Schriftelijke consultatie DB 07-08-2009 DB-vergadering 27-07-2009
Agendapunt 1 Agendapunt 17
Onderwerp Sanering overstorten in relatie tot afkoppelfonds Portefeuillehouder(s) J.H.J. van der Linden / R.L.M. Sleijpen Afdeling Beleid, Onderzoek en Advies Bestuursprogramma / Waterbeheersplan Bestuursprogramma pagina 8, 8e bullet Programma begroting Watersysteem / Instrumenten Routing Dagelijks bestuur Commissie ABA Commissie MFB Commissie WS Dagelijks bestuur Algemeen bestuur
7 augustus 2009 – 25 augustus 2009 25 augustus 2009 – 29 september 2009
Voorstel Instemmen met de bijgevoegde concept-notitie aan de commissies Middelen en Financieel Beleid en Watersystemen
./.
Toelichting Hierbij doe ik u toekomen een concept-notitie aan de commissies Middelen en Financieel Beleid en Watersystemen inzake sanering overstorten in relatie tot afkoppelfonds. De bijgevoegde concept-notitie spreekt naar mijn oordeel voor zich. Kortheidshalve volsta ik verder dan ook met een verwijzing daarnaar. De secretaris/directeur,
ing. J.M.G. In den Kleef
090863/WI
CMFB + CWS 25-08-2009
Agendapunt:
#
Sittard, 7 augustus 2009 AAN DE COMMISSIES MIDDELEN EN FINANCIEEL BELEID EN WATERSYSTEMEN Onderwerp: Sanering overstorten in relatie tot afkoppelfonds
Inleiding Bij de vaststelling van de jaarrekening 2008 en de meerjarenraming 2010-2014 door het algemeen bestuur in de vergadering van 30 juni 2009 is de sanering van de rioolwateroverstorten door diverse fracties aan de orde gesteld. Zowel inhoudelijk als financieel heeft dit onderwerp onderdeel uitgemaakt van de beraadslagingen. Het algemeen bestuur heeft na een uitvoerige discussie verzocht, binnen de randvoorwaarde van geen hogere lastenheffing, in beeld te brengen welke mogelijkheden er zijn voor het gedeeltelijk uitvoeren van de in voorbereiding zijnde financiële bijdrageregeling ‘Overstortproblematiek kwetsbare of zeer kwetsbare watersystemen’ voor een periode van 2 jaar. Daarbij zijn twee suggesties gedaan: 1. Gelden van het afkoppelfonds, waar momenteel een onderuitputting aan de orde is, inzetten voor de regeling sanering overstorten. 2. Inzet van een deel van het batig saldo 2008. Het batig saldo 2008 is toegevoegd aan de ‘algemene reserve watersysteembeheer en zuiveringsbeheer’ in verband met het financieel risico dat gelopen wordt door het nog openstaande deposito van Landsbanki. Indien het financieel risico van Landsbanki (achteraf) blijkt mee te vallen, kan overwogen worden om het batig saldo 2008 deels ter beschikking te laten komen van de financiële regeling voor sanering van overstorten. Toegezegd is dat een notitie over deze problematiek in augustus in de commissies aan de orde zou worden gesteld. Toelichting beleidsopgave sanering riooloverstorten Zoals u bekend is, dienen de gemeenten de vuiluitworp vanuit het riooloverstorten te reduceren conform de basisinspanning. Volgend uit de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water is bovenop deze basisinspanning een extra reductie gewenst van de frequentie van die overstorten die lozen op kwetsbare en zeer kwetsbare wateren. Deze beken herbergen een ecologie die extra kwetsbaar is voor de gevolgen van riooloverstorten. Deze kwetsbare en zeer kwetsbare wateren verdragen een maximale overstortfrequentie van eenmaal per respectievelijk 2 of 5 jaar.
090859/WI
1/4
Het saneren van overstorten is primair een verantwoordelijkheid van de rioolbeheerder, zijnde de gemeente. Dit betekent dat in eerste instantie de basisinspanning dient te worden gerealiseerd en dat afhankelijk van de bereikte kwaliteit zo nodig nog aanvullende maatregelen moeten worden genomen (dit conform het sinds 1997 geldende provinciale rioleringsbeleid). Het is van groot belang voor de waterhuishouding en in het bijzonder het bereiken van de vereiste waterkwaliteit voor het goed ecologisch functioneren van beken. Dit rechtvaardigt een bijdrage door de waterbeheerders in de kosten. Om gemeenten aan te sporen om deze overstorten aan te pakken hebben de Limburgse waterschappen en de Provincie Limburg dan ook een bijdrageregeling in voorbereiding voor de sanering van overstorten. Hierbij is uitgegaan van een globale inventarisatie van overstorten op kwetsbare beken met een indicatie van de saneringskosten. Deze eerste inventarisatie kwam uit op een bijdrage van € 12 miljoen in de investeringskosten, gebaseerd op het aanleggen van extra (groene) berging om de overstortfrequentie terug te brengen tot 1 maal per 2 jaar. Het blijft overigens lastig om in te schatten hoeveel projecten daadwerkelijk door gemeenten opgepakt zullen worden en voor welke oplossing men zal kiezen. Het betreft over het algemeen kostbare projecten die ingepast zijn in de programma’s van de gemeentelijke rioleringsplannen. Dit zijn langjarige programma’s die worden gefinancierd uit de rioolheffing en de nieuwe heffing die de gemeenten sinds 2008 op basis van de nieuwe wet gemeentelijke watertaken kunnen opleggen voor de maatregelen gericht op het hemelwater. Daardoor zijn deze programma’s wat minder conjunctuurgevoelig. Enkele gemeenten hebben inmiddels aangekondigd projecten in voorbereiding te hebben. In het kader van de voorbereiding van de bijdrageregeling was er overeenstemming dat beide Limburgse waterschappen voor de periode 2010-2015 elk € 3 miljoen en de Provincie Limburg € 6 miljoen beschikbaar zouden stellen. Bij de standpuntbepaling over de opbrengststijging meerjarenraming 2010-2014 heeft het dagelijks bestuur, gelet op het effect dat de regeling had op het stijgingspercentage van de watersysteemheffing, de afweging gemaakt hier niet mee in te stemmen. Hierdoor is met de bijdrage van ons waterschap (€ 3 miljoen, 6 jaar € 500.000) geen rekening gehouden in de onlangs vastgestelde meerjarenraming 2010-2014. Ook is dit pakket inmiddels geschrapt uit het meerjarenperspectief voor de exploitatie van het Waterbeheersplan Waterschap Roer en Overmaas 2010-2015. Waterschap Peel en Maasvallei heeft in zijn meerjarenperspectief 2010-2015 wel rekening gehouden met deze bijdrageregeling en de benodigde gelden al veilig gesteld. Volgens recente ambtelijke berichten zal de Provincie Limburg voor deze coalitieperiode € 3 miljoen beschikbaar stellen voor de gehele provincie. Stand van zaken afkoppelfonds Zoals bekend mag worden verondersteld wordt de ‘Stimuleringsregeling afkoppelen verhard oppervlak’ (het afkoppelfonds) ingezet om een overmatige belasting van het rioolstelsel en rioolwaterzuiveringsinstallaties met schoon regenwater te verminderen. Hierdoor wordt ook de frequentie van riooloverstortingen van het (gemengde) rioolsysteem kleiner waardoor het ontvangende oppervlaktewater minder belast wordt met rioolwater. Hoewel het nemen van afkoppelmaatregelen primair behoort tot de verantwoordelijkheid van de beheerder van het riool en het regenwatersysteem in de bebouwde omgeving, zijnde de gemeente, is het belang voor het waterbeheer vanwege de verkleining van de belasting van de RWZI’s en de vermindering van overstorten uit gemengde rioolsystemen groot. Dit belang rechtvaardigt de bijdrage van het waterschap aan deze maatregelen.
090859/WI
2/4
Het waterschap stimuleert het afkoppelen door een vast bedrag per afgekoppeld verhard oppervlak (ook daken) beschikbaar te stellen aan gemeenten, particulieren en bedrijven. Daarbij worden de bijdragen aan particulieren en bedrijven via de betreffende gemeente gegeven. Voorziening afkoppelfonds De 'Stimuleringsregeling afkoppelen verhard oppervlak' omvat een periode van 5 jaar (20072011) waarvoor jaarlijks een bedrag van € 300.000 wordt gestort in de ‘voorziening afkoppelfonds’. De stand van de ‘voorziening afkoppelfonds’ bedraagt per 1 januari 2009 € 599.836. Rekening houdend met de al door het dagelijks bestuur toegezegde bedragen en de nog niet afgewikkelde aanvragen laat deze voorziening een onderuitputting zien. Deze onderuitputting is overigens kenmerkend voor de eerste jaren van een dergelijke voorziening, omdat aanvragen pas worden geconcretiseerd nadat de regeling is vastgesteld en het formuleren van projecten en het regelen van de eigen financiering in de regel 2 tot 3 jaar duurt. Dat was de ervaring met de vorige afkoppelregeling, die vervolgens voor het eind van de looptijd al volledig uitgeput was. De huidige stand van zaken kan als volgt in beeld worden gebracht: Stand per 1-1-2009 Bij: storting 2009 Af: bijdrage gemeente Eijsden Stand per 1-7-2009 Af: − toezeggingen DB − nog in behandeling Stand per 31-12-2009
€ 599.836 € 300.000 € 4.051 € 895.785 € 211.105 € 139.802 € 71.303 € 684.680
Op basis van de voorliggende gegevens kan worden geconcludeerd dat per 31 december 2009 waarschijnlijk een aanzienlijk bedrag resteert dat op korte termijn niet zal worden aangewend vanuit deze voorziening. Dit bedrag zou in beginsel ook kunnen worden ingezet voor de sanering van de overstorten. Dit zal bij de huidige hoeveelheid aanvragen niet ten koste gaan van de 'Stimuleringsregeling afkoppelen verhard oppervlak'. Verder zal over 2010 en 2011 nog een bedrag van € 600.000 worden toegevoegd aan de ‘voorziening afkoppelfonds'. Ofschoon er geen aanwijzingen zijn dat er minder aanvragen binnen zullen komen, zijn de uitgaven nog ongewis. Gelet op de onduidelijkheid over de nog te verwachten aanvragen is het moeilijk in te schatten in hoeverre dit bedrag voldoende zal zijn. Overigens heeft het waterschap tot nu toe weinig publiciteit gegeven aan de beschikbaarheid van deze gelden uit het afkoppelfonds omdat dit aan de gemeenten werd overgelaten. Zodra deze hier meer publiciteit aan geven zou dit kunnen leiden tot een toename van het aantal aanvragen van vooral particulieren en bedrijven. Samenvattend kan dan ook gesteld worden dat op basis van de huidige inzichten en de trend van aanvragen van een afkoppelbijdrage voor een periode van 2 jaar in beginsel een bedrag van ruim € 600.000 beschikbaar kan komen uit het afkoppelfonds voor de sanering van overstorten, ofwel € 300.000 per jaar.
090859/WI
3/4
Stand van zaken na 2 jaar Voor de periode na 2 jaar is de suggestie gedaan om een deel van het batig saldo 2008 aan wenden voor de sanering van overstorten. Als het financieel risico van het nog openstaande deposito bij Landsbanki lager mocht uitvallen, zal worden bezien of een deel van het batig saldo 2008 – dat vooralsnog is toegevoegd aan de ‘algemene reserve watersysteembeheer en zuiveringsbeheer’- kan worden ingezet voor de verhoging van dit nieuwe fonds voor de financiële bijdrageregeling afkoppelen en sanering overstorten. Deze handelwijze stuit niet op problemen omdat in de voorschriften is opgenomen dat iedere onttrekking of toevoeging aan de reserves, of het nu een bestemmingsreserve of een algemene reserve is, aan het algemeen bestuur zal moeten worden voorgelegd. Dus in alle gevallen is besluitvorming van het algemeen bestuur noodzakelijk. Nieuwe bijdrageregeling sanering overstorten Op dit moment is de bijdrageregeling voor de sanering van overstorten nog in voorbereiding. Een voorstel voor het eventueel instellen van deze regeling, dat nog nadere onderbouwing nodig heeft, zal waarschijnlijk begin 2010 ter vaststelling aan het algemeen bestuur kunnen worden aangeboden. Dan zal vanzelfsprekend ook een concreet voorstel worden gedaan voor de dekking van de kosten daarvan. Onderdeel van de dekking is het mogelijk veranderen van de voorziening van het afkoppelfonds in een gecombineerde voorziening, zodat de betreffende gelden ook beschikbaar komen voor de bijdrageregeling voor de sanering van overstorten. Om de ‘voorziening afkoppelfonds’ ook toegankelijk te maken voor de sanering van overstorten dient de benaming te worden gewijzigd in de ‘voorziening afkoppelen en sanering overstorten’. Een en ander past binnen de bestaande regelgeving en is met de accountant teruggekoppeld. Hij stemt hiermee in. Gezien de beleidsopgaven bij de gemeenten ten aanzien van het afkoppelen van regenwater van vuilwaterriolen en de sanering van overstorten, is het onwaarschijnlijk dat de beschikbare middelen voldoende zullen zijn. In feite wordt nu een noodverband voorgesteld dat wellicht één of twee jaar zal houden. Nadat definitief duidelijkheid over de bijdrage van de provincie is verkregen, zal hierop worden teruggekomen. Wij zijn voornemens: 1. het algemeen bestuur voor te stellen de voorliggende notitie vooralsnog voor kennisgeving aan te nemen; 2. na definitieve duidelijkheid over de bijdrage van de provincie een uitgewerkt voorstel over de bijdrageregeling sanering overstorten in combinatie met het afkoppelfonds aan het algemeen bestuur aan te bieden. Graag vernemen wij uw advies ter zake. Het dagelijks bestuur, de secretaris/directeur,
de voorzitter,
ing. J.M.G. In den Kleef
dr. J.J. Schrijen
090859/WI
4/4
