SportMpower Organisatie: Kennispraktijk - voor sport, onderwijs en gezondheid Contactpersoon: heer Jarno Hilhorst Contactpersoon 2: heer Eralt Boers Erkenningen: Goed beschreven
Sport- en beweegaanbod Achtergrond Samenvatting SportMpower is een naschools project dat sport en loopbaantraining voor jongeren combineert. Het project is gericht op vmbo-leerlingen met een verhoogd risico op uitval van school, gedragsproblemen en/ of een ongezonde leefstlijl. Doel van SportMpower is het vergroten van de kansen van jongeren en het stimuleren van de loopbaanmogelijkheden. Het ‘empoweren’ van jongeren door middel van sport staat centraal. Een aantrekkelijk sportaanbod, zoals voetbal, kickboksen en breakdance, fungeert als ‘trigger’ voor het volgen van loopbaantrainingen. Dit aantrekkelijke sportaanbod, in ruil voor het verplicht volgen van de loopbaantrainingen, trekt deze jongeren die anders moeilijk te bereiken zijn, over de streep om bewuster aandacht te besteden aan school en hun persoonlijke toekomst. De sportactiviteit bevordert de gezondheid en verbindt de jongeren aan de sport, maar heeft ook als doel te werken aan onder meer normen en waarden, samenwerking, respect, doorzettingsvermogen, emotieregulatie en communicatieve vaardigheden. De inzet van sport kan daarnaast bijdragen aan de zelfwaardering, weerbaarheid en het zelfvertrouwen van jongeren. In de workshops komen onderwerpen aan bod als loopbaanoriëntatie; solliciteren; geld, lenen & schuld(voorkoming); voeding & gedrag; alcohol-, drugs- & gokverslaving; groepsdruk & provocatie; seksualiteit; en criminaliteit, wapens & geweld besproken. Bedrijven en particuliere instellingen verzorgen deze workshops. Wat voor de jongeren extra motiverend werkt is dat het project plaatsvindt binnen een sportieve omgeving. Dat kan de sportclub aan de overkant van de school zijn, maar dat kan ook een betaald voetbalorganisatie zijn. Deelnemers volgen de workshops van SportMpower in de business lounge en krijgen voetbaltraining op het trainingscomplex door professionele pedagogische sporttrainers..
Doel van het sport- en beweegaanbod Het hoofddoel van sportMpower is het stimuleren van de gedragsmatige ontwikkeling, loopbaanmogelijkheden en
1 / 12
gezonde leefstijl van 3e en 4e –jaars vmbo-leerlingen door gebruik te maken van de kracht van sport. Het hoofddoel kan worden onderverdeeld in verschillende subdoelen: - Bereiken en behouden. Doel is dat deze geselecteerde doelgroep ‘kwetsbare jongeren’ gedurende het gehele programma van ongeveer 15 weken aanwezig zijn en actief participeren aan de sportactiviteiten en workshops. [gemeten wordt onder meer: presentie activiteiten, motivatie voor deelname] - Beleven: ‘passie en plezier’. SportMpower beoogt jongeren te bereiken via onder meer plezier in bewegen (via een aantrekkelijk sportaanbod en inspraak in het programma). SportMpower dient te zorgen voor plezier in deelname en sport en een positieve houding ten opzichte van het programma en school. [gemeten wordt onder meer: plezier in deelname, plezier in sport, attitude t.o.v. programma en school] - Bewegen: ‘gezond en wel’. Het programma beoogt het ontwikkelen van een actieve en gezonde leefstijl en het verminderen van overgewicht onder jongeren. Door middel van sportMpower wordt beoogd de jongeren een start te bieden voor een leven lang sporten en gezond leven. [gemeten wordt onder meer: BMI, uithoudingsvermogen, kennis over voeding en bewegen i.r.t. gezondheid, houding t.o.v. bewegen] - Binden en overbruggen: ‘samen sterk’. Doel van SportMpower is het ontwikkelen van een gevoel van verbondenheid onder jongeren met uiteenlopende achtergronden. [gemeten wordt onder meer: sociale invloed leeftijdsgenoten, vriendschappen, interpersoonlijk gedrag tijdens sport] - Leren en ontwikkelen: ‘sportieve aanval op uitval’. Het project beoogt het bevorderen van zelfvertrouwen, zelfredzaamheid, reflectie, motivatie voor school & de toekomst, en het vergroten van de onderwijskansen en loopbaanmogelijkheden van de deelnemers, zodat zij hun maatschappelijke mogelijkheden optimaal realiseren. De uitdaging voor sportMpower is om jongeren intensiever en effectiever te laten studeren (school) en solliciteren (werk), waarmee zij hun kansen vergroten binnen de onderwijs- en uiteindelijk ook de arbeidsmarkt. [gemeten wordt onder meer: vertrouwen in de toekomst, motivatie voor school, leertaakgerichtheid, kennis wat betreft vervolgopleidingen/ solliciteren/ leefstijl] Ondanks deze uitgewerkte doelen kunnen ze op de verschillende locaties specifieker worden geformuleerd. SportMpower is een flexibel in te zetten concept dat op iedere locatie binnen bovenstaande kaders een iets andere focus kan krijgen. Tot dusverre is vastgehouden aan de ambitieuze doelstellingen en vanuit ondersteuning van Effectiviteit Interventies wordt in 2010-2012 uitvoerig effectonderzoek uitgevoerd op alle hoofd- en subdoelen.
Hoofddoel Het hoofddoel van sportMpower is het stimuleren van de gedragsmatige ontwikkeling, loopbaanmogelijkheden en gezonde leefstijl van 3e en 4e –jaars vmbo-leerlingen door gebruik te maken van de kracht van sport.
Subdoelen - Bereiken en behouden. Doel is dat deze geselecteerde doelgroep ‘kwetsbare jongeren’ gedurende het gehele programma van ongeveer 15 weken aanwezig zijn en actief participeren aan de sportactiviteiten en workshops. [gemeten wordt onder meer: presentie activiteiten, motivatie voor deelname] - Beleven: ‘passie en plezier’. SportMpower beoogt jongeren te bereiken via onder meer plezier in bewegen (via een aantrekkelijk sportaanbod en inspraak in het programma). SportMpower dient te zorgen voor plezier in deelname en sport en een positieve houding ten opzichte van het programma en school. [gemeten wordt onder meer: plezier in deelname, plezier in sport, attitude t.o.v. programma en school] - Bewegen: ‘gezond en wel’. Het programma beoogt het ontwikkelen van een actieve en gezonde leefstijl en het verminderen van overgewicht onder jongeren. Door middel van sportMpower wordt beoogd de jongeren een start te bieden voor een leven lang sporten en gezond leven. [gemeten wordt onder meer: BMI, uithoudingsvermogen, kennis over voeding en bewegen i.r.t. gezondheid, houding t.o.v. bewegen] - Binden en overbruggen: ‘samen sterk’. Doel van SportMpower is het ontwikkelen van een gevoel van verbondenheid onder jongeren met uiteenlopende achtergronden. [gemeten wordt onder meer: sociale invloed leeftijdsgenoten, vriendschappen, interpersoonlijk gedrag tijdens sport] - Leren en ontwikkelen: ‘sportieve aanval op uitval’. Het project beoogt het bevorderen van zelfvertrouwen, zelfredzaamheid, reflectie, motivatie voor school & de toekomst, en het vergroten van de onderwijskansen en loopbaanmogelijkheden van de deelnemers, zodat zij hun maatschappelijke mogelijkheden optimaal realiseren. De uitdaging voor sportMpower is om jongeren intensiever en effectiever te laten studeren (school) en solliciteren (werk), waarmee zij hun kansen vergroten binnen de onderwijs- en uiteindelijk ook de arbeidsmarkt. [gemeten wordt onder meer: vertrouwen in de toekomst, motivatie voor school, leertaakgerichtheid, kennis wat betreft vervolgopleidingen/ solliciteren/ leefstijl]
2 / 12
Ondanks deze uitgewerkte doelen kunnen ze op de verschillende locaties specifieker worden geformuleerd. SportMpower is een flexibel in te zetten concept dat op iedere locatie binnen bovenstaande kaders een iets andere focus kan krijgen.
Doelgroep De doelgroep van SportMpower is leerlingen in het 3e of 4e leerjaar van het vmbo (+/- 14 á 15 jaar oud), die een verhoogd risico lopen op voortijdig schoolverlaten (slechte schoolresultaten, veel verzuim, slechte motivatie). Veelal hebben zij diverse etnische achtergronden, komen zij uit probleemwijken, en hebben zij ouders met een lage sociaal-economische status. Kenmerken van de doelgroep zijn verder een benedengemiddelde intelligentie, laag concentratievermogen, en weinig motivatie voor, en vertrouwen in een opleiding en toekomstig werk. Verder is het merendeel inactief op het gebied van sport of beweging, en hebben zij problemen op meerdere gebieden: school (slechte resultaten, verzuim, slechte relaties met docenten), thuis (gebroken gezinnen, lage SES, psychische problematiek), vrienden (‘verkeerde’ vrienden, makkelijk beïnvloedbaar, moeilijk duurzame relaties aan kunnen gaan), en gezondheid (overgewicht, psychische problemen (angsten, agressie, gedragsproblematiek)).
Intermediaire doelgroep Intermediaire doelgroepen De intermediaire doelgroepen zijn 1) de lokale projectleiders van de school, 2) workshopleiders van partnerorganisaties en 3) sportleiders van sportaanbieders. 1) De lokale projectleider van de school. Vaak is dit de LO-docent, Voortijdig Schoolverlaten Makelaar, loopbaanbegeleider en/ of zorgcoördinator van de betreffende school. 2) De workshopleiders van de maatschappelijk betrokken partnersorganisaties in de buurt. Per projectperiode zijn er ongeveer 8-10 verschillende workshopleiders betrokken. 3) De sportleiders van sportaanbieders. Het verschilt hoeveel sportleiders betrokken zijn, dat kunnen er twee maar ook acht verschillende zijn. Twee als de school met specifieke sportaanbieders in de buurt intensief samenwerkt en acht als er wekelijks een andere lokale sportaanbieder participeert. Subdoelgroep De subdoelgroep van SportMpower zijn ouders van de deelnemende jongeren. De ouders zijn relevant en belangrijk in het leven van de jongeren. Zij zullen veelal ook toestemming moeten geven voor participatie van de jongeren in het programma. Daarom worden zij zorgvuldig geïnformeerd over SportMpower en voor zover mogelijk ook nader betrokken. Dit blijkt in de praktijk niet eenvoudig. De ouders van deze jongeren worden in het algemeen al moeilijk bereikt, laat staan dat dit door SportMpower zou lukken.
Probleembeschrijving Probleem SportMpower richt zich primair op twee steeds groter wordende problemen met ernstige gevolgen voor onze maatschappij: voortijdig schoolverlaten en overgewicht bij de jeugd. Voortijdig schoolverlaten: Voortijdig schoolverlaters zijn jongeren tot 23 jaar die zonder startkwalificatie (havo-, vwo- of mbo-diploma op niveau 2) het onderwijs verlaten. Voortijdig schoolverlaten staat sinds november 2005 prominent op de overheidsagenda onder de strijdbare titel ‘Aanval op de uitval’. De ambitie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is om het aantal voortijdig schoolverlaten terug te brengen van 71.000 in 2002 naar 35.000
3 / 12
in 2012. Jongeren die hun school niet afmaken, lopen namelijk grote kans werkloos te worden of laag betaalde arbeid te moeten verrichten, en niet uit de onderste marge van de samenleving te komen, met alle financiële, sociale, maatschappelijke en gezondheidsgevolgen van dien. Het niet afmaken van de schoolopleiding vormt daarnaast één van de beste voorspellers voor het hebben van een strafblad, zo stelt de WRR vast (Winsemius, Tiemeijer, Van den Berg, Jager-Vreugdenhil, & Van Reekum, 2008). SportMpower richt zich op twee van de vier pijlers van het landelijke preventiebeleid (Min.OCW, 2006): bij de les houden (aantrekkelijk naschools sportaanbod, binding/betrokkenheid van de jeugd (jeugdparticipatie)) en de praktijk als leermeester (betekenisvolle leeromgeving (naschools aanbod, maatschappelijke stages). Jongeren vallen vooral uit bij de overgang van het vmbo naar het mbo. Overgewicht en actieve leefstijl SportMpower beoogt een basis te leggen bij jongeren voor een actieve leefstijl. Het promoten van een actieve leefstijl wordt in Nederland vooral ingestoken vanuit het maatschappelijke probleem van overgewicht bij kinderen. De prevalentie van overgewicht bij kinderen is in Nederland gestegen van 3.9% van de 4 tot 16-jarige jongens en 6.9% van de meisjes in 1980, naar 14.5% respectievelijk 17.5% in 2004 (Van den Hurk et al., 2007; Hirasing, 2001). Overgewicht leidt bij kinderen -nu en later- tot (ernstige) gezondheidsproblemen, zoals diabetes mellitus type 2, hart- en vaatziekten en allerlei klachten aan het bewegingsapparaat (Bulk-Bunschoten et al., 2005). Vooral onder laag opgeleide jongeren komt veel overgewicht voor. Preventie gericht op zowel lichamelijke activiteit en voeding zijn erg belangrijk, en daarom speerpunten van SportMpower. SportMpower beoogt door middel van aantrekkelijke trainingen (in voor jongeren aantrekkelijke sporten) en voorlichting omtrent voeding en bewegen, de basis te leggen voor een gezonde en actieve leefstijl bij jongeren. Als concreet resultaat van SportMpower wordt het verbeteren van het beweeggedrag van jongeren beoogd, waarbij overgewicht de belangrijkste maatschappelijke aanleiding vormt.
Aanpak Strategie SportMpower is in het schooljaar 2008/2009 voor het eerst opgezet in Enschede onder de naam Dubbel Doel. Inmiddels is Dubbel Doel doorontwikkeld en implementeert Kennispraktijk het project onder de naam SportMpower op diverse andere plekken in Nederland. In het schooljaar 2009/2010 zijn vanuit Kennispraktijk diverse scholen en sportverenigingen in de gemeentes Nijmegen, Venlo, Deventer benaderd en worden verschillende projecten ontwikkeld en uitgevoerd. Zij zullen er vergelijkbaar met Dubbel Doel uit gaan zien, hoewel ieder project wordt afgestemd op de specifieke school- en sportsituatie. Zo richt Dubbel Doel in Enschede zich op voetbal, maar zullen in Nijmegen naast voetbal, ook kickboksen en breakdance gegeven worden door de betrokken sportverenigingen. Daarnaast wordt het loopbaanbegeleidingprogramma aangepast aan de specifieke wensen en behoeften van de leerlingen van de deelnemende school. Bij sportMpower nemen één of meerdere groepen van vijftien tot twintig vmbo-leerlingen wekelijks deel aan een 2,5 uur durend programma van loopbaanbegeleiding en sport. Het programma voor een groep deelnemers bestaat uit circa vijftien bijeenkomsten (inclusief de voor- en nameting en een leuke afsluitende activiteit). Setting Aangezien een speerpunt van sportMpower is ‘dat de school de wijk in gaat’, vindt het gehele programma plaats bij de sportvereniging. De deelnemers mogen gebruik maken van het sportcomplex, de kantine, vergaderruimtes (waar de loopbaanbegeleiding plaats vindt), kleedkamers en speelvelden van de betrokken sportvereniging. Wanneer het project op school plaats zou vinden, zou het door de deelnemers als een verlengde schooldag kunnen worden geïnterpreteerd, en daarmee minder interessant kunnen zijn. Bij sportMpower wordt er bijvoorbeeld gevoetbald op de plek waar dat het beste kan: bij de voetbalvereniging, en wordt er gebokst in een echte dojo. Onderstaand zullen de verschillende stappen van de interventie worden beschreven. Om sportMpower lokaal uit te voeren worden globaal de volgende drie fasen en zeven stappen onderscheiden: Fase 1: Voorbereiding Stap 0: Creëren van draagvlak Stap 1: Organisatie Stap 2: Middelenwerving Stap 3: Werving en Selectie
4 / 12
Stap 4: Betrekken van de ouders bij het project Fase 2: Uitvoering Stap 5: Uitvoering Stap 6: Communicatie en promotie Fase 3: Evaluatie Stap 7: Evaluatie In de fase van voorbereiding van het project wordt allereerst draagvlak gecreëerd bij de middelbare school, bij één of meerdere sportverenigingen, bij een aantal bedrijven en instellingen voor de invulling van het loopbaan-begeleidingprogramma, en bij de gemeente. Vervolgens dienen in stap 1 van de organisatie een stuurgroep (voor beleidsbepaling, planvorming en evaluatie) en projectgroep (voor de praktische uitvoering) te worden gevormd, moeten de accommodatie, materialen, tijd en dagprogramma worden vastgelegd, en dient de opzet van de loopbaanbegeleiding te worden bepaald. In stap 2 worden vervolgens de middelen voor het project geworven (subsidies, fondsen en sponsoren). In stap 3 vindt de werving en selectie van de voetbaltrainer, de personen die de workshops geven, en de deelnemers plaats. In stap 4 worden de ouders van de deelnemers betrokken bij het project. Dit aan de hand van bijvoorbeeld informatiebrieven en -bijeenkomsten, tussentijdse gesprekken, een eindpresentatie, feestelijke afsluiting, en eventueel een ouder-kind toernooi. Aanpak van de interventie A SportMpower is in het schooljaar 2008/2009 voor het eerst opgezet in Enschede onder de naam Dubbel Doel. Inmiddels is Dubbel Doel doorontwikkeld en implementeert Kennispraktijk het project onder de naam SportMpower op diverse andere plekken in Nederland. In het schooljaar 2009/2010 zijn vanuit Kennispraktijk diverse scholen en sportverenigingen in de gemeentes Nijmegen, Venlo, Deventer benaderd en worden verschillende projecten ontwikkeld en uitgevoerd. Zij zullen er vergelijkbaar met Dubbel Doel uit gaan zien, hoewel ieder project wordt afgestemd op de specifieke school- en sportsituatie. Zo richt Dubbel Doel in Enschede zich op voetbal, maar zullen in Nijmegen naast voetbal, ook kickboksen en breakdance gegeven worden door de betrokken sportverenigingen. Daarnaast wordt het loopbaanbegeleidingprogramma aangepast aan de specifieke wensen en behoeften van de leerlingen van de deelnemende school. Bij sportMpower nemen één of meerdere groepen van vijftien tot twintig vmbo-leerlingen wekelijks deel aan een 2,5 uur durend programma van loopbaanbegeleiding en sport. Het programma voor één groep deelnemers bestaat uit circa vijftien bijeenkomsten (inclusief de voor- en nameting en een leuke afsluitende activiteit). Setting Om sportMpower lokaal uit te voeren worden globaal de volgende drie fasen en zeven stappen onderscheiden: Fase 1: Voorbereiding Stap 0: Creëren van draagvlak Stap 1: Organisatie Stap 2: Middelenwerving Stap 3: Werving en Selectie Stap 4: Betrekken van de ouders bij het project Fase 2: Uitvoering Stap 5: Uitvoering Stap 6: Communicatie en promotie Fase 3: Evaluatie Stap 7: Evaluatie In de fase van voorbereiding van het project wordt allereerst draagvlak gecreëerd bij de middelbare school, bij één of meerdere sportverenigingen, bij een aantal bedrijven en instellingen voor de invulling van het loopbaan-begeleidingprogramma, en bij de gemeente. Vervolgens dienen in stap 1 van de organisatie een stuurgroep (voor beleidsbepaling, planvorming en evaluatie) en projectgroep (voor de praktische uitvoering) te worden gevormd, moeten de accommodatie, materialen, tijd en dagprogramma worden vastgelegd, en dient de opzet van de loopbaanbegeleiding te worden bepaald. In stap 2 worden vervolgens de middelen voor het project geworven (subsidies, fondsen en sponsoren). In stap 3 vindt de werving en selectie van de voetbaltrainer, de personen die de workshops geven, en de deelnemers plaats. In stap 4 worden de ouders van de deelnemers betrokken bij het project. Dit aan de hand van bijvoorbeeld informatiebrieven en -bijeenkomsten, tussentijdse gesprekken, een eindpresentatie, feestelijke afsluiting, en eventueel een ouder-kind toernooi. In fase 2 staat de uitvoering van het sport- en loopbaanbegeleidingsprogramma (stap 5) centraal. Hier nemen één of meerdere groepen van vijftien tot twintig vmbo-leerlingen wekelijks deel aan een 2,5 uur durend programma van loopbaanbegeleiding en sport. Tijdens het eerste uur loopbaanbegeleiding komen allerlei onderwerpen aan bod die
5 / 12
de leerlingen kunnen gebruiken bij het creëren van een goede loopbaan, en die de leerlingen op een praktische manier helpen hun plek te vinden in de Nederlandse maatschappij. Zo worden, in de vorm van voorlichtingen en trainingen, onderwerpen als een vervolgopleiding, toekomstig beroep, solliciteren, lenen & schuld en, voeding & gedrag, alcohol, drugs & gokken, seksualiteit, criminaliteit, verkeer, veiligheid & gedrag, en recente thema’s als loverboys of wapens&geweld behandeld. Deze worden gegeven door bedrijven, instellingen, en organisaties, zoals de Rabobank, Bureau Halt, Verslavingszorg, een rijschool, jongerenwerkers, een arbeidsbureau en een diëtiste. De workshops/voorlichtingen en trainingen zijn zeer praktisch opgezet en bestaan veelal uit een zeer korte theoretische inleiding, en vervolgens uit filmpjes, quizzen, experimenten en het discussiëren over stellingen en thema’s. Na het uur loopbaanbegeleiding volgt een uur sportles in een voor jongeren aantrekkelijke sport (bijvoorbeeld voetbal, kickboksen, zelfverdediging voor meisjes, breakdance, etc.). Deze sportlessen worden gegeven door kwalificeerde sporttrainers. In de lessen wordt naast aan de techniek en tactiek van de sport, ook aandacht besteed aan de sociale componenten: sociale vaardigheden, respect, discipline, en het navolgen van afspraken en regels. Door in het programma eerst het uur loopbaanbegeleiding in te plannen, en daarna de sportles, wordt een beloningsysteem gecreëerd: “Op inspanning en betrokkenheid volgt beloning”. Het programma voor één groep deelnemers bestaat uit circa vijftien bijeenkomsten (inclusief de voor- en nameting en een leuke afsluitende activiteit). Aan het eind van stap 5 wordt voor de deelnemers een leuke afsluitende activiteit georganiseerd, bijvoorbeeld bezoeken van een eredivisie voetbalwedstrijd en organiseren van een voetbaltoernooi (tegen andere clubs). Tijdens het gehele project moet daarnaast goede communicatie en promotie van het project (stap 6) gerealiseerd worden. Hierbij kan een onderscheid gemaakt worden naar interne communicatie (stuur- en projectgroep, school, sportvereniging), communicatie naar deelnemers en ouders, en externe communicatie (pers, lokale televisieomroepen, vakliteratuur, eigen website, etc.). De laatste fase van het project is die van evaluatie. Hierin worden zowel het proces (selectie- en wervingsproces, en het verloop van het project), als de effecten bij de deelnemers onderzocht. Onderdeel Girls Talk van Dubbel Doel Binnen sportMpower zijn er mogelijkheden om aan te sluiten op andere bestaande projecten. In Enschede is dit heel concreet vormgegeven door met de groep meiden gebruik te maken van de methode Girls Talk. Hoewel dit niet direct aansluit op de hoofddoelen van sportMpower (beweeggedrag en schooluitval) wordt het als een waardevolle toevoeging ervaren. Girls’ Talk (2004) is een preventieprogramma gericht op 14- tot 18-jarige meiden met seksueel riskant gedrag, ontwikkeld door de Rutgers Nisso Groep (RNG) en TransAct. Stapsgewijs en gefaseerd wordt het thema seksualiteit en relaties verkend. De sport- en beweegactiviteiten zijn bij Girls Talk gericht op taekwondo en weerbaarheidstrainingen. Het doel van de taekwondotrainingen is het aanleren van zelfverdedigingsvormen en het ontwikkelen van doorzettingsvermogen, concentratie, zelfbeheersing en zelfvertrouwen bij de deelnemende meisjes. Daarnaast wordt de meisjes bij de weerbaarheidstrainingen geleerd op te komen voor henzelf (zowel fysiek als verbaal), adequaat te handelen in moeilijke situaties, en hun eigen grenzen te kennen en durven aangeven.
Samenwerking Uitvoering (uitvoerende en of ondersteunende organisaties en partners) Voor de uitvoering van sportMpower project is een samenwerkingsverband nodig tussen een middelbare school, een sportvereniging, en een aantal maatschappelijk betrokken bedrijven die de workshops/trainingen/voorlichtingen willen geven. Onderstaand vindt u een overzicht van de verschillende gemeenten waarin sportMpower wordt uitgevoerd: Enschede: Samenwerkingsverband Scholingsboulevard Enschede, Sportclub Enschede en Kennispraktijk. Maatschappelijk betrokken partners zijn Rabobank Enschede-Haaksbergen, Kiwi Personeelsdiensten, Verkeersschool Brookhuis, Bureau Halt, In Balans (diëtiste), Salland Verzekeringen, Tactus Verslavingszorg en de Politie Twente. In het schooljaar 2008-2009 is Dubbel Doel van start gegaan met een pilotgroep van twintig leerlingen. In het huidige schooljaar zijn reeds vijf groepen (honderd leerlingen) bereikt met sportMpower. Deventer: Samenwerkingsverband Salland Verzekeringen en Kennispraktijk. Het Etty Hillesum Lyceum, de sportverenigingen en de particuliere bedrijven zullen op korte termijn participeren aan sportMpower Deventer. Venlo: Samenwerkingsverband Onderwijs Gemeenschap Venlo en Omstreken (OGVO), VVV Venlo, gemeente Venlo en Kennispraktijk. Particuliere bedrijven worden momenteel benaderd voor deelname aan sportMpower Venlo.
6 / 12
Nijmegen: Samenwerkingsverband Montessori College, Voetbalvereniging De Trekvogels, ID-Dance, Kickboksschool Perry Ubeda en Kennispraktijk. Er gaat hier zowel een programma van start gericht op 3e- en 4e-jaars leerlingen als een programma voor 1e en 2e-jaars leerlingen.
Duur en intensiteit Bij sportMpower nemen één of meerdere groepen van vijftien tot twintig vmbo-leerlingen wekelijks deel aan een 2,5 uur durend programma van loopbaanbegeleiding en sport. Het programma voor één groep deelnemers bestaat uit circa vijftien bijeenkomsten (inclusief de voor- en nameting en een leuke afsluitende activiteit).
Opzet van de interventie SportMpower duurt ongeveer vier maanden met vijftien wekelijkse bijeenkomsten van ongeveer 2 ½ uur (inclusief voor- en nameting en afsluitende activiteit). Een mogelijke opzet van een dagprogramma is: o 14:30 uur tot 15:30 uur: workshop/ loopbaantraining o 15:30 uur tot 15:45 uur: pauze (eten & drinken) en omkleden o 15:45 uur tot 16:45 uur: sportactiviteit o 16:45 uur tot 17:00 uur: napraten, omkleden en naar huis De interventie is in 2008/ 2009 ontwikkeld vanuit de praktijk met input van een ontwikkelingspsychologe, onderwijskundige, pedagoog, gezondheidheidskundige en een socioloog. Zij redeneerden vanuit principes van gedragsbeïnvloeding dat om invloed te hebben op onderdelen van schooluitval en leefstijl van de jongeren dat het programma minimaal drie maanden en ongeveer vijftien bijeenkomsten lang zou moeten duren. Anderszijds is het cruciaal dat de jongeren het programma leuk vinden, het moet ze aanspreken. Dat is niet eenvoudig, deze jongeren worden gekenmerkt door een korte spanningsboog en een beperkte motivatie om te leren. Om een goed en inspirerend programma aan te bieden blijkt een intensieve voorbereiding en begeleiding van programma nodig, een langer durend programma lijkt nauwelijks haalbaar op de scholen. Om de praktische organisatie te vereenvoudigen kan de programmaduur worden ingekort, maar dan kan geen blijvende gedragsbeïnvloeding worden verwacht. Voor de duur en intensiteit van wekelijkse programma zelf gaan dezelfde principes op. Twee uur contacttijd vonden de ontwikkelaars wenselijk om goed met werkvormen en opdrachten aan de slag te gaan en effecten te genereren. Langer dan dat lijkt niet wenselijk en niet haalbaar. Niet wenselijk binnen de huidige opzet om een uur workshop voor deze groep jongeren al een lange periode is om zich op te kunnen concentreren. Niet haalbaar omdat een langere duur niet in de drukke school- en dagprogramma’s valt te passen. Bovendien lukt het nu goed om partners te betrekken voor een uurtje begeleiding bij de workshop of sportactiviteit, maar wordt dat lastiger als er meer inzet wordt gevraagd.
Locatie en uitvoerders Uitvoering (uitvoerende en of ondersteunende organisaties en partners) Voor de uitvoering van sportMpower programma is een samenwerkingsverband nodig tussen een middelbare school, een sportaanbieder en een aantal maatschappelijk betrokken bedrijven/ organisaties die de workshops willen geven. Onderstaand vindt u een (gedateerd) overzicht van de verschillende gemeenten waarin sportMpower wordt uitgevoerd: o Enschede: Scholingsboulevard Enschede (lokale projectleiding) vv Rigtersbleek (sport), Kennispraktijk (onderzoek en advies), Rabobank Enschede-Haaksbergen, Kiwi Personeelsdiensten, Verkeersschool Brookhuis, Bureau Halt, In Balans, Salland Verzekeringen, Tactus Verslavingszorg, Politie Twente (maatschappelijk betrokken workshopspartners). o Deventer: Etty Hillesum Lyceum (lokale projectleiding) Kennispraktijk (onderzoek en advies), Gemeente Deventer (facilitering en ondersteuning) Sportbedrijf Deventer (sport), Eagles4Deventer (sport), Rabobank, Tactus Verslavingszorg, Pactum, RMC/ Leerplicht, ROC Aventus, UWV Werkplein, Dimence (maatschappelijk betrokken workshoppartners) o Venlo: Onderwijs Gemeenschap Venlo en Omstreken (OGVO) (lokale projectleiding), Gemeente Venlo (facilitering en ondersteuning), Sportbedrijf Venlo (sport), Via VVV/VVV Venlo (sport), Perry Ubeda, Radar, Connect College, Vincent van Gogh stichting, UWV (maatschappelijk betrokken workshoppartners) o Nijmegen: Montessori College (lokale projectleiding), Kennispraktijk (onderzoek en advies), Matrix Magics (sport), ID-Dance (sport), Kickboksschool Perry Ubeda (sport), COS, Rabobank, Jongerenloket, VSV-team, Leger des Heils, MaxFlex uitzendbureau, Politie (maatschappelijk betrokken workshoppartners).
7 / 12
De precieze werkwijze verschilt. Vaak is er een stuurgroep en een projectgroep, waarin afstemming en besluitvorming plaatsvindt. Er is een stappenplan beschikbaar bij Kennispraktijk, waarmee een lokale projectleider SportMpower kan organiseren. Veelal ondersteunt Kennispraktijk gedurende het eerste half jaar bij de organisatie van het eerste programma, waarna de school het zelfstandig voortzet aan de hand van het stappenplan. Locaties: Setting Aangezien een speerpunt van sportMpower is ‘dat de school de wijk in gaat’, vindt het gehele programma plaats bij de sportaccommodatie. De deelnemers maken gebruik van het sportcomplex, de kantine, vergaderruimtes (waar de loopbaanbegeleiding plaats vindt), kleedkamers en speelvelden van de betrokken sportvereniging. Wanneer het project op school plaats zou vinden, zou het door de deelnemers als een verlengde schooldag kunnen worden geïnterpreteerd, en daarmee minder interessant kunnen zijn. Bij SportMpower wordt er bijvoorbeeld gevoetbald op de plek waar dat het beste kan: bij de voetbalvereniging, en wordt er gebokst in een echte dojo. Bovendien kan de sportclub zich zo profileren onder de jongeren en hen bekend maken met de sport. Beoogd wordt ook om binding te creëren met de wijk. Daarnaast zijn op de sportclub veelal ook de beste faciliteiten voor het beoefenen van de sport aanwezig (denk aan een speciale dansvloer of kickboksring). Het eerste uur van de projectmiddag, de workshop, kan gegeven worden in bijvoorbeeld de bestuurskamer of kantine. Hiervoor dient veelal een beamer en scherm aanwezig te zijn. Voor het tweede uur van de projectmiddag, de sportactiviteit, wordt het sportveld van de betreffende vereniging gebruikt. Zodoende vormt het dagprogramma van het project mooi één geheel. Daarmee wordt ook voorkomen dat jongeren, wanneer het eerste uur op school zou worden gegeven en voor het tweede uur naar de sportclub zou moeten worden gefietst, ervandoor gaan. Door middel van bovenstaande constructie zijn alle jongeren de gehele middag op één locatie.
Overdraagbaarheid Ondersteuning Kennispraktijk heeft een stappenplan SportMpower ontwikkeld. In het stappenplan staan regelmatig tekstvakken met daarin ervaringen, tips, valkuilen, theoretische onderbouwingen en concrete praktijkvoorbeelden. Bijgevoegd bij het stappenplan is een toolbox op cd-rom, met voorbeelden van onder meer vragenlijsten, vergaderingen, presentaties, ouderbrieven, een projectdatabase, een format voor een projectvoorstel, mogelijke projectdoelen, effectmeting, en evaluatiedocumenten. SportMpower is uit ervaring goed overdraagbaar gebleken naar andere scholen en gemeenten. In de handleiding worden de randvoorwaarden (wie, wat, waar, materialen, menskracht, draagvlak, middelen, organisatie, werving & selectie, partners en valkuilen), doelgroep (deelnemersprofiel, werving & selectie), doelen (mogelijke projectdoelen en meting daarvan) en de methodiek (handelingen, materialen, acties, aan de hand van voorbeelden en formats) uitgebreid beschreven. Na Enschede hebben drie andere gemeenten, zes VO-scholen en zes sportverenigingen aangegeven aan sportMpower te willen deelnemen. Hoewel het programma per school wordt aangepast en andere bedrijven/instellingen moeten worden benaderd voor de voorlichtingen, is de inhoud en opzet van het project gemakkelijk op verschillende scholen en binnen verschillende sportverenigingen te realiseren. Kennispraktijk kan als organisatie ondersteuning bieden in de organisatie, planning, werving van begeleiders, project- en procesevaluatie, subsidieaanvraag en praktische uitvoering van het project. Mogelijkheden ten aanzien van het inhuren van expertise: - Advisering/ coaching over wijze implementatie - (helpen) Uitvoeren en implementeren van het programma - Monitoring/ effectmeting/ evaluatie - Ontwikkeling lokaal stappenplan SportMpower Streven is om algemene methodiek beschikbaar te stellen, helpdeskfunctie te ontwikkelen, deskundigheidsbevordering door te ontwikkelen en abonnement aan te bieden.
Handleiding In de handleiding worden de randvoorwaarden (wie, wat, waar, materialen, menskracht, draagvlak, middelen,
8 / 12
organisatie, werving & selectie, partners en valkuilen), doelgroep (deelnemersprofiel, werving & selectie), doelen (mogelijke projectdoelen en meting daarvan) en de methodiek (handelingen, materialen, acties, aan de hand van voorbeelden en formats) uitgebreid beschreven.
Kwaliteitsbewaking De kwaliteit van de interventie wordt beoordeeld aan de hand van effectmeting en evaluatie. Aan het begin van het project vindt bij alle deelnemers een nulmeting plaats, en aan het eind van het project een eindmeting om eventuele vooruitgang en positieve effecten te onderzoeken. Hierin vindt ook onderzoek naar de kwaliteit van de trainingen/voorlichtingen en de beweegactiviteiten plaats. Dit gebeurt aan de hand van evaluerende gesprekken met de begeleiders en vragenlijsten onder de leerlingen. Zonodig wordt het programma, een workshop of een training aangepast. Daarnaast vindt op de helft en aan het eind van het project een evaluatie van de organisatie en het proces van het project plaats. Dit aan de hand van gesprekken met alle stuur- en projectgroepleden, de begeleiders, beleidsmakers en andere betrokkenen. De resultaten van de effectmeting en evaluatie worden beschreven in een onderzoeksrapport dat jaarlijks verschijnt. Om de kwaliteit van het project te beoordelen en bewaken vinden daarnaast maandelijks bijeenkomsten van de projectgroep plaats, en tweemaandelijks bijeenkomsten van de stuurgroep. De stuurgroep stelt in haar bijeenkomsten het beleid vast, initieert plannen, evalueert hoe het project tot dan toe ervoor staat, kijkt of er zaken moeten worden bijgesteld of aangepast, en wat er op korte en lange termijn geregeld moet worden. Er is sprake van intervisie en daarnaast supervisie op de projectgroep. De projectgroep bespreekt in haar bijeenkomsten hoe zij de plannen en aanpassingen van de stuurgroep gaan uitvoeren. Verantwoordelijk voor de kwaliteitsbewaking zijn zowel de ontwikkelaar (projectleider, evt. Kennispraktijk) als de uitvoerders (school en sportvereniging). Alle drie deze partijen zijn daarom vertegenwoordigd in de stuurgroep.
Materialen Algemeen: - Casteren, van, E.A.M., Verlijsdonk, L.. & Hilhorst, J.E.C. (2012). Stappenplan SportMpower (2012). Scoren met de combinatie sport en workshops. Nijmegen: Kennispraktijk. - Casteren, van, E.A.M. (2009). Stappenplan ‘Dubbel Doel – Scoren met de combinatie voetbal – loopbaanbegeleiding’, Kennispraktijk: Nijmegen. - Casteren, van, E.A.M. (2009). Toolbox behorende bij Stappenplan ‘Dubbel Doel – Scoren met de combinatie voetbal – loopbaanbegeleiding’, Kennispraktijk, Nijmegen. - DVD ‘Dubbel Doel – Scoren met de combinatie voetbal – loopbaanbegeleiding’ (2009), Scholingsboulevard Enschede, Enschede. - Casteren, van, E.A.M. (2011). Stappenplan en toolbox SportMpower Venlo. Nijmegen: Kennispraktijk - Casteren, van, E.A.M. (2012). Stappenplan en toolbox SportMpower Deventer. Nijmegen: Kennispraktijk Specifieke tools, verkrijgbaar bij Kennispraktijk: Uiteenlopende presentaties Format projectvoorstel Voorbeeld projectplan SportMpower Agenda startbijeenkomst initiatiefnemers Samenwerkingsovereenkomst Agenda eerste bijeenkomst stuurgroep Loopbaantraining/ workshops Voorbeeld SportMpower-programma Profiel deelnemers SportMpower Ouderbrief ter informatie en toestemming Ouderbrief voor leerlingen die deelnemen aan de controlegroep Informatiebrief medewerkers onderwijsinstelling Deelnemerscontract Voorbeeld actielijst SportMpower Bedankbrief participerende organisaties Certificaat bewijs van deelname Persbericht SportMpower Topiclijst procesevaluatie deelnemers Topiclijst procesevaluatie leden projectgroep
9 / 12
Topiclijst procesevaluatie workshopbegeleiders Topiclijst procesevaluatie sporttrainers Onderzoeksinstrumenten wetenschappelijk onderzoek SportMpower Profiel voetbalcoach Vacature voetbalcoach Verkennend gesprek kandidaten voetbalcoach Intakeformulier deelnemers Onderwerpen voorlichtingsbijeenkomst deelnemers Powerpoint-presentatie voorlichtingsbijeenkomst deelnemers Agenda kennismakingsmiddag deelnemers Projectdatabase Officiële uitnodiging feestelijke afsluiting Individuele eindgesprekken deelnemers
Implementatie
Randvoorwaarden Draagvlak SportMpower is een concreet concept gericht op kwetsbare jongeren in de buurt, waar uiteenlopende organisaties graag een bijdrage aan willen leveren. Zonder dat het altijd geld kost leidde SportMpower bij eerdere projecten tot enthousiaste samenwerking van sportorganisaties, school, gemeente, maatschappelijke organisaties en lokaal bedrijfsleven. De inhoud van het programma en de doelgroep waar het om gaat blijven daarbij centraal staan.
Deskundigheid Betrokken uitvoerders zijn een docent van de deelnemende school, een trainer van de sportvereniging en de personen die workshops/voorlichtingen komen geven. De docent dient affiniteit te hebben met het project, de sport en de doelgroep, en dient over organisatorische en communicatieve vaardigheiden te beschikken. De trainer dient in het bezit te zijn van een bonds-(jeugd)trainersdiploma, dient affiniteit te hebben met het project en de doelgroep, over pedagogische, organisatorische en communicatieve vaardigheiden te beschikken en dient inzicht te hebben in de (problemen van de) doelgroep. De personen die workshops/voorlichtingen komen geven dienen tevens affiniteit te hebben met het project en de doelgroep (kunnen inleven in de belevingswereld en wat zij interessant vinden), dienen over communicatieve vaardigheiden te beschikken, en idealiter hebben zij evaring met het geven van voorlichtingen/trainingen (aan jongeren).
Bereik "4 x gemeenten/stadsdelen 5 x wijken 5 x scholen(gemeenschap): PO, VO, VMBO, MBO, HBO, brede school ........x wijk en buurtcentra 15 x sportverenigingen ........x woonzorginstellingen ........x fysiotherapiepraktijken 25 x anders, namelijk: maatschappelijke organisaties en lokaal bedrijfsleven"
Locaties 4 gemeenten/stadsdelen 4 wijken 4 scholen(gemeenschap): PO, VO, VMBO, MBO, HBO, brede school 15 sportverenigingen 25 anders, namelijk: maatschappelijke organisaties en lokaal bedrijfsleven
10 / 12
Aantal deelnemers Sinds 2008/ 2009 zijn ongeveer 200 jongeren geselecteerd en hebben deelgenomen aan SportMpower op verschillende locaties.
Ervaringen met de uitvoering Na uitvoering van de eerste programma’s is naar voren gekomen dat de wijze waarop het project op school wordt geïmplementeerd en ingebed direct van invloed is (kwalitatief) op de uitvoering van het project, en zodoende ook op het optreden van effecten bij de doelgroep. Een zeer belangrijke voorwaarde voor het kunnen verwachten van effecten is dan ook dat het project zelf gestructureerd verloopt en er voldoende aandacht wordt besteed aan de voorbereiding, aftrap en presentie van deelnemers. Daarbij blijken de locatiekeuze en de koppeling van het project aan schooltijden van belang, moet er gedurende het project blijvend aandacht worden besteed aan het groepsproces en is het belangrijk dat het project wordt uitgevoerd volgens de SportMpower visie: het empoweren van jongeren door een positief motiverende insteek. Er zijn geen andere partijen die de methode implementeren. Kennispraktijk publiceert medio 2012 een meerjarig effectiviteitsonderzoek naar de opbrengsten van SportMpower.
Referenten Referenten Naam en functie emailadres telefoonnummer Uitspraak van de persoon over kwaliteit van de interventie / het aanbod
Naam organisatie Type organisatie Website Referent 2
11 / 12
Naam en functie emailadres telefoonnummer Uirspraak van de persoon over kwaliteit van de interventie / het aanbod
Naam organisatie Type organisatie Website
Kosten en uren Kosten en uren Toelichting op kosten en uren Bijlage 101
12 / 12
