remonstrants maandblad jaargang 23 nr. 8 september 2012 Verdraagzaamheid In het werelddorp en om de hoek

remonstrants maandblad jaargang 23 nr. 8  september 2012

Verdraagzaamheid In het werelddorp en om de hoek

van de redactie

Verdraagzaamheid in the global village Bert Dicou is nog met vakantie, dit keer zal ik u dus inleiden in dit septembernummer van AdRem. We staan aan het begin van een nieuw kerkelijk jaar. Het jaarthema Verdraagzaamheid in the global village zal het hele jaar centraal staan en ook onderwerp zijn van de beraadsdag 2013. Dit nummer introduceert dat nieuwe jaarthema. At Ipenburg schrijft over godsdienstvrijheid en de werkzaamheden van het IARF. De toevoeging ‘in the global village’ heeft al heel wat opgetrokken wenkbrauwen opgeleverd, maar hij geeft overtuigend aan dat we door de digitale media inderdaad in een werelddorp terecht zijn gekomen, wat zowel gunstig als ongunstig voor verdraagzaamheid uit kan pakken. Zainab El Suwaij, moslim - ­feministe en oprichtster van het American Islamic Congres in de VS, was voor de zomer in Nederland. Zij strijdt voor verdraagzaamheid en tolerantie tussen religies en voor de rechten van moslimvrouwen. Bekeerlingen tot de islam hebben het vaak lastig in Nederland. Vanessa Vroon – Najem bestudeerde het leven van moslima’s in Nederland. In haar proefschrift onderzoekt zij de spanningsvelden bij bekeerde vrouwen tussen hun

Nederlandse identiteit en hun identiteit als moslima. En ten slotte binnen dit thema: Wij hebben onlangs een maand mogen genieten van de Olympische Spelen in Londen. Lilian Roos beschrijft de ontstaansgeschiedenis en de waarden achter deze Spelen: een ode aan verdraagzaamheid, broeder-/zusterschap en tolerantie. We kunnen in dit nummer natuurlijk niet om de verkiezingen van 12 september heen. Joost Röselaers geeft u daarom een rondleiding door het politieke landschap aan de hand van een aantal thema’s. Voor de zomer betraden de jongeren van Arminius al de politieke arena. U vindt een kort verslag van hun bijeenkomst ‘Geloven in Politiek’, waar veel jongerenorganisaties van de politieke partijen acte-de-présence gaven.

•

Michel Peters Eindredacteur Het oktobernummer van AdRem verschijnt op 5 oktober 2012.

in dit nummer onder meer:  3 Korte berichten

10 Bekeerd tot de Islam

 4 Verdraagzaamheid

12 Overweging



14 Meedoen is belangrijker dan winnen

in het Werelddorp

 6 Jaarthema 2012 - 2013

Verdraagzaamheid  7 Column

16 Verkiezingen 19 ’t Rentmeestertje 20 Het gezicht van...

 8 Zwijgen is geen optie

colofon Redactie: Sigrid Coenradie, Bert Dicou (hoofdredacteur), Joan van Esveld, Martijn Junte, Michel Peters (eindredacteur), Lilian Roos en Carolien Sieverink. Redactieadres: AdRem, p/a Nieuwegracht 27 a, 3512 LC Utrecht, tel. 030 2316970, [email protected] Administratie (adreswijzigingen en andere mutaties): info@remonstranten. org, of via boven­staand redactie­adres. ING 4088342 t.n.v. AdRem Utrecht Website: www.remonstranten.org Kosten: gratis voor remonstranten, 30,- euro per jaar voor nietremonstranten. Advertentiewerving: Eric Zinger, 026 3333181, [email protected], tarieven op aanvraag verkrijgbaar. Uitgave: Boekencentrum Uitgevers Ontwerp: Marjorie Specht, www.ontwerpkantoor.nl Druk: Koninklijke BDU Barneveld ISSN 0925-238X © Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande toestemming van de redactie.

korte berichten

foto: Carola Spijkers

Christa Anbeek en Tjaard Barnard volgen remonstrants hoogleraar Marius van Leeuwen op Per 1 september 2012 worden mevrouw dr. Christa Anbeek en dr. Tjaard Barnard beiden voor 50% aangesteld als docenten aan het Remonstrants Seminarium, de predikantenopleiding van de remonstranten. Dit heeft de Algemene Vergadering van de Remonstrantse Broederschap op 2 juni besloten. Dr. Tjaard Barnard wordt rector van het Seminarium en docent remonstrantse theologie, in het bijzonder de praktische theologie. Dr. Christa Anbeek wordt aangesteld als hoofddocent remonstrantse theologie, in het bijzonder de systematische theologie. Aanleiding voor deze nieuwe aanstellingen is het emeritaat van de huidige hoogleraar prof. dr. Th. Marius van Leeuwen.

Remonstrants Seminarium terug naar Amsterdam Tevens heeft de Algemene Vergadering besloten dat het Seminarium van de Remonstranten wordt gevestigd aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en dat het contract met de Universiteit Leiden, dat eindigt op 1 januari 2013, niet wordt verlengd. Daarmee keert de predikantenopleiding van de Remonstranten terug naar Amsterdam waar het zich ook van 1634 tot 1873 bevond. De verhuizing naar de VU is mede een gevolg van de opheffing van de Protestantse Theologische Universiteit in Leiden. De remonstranten werkten in Leiden intensief samen met predikantenopleiding van de Protestantse Kerk in Nederland.

Correctie Bulderbos In het bomennummer van juni 2012 wordt over het Bulderbos bij Schiphol gezegd dat er ‘van het oorspronkelijke bos bijna niets meer over is’. Dat blijkt niet helemaal juist, zo meldde ons een lezer van AdRem. Het bos aan de IJweg in Vijfhuizen is behouden. Dit bos wordt onderhouden door een enthousiaste groep vrijwilligers ‘De Bulderboswachters’ o.l.v. Landschap Noord-Holland. Op 6 oktober is er weer een onderhoudsdag. Hulp is altijd welkom. Contactpersoon: Gerda Roset, telefoon 023-5613610.

KIJK

TIP!

Marius van Leeuwen is gast in Het Vermoeden van de IKON op 21 oktober, Nederland 2, van 11.30 tot 12.00 uur.

Boek ‘Religiestress’ verschenen Eind augustus is het nieuwe boek ‘Religiestress’ verschenen van Tom Mikkers, de algemeen secretaris van de remonstranten. Religie veroorzaakt stress in Nederland. Dat is vreemd. Kerken krimpen. Politieke partijen die zich beroepen op godsdienstige beginselen weten steeds minder kiezers aan te spreken. Wat kan ons religie dan nog schelen? Maar schijn bedriegt. Hoofddoekjes, christelijke homo-therapie en ritueel slachten verhitten de maatschappelijke gemoederen. Het redelijke religieuze spreken en het redelijk spreken over religie zijn steeds ingewikkelder geworden. Hoe is religiestress ontstaan? En belangrijker – want aan stress heeft niemand wat: hoe komen we er weer van af? Het eerste zelfhulpboek over religie. Religiestress. 144 pagina’s. Boekencentrum, 2012. Prijs 15,50. ISBN: 9789021144221. Bestellen: [email protected]

‘Die Holländer Stadt’ Met lichte weemoed nam ik na twee dagen afscheid van onze mede-remonstranten in Friedrichstadt. Ik zal proberen te vertellen wat het bezoek zo bijzonder maakte. Wij (vier Cozaleden en drie partners) werden eerst op zaterdagmiddag ontvangen in het Gemeindehaus met ‘Kaffee und Kuchen’. Daarna maakten we met een geschiedenisleraar uit de gemeente een stadswandeling door het zo Nederlands aandoende stadje met z’n gevels en grachtjes. Tijdens de lange reis naar deze remonstrantse gemeente in Sleeswijk-Holstein had ik me afgevraagd wat het bij mij zou winnen: het gevoel van vervreemding vanwege taalverschil en (oorlogs-) geschiedenis of dat van verbondenheid om het remonstrant zijn. Het laatste gevoel won het glansrijk. Ik voelde me thuis in deze gemeente die bijna vier eeuwen lang kans heeft gezien de remonstrantse waarden hoog te houden. Na de wandeling schoven we aan lange, feestelijk gedekte tafels voor de maaltijd die werd opgeluisterd door ons vioolspelende Coza-lid. De Haagse hopjes die we hadden meegebracht waren een schot in de roos (het bleek dat ds. Laman Trip die placht te geven aan haar catechisanten), ondanks de woorden uit de geloofsbelijdenis: ‘dass unser Dasein nicht erfüllt wird in unserem Sein und Haben, doch in etwas unendlich Grösserem, als wir erfassen können.’ De volgende morgen zagen we elkaar terug in de dienst die door de eigen predikant ds. Severien Bouman werd geleid. Bij het zingen van het antwoordlied: ‘Lobt Gott, den Herrn der Herrlichkeit’ kreeg ik tranen in mijn ogen. Na het koffiedrinken namen we afscheid en reisden we terug naar onze eigen levensopdracht. Wij stapten in de auto, een persoon van ons gezelschap stapte weer op de fiets. Nelleke Wentges – Viëtor Lid gemeente Nijmegen

jaargang 23 nr. 8 september 2012   3

thema verdraagzaamheid

verdraagzaamheid

in het Werelddorp We leven in toenemende mate in een werelddorp. Het is gemakkelijker dan ooit mensen met een andere taal, godsdienst en cultuur te ontmoeten. Wij zijn de Facebook-generatie. Via Facebook zijn 840 miljoen mensen met elkaar verbonden. Nederland heeft bijna 7 miljoen Facebook gebruikers, 40 procent van de bevolking.

Ik ben op Facebook bezig met een discussie over de verhouding tussen kerk en staat met D66’ers. Dan is er plotseling een chat die zegt ‘Hallo Pak At’. Het is een oud-student van mij uit Jayapura die zich meldt. Ik zet de video aan en we hebben een videoconversatie over de school, over collega’s en over de huidige politieke situatie in Papoea. De wereld een dorp, waar je even over de schutting met iemand praat, die 11.000 kilometer verderop woont. Een zoon van een goede vriendin van ons studeerde mijnbouw in Australië. Hij heeft op internet contact met een meisje uit China. Ze komt bij hem op bezoek in Australië en hij gaat een keer naar haar dorp in China. Ze trouwen in Maastricht en gaan daarna direct naar Amerika, waar hij zijn wetenschappelijke onderzoek voort kan zetten.

Bewustzijnsverandering  De term global village komt van de visionair op mediagebied Marshall MacLuhan. Hij beschrijft de revolutie van de boekdrukkunst, waardoor op een totaal nieuwe manier ideeën zich konden verspreiden. De drukpers staat aan de basis van de Reformatie en ook van de Renaissance. MacLuhan voorzag de opkomst van het internet en de bewustzijnsverandering die dit teweeg zou brengen, analoog aan de Gutenberg-revolutie. Het internet is een uitbreiding van het menselijk bewustzijn. The Global Village, het Werelddorp, is een metafoor voor de wereldwijde online-gemeenschappen. Het geeft een grotere betrokkenheid met elkaar en een groter gevoel van verantwoordelijkheid voor elkaar. Mogen we verwachten dat er meer begrip is, meer verdraagzaamheid in ons Werelddorp? Solidariteit tussen haves en havenots? Meer kennis van en begrip voor vreemde gebruiken als halal en koosjer voedsel, ritueel slachten, besnijdenis, het vasten met Ramadan, kledinggewoontes als hoofddoekjes, de kaftan, de jilbab en boerka’s? We zien eerder het omgekeerde: de opkomst van anti-islamisme, islamofobia, de associatie van de islam met terrorisme en wettelijke actie tegen de SGP en tegen ‘weigerambtenaren’. De stelling van Samuel P. Huntington uit 1993 over de onoverbrugbare kloof tussen het vrije Westen en de niet-westerse culturen, de Clash of Civilizations, heeft nog steeds aanhangers. Zij zien West4   adrem remonstrants maandblad

Europa en Noord-Amerika als het centrum van de beschaving en als de norm waar andere culturen en religies zich aan moeten meten. Maar dit is kortzichtig. Andere centra komen op en laten van zich horen. De mode gerelateerd aan de Islam daagt de spijkerbroekenrage van Levi’s en merkkleding uit met totaal andere kledingnormen: prachtige, design hoofddoeken en lange veelkleurige of stemmig witte of zwarte rokken.

Godsdienstvrijheid  In West Europa is er sprake van een snelle secularisering, van vergrijzing en een afname

van het ledental en van kerkbezoek. Toch staat de discussie over religie hoog op de agenda. Voor een deel komt dit door het debat over de aard van de wereldislam en de mate waarin dit een bedreiging vormt voor onze manier van leven. Voor een ander deel komt dit door het ontstaan van allerlei nieuwe religieuze bewegingen en van een ongebonden spiritualiteit, beoefend in de vorm van meditaties en trainingen als tantrisme, yoga en vipassana. Het recht op godsdienstvrijheid roept nieuwe dilemma’s op. Hoe weeg je in het recente debat over ritueel slachten het recht op halal en koosjer slachten af tegen mogelijk extra dierenleed? Is het dragen van een hoofddoekje een uiting van een religieuze overtuiging, net als het dragen van een habijt, een keppeltje, een tulband of een crucifix? Is dat toegestaan in de publieke ruimte, aan de kassa in de supermarkt, door een rechter of een advokaat in functie of door een ambtenaar? Wanneer je dit afwijst voor mensen voor wie deze kledingsvoorschriften een wezenlijk onderdeel vormen van hun geloof, dan sluit je effectief grote groepen uit voor deze beroepen.

Moslimvrouwen moeten dus door ‘ons’ gedwongen worden hun hoofddoekjes af te doen en vrij te zijn. Maar hoe is het als de vrouwen zelf bewust kiezen voor het dragen ervan? Volgens Nussbaum worden vrouwen hier geobjectiveerd, gezien als willoze werktuigen voor het nut van mannen. Maar dat gebeurt ook in de pornografie en in de plastische chirurgie. Hier is de objectivering zelfs groeiend. Er zijn nauwelijks protesten van de orde als die tegen hoofdddoekjes. Er is nog een paradox. Mijn godsdienstvrijheid geeft me het recht om anderen van de juistheid van mijn religie te overtuigen, maar daarmee maak ik een inbreuk op het recht van een ander om ongestoord zijn of haar religie uit te oefenen. Godsdienstvrijheid dient om minderheidsreligies te beschermen tegen meerderheidsreligies en tegen beïnvloeding door de staat, die zijn eigen religie, de ‘civic religion’ of een levensbeschouwing, het secularisme, dominant wil maken. De staat doet tegenover religies ook meermalen een beroep op de goede orde, de zedelijkheid, het staatsbelang en de publieke orde om de godsdienstvrijheid in te perken.

Paradox  Godsdienstvrijheid is een paradox. Het is het

IARF  De International Association for Religious

recht om te kiezen voor een beperking van je rechten. De bekende Amerikaanse filosoof Martha Nussbaum heeft in haar boek The New Religious Intolerance: Overcoming the Politics of Fear in an Anxious Age (Harvard University Presss, 2012) betoogt dat vooral moslims slachtoffer zijn geworden van de nieuwe religieuze intolerantie. Wat maakte het dat de aanslagen van Anders Breivik in Noorwegen op 22 juli 2011 die 77 slachtoffers eisten, in eerste instantie aan moslimextremisten werden toegeschreven? Waarom heeft Zwitserland, waar vier minaretten zijn, een wettelijk verbod op het bouwen van minaretten? Waarom mag in Duitsland een religieuze in vol habijt lesgeven, maar mag een moslimlerares geen hoofddoekje dragen in de klas? Waarom is er zoveel stampei over de bouw van een moslim- cultureel centrum in Beneden Manhattan? Waarom nam in mei 2011 de Tweede Kamer een wetsvoorstel aan dat ritueel slachten voor joden en moslims verbood? Het signaal is: godsdienstvrijheid is onderhandelbaar als het de vrijheid van moslims betreft. Volgens Nussbaum is nodig: respect voor het geweten van iedereen en in gelijke mate, een zelfkritische waakzaamheid en een sympathiek inlevings- en verbeeldingsvermogen. De staat dient zich neutraal op te stellen wat betreft zaken van het individuele geweten. Aan alle menselijke wezens dient een gelijke waardigheid toegekend te worden, een waardigheid die zich uitstrekt tot de manier waarop een individu zelf invulling geeft aan de vraag naar de zin van het leven. Het geweten en de menselijke waardigheid zijn twee kanten van dezelfde medaille. Nussbaum nodigt ons uit nieuwsgrierig te zijn en vriendschappen te sluiten over religieuze grenzen heen en een consistente ethiek van beleefdheid en fatsoen te ontwikkelen . Met meer begrip en respect kunnen we de politiek van de angst teboven komen en helpen bouwen aan een open en meer inclusieve toekomst. In de discussie over hoofddoekjes wordt steeds verondersteld dat de vaders hun dochters of mannen hun vrouwen dwingen om een hoofddoekje te dragen.

Freedom (IARF) houdt zich al sinds 1900 bezig met de verdediging van het recht op de vrijheid van godsdienst. Aanvankelijk ging het vooral om de godsdienstvrijheid van vrijzinnig christelijke groeperingen. Later kwamen daar de Unitariërs bij. De laatste jaren hebben ook geloofsgemeenschappen in Zuid - Azië en Japan zich aangesloten. Bij de IARF vieren we de ontmoeting met mensen met een andere religie, cultuur en levensovertuiging met wie we door banden van vriendschap verbonden zijn. In juli van dit jaar was IARF - Nederland gastheer van een congres voor IARF - leden in Europa en het Midden - Oosten met deelnemers uit Japan, Israël, Macedonië, Bulgarije, Roemenië, Duitsland, Noord - Ierland, Engeland en Nederland. Het waren boeiende discussies bijvoorbeeld over parallellen tussen pogingen tot verzoening tussen moslims, christenen en joden in Israël door Yehuda Stolov en zijn Interfaith Encounter Association in Jeruzalem. En tussen katholieken en protestanten in Noord - Ierland, waar Chris Hudson baanbrekend werk verrichtte in het vredesproces tussen katholieken en protestanten. Ook verwelkomden we een vertegenwoordiger van de Bektashi Sufi Orde uit Macedonië. Hij hield een hartstochtelijk pleidooi voor hulp van de IARF voor de erkenning van zijn geloofsgemeenschap. De IARF is nog steeds nodig. 

•

At Ipenburg Voorzitter IARF - Nederland Informatie: http://iarf.net en http://iarf.net/nlg

jaargang 23 nr. 8 september 2012   5

jaarthema verdraagzaamheid 2012 - 2013

Verdraagzaamheid in the global village Mobiliteit en communicatie zijn voor een deel van de wereldbevolking aanmerkelijk verbeterd. Maar zijn we hierdoor ook verdraagzamer geworden? Wat valt er over verdraagzaamheid te zeggen in een wereld die alsmaar kleiner wordt? Worden we door alle mogelijkheden om met elkaar in verbinding te staan klein van geest of groot van hart? Wat is de remonstrantse inbreng aan de discussie over Islam en populisme? Waardoor laten we ons inspireren als we proberen om verdraagzaam te zijn? Publicatie Islam, populisme en kerkelijke respons Ter introductie van het jaarthema verschijnt eind september 2012 het boekje Islam, populisme en kerkelijke respons van dr. Antje van der Hoek e.a. In hoeverre scheren ‘verlichte’ kerkgenootschappen met begrippen als vrijheid en verdraagzaamheid te zeer over de maatschappelijke werkelijkheid heen? In hoeverre hebben ook zij met hun individualistische inslag te weinig oog voor de heroplevende hang naar identiteit en gemeenschap? In deze publicatie bespreekt dr. Antje van der Hoek de kerkelijke discussie in Duitsland en Nederland over deze onderwerpen. Dit wordt gevolgd door reacties van remonstranten en enkele niet-remonstranten.

Deze publicatie kan helpen om de discussie in gemeenten op gang te brengen en dient tevens ter voorbereiding voor de remonstrantse Beraadsdag 2013, waar het thema verder uitgewerkt wordt met lezingen en workshops. 

•

Tolerantie tijdens Nacht van de theologie Voor de tweede keer waren de remonstranten dit jaar betrokken bij de Nacht van de Theologie op 21 juni. De Nacht van de Theologie wil theologen inspireren bij hun werk: • door zichtbaar te maken dat theologen in het publieke debat een rol hebben te vervullen. • door gezichtsbepalende theologen van verschillende kerkelijke signatuur en achtergrond met elkaar in contact te brengen. • door het gesprek over actuele thema’s in het publieke debat tussen theologen te stimuleren. • door prijzen toe te kennen aan theologen op verschillende gebieden. Dit jaar stond de Nacht van de Theologie in het teken van ‘vreemd vermogen’. De crisis in onze tijd is onder meer terug te voeren op verwarring over eigendomsverhoudingen (zowel de thematiek rond vluchtelingen als de eurocrisis). Ook theologie kan gezien worden als vreemd vermogen. Het is een discipline die verwarring zaait: ‘Vreemde jongens die theologen’. Een andere associatie bij het thema was de locatie waar de Nacht van de Theologie plaats vond. In de Hermitage is een permanente tentoonstelling van vreemd (Russisch) vermogen.

Trouw doen ook mee. Het stimuleren van verdraagzaamheid of het verbeteren van kerkelijke verhoudingen is ­eigenlijk geen doelstelling van de Nacht van de Theologie. Maar waar wordt samengewerkt en mensen van verschillende signatuur bij elkaar komen kan een oefening in verdraagzaamheid wel een gratis gevolg zijn. Dat laatste was zeker dit jaar aan de orde. Er gebeurde namelijk iets tijdens de Nacht van de Theologie dat de actuele tegenstelling orthodox-christelijk versus progressief/vrijzinnig – christelijk oversteeg. Dichtertheoloog Huub Oosterhuis kreeg uit handen van oudminister-president Ruud Lubbers de Theologie Oeuvreprijs uitgereikt. De liedteksten liggen gevoelig bij de kerkleiders van de Rooms-Katholieke Kerk. Dat nam niet weg dat bisschop De Korte van Groningen – immers niet alleen bisschop maar ook theoloog –, voorafgaand aan het diner waar later Huub Oosterhuis gelauwerd werd, voorging in gebed. Later op de avond was er ook even contact tussen de twee theologen, die je niet zo snel zult aantreffen bij een en dezelfde happening. Het officiële standpunt van rooms-katholieke kerkleiders over liederen van Huub Oosterhuis was na de Nacht van de Theologie niet gewijzigd. En toch veranderde er iets door het gebed van bisschop De Korte. 

De Nacht van de Theologie reikt verder dan enkel samenwerking tussen kerken. Uitgevers, omroepen en dagblad

Tom Mikkers Algemeen secretaris van de Remonstrantse Broederschap

6   adrem remonstrants maandblad

•

column

Hollandse Indo-Germaan Toen ik onlangs mijn Duitse vader van 82 vertelde dat ik Nederlander zou worden, reageerde hij oprecht geïnteresseerd naar het hoe en waarom en hoe duur. ‘170 euro, dat is het overwegen waard, ik denke dat ik ook noch Mal informiere ob ich Nederlander werden kann.’ Verbaasd reageerde ik ‘waarom zou je dat op jouw leeftijd nog willen?’ Zijn antwoord: ‘ik heb liever dat er een Nederlander sterft dan een Duitser!’, waarop we samen hartelijk konden lachen. Veertig jaar geleden, opgroeiend in een klein Brabants dorpje was je als kind van een Duitse vader en een moeder uit het voormalig Nederlands Indië ‘anders’. Op schoolreis maakte je je niet populair als je als enige in de bus je Duitse paspoort moest laten zien. Toen ik op mijn achtste verjaardagsfeestje van een klasgenoot een boek van de Fabeltjeskrant kado kreeg, wist ik écht niet wie die uil was omdat er bij mij thuis alleen Duitse zenders werden gekeken. In mijn studentenhuis, tijdens het gezamenlijk kijken naar voetbalwedstrijden Nederland-Duitsland leek de oorlog opnieuw uitgebroken en hoopte ik dat niemand in de gezamenlijke woonkamer wist dat ik Duits was. Gelukkig kon je het aan mijn uiterlijk niet zien! Tijdens vakanties had ik een baantje bij een groente­ winkel. Een ontevreden klant kwam terug met een verrotte tomaat in een zakje. Door wie bent u geholpen dan? Door dat kleine zwartje!

Menige identiteitscrises heb ik overwonnen. Ondanks de bijzondere Indo-Germaanse combinatie van mijn ouders heb ik mij altijd enorm Nederlands gevoeld! Ik woon hier tenslotte al vanaf mijn eerste levensjaar. Ik werd er hardhandig aan herinnerd dat ik dat niét was, toen een gemeente-ambtenaar van Rijnwaarden (waar ik enkele jaren geleden ben neergestreken) me belde en attendeerde op het feit dat ik voor 170 euro Nederlander kon worden. En zo geschiedde. Omdat er slechts 800 inwoners in mijn woonplaats wonen, kunnen we hier niet wachten op een collectieve naturalisatie-middag. Daarvoor wonen er te weinig niet-Nederlanders. Dus hield mijn ceremonie in dat ik met onze burgemeester een kopje koffie met Hollands gebakje nuttigde alvorens plechtig te beloven dat ik een braaf staatsburger zal zijn. Dat was ik al, dus verandert er niets, behalve dat ik 12 september voor het eerst in mijn leven mag stemmen! Ik merk dat de Duits-Nederlandse ressentimenten in de loop der jaren zijn afgenomen. En hier in het oosten van het land zelfs helemaal zijn verdwenen. Op dit moment zijn er andere bevolkingsgroepen de dupe van het klaarblijkelijk onvermijdelijke vijandsdenken. Dat dit binnen afzienbare tijd ook zal verdwijnen is de wens van deze Indo-Germaanse Nederlander.

•

Marjorie Specht Ontwerper van AdRem

jaargang 23 nr. 8 september 2012   7

thema verdraagzaamheid

He t gevecht van Z ainab E l Suwaij voor vrou w en rec

Zwijgen

is geen optie

Zainab El Suwaij (1971) ontvangt in de Nieuwe Liefde in Amsterdam. Als ‘moslim-feministe’ en als oprichter en voorzitter van het American Islamic Congres, wil iedereen haar wel spreken. Ze ontvluchtte Irak in 1991 na deelname aan een mislukte opstand tegen Saddam Hoessein en leeft nu in de VS. Ze is trots op haar nieuwe vaderland. Tegen klagende moslims zegt ze: ‘Je komt uit een land waar je je mond niet open mocht doen, waar je het geloof niet vrij mocht beleven, hier in Amerika ben je vrij. Dus klaag niet! Natuurlijk zijn er dingen die je niet bevallen, maar doe er wat aan.’ Wat doet het AIC?  ‘Na 9/11 barstte de discussie over moslims in de VS pas goed los, de angst voor de islam groeide sterk. Toen heb ik het AIC opgericht om te laten zien dat er ook een andere islam bestaat. Wij vechten voor interreligieuze dialoog, voor bescherming van religieuze minderheden en voor de emancipatie van moslimvrouwen. Wij geloven niet in geweld. We geloven niet dat mensen met een ander geloof onze vijanden zijn, we geloven niet in extremisme en radicale ideeën die ons worden opgedrongen. Wij prediken begrip en tolerantie

Interreligieuze dialoog wordt in ons land vaak op hoog niveau, tussen kerkleiders gevoerd. Is die benadering vruchtbaar?  ‘Nee, elkaar alleen ontmoeten en praten brengt ons niet veel verder. Op allerlei niveaus wordt er samen gegeten en standpunten uitgewisseld - ‘ik vind dit, jij vindt dat’- , maar komen we daardoor dichter bij elkaar? We hebben geen problemen met overeenkomsten, maar met verschillen, die creëren juist het onbegrip. Ik geloof meer in het samen vechten voor dezelfde zaak. Religieuze groeperingen moeten samenwerken waar vrijheid van

‘Je kun t nie t kiezen w aar je vandaan komt, maar we kunnen w el kiezen w at voor leven we willen leiden, we kunnen ons lo t in eigen h anden nemen’ voor elkaar. Ik ben alleen begonnen, nu werken er honderd mensen in mijn organisatie, ook mensen met een ander geloof. Wij hebben zes afdelingen, waarvan een aantal in islamitische landen als Tunesië en Egypte. Samen met christelijke, joodse en hindoe -organisaties geven wij trainingen aan studenten. Vierduizend studenten zijn betrokken op 70 universiteiten in de VS. Daarnaast voeren wij campagnes voor een concreet doel, laten wij ons horen in het Congres over kwesties van vrijheid van religie en ondersteunen wij religieuze minderheden in de moslimwereld (Bahaï, Ahmadiyya). Ik ben trots op mijn eigen religie, maar religies mogen ons als mensen niet van elkaar scheiden. We moeten juist zoeken naar de vele kwesties die ons verenigen.’ 8   adrem remonstrants maandblad

religie niet wordt gegarandeerd. Ik vecht even hard voor de vrije zondag van christenen als voor het recht om vijf maal per dag te bidden op de werkvloer voor moslims. Meer kennis kan bijdragen aan beter begrip over religies, maar is niet genoeg. Hoe veranderen we de houding van mensen?  ‘Dat is een moeilijke zaak inderdaad. De meeste kans op een verandering van houding heb ik in mijn eigen gemeenschap, daar richt ik me op. Moslimgemeenschappen in de VS draaien in een cirkel rond, zij moeten zich openstellen voor andere mensen, culturen, visies. Vooral over de pijnlijke kwesties moeten zij intern het gesprek voeren en de uitkomst van dat gesprek ook naar buiten toe verwoorden. Ze moeten hun eigen huis-

en rec ht en en t egen de fundamen talis t isc h e islam Wat geweld is, is geweld. Extremisme is extremisme. Islamitische vrouwen en kinderen zijn vaak de eerste slachtoffers van dergelijk geweld. Daar moeten wij ons krachtig tegen verzetten, ook al worden wij daardoor zelf doelwit van aanslagen. Niets rechtvaardigt dat vrouwen worden gestenigd. Alle kwesties die op de agenda staan van extremisten zijn tegengesteld aan mijn religie, aan mijn geloof in de menselijke waardigheid. Ik accepteer niet dat mensen hun gedachten en regels aan mij opleggen. Islam en Koran ontstonden ongeveer veertienhonderd jaar geleden. Zij zijn gebaseerd op gebeurtenissen die toen speelden, de Koran is een contextueel boek. Daarom is een herinterpretatie van de Koran nodig in onze moslimgemeenschap, een interpretatie die past in de tijd waarin we nu leven. Ook extremisten interpreteren de Koran op hun eigen radicale manier. Maar ik denk dat de islam noch enig andere religie mag accepteren dat mensen vermoord worden uit naam van God. Dat is crimineel handelen. Als ik mijn mond dicht houd, dan verandert er niets. Interreligieuze dialoog is helemaal niet zo moeilijk, eigenlijk hebben we het binnen ons geloof veel moeilijker met onderlinge verschillen. Vrijzinnigen weten elkaar goed te vinden over de grenzen van hun geloof heen. Orthodoxen trouwens ook, denk aan de haat tegen homo’s.’

werk doen. Dingen zullen veranderen als leden van een gemeenschap hun hart en hun geest open stellen. Pas dan kunnen speculaties en vooroordelen over en weer verdwijnen. Dat is niet gemakkelijk weet ik uit eigen ervaring. In Amerika ontmoette ik voor het eerst van mijn leven een jood in de Engelse les die ik volgde. Alle joden waren eind jaren ’60 uit Irak verdwenen. In de media stonden alleen negatieve verhalen, ze vertelden zonder uitzondering hoe slecht joden waren. Aan het eind van het jaar werd ik juist aan die joodse student gekoppeld voor een project. Die samenwerking ging aan het begin heel stroef. Misschien had hij ook wel een heel gekleurd beeld van arabieren en de islam. Maar geleidelijk ging het steeds beter en werden we goede vrienden. Het leerde me dat je niet alles wat je leest over een religie, cultuur of etniciteit voor waar aan moet nemen.’ Het beeld van de islam in het Westen wordt gevormd door de radicale variant ervan.  ‘Ja dat is heel erg. De fundamentalistische vorm van de islam moeten we met alle kracht bestrijden. Wij accepteren geen ‘maar’, er zijn geen excuses en vergoelijkingen. Wat kwaad is, is kwaad.

Wat is de rol van moslimvrouwen in deze strijd?  ‘Vrouwen en kinderen zijn slachtoffer van een fundamentalistische interpretatie van de islam. Maar vaak is het ook gewoon traditie, zijn het culturele regels en gebruiken waar vrouwen tegenaan lopen. Het zijn meestal mannen die deze teksten interpreteren vanuit hun eigen culturele achtergrond. Daarom is het zo belangrijk dat vrouwen zelf de heilige boeken gaan interpreteren. Ook moslims weten vaak niet zoveel van de islam. Ik vind het belangrijk dat we de islam niet overlaten aan anderen, ik wil dat mijn kinderen niet alleen leren hoe ze kunnen bidden, ik wil vooral dat ze leren hoe ze met andere mensen kunnen samenleven. Ik wil vooral dat ze kritisch en zelfstandig leren denken, zodat ze zich kunnen verweren tegen dogmatisme en extremisme. Een Afghaanse vrouw in mijn publiek zei eens dat haar altijd verteld werd dat de islam goed is voor vrouwen. Ik antwoordde haar: ’onthoud, als jou wordt verteld dat iets haram is, fout volgens het geloof, en ze zeggen dat in dezelfde situatie niet tegen mannen, dan weet jij dat het verkeerd is. Want dit staat in de Koran, dat vrouwen en mannen als gelijken zijn geschapen. Dus jij en ik hoeven niets minder te accepteren dan gelijkheid.’

•

Michel Peters Coördinator communicatie bij de remonstranten Zie ook: www.aicongress.org jaargang 23 nr. 8 september 2012   9

thema verdraagzaamheid

tot de Islam

Bekeerd

Vanessa Vroon-Najem bekeerde zich lang geleden tot de Islam, maar kon zichzelf niet herkennen in de discussie over de Islam zoals die de afgelopen jaren in de Nederlandse media en de politiek werd gevoerd. Dat was aanleiding voor de antropologe om zich te verdiepen in het leven van moslima’s in Nederland. In haar proefschrift onderzoekt zij de spanningsvelden bij bekeerde vrouwen tussen hun Nederlandse identiteit en hun identiteit als moslima. Er wordt immers vaak beweerd dat die identiteiten niet samen kunnen gaan. Maar de vrouwen in de praktijk laten anders zien. Zusterschap  ‘In mijn onderzoek heb ik een aantal zustergroepen van moslimvrouwen leren kennen. Als je moslim wordt, treed je toe tot de wereldgemeenschap van de moslims, en alle moslims zijn zuster of broeder van elkaar. Als bekeerlinge word je dus een zuster in de Islam. De zustergroepen in mijn onderzoek zijn geïnitieerd door één of meerdere bekeerde vrouwen. Ze komen informeel samen, los van moskeeën of andere organisaties. In de zustergroepen wordt de Islam bestudeerd, aan de hand van religieuze en maatschappelijke onderwerpen. Veel bekeerlingen zijn ook op zoek naar contact met andere bekeerlingen, omdat ze dezelfde problemen en uitdagingen tegenkomen. Vragen als: ‘hoe vertel ik aan mijn ouders dat ik moslim ben geworden?’ en: ‘hoe introduceer ik dat ik graag een hoofddoek wil dragen?’ worden samen besproken en ervaringen worden gedeeld. Deze groepen zijn ook aantrekkelijk voor de jonge generatie geboren moslima’s. Door het aanhoudende, negatieve debat over de Islam in Nederland beseffen zij dat ze vaak onvoldoende kennis hebben van hun religie om een goed weerwoord te hebben.’

Stap voor stap  ‘Bekering tot de Islam komt voor op alle leeftijden, sommigen hebben volwassen kinderen voordat ze de stap nemen. De grootste groep van de bekeerlingen is begin twintig of nog net tiener. Je wordt je op die leeftijd bewust van het leven, en vraagt je af of studeren, werken en het vergaren van materiële zeker10   adrem remonstrants maandblad

heden het ultieme doel van het leven is. Vaak wordt door de vrouwen een zekere leegte ervaren. Ze zijn op zoek naar een zinvolle invulling van hun leven. Velen van de jongere generatie zijn opgevoed met niks, zonder religieus betekeniskader. Ze gaan op zoek, en oriënteren zich breed op de verschillende religies. Wat ik in mijn onderzoek ben tegengekomen is dat de vrouwen al onderdelen van de Islam praktiseren, zonder zich daadwerkelijk te bekeren. Elke bekeerlinge doet wel een keer mee met de ramadan, voordat zij de geloofsgetuigenis uitspreekt. De veranderingen in het dagelijks leven na de bekering zijn talrijk, maar gelukkig geeft de Islam de mogelijkheid het geloof stap voor stap te leren. Zo is het verplichte gebed in het Arabisch. Sommigen leren het van iemand, anderen uit een boekje dat ze in hun hand houden tijdens het bidden en ook You Tube staat vol met filmpjes over hoe je het gebed moet uitvoeren. Als je de woorden nog niet kunt zeggen, dan doe je alvast de bewegingen. En wanneer het Arabisch nog te lastig is, dan doe je het in het Nederlands totdat Arabisch wel lukt. Ook de vijf keer per dag bidden hoeft niet in één keer te worden gehaald. Een vrouw vertelde me dat ze elk jaar met de ramadan een gebed meer in haar leven inpaste. Ze begon met een keer per dag, het jaar daarop met twee gebeden, totdat ze uiteindelijk vijf keer per dag bad. Dit wordt ook in de zustergroepen geadviseerd, doe het rustig aan. Liever iets kleins dat je vol kunt houden, dan iets groots dat je uiteindelijk weer op moet geven.’

Zwart-wit foto’s: Laurens, 25, is getrouwd met een Moslima en tot de Islam bekeerd. Hij leeft en handelt als een moslim. Hij vast tijdens de ramadan en viert als één van de weinige Nederlandse jongeren het Eid-Ul-Fitr feest. Het Suikerfeest, zo in het Nederlands bekend, viert hij bij zijn schoonouders. Foto’s: Willem Poelstra / Hollandse Hoogte.

leven leidde. In de Hadith staan alle gebruiken, gebeden en handelingen van de profeet beschreven, zodat ze door moslims kunnen worden gevolgd. Je neemt dus iets niet zomaar aan omdat een moslim het doet, het is pas Islam als het precies zo in een Koranvers of Hadith te vinden is. Het is een sterke stroming in de islamitische wereld, die duidelijk vertegenwoordigd is bij de bekeerlingen. Het past ook bij de Nederlandse vrouwen. Zij zijn niet tevreden met een antwoord als: ‘zo doen wij dat nou eenmaal’. Nederlandse vrouwen lezen de hele bibliotheek, en willen precies weten waar de voorschriften vandaan komen.’

Uit de kast  ‘De impact van de bekering is groot. Zeker wanneer de bekeerlinge een hoofddoek gaat dragen. Het is in Nederland geaccepteerd dat je als kind je eigen keuzes maakt, zo worden kinderen ook door hun ouders opgevoed. Dat kinderen die vrijheid vervolgens gebruiken is niet verrassend, maar het is wel even schrikken als het om de Islam gaat. Dat hun dochter een hoofddoek gaat dragen vinden ouders heel erg, en dat is een understatement. Ouders moeten dan aan familie, vrienden, buren en kennissen gaan uitleggen dat hun dochter moslima is geworden. Zo worden ze er ook zelf mee geconfronteerd. Ouders weten dat de Islam niet erg geaccepteerd is in de Nederlandse samenleving. Hun kind maakt een keuze waarmee ze het zich niet gemakkelijk maakt. Het is bijvoorbeeld moeilijker om een stageplek of een baan te krijgen met een hoofddoek en dat kan de carrièremogelijkheden van hun dochter beperken. Een hoofddoek gaan dragen wordt onder moslima’s vaak beschreven als uit de kast komen. Ze zien er als een berg tegenop om het thuis te vertellen. Een klein en gezellig hoofddoekje vinden ouders al erg, maar als het dan wat langer wordt en soberder van kleur, dan is het hek van de dam.’ Alleen de religie  ‘In de islamitische wereld is er een veranderingsproces aan de gang, dat te maken heeft met de grotere geletterdheid van de jongere generatie. Zij zijn niet afhankelijk van de orale traditie, of van wat de imam zegt. Zij zoeken zelf hun antwoorden bij elkaar in de schriftelijke bronnen van de Islam. De schriftelijke basis van de Islam is de Koran. Aanvulling op de Koran zijn de Hadith, een verzameling van overleveringen over het doen en laten en uitspraken van de profeet Mohammed. Het is aanbevelenswaardig om als moslim zo veel mogelijk te leven zoals de profeet, omdat hij een perfect

Een hoofddoek gaan dragen wordt onder moslima’s vaak beschreven als uit de kast komen

Les  Wat kerken kunnen leren van het verhaal van de moslima’s is dat er behoefte is aan een dagelijkse en praktische invulling van het leven vanuit het geloof. De Islam is een heel praktische religie: als je iets eet zeg je ‘bismillah’, als je iemand ziet groet je haar met de salaam, je bidt vijf keer per dag en eet halalvlees. Ook de plicht tot liefdadigheid geeft invulling aan het dagelijks leven. Liefdadigheid is een vorm van aanbidding, want alle goede, aardige en lieve dingen die je doet, doe je voor jezelf, voor de ander, maar bovenal voor God. Liefdadigheid is glimlachen naar iemand, omdat diegene zich dan beter voelt. Ook koken voor je gezin is liefdadigheid, en de moskee schoonmaken evenzo. Het Christendom is in vergelijking veel abstracter. Hoe vertaal je Jezus’ leven en sterven naar je eigen dagelijkse leven? Je moet in het Christendom meer zoeken naar een eigen invulling van het geloof. In de Islam is de invulling duidelijker gegeven.’

•

Carolien Sieverink Redactie AdRem, student aan het seminarium Vanessa Vroon - Najem spreekt op 20 september in de gemeente Naarden-Bussum over de bevindingen van haar onderzoek. Zie voor meer informatie www.remonstranten.org/bussum

Foto: Karen Robinson / Hollandse Hoogte.

jaargang 23 nr. 8 september 2012   11

overweging

N ieuwe verdraagzaam heid Op Facebook kwam ik de volgende vraag tegen van een scholier die een scriptie moest schrijven: ‘Ik zoek een non-fiction verhaal over verdraagzaamheid met een beetje racisme erbij’. Hij reageerde op een preek van een dominee over Romeinen 14, waar het nadrukkelijk gaat over het verdragen van elkaar. Ik keek goed en zag 2007 onder de vraag staan. Gedateerd? Ik had hem de krantenkop van een paar weken geleden kunnen geven: ‘Ik kan mezelf niet veranderen in een witte man’. Met daaronder: ‘na twee jaar fanatiek solliciteren heeft bedrijfseconoom Mohamed Zakir nog geen interessante baan’. Al jaren is bekend dat een sollicitant met een Arabische naam minder vaak succes heeft dan een met een Hollandse naam. In Nederland is een sluipend proces gaande van segregatie waarbij etnische, religieuze, sociale en culturele lijnen samenvallen. Kijk naar het onderwijs in de grote steden met steeds meer witte en zwarte scholen. Verdraagzaamheid maakt plaats voor onverschilligheid. Cynisme lijkt verloren idealen gemakkelijk weg te zetten als niet meer van deze tijd. Wat is er gaande in de Nederlandse samenleving?

Onzekerheid en angst  Aan de ene kant voegen we ons naadloos in een onstuitbaar proces van globalisering. Niet alleen digitaal maar ook in het persoonlijk leven. We reizen over de hele wereld voor wie zich dat (nog) kan permitteren, moedigen onze kinderen aan toch vooral verder te kijken dan de eigen bestaanshorizon. Aan de andere kant kruipen we lokaal terug in een, zo lijkt het, nieuwe cocon. Ons kleine landje aan de zee bevindt zich in een grote identiteitscrisis. Global en local kan maar moeilijk op elkaar worden afgestemd. Morele vrijheid en actieve verdraagzaamheid hebben plaatsgemaakt voor onzekerheid en angst over het eigen bestaan. Angst genereert gemakkelijk regressie- politiek, moreel en ook religieus. Verlangen naar nieuwe wegen wordt ingewisseld voor heimwee naar hoe het was. Tegelijk kunnen we niet ontkennen dat we in een transitie zitten. We ontkomen niet aan de versnelling van tijd, cultuur en aan de giga- ontwikkelingen op het gebied van economie en wetenschap.

Nieuwe wegen gaan  Naast angst en onzekerheid zijn er ook ongehoord boeiende initiatieven. Ik denk aan een drietal geslaagde yuppen die onlangs hun baan bij de Triodos bank opzegden en hun verdiende geld en goederen besloten weg te geven. Het gaf hen nieuwe innerlijke ruimte van vreugde en beschikbaar zijn. Ruimte voor een nieuwe vorm van verdraagzaamheid. Talloze netwerken ontstaan wereldwijd m.b.t. duurzaamheid op alle vlakken van het leven. Netwerken groeien vooral ook op interreligieus gebied. Ik denk aan de Charter of Compassion 2009, aangereikt door het werk van Karen Armstrong. Compassie, mededogen als sleutelwoord voor een nieuwe verdraagzaamheid. Voortgekomen uit de zogenaamde Gulden regel ‘Wat jij wil dat er aan jou gebeurt, doe dat 12   adrem remonstrants maandblad

ook aan een ander’. In het verlengde hiervan verscheen in 2010 het Manifest voor Verdraagzaamheid, gelanceerd door het Interreligieus Beraad Nederland. Met dit manifest willen de mensen die het ondertekenen de politieke partijen oproepen om zich uit te spreken voor respect en verdraagzaamheid. Op de home page staan de sleutelwoorden – verdraagzaamheid, vrijheid, vrede en verscheidenheid.

Diversiteit koesteren  De Declaration of Principles on Tolerance, ingesteld en ondertekend door de lidstaten van de UNESCO op 16 november 1995, formuleert de essentie van deze verdraagzaamheid. ‘Tolerance is respect, acceptance and appreciation of the rich diversity of our world cultures, our forms of expression and way of being human. Tolerance is harmony in difference. It is not only a moral duty. It is also a political and legal requirement… Tolerance is the responsibility that upholds human rights.’ Ook in 2012 staat de Internationale Dag van de Tolerantie op de agenda van de Nederlandse samenleving. Deze nieuwe verdraagzaamheid daagt ons uit de toenemende onverschilligheid, moreel en religieus onder ogen te zien en het gesprek aan te gaan met hen die een andere overtuiging volgen dan die vertrouwd is. Als wereldburger kunnen we niet meer terug willen naar hoe het ooit is geweest. Zoals Mahatma Gandhi zei: ‘Wees zelf de verandering die je in de wereld wilt zien.’

•

Tina Geels Remonstrants predikant NPB Bilthoven

Miniatuur

Mustafa! Het web staat er bol van: de Saoedische televisieserie Omar al-Farouk wordt gedurende deze Ramadan-maand in verschillende moslimlanden uitgezonden. De film vertelt het levensverhaal van Omar Ibn Al-Chattab, de schoonvader van de Profeet Mohammed, die van 634 tot 644 als tweede kalief over het Arabische Rijk heerste. Gerealiseerd door de beroemde Syrische acteur en regisseur Hatem Ali, veroorzaakt de aankondiging van de serie een ware orkaan aan reacties. Voor de Sji’ieten is Omar de tegenstander van Ali, hun eerste kalief en wordt daarom zijn gedachtenis verfoeid. Terwijl vele Soennieten vinden dat het verbod op afbeeldingen van de Profeet ook voor zijn trouwste metgezellen geldt, waaronder dus ook Omar. Deze kritische en soms bedreigende reacties weerhielden producent, regisseur en acteurs er niet van om de serie, al in 2010 opgenomen, juist in de maand Ramadan de ether in te sturen. Er wordt nog geprobeerd de uitzending te verbieden, maar lukken zal dat niet. De strijd is gestreden. Vertalingen in het Engels, Frans, Spaans, Portugees en Turks zijn al in de maak. Ik ben zeer benieuwd naar de serie die, gezien de eerdere films van Hatem Ali, een onvergetelijk epos in de stijl van The ten commandments van Cecil B. DeMille (1956) zal zijn. De Egyptische acteur Abdel Aziz Makhioun speelt in de serie de rol van Abu Taleb, de oom van de Profeet (en dus niet de burgemeester van Rotterdam). In een interview voor Al-Jazeera beschrijft hij de moeilijkste scène die hij moest spelen: It was a scene with the Prophet and since he cannot be impersonated, I had to look at the camera and imagine that I was talking to him. This was very hard to do. Dat wil ik graag geloven. Sterker nog: ik heb het zelf aan den lijve ondervonden. Dankzij een computerstoring. Dat zat zo. Plotseling vertikten muis en toetsenbord het om te communiceren met mijn onvolprezen DELL. God zij

dank heb ik sinds mijn verhuizing naar Rotterdam een troubleshooter die ik bij het geringste probleem kan bellen. Mustafa heet hij (als u in Rotterdam en omstreken woont, kunt u het adres bij mij krijgen). Mustafa is bij machte mijn computer op afstand over te nemen. Dan voel je je net als Abdel Aziz Makhioun sprekend tot Mohammed middels een onbeweeglijke camera. Je denkt dat je je computer zelf bedient, maar nee, op afstand neemt een onzichtbaar wezen de zaken over, laat het pijltje bewegen, klikt links aan, schrijft commando’s uit en wat al niet meer. Buiten beeld. Sterker nog: het onzichtbare wezen lost het probleem op! Ok, dat was niet zo ingewikkeld (nieuwe batterijen in toetsenbord achterstevoren geplaatst…) maar niettemin: dit grenst aan een wonder. ‘Mustafa’, sprak ik innig dankbaar, ‘je bent al net zo wonderlijk als de tweede kalief!’ Hij moest lachen. Nu nog de film kijken. Christiane Berkvens-Stevelinck Remonstrants predikant in de gemeenten Rotterdam en Breda

Dan zal een wolf zich neerleggen naast een lam, een panter vlijt zich bij een bokje neer; kalf en leeuw zullen samen weiden en een kleine jongen zal ze hoeden. Een koe en een beer grazen samen, hun jongen liggen bijeen; een leeuw en een rund eten beide stro. Bij het hol van een adder speelt een zuigeling, een kind graait met zijn hand naar het nest van een slang. Niemand doet kwaad, niemand sticht onheil op heel mijn heilige berg. Want kennis van de HEER vervult de aarde, zoals het water de bodem van de zee bedekt. Jeasaja 11, 6-9 illustraties: Aurora Cacciapuoti

thema verdraagzaamheid

meedoen is belangrijker 1 januari van het jaar 2012 is de dertigste Olympiade waarin de Olympische Spelen worden gehouden. Een Olympiade is een periode in de Griekse oudheid van vier jaar, waarin men zich vroeger voorbereidde op de Olympische Spelen. De eerste antieke Spelen van de eerste Olympiade zijn begonnen in 776 voor Christus. Antieke spelen  Van origine zijn de antieke vijfdaagse Olympische Spelen opgezet als religieus ritueel. Het merendeel van de dagen werd ingevuld met processies, offerplechtigheden en dankzeggingen. Zo vond op de eerste dag de ceremonie plaats. Alle sporters liepen in optocht naar de Hellanodikai (scheidsrechters) in het raadhuis van Olympia. Bij het beeld van Zeus zwoeren zij de eed om trouw de regels te volgen bij het beoefenen van de sportwedstrijden. De middelste dag was gewijd aan godsdienstige handelingen, zoals het slachten van ossen ter ere van Zeus. Tenslotte was de laatste en vijfde dag bedoeld voor rituele dankzeggingen. In de ochtend werden overwinningstekenen uitgereikt en de rest van de dag was het feest ter ere van Zeus en de andere goden. Op de tweede plaats waren de sportwedstrijden een belangrijk onderdeel van de Spelen. Niet religieus of sportief, maar bijna net zo belangrijk waren de Spelen vooral een ontmoetingsplek voor artistieke lieden, die optraden met literatuur, beeldhouwwerk en voorstellingen.

Moderne Spelen  Tot het jaar 393 hebben deze antieke Spelen van de Olympiade geduurd. De Romeinse keizer Theodosius I verbood toen namelijk de Spelen, omdat deze werden gezien als een heidens feest. Na een spelenloze periode van vijftien eeuwen werd gelukkig dit grootse wereldwijde sportevenement in 1896 hervat. Tijdens de eerste moderne Olympische Spelen kwamen uit 14 landen, 241 atleten bij elkaar die meededen aan 43 sportonderdelen. ‘All sports for all people. This is surely a phrase that people will consider foolishly utopian. That prospect troubles me not at all. I have pondered and studied it at length, and know that it is correct and possible,’ aldus oprichter van de eerste moderne Olympische Spelen, Pierre de Coubertin in 1919.

Sportieve gelijkheid in sekse  Dit jaar werden in de zomer de 30e moderne Olympische Spelen gehouden in Londen. Met nog altijd het streven naar ‘sport voor iedereen’ en sportieve gelijkheid voor mannen en vrouwen. De Olympische Spelen van 2012 zijn de eerste in de geschiedenis waarbij elk deelnemend land vrouwen in zijn Olympisch equipe heeft opgenomen. Voor het eerst in de Olympische geschiedenis wordt elk deelnemend land vertegenwoordigd door mannen en vrouwen. Qatar, Brunei en Saoedi-Arabië waren de enige 14   adrem remonstrants maandblad

drie landen die nog nooit atletes hadden afgevaardigd naar de Spelen. Voor de dames van Saoedi-Arabië heeft het IOC maandenlang moeten onderhandelen. Uiteindelijk heeft het land bevestigd vrouwelijke sporters mee te nemen naar Londen. Zij het wel onder drie strenge voorwaarden dat de vrouwen gekleed gaan volgens de sharia, toestemming krijgen van en vergezeld worden door een naaste, en er tijdens de wedstrijden absolute scheiding van sekse is. De twee Saoedische atletes die in actie zijn gekomen, zijn de hardloopster Sarah Attar (800 meter) en de judoka Wodjan Ali Seraj Abdulrahim Shahrkani (+78 kg). De judoka heeft zich ‘geplaatst’ met een wildcard en maakte met hoofddoek haar Olympische debuut, wat helaas niet lang duurde. In de eerste ronde werd ze in 1 minuut en 22 seconden uitgeschakeld. Attar was zeer vereerd dat ze mee mocht doen en hoopt dat vrouwen meer betrokken raken bij sport. De twee liepen nog wel op een gepaste afstand achter de mannen tijdens de openingsceremonie. De schutter Bahiya al-Hamad heeft de Qatarese vlag mogen dragen tijdens de openingsceremonie van de Olympische Spelen. Ze heeft daarover

dan winnen

gezegd: ‘Elke vrouwelijke sporter heeft een droom die ze wil vervullen. Mijn droom was om naar de Olympische Spelen te gaan. Ik hoop dat God alle andere atletes die een droom hebben, zal bijstaan.’ Sinds de tweede Spelen, in 1900, werden vrouwen toegelaten op de Spelen. (Terwijl de Spelen ooit naakt werden gehouden, zodat vrouwen niet konden deelnemen). Op de Zomerspelen van de zevende Olympiade in 1920 deed de eerste Nederlandse vrouw, Rie Beisenherz, mee op het onderdeel zwemmen. In 1936 was de zwemster Rie Mastenbroek de eerste Nederlandse vrouw die medailles won. Hoewel op de Spelen van 2012 nu elk land een vrouwelijke atleet heeft afgevaardigd, zijn er nog steeds twee sporten die juist niet door mannen worden beoefend, namelijk het schoonzwemmen en de evenwichtsbalk.

Sportieve gelijkheid; lichamelijk en geestelijk  De Olympische Spelen zijn er voor topsporters zonder een lichamelijke handicap of voor sporters die zich hebben geplaatst met de gevraagde toptijd. Zoals de Zuid-Afrikaanse voormalig paralympisch topatleet Oscar Pistorius,

Sarah Attar uit Saudi Arabië, foto: Jed Jacobsohn / HH

‘Blade Runner’. Hij loopt op twee beenprotheses van carbon en heeft zijn historische debuut gemaakt door zo hard te rennen dat hij de halve finales van de 400 meter op de Olympische Spelen in Londen heeft gehaald. Een absolute topprestatie. Vanaf 1960 worden Spelen georganiseerd voor sporters met een lichamelijke handicap, visuele beperking en/of hersenverlamming. De Paralympische Spelen zijn geboren. De nadruk ligt juist op wat de sporters wél kunnen, in plaats van op wat ze níet kunnen. In 2008 deden er ruim 4.200 atleten mee. De stad die de Olympische Spelen organiseert, verplicht zich ook aan de organisatie van de Paralympische Spelen. Door een schandaal op de Paralympische Spelen in 2000 en onduidelijkheid over hoe de beperking van een sporter kan worden vastgesteld, worden voor de intellectueel beperkten de Special Olympics georganiseerd. Belangrijk onderdeel van deze Spelen is het krijgen van meer zelfvertrouwen. “Let me win. But if I cannot win, let me be brave in the attempt” is de eed die zij afleggen. Bij de laatste editie waren ruim 7.500 atleten uit 182 landen aanwezig. Hoewel minder bekend, maar wel vanaf 1924 al actief, zijn de Spelen voor doven en slechthorenden. Ofwel de Deaflympische Spelen. Meer dan 4.000 atleten nemen deel. Zowel letterlijk als figuurlijk, zijn de in 2010 voor het eerst gehouden Olympische Jeugdspelen, een internationale sportmanifestatie voor sporters van 14 tot 18 jaar. De sportieve gelijkheid overal ter wereld staat met deze Spelen hoog in het vaandel. Geen enkel kind mag worden uitgesloten en daarom werkt Right To Play onder andere met meisjes, kinderen met een handicap, kinderen met HIV/ Aids, straatkinderen, voormalig kindsoldaten en vluchtelingen.

Onsportiviteit wordt gestraft  En terecht. Een sporter uit het organiserende land spreekt de eed namens alle sporters uit: ‘In the name of all the competitors I promise that we shall take part in these Olympic Games, respecting and abiding by the rules which govern them, committing ourselves to a sport without doping and without drugs, in the true spirit of sportsmanship, for the glory of sport and the honour of our teams.’ Religieuze teint  De religieuze ondertoon van de Spelen is er in de tegenwoordige tijd zo’n beetje van af. Hoewel de afgelopen Olympische Spelen precies plaatsvonden tijdens de vastenmaand bij de moslims. Van de 14.000 atleten, worden zo’n 3.500 voor de keuze gesteld om wel of niet te vasten. Een ‘goddelijk’ dilemma zoals er in de kranten wordt gekopt. Meningen over het uitstellen van deze verplichting zijn verdeeld. De een dankt de belangrijkste islamitische autoriteit voor het uitstel wat hem of haar is gegeven. De ander heeft het vertrouwen in de hulp God op de wedstrijddagen, voor hen is meedoen belangrijker dan winnen. 

•

Lilian Roos Redactielid AdRem, gemeente Amsterdam Vrijburg jaargang 23 nr. 8 september 2012   15

verkiezingen

12|9 wat staat er op het spel? Op woensdag 12 september vinden de (vervroegde) verkiezingen plaats, na de val van het eerste minderheidskabinet Rutte. Doordat de verkiezingen vlak na de zomervakantie plaatsvinden is er sprake van een korte campagnetijd. Welke onderwerpen spelen in de campagne een belangrijke rol en verdienen nader onderzoek bij het bepalen van een stemkeuze?

wij willen op sommige gebieden samengaan, en op andere gebieden zeker niet. Dit tweerichtingenbeleid is niet langer houdbaar. Het is tijd voor fundamentele keuzes: gaan we door met de Europese integratie, of keren we terug naar een federatie van (economisch) onafhankelijke landen, waar nationale belangen voor gaan? De partijen die meedoen aan de verkiezingen zijn in beide kampen verdeeld. Pro- of anti-Europa: dat belooft de kernvraag van de komende verkiezingsdebatten te worden.

Foto: Bert Spiertz / HH

Europese crisis  Hét onderwerp van de komende verkiezingen. De huidige economische crisis kan alleen worden opgelost op Europees niveau. Tenzij we besluiten om uit de Eurozone te stappen en dan dreigt een nieuwe crisis. Wilders, als populistisch-nationalist, heeft ‘Europa’ als hoofdthema van de verkiezingen gekozen. Ik ben het niet met zijn oplossingen eens, maar hij raakt met dit onderwerp een gevoelige snaar. Onze politici zijn er de afgelopen decennia niet in geslaagd om het volk blijvend te enthousiasmeren voor het Europese project. Hoewel we Euro’s in de portemonnee hebben, zonder grenscontroles reizen naar EU-landen en dagelijks met Europese wetgeving te maken hebben, staan de idealen van Europa ver van ons af. Ter illustratie: ik zag een medailleoverzicht per land van de Olympische Spelen in Londen. Er was een verschil met het officiële overzicht: Europa stond vermeld als één land, en stond op de eerste plek, ver voor de Verenigde Staten en China. Dit overzicht leek haast surrealistisch, ik zie Nederlandse fans niet juichen voor Duitse of Griekse atleten, en andersom zal dat ook niet het geval zijn. Dit voorbeeld raakt aan de kern van het Europese probleem: 16   adrem remonstrants maandblad

Islam  Onder invloed van Pim Fortuyn en Geert Wilders vormden de Islam en onze omgang met deze wereldgodsdienst jarenlang het hoofdonderwerp van verkiezingen. Geert Wilders heeft het onderwerp ‘Islam’ enigszins laten varen om prioriteit te geven aan ‘Europa’. De andere partijen halen opgelucht adem zonder dat het debat afgerond is. Er zijn veel vragen rondom de Islam onbeantwoord die het verdienen om verdiept te worden. Breder beschouwd gaat het om vragen over de omgang van politiek met beleving van godsdienst. Het onderwerp wordt af en toe aangestipt bijvoorbeeld rondom ritueel slachten. De debatten blijven te makkelijk hangen in vooringenomenheden en oneliners. Wat verwachten politici van godsdienstige instanties? Welke rol mag religie spelen in het publieke debat? Daaronder valt ook het spreken over de Islam. Een aantal politici gaf de afgelopen weken aan het Islamdebat nieuw leven te willen blazen, maar op een bredere en radicaal andere wijze. Ik hoop dat het daadwerkelijk zo ver zal komen. Ook hier zijn de verschillen tussen de partijen groot. De ene partij waardeert godsdienst en de rol van godsdienst in de ­samenleving heel anders dan de ander. Coalitiemogelijkheden  Zes partijen kunnen rekenen op een zetelaantal tussen de vijftien en de dertig, volgens de peilingen, waardoor het buitengewoon ingewikkeld dreigt te worden om een coalitie te vormen. Een coalitie moet dan uit vier of vijf partijen bestaan. Er staat ons wederom een lange periode van onderhandelen te wachten voordat er een regering gevormd kan worden. Ik ben er voorstander van om onze huidige politieke partijen te hergroeperen. Het Britse model heeft mijn voorkeur: er zijn daar drie partijen (liberalen, conservatieven en socialisten) die of alleen of met zijn tweeën een regering vormen. De vorige onderhandelingsronde onder leiding van de huidige premier Cameron duurde minder dan een week. In Nederland zouden de partijen zich ook kunnen

hergroeperen onder deze drie stromingen, eventueel aangevuld met een populistische stroming. Het vraagt om moed van de huidige politieke leiders om over hun eigen grenzen heen te stappen. Ik zie dat nu nog niet gebeuren, maar misschien maakt de (complexe) uitslag van de komende verkiezingen de vraag naar hergroepering meer prangend.

aan de uiterste flanken van het politieke spectrum. En wellicht is er dit keer een groter aantal dat strategisch stemt, meer nog dan vorige keren. Als ik mij tenslotte een stemadvies mag permitteren, ook al waarschuwde de redactie van Adrem om dat niet te doen: laat u vooral niet afleiden door de vele opwindende opiniepeilingen en de strijdende theorieën over coalities of het premierschap, maar kiest u vooral op grond van uw overwegingen, de programma’s en de kandidaten. Het wordt de hoogste tijd om ons te richten op de inhoud en op de langere termijn. De uitdagingen die voor ons liggen vragen daar dringend om. 

Wat stemmen remonstranten?  Regelmatig stellen buitenkerkelijken mij de vraag, op welke partij remonstranten stemmen. Mijn ervaring is dat daarop geen eenduidig antwoord te geven is. De politieke voorkeuren van de remonstranten zijn zo divers als hun individuele geloofsbelevingen. Ik vermoed dat remonstranten minder snel geneigd zullen zijn om te stemmen op partijen

•

Joost Röselaers Remonstrants predikant in gemeente Vrijburg Amsterdam

Geloof jij nog in de politiek? E en t erugblik op het jongerendebat Wat dat betreft was men het al gauw eens! Het zou goed zijn als er in Nederland een islamitische politieke partij zou komen. Het zou moeten kunnen, maar of het goed is voor het land, is nog maar de vraag. Er is in Nederland sprake van vrijheid van partijvorming en het eventueel een stem kunnen geven aan de minderheden zorgt wellicht voor rust in de maatschappij. Vanuit de zaal werd er actief meegediscussieerd. Naast de soms grote meningsverschillen werd er onderling ook veel gelachen. Tijdens de afsluiting merkte Japke van Malde, coördinator van de jonge remonstranten, op dat ze in de Tweede Kamer nog van deze jonge politici kunnen leren! Het was, kortom, een veelzijdige middag, waarin in ieder geval duidelijk naar voren kwam dat we nog genoeg in de politiek geloven, ieder op zijn eigen manier. 

‘De politiek’ is de laatste tijd weer hét gespreksonderwerp van de dag; er gebeurt tegenwoordig dan ook genoeg: de mislukte Catshuisonderhandelingen, het Kunduzakkoord (inmiddels het Lente-akkoord), allerhande lijsttrekkersverkiezingen, en ga zo maar door. Het jongerendebat van zaterdag 12 mei was daarom erg actueel. Jonge afgevaardigden van de PvdA, SP, CDJA, JOVD, D66, GroenLinks en de ChristenUnie waren aanwezig om met elkaar in gesprek te gaan over het geloven in de politiek. Joost Röselaers, predikant in Amsterdam, opende de middag. Twee Arminianen, Lilian Roos en Martijn ­Zuiderduin, vertelden in een korte column over wat geloof in de politiek voor hen betekent. Vervolgens ging het debat van start.

Redactie AdRem, lid van Arminius

14.00 rijbuerdramg V in 2 st WE Am ei 201

dijk Binnen s Falgun lte CDJA: r Scho exande Bergen D66: Al : Dylan SP an uijsm Jonker Elroy H Diep mers: PvdA: Rick JOVD: Hove Deelne ark ten Jan M SGPj: rsten Ko m GL: Fe

1077 12 m at 46, ckstra enbro

geloven REM_debat politiek A3.indd 1

Er werd (af en toe verhit) gediscussieerd over de volgende stellingen: De politiek moet zich niet bemoeien met religieuze rituelen. Hier was iedereen het over eens, mits het binnen het kader van de huidige wetgeving valt. Desalniettemin zorgde het onderwerp ‘ritueel slachten’ nog voor de nodige discussie. Ook werd religie gezien als een ‘rugtasje’ dat je niet zomaar af kan doen. Religieus zijn heeft niets met politiek te maken. Zolang men geen ‘last’ zou hebben van elkaar, moet het uitoefenen van een religie kunnen. Hierdoor ging het al gauw over de openingstijden van de winkels op de zondagen. Ook kwam er een nieuwe vraag naar voren: zijn christelijke partijen vandaag de dag nog wel nodig? Politici zijn net dominees: ze proberen anderen te overtuigen van hun gelijk. Dominees proberen eigenlijk niet te overtuigen, maar eerder op te voeden of voor te schrijven.

•

Lilian Roos

Onder

leiding

van Fr

anck Pl

Toegan

oum

g 5 eu

ro

n net litici zij

domin

ti ? Po he poli of nee mitisc rbod: ja of nee? Isla e v a rk Boe ten: ja l slach Rituee

ees: ja

of nee

rtij in eke pa

?

Nederl

and: ja

ng Jongere meer in

fo: ww

of nee

?

inius s te Arm emeen ten.org/arminiu

on w.rem

stran

02-04-12 15:01

jaargang 23 nr. 8 september 2012   17

advertentie

Probeer nu Het Vermoeden! • nummer 1 • september

Ieder kwartaal een magazine vol spiritualiteit en zingeving

2012

fair

Heb je naaste lief als jezelf maar leer eerst van jezelf

te houden

•

Schijn bedriegt

Eerlijkheid valt niet te

herkennen

En verder: Karen Armstrong,

Feest!

Joep de Hart en Annemiek

Schrijver

10 jaar Het Vermoeden

92 pagina’s met kleurrijke fotografie en prachtige gedichten

Feiten & fabels over Fair trade

• •

Alleen verkrijgbaar als abonnement Reageer voor 1 november en ontvang ook de eerste editie gratis

Het Vermoeden: voor hemelse wijsheid en aards geluk

Half jaar

van €9,50 voor

€3,50 Abonnement stopt automatisch!

www.hetvermoeden.nl/proef

euw tijdschrift • Nieuw tijdschrift • Nieuw tijdschrift • Nieuw tijdschrift • Nieuw tijdschrift • Nieuw tijdschr

Ja, ik ontvang een half jaar (2 nummers) Het Vermoeden voor €3,50

i.p.v. €9,50. Als ik voor 1 november reageer, ontvang ik tevens de eerste editie gratis. Abonnement stopt automatisch!

Naam M / V Straat Huisnr. Postcode + plaats Telefoon Geboortedatum E-mail

Voorwaarden: Bij automatische betaling. Deze aanbieding is geldig tot 31 december 2012. Het proefabonnement geldt voor 2 nummers en stopt daarna automatisch. Prijswijzigingen voorbehouden. Uw gegevens kunnen ook ter beschikking worden gesteld aan de NCRV, NCRV-gids en speciaal geselecteerde bedrijven (derden). Meer informatie hierover vindt u in het colofon van Het Vermoeden. Indien u hiertegen bezwaar heeft, kunt u dat hieronder aangeven. Ik maak bezwaar tegen verstrekking van mijn gegevens aan derden.

Ik betaal via automatische incasso €3,50 53547 Mijn rekeningnummer is: Handtekening

18   adrem Ook leuk om remonstrants cadeau temaandblad geven! Bel: 0900-7779995 (€0,15/min)

Stuur deze bon in een envelop zonder postzegel naar:

Antwoordnummer 25860 1200 VX Hilversum

’t Rentmeestertje

FLOEPIE – DE DEELAUTO – TIEN TIPS! Ruim 20 jaar delen mijn partner en ik nu al een auto met buren in de straat – onze auto-maten! Daarbij moet vermeld worden dat niemand van de betrokkenen dagelijks een auto voor het werk nodig had ….. Wij onderbraken de deel-formule voor één jaar i.v.m. zorg voor hulpbehoevende ouders die met het openbaar vervoer niet goed bereikbaar waren. 1. Zie  de auto vooral als een gebruiks­voorwerp – waar je zorgvuldig mee omgaat, maar waar ook een kras of erger op kan komen. Vertrouw elkaar daarin. 2. De dagwaarde (ANWB-richtlijn) op het moment van delen is uitgangspunt – degene ‘op wiens naam de auto staat’ ontvangt de helft retour. Bij verkoop/inruil/ einde deel-formule wordt weer de helft afgerekend op basis van de dagwaarde. 3. Onze formule is: één week met auto, één week zonder auto – we wisselen in de nacht van maandag op dinsdag. 4. Gevraagd kan worden om de auto te gebruiken in de week waarin je zonder zit. Gulden regel is: voel je vrij om in ‘jouw week’ nee te zeggen... 5. Zomervakanties gaan per jaar om-en-om. 6. Bespreek twee keer per jaar de gang van zaken en de extra wensen voor b.v. uitstapjes buiten het deel-rooster om en leg die goed vast. Denk ook aan onderhoudsbeurten. 7. Je kunt afspreken dat (bij toerbeurt?) de één vooral het schoonhouden van de auto regelt, de ander de financiële administratie, weer een ander het contact met de garage, enz. 8. Het uitlenen van de auto aan derden (b.v. een kind) is een punt. Bespreek dit tevoren! Wij spraken af dat dan ontstane schade voor rekening komt van degene die uitleent. 9. Overige schade – door wie van ons ook veroorzaakt – hebben we altijd gewoon gedeeld. Zoals we alle garagekosten altijd meteen hebben afgerekend, gedeeld dus.

10. Alle kosten worden teruggebracht tot een bedrag per kilometer. Aantal gereden kilometers bijhouden en later afrekenen. Een deelnemer aan de Rentmeestertjeworkshop van 10 maart j.l. ’t Rentmeestertje komt uit de koker van de taakgroep Duurzame Ontwikkeling. Voor een nadere uitwerking en toelichting zie de website www.remonstranten.org, onder de button ‘Remonstranten geven online’. Contactpersoon: Casper Ebeling Koning, tel. 06 54 95 1911, [email protected]

advertentie

PROGRAMMA NAJAAR 2012 WOODBROOKERS In prachtig verbouwd Woodbrooke Hotel 26 - 28 oktober 2012 LEVENSKUNST en LEVENSKUNDE in de OUDHEID Met Truus Cortenraad over hoe klassieke teksten doorleven in ons eigentijdse bestaan. Tekstmateriaal is inbegrepen. Kennis Grieks of Latijn is niet nodig. Prijs: € 275,- tot € 330,- p.p. 23 - 25 november 2012 ETHIEK, SCHOONHEID en EONEN Gerrit Teule onderzoekt bewustzijnsevolutie. Cursus over de wederzijdse beïnvloeding van de menselijke geest en de natuur- en geesteswetenschap, psychomaterie en non-locale tijdloze communicatie. Prijs: € 200,- tot € 254,- p.p. 24 december - 27 december 2012 KERSTWEEKEND Heerlijk samen genieten van kerst met facultatief programma van Marijke Sondorp. Prijs € 295,- tot € 350,- p.p. Meer info www.woodbrookers.nl of 0573 44 1734. Vereniging Woodbrookers Barchem

het gezicht van...

Arja Hamburger Arja Hamburger (60) werkt nu ruim een jaar op het landelijk bureau remonstranten als personeels­ functionaris. Haar grote klus vorig jaar was het in goede banen leiden van de instelling van het landelijk dienstverband voor predikanten. Ze heeft vier volwassen kinderen uit twee huwelijken. ‘Ik ben nieuwsgierig naar wat geloven is. Het is dan stimulerend om met predikanten en kerkraadsleden te werken, want die vinden daar duidelijk iets van’. Zoekend geloven  ‘Ik ben een echte Utrechtse, mijn vader was directeur van een familiebedrijf, de Koninklijke Nederlandse Lood- en Zink Pletterijen aan de Leidsekade. Dat bedrijf bestaat niet meer. Mijn moeder was oorspronkelijk hervormd, maar schoof op naar de vrijzinnige kant. Mijn vader kwam uit een joodse familie, maar ze waren niet praktiserend. Vanaf mijn jeugd gingen wij naar de Leeuwenberghkerk (NPB/ VVH) in Utrecht, waar ik ook catechisatie heb gedaan. We gingen echter naar een openbare school. Ook ben ik pas op mijn elfde gedoopt omdat mijn moeder zich niet kon vinden in de doopverklaring. Op die leeftijd schaamde ik me voor mijn doop. Ik heb het gymnasium gevolgd op De Werkplaats in Bilthoven. Daarna was religie een tijd niet in beeld, alhoewel, ik ben altijd kaarsen aan blijven steken in kerken met een positieve gedachte voor iets of iemand. Misschien is dat wel bidden. In 1995 kwam ik weer naar Utrecht en wilde ik mijn twee jongste kinderen kennis laten maken met het geloof. In de Leeuwenbergkerk heb ik toen de kinderkerk gedraaid met tien kinderen en van 2000 - 2004 heb ik daar in het bestuur gezeten. Als gemeente waren we sterk verouderd. In 2004 hebben we daarom besloten om de gemeente op te heffen en collectief de overgang naar de Geertekerk te maken. Een mooi gezamenlijk proces was dat eigenlijk wel.’ Werkzaam  ‘Na mijn studie Psychologie in Groningen, ben ik begonnen als intercedente bij een uitzendbureau. Daar kon ik mijn liefde voor productieprocessen goed kwijt. Daarna ben ik het vak psychiatrie gaan geven aan een opleiding voor verpleegkundigen en vervolgens heb ik gewerkt als secretaresse en directie-assistent en ambtelijk secretaris van een OR. Toen mijn kinderen klein waren had ik geen betaald werk, maar heb ik veel op school gedaan: voorzitter van de Medezeggenschapsraad en voorzitter van de MR van de gezamenlijke openbare scholen in Utrecht. Tien jaar lang heb ik daarna op het 20   adrem remonstrants maandblad

landelijk bureau van GroenLinks gewerkt. Daar ben ik uiteindelijk de eerste personeelsfunctionaris geworden.

Remonstranten  ‘De bedoeling is dat ik gemeenten werk uit handen neem rond personeelszaken en de aanstelling van predikanten professioneel begeleid. De afweging van individuele en organisatorische belangen in mijn baan vind ik heel boeiend. In het begin waren kerkenraden en predikanten redelijk terughoudend. In de loop van het jaar is dat veranderd en ontstond goede samenwerking. Nu komt men actief naar mij toe, heel fijn! Ik zit ook bij functioneringsgesprekken en dat is heel waardevol. Zo kan ik zien waar gemeenten mee bezig zijn en welke problemen ze ondervinden. Mijn taak is dan om aan te geven hoe men personeelskwesties moet oppakken. Mijn valkuil is dat ik ook ga meedenken over de vormgeving van gemeenten in de toekomst. Dat moet ik niet doen, daar ben ik niet voor aangenomen.’

Zeilen  ‘Zeilen is mijn passie. Ik ben net met mijn echtgenoot vijf weken op zee geweest. Zeilen betekent voor mij vrijheid, het is ‘een kerk zonder mensen’. Je vraagt of ik dan God ervaar? Ik formuleer het anders: ik ervaar op zee het wezenlijke van de dingen, de grootsheid en ongenaakbaarheid van de natuur, ik ervaar dat ik er mag zijn als onderdeel daarvan, dat ik getolereerd wordt. Zeilen werkt louterend, je moet alles loslaten, het geeft een ander perspectief op het leven. Ds. Heine Siebrand zegt dat God alleen een woord is dat iets mogelijk maakt, het denkbare perspectief van de natuur. God draagt de randvoorwaarden in zich dat alles beter kan worden, staat voor het ‘meer’ van de natuur. Als dat zo is, dan wil ik wel zeggen dat ik op zee God ervaar.’ 

•

Michel Peters Coördinator communicatie bij de remonstranten