Sport- en beweegaanbod

Natuursprong, spelen tot je groen ziet Organisatie: Huis voor Beweging Contactpersoon: mevrouw Yrsa Wagemaker Contactpersoon 2: Erkenningen: Goed beschreven

Sport- en beweegaanbod Achtergrond Samenvatting Doel Natuursprong draagt ertoe bij dat kinderen structureel vaker buiten spelen (in de natuur) en een positiever beeld krijgen van de natuur.

Doelgroep Natuursprong is bedoeld voor kinderen in de leeftijd van 4-12 jaar. Met de nadruk op kinderen die de weg naar de natuur niet zelf weten te vinden Het betreft kinderen uit grote steden, Lage SES kinderen en kinderen van allochtone afkomst.

Aanpak - Kinderen nemen herhaaldelijk deel aan Natuursprong activiteiten op dezelfde locatie. Het betreft een activiteit in de natuurlijke setting zoals een speelbos of uiterwaarden. - Door de deelname worden kinderen gestimuleerd om structureel gebruik te maken van het speelbos of andere natuurlijke setting. - Een Natuursprongactiviteit duurt minimaal 1,5 á 2 uur duurt en omvat activiteiten uit de Natuursprong spelactiviteiten map en vrij spel. - Afhankelijk van de lokale context kan de frequentie, duur en intensiteit van Natuursprong worden aangepast. - De activiteiten worden georganiseerd in de speelbossen van Staatsbosbeheer, speelnatuur, wijkgroen of in stadsparken - De Natuursprong activiteiten worden georganiseerd door getrainde Natuursprong begeleiders

1/9

Materiaal De belangrijkste materialen zijn de activiteitenmap Natuursprong spelen tot je groen ziet, de docentenhandleiding Natuursprong spelen tot je groen ziet, de website www.natuursprong.nl, de toolkit Natuursprong en verschillende onderzoeks- en evaluatierapporten.

Onderzoek Uit de evaluatie Natuursprong (Fabrie 2010) komt naar voren dat kinderen Natuursprong leuk vinden en na deelname vaker naar de natuur willen om te spelen. Ook professionals zien de meerwaarde van Natuurspong.

Doel van het sport- en beweegaanbod Doel is het lokaal ontstaan van verankerd aanbod van spelen en bewegen in wijkgroen en natuurterreinen, waarvan lokale organisaties, die werken met kinderen in de leeftijd van 4-12 jaar, gebruik maken.

Hoofddoel Kinderen in de leeftijd van 4-12 jaar spelen vaker buiten in de natuur.

Subdoelen - Na deelname aan Natuursprong spelen de kinderen vaker buiten - Na deelname aan natuursprong bewegen de kinderen meer dan voor hun deelname aan Natuursprong - Na deelname aan Natuursprong gaan de kinderen vaker naar de natuur om te spelen - Na deelname aan natuursprong hebben de kinderen meer zelfvertrouwen om in de natuur te spelen - Na deelname aan natuursprong hebben de kinderen een positiever beeld van de natuur - Na deelname aan Natuursprong hebben de kinderen meer kennis van de na-tuur - De Natuursprong activiteitenbegeleiders hebben meer kennis van het project Natuursprong en weten hoe ze Natuursprong activiteiten moeten vormgeven.

Doelgroep Natuursprong is bedoeld voor kinderen in de basisschool leeftijd van 4 – 12. Met extra aandacht voor kinderen die de weg naar de natuur niet zelf weten te vinden. Er is daarom extra aandacht voor kinderen in middelgrote steden, lage SES kinderen en kinderen van allochtone afkomst.

Intermediaire doelgroep 1. De natuursprong spelbegeleiders, diegene die de Natuursprong activiteiten uitvoeren (Natuursprong spelbegeleiders) - Sportbedrijven (sportbuurtwerkers) - NME-centra (pedagogische medewerkers) - Boswachters - Zzp-ers - Outdoorbedrijven - Consulenten provinciale sportraad 2. Toepassers en organisatoren van Natuursprong, de actoren die de activiteiten organiseren en dichtbij de eindgebruikers staan. Zij organiseren in veel gevallen Natuursprong - Brede scholen (BS-coördinatoren, vakdocenten LO) - Jeugdwerk (jeugdwerkers) - Na schoolse opvang organisaties (managers, kinderleidsters) 3. Lokale implementatie partners. Deze partners spelen een belangrijke rol bij het lokaal opzetten, uitvoeren en borgen van Natuursprong activiteiten - O.a. Gemeenten

2/9

Probleembeschrijving Probleem Het centrale probleem waar Natuursprong op aansluit is de tendens dat kinderen (in de grote steden) steeds minder buitenspelen. Van den Berg (2007) verwijst naar een onderzoek van den Hertog (2006) waaruit blijkt dat in vier Amsterdamse wijken 27% van de kinderen nooit buiten speelt en dat 20% minder dan 3 dagen per week buiten speelde. Het lijkt erop dat het spelende kind uit het straatbeeld verdwijnt. Spelen is een aangeboren kinder instinct, het is niet alleen leuk maar ook cruciaal voor het proces van leren en de ontwikkeling van kinderen. Spelen is goed voor het geluk en welzijn van kinderen. Het is bovendien goed voor de fysieke, cognitieve en sociale ontwikkeling (Gleave & Cole-Hamilton 2012). Van buitenspelen wordt ook gezegd dat het belang-rijk is voor de gezondheid en welzijn van het kind. De Vries en van Veenendaal (2010) stellen zelfs dat meer buitenspelen in de toekomst de zorgkosten vermindert. Buitenspelen is een van de belangrijkste vormen van bewegen voor kinderen. Kinde-ren die veel buitenspelen zijn over het algemeen vaak actiever (De Vries en van Vee-nendaal 2010). Er is echter sprake van een toenemende lichamelijk inactieve leefstijl die mogelijk wordt veroorzaakt door een groeiende passieve vrijetijdsbesteding (de Vries et al, 2005). Steeds meer kinderen en jongeren zijn inactief en bewegen dus te weinig. Van de 4-11 jarigen is 10.5% inactief en beweegt slechts 27.4% voldoende aan de hand van de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (TNO monitor 2010). In de grote steden blijken de kinderen inactiever te zijn dan hun leeftijdsgenootjes. Uit het onderzoek van de Vries et al (2005) bleek 45% van de 6-11 jarigen uit de grote stad inactief. Slechts 4% van deze kinderen bewoog voldoende volgens de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB). Uit dit onderzoek kwam naar voren dat er een relatie lijkt te zijn tussen inactiviteit en het gebrek aan speelmogelijkheden voor kinderen in de stad. Door de tendens dat er minder wordt buiten gespeeld en de daling van de lichamelijke activiteit van kinderen is het aannemelijk dat er een positieve relatie bestaat tussen buitenspelen en de mate van lichamelijke activiteit. De tijd die het kind buiten doorbrengt, is sterk gerelateerd aan de mate van lichamelijke activiteit van kinderen (Sallis et al., 1992). Deze inactieve leefstijl van kinderen waarbij minder wordt buiten gespeeld heeft verschillende consequenties. Een inactieve leefstijl heeft vaak overgewicht tot gevolg. Het percentage overgewicht bij jongeren van 2 tot 20 jaar verloopt schommelend, maar er is onmiskenbaar een stijgende trend. Gemiddeld genomen is het percentage overgewicht onder jongeren in 30 jaar met 40% gestegen. In 2010 had 13,7% van de jongens en 13,0% van de meisjes overgewicht. Van het percentage jongeren met overgewicht in 2010 had 3,4% van de jongens en 3,0% van de meisjes obesitas (CBS – POLS, september 2011). De maatschappelijke kosten van overgewicht en obesitas bedragen thans minimaal 3,2 miljard euro per jaar (nota Overgewicht 2009). De gevolgen van inactiviteit gaan verder dan overgewicht en obesitas. Inactiviteit is een cyclus die begint bij kinderen en heeft verregaande economische gevolgen Behalve dat buitenspelen bijdraagt aan de lichamelijke activiteit van kinderen is buitenspelen ook van belang voor de motorische, cognitieve en sociale ontwikkeling van kinderen. Er is bovendien bewijs dat spelen in de natuur van extra toegevoegde waarde is voor de ontwikkeling van kinderen. Verschillende onderzoeken tonen aan dat contact met en spelen in de natuur van groot belang is voor de ontwikkeling van de jeugd. Kinderen worden in een natuurlijke omgeving meer uitgedaagd tot exploratief en creatief gedrag ten opzichte van een niet-natuurlijke omgeving. Pe-dagogen kennen aan deze vormen van speelgedrag een speciale waarde toe omdat dit speelgedrag een belangrijke rol speelt in de ontwikkeling van vaardigheden zoals abstract denkvermogen en zelfvertrouwen. (van den Berg, 2007). Het blijkt echter dat met name de jeugd steeds minder contact heeft met de natuur (Jaarverslag 2006, Netwerk ‘Ruimte voor de jeugd’). Dat er minder in de natuur wordt gespeeld zou dus consequenties kunnen hebben voor de ontwikkeling en gezondheid van kinderen.

Aanpak Strategie - Zorgdragen voor getrainde spelbegeleiders

3/9

- Verzorgen en beheer van spelmaterialen - Contacten met afnemers (jeugdwerk, brede school, bso of regulier onderwijs) - Afstemming met terreinbeheer (boswachter) - Verzorgen van deelnameregistratie (conform standaard formulier) - Meewerken aan evaluaties (vanuit het landelijke project) - Verzorgen van de lokale (pers)communicatie - Plannen van uitvoeringsdata - Programma (laten) uitvoeren; spelbegeleiders inroosteren - Contacten onderhouden met en draagvlak creëren bij partners (waaronder de beleidsafdeling van de gemeente), afnemers en schakelorganisaties - Zorgen voor verankering in bestaande beleidsnota's - Vastleggen in beleid/activiteiten - Successen vieren en publiciteit opzoeken - Organisatie Natuursprong bestendig maken

Samenwerking Sportbedrijven, gemeenten, NME-centra; zijn organiserende partijen. Zij werken samen met afnemende partijen zoals jeugdwerk, brede school en nso.

Duur en intensiteit Het buitenspeelseizoen loopt van april tot en met oktober. In principe kan Natuursprong zo vaak gedaan worden als men wil.Over het algemeen wordt er of één keer in de week een programma aangeboden van 2,5 uur (bijv in het kader van de brede school) of vier keer in het hele buitenspeelseizoen maar dan een hele dag.

Opzet van de interventie Structuur van Natuursprong: - Kinderen nemen herhaaldelijk deel aan Natuursprong activiteiten op dezelfde locatie. Het betreft een activiteit in de natuurlijke setting zoals een speel-bos of uiterwaarden. - Door de deelname worden kinderen gestimuleerd om structureel gebruik te maken van het speelbos of andere natuurlijke setting - Een Natuursprongactiviteit duurt minimaal 1,5 á 2 uur duurt en omvat activiteiten uit de Natuursprong spelactiviteiten map en vrij spel. - De activiteiten worden georganiseerd in de speelbossen van Staatsbosbeheer, speelnatuur, wijkgroen of in stadsparken 1. Soms vinden er meerdere Natuursprong activiteiten in een week plaats (vakantieplannen van Bredeschool of jeugdwerk): 2. In andere settings worden er structureel 1 a 2 keer per week Natuursprong activiteiten aangeboden (vast aanbod speelbossen of vast aanbod jeugdwerk in wijkgroen) 3. In weer andere settings wordt natuursprong een aantal keer in een jaar-gang aangeboden (BSO’s).

Locatie en uitvoerders Natuursprong en de lokale context In de praktijk is gebleken dat de structuur van Natuursprong moet worden aangepast aan de lokale setting. De locale context (locatie, initiatiefnemers, afnemers en trekkers) is bepalend voor de uiteindelijke structuur waarin Natuursprong wordt het aangeboden (hoe, wanneer en hoe vaak). De natuursprong spelactiviteiten uit de activiteiten map en vrijspel vormen echter de basis van elke Natuursprongactiviteit. Het programma wordt aangepast aan de hand van de doelgroep, de locatie, de beschikbare (natuurlijke) materialen, de financiële middelen, de beschikbare tijd, het weer en het aantal kinderen.

4/9

Overdraagbaarheid Ondersteuning De lokale aanvrager dient voordat de aanvraag geschreven wordt contact op te nemen met E. van de Wiel, projectleider Natuursprong e-mail [email protected], tel 06 10674731. Er is een training voor spelbegeleiders. Zonder training kan het project geen Natuursprong genoemd worden. Tijdens de training wordt geleerd hoe je een uitdagend beweegprogramma samenstelt met behulp van een spelmap. De spelmap is alleen te bestellen gecombineerd met een training. Naast deze training is er ook een train-de-trainer cursus. NISB leidt docenten op om Natuursprongtrainingen te verzorgen. Voor de organiserende partij is er een draaiboek en advies op maat in maximaal twee gesprekken.

Handleiding Er is een toolkit beschikbaar met achtergrondsinformatie voor beleidsambtenaar en uitvoerende organisaties, promotiemateriaal zoals een DVD, technisch informatiemateriaal inclusief draaiboek, tips voor sponsoring, informatiemateriaal voor ouders en deelnemende kinderen e.d.). Na deelname aan de training ontvangen de spelbegeleiders een spelmap.

Kwaliteitsbewaking Spelbegeleiders volgen altijd een training, zonder training kan het project geen Natuursprong genoemd worden. Tijdens de training wordt geleerd hoe je een uitdagend beweegprogramma samenstelt met behulp van de spelmap. De spelmap is alleen te bestellen gecombineerd met een training. Een getrainde spelbegeleider ontvangt een certificaat.

Materialen Spelmaterialen Er wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de losse natuurlijke materialen die al op de locaties aanwezig zijn. Daarnaast is er een materialenkist voor een deel van de spellen die de natuursprong locaties aan kunnen schaffen. Implementatiematerialen: Bij de implementatie van natuursprong zijn een aantal belangrijke documenten voor handen. - Voor de trainers Natuursprong is er een docentenhandleiding. - Voor de begeleiders van Natuursprong is er de spelactiviteitenmap “Natuur-sprong spelen tot je groen ziet”. - Voor organiserende partijen (o.a. gemeenten) is er een Natuursprong toolkit. De toolkit geeft een goed beeld van de inhoud van Natuursprong. De toolkit wordt nooit zomaar toegestuurd, maar is ontwikkeld voor geïnteresseerde ge-meenten/organisaties die serieus geïnteresseerd zijn in Natuursprong

Inhoud Toolkit 1. Natuursprong in één A4 2. Input voor beleidsambtenaar 3. Input voor uitvoerder Natuursprong 4. Standaardovereenkomst Natuursprong 5. Sponsorplan-lokaal 6. Toepassen huisstijl Natuursprong 7. Registratieformulier 8. Spelmaterialenlijst 9. RIVM Tekenfolder ‘Een teek? Pak ‘m beet!’ 10. Kleurplaat 11. DVD 12. Spelwaaier 13. Poncho 14. Fotoboekje

5/9

Natuursprong heeft ook een eigen website, www.natuursprong.nl. Deze site heeft een deel voor kinderen en een deel voor volwassenen, zoals ouders, begeleiders en andere geïnteresseerde partijen. In januari 2013 wordt de website geupdate en komt o.a. de toolkit digitaal beschikbaar. Onderzoek en evaluaties: Relevante documenten en onderzoeksrapporten zijn: - Marktverkenning 2007 - Projectplan-draaiboek - Subsidieaanvraag en bijlage - Evaluatierapport Pilot Natuursprong (Alterra) - Evaluatie Natuursprong 2010) - Tussenrapportage 2011 Indien gewenst kunnen bovenstaande documenten worden ingezien.

Implementatie

Randvoorwaarden Draagvlak Draagvlak wordt gecreëerd door middel van gesprekken. Het volgen van de training is ook heel enthousiasmerend gebleken. De spelactiviteitenmap ziet er goed uit en helpt ook om partijen in beweging te krijgen. Door middel van een document met argumenten waarom te starten met Natuursprong wordt ook de gemeentelijke beleidsafdeling (sport en/of gezondheid of NME) geïnformeerd en geënthousiasmeerd.

Deskundigheid De spelbegeleiders moeten de training Natuursprong volgen. De organisatie kan kizen om medewerkers op te leiden via TraindeTrainer tot trainer/docent Natuursprong zodat daarna een interne opleiding kan worden verzorgd.

Bereik "...22.x gemeenten/stadsdelen .........x wijken vooral bso bredeschool ........x wijk en buurtcentra ........x sportverenigingen ........x woonzorginstellingen ........x fysiotherapiepraktijken ........x anders, namelijk: "

Locaties 22 gemeenten/stadsdelen.

Aantal deelnemers 5500 kinderen

Ervaringen met de uitvoering

6/9

Veel kinderen uit de doelgroep zijn nog nooit in het bos geweest. Ouders geven aan verrast te zijn, met dit speelaanbod in de buurt en zeggen in hun vrije tijd ook naar het bos te gaan. Vooral nso organisaties geven aan vaker met groepen kinderen naar het bos te gaan. Opname van Natuursprong in het bredeschoolactiviteiten gaat moeizaam, maar is wel een goede optie. Dit komt vooral omdat speelbossen van Staatsbosbeheer niet altijd dicht bij de wijken liggen. Het blijkt ook lastig om duurzame netwerken op te bouwen en voor beleidsmatige borging te zorgen.

Referenten Referenten Naam en functie R. van der Kruit, directeur evenementenburo Vanderkruit

emailadres [email protected]

telefoonnummer 015-2144919

Uitspraak van de persoon over kwaliteit van de interventie / het aanbod Het is zo'n basic programma, makkelijk uitvoerbaar en in veel vormen inpasbaar en het sluit juist zo goed aan bij wat kinderen graag doen

Naam organisatie Type organisatie uitvoerende organisatie

Website www.vanderkruit.nl

Referent 2 Naam en functie J. Quirijnen, B. Klijs, jeugdwerker

emailadres [email protected]

7/9

telefoonnummer 013-4553800

Uirspraak van de persoon over kwaliteit van de interventie / het aanbod we voeren Natuursprong al een jaar uit door iedere twee weken met de kinderen op de kinderboerderij. Iedere keer weer schrijven kinderen zich in om mee te doen zodat we iedere keer met ongeveer 20 kinderen kunnen draaien

Naam organisatie opbouwwerk - twernteam noord

Type organisatie welzijnsorganisatie

Website

Kosten en uren Kosten en uren Totale kosten voor 2 jaar: € 60.000,-, bestaande uit aanvangskosten, uitvoeringskosten en coordinatiekosten, zie onder Aanvangskosten: € 10.000,TraindeTrainer (2 personen) Interne opleiding medewerkers (8 personen) Materialenset en speelmappen (de speelmappen zijn alleen te bestellen voor aanbieders van Natuursprong die de training hebben afgerond) Uitvoeringskosten (incl vervoer, uitgaande van 1000 kinderen per jaar): € 40.000,omvat voorbereiding, uitvoering, evaluatie en communicatie (hiervoor ontvangt u ondersteunend materiaal vanuit het project Coordinatiekosten: € 10.000,-

Toelichting op kosten en uren Voor borging op termijn is uitgegaan van deelname aan de TraindeTrainer door 2 personen, kosten € 850,- pp Materialenset eenmalig: € 1800,Speelmappen per stuk: € 50,Voor uitvoering van Natuursprong is een training verplicht. Door te kiezen voor deelname aan TraindeTrainer kan de organisatie Natuursprong borgen door eigen medewerkers op te leiden. Op deze wijze is de interventie duurzaam geimplementeerd. De lokale trainer kan nieuwe spelbegeleiders opleiden van bijvoorbeeld scouting of een buitensprotvereniging als outdoor of wandelvereniging met gezinsactiviteiten. Door leerkrachten van de basisschool zoals de combinatiefunctionaris of pedagogisch medewerkers te scholen van bso of kinderwerkers is een duurzaam aanbod van Natuursprong geborgd. De kinderen kunnen Natuursprong ervaren door de reguliere activiteiten die deze organisaties aanbieden. Uitvoeringskosten zijn gebaseerd op; 2 achtereenvolgende jaren wordt Natuursprong aangeboden aan 1000 kinderen per jaar. Daarbij nemen 50 groepen van 40 kinderen deel en komt 50% van de groepen met de bus. Bij de berekening is uitgegaan van 4 uur voor uitvoering van Natuursprong per groep en 2 uur voor acquisitie,

8/9

voorbereiding en evaluatie. de organisatiekosten zijn gesteld op 25 % van de uitvoeringstijd

Bijlage 101

9/9