REGIORAADSESSIE Verkeer en Vervoer agendapunt :
B-4
vergaderdatum :
9 december 2014
onderwerp :
‘Inhouse constructie’ GVB: bevoegdheidsverdeling Stadsregio en gemeente Amsterdam
aangemeld door :
Portefeuillehouder Financiën
behandelend ambtenaar :
Annemarie Smit
Gevraagde beslissing:
Kennis te nemen van onderstaande toelichting op de bevoegdheidsverdeling tussen de Stadsregio en de gemeente Amsterdam in het kader van de ‘inhouse constructie’ GVB; een meer gedetailleerde uitwerking wordt geagendeerd voor de vergadering van 17 maart 2015. Korte toelichting
In de Regioraadsessie Verkeer en Vervoer op 21 oktober jl. is gevraagd naar een overzicht van de bevoegdheden van de Stadsregio en de gemeente Amsterdam betreffende de zeggenschap over GVB Exploitatie BV in het kader van de ‘inhouse constructie’ GVB. Dit formulier bevat een toelichting op de bevoegdheidsverdeling op basis van de overeenkomst tussen de Stadsregio en de gemeente Amsterdam; een meer gedetailleerde uitwerking volgt voor de Regioraadsvergadering van 17 maart 2015. Achtergrond Naast de verantwoordelijkheden van de Stadsregio ten aanzien van de exploitatie van het openbaar vervoer, heeft de Stadsregio sinds het herstel van de zogenaamde ‘inhouse constructie’ sinds 15 december 2013 weer doorslaggevende zeggenschap over GVB “net als over haar eigen diensten”. Deze zeggenschap is een wettelijke vereiste voor onderhandse gunning van de concessie aan GVB (dus zonder dat daartoe een aanbesteding is gehouden). De concessie is in 2010 onderhands aan GVB verleend en daarbij is toen ook de ‘inhouse constructie’ opgezet. Begin 2012 is deze verbroken met het oog op de voorbereiding van een aanbesteding van de concessie Amsterdam. Met de inwerkingtreding van de Wet aanbestedingsvrijheid OV grote steden per 1 januari 2013 is ervoor gekozen de onderhands verleende concessie te continueren, waarbij deze eind 2013 is aangepast en verlengd tot maximaal eind 2024. In de vergadering van 4 maart 2014 is de Regioraad over het herstel van de ‘inhouse constructie’ geïnformeerd. Daarbij heeft de Regioraad het DB gemandateerd om een beleidskader inzake de zeggenschapsbevoegdheid GVB vast te stellen. Vormgeving ‘inhouse constructie’ GVB kent een holdingstructuur: GVB Holding NV, waaronder de verschillende werkmaatschappijen als BV’s hangen: GVB Exploitatie BV, GVB Infra BV, GVB Activa BV, GVB Veren BV en MEA BV. Het toezicht op GVB is op Holding niveau geregeld: de gemeente is aandeelhouder van de holding, de Raad van Commissarissen (RvC) is ingesteld op holdingniveau en ook de directie wordt op holdingniveau benoemd. 1
REGIORAADSESSIE Verkeer en Vervoer Vóór de onderhandse gunning lag de doorslaggevende zeggenschap bij de RvC. De RvC diende goedkeuring te geven aan strategische besluiten (zoals benoeming directie, jaarplan, grote investeringen). De Stadsregio stuurde enkel als opdrachtgever, via de concessie. Om aan de wettelijke vereiste van doorslaggevende zeggenschap te kunnen voldoen moet de Stadsregio, naast via de concessie, ook via de aandeelhoudersrelatie invloed kunnen uitoefenen. Deze zeggenschap betreft dus GVB Exploitatie BV, en niet de andere werkmaatschappijen die onder GVB holding NV hangen. GVB Exploitatie is immers de concessiehouder, de vervoerder aan wie de uitvoering van de concessie voor het openbaar vervoer in Amsterdam is opgedragen. Overigens heeft het DB bij het herstel van de ‘inhouse constructie’ het uitgangspunt herbevestigd dat het DB het concessiebeheer als het geëigende middel ziet om te sturen teneinde de kwaliteit van het OV in Amsterdam te waarborgen en te verbeteren. In GVB Activa BV is het eigendom en het beheer van de strategische activa, zoals het rollend materieel (bussen, trams, metro’s), ondergebracht. De zeggenschap van de Stadsregio over GVB Activa BV verloopt via het Convenant Strategische Activa vanaf 2013. In dit Convenant is onder meer geregeld dat de goedkeuring van de Stadsregio nodig is voor tussentijdse investeringen in strategische activa en dat strategische activa niet mogen worden afgestoten e.d. zonder de tussenkomst van de Stadsregio. De ratio daarvoor ligt in het feit dat de Stadsregio deze investeringen betaalt. Over GVB Infra BV (beheer en onderhoud van de railinfrastructuur) en GVB Veren BV (beheer en de exploitatie van de veren) heeft de Stadsregio geen (directe) zeggenschap. De gemeente Amsterdam is immers opdrachtgever van GVB Infra BV (gedelegeerde bevoegdheid vanuit de Stadregio) en van GVB Veren BV. Juridische structuur
Om de doorslaggevende zeggenschap over GVB Exploitatie BV te realiseren, zijn 2
REGIORAADSESSIE Verkeer en Vervoer allereerst de statuten van GVB Holding NV en GVB Exploitatie BV gewijzigd, zodanig dat de belangrijkste besluiten niet meer de goedkeuring van de RvC, maar die van de aandeelhouder nodig hebben. Daarnaast is op 5 december 2013 een overeenkomst tussen de Stadsregio en de gemeente Amsterdam gesloten, waarin de doorslaggevende zeggenschap van de Stadsregio over GVB Exploitatie via de aandeelhouder, de gemeente Amsterdam, is vastgelegd. Bevoegdheidsverdeling o.b.v. overeenkomst Stadsregio-gemeente Amsterdam In de overeenkomst van 5 december 2013 is afgesproken dat de gemeente de belangrijkste strategische besluiten éérst ter goedkeuring aan de Stadsregio voorlegt; dit betreft onder meer de benoeming/ontslag van directie en leden van de raad van commissarissen. Ook is hierin vastgelegd dat de gemeente geen aandeelhoudersbesluiten – die GVB Exploitatie betreffen – zal nemen zonder deze van tevoren aan de Stadsregio voor te leggen; de Stadsregio wordt dan in staat gesteld om een aanwijzing te geven over de wijze hoe de gemeente tijdens de aandeelhoudersvergadering moet stemmen. De gemeente is op grond van de overeenkomst gehouden deze aanwijzingen op te volgen. Dit geldt expliciet voor het vaststellen van het bedrijfsplan en de strategische visie van GVB Exploitatie BV. Ten slotte heeft de Stadsregio altijd de mogelijkheid om een instructie te geven over de wijze waarop de gemeente haar rol als aandeelhouder uitvoert, daar waar dit betrekking heeft op GVB Exploitatie BV. Overzicht bevoegdheden Stadsregio Aandeelhoudersbesluit (besluit gemeente als 100% aandeelhouder GVB) Benoeming, schorsing ontslag directeuren GVB
Bevoegdheid Stadsregio
Toelichting
Voorafgaande goedkeuring
Benoeming, schorsing ontslag commissarissen GVB
Voorafgaande goedkeuring
Vervreemding dan wel bezwaring met beperkte rechten e.d. van aandelen in GVB Holding NV
Voorafgaande goedkeuring
De gemeente benoemt, schorst of ontslaat geen directeuren zonder de voorafgaande goedkeuring van de Stadsregio De gemeente benoemt, schorst of ontslaat geen commissarissen zonder de voorafgaande goedkeuring van de Stadsregio De gemeente garandeert dat zij de aandelen in GVB Holding NV niet vervreemdt, dan wel bezwaard met beperkte rechten e.d. zonder de voorafgaande goedkeuring van de Stadsregio
Vaststelling bedrijfsplan en strategische visie van GVB Exploitatie BV
Aanwijzingsbevoegdheid
Overige besluiten met betrekking tot GVB Exploitatie BV
Aanwijzingsbevoegdheid
3
Voorafgaand aan de vaststelling van het bedrijfsplan en de strategische visie van GVB Exploitatie BV kan de Stadsregio een aanwijzing geven; de gemeente is gehouden die op te volgen. Voorafgaand aan het nemen van besluiten m.b.t. GVB Exploitatie BV kan de Stadsregio een aanwijzing
REGIORAADSESSIE Verkeer en Vervoer Overige besluiten die geen betrekking hebben op GVB Exploitatie BV
Geen bevoegdheid
geven; de gemeente is gehouden die op te volgen. De doorslaggevende zeggenschap van de Stadsregio heeft betrekking op de concessiehouder, GVB Exploitatie BV (en niet op de andere werkmaatschappijen onder GVB Holding NV)
Overig De Stadregio kan te allen tijde een instructie uitvaardigen met betrekking tot de wijze waarop de gemeente – met betrekking tot GVB Exploitatie BV - haar rechten en plichten als aandeelhouder in GVB Holding NV moet vervullen; de gemeente is gehouden die instructies op te volgen. De gemeente garandeert jegens de Stadsregio dat GVB Holding NV zich niet zal openstellen voor ander kapitaal, dan publiek kapitaal en dat zij haar invloed zal aanwenden ervoor te zorgen GVB Exploitatie BV geen activiteiten buiten het concessiegebied Amsterdam ontplooit.
Werkafspraken en beleidskader Op dit moment is een werkgroep, waaraan de Stadsregio, de gemeente Amsterdam en GVB deelnemen, bezig om de statutenwijziging en de overeenkomst te vertalen naar werkafspraken. Deze werkafspraken hebben zowel betrekking op de procedure van voorbereiding van de aandeelhoudersvergaderingen als het in kaart brengen van de precieze besluiten die binnen de invloedssfeer van de Stadsregio vallen. Mocht in de toekomst overigens blijken dat er toch verschil van interpretatie bestaat tussen de gemeente en de Stadsregio over of een besluit al dan niet betrekking heeft op GVB Exploitatie BV – en daarmee al dan niet onder de invloedsfeer van de Stadsregio valt dan houdt de doorslaggevende zeggenschap van de Stadsregio ook in dat de Stadsregio de doorslag kan geven hieromtrent. Het streven is deze werkafspraken voor het einde van het jaar in DB en het College van de gemeente Amsterdam te laten vaststellen. Daarnaast zal het DB nog een beleidskader vaststellen waarin wordt aangegeven hoe de Stadregio aan de bevoegdheid van doorslaggevende zeggenschap in GVB Exploitatie BV invulling zal geven. In dit beleidskader zal ook aandacht worden besteed aan de rolverdeling binnen het DB. Vanwege het onderscheid tussen het bevoegdheden die het DB op grond van de Wp2000 toekomen, en de zeggenschapsbevoegdheid GVB die het DB op grond van de overeenkomst met de gemeente Amsterdam toekomt, is het van belang deze bevoegdheden ook binnen het DB te scheiden. Deze scheiding is ook binnen het College van de gemeente Amsterdam doorgevoerd, met een wethouder Verkeer en Vervoer en een wethouder Deelnemingen. U zult naar verwachting in de regioraadsvergadering van 17 maart 2015 over de werkafspraken en het beleidskader worden geïnformeerd. Meegezonden stukken n.v.t.
4
REGIORAADSESSIE Verkeer en Vervoer Vervolgacties Financiële paragraaf Er zijn geen financiële consequenties verbonden aan dit voorstel. Communicatie Er vindt geen externe communicatie plaats over dit voorstel. Juridische Zaken Stibbe advocaten is betrokken geweest bij de totstandkoming van de overeenkomst tussen de Stadsregio en de gemeente Amsterdam d.d. 5 december 2013.
5
