Ouderen in Beweging door Olga Commandeur Organisatie: Yalp Contactpersoon: heer Mario Hofman Contactpersoon 2: mevrouw Suzan Snellink Erkenningen: Goed beschreven
Sport- en beweegaanbod Achtergrond Samenvatting Bewegen voor ouderen is belangrijk, zo blijven ze fit en zelfstandig. 85 jaar en te oud om te bewegen? Nooit. Yalp en Olga Commandeur zorgen samen dat ouderen op een leuke manier in beweging komen. Dit doen zij op een speciale manier: met een toestel in de buitenruimte speciaal voor ouderen. In heel Nederland biedt Olga Commandeur, vitaliteitscoach en bekend als ex topsportster en van het tv programma Nederland in Beweging, een beweegprogramma aan op de Yalp toestellen en traint de lokale trainers om senioren te stimuleren om meer te bewegen. Want beweging is belangrijk… juist voor ouderen, maar moet vooral LEUK zijn! Ouder worden komt vaak met de gebreken. Het lichaam wordt strammer en is kwetsbaarder voor blessures. Het gevolg is dat ouderen voorzichtig worden en weerstand krijgen tegen bewegen. Inactiviteit en daarbij verslechterde gezondheid is vaak het gevolg. Mentaal voelen ouderen zich nog vitaal en is er de wens om een actief leven te leiden. Yalp ontwikkelde daarom samen met Olga Commandeur het programma “Ouderen in Beweging”. Regelmatig en met plezier bewegen in de buitenruimte op daartoe speciaal ontwikkelde toestellen. Door oefeningen te doen verbetert de balans, coördinatie en kracht en voelen ouderen zich zelfverzekerder in hun algemeen dagelijks handelen. Het verhoogt de kwaliteit van leven aanzienlijk. Minstens zo belangrijk is de sociale impuls. Het bewegen in groepsverband heeft een sterk sociaal karakter en helpt elkaar over drempels heen te stappen. De groepsmatige aanpak, lekker bewegen in de buitenruimte op een eigen plek ingericht met speciale daartoe geschikte beweegtoestellen en met professionele begeleiding maakt het programma “Ouderen in Beweging” succesvol
1 / 12
Doel van het sport- en beweegaanbod Het hoofddoel van Ouderen in Beweging is dat ouderen hun lichamelijke conditie in stand houden en verbeteren en hun sociale netwerk onderhouden en uitbreiden, zodat zij langer zelfstandig kunnen functioneren. Subdoelen zijn dan ook : - Ouderen gaan door deelname aan Ouderen in Beweging tenminste eenmaal per week trainen in de beweegtuin. - Ouderen bouwen door deelname aan Ouderen in Beweging een sociaal netwerk op of breiden dit uit. - Ouderen leren hoe zij gebruik kunnen maken van het beweegtoestel om hun lichamelijke conditie te onderhouden. Voorwaardelijke doelen hierbij zijn de volgende: - Lokale trainers maken van de beweegtuin een locatie waar ouderen tenminste wekelijks onder begeleiding kunnen bewegen. - Lokale trainers weten hoe ze het beweegtoestel verantwoord in moeten zetten bij het geven van de training aan ouderen. - Lokale trainers zijn in staat om voor elke oudere in de beweegtuin een training te geven die past bij de mogelijkheden van de oudere.
Hoofddoel Het hoofddoel van Ouderen in Beweging is dat ouderen hun lichamelijke conditie in stand houden en verbeteren en hun sociale netwerk onderhouden en uitbreiden, zodat zij langer zelfstandig kunnen functioneren.
Subdoelen - Ouderen gaan door deelname aan Ouderen in Beweging tenminste eenmaal per week trainen in de beweegtuin. - Ouderen bouwen door deelname aan Ouderen in Beweging een sociaal netwerk op of breiden dit uit. - Ouderen leren hoe zij gebruik kunnen maken van het beweegtoestel om hun lichamelijke conditie te onderhouden. Voorwaardelijke doelen hierbij zijn de volgende: - Lokale trainers maken van de beweegtuin een locatie waar ouderen tenminste wekelijks onder begeleiding kunnen bewegen. - Lokale trainers weten hoe ze het beweegtoestel verantwoord in moeten zetten bij het geven van de training aan ouderen. - Lokale trainers zijn in staat om voor elke oudere in de beweegtuin een training te geven die past bij de mogelijkheden van de oudere.
Doelgroep Ouderen in Beweging is bedoeld voor deelnemers van 65 jaar en ouder. Dit kunnen ouderen zijn die in een zorginstelling wonen, maar ook ouderen die nog zelfstandig wonen. Een voorwaarde om mee te kunnen doen aan Ouderen in Beweging is dat er een beweegtuin in de omgeving is waar de interventie van Yalp wordt aangeboden. Zelfstandig wonende ouderen moeten zelf naar deze beweegtuin toe komen. Er zijn geen andere exclusiecriteria gerelateerd aan het fysieke of mentale functioneren van de ouderen: deelnemers met een beperking voeren de training op eigen niveau uit.
Intermediaire doelgroep De intermediaire doelgroep voor Ouderen in Beweging zijn de lokale trainers, die de lessen voor de ouderen verzorgen op het beweegtoestel. Deze trainers, vaak meerdere voor een locatie, zorgen dat er wekelijks trainingen gegeven worden op het toestel en dat er hiermee ouderen in beweging komen. Er is per locatie minimaal één trainer die contact heeft met Olga Commandeur. De achtergrond van de trainers is afhankelijk van de plaats van de beweegtuin: in een beweegtuin bij een zorginstelling zijn trainers vaak de activiteitenbegeleiders, als de beweegtuin bij een fysiotherapiepraktijk is gesitueerd, zijn de trainers vaak de fysiotherapeuten uit de praktijk.
2 / 12
Probleembeschrijving Probleem Yalp heeft Ouderen in Beweging in Nederland geïntroduceerd. Dit in navolging van het succes van de beweegtuinen voor ouderen in Barcelona, zoals gerealiseerd door Lappset Spanje. Een beweegtuin is een ontmoetingsplek voor ouderen met een beweegtoestel. Deze ontmoetingsplek voor ouderen kan een bijdrage leveren aan het oplossen van twee maatschappelijke problemen: de achteruitgang in de lichamelijke conditie en de vereenzaming van ouderen. Het aantal ouderen in Nederland neemt toe. Waren er in 2002 nog ongeveer 2,2 miljoen Nederlanders 65 jaar of ouder (14% van de bevolking), naar verwachting zal in 2030 ongeveer 4 miljoen Nederlanders (22% van de bevolking) ouder zijn dan 65 jaar, waarvan de helft ouder dan 75 jaar (CBS, 2003). Ongeveer 88 procent van de personen ouder dan 65 jaar heeft ten minste één chronische aandoening en een groot aantal ouderen ondervindt beperkingen in het functioneren of in het algemeen welbevinden (LaCroix e.a., 1993). Een hoge leeftijd en een lichamelijke beperking zijn de belangrijkste determinanten voor het gebruik van gezondheidszorg (Polder e.a., 1998). Per jaar verliest ongeveer 10 procent van de thuiswonende personen ouder dan 75 jaar hun zelfstandigheid. Dit verlies van zelfstandigheid betekent een beduidende afname in de kwaliteit van leven en vormt het meest beangstigende aspect van veroudering voor veel Nederlandse ouderen (Van Heuvelen e.a., 2000). Het is dan ook niet verwonderlijk dat de gezondheid van de oudere bevolking steeds meer aandacht krijgt en dat de nationale doelstellingen voor de gezondheidszorg voor ouderen zich richten op het verminderen van beperkingen in de uitvoer van activiteiten van het dagelijks leven (ADL) en het verlengen van de periode met een gezonde en onafhankelijke leefstijl (Ministerie van VWS, 2006). Een actieve levensstijl wordt over het algemeen gezien als één van de belangrijkste factoren voor het behoud van zelfredzaamheid op hogere leeftijd en het onafhankelijk uitvoeren van dagelijkse taken, zoals traplopen en boodschappen doen (King e.a.,1998). Menig wetenschappelijke studie toont aan dat het volgen van beweegprogramma’s een positief effect heeft op de spierkracht, flexibiliteit, uithoudingsvermogen, de balans, het risico op vallen en botbreuken en het algemeen welbevinden van ouderen (American College of Sports Medicine (ACSM), 1998). Een belangrijke factor in het beweeggedrag van ouderen is het zelfvertrouwen. Door verlies van zelfvertrouwen (bijvoorbeeld na een val of een lichamelijke aandoening) kan een persoon uit angst voor herhaling minder actief worden, met achteruitgang van het algemeen dagelijks functioneren en sociale isolatie als gevolg (Verhaar, 2001). Uiteindelijk kan dit zelfs leiden tot verlies van zelfstandigheid. Ondanks de uitgebreide bewijsvoering voor lichaamsbeweging als een belangrijke factor voor het behoud van de gezondheid en de zelfredzaamheid voldoet een groot deel van de Nederlandse ouderen niet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB), minimaal 5 dagen per week tenminste een half uur matig intensief bewegen (Ooijendijk e.a., 2004). Uit cijfers blijkt dat in 2007 ongeveer 70% van de 55- tot 75-jarigen aan de NNGB voldoet. Onder 75-plussers was dat 45%. (RIVM; Nationaal Kompas). Eén van de problemen van de huidige beweegprogramma’s voor ouderen is dat de benodigde faciliteiten (accommodatie en apparatuur) voor de uitvoering van het programma niet altijd voorhanden zijn. Daarnaast vormt een lange reistijd naar de accommodatie een belangrijke barrière voor ouderen voor (behoud van) deelname aan een beweegprogramma. Verder geven veel ouderen aan de behoefte te hebben om samen te bewegen en dat het sociale aspect hierin van grote waarde is (Conn e.a., 2003). Gezien deze achtergrond heeft Lappset het concept van een beweegtuin ontwikkeld waar ouderen gebruik maken van de speeltoestellen. Yalp heeft in 2006, als exclusief leverancier van de Lappset toestellen in Nederland, dit concept naar Nederland gehaald en is gestart met Ouderen in Beweging. Met het inzetten van Ouderen in Beweging worden sociale ontmoetingsplekken met een beweegprogramma gerealiseerd. Hiermee wordt de vereenzaming van ouderen tegen gegaan en kunnen ouderen langer zelfstandig functioneren. Vanaf 2012 is Olga Commandeur betrokken bij de interventie.
3 / 12
Aanpak Strategie Yalp richt samen met u een beweegtuin in. Er zijn verschillende varianten beweegtoestellen beschikbaar onderscheidend in afmetingen en trainingsmogelijkheden. Op de toestellen zijn vele oefeningen mogelijk die zich richten op verbetering van uithoudingsvermogen, spierkracht, snelheid, coördinatie en lenigheid van de ouderen. Yalp levert niet alleen seniorentoestellen maar ontwikkelde met Olga Commandeur een beweegprogramma voor locale verankering, om optimaal gebruik te kunnen maken van de mogelijkheden die de toestellen bieden. Het beweegprogramma bestaat uit het volgende aanbod; Online community Rond elke locatie wordt een online community opgebouwd. Binnen de community draait het om overdracht en uitwisseling van kennis en ervaring, tussen zowel Olga Commandeur, de trainers als deelnemers aan het beweegprogramma. Ouderen die bekend zijn met het internet kunnen hun vorderingen bekijken of foto's en ervaringen plaatsen. Natuurlijk heeft niet iedere oudere toegang tot internet. Daarom zijn direct printbare communicatietools beschikbaar om met hen in contact te komen. Denk aan een fittest, nieuwsbrief, posters en wervingsberichten voor de trainingen. Communicatie handboek De online community bevat onder andere een communicatiehandboek waarmee u stap voor stap geleerd wordt hoe u een succesvolle ouderen trainingsplek opstart en succesvol houdt. U leert hoe u de senioren benadert, hoe u themaochtenden organiseert en u bijvoorbeeld huisartsen of fysiotherapeuten bij het programma betrekt. Belevingskist De belevingskist bevat verschillende attributen die gebruikt kunnen worden tijdens oefeningen in de training. De trainers leren tijdens de train-de-trainers cursus hoe deze attributen gebruikt kunnen worden. Train-de-trainers Een belangrijke succesfactor is het opleiden van trainers op locatie, die weten hoe ze omgaan met het toestel en hoe ze de ouderen kunnen motiveren om deel te nemen aan het trainingsprogramma. Met behulp van deze training kan de organisatie de vele mogelijkheden van het toestel zelf doorvertalen naar een concrete training, passend binnen bij de locatie. De training wordt gegeven door Olga Commandeur! Vitaliteitstraining Als aanvulling en uitbreiding is een extra vitaliteitstraining mogelijk door Olga Commandeur. Waarbij de laatst bewezen effectieve interventies getraind worden op het gebied van "bewegen", "voeding" en "geluk". Implementatie impuls Wij helpen iedere locatie om een goede start te maken met het programma 'ouderen in beweging' met een plan op maat voor uw locatie. Er wordt een analyse gemaakt van de locale doelgroep en de sociale kaart van ouderen wordt in beeld gebracht. Er wordt een draaiboek voor de opening en themaochtenden op maat gemaakt en er wordt een communicatiepakket samengesteld met benodigde middelen voor de werving. Implementatie coach De coach geeft advies en ondersteuning bij het werven van de senioren en bij het uitvoeren van een trainingsprogramma op maat. De coach laat bijvoorbeeld zien hoe je contact legt met huisartsen en fysiotherapeuten om hen bij het programma te betrekken, hoe je de doelgroep bindt aan het programma en hoe je de pers kunt benaderen. Promotie door Olga Commandeur Bij het inrichten van een nieuwe beweegomgeving moet er een hype ontstaan in de wijk, iedereen moet kennis maken met het programma 'ouderen in beweging door Olga Commandeur'. Wij maken voor u flyers en posters op maat, bestemd voor de aankondiging van een bijzonder evenement of ter promotie van het beweegprogramma. Tevens organiseren wij een spectaculaire opening van de beweegtuin, waar Olga Commandeur aanwezig is en een interactieve workout verzorgt.
Samenwerking
4 / 12
Bij de uitvoering van het beweegprogramma zijn Yalp, Olga Commandeur en personen van de desbetreffende ouderenlocatie betrokken. Yalp is hierbij verantwoordelijk voor de inrichting van de beweegtuin, Olga Commandeur zorgt voor uitvoering van bovengenoemde mogelijkheden van het beweegprogramma.
Duur en intensiteit Een basiscursus duurt 10 weken, maar het wordt gestimuleerd dat ouderen ook daarna wekelijks trainingen blijven volgen. Het is immers belangrijk dat de ouderen blijven bewegen. Het beweegprogramma leidt lokaal trainers op, die daarna trainingen aan de ouderen gaan geven. De duur en intensiteit van de training wordt door de trainers afgestemd op lichamelijke conditie van de deelnemers binnen de groep. Een standaard training bestaat uit een warming up (5 tot 10 minuten), oefening op het toestel die iedereen op persoonlijk oefenniveau uitvoert (circa 25 minuten), oefeningen in de omgeving van het toestel zoals een wandeling of oefening gericht op uithoudingsvermogen (circa 20 minuten) en een cooling down bestaande uit een gezamenlijke activiteit op rustig tempo. Bij de afsluiting hoort ook opruimen en een sociaal kopje koffie met een praatje.
Opzet van de interventie Het beweegprogramma leidt lokaal trainers op, die daarna trainingen aan de ouderen gaan geven. De train-de-trainerscursus duurt één dagdeel. De basiscursus voor senioren duurt 10 weken. Elke week wordt een training van één uur gevolgd. Een standaard training bestaat uit een warming up (5 tot 10 minuten), oefening op het toestel die iedereen op persoonlijk oefenniveau uitvoert (circa 25 minuten), oefeningen in de omgeving van het toestel zoals een wandeling of oefening gericht op uithoudingsvermogen (circa 20 minuten) en een cooling down bestaande uit een gezamenlijke activiteit op rustig tempo (5 tot 10 mnuten). Bij de afsluiting hoort ook opruimen en een sociaal kopje koffie met een praatje. Er wordt gestimuleerd dat ouderen ook na de basiscursus wekelijks trainingen blijven volgen. Het is immers belangrijk dat de ouderen blijven bewegen. De duur en intensiteit van de training wordt door de trainers afgestemd op lichamelijke conditie van de deelnemers binnen de groep
Locatie en uitvoerders Yalp en Olga Commandeur werken samen aan de interventie Ouderen in Beweging en dragen hiervoor zorg. De verdeling daarin is als volgt. Yalp – zorgt met advies, ontwerp en realisatie dat samen met de klant een beweegplek voor ouderen wordt ingericht. Hierbij verkoopt Yalp het beweegprogramma aan de klant en geeft opdracht voor uitvoering aan Olga Commandeur. Olga Commandeur – zorgt voor de uitvoering van het beweegprogramma met de verantwoordelijke voor de beweegtuin en lokale trainers. Hiermee stimuleert zij actief gebruik van de beweegtuin. Olga Commandeur is door haar bekende Nederlander status en haar ervaring als beweegcoach een heel geschikte persoon om het beweegprogramma aan te bieden en daarmee bewegen bij ouderen te stimuleren. Zij heeft direct contact met de contactpersoon van de beweegtuin (vaak één van de trainers) en dient als centraal aanspreekpunt voor vragen van trainers op alle Ouderen in Beweging locaties. Trainers en contactpersoon – de lokale trainers zorgen dat de trainingen worden gegeven op het beweegtoestel en dat ouderen worden benaderd om hieraan deel te nemen. De lokale trainers zijn verantwoordelijk voor het gebruik van de beweegplek. Elke locatie heeft een contactpersoon voor Olga Commandeur wanneer er vragen zijn die gerelateerd zijn aan Ouderen in Beweging. Vaak is dit één van de trainers. De trainers en de contactpersoon hebben verder contact met de ondersteunende groep (zie hier onder) en de ouderen. Ondersteunende groep – de ondersteunende groep kan helpen bij het werven van ouderen voor het
5 / 12
beweegprogramma door de boodschap van Ouderen in Beweging uit te dragen met flyers, posters ophangen of ouderen vertellen over de trainingen. Deze groep kan per locatie wisselen en kan bijvoorbeeld bestaan uit de volgende organisaties: - Ouderenbonden - Zorginstellingen - Kerken
- Wijkcentrum/wijkvereniging - Welzijnsorganisaties - Huisartsen - Fysiotherapeuten - Diëtisten - Woningcorporaties - Vrijwilligersorganisaties Zij staan in hun normale dagelijkse werkzaamheden direct in contact met de ouderen en kunnen hen daarom stimuleren om deel te nemen aan de trainingen van Ouderen in Beweging. Om deze ondersteunende doelgroep te bereiken is een proactieve houding nodig van de contactpersoon van de beweegtuin. Er wordt coaching aangeboden door Olga Commandeur over het bereiken en inzetten van de ondersteunende doelgroep Locaties: Ouderen in Beweging wordt uitgevoerd op een beweegtoestel voor senioren, dat geplaatst is in de buitenruimte. Hier ontmoeten de ouderen elkaar (sociale aspect) en volgen een training op het toestel (verbeteren van de lichamelijke conditie). Het toestel wordt geplaatst in de openbare ruimte, bijvoorbeeld bij een zorginstelling, bij sportverenigingen of in de buurt van een fysiotherapiepraktijk. Bij realisatie van het toestel wordt altijd gekeken of het een plek is waar ouderen logischerwijs kunnen samenkomen
Overdraagbaarheid Ondersteuning Ondersteuning bij de inrichting van de beweegtuin De accountmanagers van Yalp ondersteunen de klant bij de inrichting van de beweegtuin en zorgen voor realisatie van het toestel en bijbehorende veiligheidsondergrond. Nadien kunnen klanten met vragen over het toestel, onderhoud en inspecties terecht bij de serviceafdeling van Yalp. Ondersteuning bij het succesvol maken van de beweegtuin Het beweegprogramma helpt mensen bij het lokaal succesvol maken van de beweegtuin. Olga Commandeur ondersteunt met haar expertise mensen om een succesvolle beweegplek op te starten en zorgt dat er lokaal trainers worden opgeleid. Deze trainers hebben daarna genoeg kennis om een beweegplek te realiseren waar wekelijks trainingen worden gegeven. De informatie voor lokale trainers wordt geborgd en is overdraagbaar via de documenten die zij na de training krijgen toegestuurd. De trainers krijgen een handboek waarin oefeningen en de juiste opbouw van de trainingen worden omschreven. Middels het communicatiehandboek leren lokale trainers of de verantwoordelijke voor de locatie hoe ze Ouderen in Beweging op de juiste manier uitdragen en ouderen kunnen werven voor de trainingen. Ook leren zij welke intermediaire doelgroepen zijn hiervoor kunnen inzetten. Er zijn flyers, introductiekaartjes, posters, een voorbeeldbrief aan de intermediairs en ouderen beschikbaar, een voorbeelddraaiboek voor een themaochtend en opening en een voorbeeldpersbericht beschikbaar. Daarnaast is er een communitywebsite www.oudereninbeweging.com voor onderlinge kennisoverdracht, het uitwisselen van ervaringen tussen trainers en ondersteuning in de vorm van tips en extra uitleg door Olga Commandeur. Bij specifieke vragen over het beweegprogramma kunnen lokale uitvoerders contact opnemen met Olga Commandeur.
Handleiding
6 / 12
Handleiding om te oriënteren op Ouderen in Beweging Om te begrijpen wat de interventie inhoudt kunnen geïnteresseerden voorafgaand te starten met Ouderen in Beweging informatie inwinnen via de website www.yalp.nl en daar het NASB interventieprogramma downloaden. Handleidingen om succesvol te starten met Ouderen in Beweging: Er zijn ondersteunende documenten beschikbaar waarin is vastgelegd hoe een succesvolle beweegplek opgezet moet worden en hoe een goede training gegeven wordt. Deze handleidingen krijgt de eigenaar van de beweegtuin of trainer na de training toegestuurd door Olga Commandeur. De twee belangrijkste hiervoor zijn het communicatieplan en de train-de-trainershandleiding. Het communicatieplan dient als handleiding voor het uitdragen van de boodschap van Ouderen in Beweging en het werven van ouderen voor de trainingen. De train-de-trainershandleiding is een naslagwerk van de fysieke trainingscursus door Olga Commandeur.
Kwaliteitsbewaking De beweegtoestellen voldoen aan alle voorwaarden die gelden voor toestellen in de openbare ruimte. Yalp hecht veel waarde aan de kwaliteit van het materiaal, het productieproces, de duurzaamheid van de samenleving, het milieu en de zekerheid dat veilig wordt gewerkt en geleverd. De beweegtoestellen worden daarom voorzien van een keuringscertificaat als vereist in het Warenwet Besluit Attractie- en Speeltoestellen (WAS). De certificatie- en inspectie-instelling TÜV en het Keurmerkinstituut certificeren de producten waarvan het productcertificaat op de website van Yalp te vinden is. Om zeker te stellen dat de producten ook daadwerkelijk veilig worden geïnstalleerd, hebben de monteurs, accountmanagers en ontwerpers van Yalp de opleiding tot inspecteur gevolgd bij het Keurmerkinstituut, inclusief de upgrade naar de nieuwe normen die vanaf 1 juni 2009 worden toegepast. Yalp heeft een eigen montagedienst met intern opgeleide monteurs, KOMO en VCA gecertificeerd. Onder de toestellen ligt een speciale veiligheidsondergrond om een veilige beweegtuin te realiseren. Olga Commandeur monitort het gebruik van de beweegtuinen en biedt zo nodig extra ondersteuning aan de lokale beweegtuinen door het aanbieden van het eerder beschreven beweegprogramma. De verantwoordelijkheid voor de frequentie van het trainingsaanbod ligt echter bij de lokale beweegtuinen. Yalp en Olga Commandeur zorgdragen voor goed opgeleide begeleiders middels de 'train-de-trainers'-cursus.
Materialen Materiaal beschikbaar voor uitvoering van de interventie Er zijn materialen beschikbaar voor het goed uitvoeren van de interventie. Het gaat hierbij om ondersteunende materialen die de klant tot zijn beschikking krijgt wanneer hij het beweegprogramma aanschaft. Deze ondersteunende materialen kunnen gebruikt worden voor een succesvolle opzet van een beweegtuin. Olga Commandeur is verantwoordelijk voor verspreiding. • Communicatieplan • Train-de-trainers handleiding Ook de communitywebsite dient als handleiding voor de interventie. Deze tool dient als ontmoetingsplek voor deelnemers en trainers van Ouderen in Beweging. Op de site is er onderlinge kennisoverdracht en een dialoog met Olga Commandeur voor (digitale) ondersteuning bij de uitvoering van Ouderen in Beweging. • Community website: www.oudereninbeweging.com Bij iedere beweegtuin staat een informatiebord waarop enkele standaard beweegoefeningen worden uitgelegd. Met deze ‘handleiding’ kunnen ouderen en hun begeleiders aan de slag met het toestel. Uiteraard zijn er meer oefeningen op het toestel mogelijk. • Informatiebord Materiaal beschikbaar voor promotie van Ouderen in Beweging Er is divers promotiemateriaal beschikbaar om de interventie Ouderen in Beweging goed uit te kunnen dragen zoals flyers, banners op website, voorbeeldpersberichten, brieven voor nodigen ondersteunende groep en introductiekaartjes om uit te delen.
7 / 12
Implementatie
Randvoorwaarden Draagvlak Yalp en Olga Commandeur faciliteren een beweegprogramma om het opzetten van een succesvolle beweeglocatie eenvoudiger te maken. Voor een daadwerkelijk succesvolle toepassing van Ouderen in Beweging is lokale draagvlak en inzet nodig. De lokale trainers zorgen ervoor dat er structureel traininen worden georganiseerd en dat er mogelijkheid tot gezellig samenzijn is achteraf. Het ouderen in beweging toestel biedt ruimte voor bewegen in de buurt door jong en oud, fysiotherapeuten, sport en beweeggroepen, vitaliteitscoaches. Het belangrijkste is draagvlak bij de einddoelgroep – de ouderen. Deze wordt gecreëerd door de lokale trainers die rechtstreeks contact hebben met de senioren. Deze lokale trainers krijgen ondersteuning van Olga Commandeur hoe ze de einddoelgroep moeten benaderen. Op iedere locatie worden via de train-de-trainers cursus lokaal trainers opgeleid, die weten hoe ze moeten omgaan met het toestel en hoe ze de ouderen motiveren om deel te nemen aan het trainingsprogramma. Op themaochtenden en in een proefles (lokaal georganiseerd door de trainers, uitleg te vinden in het communicatiehandboek aangeboden via het beweegprogramma) kunnen ouderen kennis maken met Ouderen in Beweging. De schroom om buiten te gaan bewegen moet overwonnen worden door het gewoon te gaan doen en al het positieve te ervaren wat het bewegen met je doet. Draagvlak kan tevens gecreëerd worden via de intermediaire doelgroepen op plekken waar ouderen vaak komen (zoals kerken, fysiotherapiepraktijken, etc) en waar draagvlak gecreëerd kan worden om mee te doen aan het beweegprogramma Ouderen in Beweging.
Deskundigheid Het is het streven om op iedere locatie een trainer op te leiden, die weten hoe ze omgaan met het toestel en hoe ze de ouderen kunnen motiveren om deel te nemen aan het trainingsprogramma. Activiteitenbegeleider, begeleider meer bewegen voor ouderen, fysiotherapeut, sportinstructeur etc., Deze training wordt gegeven onder deskundige begeleiding van Olga Commandeur. Op iedere locatie worden via de train-de-trainers cursus lokaal trainers opgeleid, die weten hoe ze moeten omgaan met het toestel en hoe ze de ouderen motiveren om deel te nemen aan het trainingsprogramma. Lokale trainingen worden gegeven door de volgende professionals zoals beweegagogen, begeleiders MBVO of fysiotherapeuten op MBVO niveau. Lesgeven aan de doelgroep ouderen vraagt specifieke kennis en vaardigheden. In een MBVO cursus leren mensen alles over het ouder wordende lichaam en mogelijke oefeningen aangepast aan de wensen en mogelijkheden van ouderen. Na het voltooien van de train-de-trainerscursus zijn de professionals gekwalificeerd om trainingen te geven in het kader van Ouderen in Beweging. Het streven is om op iedere locatie tussen de 20 en 25 mensen deel te laten nemen aan de train-de-trainers cursus om hiermee lokaal breed draagvlak te creëren. Ons advies is dat de trainers minimaal zijn opgeleid volgens MBVO-niveau. De meeste trainers, 75%, hebben dit niveau. Begeleiders en vrijwilligers die deelnemen zullen ondersteunend mee kunnen werken bij de trainingen.
Bereik 30 wijken/ gemeenten/stadsdelen 10 scholen(gemeenschap): PO, VO, VMBO, MBO, HBO, brede school 5 wijk en buurtcentra 20 woonzorginstellingen 5 fysiotherapiepraktijken
8 / 12
Locaties 15 wijken/gemeenten/stadsdelen 3 wijk en buurtcentra 10 woonzorginstellingen 2 fysiotherapiepraktijken
Aantal deelnemers Inschatting ca. 1.000 ouderen.
Ervaringen met de uitvoering Het ouderen beweeg concept waarvan er in Spanje al zoveel staan, heeft veel jaren van toepassingsontwikkeling doorgemaakt. Inmiddels zijn er ruim 200 verschillende beweegoefeningen ontwikkeld die op dit toestel gedaan kunnen worden. De toestellen zijn in 2006 voor het eerst ook naar Nederland gehaald. Het is geplaatst in een grote buurtspeeltuin in Rotterdam Hillesluis. Via het gemeentelijke ouderenwerk is een groep mensen in de leeftijd tussen 65 en 86 jaar geworven die de uitdaging aandurfde om op dit toestel beweegoefeningen te gaan doen. TNO heeft de effecten bij deze eerste groep gemonitoord, deze waren ronduit positief. Enkele conclusies uit het onderzoeksrapport: - Betrokkenen vonden het heel leuk om te doen. - De sociale component was wellicht nog belangrijker dan de fysieke component; de groep is hecht geworden en men eet nu zelfs af en toe samen. - De deelnemers voelen zich veel zekerder. - De spieren van betrokkenen zijn sterker; de deelnemer die met een rollator aan het project begon, had die na afloop niet meer nodig. - De oefeningen zijn een uitstekende training valpreventie. Betrokkenen ervaren minder valangst en het balanceervermogen was meetbaar toegenomen. - Het groepsproces droeg er aan bij dat mensen niet afhaakten en mee bleven doen. In navolging van dit eerste project staan inmiddels vele succesvolle projecten in het land, waar thuiswonende senioren oefeningen doen op deze toestellen. Op het toestel zoals dat in de wijkspeeltuinen en de openbare ruimte gebruikt wordt, kunnen in totaal enkele honderden beweegoefeningen gedaan worden. Door de nu draaiende senioren- groepen en hun begeleiders worden ook nog steeds nieuwe oefeningen uitgevonden. Na langdurige oefeningen blijkt dat een deel van de senioren de oefeningen ook op andere momenten gaan doen, bijvoorbeeld samen met hun kleinkinderen. In zijn algemeenheid zijn de ervaringen van de eerste groep ook van toepassing op alle andere groepen.
Referenten Referenten Naam en functie Olga Commandeur - vitaliteitscoach en onder andere bekend als oud-topsportster en van het tv programma Nederland in Beweging
emailadres Niet voor publicatie; op aanvraag bij Yalp
9 / 12
telefoonnummer Niet voor publicatie; op aanvraag bij Yalp
Uitspraak van de persoon over kwaliteit van de interventie / het aanbod "De afgelopen maanden heb ik alle beweegtuinen de mogelijkheid geboden om mee te doen aan een train-de-trainerdag om een hernieuwde impuls te geven aan het gebruik van het toestel en de ouderen een beetje over hun schroom heen te helpen. De aanmeldingen voor de trainingen stroomden binnen! Het trainen van de trainers en het werken met de ouderen is ontzettend leuk. Het is geweldig om te zien hoe datgene wat we bespreken en oefenen ook daadwerkelijk werkt en direct effect geeft. Hoe een juiste houding zoveel zekerheid en kracht geeft waardoor de deelnemers tot veel meer in staat zijn dan de ouderen zelf verwachten, maar ook de trainers, voor mogelijk hielden. Veel ouderen willen zich dan ook gelijk inschrijven voor beweeguurtjes op het toestel. Ook omdat we gelijk laten ervaren dat ze door oefenen weer meer kunnen tijdens het algemeen dagelijks leven. Zo zijn er bijvoorbeeld oefening die goed zijn voor de motoriek in de vingers of voor iets boven het hoofd tillen. En wat is het prachtig om te zien wat het directe effect is van complimenteren met wat goed gaat in plaats van confronteren met wat ze niet kunnen. Mensen “groeien” hierdoor letterlijk door rechterop te staan en komen beter in hun vel te zitten. Het samen bewegen laat de schroom verdwijnen van “zich bekeken voelen” en zelfs ombuigen naar gezelligheid. Hierbij werkt het kopje koffie na afloop natuurlijk ook erg aan mee."
Naam organisatie Olga Commandeur Promotions
Type organisatie adviesorganisatie
Website http://www.olgacommandeur.nl/
Referent 2 Naam en functie Chris Ruijters
emailadres Niet voor publicatie; op aanvraag bij Yalp
telefoonnummer Niet voor publicatie; op aanvraag bij Yalp
Uirspraak van de persoon over kwaliteit van de interventie / het aanbod “In 2006 zijn we samen met Yalp gestart met een groep van 15 ouderen en één toestel in een speeltuin in Hillesluis-Rotterdam. TNO heeft gedurende 10 weken onderzoek gedaan en het effect gemeten. Naast de aangetoonde verbeterde fysieke gesteldheid is de verbetering van de sociale vaardigheid een zeker zo
10 / 12
interessante conclusie. Ik heb in een radio-uitzending al eens presentator Jack Kerklaan het woord ‘ongeraniumaliseren’ horen gebruiken. Dit zegt toch genoeg! Veelal komen ouderen in een negatieve beweegspiraal terecht. Het bewegen gaat bij ouderen minder makkelijk en worden daardoor onzeker, bewegen daardoor minder, worden meer en meer immobiel en raken sociaal geïsoleerd. Door het regelmatig bewegen wordt deze negatieve spiraal omgedraaid. Door te oefenen gaat de motoriek weer vooruit en worden ouderen zelfverzekerder. Hierdoor gaan ze weer meer ondernemen en worden sociaal vaardiger.”
Naam organisatie Deelgemeente Feijenoord, Rotterdam
Type organisatie Gemeente
Website -
Kosten en uren Kosten en uren De kosten voor ouderen in beweging zijn te verdelen in opstartkosten en structurele kosten. A) Opstartkosten: Voor de realisatie van de ouderen in beweeglocatie bestaan uit kosten voor het toestel, kosten voor de ondergrond, inrichting straatmeubilair en het beweegprogramma. Budgetindicatie: ? Beweegtoestel: €2.000 tot €10.000 (eenvoudig tot uitgebreid) ? Grondbewerking en veiligheidsondergrond: €1.000 tot €10.000 ? Inrichting straatmeubilair : €500 tot €5.000 ? Beweegprogramma: Het meest voorkomende beweegprogramma bestaat uit de online community, de belevingskist en de train?de-trainers cursus. Totaalkosten voor dit pakket zijn €1245. Online community – lokale website + digitale documenten: communicatie?handboek, flyer, poster, persbericht €300 Belevingskist – diverse attributen voor spel & training: bal, pionnen, stopwatch, trainingsset weerstandselastieken €195 Train?de?trainers – dagdeel training op locatie, op toestel en over implementatie €750 Terugkomdag – evaluatiemoment van een dagdeel plus een telefonisch moment €750 Implementatie impuls – quick scan community en quick scan bewegen, adviesrapport over implementatie €1950
11 / 12
Implementatiecoach – coaching bij uitvoer van beweegprogramma, 4 uur per maand voor 6 maanden €1875 Opening en PR moment – opening verzorgd door Olga Commandeur; bevat welkom, workshop, persbericht €1850 Promotiepakket – flyers, posters, introductiekaartjes en Tshirts €500 Genoemde prijzen voor het beweegprogramma zijn prijzen voor het jaar 2012. B) Structurele kosten: De structurele kosten voor Ouderen in Beweging bestaan uit kosten voor jaarlijkse inspectie van het toestel en trainingen die lokaal gegeven worden. Budgetindicatie: ? Inspectie– voorrijkosten €50 en €15 per toestel ? Lokale kosten voor het trainen van ouderen: Per groep ouderen die start bedragen de kosten naar schatting voor een trainer: 10 trainingen x 1 uur x €80 per uur = €800 voor de uitvoer van het programma Ouderen in Beweging. Kosten voor lokale trainers zijn veelal te bekostigen uit de subsidie buurtsportcoach
Toelichting op kosten en uren Bijlage 101
12 / 12
