DB-vergadering 24-05-2011
Agendapunt 18
Onderwerp Zienswijze ontwerpbegroting 2012 en meerjarenraming 2012-2016 Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen (BsGW) Portefeuillehouder(s) R.L.M. Sleijpen Afdeling Middelen Bestuursprogramma Niet van toepassing. Waterbeheersplan Niet van toepassing. Programma begroting Bedrijfsvoering Routing Dagelijks bestuur Commissie ABA Commissie MFB Commissie WS Algemeen bestuur
24 mei 2011 7 juni 2011 7 juni 2011 7 juni 2011 5 juli 2011
Voorstel Instemmen met de bijgevoegde concept-notitie aan de commissies Algemeen Bestuurlijke Aangelegenheden, Middelen en Financieel Beleid en Watersystemen.
./.
Toelichting Hierbij doe ik u toekomen een concept-notitie aan de commissies Algemeen Bestuurlijke Aangelegenheden, Middelen en Financieel Beleid en Watersystemen inzake zienswijze ontwerpbegroting 2012 en meerjarenraming 2012-2016 Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen (BsGW). De bijgevoegde concept-notitie spreekt naar mijn oordeel voor zich. Kortheidshalve volsta ik verder dan ook met een verwijzing daarnaar. Communicatie De zienswijze zal na vaststelling daarvan worden toegezonden aan het bestuur van de BsGW. De secretaris/directeur,
ing. J.M.G. In den Kleef 110754/PDA
DB-vergadering 24-05-2011 Agendapunt: CMFB
#
Sittard, AAN DE COMMISSIES ALGEMEEN BESTUURLIJKE AANGELEGENHEDEN, MIDDELEN EN FINANCIEEL BELEID EN WATERSYSTEMEN Onderwerp: Zienswijze ontwerpbegroting 2012 en meerjarenraming 2012-2016 Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen (BsGW)
./.
Op 16 mei 2011 is de ontwerpbegroting 2012 en meerjarenraming 2012-2016 van de Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen (BsGW) ontvangen. Deze ontwerpbegroting treft u hierbij aan. In het vervolg van deze notitie treft u een concept zienswijze met betrekking tot de voorliggende ontwerpbegroting 2012 aan. Gemeenschappelijke regeling Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen In verband met oprichting van de BsGW per 1 april 2011 is vanaf genoemde datum sprake van een tweetal gemeenschappelijke regelingen, te weten: • Gemeenschappelijk Regeling Waterschapsbedrijf Limburg (WBL); • Gemeenschappelijke Regeling Belastingsamenwerking Gemeenten en waterschappen (BsGW). Procedure In artikel 24 van de Gemeenschappelijke Regeling Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen is de procedure met betrekking tot de begroting van de BsGW beschreven. De begrotingsprocedure geeft aan dat het dagelijks bestuur van de BsGW de ontwerpbegroting minimaal zes weken voordat deze aan het algemeen bestuur van de BsGW wordt aangeboden, toezendt aan de raden en aan de algemene besturen van de deelnemers. Deze kunnen dan hun zienswijze hierover kenbaar maken. Ingevolge artikel 24, lid 4, dient het algemeen bestuur van de BsGW bij de vaststelling van de begroting rekening te houden met de zienswijzen van de deelnemers. De begroting van de BsGW dient na de vaststelling, doch in ieder geval vóór 15 juli, aan Gedeputeerde Staten te worden toegezonden. Deelnemers kunnen desgewenst bij die gelegenheid hun zienswijze over de vastgestelde begroting bij Gedeputeerde Staten kenbaar maken. Benadrukt zij dat het aandeel van de deelnemers in de begroting van de BsGW, zodra deze begroting door het algemeen bestuur van de BsGW is vastgesteld, voor de deelnemers een verplichte uitgave is. Ontwerpbegroting 2012 De ontwerpbegroting 2012 en meerjarenraming 2012-2016 van de BsGW is op 12 mei 2011 door het dagelijks bestuur van de BsGW vastgesteld en aangeboden aan de deelnemers,
110753/PDA
1/5
te weten, Waterschap Roer en Overmaas, Waterschap Peel en Maasvallei en de gemeente Venlo. Onze zienswijze op de onderhavige begroting is onderstaand weergegeven. Alvorens wordt ingegaan op de ontwerpbegroting 2012, wordt eerst een terugblik gegeven op de zienswijze van vorig jaar. Follow-up zienswijze begroting 2011 In de zienswijze met betrekking tot de begroting 2011 (van het voormalige waterschapsbedrijf) zijn twee onderwerpen aangegeven die betrekking hebben op belastingheffing waarmee bij de ontwerpbegroting 2012 rekening zou worden gehouden. Deze onderdelen zijn voor wat betreft de BsGW in het kort opgesomd. • De prestatiegegevens dienen zichtbaar te worden gemaakt naar Waterschap Roer en Overmaas en Waterschap Peel en Maasvallei. • Bij het verbetervoorstel voor het opmaken van de heffingsprognoses zou rekening worden gehouden met het feit dat de ‘prognose opbrengst waterschapsheffingen’ vóór 15 september aan de waterschappen dient te worden aangeboden. Prestatiegegevens Geconstateerd is dat de prestatiegegevens in de ontwerpbegroting 2012 zichtbaar zijn gemaakt per deelnemer. Aan dit punt is dan ook voldaan. Verbetervoorstel heffingsprognoses Het verbetervoorstel van de heffingsprognoses is gelijktijdig met de heffingsprognoses gepresenteerd. Aan dit punt is dan ook voldaan. Verder kan nog worden opgemerkt dat bij de oprichting van de BsGW tussen het waterschap en de BsGW specifieke voorwaarden zijn opgesteld waarin onder andere is vastgelegd dat de heffingsprognoses t.b.v. de tariefsberekening voor het belastingjaar 2012 en volgende jaarlijks voor 10 september zullen worden aangeleverd. Zienswijze ontwerpbegroting 2012 Procedureel Zoals aangegeven is de voorliggende ontwerpbegroting door het dagelijks bestuur van de BsGW op 12 mei 2011 aangeboden aan het algemeen bestuur van ons waterschap. Procedureel gezien is de ontwerpbegroting, gelet op de vaststelling door het algemeen bestuur van de BsGW die op 30 juni 2011 zal plaatsvinden, binnen de formele termijn van 6 weken aangeboden. Dit is conform de procedure zoals opgenomen in artikel 24 van de gemeenschappelijke regeling waarin is opgenomen dat het dagelijks bestuur van de regeling de ontwerpbegroting vaststelt en hierna aanbiedt aan de deelnemers. Verder is in art 24, lid 4 van de gemeenschappelijke regeling opgenomen dat het algemeen bestuur van de BsGW de begroting uiterlijk op 30 juni van het jaar voorafgaande aan dat waarvoor zij dient, vaststelt. Omdat de zienswijze van het waterschap ná bovengenoemde datum (5 juli) ter vaststelling wordt aangeboden aan het algemeen bestuur zou de BsGW formeel geen rekening kunnen houden met de zienswijze van het waterschap. Omdat dit niet wenselijk zijn wij voornemens om de volgende procedure te volgen. • Na behandeling van de zienswijze in de commissies van 7 juni a.s. wordt deze aangeboden aan de BsGW. Bij de vaststelling van de begroting dient de BsGW vervolgens rekening te houden met deze voorlopige zienswijze.
110753/PDA
2/5
•
Na vaststelling van de zienswijze in het algemeen bestuur van 5 juli a.s. wordt de definitieve zienswijze eveneens aangeboden aan de BsGW. Hierbij kan worden opgemerkt dat, indien de zienswijze als hamerstuk wordt geagendeerd, deze gelijkluidend is aan de voorlopige zienswijze.
Doordat de BsGW pas per 1 april 2011 is opgericht en de bestuurlijke planning van ons waterschap reeds gereed was sluit dit in 2011 niet op elkaar aan. Het blijft altijd een moeilijk proces om de bestuurlijke planningen op elkaar af stemmen. Dit zal dan ook naar de toekomst toe de nodige aandacht vragen. Algemene beoordeling In algemene zin kan worden gesteld dat de BsGW bij de presentatie van de ontwerpbegroting 2012 dezelfde opzet heeft gekozen als in 2011. Aangezien de BsGW een samenwerking is voor zowel gemeenten en waterschappen vindt gelet op de wet verslaglegging plaats conform het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV). Voor wat betreft de meerjarenraming kan nog worden opgemerkt dat deze gelijktijdig met de begroting in het voorjaar wordt behandeld. Gezien het tijdsaspect waarmee de BsGW (evenals het waterschapsbedrijf) te maken heeft, kan hiermee worden ingestemd. Ondanks dat de voorliggende begroting transparant en voldoende onderbouwd is, blijft informatieverbetering een constant proces. Aangezien ruim 4% van het begrotingsvolume van ons waterschap bestaat uit het aandeel in de begroting van de BsGW hebben wij de maatschappelijke taak om over het gevoerde beleid verantwoording af te leggen. Financiële beoordeling • Dienstjaar 2012 De voorliggende ontwerpbegroting sluit voor het jaar 2012 op een netto begrotingstotaal van € 7.180.000 ( 2011 was € 7.246.000). Naast de gemaakte afspraak dat de kosteninflatie voor een periode van 5 jaar niet wordt doorberekend aan de deelnemers, maar wordt opgevangen door een taakstellende kostenreductie, is in 2012 nog sprake van een extra kostenreductie van € 66.000. Deze kostenreductie is opgebouwd uit lagere kosten ad € 101.000 enerzijds en een afname van de baten met € 35.000 anderzijds. De verlaging van de kosten wordt voornamelijk veroorzaakt door lagere uitbestede kosten van het printwerk en een afname van de afschrijvingskosten. De baten nemen af als gevolg van lagere door te berekenen personele lasten vanuit het sociaal statuut met de gemeente Venlo en doordat de dienstverleningsovereenkomst met Hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden niet automatisch geïndexeerd dient te worden. In de staat van personeellasten die is opgenomen in bijlage 7 worden de personeelslasten en het aantal fte’s verdeeld naar de diverse dienstverleningsproducten. Om het verloop van het aantal formatieplaatsen inzichtelijk te maken zou het wenselijk zijn om het aantal formatieplaatsen van het vorig begrotingsjaar eveneens in deze staat te presenteren. Voor het overige geeft de voorliggende ontwerpbegroting in financiële zin geen aanleiding tot het maken van op- of aanmerkingen.
110753/PDA
3/5
• Meerjarenraming Indien de voorliggende ontwerpbegroting 2012 en meerjarenraming 2012-2016 wordt afgezet tegen de meerjarenraming 2011-2016 van de BsGW gebaseerd op de begroting 2011 en ons algemeen bestuur op 1 maart 2011 heeft ingestemd, is over de hele duur van de meerjarenraming sprake van een - marginale - daling van het begrotingstotaal. Het moge duidelijk zijn dat dit zich weer vertaald in een lagere bijdrage voor de deelnemers. Onderstaand zijn deze cijfers in tabelvorm weergegeven. Bijdrage deelnemers
2012
2013
2014
2015
2016
Meerjarenraming begroting 2011
7.246.000
7.246.000
7.246.000
7.246.000
7.246.000
Meerjarenraming begroting 2012
7.180.000
7.180.000
7.180.000
7.180.000
7.180.000
-66.000
-66.000
-66.000
-66.000
-66.000
Daling
• Bijdrage waterschap Het aandeel van ons waterschap in de voorliggende begroting bedraagt € 3.447.000, ofwel 48% voor de jaren 2012-2016. In de meerjarenraming 2012-2016 van ons waterschap is hier rekening meegehouden. Zoals reeds bij het onderdeel 'procedure' is aangegeven is het aangehaalde bedrag na vaststelling door het algemeen bestuur van de BsGW een verplichte uitgave. Risico’s Het algemene kader van de BsGW kan als volgt worden weergegeven. De BsGW is een gemeenschappelijke regeling voor en van de deelnemers, te weten Waterschap Roer en Overmaas, Waterschap Peel en Maasvallei en de gemeente Venlo. De BsGW is qua taakuitoefening neergezet als een uitvoeringsorganisatie waarin het bedrijfsproces ‘belastingheffing en invordering’ is ondergebracht. De gemeenschappelijke regeling beschikt - financieel technisch gezien - over eigen activa en passiva. Naast de (beperkte) vaste activa en het aantrekken van financieringsmiddelen, maken reserves ook hiervan deel uit. Indien sprake is van een structureel tekort dat het weerstandvermogen van € 385.000 overschrijdt dan wordt het tekort aangevuld door de deelnemers. Resumé zienswijze Gesteld kan worden dat zowel de opzet als de informatievoorziening vanuit de ontwerpbegroting van de BsGW voldoende inzichtelijkheid biedt om deze te beoordelen. Onderstaand zijn nogmaals de aandachtspunten aangehaald zoals verwoord in deze zienswijze. • Ondanks dat de aanbieding van de ontwerpbegroting 2012 van de BsGW heeft plaatsgevonden binnen de daarvoor gestelde termijn past deze in 2011 niet binnen de bestuurlijke planning van ons waterschap. Het blijft een moeilijk proces om de bestuurlijke planningen op elkaar af stemmen. Dit zal dan ook naar de toekomst toe de nodige aandacht vragen. • Om het verloop van het aantal formatieplaatsen inzichtelijk te maken zou het wenselijk zijn om de formatieplaatsen van het vorig begrotingsjaar eveneens in de staat van personeelslasten te presenteren.
110753/PDA
4/5
Wij zijn voornemens het algemeen bestuur voor te stellen de voorliggende aspecten in te brengen als zienswijze bij het bestuur van de BsGW. Graag vernemen wij uw advies ter zake. Het dagelijks bestuur, de secretaris/directeur,
de voorzitter,
ing. J.M.G. In den Kleef
dr. J.J. Schrijen
110753/PDA
5/5
Begroting BsGW 2012 Meerjarenbegroting 2012-2016
versie 1.1 mei 2011
Inhoudsopgave 1 Inleiding .......................................................................................................... 4 1.1 Algemeen .................................................................................................................4 1.2 Indeling van de begroting ...........................................................................................4
2 Beleidsbegroting ............................................................................................. 5 2.1 Algemeen .................................................................................................................5 2.2 Ontwikkelingen..........................................................................................................5 2.2.1 Zekere ontwikkelingen en formele bestuursbesluiten .................................................5 2.2.2 Mogelijke ontwikkelingen ......................................................................................5 2.3 Risico’s.....................................................................................................................8 2.4 Programma’s.............................................................................................................9 2.4.1 Programma Gegevensbeheer & Heffen ....................................................................9 2.4.2 Programma Waarderen .........................................................................................9 2.4.3 Programma Innen .............................................................................................. 10 2.4.4 Programma Klantzaken ....................................................................................... 10 2.4.5 Programma Ondersteuning & Ontwikkeling ............................................................ 11 2.5 Paragrafen.............................................................................................................. 11 2.5.1 Weerstandsvermogen ......................................................................................... 11 2.5.2 Onderhoud kapitaalgoederen ............................................................................... 12 2.5.3 Financiering ...................................................................................................... 12 2.5.4 Bedrijfsvoering .................................................................................................. 13 2.5.5 Verbonden partijen ............................................................................................ 15
3 Financiële begroting ...................................................................................... 16 3.1 Overzicht van baten en lasten ................................................................................... 16 3.2 Toelichting op de baten en lasten ............................................................................... 17 3.3 Uiteenzetting van de financiële positie ........................................................................ 19 3.3.1 Investeringen .................................................................................................... 19 3.3.2 Financiering ...................................................................................................... 19 3.3.3 Stand en verloop reserves en voorziening.............................................................. 19 3.4 Meerjarenraming 2012-2016 ..................................................................................... 20
Bijlagen ............................................................................................................ 21 Bijlage 1: MeerjarenInvesteringsProgramma: MIP 2012-2016.............................................. 23 Bijlage 2: Rekenuitgangspunten Begroting 2012 en MJR 2012-2016 ..................................... 24 Bijlage 3: Staat van immateriële, materiële, financiële vaste activa en OHW .......................... 25 Bijlage 4: Staat van vaste schulden ................................................................................. 26 Bijlage 5: Staat van reserves en voorzieningen.................................................................. 27 Bijlage 6: Berekening van het rente-omslagpercentage....................................................... 28 Bijlage 7: Staat van personeelslasten............................................................................... 29 Bijlage 8: Toelichting op de kostenverdeelmethodiek .......................................................... 30 Bijlage 9: Bijdrage waterschappen volgens BBP-opzet ........................................................ 33
Voorwoord Voor u ligt de tweede begroting van BsGW, Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen. BsGW is 1 april 2011 opgericht als samenwerkingsverband op belastinggebied voor gemeenten en waterschappen in de vorm van een gemeenschappelijke regeling. Gezien het feit dat de begrotingscyclus 2012 zo snel volgt op de begrotingscyclus van 2011, dient als basis voor de begroting 2012 en meerjarenbegroting 2012-2016 de jaarschijf 2012 uit de vastgestelde begroting 2011 en meerjarenbegroting 2011-2016. BsGW zal de eerste 5 jaren na de verzelfstandiging de kostenindexering van gemiddeld 2% per jaar niet doorrekenen aan de deelnemers. Dit betekent dat de totale jaarlijkse bijdragen van de deelnemers niet mogen toenemen en dat BsGW zich committeert een taakstellende kostenreductie van 10% te realiseren de komende jaren. Om dit te bewerkstelligen zoekt BsGW naar mogelijkheden voor verdere efficiencyverbeteringen van de werkprocessen. Daarnaast zijn er op bepaalde onderdelen nieuwe inzichten verkregen met betrekking tot de kosten- en opbrengstenontwikkeling voor de jaren 2012-2016. Hierdoor zullen de nettolasten in 2012 eenmalig verder worden verlaagd met € 66.000,-, met een blijvend effect voor de jaren daarna. De netto kosten voor het uitvoeren van de heffing en inning van de belastingen en de WOZadministratie zijn voor 2012 begroot op € 7,180 miljoen. Dit is, bovenop de taakstellende kostenreductie van 2% voor 2012, een daling van 0,9% ten opzichte van de begroting 2011. Voor 2012 richt BsGW zich op het verder verlagen van de uitvoeringskosten voor haar deelnemers met als belangrijkste speerpunten: Het uitbreiden van het aantal gemeentelijke deelnemers. Het vergroten van de efficiency. Het verder optimaliseren van de werkprocessen. De nadere uitwerking en onderbouwing van deze voornemens zijn opgenomen in de voorliggende begroting 2012 en meerjarenraming 2012 – 2016.
Roermond, mei 2011. Het Dagelijks Bestuur BsGW De directeur,
De voorzitter,
W.C.G. Fiddelaers
mr. J.H.G.M. Teeuwen
1 Inleiding 1.1 Algemeen Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen (BsGW) is een openbaar lichaam op grond van de Wet Gemeenschappelijke Regelingen. De Waterschappen Roer en Overmaas (WRO), Peel en Maasvallei (WPM) en de gemeente Venlo zijn de eerste deelnemers in de Gemeenschappelijke Regeling en daarmee de oprichters van BsGW. Daarnaast blijft de dienstverleningsovereenkomst met Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden (HDSR) vooralsnog bestaan op basis van de per 1 januari 2007 gesloten samenwerkingsovereenkomst. Deelname in de Gemeenschappelijke Regeling wordt momenteel door HDSR onderzocht. BsGW behartigt als uitvoeringsorganisatie van de deelnemende waterschappen en gemeente de zorg voor het volledig, tijdig, rechtmatig, juist en doelmatig heffen en innen van de lokale belastingen. BsGW werkt daarbij tegen de laagst mogelijke kosten, uitgaande van de beste prijs/prestatie verhouding gekoppeld aan een optimaal niveau van dienstverlening. Hierbij hoort ook het zoeken en daadwerkelijk aangaan van samenwerkingsverbanden met andere overheden wanneer deze efficiëntievoordelen opleveren. In de uitvoering is de regelgeving zoals vastgesteld in de vergadering van het Algemeen Bestuur van BsGW dd 1 april 2011 van toepassing. Vooralsnog is dit de bestendiging van de regelgeving van het Waterschapsbedrijf Limburg (WBL). In de loop van 2011 zal BsGW deze evalueren en waar nodig aanpassen en toespitsen op de eigen organisatie.
1.2 Indeling van de begroting Aangezien BsGW een samenwerking is voor zowel gemeenten en waterschappen, volgt uit de wetgeving dat verslaggeving dient plaats te vinden conform Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV). De begroting is dan ook ingedeeld volgens het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) en bestaat uit een beleidsbegroting en een financiële begroting. In de beleidsbegroting worden het programmaplan en de paragrafen weergegeven. De financiële begroting omvat het overzicht van baten en lasten plus een uiteenzetting van de financiële positie.
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 4 van 33
2 Beleidsbegroting 2.1 Algemeen Doordat BsGW pas op 1 april 2011 is opgericht, is de tijdspanne tussen de begrotingscycli 2011 en 2012 zeer kort. Om die reden is ervoor gekozen de begroting 2012 te baseren op jaarschijf 2012 van de vastgestelde begroting 2011 en meerjarenraming 2011-2016. Een van de doelstellingen die voortvloeien uit de missie van BsGW is kostenreductie door schaalvergroting. BsGW zal actief verdere samenwerkingsvormen met andere gemeenten en waterschappen initiëren met als doel door schaalvergroting de kostprijs per aanslag(regel) te verlagen en hierbij het niveau van dienstverlening in stand te houden en waar mogelijk te verbeteren. Eventuele toekomstige samenwerkingsverbanden zijn niet opgenomen in de begroting 2012. Deze worden pas in de begroting opgenomen zodra de desbetreffende samenwerking is geformaliseerd en de financiële consequenties kunnen worden vastgesteld. Daarnaast dient BsGW in de eerte vijf jaar na oprichting taakstellend een kostenreductie van 10% te realiseren door efficiencyverbetering en innovatie. Om deze reden is in de meerjarenraming 2012-2016 opgenomen dat BsGW de inflatie van gemiddeld 2% per jaar van de netto kosten niet zal compenseren. Tijdens het opstellen van de begroting 2012 zijn er op bepaalde punten nieuwe inzichten verkregen met betrekking tot de kosten- en opbrengstontwikkeling voor de jaren 2012 tot 2016. Hierdoor zijn de netto kosten additioneel eenmalig met 0,9% verlaagd, naast het niet doorberekenen van de 2% kosteninflatie. Deze kostenverlaging heeft een blijvend effect voor de jaren die volgen. De begrote netto kosten dalen vanaf 2012 met € 66 duizend ten opzichte van de begroting 2011 tot een niveau van € 7,180 miljoen. Deze daling kan voornamelijk verklaard worden door lagere uitbestede kosten van het printwerk en lagere afschrijvingskosten.
2.2 Ontwikkelingen Er doen zich de komende jaren enkele ontwikkelingen voor die invloed hebben op de bedrijfsvoering van BsGW. Voor het opstellen van de begroting is het van belang om onderscheid te maken in de volgende twee categorieën toekomstige ontwikkelingen: 1.
2.
Zekere ontwikkelingen en formele bestuursbesluiten Deze ontwikkelingen zijn zeker en geformaliseerd via een bestuursbesluit. De financiële consequenties zijn verwerkt in de begroting 2012 en de meerjarenbegroting 2012-2016. Mogelijke ontwikkelingen Op het moment van opstellen van deze begroting zijn deze ontwikkelingen nog niet geformaliseerd door een bestuursbesluit en de uitkomsten nog onzeker. Deze ontwikkelingen zijn dan ook niet worden meegenomen in de begroting 2012 en de meerjarenbegroting 2012-2016. Pas wanneer deze zaken zijn geformaliseerd en de (financiële) consequenties kunnen worden vastgesteld, worden deze opgenomen in de begroting.
2.2.1 Zekere ontwikkelingen en formele bestuursbesluiten Gezien het feit dat de begrotingscyclus 2012 zo snel volgt op de begrotingscyclus van 2011, doen er zich ten opzichte van de begroting 2011 in beginsel geen concrete wijzigingen voor op dit gebied. Alle bij het opstellen van deze kadernota bekende of geformaliseerde ontwikkelingen zijn reeds opgenomen in de begroting van 2011 en geëxtrapoleerd voor het jaar 2012, op de volgende twee na. CAO-ontwikkelingen Individueel KeuzeBudget
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 5 van 33
Vanaf 1 januari 2012 heeft, conform de CAO Waterschappen, iedere medewerker de beschikking over een vrij besteedbaar Individueel Keuzebudget (IKB). Arbeidsvoorwaarden die geen directe relatie met het maandinkomen hebben, worden hierin opgenomen. De waterschapsunie heeft voorgesteld om het bovenwettelijk verlof in te zetten in het IKB. Dit betekent een stijging van de brutosalarissen met 1,15% wanneer de medewerker dit verlof niet terugkoopt. De verwachting is echter dat dit wel gebeurt en de invoering van het IKB kostenneutraal zal zijn. De begroting 2012 is daarom niet aangepast op dit punt. Uitbesteden ICT-infrastructuur Voor het uitbesteden van de ICT-infrastructuur inclusief het beheer en onderhoud hiervan, is een Europees aanbestedingstraject opgestart in 2011. Het uitgangspunt hierbij is dat de uitbesteding niet zal leiden tot een kostenstijging. 2.2.2 Mogelijke ontwikkelingen De volgende ontwikkelingen hebben invloed op de bedrijfsvoering van BsGW, maar zijn niet opgenomen in de begroting 2012: CAO-ontwikkelingen o Werkkostenregeling (WKR) Per 1-1-2011 bestaat de werkkostenregeling. Door deze fiscale regeling kan maximaal 1,4% van het loon worden besteed aan onbelaste vergoedingen en verstrekkingen voor de werknemers. Over het bedrag boven deze grens dient 80% loonbelasting betaald te worden. Deze regeling wordt vanaf 1-1-2014 verplicht. BsGW heeft er voor gekozen om de regeling nog niet in te voeren omdat de salariskosten als gevolg hiervan met € 70.000,- zouden stijgen. BsGW zal daarom eerst de mogelijkheden onderzoeken om de geschatte meerkosten van de werkkostenregeling te compenseren. Maatschappelijke ontwikkelingen o Nationaal Uitvoeringsprogramma Dienstverlening en E-overheid (NUP) Op 18 april 2006 hebben de waterschappen, gemeenten, provincies en rijk zich gecommitteerd aan de intentieverklaring “Betere dienstverlening, minder administratieve lasten met de elektronische overheid”. Voor BsGW zijn met name de basisvoorzieningen op het vlak van basisregistraties en elektronische dienstverlening relevant, zoals de aansluiting op BAG en de digitale nota. BsGW volgt de realisatie van de voorzieningen en sluit aan bij bewezen oplossingen. Aansluiten op Basisregistraties Adressen en Gebouwen (BAG) BAG is een verzameling van authentieke adressen en gebouwen welke worden beheerd door de desbetreffende gemeenten. Waterschappen zijn verplicht hier gebruik van te maken. BsGW zal haar basisgegevens hierop afstemmen. De uitwisseling met de landelijke voorziening BAG is technisch nog voor geen enkele partij mogelijk. Naar verwachting zal de geautomatiseerde koppeling in 2012 gereed zijn. Digitale nota De digitale nota is een product van de banken, waarbij het mogelijk is acceptgiro’s, facturen, aanslagen, uitkeringsspecificaties, salarisstroken, en andere waardedocumenten niet meer fysiek, maar digitaal in internetbankieren te ontvangen en te betalen. BsGW onderzoekt in 2011 de mogelijkheden en (kosten)voordelen van het gebruik hiervan bij het innen van belastingen en de aanslagverzending. o
Invoering Europees betalingssysteem (SEPA) In het gebied waar de Euro wettig betaalmiddel is, het zogenaamde Single Euro Payments Area (SEPA), wordt in de nabije toekomst een nieuw betalingssysteem ingevoerd. Dit systeem maakt het mogelijk met één rekening, één set betaalmiddelen en met hetzelfde betaalgemak zowel naar rekeningen in eigen land als naar rekeningen in andere landen te betalen. De bestandsuitwisseling met de banken is reeds afgestemd op SEPA en in de loop van 2011 zullen de
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 6 van 33
geregistreerde rekeningnummers van belastingplichtigen systeem-technisch worden omgezet naar SEPA-formaat. BsGW blijft de ontwikkelingen volgen en zal tijdig inspelen op de nieuwe betaalmiddelen.
o
Ontwikkelingen in wetgeving Wijzigingen in relevante wetgevingen kunnen impact hebben op de werkwijze en informatievoorziening van BsGW. Zo is vanaf 1-1-2011 de invorderingswet 1990 verruimd met de mogelijkheid om verzuimboetes op te leggen aan belastingschuldigen die hun (voorlopige) aanslagen of de betalingstermijnen daarvan stelselmatig niet (geheel) of te laat betalen. Deze aanvulling op de huidige werkwijze vervolgingskosten, zal in 2011 verder worden uitgewerkt en worden opgenomen in de te actualiseren leidraad invordering.
Ontwikkelingen op het gebied van belastingheffing o Samenwerking Schaalvergroting op het gebied van belastingheffing en invordering heeft zowel financieel als qua kwaliteit van de dienstverlening een heel direct effect. BsGW zal actief verdere samenwerkingsvormen met andere gemeenten en waterschappen initiëren om zo door schaalvergroting kostenbesparingen te realiseren. Met betrekking tot de dienstverlening van BsGW kan daarnaast nog het volgende worden vermeld: WOZ-taxatie De voorgenomen overheveling van de WOZ-taxatie van de gemeente Venlo naar BsGW wordt in 2011 afgerond. Gemeente Venlo en BsGW hebben in 2010 de mogelijkheden hiervan onderzocht. o
Stichting Het Waterschapshuis De stichting Het Waterschapshuis heeft als doel samenwerking op het gebied van ICT te bevorderen tussen de waterschappen en andere overheden die actief zijn in de natte sector. In dit kader wordt er voor waterschappen een nieuw belastingsysteem ontwikkeld. De voortgang van de ontwikkeling ligt achter op schema. BsGW zal het bestuurstandpunt hieromtrent volgen.
o
Wijzigen aantal incassotermijnen BsGW zal in de loop van 2011 onderzoeken wat de gevolgen zijn van uitbreiding van het aantal incassotermijnen voor de waterschapsheffingen (momenteel 5) naar het restant aantal maanden per jaar. Positieve bijkomstigheid hiervan zal zijn dat wordt aangesloten bij het aantal incassotermijnen welke in het algemeen door gemeenten gehanteerd worden.
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 7 van 33
2.3 Risico’s De bedrijfsvoeringsrisico’s van de Gemeenschappelijke Regeling BsGW komen voor rekening van BsGW. Daarnaast zijn er risico’s die voor rekening komen van de deelnemers. Per deelnemer betreft dit ondermeer risico’s met betrekking tot de eigen belastingopbrengsten. In lijn met de methodiek van de gemeente Venlo, heeft BsGW een risicoanalyse uitgevoerd op haar bedrijfsvoeringsrisico’s. In de risicoanalyse is voor elk van de risico’s de kans dat het zich voordoet realistisch ingeschat en worden de gevolgen benoemd met daarbij de omvang van de financiële impact. Door het treffen van effectieve beheersmaatregelen, kan BsGW de financiële gevolgen hiervan terugbrengen. Het geïdentificeerde risico na het nemen van de beheersmaatregelen (het restrisico) leidt tot een berekend weerstandsvermogen van € 385.000,-. Zie ook paragraaf 2.5.1. Weerstandsvermogen. De risicoanalyse wordt in principe jaarlijks uitgevoerd. Echter, gezien het korte tijdsbestek tussen het opstellen van de begroting 2011 en 2012 wordt bij beide begrotingen de risicoanalyse die eind 2010 is uitgevoerd gehanteerd. De bedrijfsvoeringrisico’s voor BsGW, oplopend qua impact (kans x gevolg), zijn: 1. Uitbesteding van niet-kernactiviteiten. Niet-kernactiviteiten worden waar mogelijk uitbesteed. Als risico worden hierbij onderkend het niet nakomen van de afspraken en het leveren van onvoldoende kwaliteit van de dienstverlening. Door middel van contracten, Service Level Agreements, stuurinformatie en controlemogelijkheden zal BsGW grip houden op de dienstverlening die intern of extern is uitbesteed. 2. Vervuiling van en/of incomplete gegevensbestanden. Correctiewerkzaamheden als gevolg van foutieve aanslagen hebben extra kosten tot gevolg. BsGW zal daarom goede afspraken maken over beheer, verantwoordelijkheid en gebruik van de gegevens. Door middel van een stelstel van verbandcontroles zullen de juistheid en volledigheid van de administraties worden geborgd. Foutieve gegevens worden teruggemeld aan de bronhouders van de authentieke basisregistraties (bijvoorbeeld gemeenten). 3. Personele risico’s. BsGW dient een adequaat HRM-beleid te voeren om risico’s, die voortkomen uit de instroom (bijvoorbeeld het overnemen van personeel van nieuwe deelnemers met betere arbeidsvoorwaarden) en de uitstroom van personeel (bijvoorbeeld ontslag), zoveel mogelijk te beperken. 4. Overschrijding van de exploitatiebegroting van BsGW. BsGW heeft tot taakstelling de processen binnen de begroting uit te voeren. Door een adequate opzet van de planning en control cyclus, waarbinnen ondermeer taakstellende budgettering gekoppeld wordt aan strakke control, wordt het risico op overschrijding van de exploitatiebegroting van BsGW beperkt. Echter, door onvoorziene tegenvallers kunnen de kosten van de begroting worden overschreden of kunnen geraamde opbrengsten achterblijven op de begroting. 5. Wegvallen baten samenwerking HDSR. 6. Extern opgelegde aanpassingen in de basisgegevens Aanpassingen van de basisgegevens als gevolg ruilverkaveling en gemeentelijke herindeling worden gezien het incidentele karakter niet begroot. Dit geldt ook voor overheidsbesluiten als centrale basisregistraties en wetswijzigingen. 7. Fraude Fraude staat en valt met de integriteit van medewerkers. De burgers moeten kunnen vertrouwen op een integere overheid. De Gedragscode Integriteit Ambtenaren levert een belangrijke bijdrage aan het bevorderen van het integriteitbewustzijn van de BsGWmedewerkers. De gedragscodes en gerichte communicatie over fraudebeleid dragen bij aan een integere organisatiecultuur, waardoor fraude ontmoedigd kan worden. Naast het streven naar een ingebedde, integere organisatiecultuur zal BsGW een stelsel van interne controlemaatregelen en toetsingsmaatregelen (audits) inzetten om fraude te voorkomen. Aanvullend zal BsGW een frauderisico-verzekering afsluiten.
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 8 van 33
2.4 Programma’s BsGW heeft haar primaire processen uitgedrukt in 5 producten van dienstverlening ofwel 5 programma’s: 1. Gegegevensbeheer & Heffen 2. Waarderen 3. Innen 4. Klantzaken 5. Organisatieondersteuning & Ontwikkeling 2.4.1 Programma Gegevensbeheer & Heffen Kern van het programma Gegevensbeheer & Heffen is het beheer en onderhoud van de basisgegevens belastingen en vastgoed van alle deelnemers. Aangezien de kwaliteit van de basisgegevens bepalend is voor de kwaliteit van de andere primaire processen, worden de basisgegevens continu actueel gehouden. Dit gebeurt hoofdzakelijk via geautomatiseerde verwerkingen. Er is permanente aandacht voor bestandsbeheer en reguliere, structurele controles op de juistheid en volledigheid van de basisgegevens. Binnen de randvoorwaarden van betrouwbare en actuele basisgegevens worden aanslagen met een zo vroeg mogelijke dagtekening opgelegd. BsGW presenteert zich namens de opdrachtgevers en combineert zoveel mogelijk aanslagregels op een biljet per opdrachtgever. Doelstellingen • Tijdige, juiste en volledige verwerking van brongegevens landelijke authentieke basisadministraties (KAD, WOZ, GBA en BAG) en andere bronnen (waterleidingmaatschappijen, KvK, postcodetabellen enzovoorts); • Aanslagen worden zo vroeg mogelijk in het belastingjaar opgelegd; • WOZ-beschikkingen namens gemeentelijke opdrachtgevers worden tijdig, conform de eisen van de Waarderingskamer, aangemaakt en verstuurd; Speerpunten • Doorontwikkelen van de relatiebronbanken met de diverse basisadministraties; • Optimaliseren gebruik van de door de gemeenten aangeleverde stuf-wozbestanden. Het verwachte aantal op te leggen aanslagregels voor 2012 is 1.965.000. De totale kosten in 2012 van dit programma bedragen € 1.464.826,-. Genoemde aantallen zijn exclusief 1.080.000 op te leggen aanslagregels van HDSR. Voor een volledig inzicht in de productiegetallen wordt verwezen naar paragraaf 2.5.4. 2.4.2 Programma Waarderen Het programma Waarderen heeft tot doel het waarderen van alle onroerende zaken van de gemeentelijke opdrachtgever, conform de Wet Waardering Onroerende Zaken. Onder waarderen wordt de jaarlijkse (modelmatige) waardebepaling, de herwaardering als gevolg van bezwaar- en beroepsprocedures en de marktanalyse woningen en niet-woningen verstaan. Het resultaat van de waardering dient te voldoen aan de kwaliteitseisen die de Waarderingskamer hieraan stelt. Het programma Waarderen betreft vooralsnog alleen de WOZ-administratie. In de loop van 2010 is de eventuele overheveling van de WOZ-taxatie van de gemeente Venlo naar BsGW onderzocht. Effectuering ervan zal naar verwachting in 2011 plaatsvinden. De hiermee gepaard gaande uitvoeringskosten van het taxatiedeel leiden tot een stijging van de kosten en baten van BsGW. De begroting zal in dit geval moeten worden aangepast. De lasten van het programma Waarderen zullen geheel worden gedragen door de gemeentelijke deelnemers. Doelstellingen • Het waarderen van alle onroerende zaken van de gemeentelijke opdrachtgevers conform de wet WOZ;
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 9 van 33
• De uitkomst van de benchmark van de Waarderingskamer dient minimaal het predikaat “goed” op te leveren. Speerpunten • Ontwikkelen controlesysteem voor objecten buiten het reguliere proces; • Optimaliseren digitale inlichtingenstromen. Het verwachte aantal WOZ-objecten (exclusief de ongebouwd vrijgestelde objecten) van de gemeente Venlo bedraagt voor 2012: 56.000. De totale kosten in 2012 van dit programma bedragen € 488.230,-. Dit betreft vooralsnog alleen de kosten voor de WOZ-administratie. 2.4.3 Programma Innen Het programma Innen omvat het tijdig en volledig invorderen van opgelegde aanslagen gericht op een goed betalingsgedrag, een actueel en strak openstaande postenbeheer en een zo vroeg mogelijke ontvangstdatum. Daarnaast behelst dit programma het tijdig afdragen van de ontvangen heffing, minimaal conform de met opdrachtgevers overeengekomen afdrachtenprognoses. Doelstellingen • Actueel en strak openstaande postenbeheer middels het dagelijks, juist en volledig verwerken van betalingen, klantenreacties en informatie van derden; • Beperken financiële risico als gevolg van oninbaarheid van de vordering; • Realisatie afdracht conform de met opdrachtgevers overeengekomen afdrachtprognoses; • Definitieve eindafrekening kohierjaar binnen 5 kalenderjaren na betreffende kohierjaar. Speerpunten • Afronding invordering heffingsjaren 2007 en 2008; • Verder optimaliseren huidige processen en het zoeken naar nieuwe effectieve invorderingsmogelijkheden binnen de wettelijke kaders. Het verwachte aantal aanslagbiljetten voor 2012 is 647.000. Het programma Innen wordt voor het overgrote deel gefinancierd uit de opbrengst vervolgingskosten ad. € 1,330 miljoen die BsGW, naar aanleiding van dwanginvorderingsacties, volgens de kostenwet in rekening brengt bij belastingschuldigen. Voornamelijk hierdoor bedragen per saldo de netto kosten 2012 van dit programma € 130.389,-, die vervolgens gedekt worden door de bijdragen van de deelnemers. Genoemde aantallen zijn exclusief 380.000 aanslagbiljetten van HDSR. Voor een volledig inzicht in de productiegetallen wordt verwezen naar paragraaf 2.5.4. 2.4.4 Programma Klantzaken Het programma Klantzaken draait om de massale afhandeling van alle klantcontacten, zowel burgers als bedrijven, ongeacht het communicatiekanaal en ongeacht of deze betrekking heeft op heffing of invordering. De kern van dit programma is het tijdig en adequaat afhandelen van klantvragen plus het verlenen van uitstel en betalingsregelingen, afhandeling van kwijtscheldingsverzoeken, afhandeling bezwaren en beroepen en correspondentie op het gebied van dwanginvordering. Doelstellingen: • Een snelle en gerichte afhandeling van het eerste klantcontact ongeacht het gehanteerde communicatiekanaal waarbij vervolgcontacten voorkomen worden; • Verzoek-, bezwaar- en beroepschriften worden binnen de wettelijk termijnen beantwoord. Speerpunten: • Klantenreacties worden ongeacht het communicatiekanaal volledig – bij het eerste contact – afgehandeld. • Terugbrengen van het absolute aantal klantencontacten; • Vergroten aandeel digitale klantencontacten.
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 10 van 33
Het verwachte aantal klantcontacten voor 2012 is 250.000. De totale kosten in 2012 van dit programma bedragen € 2.653.199,-. Genoemde aantallen zijn exclusief de 130.000 klantcontacten van HDSR. Voor een volledig inzicht in de productiegetallen wordt verwezen naar paragraaf 2.5.4. 2.4.5 Programma Ondersteuning & Ontwikkeling Het programma Ondersteuning & Ontwikkeling heeft betrekking op de algemene activiteiten die geen eenduidig verband hebben met de operationele uitvoering van de primaire hoofdprocessen heffen, innen, waarderen en klantzaken. Het gaat hierbij vooral om activiteiten op het gebied van algemeen management en directievoering, HRM, bestuursondersteuning, algemene (fiscaal)juridische aangelegenheden, ICT en Planning & Control. Deze activiteiten worden veelal uitgevoerd ter ondersteuning en voor algemeen management van de activiteiten die verricht moeten worden om de primaire taken van de dienstverlening uit te voeren. Hiermee vallen ook de huisvesting en overige facilitaire zaken onder de kosten van dit programma. Daarnaast is innovatie en (organisatie)ontwikkeling een belangrijk aandachtgebied binnen dit programma. Hierbij moet ondermeer gedacht worden aan het volgen van ontwikkelingen op ICTgebied, de voorbereiding en de begeleiding van innovatietrajecten en alle activiteiten die verricht moeten worden om de groeiambitie van BsGW waar te kunnen maken. Voornamelijk gaat het dan om activiteiten en kosten voor de acquisitie en invoeging van nieuwe deelnemers, zoals marketing, onderzoekstrajecten, voorbereidingstrajecten en invoegingstrajecten. De acquisitie en invoeging van nieuwe deelnemers vraagt in aanvang om extra inzet van mensen en middelen. Door een toename van het aantal deelnemers in BsGW zal ook de complexiteit van de afstemming met deelnemers toenemen en zal het toezien op het nakomen van de gemaakte afspraken steeds belangrijker worden. Samenwerking op belastinggebied tussen gemeenten en waterschappen is een vorm van ketensamenwerking waarvoor de eigen belangen van de deelnemers onder bepaalde voorwaarden ondergeschikt gemaakt moeten worden aan de ketendoelstellingen. Om dit voor alle partijen (gemeenten, waterschappen en de uitvoeringsorganisatie) in goede banen te leiden is een (keten)regie-functie van groot belang. BsGW heeft dit als taak namens alle partijen. Doelstellingen: • Schaalvergroting en kostenverlaging BsGW door toetreden nieuwe deelnemers; • Innovatie in werkprocessen en ICT-middelen gericht op kwaliteit- en efficiencyverbetering. Speerpunten: • Acquireren nieuwe deelnemers, inclusief het vaststellen van een objectief beeld van kosten, capaciteit en omvang gebaseerd op de nulmeting welke door een extern bureau bij potentiële nieuwe deelnemers wordt uitgevoerd. • Borgen van het continu verbeteren van de organisatie en de processen en laat dit bevestigen door een ISO9001 certificering. De kosten in 2012 van dit programma bedragen € 2.443.356,-.
2.5 Paragrafen 2.5.1 Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen bestaat uit de middelen waarover BsGW kan beschikken om niet begrote kosten te dekken plus de financiële gevolgen op te kunnen vangen van bedrijfsvoeringsrisico’s waarvoor geen maatregelen zijn of kunnen worden getroffen. Het aanhouden van weerstandsvermogen voorkomt dat elke financiële tegenvaller dwingt tot directe begrotingsmaatregelen zoals bezuinigingen en het aanpassen van het vastgestelde beleidskader
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 11 van 33
en de daaruit voortvloeiende programmadoelstellingen. Fluctuaties in de jaarlijkse bijdragen van de deelnemers aan BsGW kunnen hiermee worden voorkomen. Op basis van de risicoanalyse is het benodigde weerstandsvermogen berekend op € 385.000,-. Dit bedrag komt overeen met het door de deelnemers gestorte weerstandsvermogen. Ratio weerstandsvermogen De verhouding tussen de niet afgedekte risico’s en het aanwezige weerstandsvermogen wordt weergegeven in de ratio weerstandsvermogen. De ratio weerstandsvermogen wordt berekend door het beschikbare weerstandsvermogen te delen door het benodigde weerstandsvermogen op basis van het risicoprofiel. Deze ratio is een stuurmiddel. Een ratio lager dan 1,0 duidt op een kwetsbare financiële positie, omdat de capaciteit niet voldoende is om de geïdentificeerde risico’s af te dekken. BsGW zal het weerstandsvermogen in dat geval dienen aan te vullen tot het benodigde weerstandsvermogen. De ratio van BsGW is 1,0. 2.5.2 Onderhoud kapitaalgoederen De kapitaalgoederen van BsGW bestaan uit ICT-(innovatie)projecten. Op deze activa wordt afgeschreven. Kleine aanschaf van hard- en software wordt via de (begrotings)exploitatie afgehandeld. De kaders zoals deze zijn opgesteld in de nota financieel beleid zijn hierop van toepassing. 2.5.3 Financiering De netto-exploitatiekosten van BsGW worden geheel voorgefinancierd via vaste bijdragen van de deelnemers. In deze netto-exploitatiekosten is ook de vaste jaarlijkse vergoeding van de dienstverleningsovereenkomst met Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden (HDSR) verrekend. De bijdragen per deelnemer en de vergoeding voor de dienstverlening aan HDSR worden vooraf in gelijke maandelijkse bedragen ontvangen. Voor de financiering van (ICT-)investeringen, kunnen eventueel (langlopende) leningen worden aangetrokken. BsGW kan zelf leningen aangaan sinds de verzelfstandiging is geformaliseerd. Dit geldt ook voor de deelname aan het overige geldverkeer. Wet FiDo Met als doel het bevorderen van een solide financiering en kredietwaardigheid van de decentrale overheden, is per 1 januari 2001 de Wet FiDO (Financiering Decentrale Overheden) in werking getreden. Uit hoofde van deze wet is een treasurystatuut van toepassing, waarin onder andere de taken, bevoegd- en verantwoordelijkheden, beleid, doelstellingen en uitgangspunten omtrent de treasury functie zijn uitgewerkt. Verplicht dient in de begroting en de jaarrekening in de treasuryparagraaf verslag te worden gedaan van de uitvoering van het treasurybeleid, bedoeld voor het sturen en beheersen van, verantwoorden over en toezicht houden op de treasury. Treasurybeheer Het risicoprofiel van BsGW kan als laag worden gekwalificeerd. Onderkende risico’s in dit verband zijn: renterisico’s, kredietrisico’s, liquiditeitsrisico’s, en, voor zover dit voorkomt, koers- en valutarisico’s. Renterisicobeheer Kasgeldlimiet Tijdelijke (exploitatie-)tekorten worden gefinancierd middels kasgeldleningen. Het renterisico op deze vlottende schuld wordt ingeperkt door het hanteren van de kasgeldlimiet: de maximaal toegestane netto korte schuld. De hoogte van de kasgeldlimiet is wettelijk (BBV) bepaald op 8,2% van de totale brutolasten (€ 9,478 mln) en komt daarmee voor het begrotingsjaar 2012 uit op een bedrag van € 777.000,-. Renterisiconorm Naast de kasgeldlimiet geeft de renterisiconorm inzicht in de feitelijke risico’s op de vaste schuld. Het financieren en (op korte termijn) uitzetten van gelden houdt in dat er renterisico wordt gelopen. De renterisiconorm geeft het maximale leningenbedrag aan dat binnen 1 jaar onderhevig mag
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 12 van 33
zijn aan rentewijziging. Dit per jaar te berekenen normbedrag is wettelijk (BBV) bepaald op 20% van de netto vaste schuld. Toepassing van deze norm heeft tot gevolg dat jaarlijks geen al te grote verschillen in rentelasten (en -baten) kunnen voorkomen. Kredietrisicobeheer Het kredietrisicobeheer (of debiteurenrisicobeheer) is het beheersen van risico’s die voortvloeien uit de mogelijkheid van een waardedaling van de vorderingspositie ten gevolge van het niet (tijdig) na kunnen komen van verplichtingen door de tegenpartij. Aangezien BsGW geen geldleningen heeft verstrekt aan derden geldt het kredietrisico uitsluitend op de vorderingen op debiteuren. Dit risico is laag gezien het feit dat de bijdrage of vergoeding van de deelnemers/klanten van BsGW vooraf in vaste maandelijkse termijnen wordt ontvangen. Liquiditeitenbeheer Het te volgen financieringsbeleid ligt vast in het Financieringsstatuut en houdt in dat beleidsmatig wordt gestreefd naar een gemiddelde nulstand van het rekening-courantsaldo. Gezien het tijdens het jaar niet-synchroon lopen van ontvangsten en uitgaven zijn fluctuaties rond het nulpunt onvermijdelijk. Om de nulstand zo veel mogelijk te kunnen benaderen, wordt voor 2012 een liquiditeitsplanning opgesteld. Kasbeheer Tijdelijke overschotten of tekorten worden bij de huisbankier tegen een zo gunstig mogelijke rente uitgezet of opgenomen. In verband met de noodzakelijk geachte scheiding tussen de heffingengeldstromen en de BsGW-exploitatiegeldstromen, lopen deze geldstromen via aparte bankrekeningen. Ontvangen heffingenopbrengsten worden, na verwerking, binnen de gemaakte afspraken afgedragen aan de deelnemers.
2.5.4 Bedrijfsvoering Productiegetallen De volgende tabel geeft de productiegetallen van BsGW weer per deelnemer of klant. De totale productiegetallen van de deelnemers voor de aanslagbiljetten, aanslagregels, gemeentelijke WOZ-objecten Venlo en klantcontacten worden als verdeelsleutel gebruikt om de totale kosten van de vier primaire programma’s om te slaan naar tarieven per product. Voor de berekening van de deelnemersbijdragen worden deze eenheidstarieven vermenigvuldigd met de productiegetallen per deelnemer. Voor de berekening van de bijdragen 2012 zijn de productiegetallen op hetzelfde niveau gehouden als in de begroting 2011.
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 13 van 33
Productiegetallen deelnemers BsGW
WRO
WPM
Rekening
Rekening
2009
2010
2011
Aantal heffingsplichtigen
369.000
370.700
Aantal aanslagbiljetten
389.000 1.165.000
Aantal aanslagregels
Begroting Begroting
Rekening
Rekening
2012
2009
2010
Begroting Begroting 2011
369.500
369.500
191.000
191.700
190.500
190.500
388.900
389.000
389.000
205.000
204.300
205.000
205.000
1.170.400
1.165.500
1.165.500
635.000
638.200
634.500
634.500
2012
Aantal WOZ-beschikkingen Aantal WOZ-objecten
392.000
390.500
385.500
385.500
193.000
196.200
210.500
210.500
Aantal klantcontacten
121.000
125.900
125.000
125.000
71.000
47.350
73.500
73.500
Aantal betalingsherinneringen Aantal restvorderingsbrieven
1.625
2.400
1.400
1.400
860
900
600
600
Aantal aanmaningen
46.700
46.900
46.500
46.500
20.600
15.000
20.500
20.500
Aantal dwangbevelen
18.900
18.000
18.500
18.500
6.900
5.500
6.500
6.500
Kwijtscheldingsverzoeken
14.600
13.500
14.600
14.600
5.400
4.800
5.400
5.400
156.000
163.000
157.500
157.500
86.000
90.300
87.500
87.500
Verzoeken betalingsregelingen
Productiegetallen deelnemers BsGW
gemeente Venlo Rekening
Rekening
2009
2010
Totaal deelnemers BsGW
Begroting Begroting
Rekening 2010
Begroting Begroting 2011
2012
51.000
51.300
51.000
51.000
611.000
613.700
611.000
611.000
Aantal aanslagbiljetten
53.500
56.500
53.000
53.000
647.500
649.700
647.000
647.000
165.000
163.000
165.000
165.000
1.965.000
1.971.600
1.965.000
1.965.000
Aantal WOZ-beschikkingen
57.000
58.800
58.800
58.800
57.000
58.800
58.800
58.800
Aantal WOZ-objecten
54.050
54.150
56.000
56.000
639.050
640.850
652.000
652.000
Aantal klantcontacten
50.200
34.850
51.500
51.500
242.200
208.100
250.000
250.000
6.415
5.200
6.400
6.400
6.415
5.200
6.400
6.400
100
100
100
100
2.585
3.400
2.100
2.100
2.700
3.000
3.000
3.000
70.000
64.900
70.000
70.000 26.700
Aantal betalingsherinneringen Aantal restvorderingsbrieven Aantal aanmaningen
2012
2009
Aantal heffingsplichtigen Aantal aanslagregels
2011
Rekening
Aantal dwangbevelen
1.700
2.000
1.700
1.700
27.500
25.500
26.700
Kwijtscheldingsverzoeken
4.000
4.700
4.000
4.000
24.000
23.000
24.000
24.000
28.000
30.100
30.000
30.000
270.000
283.400
275.000
275.000
Verzoeken betalingsregelingen
Productiegetallen klanten BsGW
HDSR
Totaal BsGW
Rekening
Rekening
2009
2010
2011
Aantal heffingsplichtigen
357.000
360.700
Aantal aanslagbiljetten
395.000 1.083.000
Aantal aanslagregels
Begroting Begroting
Rekening
Rekening
2012
2009
2010
2011
353.000
353.000
968.000
974.400
964.000
964.000
399.200
380.000
380.000
1.042.500
1.048.900
1.027.000
1.027.000
1.104.500
1.080.000
1.080.000
3.048.000
3.076.100
3.045.000
3.045.000
57.000
58.800
58.800
58.800
Aantal WOZ-beschikkingen
Begroting Begroting 2012
Aantal WOZ-objecten
377.800
381.700
382.000
382.000
1.016.850
1.022.550
1.034.000
1.034.000
Aantal klantcontacten
130.300
120.000
130.000
130.000
372.500
328.100
380.000
380.000
43.420
39.900
43.500
43.500
49.835
45.100
49.900
49.900
650
1.600
600
600
3.235
5.000
2.700
2.700
15.400
0
15.400
15.400
85.400
64.900
85.400
85.400 36.400
Aantal betalingsherinneringen Aantal restvorderingsbrieven Aantal aanmaningen Aantal dwangbevelen Kwijtscheldingsverzoeken Verzoeken betalingsregelingen
9.700
13.800
9.700
9.700
37.200
39.300
36.400
10.500
21.500
21.500
21.500
34.500
44.500
45.500
45.500
161.000
168.200
168.200
168.200
431.000
451.600
443.200
443.200
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 14 van 33
Formatie Onderstaande tabel toont de formatie van de unit Waterschapsheffingen (WBL) in 2010 ten opzichte van de formatie BsGW in periode 2011 – 2016. BsGW
Unit WH Formatie in historisch perspectief
(WBL) 2010
Reguliere formatie
2011
2012
2013
2014
2015
2016
56,0
Samenwerking gemeente Venlo
14,5
Formatie unit WH (WBL)
70,5
70,5
Overheveling P&O
3,0
Overheveling P&C
3,5
Startformatie BsGW
70,5
77,0
77,0
77,0
77,0
77,0
77,0
Per 01-01-2009 is de unit Waterschapsheffingen een samenwerkingsverband aangegaan met de gemeente Venlo. Hierbij heeft de unit 14,5 fte personeel overgenomen. Om te kunnen opereren als verzelfstandigde organisatie BsGW, werd expertise toegevoegd vanuit de stafunits Personeel & Organisatie en Planning & Control van de unit Waterschapsheffingen. In totaal werden 6,5 fte budgettair neutraal overgeheveld van WBL naar de nieuwe BsGW organisatie. In de volgende tabel wordt de formatie per product van dienstverlening, ofwel per programma weergegeven.
BsGW
Formatie per product 2011 Gegevensbeheer & Heffen
2012
2013
2014
2015
2016
16,0
16,0
16,0
16,0
16,0
5,0
5,0
5,0
5,0
5,0
5,0
Innen
17,5
17,5
17,5
17,5
17,5
17,5
Klantenzaken
26,1
26,1
26,1
26,1
26,1
26,1
Ondersteuning & ontwikkeling
12,4
12,4
12,4
12,4
12,4
12,4
Fte
77,0
77,0
77,0
77,0
77,0
77,0
Waarderen
16,0
Huisvesting BsGW huurt haar kantoorpand (2.013 m) van WBL tegen een marktconforme huurprijs, inclusief servicekosten, huur parkeerplaatsen (50) en restaurant. 2.5.5 Verbonden partijen Partijen worden als verbonden beschouwd indien de ene partij de zeggenschap over de andere partij bezit of belangrijke invloed kan uitoefenen op de financiële en operationele beslissingen van de andere partij (bron: Richtlijnen voor de Accountantscontrole, RAC 550). BsGW heeft geen verbonden partijen.
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 15 van 33
3 Financiële begroting 3.1 Overzicht van baten en lasten Bedragen x € 1.000
Lasten bruto lonen
Begroting 2011
Begroting 2012
Meerjarenperspectief 2013
2014
2015
2016
4.008
4.088
4.088
4.088
4.088
4.088
sociale lasten
967
986
986
986
986
986
overige personeelskosten
264
270
270
270
270
270
58
48
48
48
48
48
5.298
5.392
5.392
5.392
5.392
5.392
Huisvestingkosten
427
436
436
436
436
436
Afschrijvingkosten
515
330
330
330
330
330
ICT-kosten
663
1.018
1.018
1.018
1.018
1.018 107
personeel derden Personeelskosten
drukwerk
105
107
107
107
107
print/kopieerwerk
175
129
129
129
129
129
porti
380
388
388
388
388
388
telefonie/datacommunicatie
136
139
139
139
139
139
incassokosten
391
398
398
398
398
398
kosten brongegevens
197
201
201
201
201
201
diensten door derden
798
668
668
668
668
668
7
7
7
7
7
7
2.189
2.037
2.037
2.037
2.037
2.037
174
177
177
177
177
177
38
38
38
38
38
38
212
215
215
215
215
215
bankkosten
175
179
179
179
179
179
rentekosten
100
51
51
51
51
51
Bank- en rentekosten
275
229
229
229
229
229
overige operationele kosten Overige operationele kosten algemene kosten onvoorzien Algemene kosten
Toevoegingen aan voorzieningen Totale lasten taakstellende kostenreductie Totaal lasten
0
0
0
0
0
0
9.579
9.658
9.658
9.658
9.658
9.658
0
-179
-179
-179
-179
-179
9.579
9.478
9.478
9.478
9.478
9.478
Baten Renteopbrengten BsGW diensten aan derden overige opbrengsten
81
81
81
81
81
81
811
795
795
795
795
795
22
2
2
2
2
2
833
797
797
797
797
797
90
90
90
90
90
90
Opbrengst vervolgingskosten
1.330
1.330
1.330
1.330
1.330
1.330
Totale baten
2.334
2.298
2.298
2.298
2.298
2.298
Netto kosten
7.246
7.180
7.180
7.180
7.180
7.180
Waterschap Roer en Overmaas
3.479
3.447
3.447
3.447
3.447
3.447
Waterschap Peel en Maasvallei
1.978
1.962
1.962
1.962
1.962
1.962
Gemeente Venlo Totaal bijdragen
1.789 7.246
1.771 7.180
1.771 7.180
1.771 7.180
1.771 7.180
1.771 7.180
0
0
0
0
0
0
77,0
77,0
77,0
77,0
77,0
77,0
Diensten aan derden Bijdragen van derden
Exploitatieresultaat
Personeel aantal formatieplaatsen (fte's) per ultimo
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 16 van 33
3.2 Toelichting op de baten en lasten Aangezien BsGW is opgericht in 2011, zijn er nog geen vergelijkende realisatiecijfers. Lasten Personeelskosten Uitgangspunt voor de berekening van de personeelskosten is het formatieplan, overeenkomstig het bedrag wat is opgenomen in de splitsingsbegroting van WBL. Voor 2012 is dit geïndexeerd met 2%. De formatie bestaat uit 77 fte. De staat van personeelslasten is in de bijlage opgenomen. Voor de afspraken rondom de personeelsovername, en de daarmee samenhangende personele kosten, voortvloeiend uit het samenwerkingsverband met de gemeente Venlo is een sociaal statuut opgesteld. Deze lasten dalen ten opzichte van 2011. Huisvestingskosten De huisvestingskosten bestaan grotendeels uit de huur plus servicekosten die BsGW betaalt aan WBL voor het gebruik van de gebouwen en de bedrijfskantine. Daarnaast is er nog een post begroot voor kleine aanschaf en onderhoud van inventaris. Afschrijvingskosten De afschrijvingskosten van BsGW hebben betrekking op de geactiveerde ICT- en organisatieontwikkelingsprojecten. BsGW voert het integrale proces van de belastingheffing en invordering in grote mate geautomatiseerd uit en zal daarom investeren in ICT-projecten om kwaliteit, continuïteit en efficiency te kunnen garanderen. De staat van vaste activa en onderhanden werken is in de bijlage opgenomen. Ten opzichte van de begroting 2011 dalen de afschrijvingskosten. BsGW gaat haar ICTinfrastructuur plus het beheer hieromtrent uitbesteden vanaf 2012. Naar nu blijkt zal BsGW dit als een dienst inkopen en hoeft zij hiervoor zelf geen (meerjarige) investeringen te doen. Hierdoor verschuiven de hiervoor geraamde afschrijvingskosten budgetneutraal naar de post ICT-kosten. Daarnaast dalen de afschrijvingskosten structureel doordat BsGW voor de toekomst een constant niveau van investeringen aanhoudt. Op deze wijze worden grote schommelingen in investeringen en afschrijvingskosten, en daarmee in de bijdragen van de deelnemers, voorkomen. ICT-kosten Wegens de grote mate van automatisering van de primaire processen, worden de ICT-kosten naast de (ICT) afschrijvingskosten - als aparte post weergegeven. De ICT-kosten bestaan voornamelijk uit onderhoudskosten ICT. Hierin zijn ook de kosten van het uitbesteden van de ICTinfrastructuur en -beheer opgenomen. Daarnaast is een bedrag opgenomen voor kleine aanschaf soft- en hardware. De ICT-kosten stijgen fors ten opzichte van de begrote kosten in 2011. Dit wordt in zijn geheel veroorzaakt door de geheel kostenneutrale verschuiving van kosten voor afschrijvingen, toegerekende rente en werk voor derden voor ICT-infrastructuur plus –beheer naar de post ICT-kosten. Operationele kosten Operationele kosten omvatten de overige met de operationele primaire processen samenhangende kosten, naast de afschrijvings- en ICT-kosten. Gezien de omvang van deze kostenpost, wordt deze verder gespecificeerd naar voor het primaire proces belangrijke kosten. De post diensten door derden bestaat voornamelijk uit tijdelijk personeel voor de diensten aan HDSR. Wegens het niet vaste karakter van de dienstverleningsovereenkomst worden de taken voor HDSR voornamelijk uitgevoerd door tijdelijk personeel.
De post overige operationele lasten bestaat onder andere uit teruggave BTW in het kader van de dienstverlening aan HDSR, reis- en verblijfkosten en overige operationele kosten.
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 17 van 33
Ten opzichte van 2011 zijn de operationele kosten gedaald door een structurele daling van de kosten voor bulkprintwerk. Daarnaast werd in 2011 2 fte van het WBL ingehuurd voor ICTonderteuning. Omdat dit beheer in 2012 wordt uitbesteed, verschuiven deze kosten van werk voor derden naar ICT-kosten. Algemene kosten Kosten zonder oorzakelijk verband met de primaire processen zijn algemene kosten. Naast huisvestingskosten die apart wordt vermeld, worden de algemene kosten hier weergegeven. Hierin zijn de advertentie- en reclamekosten, accountantskosten, advieskosten, abonnementen en lidmaatschappen, verzekeringen, facilitaire kosten als kantoorbenodigdheden en vergader- en representatiekosten, uitbesteding van de salarisverwerking en eventuele overige algemene kosten opgenomen. De post onvoorzien is begroot op 0,4% van bruto-exploitatielasten. Bank- en rentekosten De rentekosten betreft de rente over de investeringskredieten en de wettelijk door BsGW te vergoeden invorderingsrente. In de begroting is bij de berekening van de rente op investeringen uitgegaan van een renteniveau van 4,5%. Aangezien de investeringen, en daarmee de afschrijvingen, in 2012 afnemen, laten ook de begrote toegerekende rentekosten een daling zien in 2012. Voor bankkosten is een bedrag opgenomen voor het transactieverkeer voortvloeiende uit het innen, verwerken en afdragen van de belastingontvangsten. Baten Renteopbrengsten BsGW ontvangt een rentevergoeding voor de dagelijkse positieve saldi op de heffingenbankrekeningen. De positieve saldi worden dagelijks afgeroomd naar een beter renderende spaarrekening. In de begroting is uitgegaan van een rentevergoeding van 1,5% over het gemiddelde dagsaldo. Diensten aan derden Diensten aan derden bestaat uit opbrengsten uit dienstverleningsovereenkomst HDSR en overige opbrengsten. Deze opbrengsten dalen in 2012. De opbrengsten uit de dienstverleningsovereenkomst met HDSR worden niet automatisch geïndexeerd. Deze indexering is dan ook teruggedraaid in 2012. Uit de afspraken die zijn vastgelegd in het sociaal statuut met Venlo vloeien ook opbrengsten voort. De aan Venlo door te berekenen kosten dalen in 2012 ten opzichte van 2011. Bijdrage van derden Via de Unie van Waterschappen (UvW) ontvangt BsGW voor de waterschapsheffingen van het Rijk een compensatie voor het intrekken van de vrijstelling van de waterschappen voor het betalen van kosten voor het opvragen van eigendomsgegevens bij het Kadaster, de zogenaamde kadastraal recht gegevens. Gelijktijdig verrekent de UvW hierop de voor de waterschapsheffingen verschuldigde bijdrage van 25% in de kosten van waarderingskamer. De UvW verdeelt de per saldo uit te betalen vergoeding naar rato van het aantal percelen. Opbrengst vervolgingskosten De werkelijk geïnde vervolgingskosten lopen direct via de exploitatie van BsGW. De verwachte netto opbrengst vervolgingskosten in de begroting en meerjarenraming wordt gebaseerd op een reëel ingeschat bedrag gerelateerd aan de aantallen verstuurde aanmaningen, dwangbevelen en overige aanvullende dwanginvorderingsacties op grond van de kostenwet.
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 18 van 33
Programma’s De volgende tabel geeft weer hoe de netto-uitvoeringskosten uit de begroting 2012 zijn toegewezen aan de vijf producten van dienstverlening ofwel de vijf programma’s. Per programma wordt de verdeelsleutel genoemd waarmee de netto kosten worden omgeslagen naar een tarief per product. De processen voor waterschappen en gemeenten overlappen elkaar in grote mate en de benodigde basisgegevens worden gelijktijdig voor alle deelnemers opgebouwd. Omdat BsGW de processen voor alle belastingsoorten integraal uitvoert, zijn de daarmee samenhangende kosten zodanig met elkaar verweven dat kosten niet per belastingsoort gedifferentieerd kunnen worden. BsGW hanteert daarom eenheidstarieven per programma. De verdeelsleutels voor de kosten van de vier primaire processen zijn gebaseerd op de productieomvang van de deelnemers. De kosten van het product van dienstverlening O&O worden omgeslagen naar de deelnemers op basis van het aandeel in de kosten van de vier producten van de primaire processen. Programma's
2012
Verdeelsleutels
Gegevensbeheer & Heffen
€
1.464.826
Waarderen
€
488.230
Aantal aanslagregels
Innen
€
130.389
Klantzaken
€
2.653.199
Ondersteuning & ontwikkeling
€
2.443.356
Aandeel uitvoeringskosten
Totaal programma's
€ 7.180.000
Aantal
Tarief 2012 Tarief 2011
1.965.000
€
0,75
€
0,76
56.000
€
8,72
€
8,76
Aantal biljetten
647.000
€
0,20
€
0,20
Aantal klantcontacten
250.000
€
10,61
€
10,29
Aantal WOZ-objecten
100%
nvt
nvt
NB. Het programma Waarderen omvat alleen de kosten van de WOZ-administratie.
3.3 Uiteenzetting van de financiële positie 3.3.1 Investeringen In het MeerjarenInvesteringsProgramma (MIP) 2012-2016 zijn de volgende investeringen opgenomen voor 2012: o
Samenwerkingsontwikkeling BsGW: € 150.000,BsGW zal investeren in de verdere groei en ontwikkeling van de organisatie zelf. Zo zal BsGW bij nieuwe deelnemers en klanten vragen een nul-meting te laten uitvoeren door een extern bureau. Op deze manier kan een objectief beeld van kosten, capaciteit en omvang vastgesteld worden, hetgeen kan worden afgezet tegenover de besparing die deelname in of uitbesteding aan BsGW kan bewerkstelligen.
o
Innovatie en procesoptimalisatie: € 200.000,De projecten binnen dit kader zijn gericht op het verder uitbreiden van de electronische dienstverlening in lijn met het Nationaal Uitvoeringsprogramma Dienstverlening en E-overheid (NUP), zoals de nieuwe digitale betaalmiddelen en de persoonlijke internetpagina. Verder vallen hieronder de projecten gericht op het doorontwikkelen van het digitale concept, het opdrachtgeveronafhankelijk maken van systemen en processen en de verdere aansluiting op de authentieke basisregistraties.
Het MeerjarenInvesteringsProgramma is in de bijlage opgenomen. 3.3.2 Financiering Voor een nadere toelichting op de financiering wordt verwezen naar paragraaf 2.5.3. 3.3.3 Stand en verloop reserves en voorziening Op basis van de risicoanalyse is het benodigde weerstandsvermogen berekend op € 385.000,-. Er worden in 2012 geen voorzieningen gevormd.
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 19 van 33
3.4 Meerjarenraming 2012-2016 Bedragen x € 1.000
Begroting 2011
Begroting 2012
Meerjarenperspectief 2013
2014
2015
2016
Lasten Personeelskosten
5.298
5.392
5.392
5.392
5.392
5.392
Huisvestingkosten
427
436
436
436
436
436
Afschrijvingkosten
515
330
330
330
330
330
ICT-kosten
663
1.018
1.018
1.018
1.018
1.018
Overige operationele kosten
2.189
2.037
2.037
2.037
2.037
2.037
Algemene kosten
212
215
215
215
215
215
Bank- en rentekosten
275
229
229
229
229
229
0
0
0
0
0
0
Totaal lasten
9.579
9.658
9.658
9.658
9.658
9.658
Taakstellende kostenreductie Totaal lasten
0 9.579
-179 9.478
-179 9.478
-179 9.478
-179 9.478
-179 9.478
Toevoegingen aan voorzieningen
Baten Renteopbrengten Diensten aan derden Bijdragen van derden
81
81
81
81
81
81
833
797
797
797
797
797
90
90
90
90
90
90
Opbrengst vervolgingskosten
1.330
1.330
1.330
1.330
1.330
1.330
Totaal baten
2.334
2.298
2.298
2.298
2.298
2.298
Netto kosten
7.246
7.180
7.180
7.180
7.180
7.180
Waterschap Roer en Overmaas
3.479
3.447
3.447
3.447
3.447
3.447
Waterschap Peel en Maasvallei
1.978
1.962
1.962
1.962
1.962
1.962
Gemeente Venlo Totaal bijdragen
1.789 7.246
1.771 7.180
1.771 7.180
1.771 7.180
1.771 7.180
1.771 7.180
0
0
0
0
0
0
Bijdragen
Exploitatieresultaat
Toelichting op de meerjarenbegroting In de meerjarenraming 2012-2016 is voor het doorrekenen van de kostenontwikkeling rekening gehouden met een indexering van 2% op de personele lasten en de ingekochte materiële kosten en diensten. Afschrijvingskosten en rentekosten zijn niet onderhevig aan inflatie. Bij de berekeningen van de rente op investeringen is voor de komende jaren uitgegaan van een renteniveau van 4,5%. Bovengenoemde kosteninflatie wordt de komende 5 jaar niet doorberekend aan de deelnemers maar gecompenseerd via een taakstellende kostenreductie. In de begroting 2011 is berekend dat de taakstellende kostenreductie voor de jaren 2012-2016 jaarlijks € 179.000,- is. Daarnaast zijn de totale lasten structureel € 101.000,- lager, hetgeen voornamelijk wordt veroorzaakt door lagere kosten voor bulkprintwerk en lagere afschrijvingskosten plus de daarmee samenhangende toegerekende rentekosten. Op de baten vindt geen indexering plaats. De totale baten zijn vanaf 2012 met € 35.000,- naar beneden bijgesteld. Dit wordt veroorzaakt door een verlaging van de door te berekenen personele lasten vanuit het sociaal statuut met Venlo plus het feit dat de dienstverleningsovereenkomst met HDSR niet automatisch geïndexeerd dient te worden. De nettokosten dalen hierdoor structureel met € 66.000,- en daarmee ook de jaarlijkse bijdragen van de deelnemers.
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 20 van 33
Gebaseerd op de begroting 2012 van BsGW dienen de deelnemers netto € 7,180 miljoen bij te dragen aan BsGW. Om deze kosten over de deelnemers te verdelen, maakt BsGW gebruik van een methodiek waarbij de kosten toegerekend worden aan de producten van dienstverlening. Dit resulteert in de bijdragen per deelnemer, welke staan vermeld in voorgaande tabel. Het meerjarenperspectief 2012 – 2016 maakt inzichtelijk dat BsGW in 5 jaar tijd een taakstellende kostenreductie dient te realiseren van € 895.000,-. Om dit te bewerkstelligen heeft BsGW gezocht naar mogelijkheden voor verdere efficiencyverbeteringen van de werkprocessen. Door het doorvoeren van het kostenreductieprogramma en het verhogen van de opbrengsten heeft BsGW in 2011 de netto kosten van de startbegroting van 2011 al weten te verlagen met € 1,171 miljoen. Daarnaast zijn er op bepaalde onderdelen nieuwe inzichten verkregen met betrekking tot de kosten- en opbrengstenontwikkeling voor de jaren 2012-2016. Hierdoor zullen de nettolasten in 2012 eenmalig verder worden verlaagd met € 66.000,-, met een blijvend effect voor de jaren daarna. Zoals eerder vermeld worden alleen de financiële consequenties van zekere ontwikkelingen en bestuursbesluiten in de begroting meegenomen. De totale taakstellende kostenreductie bedraagt € 895.000,-. BsGW dient dit uiterlijk in 2016 te hebben gerealiseerd. Naast de taakstellende kostenreductie, heeft BsGW in 2011 en 2012 de kosten nog eens met in totaal met € 1,237 miljoen verlaagd. Bij gelijkblijvende kosten en opbrengsten, loopt de totale kostenverlaging op tot € 2,132 miljoen. Kostenreductie
(bedragen x 1.000)
Meerjarenperspectief
Begroting Begroting 2011 2012
Taakstellende kostenreductie (2%)
2013
179
Geraamde extra kostenreductie
1.171
66
Totale kostenreductie
1.171
245
2014
2015
Totaal 2016
reductie
179
179
179
179
895
179
179
179
179
2.132
1.237
In onderstaande tabel wordt weergegeven wat de effecten zijn van de bovenstaande nettokostenreducties op de ontwikkeling van de bijdragen. De totale bijdrage van de deelnemers is 14,7% lager dan referentiejaar 2010. Ontwikkeling totaal bijdrage deelnemers Vastgestelde bijdragen 2010 unit WH - WBL Verschuiving WOZ-bijdrage waterschappen Netto kosten 2010 Verlaging netto kosten Vastgestelde bijdragen 2011 BsGW Verlaging netto kosten Netto kosten 2012 - 2016 = bijdrage deelnemers
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
bedrag € € € € € € €
10.012.490 1.596.3038.416.187 1.170.6877.245.500 65.5007.180.000
in %
100,0% -13,9% 86,1% -0,8% 85,3%
pagina 21 van 33
Bijlagen
Bijlage 1: MeerjarenInvesteringsProgramma: MIP 2012-2016 Bijlage 2: Rekenuitgangspunten Begroting 2012 en MJR 2012-2016 Bijlage 3: Staat van immateriële, materiële, financiële vaste activa en onderhandenwerk Bijlage 4: Staat van vaste schulden Bijlage 5: Staat van reserves en voorzieningen Bijlage 6: Berekening van het rente-omslagpercentage Bijlage 7: Staat van personeelslasten Bijlage 8: Toelichting op de kostenverdeelmethodiek Bijlage 9: Bijdrage waterschappen volgens BBP-opzet
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 22 van 33
Bijlage 1: MeerjarenInvesteringsProgramma: MIP 2012-2016
MIP 2012 (2012-2016) BsGW (bedragen x 1.000)
Totaal Jaar
Jaar
Jaar
Jaar
Jaar
2012
2013
2014
2015
2016
2012-2016
Samenwerkingsontwikkeling BsGW
150
100
100
100
100
550
Innovatie en procesoptimalisatie
200
200
200
200
200
1.000
Totaal BsGW
350
300
300
300
300
1.550
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 23 van 33
Bijlage 2: Rekenuitgangspunten Begroting 2012 en MJR 2012-2016 In de begroting 2012 en de meerjarenbegroting 2012-2016 wordt gerekend met de volgende uitgangspunten: Rekenuitgangspunten
2012
2013
2014
2015
2016
A
indexering salariskosten
2%
2%
2%
2%
2%
B
indexering goederen en diensten
2%
2%
2%
2%
2%
C
indexering opbrengsten
0%
0%
0%
0%
0%
D
rente kredieten / leningen
4,5%
4,5%
4,5%
4,5%
4,5%
E
reserves en voorzieningen
F
afschrijvingstermijn
G
jaarlijkse actualisering
automatisering
5 jaar
5 jaar
5 jaar
5 jaar
5 jaar
inventaris
10 jaar
10 jaar
10 jaar
10 jaar
10 jaar
immateriele activa
< 5 jaar
< 5 jaar
< 5 jaar
< 5 jaar
< 5 jaar
0,4%
0,4%
0,4%
0,4%
0,4%
onvoorzien
A. Indexering salariskosten Voor de jaren 2012-2016 is rekening gehouden met een inflatiecorrectie van 2%, gebaseerd op de ontwikkeling van de loonvoet overheidssector van de afgelopen jaren volgens het Centraal PlanBureau. B. Indexering goederen en diensten In de begroting 2012 en de meerjarenbegroting 2012-2016 wordt rekening gehouden met een inflatiecorrectie van 2%, gebaseerd op de ontwikkeling van de ConsumentenPrijsIndex van de afgelopen jaren volgens het Centraal PlanBureau. C. De opbrengsten van BsGW worden niet geïndexeerd. De bankrente, opbrengst vervolgingskosten en invorderingsrente worden realistisch geraamd. Overeenkomstig de dienstverleningsovereenkomst met HDSR wordt er niet jaarlijks automatisch geïndexeerd, als gevolg waarvan de bijdrage van derden niet is geïndexeerd. D. Er is in de begroting rekening gehouden met een rentepercentage van 4,5%. E. Reserves en voorzieningen Jaarlijks wordt op basis van de risicoanalyse het benodigde weerstandsvermogen berekend. Op basis hiervan wordt het al gevormde vermogen aangevuld of afgeroomd. Voor voorzieningen geldt een jaarlijkse actualisering van doel en benodigde omvang. F. Afschrijvingstermijn Voor activa die gedurende het lopende jaar in gebruik worden genomen, start de afschrijvingsperiode 1 januari van het jaar erop. G. Onvoorzien Het budget onvoorzien wordt gesteld op 0,4% van het bruto-begrotingstotaal.
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 24 van 33
Bijlage 3: Staat van immateriële, materiële, financiële vaste activa en OHW Cumulatieven per 31-12-2011 AanschafAfschrijving waarde
Boekwaarde 31-12-11 €0
Financiële vaste activa
€ 1.336.234
-€ 925.715
€ 410.519
€ 600.000
€0
€ 1.936.234
-€ 925.715
Immateriële vaste activa (OHW) Materiële vaste activa (OHW) Totale activa en ohw
Mutaties 2012 Investeringen
Afschrijving
€0
Immateriële vaste activa Materiële vaste activa
OHW naar SVA
€0 € 600.000
€0
-€ 330.000
€ 680.519
€ 600.000
-€ 600.000
€ 350.000
€0
€ 350.000
€ 1.010.519
€0
€ 350.000
-€ 330.000
€ 1.030.519
€0
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
Boekwaarde 31-12-12 €0
€0
pagina 25 van 33
Bijlage 4: Staat van vaste schulden BsGW heeft (vooralsnog) geen vaste schulden
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 26 van 33
Bijlage 5: Staat van reserves en voorzieningen Op basis van de risicoanalyse is het benodigde weerstandsvermogen berekend op € 385.000,-. Er worden in 2012 geen voorzieningen gevormd.
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 27 van 33
Bijlage 6: Berekening van het rente-omslagpercentage Sinds de verzelfstandiging van BsGW is geformaliseerd, kan BsGW deelnemen aan het geldverkeer, is een eigen bankrekening geopend en kunnen kort en/of langlopende leningen aangegaan worden.
Het rente-omslagpercentage van WBL is 4,5%. Dit percentage wordt in deze begroting gehanteerd als berekende rente op investeringen.
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 28 van 33
Bijlage 7: Staat van personeelslasten
Begroting 2012 400000 bruto lonen
Gegevensbeheer & Heffen
Waarderen
Innen
Klantenzaken
Ondersteuning & Ontwikkeling
313.990
835.627
1.340.530
400010 overwerkvergoeding
0
0
0
0
0
0
400011 HRM cafetaria model
0
0
0
0
1.627
1.627
19.532
0
6.058
10.623
23.078
59.291
2.293 687.240
384 314.374
2.684 844.368
3.833 1.354.986
1.570 887.035
10.764 4.088.004
155.320
43.400
160.747
249.920
165.289
774.676
43.610 198.930
13.400 56.800
49.265 210.011
72.057 321.977
33.408 198.698
211.739 986.415
400200 gratificatie jubilea/afscheid 400201 gratificatie prestatie 400100 bruto lonen 401000 sociale premies 401002 werkgeversaandeel ziektekosten 401100 sociale lasten 402000 wervingkosten
860.761
Totaal BsGW
665.415
4.016.323
0
0
0
0
5.100
5.100
402100 reiskosten woon-werk
19.970
690
17.182
26.048
9.583
73.473
402200 opleidingskosten
22.157
4.397
23.804
35.929
21.491
107.777
0
0
0
0
13.821
13.821
8.012
1.130
5.800
8.866
7.130
30.937
402302 personeelsvereniging
0
0
0
0
6.987
6.987
402303 vergoeding kosten BHV
0
0
0
0
0
0
402304 bedrijfarts/arbodienst
0
0
0
0
14.739
14.739
403004 kosten ondermingsraad
0
0
0
0
8.670
8.670
0 50.139
0 6.217
5.967 52.752
0 70.843
2.296 89.817
8.263 269.768
0
0
0
0
0
0
0 0
0 0
0 0
0 0
47.856 47.856
47.856 47.856
936.309
377.391
1.107.132
1.747.806
1.223.406
5.392.043
15,98
4,97
17,54
26,07
12,44
77,00
402201 seminars symposia 402300 geschenkenregeling
403099 overige personeelskosten 408100 overige personeelskosten 409000 uitzendkrachten 409001 personeel andere overheid 409100 personeel derden 409999 personeelskosten
aantal formatieplaatsen
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 29 van 33
Bijlage 8: Toelichting op de kostenverdeelmethodiek
Bedragen x € 1.000
Lasten bruto lonen
Begroting
G&H
2012
Waarderen
Innen
Klantzaken
O&O
4.088.004
687.240
314.374
844.368
1.354.986
887.035
sociale lasten
986.415
198.930
56.800
210.011
321.977
198.698
overige personeelskosten
269.768
50.139
6.217
52.752
70.843
89.817
47.856
0
0
0
0
47.856 1.223.406
personeel derden Personeelskosten
5.392.043
936.309
377.391
1.107.132
1.747.806
Huisvestingkosten
435.708
0
0
0
0
435.708
Afschrijvingkosten
330.000
29.414
6.480
0
156.484
137.622
1.018.042
93.593 0
0 12.041
79.661 95.059
519.577 0 68.860
ICT-kosten drukwerk
107.100
325.212 0
print/kopieerwerk
129.019
60.159
0
0
0
porti
387.600
0
0
0
387.600
0
telefonie/datacommunicatie
138.848
0
0
0
83.640
55.208
incassokosten
398.412
0
0
398.412
0
0
kosten brongegevens
201.425
201.425
0
0
0
0
diensten door derden
126.226
668.151
212.181
0
58.939
270.805
overige operationele kosten
6.942
224
15.300
57.967
15.300
-81.850
Overige operationele kosten
2.037.495
473.989 0
15.300 5.100
527.358 0
852.404 17.595
168.444 154.785
algemene kosten onvoorzien Algemene kosten Bankkosten Rentekosten Bank- en rentekosten
177.480 37.914
0
0
0
0
37.914
215.394
0 0
5.100 0
0 0
17.595 0
192.699 178.500
178.500 50.500
1.429
0
20.500
13.539
15.032
229.000
1.429
0
20.500
13.539
193.532
Toevoegingen aan voorzieningen
0
0
0
0
0
0
9.657.683 -179.283
1.766.352 -34.999
497.865 -9.635
1.654.990 -32.049
2.867.489 -52.892
2.870.988 -49.709
9.478.400
1.731.353
488.230
1.622.941
2.814.597
2.821.279
Renteopbrengten
81.000
BsGW diensten aan derden
795.000
0 174.127
0 0
81.000 81.552
0 161.398
0 377.923
Totale lasten Taakstellende kostenreductie Totaal lasten Baten
overige opbrengsten Diensten aan derden Bijdragen van derden
2.400
2.400
0
0
0
0
797.400
176.527
0
81.552
161.398
377.923
90.000
90.000
0
0
0
0
Opbrengst vervolgingskosten
1.330.000
Totale baten
2.298.400
0 266.527
0 0
1.330.000 1.492.552
0 161.398
0 377.923
Netto kosten
7.180.000
1.464.826
488.230
130.389
2.653.199
2.443.356
Verdeelsleutels per deelnemer
aantal aanslagregels
aantal WOZobjecten
aantal biljetten
aantal klantcontacten
aandeel in de productkosten
Waterschap Roer en Overmaas
1.165.500
0
389.000
125.000
Waterschap Peel en Maasvallei
634.500
0
205.000
73.500
27,33%
Gemeente Venlo Totaal verdeelsleutel BsGW
165.000 1.965.000
56.000 56.000
53.000 647.000
51.500 250.000
24,67% 100,0%
Tarief per produkt van dienstverlening
Bijdrage per deelnemer
€ 0,75
Totaal
G&H
€ 8,72
Waarderen
€ 0,20
Innen
48,01%
€ 10,61
Klantzaken
O&O
Waterschap Roer en Overmaas
3.446.759
868.832
0
78.395
1.326.600
Waterschap Peel en Maasvallei
1.962.025
472.993
0
41.313
780.041
667.678
1.771.215 7.180.000
123.001 1.464.826
488.230 488.230
10.681 130.389
546.559 2.653.199
602.745 2.443.356
Gemeente Venlo Totaal bijdragen
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
1.172.933
pagina 30 van 33
1 Algemeen De netto exploitatiekosten van BsGW worden gedragen door de deelnemers in BsGW. Om deze kosten over de deelnemers te verdelen, maakt BsGW gebruik van een methodiek waarbij de kosten toegerekend worden aan producten van dienstverlening, aansluitend op de procesmatige organisatieopzet van BsGW. Omdat BsGW functioneert als een kostenbesparende uitvoeringsorganisatie voor haar deelnemers is een efficiënte procesinrichting en een geoptimaliseerde applicatiearchitectuur essentieel. De gegevensverwerkende processen worden hiertoe voor alle deelnemers integraal uitgevoerd en hebben een hoge automatiseringsgraad. Kosten worden niet productspecifiek gemaakt en kosteninformatie is als gevolg hiervan niet per belastingsoort beschikbaar. De kosten van activiteiten op BsGW-niveau die dienen ter ondersteuning van de organisatie als geheel (zoals de ondersteuning van het personeel en de doorontwikkeling van BsGW) worden als apart product inzichtelijk gemaakt, omwille van een betere sturing, controle en beheersing van deze kosten. Het doorbelasten van deze kosten, via allerlei verdeelsleutels, aan de primaire producten zou alleen maar leiden tot een vertroebeling van het inzicht in de kosten van de primaire producten. De aard van deze kosten maakt namelijk dat ze niet te splitsen zijn naar de primaire processen. 2 De methodiek van kostenverdeling De basis van de kostenverdeling wordt gevormd door een reële en transparante begrotingsopzet. Het noodzakelijke inzicht om te komen tot een pragmatische en voor de deelnemers eerlijke toerekening van kosten wordt verkregen door gebruik te maken van een kostenplaatsenstructuur die aansluit op de procesmatige organisatieopzet van BsGW. De kosten worden gebaseerd op de begroting en met behulp van kostenplaatsen toegerekend aan de hoofdprocessen van BsGW. Deze hoofdprocessen zijn uitgedrukt in vijf producten van dienstverlening: Gegevensbeheer & Heffen (G&H), Waarderen, Innen, Klantzaken en Organisatieondersteuning & Ontwikkeling (O&O). Vervolgens worden de kosten met behulp van aparte verdeelsleutels omgeslagen naar een eenheidstarief per product van dienstverlening. De processen voor waterschappen en gemeenten overlappen elkaar in grote mate en de benodigde basisgegevens worden gelijktijdig voor alle deelnemers opgebouwd. Omdat BsGW de processen voor alle belastingsoorten integraal uitvoert, zijn de daarmee samenhangende kosten zodanig met elkaar verweven dat kosten niet per belastingsoort gedifferentieerd kunnen worden. Het hanteren van eenheidstarieven is, gezien de overlap van de processen en integrale wijze van uitvoering van de processen gerechtvaardigd. Belastingen die niet passen in de integrale uitvoeringswijze van BsGW worden aangemerkt als exoot. In de uitvoeringsregeling van BsGW worden de standaard belastingsoorten en de afwijkende belastingsoorten (de zogenaamde exoten) die hiervoor in aanmerking komen apart genoemd. Indien een exoot in de samenwerking ingebracht wordt dan dient een financiële analyse aan te tonen of de gangbare methodiek van kostenverdeling van toepassing kan zijn, of dat de kosten apart doorberekend moeten worden. De verdeelsleutels voor de kosten van de vier primaire processen zijn gebaseerd op de productieomvang van de deelnemers. Voor het toewijzen van indirecte kosten aan primaire processen bestaat vanuit cost-accounting oogpunt geen algemeen geldende oplossing. Elke verdeelsleutel is een arbitraire keuze. De kosten van het product van dienstverlening O&O worden omgeslagen naar de
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 31 van 33
deelnemers op basis van het aandeel in de kosten van de vier producten van de primaire processen. In onderstaand figuur is de methodiek van kostenverdeling schematisch weergegeven.
Kostensoorten (begroting) Kosten begroten per activiteit / per proces gerelateerd aan de kostenplaatsenstructuur Indirecte algemene kosten
Directe - / indirecte proceskosten
1. Kosten toerekenen aan de producten van dienstverlening
G&H
Waarderen
Innen
Klantzaken
O&O
2. Kosten omslaan naar een tarief per product van dienstverlening o.b.v. # biljetten # klantcontacten verdeelsleutels
Tarief per aanslagregel
Tarief per WOZobject
Tarief per aanslagbiljet
Tarief per klantcontact
Naar rato van het aandeel in de primaire productkosten
3 De methode van kostenverdeling toegepast BsGW begroot haar uitvoeringskosten per activiteit en direct gerelateerd aan de kostenplaatsenstructuur. De kostenplaatsenstructuur is gebaseerd op de organisatieopzet en opgezet vanuit het principe dat de kosten per kostenplaats direct gerelateerd moeten kunnen worden aan het product van dienstverlening. Per kostensoort zijn de kosten direct (zonder verdeelsleutels) toegewezen aan de juiste kostenplaatsen. Uitzondering hierop vormen de kosten van leidinggevend en coördinerend personeel van gegevensbeheer & heffen. Deze kosten zijn naar rato van het aantal directe fte’s verdeeld tussen het product G&H en het product Waarderen. Door het samenvoegen van de kostenplaatsen per product van dienstverlening ontstaat inzicht in de kosten per product van dienstverlening. Hierna worden de kosten omgeslagen naar een tarief per product van dienstverlening op basis van aparte verdeelsleutels. De verdeelsleutels die hierbij gehanteerd worden, zijn gebaseerd op de verwachte productieaantallen. Voor het product G&H, het aantal aanslagregels. Voor het product Waarderen, het aantal WOZ-objecten. Voor het product Innen, het aantal aanslagbiljetten. Voor het product Klantzaken, het aantal klantcontacten. De kosten van het product O&O worden omgeslagen naar rato van het aandeel van de deelnemer in de kosten van de vier primaire producten.
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
pagina 32 van 33
Bijlage 9: Bijdrage waterschappen volgens BBP-opzet
Netto
Heffing en invordering
5.408.389
Zuiveringsbeheer 1.587.250 ve 1.965.108
Belastingheffing 31.1 kostentoedeling en belastingverordeningen 31.2 aanslagen huishoudens en forfaitaire bedrijfsruimten 31.3 aanslagen zuiveringsheffing overige bedrijven 31.4 aanslagen watersysteemheff. gebouwd, ongebouwd en natuur 31.5 aanslagen verontreinigingsheffing 31.6 verzoek-/ bezwaar-/ beroepschrift huishoud./ forfait.bedrijfsruimten 31.7 bezwaar-/ beroepschriften zuiveringsheff. ov. bedrijven 31.8 bezwaar-/beroepschriften watersysteemheff. gebouwd, ongebouwd en natuur 31.9 bezwaar-/beroepschriften verontreinigingsheffing Invordering 32.1 betalingsverwerking aanslagen 32.2 kwijtschelding 32.3 invorderingsmaatregelen aanslagen
3.907.766 53.015 413.600 655.106 2.033.092 302.245 201.539 249.169 1.500.623 360.574 206.799 933.250
1.214.641 206.843 655.106 151.154 201.539 750.466 180.324 103.421 466.721
2011
31
32
Begroting BsGW 2012 en MJR 2012-2016
Totaal bijdrage Watersysteembeheer
Totaal
3.443.281
5.408.389
Zuiveringsbeheer 1.014.750 ve 1.238.891
2.693.125 53.015 206.757 2.033.092 151.092 249.169 750.156 180.250 103.378 466.529
3.907.766 53.015 413.600 655.106 2.033.092 302.245 201.539 249.169 1.500.623 360.574 206.799 933.250
765.764 130.403 413.008 95.294 127.059 473.127 113.684 65.201 294.242
pagina 33 van 33
WRO Watersysteembeheer 65%
Totaal
2.207.990
3.446.880
Zuiveringsbeheer 572.500 ve 726.217
1.726.955 33.996 132.582 1.303.712 96.887 159.779 481.034 115.584 66.291 299.159
2.492.719 33.996 262.985 413.008 1.303.712 192.181 127.059 159.779 954.162 229.268 131.492 593.401
448.878 76.440 242.098 55.860 74.480 277.339 66.640 38.220 172.480
WPM Watersysteembeheer 35%
Totaal
1.235.292
1.961.508
966.170 19.019 74.175 729.380 54.205 89.391 269.122 64.666 37.087 167.369
1.415.047 19.019 150.615 242.098 729.380 110.065 74.480 89.391 546.461 131.305 75.307 339.849