankbaar we mogen zijn voor een gezonde huid. Veel voorkomende huidkwaaltjes zijn roodheid, droogte, jeuk en schilfers. Miljoenen mensen kampen met huidaandoeningen zoals Eczeem, Psoriasis, Couperose, Rosacea, Acne, Zonneallergie of een extreem droge huid. Speciaal voor deze mensen is er DermaForte! Meer informatie?

Verkrijgbaar vanaf € 15,95 bij drogisterij, apotheek en gezondheidswinkel. *Kijk voor de actievoorwaarden op www.dermaforte.com

Actie geldig tot 30 juni 2012.

VOOR EEN HUID DIE NIETS MEER TE VERBERGEN HEEFT

Niet lekker in je vel? Doe de gratis zelftest op:

zelfhulpwijzer.nl

Speciaal voor de gevoelige huid Met sebamed verhoog je de weerstand van je huid, waardoor de kans op irritatie, infectie en allergie vermindert. Meer weten? Ga naar sebamed.nl Ontdek sebamed op Facebook

Zelf proberen?

en ontvang advies over de ernst van je klachten en de mogelijkheden van online hulp.

vraag en antwoord

Tekst Jan Huizinga Beeld Shutterstock

In de rubriek ‘Vraag en antwoord’ geeft huisarts en hoofdredacteur Jan Huizinga antwoord op vragen van patiënten en lezers over gezondheid, medicijngebruik en veelvoorkomende alledaagse klachten.

Hoe verwijder je een teek? E en teek is een klein bruin-zwart insect dat zich in je huid kan vastbijten en zich dan kan volzuigen met bloed. Een teek bevindt zich vaak in hoog gras, bossen en tuinen en is vooral actief tussen maart en oktober. Als de teek zich volgezogen heeft met bloed wordt het een bolletje dat wel een centimeter groot kan worden. Als de teek besmet is met een bacterie (Borrelia burgdorferi) kan het de tekenbeetziekte veroorzaken (ziekte van Lyme). In Nederland is gemiddeld één op de vijf teken besmet met de lymebacterie. In 2009 liep naar schatting ruim 1 miljoen mensen een tekenbeet op. Huisartsen zagen zo’n 93.000 mensen met een tekenbeet waarvan ongeveer 22.000 mensen last kregen van de eerste verschijnselen van de ziekte van Lyme (een rode ring rond de beetplek). Als de teek direct verwijderd wordt, is de kans kleiner dat je besmet wordt. Bij besmetting met de bacterie ontstaat er meestal na enkele dagen tot twee weken een


blauwachtige of roze vlek rond de beetplek. Maar dit kan ook pas na drie maanden gebeuren. Houdt de huid dus goed in de gaten. Binnen een paar dagen wordt de vlek een grotere ring. Die ring is typisch voor de ziekte van Lyme. De ring verdwijnt maar dat hoeft niet te betekenen dat de bacterie weg is. De bacterie kan in het lichaam aanwezig blijven en later schade veroorzaken. De schade kan optreden in het zenuwweefsel, in gewrichten, de huid en het hart. Als je een teek wilt verwijderen gebruik dan geen alcohol, jodium, olie of andere middelen. Neem een puntig pincet waarmee je de teek goed bij de kop kunt vastpakken. Ook kun je een tekenverwijderaar kopen bij de drogist of apotheek. Pak de teek zo dicht mogelijk op de huid bij de kop beet en trek hem er langzaam uit. Blijft er een stukje van de kop van de teek in de huid steken dan is dat niet erg. Vergelijk het met een splinter, die komt er vanzelf weer uit. Ontsmet daarna het beetwondje met 70% alcohol of jodium of was de huid met lauw water en zeep. Noteer de datum van de beet en de plaats op het lichaam waar je gebeten bent. Ga dezelfde dag naar de huisarts of huisartsenpost als het niet lukt de teek te verwijderen. Let goed op het ontstaan van een rode ring die steeds groter wordt rondom de beetplek. Voel je je binnen drie maanden na de beet grieperig met koorts, hoofdpijn, spierpijn en vermoeidheid bezoek dan de huisarts. Doe dit ook in het geval van ernstige symptomen zoals verlammingen, dubbelzien of opgezette pijnlijke gewrichten.

Wat is roos? Roos is een aandoening waarbij veel huidschilfers op de behaarde hoofdhuid verschijnen. De kleine witte schilfers zitten vaak los in het haar. De oorzaak van roos is niet bekend. De huid vernieuwt zich voortdurend en de oude huidcellen laten dan van de huid los. Heb je roos dan gaat dit proces sneller en krijg je meer oude cellen waaruit schilfertjes ontstaan. Roos is geen besmettelijke aandoening en je kunt er ook niet kaal van worden. Het kan ook vanzelf over gaan. Het meeste eenvoudige middel tegen roos is het gebruiken van een anti-roosshampoo. Deze shampoo bevat seleniumsulfide of zinkpyrithion dat de aanmaak van huidcellen remt. De shampoo moet een paar minuten inwerken en kan dan uitgespoeld worden. Je hoeft het niet elke dag te gebruiken, om de paar dagen is voldoende. Soms komt de roos door een gistinfectie. Het gaat dan jeuken je gaat krabben en kunt kleine wondjes krijgen. Ga dan naar je huisarts die een speciale shampoo kan voorschrijven. Roos kan ook komen door andere huidaandoeningen zoals psoriasis of eczeem. De huisarts kan kijken welke aandoening het is en je de juiste therapie voorschrijven.

23

vraag en antwoord

Helpt cola wel of niet tegen diarree? Wel of niet uitknijpen?

Hoe ontstaan jeugdpuisjes? In de huid bevinden zich kleine talgkliertjes die een vettige stof (talg) aanmaken. De talg beschermt de huid. Als de talgkliertjes verstopt raken of gaan ontsteken kunnen de zogenaamde jeugdpuistjes (acne) ontstaan. Dit komt meestal voor tussen de 15 en 25 jaar. De jeugdpuistjes bevinden zich op het gezicht, de schouders, rug of borst. Als de talg zich ophoopt komt er een wit bultje op de talgklier (de ‘mee-eters’) die later zwart kan worden. Als dit gaat ontsteken dan wordt het puistje rood en kan er een puskopje ontstaan die open gaat. Jeugdpuistjes kunnen na genezing littekens geven.

Hormoonveranderingen De jeugdpuistjes kunnen in de puberteit door hormoonveranderingen komen. Er wordt dan in de kliertjes meer talg gemaakt en de bovenste laag van de huid wordt dikker. Door veel talg en schilfers kunnen de talgkliertjes verstopt raken. Zo ontstaat het puistje dat later kan gaan ontsteken. Door medicijnen zoals steroïden en anti-depressiva, kan het verergeren. Ook speelt erfelijkheid een rol. Cosmetica kan het ontstaan van jeugpuistjes verergeren. Wil je dit toch gebruiken neem dan iets op waterbasis. Het komt niet door snoepen, roken, stress, zweten, weinig wassen of voeding. Een bepaald dieet volgen heeft ook geen zin. 24

Het beste wat je met de puistjes kan doen is ze zoveel mogelijk met rusten laten. Was met lauw water en dep daarna voorzichtig de huid droog. Vaak wassen, wrijven en masseren is niet goed, het kan daardoor juist erger worden. Ook door uitknijpen of krabben kun je het erger maken. Er kunnen dan nieuwe puistjes komen en littekens ontstaan. Is een mee-eter eenmaal open dan kun je hem voorzichtig leeg drukken met je vinger. Was daarvoor de huid met lauw water.

Gel Jeugdpuistjes gaan meestal vanzelf over. Wat je kunt gebruiken als het erg hinderlijk is, is benzoylperoxide 5% ( gel). De gel gaat de verdikking van de bovenste huidlaag tegen en remt de ontsteking én bacteriegroei. De gel kun je ‘s avonds aanbrengen en ‘s ochtends weer afwassen. Verbetering treedt vaak na een aantal weken op. In het begin kan de huid rood worden en branderig aanvoelen. Probeer dan toch door te zetten.

Diarree kun je krijgen als je een infectie hebt door een virus of een bacterie. Door de infectie werkt de darmwand minder goed en kan het daardoor minder vocht opnemen. De ontlasting kan dan erg dun worden. Door het vocht- en zoutverlies kun je slap worden en bij ernstige diarree kun je gaan uitdrogen. Het is belangrijk dat je dan extra drinkt (2-3 liter per dag) om de uitdroging tegen te gaan. Cola is niet goed om bij diarree te gebruiken. Er zit veel suiker in en bevat niet de juiste samenstelling om je vochtbalans op orde te krijgen. Drink extra en probeer als het gaat kleine beetjes te eten. Een speciaal dieet is niet nodig. Heb je hevige diarree, moet je erbij overgeven en verlies je veel vocht dan is het beter ORS te gebruiken. Dit kun je krijgen bij drogist of apotheker. Dit bevat de ideale samenstelling van mineralen. Ook ouderen boven de 70 moeten voorzichtig zijn en kunnen snel uitdrogen. Zo nodig kunnen kortdurend medicijnen gebruikt worden zoals loperamide. Gebruik ze niet langer dan 2 dagen en niet onder de 8 jaar. De diarree en de klachten kunnen minder worden maar de infectie gaat niet sneller over. Heb je koorts of bloed bij de ontlasting gebruik ze dan niet.

Voor andere middelen, die je alleen op recept kunt krijgen, moet je de huisarts bezoeken. Crème of lotion met tretinoïne stimuleert de aanmaak van losse cellen in de huid. De huidcellen laten daardoor los en hopen zich niet op. De verschijnselen van acne kunnen de eerste drie tot vier weken verergeren, pas daarna kun je verbetering merken. Het maximale effect wordt vaak pas na enkele maanden bereikt. Als dit niet helpt kan lokaal antibiotica op de huid gesmeerd of gedept worden. Ook is het mogelijk dit in pilletjes te nemen in combinatie met benzoylperoxide of tretinoïne. De anticonceptiepil kan ook een positieve invloed hebben op het verdwijnen van jeugdpuistjes.


Koop nu online! Ga naar www.hyperiplant.nl

Milde tot matige depressieve klachten?

Start met Hyperiplant

®

Geregistreerd geneesmiddel

Ervaar het verschil • • • • • •

KOAG-nr. 105-0412-0509

•

Effectief * Goed verdraagbaar* Ook geschikt voor kinderen vanaf af 12 jaa jaar ar Gestandaardiseerd sint-janskruidextract dextract WS® 5570 Niet geschikt voor gebruik bij lichtovergevoeligheid htovergevoeligheid Uitsluitend verkrijgbaar bij uw (internet-)apotheek ernet-)apotheek * Zonder recept

* Lees voor het gebruik de bijsluiter. Kijk voor meer informatie op www.hyperiplant.nl

NIEUWS

Weg!

met die littekens

De huid doet er na een beschadiging alles aan om zo snel mogelijk te genezen en produceert hierdoor te veel collageen. Dit te veel aan collageen zorgt ervoor dat de huid van het litteken minder soepel is dan daaromheen. Klinische onderzoeken hebben uitgewezen dat Bio-Oil helpt om de zichtbaarheid te verminderen van o.a. littekens die zijn ontstaan na een operatie, een ongeluk, brandwonden, insekten beten, straie of acné. De samenstelling van Bio-Oil is een combinatie van plantenextracten en vitamines in een substantie op basis van olie. Het product bevat bovendien het unieke ingrediënt PurCellin Oil waardoor het gemakkelijk ingemasseerd kan worden zodat de heilzame stoffen in de vitamines en plantenextracten gemakkelijk in de huid worden opgenomen. Voor meer informatie www.bio-oil.com

Zuiveren Talgklieren worden gestimuleerd door een grote hoeveelheid zenuwuiteinden. Bij een onzuivere huid produceren deze klieren meer talg en raken ontstoken, omdat ze geïrriteerd zijn. Om onzuiverheden te verminderen en de huid zichtbaar te transformeren moet de huid daarom extra goed worden gereinigd. Vichy ontwikkelde 4 huidreiningingsproducten speciaal voor de onzuivere huid: Normaderm Reinigingsgel, Normaderm Zuiverende Lotion, Normaderm Scrubgel en Normaderm Micellaire Reiniginslotion.Voor meer informatie www.normaderm.nl

Nederland MediSpa rijker In een MediSpa worden door ervaren cosmetische artsen een breed scala aan niet-operatieve behandelingen geboden. Bergman Clinics heeft dermatologen en gespecialiseerde huidtherapeuten voor het behandelen van huidaandoeningen, huidverbeterende gezichtspeelings, lichaamsbehandelingen en permanente laserontharing. Naast een breed aanbod aan huidtherapie is het in de nieuwe Bergman Clinics vestiging in Zwolle tevens mogelijk om kleine cosmetische ingrepen onder lokale verdoving uit te voeren.

Voor meer informatie www.bergmanclinics.nl

Zero parfum Overgevoeligheid en allergieen zijn een groeiend probleem in Nederland. Dit vanwege het toenemende gebruik van producten met onnodige chemische ingredienten en irriterende bestanddelen zoals bepaalde geurstoffen. Een lekker geurtje kan dus overgevoeligheid en allergieen veroorzaken. Sanex introduceert de Zero% douchegel voor de gevoelige huid met 0% parfum. Het is een milde, hypoallergene douchegel met biologisch afbreekbare formule welke nóg minder chemische ingredienten bevat, slechts 9 in totaal. Deze is speciaal ontwikkeld voor de zeer gevoelige en reactieve huid en goedgekeurd door dermatologen. Sanex Zero% bevat alleen de ingrediënten die nodig zijn voor een schone en gezonde huid. Daarom bevat dit product naast 0% parfum ook 0% Parabenen, 0% Phenoxyethanol, 0% kleurstoffen en 0% Phthalaten! Voor meer informatie www.sanex.nl

Verhoog de weerstand van je huid Hoe onze huid eruit ziet, hoe ze voelt en hoe gevoelig ze is hebben we niet altijd zelf in de hand. Veel eigenschappen zijn al vastgelegd bij onze geboorte. De huid van de één kan gevoeliger zijn dan die van een ander. Veel mensen hebben last van een droge, gevoelige of geïrriteerde huid. Wanneer je veelvuldig zeep gebruikt of met bepaalde schoonmaakmiddelen werkt wordt de beschermende vetlaag op je huid aangetast. Hierdoor verdampt er teveel water uit je huid, waardoor je huid uitdroogt. Hoe is je huid nu eigenlijk opgebouwd? De huid bestaat uit verschillende lagen. De bovenste laag van de huid is de hoornlaag. Ze bestaat uit huidvetten (lipiden) die de hoorncellen samenhouden, net zoals cement in een muur de bakstenen samenhoudt. Als de hoornlaag in een goede conditie is voelt de huid soepel aan. De hoornlaag wordt overdekt door

een dun laagje vet. Het is zeer belangrijk dat dit vetlaagje bestaat en onderhouden wordt. Als dit vetlaagje vermindert, is de huid makkelijker doorlaatbaar voor water en is de juiste balans van de vochthuishouding in de huid verdwenen en droogt uit. Producten tegen een geïrriteerde huid Er zijn verschillende reinigings- en verzorgingsproducten voor de gevoelige en droge huid verkrijgbaar, waaronder sebamed. Alle huidverzorgingsproducten van sebamed hebben dezelfde pH waarde als die van je huid, waardoor het vetlaagje van je huid intact blijft. Daarnaast bevatten de sebamed producten alleen hypoallergene parfumstoffen die niet irriterend zijn voor de huid. Dus ook met een gevoelige huid kun je een lekker geurtje gebruiken. De reinigingsproducten zijn 100% zeepvrij en bevatten hoogwaardige, zuivereingrediënten. De huidverzorgingsproducten van sebamed beschermen je huid tegen uitdroging, infecties, allergenen en irritaties. De producten zijn dermatologisch en klinisch getest en zijn zeer geschikt voor mensen met een gevoelige huid of probleemhuid. Sebamed heeft een breed assortiment van producten voor huidverzorging. Zo is er onder andere douchegel, bodylotion, shampoo en crème.

Voor meer informatie www.sebamed.nl

Praktijkverhaal

Tekst Gerben Stolk/Pluma Tekst

Beeld Levien Willemse

Het avontuurlijke beroep van havenarts Fulco van der Leer

Zeerotten in de wachtkamer Een zeeman met armen als kabels en een lijf vol tatoeages die tussen een oma en een jongetje zit. Fulco van der Leer houdt van die diversiteit in zijn wachtkamer. Behalve huisarts is hij havenarts in het Port Health Centre in Rotterdam.

W

ant zieke zeelui zijn nadelig en brengen schade aan de vracht. De woorden uit de beroemde smartlap Ketelbinkie over de Rotterdamse straatjongen die voor de eerste keer naar zee ging, zijn van toepassing op ongeveer één op de drie patiënten die Fulco van der Leer ziet. Uit de hele wereld zijn ze afkomstig. Van China tot India en van Brazilië tot Rusland. Keiharde kerels zijn het meestal, vertelt Van der Leer (38). Mannen van stavast die zich niet gauw uit het arbeidsproces laten staan, ook al omdat ze doorgaans aan boord meer geld kunnen verdienen dan aan wal.

Kokendhete frituurolie “Ik had hier eens een Poolse kok die al vier dagen rondliep met derdegraads brandwonden. De huid was eraf. Op zee was er in de kombuis kokendhete frituurolie in zijn schoen gelopen. Hij was daarna gewoon blijven doorwerken. Toen ik hem zag, droeg hij sandalen met geitenwollen sokken. Hij vroeg om een antibioticakuur. Dan zou het wel in orde komen. Maar ik heb hem onmiddellijk doorgestuurd naar een brandwondencentrum.”

en twee dagen ben ik actief op onze locatie in de Botlek, meer richting de Noordzee dus.”

Touwladder Daar gebeurt het dat Van der Leer met zijn dokterstas in de hand per sloep naar een schip wordt geroeid en met een touwladder omhoog klimt. “Er zit iets avontuurlijks aan dit beroep. Je kijkt verder dan de gebruikelijke huisartsgeneeskunde.” De medische problematiek van zeelieden is vaak ook anders dan die van de doorsnee patiënt. “Ik kom veel tropische aandoeningen tegen, vooral bij Aziaten. Malaria bijvoorbeeld. Of dengue. Laatst had ik iemand met tyfus. Die ziekte wordt jaarlijks niet meer dan honderd keer vastgesteld in ons land.”

Dubbel geschut Dikwijls is de zieke zeeman kortstondig in Rotterdam. Zijn schip verlaat spoedig de

Hollandse wateren. Van der Leer kan hem dus niet vragen over een week terug te komen om te beoordelen hoe een behandeling aanslaat. “Normaal gesproken zie je iemand maar één keer. Morgen vertrekt de zeeman bijvoorbeeld naar Houston in Amerika. Hij zal twee weken op zee zitten en al die tijd geen arts kunnen zien. Ik zet bij zeelieden dus zwaarder in dan bij andere patiënten. Stel, iemand heeft symptomen die kunnen duiden op twee seksueel overdraagbare aandoeningen: gonorroe en chlamydia. Er is geen tijd om een kweekje af te nemen en over een paar dagen de exacte diagnose te bepalen. Dan geef ik een behandeling tegen beide ziektes.”

Boek schrijven De haven draait 24 uur per dag en zeven dagen per week door. Van der Leer en zijn collega’s hebben daarom om de beurt zogeheten consignatiedienst. Ze zijn dan ook buiten kantoortijd beschikbaar voor zeelui. Wat doet Van der Leer eigenlijk op zijn vijfde werkdag in de week? “Ik schrijf een medisch handboek voor de watersport. Wat kun je bijvoorbeeld het best doen wanneer je op een zeilschip je enkel verstuikt en er geen ijs bij de hand is? Volgend jaar moet het verschijnen.” •

Liefde voor scheepvaart In 2000 studeerde Van der Leer af als arts. Na een verblijf in Vietnam en aanstellingen als dokter in twee Nederlandse ziekenhuizen koos hij voor het bestaan van huisarts. “Ik houd van geneeskunde en ik houd van de scheepvaart. Toen mijn vriendin mij in 2009 attendeerde op de vacature van arts in het Port Health Centre, was ik dan ook onmiddellijk enthousiast. Mijn drie collegaartsen en ik zien hier zowel mensen uit de Rotterdamse buurt Scheepvaartkwartier als buitenlandse zeelieden die aanmonsteren in bijvoorbeeld de Waalhaven. Twee dagen per week werk ik in het Scheepvaartkwartier


27

Hersenen


Beeld Shutterstock

Migraine is nog een ziekte vol raadsels Migraine komt veel voor. Minstens anderhalf miljoen Nederlanders hebben er last van. De economische kosten in de Europese Unie bedragen meer dan 56 miljard euro. Wetenschappers begrijpen steeds meer van deze vorm van hoofdpijn. Tijd om feiten en fabeltjes op een rijtje te zetten.

“A

ls mensen naar de huisarts gaan met hoofdpijn, is dat vaak migraine. Gewone spanningshoofdpijn, daar gaan mensen zelden mee naar de dokter”, vertelt de Leidse neuroloog prof. dr. Michel Ferrari. Hij wordt wereldwijd erkend als expert op het gebied van hoofdpijn en migraine. Zijn team won verschillende prijzen met migraine-onderzoek.

Lichtflitsen “We weten nog steeds niet precies hoe migraine ontstaat”, zegt Ferrari. “De patiënt voelt een bonkende pijn. Dat gebonk is de hartslag die je voelt in de bloedvaten in de hersenvliezen. Maar ik geloof niet dat de oorzaak in de hersenvliezen alleen zit. Er is zeker ook iets in de hersenen zelf aan de hand”. Voorafgaand aan een migraineaanval heeft ongeveer een derde van de patiënten last van andere verschijnselen. Dat heet een aura. Ze zien dansende vlekken of lichtflitsen. Sommigen hebben een vreemd tintelend gevoel dat vanuit de armen of benen omhoog trekt. De kracht in de benen kan afnemen, waardoor iemand door zijn benen zakt. Al die verschijnselen wijzen op een afwijkende activiteit in de hersencellen.

28

Die begint meestal in het achterhoofd, bij het gedeelte dat met zien te maken heeft. In proefdieren wordt nu onderzocht wat er precies in de hersenen gebeurt tijdens de aura. De hoofdpijn zelf zit vaak maar aan één kant van het hoofd. Migraine komt van het Latijnse hemicrania, dat ‘half hoofd’ betekent. De pijn is meestal zo ernstig dat iemand wil gaan liggen. De patiënt kan misselijk zijn. Licht of geluid maken de pijn vaak erger. Sommige patiënten hebben een extra gevoelige hoofdhuid. Kammen en scheren zijn dan een probleem. Zonder medicijnen duurt een aanval één tot drie dagen. Met medicijnen tegen migraine kan een aanval snel voorbij zijn. Maar een gewone pijnstiller is meestal niet voldoende. Wanneer iemand dus vaak ernstige, bonkende hoofdpijn heeft, kan zij of hij beter naar de huisarts gaan. Die kan kijken of het migraine is. En zo nodig de juiste medicijnen geven.

Oorzaken

enkel bewijs dat stress of wat je eet een aanval kan uitlokken. Maar mensen gedragen zich voor een aanval wel vaak druk. En ze hebben soms trek in gekke dingen. We denken dat dat een deel van de aanval is. Eigenlijk is de aanval dus al begonnen als je ineens druk doet of veel chocola gaat eten.” Wat hoogstwaarschijnlijk wel een rol speelt, zijn hormonen. Er zijn veel meer vrouwen dan mannen migrainepatiënt. Aanvallen treden vaker kort voor de menstruatie op. Tijdens de zwangerschap zijn er juist minder aanvallen. Hoe dat precies werkt, wordt nog onderzocht. Ferrari en zijn collega”s zoeken ook al jaren in ons DNA naar de oorzaken van migraine. Van een zeldzame erfelijke vorm van migraine met verlammingsverschijnselen kennen ze de oorzaak al. Maar gewone migraine is voorlopig nog een ziekte vol raadsels. In elk geval wordt migraine tegenwoordig serieus genomen als neurologische aandoening. Nog niet zolang geleden zagen (mannelijke) dokters het vooral als een ziekte van vrouwen die zich aanstellen. Die tijd is gelukkig voorgoed voorbij. Voor meer informatie over hoofdpijn en het onderzoek ernaar kunt u de website van het Leidse onderzoeksteam bekijken (www.hoofdpijnonderzoek.nl). U kunt zich daar ook aanmelden voor deelname aan wetenschappelijk onderzoek. •

Wat veroorzaakt nu eigenlijk een migraineaanval? Is het stress of het eten van chocola zoals je wel eens leest? Ferrari: “Er is geen


Heeft jouw huid echt zoveel chemische ingrediënten nodig?

NIEUW Sanex Zero% Sensitive douchegel voor de gevoelige huid 0% parabenen, 0% kleurstoffen, 0% phtalaten, 0% phenoxyethanol. 0% PARFUM

European Eco-label

Soms gebruiken we meer chemische ingrediënten op onze huid en in het milieu dan nodig is. Daarom bevat Sanex Zero% alleen dat wat je nodig hebt om je huid gehydrateerd en gezond te houden, en niets meer. Sanex Zero% is biologisch afbreekbaar en heeft daardoor een minimale impact op het aquatisch ecosysteem. Zo is Sanex niet alleen gezond voor je huid, maar ook beter voor het milieu.

Ontwikkeld en goedgekeurd door dermatologen. www.sanex.nl

NIEUW

0% Parfum

voeding

Superslanke modellen op de catwalk zijn vaak synoniem voor verborgen eetstoornissen.

Eetproblemen zijn niet gemakkelijk op te sporen

Wanneer eten een obsessie wordt Eten is veel meer dan je knorrende maag vullen. Voor de meeste mensen betekent het ook gezelligheid, genieten, met familie bijeen zijn en vrienden ontmoeten. Voor mensen met eetproblemen geldt dat niet. Integendeel: eten is voor hen omgeven met schuld en schaamte en maaltijden leiden tot spanning en angst. Mensen met eetproblemen zijn zo sterk bezig met eten en met hun gewicht dat het een obsessie geworden is. Wat zijn eetproblemen? Hoe zijn ze te herkennen? En wat te doen bij het vermoeden van een eetprobleem?

E

etproblemen zijn niet gemakkelijk op te sporen. Mensen met eetproblemen schamen zich en praten er niet over. Ze voelen zich dikwijls onzeker, somber en minderwaardig. Vaak zijn ze ontevreden over hun uiterlijk. Eetproblemen doen zich voor in allerlei verschijningsvormen, maar één kenmerk hebben mensen die eraan lijden gemeen: ze zijn erg veel bezig met eten en gewicht. Het denken aan calorieën en

30

afvallen beheerst hun leven. De weegschaal bepaalt hoe ze zich voelen. Een eetprobleem ontwikkelt zich geleidelijk. Angst om dik te worden kan een drijfveer zijn. Sommige patiënten wisselen het lijnen af met eetbuien. Of proberen wanhopig hun gewicht onder controle te houden door buitensporig veel te bewegen, over te geven of laxeerpillen te slikken. Deskundigen spreken over verschillende fasen: het begint met verstoord eetgedrag, dat kan uitmonden in een eetprobleem en dat kan vervolgens een eetstoornis worden. De meest voorkomende eetproblemen zijn anorexia nervosa en boulimia nervosa. Minder bekend is de eetbuistoornis (binge eating disorder). Te zwaar zijn - obesitas - is op zich geen eetprobleem, al is er op dit punt enige strijd tussen deskundigen. Zwaarlijvigheid kan wel het gevolg zijn van een eetprobleem.

Slankheidsideaal Tatjana van Strien van het Instituut voor Gender Studies van de Radboud Univer-


Tekst Els van Thiel

Anorexia nervosa Lezen over eetproblemen Ik eet als niemand het weet, over boulimia nervosa en wat je eraan kunt doen van Jaap Spaans. Veel praktische tips en oefeningen. Help! Ik ben veel te dik van Marie-Claire Thijsen. De ervaring van een moeder. Tranen voor brood, anorexia nervosa van Jan Niemeijer. Roman over een vader die zijn dochter probeert te begrijpen. Slank, slanker, slankst – over anorexia nervosa en wat je eraan kunt doen van Jaap Spaans. Over de persoonlijke betekenis die de ziekte kan hebben voor iemand. Uit de ban van eetbuien – een weg naar balans in je leven van Joanna Kortink. Tips en stap-voor-staprichtlijnen om een gelukkige eter te worden. Uit de hel van anorexia van Martine de Vries. Ervaringsverhaal van een meisje dat genas met veel steun van haar omgeving.

siteit in Nijmegen doet al jaren onderzoek naar psychologische factoren van lijnen en overeten. Ze maakt zich zorgen over de jonge leeftijd waarop kinderen tegenwoordig met hun gewicht bezig zijn. Ze ziet kinderen van tien die al aan de lijn doen. De ondergrens gaat omlaag, net zoals de beginleeftijd van de puberteit daalt. “Lijnen is beslist geen normaal gedrag voor kinderen.” Van Strien heeft niet het idee dat eetproblemen veel vaker voorkomen dan vroeger. Er is tegenwoordig meer over bekend, hulpverleners zijn er meer op gespitst en de diagnose wordt eerder gesteld. Eetproblemen hebben niet één specifieke oorzaak, het is een samenloop van verschillende omstandigheden. Erfelijkheid kan een rol spelen, evenals omstandigheden in het ouderlijk gezin. Mensen met eetproblemen vinden de mening van anderen vaak erg belangrijk. Onzekerheid, maar ook perfectionisme, hoge eisen stellen aan jezelf, zijn risicofactoren. En vlak het huidige slankheidsideaal niet uit. Bovendien is onze moderne samenleving zo ingericht dat overal de hele dag door voedsel voorhanden is, wat eetproblemen in de hand kan werken.


Ongeveer de helft van alle tienermeisjes en jonge vrouwen doet aan de lijn. Een klein deel - één op de honderd - gaat dóór, kan niet stoppen. Ze zijn te graag te dun. Mensen met anorexia nervosa hebben een verstoord lichaamsbeeld: al zijn ze broodmager, ze blijven zich dik voelen. Vaak stopt de menstruatie. Naar schatting hebben zo’n 6.000 mensen in Nederland anorexia, veel meer meisjes dan jongens. Het is een ernstige ziekte die jaren kan duren. Ongeveer 45 procent geneest volledig, 35 procent gedeeltelijk en 20 procent wordt niet beter. Het is de eetstoornis met het hoogste sterfterisico: vijf tot tien procent van de patiënten overlijdt eraan.

Boulimia nervosa Het belangrijkste kenmerk van boulimia nervosa, meestal kortweg boulimia of boulemie genoemd, zijn eetbuien, waarbij grote hoeveelheden voedsel verorberd worden. Tijdens zo’n eetbui hebben mensen het gevoel dat ze de controle over hun gedrag helemaal kwijt zijn, ze kunnen er niet mee stoppen. Ze genieten er niet van, want ze proeven eigenlijk niet wat ze eten. Na afloop overheerst het schuldgevoel. Om niet aan te komen, gaan mensen met boulimia over tot braken, vasten, extreem veel sporten of ze slikken laxeermiddelen. Vermoedelijk lijden ongeveer 20.000 mensen in Nederland aan boulimia.

Eetbuistoornis Ook mensen met een eetbuistoornis eten grote hoeveelheden in korte tijd, vaak snacks, chocola en ander vet voedsel. Ze doen dat stiekem. Een eetbui kan worden uitgelokt door emoties als woede en verdriet, maar het kan ook een manier zijn om met spanningen om te gaan. Een eetbuistoornis lijkt op boulimia. Het verschil is dat mensen met boulimia zich proberen te ontdoen van het voedsel dat ze naar binnen geschrokt hebben. Mensen met een eetbuistoornis doen dat niet, waardoor ze dik worden of opvallend gaan jojo’en. Deskundigen schatten dat één procent van de Nederlanders een eetbuistoornis heeft.

Niet redden De omgeving lijdt vaak met de patiënt mee. Ouders, broers, zusters, vriendinnen zien iemand veel afvallen of juist heel dik worden. Ouders missen hun dochter aan tafel

Beeld Shutterstock

of zien met lede ogen toe hoe de maaltijden geregeld uitlopen op een drama. Meisjes raken in een isolement doordat ze niet meer met hun vriendinnen meegaan. En jongens worden voor gek gezet omdat ze niet mee kunnen doen door hun overgewicht. Als u vermoedt dat iemand in uw omgeving met een eetprobleem worstelt, probeer dan eerst een zo duidelijk mogelijk beeld te krijgen van de situatie: is het wat het lijkt? Praat met het meisje of de jongen, vertel wat u is opgevallen, zeg dat u zich zorgen maakt en dat u graag wilt helpen. Controleer het gedrag niet, dat werkt averechts! Ga samen dingen doen die niets met eten te maken hebben, vermijd ook het praten over eten. Besef dat mensen met eetproblemen vaak de kracht missen om er alleen bovenop te komen. En - het belangrijkste advies - ga niet zelf ‘redden’, maar stimuleer het vragen van professionele hulp. Want eetproblemen zijn beslist geen luxeproblemen van een paar overgevoelige meisjeszielen. De gevolgen op lichamelijk, psychisch en sociaal gebied kunnen zeer ingrijpend zijn. •

Signalen • Vermoedt u dat uw kind eetproblemen heeft?

• Een aantal signalen op een rijtje: • Vaak geen trek, weinig eten • Uitsluitend caloriearm voedsel willen • Maaltijden overslaan • Stiekem eten weggooien • Na het eten naar het toilet gaan om over te geven

• Stiekem hamsteren van voedsel en snoep

• Vermijden van situaties waarbij gegeten wordt

• Smoezen en trucs gebruiken om niet te hoeven eten

• Stiekeme eetbuien (lege koelkast of koektrommel)

• Hyperactief gedrag, overmatig sporten Waar kunt u hulp krijgen? Het behandelaanbod voor eetproblemen is verspreid over heel Nederland. Kijk op (www.eetstoornis.info) van de Nederlandse Academie voor Eetstoornissen. De website www.proud2bme.nl is gericht op jongeren met eetproblemen en hun ouders. Op www.sabn.nl. van de Stichting Anorexia en Boulimia Nervosa vindt u ook uitvoerige informatie.

31

Volksziekten

Reuma kent vele gezichten Pijnlijke gewrichten of spieren. Stijfheid bij het in beweging komen. Vermoeidheid die zo ernstig is dat je ‘niet vooruit te branden’ bent. Ruim twee miljoen Nederlanders met een reumatische aandoening hebben er elke dag mee te maken. Reuma is de meest voorkomende volksziekte. Gelukkig is er veel te doen om de pijn te verminderen. Ook de schade aan gewrichten kan vaak worden beperkt. Genezing van reuma is helaas voorlopig nog niet mogelijk.

V

32

oordat u verder leest, kunt u zich even afvragen welk beeld u heeft van een patiënt met reuma. Een ouder iemand wellicht? Iemand in een rolstoel? Of die collega waar je eigenlijk niets aan merkt, behalve dat hij soms wat stiller is? Reuma is een ziekte met vele gezichten. Van de kleuter met jeugdreuma tot de 85-jarige achter een rollator, van mensen die nauwelijks klachten hebben tot patiënten die op een rolstoel zijn aangewezen. Twee derde van de mensen met reuma zijn jonger dan 65 jaar. Zij kampen met reuma in de jaren dat ze arbeidsproductief kunnen zijn. Sommigen hebben door hun ziekte veel moeite om een baan te krijgen of te houden. Anderen slagen daar wel in, op eigen kracht en met steun van collega’s, werkgevers en hun omgeving.

dus uitleggen wat de ziekte betekent. Aan de buitenkant is immers niet te zien dat je reuma hebt. Als je het zelf niet hebt, is het moeilijk om je voor te stellen wat de gevolgen van reuma zijn. Pijn denken we allemaal wel te kennen. Maar chronische pijn, die er dag in dag uit is, dat is bijna onvoorstelbaar. Ook vermoeidheid is niet zo simpel als het lijkt. Moe zijn na een stevige wandeling of een uurtje in de sportschool, dat voelt op een bepaalde manier wel prettig. Moe zijn van een dag vergaderen of van een zondag lang zeurende kinderen, dat is al wat minder leuk. Maar de vermoeidheid bij reuma is heel anders. Dwingender. Je kunt echt even niet meer verder. En onaangenamer. Veel patiënten geven aan dat ze de pijn makkelijker te dragen vinden dan de vermoeidheid.

Vermoeidheid erger dan pijn

Drie soorten reuma

Reuma ziet er steeds weer anders uit, ook als je het zelf hebt. De ene dag lijkt er weinig aan de hand, de dag erna ben je tot bijna niets in staat. Voor de mensen in je omgeving kan dat lastig zijn. Zij weten niet waar ze aan toe zijn. Telkens weer moet je

‘Reuma’ is in de volksmond een verzamelnaam voor meer dan honderd verschillende ziekten. Voor artsen is reuma meestal een aanduiding voor reumatoïde artritis. Sommige vormen van reuma zijn zeldzaam, andere komen heel veel voor. Je

kunt ze grofweg indelen in drie soorten: gewrichtslijtage’ (artrose), ontstekingsreuma en weke-delen-reuma.

Kraakbeen kapot Artrose komt van alle vormen van reuma het meeste voor. Bij een op de tien Nederlanders heeft de dokter ooit artrose vastgesteld, een op de twintig Nederlanders heeft er dagelijks last van. Artrose is een ziekte van het kraakbeen in het gewricht. Kraakbeen is dat elastische witte kapje op botten, bekend van de slager en de poelier. Het gladde oppervlak zorgt ervoor dat de botten in het gewricht soepel langs elkaar bewegen. Niemand weet precies hoe het komt dat bij sommige mensen het kraakbeen achteruitgaat. Simpele ‘slijtage’ is het zeker niet. Mensen die gewoon sporten hebben niet meer kans op artrose. Maar artrose ontstaat wel vaak in een gewricht dat scheef belast wordt, bijvoorbeeld bij een heupafwijking of een verschil in beenlengte. Wie te zwaar is, krijgt ook eerder artrose. Het extra gewicht is dan een te grote belasting voor de gewichten. Als kraakbeen eenmaal verdwenen is, komt



Beeld Dirk Ketting

pees waarmee de spier aan het bot vastzit. Of van het slijmbeursje dat moet zorgen dat de pees soepel over het bot glijdt. Het kan ook zijn dat je langdurig pijn hebt in pezen of spieren, zonder dat er een ontsteking zit. Dat komt bijvoorbeeld voor bij fibromyalgie. Dat is een lastige aandoening die tot veel onbegrip leidt. Fibromyalgie is een syndroom met chronische pijn en stijfheid van het bewegingsapparaat die gepaard gaat met andere (aspecifieke) klachten. De patiënt heeft echte klachten, vooral pijn, vermoeidheid en slaapstoornissen. Maar omdat er in het lichaam geen afwijkingen gevonden worden, kan het lijken alsof de patiënt zich aanstelt. Dat is zeker niet zo. Hoogstwaarschijnlijk heeft deze vorm van reuma te maken met de manier waarop de hersenen prikkels uit het lichaam verwerken. Het is nog niet duidelijk hoe fibromyalgie het beste behandeld kan worden. Sommige mensen hebben baat bij fysiotherapie. Goede begeleiding kan helpen om beter met de klachten om te gaan. Pijnstillers, antidepressiva en kalmerende middelen worden ook veel voorgeschreven.

Wat kunnen we doen? het niet terug. De behandeling is er dan ook op gericht om te zorgen dat het gewricht niet verder achteruitgaat. Rustig bewegen, wat extra kilo’s kwijtraken, pijnstillers tegen de ergste klachten. Veel meer is er aan artrose niet te doen. Fysiotherapie in de vorm van oefeningen kan helpen om de klachten rond het pijnlijke of stijve gewricht te verminderen. De oefeningen kunnen dan thuis ook toegepast worden. Wanneer het gewricht ernstig is aangetast, kan soms een gewrichtprothese uitkomst bieden. Vooral bij de heup en de knie wordt dit vaak gedaan.

Ontstekingen hard aanpakken In Nederland lijden bijna 800.000 mensen aan een vorm van ontstekingsreuma. Dit is de ernstigste vorm van reuma. Het kan op elke leeftijd beginnen. Zelfs heel jonge kinderen kunnen ontstekingsreuma krijgen. Dat heet jeugdreuma. Het afweersysteem, het immuunsysteem, dat normaal ziektekiemen onschadelijk maakt, gaat hier tekeer tegen het eigen lichaam. Dat heet een auto-immuunziekte. De ontstekingen kunnen zo ernstig zijn dat zij in de loop van


de tijd de gewrichten verwoesten. Bij sommige vormen van ontstekingsreuma worden zelfs bloedvaten, nieren, longen en andere organen door de ontstekingen aangetast. Gelukkig bestaan er tegenwoordig krachtige geneesmiddelen tegen ontstekingen. Deze kunnen de ziekte meestal niet genezen, maar wel de schade flink beperken. Het zijn dure middelen, met soms ernstige bijwerkingen zoals schade aan de lever of aan de bloedcellen. Maar wetenschappelijk onderzoek heeft laten zien dat een stevige aanpak de beste uitkomst biedt. In het laboratorium wordt gezocht naar nog betere middelen. Ooit hoopt men een manier te vinden om het ontspoorde afweersysteem weer in het gareel te krijgen. Dan zou ontstekingsreuma echt te genezen zijn.

Weke delen reuma Bij weke delen reuma zit de pijn niet in het gewricht zelf, maar eromheen, in de ‘weke delen’. In de pezen en spieren bijvoorbeeld of in het gewrichtskapsel om het gewricht heen. De pijn bij weke delen reuma kan veroorzaakt worden door een soort ontsteking. Het kan een ontsteking zijn van de

Reuma is dus een veelvoorkomend probleem. Over de oorzaken van de verschillende vormen van reuma is nog maar weinig bekend. Er is dus ook nog niet veel te doen om de kans op reuma te verkleinen. Natuurlijk helpt het altijd om gezond te leven en te eten. Zorgen dat je niet te zwaar wordt helpt in elk geval artrose te voorkomen. En voldoende bewegen is hoe dan ook goed voor je lichaam. Een gezond gebit en gezond tandvlees helpen om ontstekingsreuma te voorkómen. Maar je kunt altijd getroffen worden door een vorm van reuma. Vervelende en soms ernstige ziekten, met wisselende klachten. Hopelijk lukt het wetenschappers in de komende jaren om effectievere behandelingen te vinden tegen de verschillende vormen van reuma.

Vóórkomen van ziekten: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-en-aandoeningen/ welke-ziekten-hebben-de-hoogsteprevalentie/#definition_491 •

33

Vrije tijd

Zo dichtbij en toch zo anders

Ontdek Antwerpen Antwerpen, wereldstad in zakformaat. De stad van Rubens, Brabo, paling in het groen, gezellige cafeetjes en trendy restaurants. En vlak de Antwerpenaren zelf, de sin joren, niet uit. Door hun open hartigheid en onbevangenheid voel je je meteen thuis. Voor modeliefhebbers is het een walhalla. Maar er is nog zo veel meer te beleven in Antwerpen.

34

N

atuurlijk is een wandeling door de historische binnenstad een bijzondere belevenis. Loop van de Grote Markt met zijn rijzige gildenhuizen, het stadhuis en de Brabofontein naar de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal aan de Handschoenmarkt. Aan de voet van de kathedraal treden in de zomermaanden veel straatartiesten op. De als kant uitgewerkte toren rijst hoog boven de historische stad uit, vooral in de schemering - bij ‘valavond’, zoals de Vlamingen zeggen - een betoverend gezicht. Op de Handschoenmarkt zijn gezellige terrassen. Warm aanbevolen zijn hier de garnalenkroketjes. Bestel er een ‘bolleke’ bij, het bier van De Koninck, de enige brouwerij die in de stad overgebleven is. Op een steenworp hier vandaan ligt de romantische 16de-eeuwse Vlaeykensgang, een dromerige oase van rust in de drukke binnenstad. Even opletten, want de ingang aan de Oude Koornmarkt 16 loopt u gemakkelijk voorbij. In vroeger tijden woonden hier de armste mensen. Een jonge antiquair kocht het verkrotte complex in de jaren zestig om het liefdevol te restaureren. Nu zijn er restaurants gevestigd. Heel toepasselijk, vlak bij de ingang van de Vlaeykensgang aan de Oude Koornmarkt 18 ligt ook Popoff,

waar ze de lekkerste taarten van Antwerpen hebben. Het was ooit een oud melkwinkeltje, nu is het een klein nostalgisch eethuisje. Proef de Tarte Tatin en waan u in het paradijs! Voor niet-zoetekauwen zijn er lekkere pies en quiches.


Tekst Els van Thiel Beeld Dirk Ketting

Tips

Vitaliteit en glamour Ten noorden van het centrum ligt ’t Eilandje. Over de Scheldekaaien wandelt u er vanaf het oude centrum in tien minuten naartoe, een leuke wandeling. Vroeger was ’t Eilandje een bruisende havenwijk, maar toen de haven zich noordwaarts verplaatste naar ver buiten de stad, raakte het gebied in verval. Met veel geld en creativiteit is het gerevitaliseerd. De weg kwijtraken is uitgesloten: het jongste en grootste museum torent als een baken hoog boven alles uit. Het nieuwe roodbruine Museum aan de Stroom (MAS) ligt tussen het Willemdok en het Bonapartedok. Een bijzonder gebouw op een bijzondere plek, het museum is ontworpen door het Nederlandse bureau Neutelings Riedijk Architecten. Het MAS bundelt op een bijzondere manier de collecties van een aantal musea die gesloten zijn. De kunstwerken zijn per verdieping rond een algemeen thema gegroepeerd: machtsvertoon, wereldstad, wereldhaven en leven en dood. Door de speelsheid van de opstelling en de vele interactieve mogelijkheden is het ook voor kinderen een aantrekkelijke plek. De wandelboulevard bovenop het museum is gratis toegankelijk en in de zomermaanden geopend tot middernacht. Neem de roltrappen naar het mooiste dakterras van Antwerpen met een weergaloos uitzicht op de stad, de Schelde en de haven. ’t Eilandje met zijn industriële decor vormt een mix van vitaliteit en glamour. De oorspronkelijke pakhuizen zijn dure loftappartementen geworden. In het Willemdok liggen grote en kleine jachten. Er zijn volop trendy restaurants en knusse cafeetjes, maar je kunt er ook nog terecht voor scheepsbenodigdheden.

Brillen van Theo Van de vijf modewijken springt de Nationalestraat en omgeving het meest in het oog. U loopt vanaf de bekende Groenplaats pal het modehart van Antwerpen in. Nog niet zo lang geleden was de Nationalestraat een volkse straat met bakkers, slagers en groentewinkels. Er zijn er nog een paar over, maar de rest heeft plaatsgemaakt voor ontwerpers en winkels die zich als avant-garde profileren. Bezoek vooral het Modepaleis van Dries van Noten, het personeel is aardig ook als je niet de juiste maat of de juiste bankrekening hebt. Het ModeMuseum


• De Sint-Annatunnel onder de Schelde

•

•

• (MoMu) is hier gevestigd, het Flanders Fashion Instituut en de modeacademie van de Artesius Hogeschool. Fashionista’s opgelet: in deze wijk lopen studenten uit alle windstreken rond die de mode verbazingwekkend ver vooruit zijn. Op loopafstand van het modehart ligt het Zuid. Dit is de buurt van de stijlvolle en hippe restaurants, cafés en galeries, designzaken, concept stores én designerkoningin Ann Demeulemeester. Zij heeft haar winkel op de Lodewijk de Waelplaats, tegenover het koninklijk Museum voor Schone Kunsten, dat gesloten is voor renovatie. Moe van het winkelen? Drink een glaasje wijn bij wijnbistro Patine op nummer 1. Patine heeft ook een leuke bed & breakfast. De Kloosterstraat en omliggende straten zijn gespecialiseerd in vintage. Hier vindt u mode, antiek en bric-à-brac broederlijk naast elkaar. Voor de collectie van de Japanse ontwerper Issey Miyake en de bekende brillen van Theo moet u op de Eiermarkt in het historische centrum zijn. Aan de Hopland en de Meir en omliggende straten zijn vooral Belgische en internationale modemerken te vinden, evenals in de Wilde Zee & Quartier Latin. Van topmode tot chocola, alles is hier stijlvol, luxueus en duur.

naar de Linkeroever. De toegang van deze voetgangerstunnel ligt aan de Sint-Jansvliet. Neem de houten roltrappen of de art-deco lift, wandel 572 meter in de witbetegelde tunnel en u wordt beloond met een prachtig zicht op de rede van Antwerpen. Verrukkelijk koel in de zomer! Een wandeling langs de Scheldekaaien is als bladeren in een magazine voor hedendaagse architectuur. Veel gebouwen verwijzen naar het maritieme verleden. Bereid u voor op patrijspoorten, scheepsschoorstenen, masten, voorstevens en zelfs vuurtorens. Café-restaurant het Zuiderterras aan de Ernest Van Dijckkaai 37 is een mooi voorbeeld. De Cogels-Osylei vlak bij Station Berchem is een curiosum van architectuur van het einde van de 19e eeuw. Wandel, kijk en verbaas u. Neogotiek, romantiek, art nouveau en art deco - het staat onverstoorbaar op een rij. Brusselse spruitjes of Turks brood? Oesters met een glas witte wijn of Vlaamse hoppescheuten? Elke zaterdag tot 16.00 uur op de versmarkt op het Theaterplein, een feestelijk en exotisch gebeuren. Op zondag is hier de bekende vogelenmarkt. Hier vindt u alles wat een mens nodig heeft, al is de handel in levende dieren aan banden gelegd. Volkser gaat het toe op de wekelijkse vrijdagmarkt op de - waar anders - Vrijdagmarkt in het historische centrum. Hier worden hele inboedels, tweedehandskleding en allerlei wonderlijke voorwerpen verkocht onder toeziend oog van de heilige Catharina, patroonheilige van de voddenmannen.

Dat het openbaar vervoer in Antwerpen wat ondoorgrondelijk is, hoeft de bezoeker niet te deren. De belangrijkste bezienswaardigheden en de vijf modewijken zijn allemaal gemakkelijk te voet te bereiken en het wemelt van de leuke terrasjes, om even uit te rusten. Bij Antwerpen Toerisme & Congres op de Grote Markt is voor 50 eurocent een handig gidsje te koop om Antwerpen als modestad te verkennen: de Antwerp Fashion Map, inclusief insider shoppingadressen. •

35

wetenschap

Saai werk slecht voor de gezondheid Saai werk is slecht voor je gezondheid en is er ook de oorzaak van dat mensen sneller fouten maken. Om hun dag door te komen grijpen mensen naar chocola en koffie en zijn zij ook meer geneigd om aan het eind van de dag een borrel te drinken. Dat blijkt uit onderzoek van de Britse psychologe Sandi Mann. Zij kwam ook tot de onthutsende ontdekking dat vier van de kantoormedewerkers uit haar onderzoek zich chronisch vervelen. Voor managers is dus een belangrijke taak weggelegd om te zorgen voor meer inspirerend werk.

Voorzichtigheid geboden bij diagnose ADHD Volgens onderzoekers van de universiteiten van Bochum (Duitsland) en het Zwitserse Basel stellen psychiaters en psychotherapeuten te snel de diagnose ADHD. Zij baseren hun oordeel vaak op basis van onduidelijke vuistregels en intuïtie in plaats van harde diagnostische criteria. De onderzoekers legden een groot aantal psychiaters en psychotherapeuten vier verschillende casussen voor met het verzoek om een diagnose en advies voor behandeling te geven. Bovendien werd aan de

36

casussen toegevoegd of het om een jongen of meisje ging. In slechts één van de vier gevallen voldeed de casus aan de ADHD-criteria. Veel therapeuten bleken af te gaan op prototypische symptomen, zoals motorische rusteloosheid, concentratiegebrek en impulsiviteit. Ook het geslacht bleek een rol te spelen: jongens met deze symptomen kregen vaker het etiket ADHD opgeplakt dan meisjes, zelfs als het in feite om dezelfde casus ging. Mannelijke psychiaters gaven vaker de diagnose ADHD dan hun vrouwelijke collega’s. Hoewel steeds vaker de diagnose ADHD wordt vastgesteld, wordt er weinig onderzoek naar deze aandoening gedaan. De resultaten van het Duits-Zwitserse onderzoek laten zien dat er een betrouwbaarder meetinstrument moet komen om verkeerde diagnoses te voorkomen. Het is van belang dat therapeuten niet alleen op hun intuïtie vertrouwen, maar zich houden aan vast gestelde diagnostische criteria.


Tekst Pieter van Dam Beeld Levien Willemse, Hans Oostrum

Mensen imiteren elkaars drankgedrag Mensen hebben de neiging om meer alcohol te consumeren als zij in gezelschap zijn van zware drinkers dan wanneer zij in gezelschap zijn van lichte alcoholgebruikers of mensen die alleen een frisdrankje gebruiken. Het maakt daarbij niet uit of het gezelschap bestaat uit mannen of vrouwen. Dat blijkt een onderzoek van psychologe Helle Larsen

onder 600 studenten waarop zij recent promoveerde aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Als je je alcoholgebruik onder controle wilt houden is het dus verstandig om kroegen of het gezelschap van zware drinkers te mijden of gewoon vast te houden aan je eigen normen.

KORT Slaapgebrek maakt hersenen hongerig Na een slapeloze nacht wordt het hersengebied dat een hongergevoel aanwakkert extra geactiveerd. Na een nacht slecht slapen, heb je de volgende dag daarom meer trek. Dat blijkt uit onderzoek van de Zweedse Uppsala University. De onderzoekers lieten vrijwilligers op verschillende dagen naar afbeeldingen van eten kijken terwijl ze in een MRIscanner lagen. Ze vergeleken de hersenactiviteit op dagen dat de proefpersonen uitgeslapen waren met hun hersenactiviteit op dagen na een slapeloze nacht. Na een doorwaakte nacht vertoonden de proefpersonen veel activiteit in een hersengebied dat te maken heeft met het verlangen om te eten. De resultaten kunnen mogelijk verklaren waarom weinig slapen op de langere termijn het risico op overgewicht verhoogt.

Gezond ouder worden met eten uit de steentijd

Zien doet eten

Oervoeding uit de steentijd kan volgens onderzoeker Remko Kuipers van de Rijksuniversiteit Groningen een belangrijke bijdrage leveren aan gezond ouder worden.

Het zien van aantrekkelijk eten bevordert de eetlust. Dat wisten we natuurlijk allang, maar nu is het ook wetenschappelijk bewezen. Onderzoekers van het Duitse Max Planck Instituut concludeerden dat bij het zien van eten de hoeveelheid van het eetlustbevorderende hormoon ghreline in het bloed toeneemt. Volgens de onderzoekers kunnen mensen met gewichtsproblemen dan ook het beste afbeeldingen van aantrekkelijk eten vermijden. De enorme hoeveelheid eten in de media draagt volgens hen bij aan de gewichtstoename in de Westerse wereld.

Nicotinepleisters werken niet Rokers die willen stoppen met deze ongezonde gewoonte kunnen nicotine pleisters beter links laten liggen. Op korte termijn vergroten ze weliswaar de kans op succes, maar de kans op een terugval is net zo groot als bij mensen die op eigen kracht stoppen. Zware rokers die dit soort nicotinevervangers gebruiken, vallen zelfs twee keer zo vaak terug in hun oude gewoonte. Dat blijkt uit onderzoek van de Harvard School of Public Health in de Verenigde Staten.


Kuipers onderzocht waar onze voorouders leefden, maakte een reconstructie van hun voeding en onderzocht de voeding van traditioneel levende Oost-Afrikaanse volkeren in de huidige tijd. Daaruit blijkt volgens hem dat typisch westerse ziekten zoals hart- en vaatziektes en depressies gezien moeten worden als een natuurlijke reactie op een onnatuurlijke eet- en leefomgeving. ‘’Ons voedselpatroon is in 10.000 jaar pijlsnel veranderd. Maar onze genen niet, die zijn nog afgestemd op het voedsel dat in de oudheid beschikbaar was. Dat bestond toen uit meer eiwitten en omega-3 vetzuren en minder koolhydraten en linolzuur”, zegt Kuijpers. Volgens hem is een belangrijke oplossing om koolhydraten uit ons voedsel te bannen. ‘’We zijn doorgeslagen in het gebruik van koolhydraten als rijst, brood, aardappelen en pasta. Ik zou dat allemaal willen weglaten en vervangen door groente en fruit, eventueel aangevuld met vis en vlees.’’

37

lijfverhaal

“Ik heb alleen een irritant foutje in mijn hersenen” Monique van Oosten heeft clusterhoofdpijn. Het is een van de ergste vormen van pijn die er bestaan. Tot een jaar geleden moest zij zichzelf elke dag wel tien spuiten met een krachtig migrainemiddel geven. Nu heeft zij een soort pacemaker die de pijnprikkel vermindert. Helemaal vrij van pijn is zij nog steeds niet. Maar zij heeft haar leven terug: “Het belangrijkste is dat ik nu weer echt Monique ben”.

M

onique is leerkracht op een basisschool in Utrecht. Leuk werk, vindt ze. Ze houdt van paardrijden en droomt ervan om met haar vriend in Drenthe te gaan wonen. Daar is de ruimte voor hun paarden. Maar de afgelopen jaren draaide haar leven steeds meer om één ding: hoofdpijn. “Het begon rond mijn eenentwintigste”, vertelt ze. “Ik kreeg ernstige hoofdpijnaanvallen. Ze dachten eerst dat het migraine was. De halve apotheek heb ik geprobeerd. Maar niets hielp. Iedereen komt dan met adviezen. Ik zou te perfectionistisch zijn. Het zou van de stress komen. Nu weet ik dat het gewoon in mijn hersenen zit. Verder heb ik alles prima op een rij. Ik heb alleen een irritant foutje in mijn hersenen waardoor ik hoofdpijn heb”.

Clusterhoofdpijn “Een goede vriendin van mijn zus is arts in opleiding in het LUMC in Leiden. Zij zei: jij moet naar professor Ferrari, in het LUMC”, vertelt Monique. Neuroloog Michel Ferrari herinnert zich nog goed dat zij die eerste keer bij hem kwam: “Het was niet direct duidelijk wat er met Monique aan de hand was. In mijn vak moet je vooral goed luisteren. Er is bijna nooit iets te zien op een scan of zo. Het verhaal van de patiënt geeft je de diagnose. Zo werd op een gegeven ogenblik duidelijk dat Monique clusterhoofdpijn heeft.” Clusterhoofdpijn is een van de ergste soorten pijn die mensen kunnen hebben. De pijn zit in één helft van het hoofd, vooral

38

rond het oog. De aanvallen treden bij de meeste patiënten in periodes (‘clusters’) op. De naam clusterhoofdpijn komt van die ‘clusters’ van aanvallen. Er is ook een andere vorm, waarbij de aanvallen gedurende het hele jaar komen. Die heet chronische clusterhoofdpijn. De pijnklachten zijn hetzelfde. Bij de meeste patiënten is clusterhoofdpijn goed te behandelen. Ferrari: “Bepaalde middelen tegen migraine werken bij clusterhoofdpijn nog beter dan bij migraine.” De patiënt kan zichzelf een injectie met zo’n middel geven. Dan werkt het tenminste snel genoeg”. Bij Monique zijn de klachten in de loop van de tijd erger geworden. Zij kreeg last van de chronische vorm. “Eerst had ik een paar aanvallen per week. Toen elke dag. En uiteindelijk elke dag zes tot tien aanvallen en daar tussenin was er nog steeds voortdurend pijn”, vertelt zij. “Ik moest een tijd een pijndagboek bijhouden. Dat betekent dat je telkens de tijd opschrijft en hoe erg de pijn is. Als 0 geen pijn is en 10 het allerergste, dan was het de hele dag 7 tot 8. Een aanval noemde ik een 9. Dan nam ik snel een spuit met een migrainemiddel. Ik heb altijd een aantal spuiten in mijn tas. Als ik een afspraak heb, plan ik hoeveel spuiten ik mee moet nemen.”

Onderzoek Monique had de pech dat geen enkele behandeling bij haar echt goed hielp. “Professor Ferrari zei: ‘We vechten door’. Dat heeft me op de been gehouden. Ik had alle hoop op hem gevestigd. En opgeven, dat hoort er niet bij. Ik ben wel wat minder gaan werken. Dat vond ik heel moeilijk. Maar het kon niet anders.” In februari 2010 vertelde Ferrari haar van een wetenschappelijk onderzoek naar een nieuwe behandeling. Een experiment dus. Er was geen enkele garantie dat het zou werken. “In oktober kwam ik weer bij hem. Er zat een mevrouw, dat bleek dokter Wilbrink te zijn. Ik mocht met haar mee en zij vertelde me dat het onderzoek van start ging. Ik wist niet hoe ik het had. Ik zie mezelf nog zitten in mijn auto in de parkeergarage van het LUMC. Ik moest echt even bijkomen. Ik had twee weken bedenktijd, maar na een week heb ik gebeld en gezegd: ik doe het.” Poldi Wilbrink is arts en onderzoeker. Zij coördineert het onderzoek naar de nieuwe behandeling van clusterhoofdpijn. “We werken met elektrische stimulatie. Draadjes op het achterhoofd zorgen voor elektrische

Met deze afstandbediening kan Monique de elek trische stimulator bedienen die haar clusterhoofdpijn tegengaat. “Ik heb hem ook laten zien aan de kinderen in mijn klas. Ik probeerde ze nog wijs te maken dat ze nu einde lijk een juf hadden die zij net als de televisie uit konden zetten....”



Beeld Dirk Ketting

Monique kan dankzij een elektrische stimulator weer leven met clusterhoofdpijn

prikkels. Die draadjes heten elektroden. Zij zijn verbonden met een soort pacemaker die we meestal in de buik plaatsen. Er bestaat al veel ervaring met deze behandeling bij patiënten met pijn in een arm of been. Of het bij clusterhoofdpijn werkt, weten we nog niet. Dat moet blijken uit dit onderzoek. Alleen patiënten met onbehandelbare chronische clusterhoofdpijn doen mee. In het hele onderzoek moeten 144 patiënten meedoen. Monique was de tweede patiënt. Er doen ook patiënten uit andere landen mee. Zo hebben we voldoende duidelijkheid of het werkt. Alle patiënten moeten eerst een pijndagboek bijhouden. Na de operatie geven we verschillende patronen van elektrische prikkels. We kijken of er een schema is dat werkt.” Het onderzoek loopt nog. Wilbrink hoopt dat er over een paar jaar duidelijkheid is over deze behandeling voor patiënten met onbehandelbare clusterhoofdpijn.

De operatie Monique moest naar het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. Daar zou de operatie plaatsvinden. Zij mocht zelf aangeven waar ze precies de pacemaker wilde


hebben. “Ik heb het met een lucifersdoosje op mijn buik geprobeerd, wat het beste voelde”. Daarna ging ze nog een keer langs bij Wilbrink, vulde een vragenlijst in en kreeg het pijndagboek mee. “En toen begon het grote wachten”, vertelt Monique. “Want het duurde tot 17 januari 2011 voordat ik geopereerd werd. Ik ging lachend de operatiekamer in. Ik wilde zo graag verder met mijn leven. En wat had ik te verliezen?” De operatie is in februari vorig jaar op televisie te zien geweest. Het programma Labyrint wijdde een uitzending aan het werk van Ferrari en zijn collega’s. Hun team had in 2010 de Labyrint Publieksprijs gewonnen. Monique vertelde op TV ook over haar pijnklachten en haar ervaringen. “Ik vond het nogal wat om daaraan mee te doen. Ik houd er helemaal niet van om in de belangstelling te staan. Ik had nog nooit aan mijn collega’s op school verteld waar ik precies last van heb. Mensen moeten mij vooral niet zielig gaan vinden. Daar kan ik slecht tegen. Maar ik vond het wel belangrijk om te laten zien wat professor Ferrari doet. Uiteindelijk is het voor mij ook best goed geweest. Collega’s zeiden achteraf: “Ik had geen idee”.

De uitzending van Labyrint was kort na de operatie. De televisiekijkers konden dus nog niet zien hoe het verder ging. Monique leefde in de weken na de operatie een tijd tussen hoop en vrees. Zou het laatste redmiddel toch niet werken? Na enkele maanden ging het geleidelijk iets beter. “Ik kon het niet geloven. Mijn hoofd heeft me wel vaker voor de gek gehouden. Pas na een tijd kon ik toegeven dat het inderdaad een stuk beter ging. Helemaal weg zijn de aanvallen niet. Het zijn er nu meestal zo’n drie per dag. En tussen de aanvallen door zakt de pijn wel veel meer dan vroeger. Dat is echt heel anders. Daar word je een ander mens van.” Na de zomer kwam er een terugslag. Het duurde even voor de oorzaak duidelijk was: de batterij was leeg. Niemand had verwacht dat het zo snel zou gaan. Maar juist vanwege de intensieve pijnklachten van Monique had het apparaat op volle toeren moeten werken. Met de nieuwe batterij gaat het nu alweer meer dan een half jaar goed. Ze gaat met meer plezier naar haar werk. En als het even kan geniet zij op haar paard van de stilte van de natuur. •

39

preventie

Meer bewegen voor mensen met zitvlees en sporthekel

Fitness in plaats van fatness

A

ls u weinig beweegt, is uw lichaam niet aan werken gewend. Dat merkt u: het kost moeite, u raakt misschien buiten adem en dat is niet bevorderlijk voor de zin om ermee door te gaan. Start daarom kalm en probeer er vooral plezier in te hebben. U hoeft echt niet de sterren van de hemel te rennen. Voor uw gezondheid is het voldoende om dagelijks een half uur te bewegen, op zo’n manier dat u er een matige tot redelijke inspanning voor moet leveren. Dat betekent dat u er dus behoorlijk voor moet ademhalen en uw hart moet er sneller van gaan kloppen. Overdrijf niet: het is de bedoeling dat u tijdens het bewegen wel gewoon kunt blijven praten. Lukt dat niet, neem dan wat gas terug. Dagelijks minstens een half uur flink bewegen is ook het advies van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Onderzoek laat zien dat u zich geen half uur achter elkaar hoeft in te spannen. Driemaal tien minuten of tweemaal een kwartier is ook goed. Wie weet, krijgt u er zo’n zin in dat u meer wilt. Maar alleen al door die dertig minuten gaat u zich steeds fitter voelen.

Bouw de beweging in in uw dagelijkse leven

We weten het wel: bewegen is goed, bewegen moet. En alles is er klaar voor. U beschikt over longen, een hart, spieren en bloedvaten. Nu alleen de stap nog zetten om ze te gaan gebruiken. De beloning volgt verrassend snel en helemaal vanzelf, want u zult zich fitter en gezonder gaan voelen. LIJFMAGAZINE geeft tips voor bankzitters die van nature niet staan te springen… 40

Niet iedereen is van nature gecharmeerd van sport of inspanning. “Dan is de clou om extra beweging in te voegen in je gewone dagelijkse leven”, zegt bewegingswetenschapper Tanja Komen. Als adviseur sportstimulering helpt zij mensen over de drempel om meer te gaan bewegen. “Geen tijd? Geen zin? U hoeft er geen tijd voor vrij te maken of bijzondere dingen voor te ondernemen. Als u beweging inbouwt in uw dagelijkse routine wordt het stilaan een gewoonte en kost het steeds minder moeite. Neem bijvoorbeeld de trap in plaats van de lift. Als u niet veel boodschappen nodig heeft, ga dan te voet of met de fiets naar de supermarkt in plaats van met de auto. Op die manier komt u verrassend snel aan een behoorlijke portie beweging per dag.” Tanja Komen zelf is er als werkende moeder van drie kinderen een kei in geworden om beweging in te passen in haar dagelijkse leven. “Als ik mijn kind naar zwemles breng, trek ik thuis mijn sportschoenen al aan. In de wachttijd ga ik drie kwartier hardlopen en als mijn kind klaar is met zwemmen, ben


Tekst Els van Thiel

Beeld Levien Willemse

Tips! Geen geld voor sportschoenen? Op Marktplaats wemelt het van goede en nauwelijks gedragen loop- en sportschoenen. Koop pas iets nieuws van goede kwaliteit als u ontdekt hebt welke soort beweging echt bij u past. Niets werkt zo motiverend als het zien van verbetering. Er zijn apps voor smartphones die tonen hoeveel kilometer u gelopen of gefietst hebt en hoeveel calorieën dat gekost heeft. Zo bouwt u een ‘archief’ op van uw vooruitgang.

ik weer terug.” Een hond kan ook een extra duwtje zijn om de buitenlucht in te gaan. “Mensen die niet gewend zijn om te wandelen of te fietsen, vertellen me vaak hoe ze in het gezelschap van hun hond ontdekken hoe mooi hun eigen leefomgeving eigenlijk is.” Voor sportieve activiteiten geldt dat elke dag een beetje meer effect heeft dan heel veel bewegen op een of twee dagen in de week. Liever elke dag iets sportiefs doen dan alleen in het weekend alles uit de kast halen.

Kies de beweging die bij u past De een zwoegt en zweet graag in een sportschool. De ander gruwt bij die gedachte en trekt liever de buitenlucht in. Probeer een manier van bewegen te vinden die bij u past en die goed voor u is. Wat vond u bijvoorbeeld vroeger leuk? Senioren-, veteranen-

en recreantenteams staan vaak te springen om teamgenoten. Bezoek eens een open dag of woon een proefles bij. U kunt ook afwisselen. Bijvoorbeeld de ene dag fietsen, de andere dag zwemmen of wandelen. Kijk eens in uw gemeentegids, daarin staan alle sportverenigingen vermeld. Ook wandelen fietstochten en andere beweegactiviteiten staan erin. Wie liever iets sportiefs doet in zijn eentje, kan denken aan zwemmen, schaatsen, wandelen, hardlopen, nordic walking of skeeleren. Misschien heeft u zin om te gaan dansen of doet u liever thuis ochtendgymnastiek. Het belangrijkste is dát u iets doet. Komen: “Zwemmen en fietsen zijn activiteiten waarbij enkels en knieën ontlast worden. Dat zijn fijne sporten om mee te starten voor mensen met overgewicht.” Veel beginnende sporters houden het gemakkelijker vol als ze samen met anderen bewegen. Komen: “Waarom zittend op de bank koffie drinken met je hartsvriendin als je buiten wandelend of joggend net zo gezellig kunt praten? Maak een vaste afspraak om op bepaalde tijden eropuit te trekken. Dat is een goede stimulans om door te zetten.”

Gezond gewicht door beweging Hoe meer u beweegt, des te gemakkelijker het is om af te vallen en uw gewicht op een gezond peil te houden. Bij veel bewegen verandert de lichaamssamenstelling; meer spieren, minder vet. Komen: “Hoe meer spiermassa u hebt, des te meer energie u nodig hebt – ook in rust. Een meer gespierd


mens verbrandt ook op een rustige dag meer calorieën dan een minder gespierd mens. Dat is mooi meegenomen.” Fitness is beter dan fatness. Laten we eerlijk zijn: om het juiste gewicht te bereiken, te behouden en fit en gezond te blijven is er eenvoudigweg geen andere keus dan regelmatig bewegen. Probeer het eens anders te bekijken, maak van bewegen een gewoonte, zoals tandenpoetsen. U hebt er niet altijd zin in, maar u doet het gewoon als noodzakelijk onderdeel van uw dagelijkse routine. Het helpt om het aan een andere gewoonte te koppelen. Ga bijvoorbeeld een rondje (hard)lopen voor of na het werk. Misschien met uw favoriete muziek in de oren en een leuk beweegmaatje aan uw zijde? •

Nuttige websites De Hartstichting geeft Bewegen doet wonderen uit. U kunt deze brochure bestellen of downloaden via www. hartstichting.nl. Voor allerlei informatie over sport en gezondheid kunt u terecht op www.sportzorg.nl. De website www. omroepmax.nl geeft informatie over het MAX-programma ‘Nederland in beweging!’ dat ’s morgens op tv is. Informatie over sporten bewegingsmogelijkheden voor mensen met een lichamelijke beperking treft u aan op www.gehandicaptensport.nl. En wie een sportmaatje zoekt of een groepje om mee te sporten kan terecht op de niet-commerciële website www.beweegmaatje.nl.

41

Bijzonder. Veelzijdig. De nieuwe complete 45 cm inbouwlijn van Boretti, waaronder een combi-magnetron, een wijnklimaatkast én een multifunctionele stoomoven met meer dan 40 voorgeprogrammeerde functies. Gezond en eenvoudig bakken, stomen, braden, ontdooien en opwarmen. Er is al een Boretti stoomoven vanaf �1.190,- en natuurlijk verkrijgbaar in alle RAL-kleuren. Bijzonder. Boretti.

boretti.nl


Beeld Ryan McGinley, Gregory Crewdson

Het bijzondere fotowerk van The New York Times Magazine Wie een goed beeld wilt krijgen van de moderne beeldende kunst in Nederland na de Tweede Wereldoorlog moet niet naar een museum maar….. naar een ziekenhuis. De academische ziekenhuizen bezitten inmiddels openbare kunstcollecties van een museale kwaliteit. Absolute uitschieter is het AMC in Amsterdam dat de openbare ruimten in het ziekenhuis heeft verrijkt met zo’n duizenden kunstwerken.

D

e voor de tentoonstelling geselecteerde foto’s tonen de bijzondere manier waarop The New York Times Magazine fotografie gebruikt om verhalen te vertellen. De tentoonstelling bestaat uit elf delen, elk gewijd aan een bijzonder project of een combinatie van projecten die eerder zijn gepubliceerd in het tijdschrift. Naast voorbeelden van reportage- en portretfotografie is er ook (autonome) kunstfotografie te zien. Aan de hand van visuele middelen uit de verschillende stadia van het totstand komingproces van het blad, zoals ‘shot lists’, werk-afbeeldingen en contact afdrukken, wordt ook een beeld gegeven van de onderlinge samenhang tussen het oorspronkelijke idee en de uiteindelijk gepubliceerde pagina.

Untitled. From “Dreamhouse”, published November 10, 2002 © Gregory Crewdson, courtesy Gagosian Gallery

De tentoonstelling bevat vijfhonderd beelden van honderdveertig fotografen, waaronder Philip Lorca diCorcia, Gregory Crewdson, Rineke Dijkstra, Mitch Epstein, Lee Friedlander, Nan Goldin, Jeff Koons, Inez van Lamsweerde, Annie Leibovitz, Ryan McGinley en Sebastiao Salgado. De tentoonstelling The New York Times Magazine Photographs is tot 24 juni te zien bij Foam aan de Keizersgracht 609 in Amsterdam. www.foam.org

Musician Maya Arulpragasam (M.I.A.) “Maya Takes to the Streets,” Published May 30, 2010 © Ryan McGinley, courtesy Team Gallery, New York LIJFMAGAZINE • april-mei 2012

43

NCH adv. april 2012:Opmaak 1

04-04-2012

15:09

Pagina 1

LAST VAN ANGST EN NERVOSITEIT?

SLAAP JE NIET ZO GOED MEER? LEER- OF CONCENTRATIEPROBLEMEN?

LAST VAN STRESS? HEB JE EEN BURN-OUT OF

WHIPLASH?

KOM LANGS VOOR EEN VRIJBLIJVEND INFORMATIEGESPREK GEBRUIK JE HERSENEN! TRAIN JE BREIN!

O N T D E K D E H E L E N D E K R A C H T VA N J E B R E I N ! Neurotherapie Centrum Hilversum (NCH) 035 - 6286895 In samenwerking met Martin Wuttke

www.neurotherapie.nl

• Therapie • Stressmanagement • Prestatiebevordering • Verdieping meditatie

Meer traplift

bij ThyssenKrupp Encasa Meer zekerheid, nu maar liefst 10 jaar garantie* Meer snelheid, mogelijk al binnen 2 weken geplaatst Meer ruimte op de trap, plaatsing aan smalle zijde Meer ervaring, trapliftfabrikant sinds 1952 Bel gratis 0800-5003

Nu nog meer gemak. U kunt nu ook een traplift huren.

Vraag hier meer informatie aan Naam

m/v

Adres Postcode en Woonplaats Telefoon E-mail Vul deze bon in en stuur hem in een envelop zonder postzegel aan ThyssenKrupp Encasa BV, Antwoordnummer 170, 2920 VB Krimpen a/d IJssel. *) Alleen in combinatie met een serviceovereenkomst. Kijk voor de voorwaarden op www.tkencasa.nl/garantie

LIJFMAGAZINE0412

Ook meer traplift? Bel 0800-5003 of ga naar www.tkencasa.nl

cultuur


Beeld Museum Hoorn

Museum vol herinneringen Voor iedereen die zich een goed beeld wilt vormen over het leven in de vorige eeuw is het Museum van de Twintigste Eeuw een absolute aanrader. In tien zalen wordt aan de hand van duizenden objecten, foto’s en films de twintigste eeuw tot leven gebracht. Er is bijvoorbeeld een speciale zaal gewijd aan speelgoed met Meccano, Lego Barbie, oude bordspellen als Mensch-Erger-Je-Niet en de eerste spelcomputers. De communicatiezaal vertelt de ontwikkeling van de schrijfmachine en de computer, maar ook de opkomst en ondergang van de grammofoonplaat en de bandrecorder. Er zijn zalen waar je alle interieurs van de afgelopen honderd jaar terugziet. En er is een winkelstraatje met onder andere een grutter, barbier, four niturenzaak, een tabakswinkel, een drukkerij en een ouderwetse bakkerij. Het museum is in oktober 2011 verhuisd naar de voormalige gevangenis de Krententuin op het Oostereiland bij de haven in Hoorn om nog meer ruimte te bieden aan de enorme collectie. Museum van de Twintigste Eeuw, Krententuin 24, 1621 DG Hoorn. Telefoon 0229-4001. www.museumhoorn.nl


45

Colofon Dit tijdschrift over gezondheid en leefstijl is een onafhankelijke uitgave van LIJFMAGAZINE BV. Het verschijnt in principe vier keer per jaar. Uitgever Pieter van Dam Hoofdredactie Pieter van Dam, Jan Huizinga [email protected] Redactie Pieter van Dam, Pieter van Megchelen, Els van Thiel, Bernadette Schoemaker, Gerben Stolk/Pluma Tekst Fotografie Joris van Bennekom, Pieter van Dam, Dirk Ketting, Hans Oostrum Fotografie, Shutterstock, Levien Willemse

In het volgende nummer...

Vormgeving en drukwerkbegeleiding Kim Brinkkemper, Bert van der Ryd, (Ditems Media, Monnickendam)

Het volgende nummer van LIJFMAGAZINE verschijnt in juli 2012. Weer boordevol interessante artikelen over gezondheid, leefstijl en vrije tijd. Een kleine greep uit de inhoud.

Advertentie-acquisitie Antoinette Vrisekoop Telefoon: 06-53124469 Email: [email protected]

•

T hema: botten en spieren

•

T hema: onze strijd tegen overgewicht

Postadres Rooseveltstraat 45H, 2321 BL, Leiden Telefoon: 071-5281020 Fax: 071-572 85 89 [email protected] www.lijfmagazine.com

Lopen, zitten, staan, rennen, sporten, dansen, werken, we doen het allemaal met ons bewegingsapparaat. Het bestaat uit botten, gewrichten, spieren, pezen en zenuwen, die op een uiterst slimme manier met elkaar samenwerken, totdat er ergens een kink in de kabel komt of omdat we de gezondheid van dat bewegingsapparaat verwaar lozen. In het omslagartikel van het julinummer van LIJFMAGAZINE leest u alles over de werking van het bewegingsapparaat en krijgt u tips om botten en spieren in een goede conditie te houden.

We worden steeds dikker waardoor onze kansen op allerlei verschillende ziekten sterk toenemen. Om weer op een gezond gewicht te komen volgen we de meest uiteen lopende diëten. Wat is het geheim achter al die diëten? Of is er helemaal geen geheim en draait alles om een smaakvol en gezond voedingspatroon in combinatie met een dagelijkse portie gezond bewegen? U leest er alles over in het komende nummer van LIJFMAGAZINE.

• V liegangsten

Luchthaven Schiphol beleeft deze zomer weer topdagen. Een vliegreis is voor vele Nederlanders het begin van een aangename en zonnige vakantie. Toch zijn er vele mensen die zo’n vliegreis liever vermijden. Zij hebben vliegangst. LIJFMAGAZINE gaat op zoek naar de oorzaken en geeft tips om vliegangst te overwinnen.

• S laapproblemen en snurken

Een op de vijf mannen en één op de tien vrouwen snurkt elke nacht. Tot grote ergernis van hun partner, die beroofd wordt van een gezonde nachtrust. Wat is de oorzaak van snurken en belangrijker: hoe kun je voorkomen dat snurken een bom onder je relatie wordt?

• S limme pilletjes

Als we hoofdpijn hebben nemen we snel een paracetamol. Maar hoe weet dat pilletje nu waar de pijn zit die bestreden moet worden? LIJFMAGAZINE neemt in het juli nummer een kijkje achter de schermen van het medicijnonderzoek.

46


advertorial

‘Dan blijkt dat je zelf voor een behandeling mag kiezen’ Ineens krijg je te horen dat je kanker hebt. Je wereld staat stil, de arts overlaadt je met informatie en dan heb je ook nog eens 1001 vragen. Dat overkwam Koos Veen, evenals vele andere kankerpatiënten. Toen Koos Veen te horen kreeg dat hij prostaatkanker had, kreeg hij tien dagen de tijd om te beslissen welke behandeling hij wilde. Na een zoektocht op internet en de brochures van KWF Kankerbestrijding was het moeilijk om alle informatie op een rijtje te zetten. Hij belde de Kanker Infolijn voor hulp. Koos: “Monique hielp me om tot een keuze te komen.” maar dan blijkt dat er vier mogelijkheden zijn en dat je zelf mag kiezen. Ik had tien dagen de tijd om mijn keuze bekend te maken aan de uroloog. Je wilt dan in die tien dagen toch voornamelijk alle voor-en nadelen van die behandelingen weten”, vertelt Koos.

Kees Veen en Monique Wijsman

M

onique Wijsman werkte 25 jaar als verpleegkundige: als oncologiever pleegkundige in het Academisch Medisch Centrum en als wijkverpleegkundi ge in het centrum van Amsterdam. Zij deelt haar ervaring sinds januari 2011 bij KWF Kankerbestrijding als één van de gezichten achter de KWF Kanker Infolijn. Patiënten en naasten kunnen met hun vragen over kanker terecht bij de informatielijn. “Ook familie of vrienden kunnen bellen en geen vraag is te gek”, aldus Monique. “Je kunt bij ons terecht met vragen over behandelingen, psychosociale zorg of praktische vragen als: ‘Hoe moet dat met mijn werk?’”

Behandelingen Koos belde naar de KWF Kanker Infolijn met vragen over de mogelijke behandel methodes, die de uroloog hem had voorge legd. “Ik was in eerste instantie verbaasd. Je denkt dat je een uitgestippeld traject in gaat,

Monique vult hem aan: “Koos noemde ook een behandelmethode, die maar in enkele ziekenhuizen wordt uitgevoerd. Ik heb hem gevraagd of ik hem terug mocht bellen en ik ben toen informatie gaan opzoeken. Daarvoor gebruiken we meestal internet en medische literatuur, soms raadplegen wij een referent. Voor deze vraag heeft een collega van mij gebeld naar een verpleeg kundig specialist.”

Afspraken nakomen “Monique belde me inderdaad volgens af spraak terug met alle informatie die ik nodig had om een weloverwogen keuze voor een behandelmethode te maken”, aldus Koos. “Dat was heel fijn. Als je het gevoel hebt dat je de controle over je eigen leven al kwijt bent, is het des te belangrijker dat mensen hun afspraken nakomen.”

Monique vult hem aan: “Doordat er zoveel kankersoorten, vormen én behandelingen zijn, hebben wij ook niet altijd alles direct paraat. Dan nemen wij liever de tijd om alles uit te zoeken en terug te bellen. We kiezen uiteraard een dag en tijdstip die voor beide partijen geschikt is.”

Van gedachten wisselen Koos had al veel informatie gekregen en ge vonden, maar vond het toch moeilijk om tot een keuze te komen. “Het is voor het eerst in mijn leven dat ik in een dergelijke situatie te rechtkom”, vertelt hij. “Het is fijn dat ik met een buitenstaander van gedachten kon wisselen. Ik had ook echt het idee dat ik mijn verhaal rustig kon doen en dat ik werd gehoord.” Monique: “Dat is fijn om te horen, want ik hoop toch een luisterend oor te bieden en mensen op de goede weg te kunnen helpen. Ik kan natuurlijk niet zeggen wat iemand moet doen en welke behandeling hij moet kiezen, maar ik kan er wel aan bijdragen dat iemand een goede afweging kan maken en zich goed voelt bij zijn besluit. Dat maakt mijn werk zo mooi.” •

Bel de gratis KWF Kanker Infolijn 0800 - 022 66 22 Al uw persoonlijke vragen over kanker persoonlijk beantwoord Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 9.00-18.00 uur

foto’s: Joris van Bennekom

“In het leven van ieder mens komen ogenblikken voor waarop hij tot zichzelf zegt: ‘Tja, dat kán niet.’ En dan dóet hij iets.”

RESERVEER SNEL: WWW.SOLDAATVANORANJE.NL I 0900 1353 DE THEATERHANGAAR | VLIEGVELD VALKENBURG | BIJ LEIDEN IN SAMENWERKING MET

MEDIAPARTNER

IN SAMENWERKING MET

(45 cpm)

NÚ VERLENGD T/M OKTOBER! MEDIAPARTNER

Thema s: hersenen en huid

Recommend Documents