Overlegorgaan 18 maart
agendapunt 5
Cover over concept beheerplan Natura 2000 Sallandse Heuvelrug Inleiding
Op de vergadering van het Overlegorgaan zal een toelichting worden gegeven. Het OO bespreekt op hoofdlijnen het concept beheerplan. Een stuurgroep voor dit Natura 2000 behandelt het plan en adviseert het bevoegd gezag. Daarin zijn veel leden van het OO vertegenwoordigd. De voorzitter de heer Lanning heeft in de stuurgroep een adviserende rol als voorzitter van het OO. Na deze cover is verkort het concept beheerplan Natura 2000 Sallandse heuvelrug samengevat. Opmerkingen bij het concept beheerplan 1. Fasering van maatregelen is belangrijk. De uitbreiding en verbetering van het habitat droge heide is een goede maatregel en draagt bij aan de gestelde Natura 2000 doelen. Het gaat in totaal om 600 ha omvorming. Het tempo waarin voorgesteld wordt de heide uit te breiden en de onzekerheden over effect/resultaat geeft reden tot goede analyse en afweging en tot fasering van de uitvoering. Op dit moment is nog geen kosten overzicht van voorgestelde maatregelen opgesteld. Daarom dient naast vergroten van heide meer en extra ingezet te worden op vergroten van de dynamiek in het heidesysteem dan het beheerplan voorstelt. 2. De afweging van divers beleidsdoelen moet gestalte krijgen. Hoe weeg je de Natura 2000 doelen met de EHS taakstelling ten aanzien van de robuuste verbindingszone, het bosbeleid en het recreatief beleid ?. Het beheerplan is terecht opgesteld vanuit Natura doelen (zie LNV aanwijzing). Bij haalbaarheid hoort ook een afweging ten opzichte van ander beleid. Bevoegd gezag van LNV en provincie moeten een dergelijke afweging inzichtelijk maken. 3. Van huidig recreatief gebruik zijn (significant) negatieve effecten niet uit te sluiten. De koers van dit concept beheerplan is om in de eerste planperiode niet in te grijpen op bestaand recreatief gebruik maar op extra compensatie/mitigatie in te zetten. De effecten van recreatief gebruik worden deels gemitigeerd door extra habitat te ontwikkelen. Vraag is dat juridisch sluitend is. Een Passende beoordeling waarin de maatregelen staan die goed mogelijk zijn zonder bestaand recreatief gebruik te schaden, maar wel vermindering van effecten geven, moet een en ander duidelijk maken. Deze Passende beoordeling is nog niet opgesteld. Dergelijke maatregelen zullen ook naar voren kunnen komen in Plan van Aanpak Toeristenweg en de uitvoering daarvan.
Advies van de secretaris: de OO leden bespreken de punten 1, 2 en 3 aan de hand van de informatie en kaartbijlagen van de navolgende samenvatting. De meningen en argumenten brengen de voorzitter en andere stuurgroepleden in bij het stuurgroep overleg op 23 maart 1
2
samenvatting
Concept beheerplan Natura 2000 Sallandse Heuvelrug
Het concept is opgesteld onder leiding van DLG (L. Jans) , de samenvatting door de secretaris NP 1. Inleiding Deze notitie geeft samengevat weer wat in het concept beheerplan Natura 2000 Sallandse heuvelrug staat en behandelt met name de beoordeling van het bestaande gebruik en de voorgestelde maatregelen die nodig zijn om de instandhoudingdoelen te halen. Voor een genuanceerd beeld is raadplegen van uitgebreide teksten van het beheerplan noodzakelijk. Met de aanwijzing van de Sallandse heuvelrug als gebied binnen het netwerk van Natura 2000, heeft de Nederlandse overheid zich verplicht om voor bepaalde soorten en leefgebieden op de heuvelrug een ‘gunstige staat van instandhouding’ te bereiken en te behouden. Het Natura gebied Sallandse Heuvelrug is zowel Vogelrichtlijn gebied als Habitatgebied. Als resultaat van diverse werkgroep bijeenkomsten is op dit moment een werkdocument Natura 2000 Sallandse Heuvelrug gereed. Daarin is bestaand gebruik beoordeeld ten opzichte van de instandhoudingdoelen zoals aangegeven in het concept aanwijzingsbesluit van de minister van LNV En is aangegeven welke beheer- en inrichtingsmaatregelen nodig zijn voor behalen van de gestelde doelen. Voor het opstellen van het beheerplan voor het Natura 2000 gebied Sallandse Heuvelrug heeft in opdracht van LNV DLG samen met SBB de leiding. Ministerie van LNV en provincie stellen gezamenlijk het beheerplan vast. Op 18 maart wordt het Overlegorgaan geïnformeerd over het werkdocument en op 23 maart vergadert de stuurgroep over het werkdocument. 2. Inhoud van het concept beheerplan. Het concept beheerplan beschrijft de doelen zoals die staan in de aanwijzingsbeschikking. In het rapport is een uitvoerige ecologische beschrijving van het gebied gegeven en de waarden die er zijn en het rapport gaat in op de ecologische processen die daaraan ten grondslag liggen. Het rapport doet verslag van de toetsing van het bestaande gebruik en geeft aan welk gebruik na de effectbeoordeling mag plaatsvinden al dan niet onder voorwaarden en welke vergunningprocedure. Tot slot gaat het huidige concept in op de maatregelen die nodig zijn voor het bereiken van de instandhoudingsdoelstellingen. 3. Het gebied de Sallandse heuvelrug en de doelen. Het gebied bestaat uit bos en heide (incl. vennen, veen en struwelen). De andere terreintypen (natuurgrasland, graanakker, agrarisch gebied) zijn relatief gering in oppervlak. Bijlage kaart 1 geeft de momenteel aanwezige habitats weer. (nb. dit kaartbeeld bevat nog niet de meest recente uitbreiding van de heide; die staan in kaart 2).
Het gebied is vooral aangewezen vanwege de droge heide en de natuurwaarden die ermee samenhangen. Het habitat droge heide is qua, omvang, kwaliteit en voorkomen van kenmerkende soorten van Europees belang. De instandhoudingsdoelen uit de LNV beschikking zijn:
3
Habitattype
Kernopgave / Sense of Urgency
Zure vennen / Dystrofe natuurlijke poelen en meren Vochtige heide van de hogere zandgronden
Doelstelling m.b.t. Oppervlak Kw aliteit behoud
behoud
uitbreiding
verbetering
Droge heide
Kernopgave
uitbreiding
verbetering
Jeneverbesstruw elen
Kernopgave
behoud
verbetering
Heischrale graslanden
behoud
behoud
Actieve hoogvenen (heideveentjes)
behoud
verbetering
uitbreiding
verbetering
behoud behoud
behoud behoud
uitbreiding
behoud
Vogelrichtlijn soort Korhoen
Kernopgave / Sense of Urgency
Nachtzw aluw Roodborsttapuit Habitatrichtlijn soort Kamsalamander Tabel 1: Overzicht instandhoudingsdoelen
Uit dit kleurenschema is heel snel te halen waar de opgaven liggen en waarom. Groen: betekent dat het instandhoudingdoel al aanwezig is. Om dat zo te houden moet goed beheer worden voortgezet. Daar waar de Staat van instandhouding SVI zeer ongunstig is moet actief beheer- en inrichting plaats vinden om ook bij een behouddoelstelling niet achter uit te gaan. Oranje: wil zeggen dat het doel nog niet is gehaald en dat actie moet volgen. Samengevat moet vochtige heide en droge heide in areaal toenemen en moet de kwaliteit van vochtige heide, droge heide, het hellingveentje bij de Sprengenberg en de jeneverbes struwelen toenemen. De grootste en moeilijkst haalbare opgave is de groei van de populatie korhanen van nu 12 hanen (zie figuur 1) naar een omvang van 40 hanen
figuur 1: aantal hanen en hennen telkens geteld in april-mei
Maar de inspanning die de afgelopen jaren heeft wel resultaten opgeleverd vandaar dat op diverse onderdelen de doelstellingen wel gehaald zijn, zoals voor de nachtzwaluw. Voor die soort is de straat van instandhouding in het gebied van de Sallandse heuvelrug goed (in Nederland ongunstig)
4
Figuur 2: ontwikkeling van nachtzwaluwen op de Sallandse heuvelrug (Dommerholt, 2009)
Voor de uitvoerige beschrijving van de habitats en de Vogelrichtlijn- en habitatsoorten (zie tabel 1 op pagina 2) en de ecologische vereisten wordt verwezen naar het concept Beheerplan (DLG, januari 2010) en het profielen document van LNV (2009). 4. Bestaand gebruik Het bestaand gebruik bestaat uit de volgende functies: natuur functie (heide met jeneverbesstruweel en enkele vennen, natuurbos en verder enkele percelen grasland en graanakkers), bosbouwkundige functie; multifunctioneel bos met een natuur én houtdoelstelling recreatiefunctie ; dat is recreatief medegebruik en de voorzieningen die daarbij horen (steunpunten, routes, informatiepanelen, banken, telescopen), waterwinfunctie bij Nijverdal en bij Holten de landbouw functie binnen Natura 2000 is verwaarloosbaar klein, buiten het Natura gebied is landbouw de hoofdfunctie, verkeerfunctie; de zandwegen hebben geen verkeerkundige betekenis meer. Ze zijn alleen nog van betekenis voor recreatief gebruik door specifieke doelgroepen (ouderen en gehandicapten) en voor beheer en exploitatie van de bos- en natuurgebieden op de heuvelrug. De Toeristenweg is zoals de naam al zegt bedoelt voor recreatief verkeer. Alleen overdag is gebruik van de weg door het gemotoriseerd verkeer mogelijk. Het bestaand gebruik is getoetst aan de instandhoudingsdoelen. Binnen Natura Daaruit komt naar voren dat door zonering vanuit het nationaal park en actief beheer van SBB en NM er aan bijdragen dat er wel knelpunten zijn, maar binnen het Natura gebied zijn dat geen grote knelpunten. Voorbeelden zijn: vennen waar runderen schade veroorzaken, berm- en wegbeheer dat negatieve effecten geeft, ballonvaarders die te laag vliegen. Van het recreatief gebruik is geconstateerd dat effecten mogelijk zijn (zie Natuurtoets A&W, 2009). Voor dat onderdeel moet een Passende beoordeling plaats vinden. Het concept beheerplan stelt geen maatregelen voor vermindering van de openstelling van wegen en paden voor; er wordt om de effecten te verzachten extra ingezet op verbetering en uitbreiding van het leefgebied voor het Korhoen. Buiten Natura De belangrijkste knelpunten in bestaand gebruik van buiten Natura 2000 gebied zijn de milieueffecten via de lucht (ammoniak kader). Er zijn drie belangrijke verandering die effect hebben gehad op de waterhuishouding op de overgang van hoog naar laag; dat is: de bosbegroeiing, de waterwinning en de daling in de aangrenzende cultuurgebieden. Wat betreft de waterhuishouding bestaat nog onvoldoende inzicht in de grondwaterhuishouding in het gebied Sprengenberg en de mogelijkheden voor uitbreiding natte heide. Het beheerplan stelt nader analyse voor; het is geen urgent probleem in de eerste planfase.
5
5. Maatregelen om de doelen te halen De maatregelen om de doelen te halen zijn uitgebreid toegelicht in het concept beheerplan. Ze zij in deze notitie in de bijlage opgenomen. Ze zijn te verdelen in enkele groepen a. Uitbreiding en verbetering heide biotoop. Het gaat om realiseren van een mozaïek van heide, bos en grazige vegetaties. De aanwijzing geeft aan dat uitbreiding een doelstelling is. Vergroten van de heide is effectief gebleken. Het concept beheerplan gaat uit van vergroten van de heide met 200 hectare in het gebied de Sprengenberg voor zowel korhoen als uitbreiding van natte heide. Zuidelijk daarvan is uitbreiding van heide eveneens voorgesteld daar is de uitbreiding ongeveer 400 hectare. Hoofddoel is de daar al aanwezige heidehabitats groot genoeg te maken als leefgebied voor het korhoen. Verder wordt een relatie met het agrarisch gebied aan de westzijde gemaakt; dit gebied is in het Natuurbeheerplan van de provincie SAN beheersgebied. Deze inzet is extra groot om daarmee de effecten van het recreatief gebruik te mitigeren. b. Intern maatregelen in het heide gebied intensiveren. Dat betreft onder meer de aanleg van kleine akkertjes en het herstellen van eertijds aanwezige akkers, bestrijden predatie door vos en kraai, zandige plekken in Jeneverbes struwelen aanleggen c. Nader onderzoek Er is nog onvoldoende inzicht in de hydrologie van het ondiepe watersysteem in het gebied Sprengenberg (uitbreidingsgebied natte heide). Ook is een verkenning nodig op welke wijze vrijstelling/ontheffing boswet verkregen kan worden. Beter inzicht in de overleving van korhoenkuikens moet leiden tot een grotere reproductie en daardoor toename van de populatie. Ook is een onderzoek naar de genetische verarming en eventueel inbrengen van genenmateriaal (eieren of adulte vogels) nodig
6
BIJLAGE: Maatregelen tabel uit concept beheerplan
7
8
9
Kaart 1: Habitattypenkaart 10
Kaart 2: Uitbreiding heide in de jaren 2008 en 2009 11
12
kaart 3 : streefbeeld kaart met habitatuitbreiding heide en andere inrichtingsmaatregelen
13
