Raad Gemeente Nijmegen Postbus HG Nijmegen. F. Clappers. Bijgaand treft u ter kennisname aan het rapport Kenniscoördinaten Knowviomagus

Korte Nieuwstraat 6 651 1 PP Nijmegen Telefoon (024) 329 91 11

Raad Gemeente Nijmegen Postbus 9105 6500 HG Nijmegen

Telefax

(024) 323 5 9 9 2

E-mail

[email protected]

Postadres Postbus 91 0 5 6 5 0 0 HG Nijmegen

Ons kenmerk

Contactpersoon

15-12-2004

G410/04.0052369

F. Clappers

Onderwerp

Aantal bijlagen

Doorkiesnummer

Rapport Kenniscoördinaten

1

32 92 8 2 0

Datum

Datum uw brief

Bijgaand treft u ter kennisname aan het rapport Kenniscoördinaten Knowviomagus.

Hoogacht end, college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester,

De Secretaris,

mevr. d r U G . ter Horst

ir

Nijmegen, de oudste stad van Nederland. Kijk op www.nijmegen2000.nl

H.K.W. Bekkers

51 EP01.04

Kenniscoördinaten Knowviomagus: Naar een aanpak voor versterking van de kenniseconomie in Nijmegen

Geschreven door Datum © 2004 OOST NV

: René Reijtenbagh, Jan Jonker : dinsdag 14 december 2004

Inhoud

Inleiding

3

1. Foto van de kenniseconomie Nijmegen 1.1 Inleiding 1.2 De Kennisintensieve bedrijvigheid Nijmegen 1.3 De Kennisgenererende bedrijvigheid 1.4 Kennisvelden in de kennisinstellingen 1.5 Identificatieclusters Kenniseconomie Nijmegen

5 5 6 10 13 17

2. Inventarisatie Kenniseconomie-initiatieven in Nijmegen 2.1 Inleiding 2.2 Inventarisatie

19 19 20

3. Sterkten/zwakten, kansen en bedreigingen 3.1 Inleiding 3.2 Bio-moleculair en medische technologie cluster 3.3 Semi-conductor/ICT-cluster 3.4 Klinisch en medisch cluster 3.5 Alpha en kennisintensieve dienstverleningscluster

21 21 22 25 28 31

4. Hoofdlijnen Actieprogramma Kenniseconomie Nijmegen 4.1 Inleiding 4.2 Profilering 4.2.1 Acquisitie op maat 4.2.2 Promotie van de kennisstad 4.2.3 Positioneren bestaand Innovatieplatform Nijmegen 4.2.4 Synergie andere beleidsvelden gericht op versterking kenniseconomie 4.3 Spin-off bevordering 4.3.1 Realisering Regionaal Innovatie Systeem (RIS) 4.3.2 Haalbaarheidsstudie naar een ‘Embedded Technology Platform’ (ETP) 4.3.3 Molecular Medicine & Life Sciences Incubator 4.4 Clustervorming 4.4.1 Nijmegen Health Valley 4.4.2 Clustering kennisintensieve zakelijke dienstverlening 4.4.3 Haalbaarheid clustering in de Maakindustrie 4.4.4 Realisering ICT en semi-conductor cluster 4.4.5 Topklinische zorgcluster 4.4.6 Prioriteitstelling uitvoering

34 34 34 34 35 35 36 36 36 37 37 38 38 38 39 39 40 43

Bijlage 1

44

Bijlage 2

48

Bijlage 3

50

Bijlage 4

51


2

Inleiding De directe aanleiding om onderhavig programma te realiseren is dat de Gemeente Nijmegen er in haar economisch beleid naar wil streven het aanwezige kennispotentieel voor de economie zo optimaal mogelijk te benutten. Hiertoe wil ze een concreet actieprogramma uitvoeren. Daarbij heeft 1 ze de volgende (thematische) beleidsvoornemens geformuleerd : 1. Stimuleren en ondersteunen clustervorming; 2. stimuleren en ondersteunen innovatie; 3. stimuleren en ondersteunen startende ondernemers. Binnen deze voornemens zijn vervolgens mogelijkheden voor concretisering aangegeven, gericht op voorwaardenscheppende thema´s en kennisgefocuste thema´s. Een concrete (en onderbouwde) invulling ontbreekt echter op dit moment. Het onderhavige rapport komt met een concrete invulling van de kennisgefocuste thema´s, waarbij zoveel mogelijk wordt aangesloten op de gesignaleerde aanwezige kansen en sterkten van het Nijmeegse kennisaanbod. Hoofdstuk 1 geeft een indicatieve beschrijving van aard en omvang van het kennisintensieve aanbod binnen het bedrijfsleven in Nijmegen. Daarbij wordt gekeken naar het aandeel bedrijven binnen het kennisintensieve segment dat te typeren is als kennisgenererend. Deze groep van bedrijven is te beschouwen als innovatiescheppend. Binnen de gehanteerde definitie van kennisgenererende activiteiten valt tevens het Hoger Beroeps- en Academisch Onderwijsaanbod evenals het Universitair Medisch Centrum St. Radboud. Vervolgens wordt in hoofdstuk 2 het kennisaanbod binnen de aanwezige kennisinstellingen getypeerd in ‘kennisvelden’. Op basis van het getypeerde kennisintensieve aanbod binnen het bedrijfsleven en de aanwezige ‘kennisvelden’ binnen de kennisinstellingen worden voldoende indicaties verkregen om de ‘kenniseconomie-speerpunten’ van Nijmegen te bepalen. Om te komen tot een meer kwalitatieve inkleuring van het potentieel van het kennisaanbod in Nijmegen zal in hoofdstuk 3 een Sterkte-, Zwakte-, Kansen- en Bedreigingenanalyse worden beschreven per gesignaleerd kennisspeerpunt. Dit gebeurt aan de hand van gesprekken met sleutelinformanten uit de gesignaleerde ‘kennisvelden’ en desk research. In hoofdstuk 4 wordt per kennisveld nagegaan welke initiatieven er momenteel lopen, gericht op economische potentieel benutting. Duidelijk wordt welke nieuwe initiatieven en/of extra inspanningen door de Gemeente Nijmegen geïnitieerd moeten worden, gericht op het verder benutten van de aanwezige kansen en sterkten van de Nijmeegse kenniseconomie. In hoofdstuk 4 zal het Actieprogramma Kenniseconomie Nijmegen concreet in hoofdlijnen worden voorgesteld.

1

Zie: Economisch beleidsplan ´Nijmegen maakt werk van een sterke economie 2000-2005`.


3

Schematisch ziet de aanpak er als volgt uit:

Indicatieve inventarisatie Kennisintensieve bedrijfsaanbod

(SBI-codelijst Technopartner)

Indicatieve inventarisatie kennisgenererende activiteiten

(Onderwijs en topklinische zorgaanbod)

Hoofdstuk 1

Hoofdstuk 1

Identificatie kennistechnologiegebieden

Inventarisatie lopende initiatieven

Identificatie kennisclusters

Hoofdstuk 2

Hoofdstuk 3

Inventarisatie lopende initiatieven per kenniscluster

Hoofdstuk 4

Sterkte / zwakte analyse Kansen / bedreigingen analyse per kenniscluster

Voorstellen versterking kenniseconomie

Noot: Wij benadrukken dat de gemaakte inventarisatie van het kennisaanbod binnen het bedrijfsleven en de kennisinstellingen gezien moet worden als indicatie voor de kennisintensiviteit van de Nijmeegse economie. Het gaat dus niet om een wetenschappelijke inventarisatie, zowel voor wat betreft de foto en de daarin aangegeven clusters, als wat betreft de SWOT-analyse. De exacte mate van kennisintensiviteit zou op bedrijfs- en instellingsniveau gemeten moeten worden. Vergelijking met het aanbod elders kan vervolgens een waardering opleveren voor de (relatieve) kennisintensiviteit. Wij gaan er desalniettemin vanuit dat aangegeven indicaties voldoende zijn om tot een adequate selectie te komen van de speerpunten van het kenniseconomie aanbod in Nijmegen.


4

1. Foto van de kenniseconomie Nijmegen 1.1 Inleiding De kennisintensieve sector is moeilijk te definiëren. De mate van kennisintensiviteit is namelijk een relatief begrip waarbij het daadwerkelijke meten van de mate van innovativiteit op bedrijfsniveau zeer arbeidsintensief is. Derhalve is in onderhavig rapport ervoor gekozen om op basis van een kwantitatieve analyse van het aanbod te komen tot een schets van het kennisintensieve aanbod. Een dergelijke schets is voldoende, gezien de doelstellingen van onderhavige activiteit namelijk te komen tot de identificatie van kansrijke ‘kennisvelden’ binnen de kenniseconomie in Nijmegen. Ter bepaling van de omvang van de commerciële kennisintensieve bedrijvigheid in de gemeente Nijmegen is gebruik gemaakt van door de landelijke Technostarters-coördinatoren gehanteerde BIC2 3 lijsten ter identificatie van haar doelgroep van Technostarters . 4

Hierbij wordt een Technostarter als volgt gedefinieerd : ‘Een technostarter is een bedrijf dat vijf jaar of minder bestaat, economisch actief is, niet onderdeel is van een groter bedrijf en werkzaam is op technologisch gebied. Het commercialiseert producten, processen of diensten, die het op basis van eigen technische vindingen of door een nieuwe combinatie van bestaande technologieën heeft ontwikkeld’. De voornoemde BIC-codelijsten zijn te gebruiken om een eerste zicht te krijgen van het kennisintensieve aanbod in Nijmegen. Daarbij dienen de volgende kanttekeningen te worden gemaakt: De uiteindelijke mate van kennisintensiviteit van een onderneming is afhankelijk van de daadwerkelijke bedrijfsvoering; • binnen het op deze wijze definiëren van kennisintensieve bedrijvigheid wordt geen rekening gehouden met het onderscheid dat te maken is tussen kennisvolgende en kennisgenererende bedrijven; • de kennisgenererende bedrijven zijn te beschouwen als ‘voorlopers’ in de regionale economie en zijn ‘broedplaatsen’ van vernieuwingen. •

Om enigszins tegemoet te komen aan deze kantekeningen is binnen het kennisintensieve segment tevens gekeken naar de aard en omvang van het kennisgenererende deel. Hiertoe maken we gebruik van een BIC-codelijst die in opdracht van de Gemeente Enschede is opgesteld door de 5 Universiteit Twente en het Adviesbureau I&O in Enschede .

2

BIC staat voor: Bedrijfs Identificatie Code. Deze wordt gehanteerd door de Kamers van Koophandel om bedrijven in te delen naar kernactiviteit. 3 Zie bijlage 1. 4 Actieprogramma TechnoPartner, Ministerie van Economische Zaken, januari 2004. 5 Zie bijlage 2.


5

1.2 De Kennisintensieve bedrijvigheid Nijmegen Ruim 45% van alle werkgelegenheid in Nijmegen kan worden gerekend tot de kennisintensieve bedrijvigheid. De kenniseconomie is van wezenlijke omvang en betekenis en blijft niet beperkt tot een bescheiden werkgelegenheidsomvang. Een ‘foto’ of ‘factsheet’ van het kennisintensieve aanbod in Nijmegen ziet u op pagina 8. Het kennisintensieve bedrijvenaanbod van Nijmegen bestaat voor het merendeel uit kennisintensieve Industrie en Zakelijke Dienstverlening: van de ongeveer 41.000 arbeidsplaatsen in het kennisintensieve segment zijn er ruim 24.000 voorhanden in beide sectoren (zie figuur 2). Binnen de industrie domineert het zogenaamde Philips ‘Chip technology-cluster’ met haar toeleverende bedrijven in de regio met ruim 5.000 arbeidsplaatsen, gevolgd door het Maakindustrie-cluster bestaande uit de metaalindustrie; vervaardiging van machines en apparaten met rond de 1.500 arbeidsplaatsen, drukkerijen met 1.200 arbeidsplaatsen en de voedingsmiddelenindustrie met ruim 800 arbeidsplaatsen. Opvallend is, dat de kennisintensieve industrie in Nijmegen, Philips niet meegenomen, zich kenmerkt door een relatief kleine bedrijfsomvang (tussen de 20 en 50 werkzame personen). Figuur 1 aandeel kennisintensieve werkgelegenheid naar sector 2003

27% 32% industrie onderwijs bouwnijverheid logistiek zakelijke dienstverlening

9%

8%

24%

Bron: O&I Gemeente Nijmegen

Verder onderscheiden we het Kennisintensieve Zakelijke dienstverleningscluster. Het betreft hier met name een groot aantal kleine adviesbedrijven. Binnen de zakelijke dienstverlening valt op dat binnen de activiteit speur- en ontwikkelingswerk een wezenlijk deel onder bio-medische Research & Development valt.


6

Samen met de werkgelegenheidsomvang binnen de onderdelen vervaardiging van bio-medische producten en de vervaardiging van medische apparaten en instrumenten onderscheiden we derhalve het Bio-medisch technologiecluster. Figuur 2: aandeel vestigingen kennisintensieve bedrijvigheid per sector 2003

11%

11% industrie onderwijs bouwnijverheid 57%

14%

logistiek zakelijke dienstverlening

7%

Bron: O&I Gemeente Nijmegen Figuur 5 laat zien dat het kennisintensieve segment wat bedrijfsomvang betreft vooral domineert bij bedrijven tot 1 werkzame persoon en bedrijven vanaf 21 werkzame personen en meer. Met name in het middensegment is het kennisintensieve segment ondervertegenwoordigd. Dit beeld wordt veroorzaakt door een groot aandeel eenpersoonsbedrijven in de zakelijke dienstverlening in de kleinste grootteklasse en een relatief hoog aandeel kennisintensieve industrie in de grote grootteklassen vanaf 21 werkzame personen. Figuur 3: aandeel kennisintensieve bedrijven naar grootteklasse 2003

80 70 60 niet-kennisintensieve vestigingen in % kennisintensieve vestigingen in %

50 40 30 20 10 grootteklasse 101+

grootteklasse 51 tot 100






0



7

Figuur 4 : Foto Kennisintensieve bedrijvigheid in Nijmegen Werkzame personen sbi-code Omschrijving 2003 Mutatie t.o.v. 1999 sector industrie 840 -11,5% 15 Vervaardiging van voedingsmiddelen en dranken 120 -46% 17, 18, 19 Vervaardiging van textiel, kleding, leer en lederwaren 67 -15% 20 Houtindustrie en vervaardiging van artikelen van hout,

Vestigingen 2003 Mutatie t.o.v. 1999 23 24 9

21% -14% 0

kurk, riet en vlechtwerk (geen meubels)

492

-12%

6

20%

1151

-20%

91

-14%

324

-18%

11

-21,5%

239

5%

23

4,5%

1443

-9%

68

19,2%

596

-53%

10

-37,5%

5154

18%

12

20%

329

10%

22

-12%

121 2285

9% 39%

14 56

40% 40%

13161

0%

369

9%

10208

-6%

358

24,5%

3483

-1%

455

36%

3923

-1%

214

9%

939 631 8275 767

-7% 36% -9% 12%

273 37 1393 49

26% 12% 13% -20%

67 Financiële beurzen, effectenmakelaars, assurantietussenpersonen, administratiekantoren, waarborgfondsen e.d.

578

-6%

118

-2,5%

Subtotaal sector zakelijke dienstverlening

11190

-6%

1870

-12,5%

Totaal

41965

-3,4%

3266

15%

21 Vervaardiging van papier en karton en papier- en kartonwaren 22 Uitgeverijen, drukkerijen en reproductie van opgenomen media 24, 25 Vervaardiging van chemische producten, producten van rubber en kunststof 26 Vervaardiging van glas, aardewerk, cement-, kalk- en gipsproducten 27, 28, 29 Vervaardiging van metalen in primaire vorm en van metalen producten, vervaardiging van machines en apparaten 30, 31 Vervaardiging van kantoormachines en computers en overige elektrische machines, apparaten en benodigdheden 32 Vervaardiging van audio-, video- en telecommunicatie-apparaten en benodigdheden 33 Vervaardiging van medische apparaten en instrumenten 34, 35 Vervaardiging van transportmiddelen 36 Vervaardiging van meubels, vervaardiging van overige goederen n.e.g. Subtotaal sector industrie 80 Sector onderwijs 45 Sector bouwnijverheid 60, 63, 64 Sector logistiek

Sector zakelijke dienstverlening 72 Computerservice- en informatietechnologiebureaus 73 Speur- en ontwikkelingswerk 74 Overige zakelijke dienstverlening 65 Financiële instellingen (uitgezonderd verzekeringswezen en pensioenfondsen)


8

Kijken we naar de werkgelegenheidsontwikkeling van het kennisintensieve segment in vergelijking tot de niet-kennisintensieve vestigingen, dan valt op dat in de periode 1999-2003 het kennisintensieve segment conjunctuur gevoeliger is dan het niet kennisintensieve segment: in alle grootteklassen, met uitzondering van de éénpersoonsbedrijven, is de werkgelegenheid meer afgenomen dan in het niet kennisintensieve segment. De werkgelegenheidsgroei in het eerder genoemde chipcluster heeft de totale neergang in de werkgelegenheid binnen de industrie in Nijmegen opgevangen. Met name binnen de groep bedrijven, vallend onder de activiteit ‘vervaardiging van computers en overige elektrische machines’, is de werkgelegenheid fors gedaald. Binnen de zakelijke dienstverlening is de overige zakelijke dienstverlening met 9% fors gedaald. Figuur 5: werkgelegenheidsontwikkeling naar grootteklasse kennisintensief en niet-kennisintensief.

15,00% 10,00% 5,00% niet-kennisintensief kennisintensief

gr oo tte kla ss e gr 0 oo tot tte 1 kla ss gr e oo 2 tte tot kla 5 s se gr oo 6 tte tot kla 10 ss e gr 11 oo tte tot kla 20 ss gr e oo 21 tte tot kla 50 ss e 51 tot gr 10 oo 0 tte kla ss e 10 1+

0,00% -5,00%

-10,00% -15,00%



9

1.3 De Kennisgenererende activiteiten Binnen het kennisintensieve segment kunnen we onderscheid maken tussen bedrijven en kennisinstellingen die kennis aanwenden en kennis ontwikkelen. Anders dan de kennisgenererende bedrijven, ontwikkelen de kennisaanwendende bedrijven zelf geen kennis, maar passen zij reeds bestaande kennis toe. Denk hierbij aan dienstverleners die hun kennis vermarkten, zoals accountants en adviseurs, maar ook vertaalbureaus vermarkten hun kennis. De mate van aanwezigheid van kennisgenererende bedrijvigheid biedt aanwijzingen omtrent het kennisontwikkelingpotentieel binnen het segment kennisintensieve bedrijvigheid in Nijmegen. In bijlage 3 staan de wegingsfactoren die inzicht bieden in hoe tot een selectie is gekomen van de BIC-codes van bijlage 2. Ook hier geldt, dat de uiteindelijke mate van kennisgenererendheid afhankelijk is van de daadwerkelijke bedrijfsvoering en/of inhoud van een functie. Een dergelijk overzicht biedt derhalve een indicatief inzicht in de omvang van het kennisgenererende deel van de kenniseconomie. Opgemerkt dient te worden dat in vergelijking tot de geselecteerde kennisintensieve bedrijvigheid binnen het kennisgenererende segment het UMC St. Radboud en het hoger onderwijsaanbod is meegenomen. Opvallend is verder, dat binnen de logistieke sector volgens de hiervoor genoemde afwegingen geen aanleiding is gevonden deze als kennisgenererend te bestempelen. Figuur 6. Foto Kennisgenererende bedrijvigheid Nijmegen Werkzame personen sbiOmschrijving 2003 Mutatie code t.o.v. 1999 48 -49% 24 Vervaardiging farmaceutische producten 275 5% 29 Vervaardiging van machines en apparaten 12 -98% 30 Vervaardiging van kantoormachines en computers 31 32 33

Vestigingen 2003 Mutatie t.o.v. 1999 1 -50% 10 0% 2 -66%

Vervaardiging van overige elektrische machines, apparaten en benodigdheden

465

-26.5%

7

-22%

Vervaardiging van audio-, video- en telecommunicatie-apparaten en –benodigdheden

5154

18%

12

20%

243

18,5%

12

-14%

865 631 5082 8037 20812

-1% 36% -19,5% 45% 8%

254 37 24 1 360

32% 12% -8% 0% 18%

Vervaardiging van medische apparaten en instrumenten

72

Computerservice- en informatietechnologiebureaus e.d.

73

Speur- en ontwikkelingswerk

80

Onderwijs

85

Academische ziekenhuizen

Totaal

Bron: O&I Gemeente Nijmegen Binnen het kennisgenererende deel domineert het ‘chip’- of ‘technology’-cluster, het (HBO en WO) onderwijscluster en de aanwezigheid van een zorgcluster bestaande uit het UMC St. Radboud. De kennisintensieve zakelijke dienstverlening maakt ruim 80% uit van het aantal kennisgenererende vestigingen. Het betreft bedrijven tot 5 werkzame personen die hier domineren. Binnen de kennisgenererende industrie domineert het grootbedrijf; ruim 10% van de kennisgenererende vestigingen in dit segment levert 30% van de kennisgenererende werkgelegenheid (ruim 6100 arbeidsplaatsen). De kennisgenererende zorg is volledig afkomstig van het UMC St. Radboud. De kanttekening die hierbij moet worden gemaakt, is dat een specialistisch ziekenhuis als de St. Maartenskliniek hierin niet is meegenomen. Zou dit wel zijn gebeurd, dan komt het Medische zorgcluster qua werkgelegenheidsomvang fors groter uit.


10

Figuur 7: aantal werkzame personen kennisgenererend naar sector 2003

30% industrie

39%

bouw zakelijke dienstverlening onderwijs

0%

zorg

7%

24%

Bron: O&I Gemeente Nijmegen Binnen de kennisgenererende bedrijvigheid is binnen het onderwijs enkel de HBO/WO werkgelegenheid meegenomen. Wanneer we de academische zorg meenemen in de totale kennisintensieve werkgelegenheid komen we op een totale werkgelegenheidsomvang binnen het kennisintensieve segment van bijna 56.000 werkzame personen. Binnen dit kennisintensieve segment zijn dan bijna 21.000 banen direct gerelateerd aan kennisgenererende bedrijvigheid. Figuur 8: aandeel werkgelegenheid naar kennisintensief, kennisgenererend

18%

kennismakers 45%

kennisaanwenders niet kennisintensieve bedrijvigheid 37%

Bron: O&I Gemeente Nijmegen Ruim éénderde van het aantal vestigingen in Nijmegen valt onder het kennisintensieve segment. Het kennisgenererende segment maakt binnen het kennisintensieve segment 13% uit van het aantal vestigingen (360 in totaal). Wanneer we concluderend het kennisintensieve en kennisgenererende aanbod in Nijmegen overzien zoals hiervóór gedefinieerd, dan kunnen we de volgende clusters identificeren: • Kennisintensieve zakelijke dienstverleningscluster;


11

• • • • •

medische zorgcluster: bestaande uit het UMC St. Radboud; chip-technology-cluster: bestaande uit Philips Semi-conductor industrie en haar regionale toeleveranciers; bio-medische technologie: bestaande uit bio-medisch technologische bedrijven en Speur & Ontwikkelingswerk; maakindustrie-cluster: bestaande uit Metaal-, Voedingsindustrie en Drukkerijen; onderwijscluster: bestaande uit het Wetenschappelijk- en Hoger beroepsonderwijs aanbod.

In de volgende paragraaf gaan we verder in op het kennisaanbod binnen de kennisinstellingen middels de identificatie van kennisvelden.


12

1.4 Kennisvelden in de kennisinstellingen In deze paragraaf wordt het wezenlijke kennisaanbod binnen de kennisinstellingen in Nijmegen geïdentificeerd. Het kennisaanbod binnen de kennisinstellingen is geanalyseerd en op basis daarvan zijn de meest wezenlijke kennisgebieden omschreven. Vervolgens zijn de geïdentificeerde kennisgebieden binnen de kennisinstellingen in Nijmegen verder geclusterd. Deze kennisclusters zijn vervolgens in een matrix geplaatst met het eerder geïdentificeerde kennisintensieve clusteraanbod binnen het bedrijfsleven. Op deze wijze wordt het kennisintensieve aanbod binnen de kennisinstellingen en het bedrijfsleven gekoppeld waardoor het kenniseconomie aanbod in Nijmegen in essentie geïdentificeerd is. a.

Het natuurwetenschappelijk kennisveld (chemie, fysica en informatica)

Het experimenteel - en theoretisch natuurkundeonderzoek binnen de Faculteit Natuurwetenschappen Wiskunde en Informatica richt zich sterk op (bio-)materialenonderzoek. Binnen de verschillende onderzoeksgroepen spelen veelbelovende ontwikkelingen, die zich uitermate lenen voor toepassingen in commerciële omgeving. Een voorbeeld is de ontwikkeling van microreactoren, waarbinnen met behulp van zogenaamde ‘lab-on-a-chip’-technologie, toepassingen voor zowel medische -/farmaceutische industrie als de voedingsindustrie ontwikkeld kunnen worden. Binnen dit cluster is een aantal prominente faciliteiten aanwezig, zoals een uniek Magnetenlab, een NMR (Nucleair Magnetic Resonance)-faciliteit, plus een Nano-lab in ontwikkeling. Het Nano-lab gaat zich specifiek richten op samenwerkingsprojecten op het gebied van nano-technologie tussen MKB en wetenschappers. Binnen het Nijmegen Instituut voor Informatie en Informatiekunde spelen de thema`s embedded technology, veiligheid, autorisatie/smart cards en ambient technology een centrale rol. Binnen deze thema`s lopen een aantal samenwerkingsverbanden met het bedrijfsleven (o.a. Pink Roccade, ATOS Origin en Philips). Op Nijmeegse schaal is met name de samenwerking met Philips van belang, die zich uitstrekt over zowel embedded technology als ambient technology (bijv. de “zelfdenkende” ijskast). Het besluit om het Philips Business and Innovation Center (52 degrees) te gaan realiseren is een sterke kans om binnen dit cluster een kenniscentrum van allure te ontwikkelen. Tevens is op lokaal niveau een duidelijke binding tussen afgestudeerde Informaticastudenten en ICT-bedrijven (waar velen een werkkring vinden). Een belangrijke ondersteunende factor voor de ontwikkeling van bedrijven en ICTdiensten/producten is de aanwezigheid van een breedbandige en sterk vertakte ICT-infrastructuur. De initiatieven vanuit het UCI (in samenwerking met onderwijsinstellingen en Gemeente Nijmegen) dienen leveren hieraan duidelijk een positieve bijdrage. b.

Medisch cluster/Molecular Life Sciences

De dominante speler binnen dit cluster is het Universitair Medisch Centrum Nijmegen (UMCN), bestaande uit het UMC St. Radboud dat topklinische zorg levert. Het UMC St. Radboud kent de volgende afdelingen met topklinische gezondheidszorg: Geriatrie, Intensive Care Kinderen, Neurologie, Nierziekten, Pijncentrum, Radiologie, Revalidatiegeneeskunde, Tandheelkunde.


13

6

Het UMCN-onderzoeksraamwerk bestaat uit de volgende hoofdprogramma´s: • Infectie, ontsteking, trauma en herstel; • genetische - en metabole aandoeningen; • nier- en vaataandoeningen; • neurowetenschappen; • oncologie. Binnen het UMCN is sprake van de volgende klinische topcentra: • Academisch Oncologisch Centrum Nijmegen; • Nijmeegs Universitair Centrum voor Infectieziekten; • Topcentrum Genetische en Metabole aandoeningen; • Traumacentrum Oost. Daarnaast zijn de volgende faciliteiten en instituten aanwezig binnen het UMCN en de Radboud Universiteit, waar deels op multidisciplinaire wijze (nieuwe) onderzoeksterreinen worden bewerkt: • Nijmegen Center for Molecular Life Sciences (NCMLS); • Centraal Dieren Laboratorium (CDL); • Clinical Research Center Nijmegen (CRCN) (wordt dit jaar m.b.v. Europese en provinciale subsidie ontwikkeld); • CMBI (Centrum voor Bioinformatica). Het Nijmegen Center for Molecular Life Sciences is opgericht om alle onderzoek op gebied van moleculaire wetenschappen binnen de Medische Faculteit en de Radboud Universiteit te bundelen. Op multidisciplinaire wijze worden binnen dit instituut onderzoeksprojecten uitgevoerd, waarbij kennisontwikkeling ten behoeve van verbeterde diagnostica en therapeutica centraal staat. Tevens zijn hier een aantal hoogwaardige faciliteiten aanwezig (zoals ‘clean room’ en ‘Micro-array’) onder de noemer Laboratory for Molecular Medicine. Het NCMLS heeft uitgebreide samenwerkingsrelaties met bio-medische - en farmabedrijven die actief zijn op het gebied van zowel de diagnostiek als therapeutica. Tot slot is de St. Maartenskliniek een belangrijke speler binnen dit cluster. De St. Maartenskliniek biedt topklinische gezondheidszorg op het gebied van orthopedie, reumatologie en revalidatie. Tussen de St. Maartenskliniek en de klinische afdelingen van het UMCN, evenals de Medische Faculteit, vindt op meerdere fronten samenwerking plaats. c.

Alpha (wetenschappen)Cluster/kennisintensieve zakelijke dienstverlening

De Faculteit der Sociale wetenschappen bestaat uit drie onderwijsinstituten waar zeven opleidingen worden aangeboden: - Psychologie & cognitiewetenschap - pedagogische wetenschappen & onderwijskunde - maatschappijwetenschappen Daarnaast heeft de faculteit drie onderzoeksinstituten: Nijmeegs Instituut voor Cognitie en Informatie (NICI), Behavioural Science Institute en Nijmeegs Instituut voor Sociaal Cultureel Onderzoek (NISCO). Onderzoek en ontwikkeling op het gebied van neurale netwerken vormt een belangrijk onderzoeksveld binnen het zogenaamde neurocognitiecluster. Dit cluster is terug te vinden binnen zowel de faculteit Talen en Psychologie als binnen de Medische Faculteit. Belangrijke organisaties zijn de Stichting Neurale Netwerken (SNN), die direct gelinkt is aan de vakgroep Biofysica van het UMCN, en het NICI, waarbinnen onderzoekers uit onder andere de Psychologie en Cognitiewetenschap werkzaam zijn.

6

Afkomstig van presentatie drs. J. Werner, Symposium Science meets Business, Nijmegen, 2003


14

Binnen SNN vindt onderzoek plaats op het gebied van artificiële/neurale netwerken, patroonherkenning/statistiek en medische diagnostiek. Informatieverwerking in het menselijk zenuwstelsel staat voorop. Het NICI doet onder andere onderzoek op het gebied van de Cognitiewetenschap, Psycholinguïstiek, Perceptie, Motoriek, Artificiële Intelligentie en Cognitieve Neurowetenschap en heeft een vooraanstaande positie op het gebied van de patroonherkenning, pen-computing. Daarnaast kent Nijmegen binnen dit gebied nog topinstituten zoals het Max Planck Instituut en het FC Donders Center for Cognitive Neuro Imaging. Binnen eerstgenoemd instituut vindt onder andere ontwikkeling plaats van nieuwe user interfaces met behulp van taal- en spraaktechnologie en psychologische/neurologische kennis. d.

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen kent een vijftal sectoren, waarbinnen opleidingsthema’s/richtingen zijn onderverdeeld. Een aantal van deze sectoren biedt opleidingen die duidelijk aansluiten bij bovengenoemde clusters binnen het academische complex. Het gaat met name om de Sector Gezondheidszorg (relatie naar het medisch cluster) en de Sector Techniek (via Hoger Laboratorium Onderwijs duidelijke link naar het cluster Moleculaire Life Sciences en via Informatica een link naar het Natuurwetenschappelijk cluster). De hierboven gegeven opsomming van onderzoeks- en kennisinstituten in specifieke thema´s kan nog verder worden geclusterd tot een beperkt aantal hoofdgebieden. Deze bieden een handvat voor ontwikkeling en invulling van de Nijmeegse kenniseconomie. In onderstaand figuur worden alle onderzoeksgebieden tegen elkaar afgezet. Daar waar duidelijke overlap wordt gesignaleerd, kan een samengesteld cluster worden benoemd. Figuur 9: geïdentificeerde kennisvelden binnen de kennisinstellingen te Nijmegen 7

FNWI

Med.f.

UMC St. Radboud

HLO

HAN Zorg

awetenschappen (Radboud Universiteit/HAN)

Biomoleculair/ (gen)-omics

FNWI cluster

UMC St. Radboud

medisch en zorgcluster Informatica/ ICT-cluster

HAN (ß-wetenschappen)

a-wetenschappen (Radboud Universiteit / HAN)

7

Psychologisch/ a-wetenschappen

FNWI staat voor Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica.


15

Grofweg onderscheiden we binnen de Nijmeegse kennisinstituten de volgende kennisvelden: • • • •

Moleculair/(gen)omics cluster; Medisch- en zorgcluster; Informatica-/ICT cluster; Alpha-wetenschappen-/Psychologisch cluster.

Qua volume springt het medisch- en zorgcluster er duidelijk uit, met name vanwege de grote hoeveelheid medewerkers binnen het UMC St. Radboud. Hiervan is echter slechts een relatief klein aandeel gericht op onderzoeksactiviteiten.


16

1.5 Identificatieclusters Kenniseconomie Nijmegen Eerder is al aangetoond dat deze clusters een schat aan toepassingsmogelijkheden in zich hebben. Om de (huidige) waarde voor de Nijmeegse kenniseconomie te kunnen aangeven is daarnaast gewenst inzicht te hebben in de mate waarin het lokale bedrijfsleven aansluiting vindt bij deze clusters. In onderstaand figuur worden de geïdentificeerde kennisclusters binnen de kennisinstellingen gekoppeld aan het kennisintensieve aanbod binnen het bedrijfsleven. Op deze wijze wordt duidelijk welke kennisclustergebieden in Nijmegen sterk vertegenwoordigd zijn. Figuur 10: identificatie kennisclusters naar kennisaanbod kennisinstellingen en bedrijfsleven

Kennisvelden binnen de kennisinstellingen

4: 16000 a-

wetenschappen / ICT 2: Informatica 6500 3: 8000 Medisch/zorg

1: 600 Biomol.

Kennisintensieve clusters bedrijfsleven

Bio-/medische technologie

Technologiecluster

Medisch/Zorg

Kennisintensieve dienstverlening overig

Figuur 11 geeft duidelijk een aantal aanknopingspunten voor groepering van kennisintensieve clusters binnen het bedrijfsleven en de kennisvelden binnen de kennisinstellingen. We onderscheiden de volgende clustergebieden: 1. 2. 3. 4.

Bio-moleculair- en medisch technologiecluster (werkgelegenheid bedrijfsleven 600) ICT- en semi-conductor cluster (werkgelegenheid 6.500 plus) Klinisch medisch cluster(werkgelegenheid 8.000 plus) Alpha en kennisintensieve dienstverleningscluster (ca. 16.000)

Bij genoemde cijfers dient een aantal opmerkingen te worden gemaakt: • Het klinisch medisch cluster bestaat voor een groot deel uit medewerkers van het UMC St. Radboud. Het bedrijfsleven is hier slechts mondjesmaat vertegenwoordigd (onder meer via levering van specifiek medische diensten, bijv. klinische testen). Het is echter te verwachten dat de bedrijfscomponent hierbinnen in de toekomst groeit, zowel door ontwikkeling van nieuwe diensten op medisch gebied als door veranderingen (privatisering) van het zorgstelsel.


17

• •

Het ICT/semi-conductor cluster wordt gedomineerd door Philips Nijmegen. Er zijn echter meer bedrijven aanwezig in dit cluster (zoals Systence, Terranetixs, ALSI), bovendien biedt de ontwikkeling van Philips BIC extra aanknopingspunten om dit cluster te versterken. Indien naast kennisgenererende- tevens kennisintensieve bedrijvigheid binnen het alphacluster wordt meegenomen, is het volume van dit cluster het grootst van alle clusters. Hierbinnen schuilt wellicht een prima mogelijkheid om de hoeveelheid “kennisscheppende” bedrijvigheid in Nijmegen te vergroten, door stimuleren van innovatie en samenwerking met de kennisinstituten.


18

2. Inventarisatie Kenniseconomie-initiatieven in Nijmegen 2.1 Inleiding

Geïnventariseerd zijn de initiatieven die momenteel ’lopen’ en in ontwikkeling zijn op het gebied van kenniseconomie-stimulering. Hierbij is gekeken wat het aanbod is in relatie tot de vier geïdentificeerde kenniseconomie-speerpunten. De generieke initiatieven zijn van toepassing voor alle vier speerpunten. Doel van deze inventarisatie is bij het formuleren van voor te stellen maatregelen zoveel mogelijk aan te sluiten bij lopende- en in ontwikkeling zijnde initiatieven. Hierdoor worden doublures voorkomen en wordt duidelijk in hoeverre een voor te stellen maatregel ’nieuw’ is.


19

2.2 Inventarisatie

Generieke initiatieven:

Financiering: Actieprogramma TechnoPartner

Starters: Actieprogramma TechnoPartner

Innovatiebevordering: Zesde Kader programma EU innovatieve Actieprogramma

Infrastructuur:

Ideeën incubator Marktgericht Innoveren & Implementeren Kennis Cluster Regeling Innovatiefonds III 2004-2007 2004-2008

Visie Triangle Technostarterscoördinatie

Sensibilisering Informal investors Bio-Medical Sciences Incubator (BMSI) Breedband KAN Innovateam Nederland gaat digitaal IX-Gelderland Stichting Nieuwe Bedrijvigheid (SNB) Start-wijzer Livewire Higher Level Growth Plus Nederland

Bio-moleculaire en medisch technologiecluster initiatieven - Nieuwe bedrijvigheid en spin-off activiteiten van de Radboud Universiteit / UMC St. Radboud - Actieplan Health Valley 2004 - Regionaal Innovatie Systeem Spin-off ontwikkeling - Food Valley - Expertise Centrum ’Applied Molecular Life Sciences - Avenir 2-Nanolaboratorium

ICT en semiconductor cluster initiatieven - Regionaal Innovatie Systeem Spin-off ontwikkeling - ICT-Kring Gelderland - Programme for Research and Embedded Systems Software - Revitalisering Winkelsteeg

Klinisch medisch cluster initiatieven - Actieplan Health Valley 2004 - Clinical Research Center Nijmegen (CRCN)

Alpha en kennisintensieve dienstverleningscluster initiatieven - Virtuele academie voor de logistiek

Financieringsbronnen: - Ministerie van Economische Zaken - Europese Unie - Provincie Gelderland - bedrijfsleven

- Gemeente Nijmegen - kennisinstellingen UMCN/Radboud Universiteit/HAN - Euregio Rijn Waal


20

3. Sterkten/zwakten, kansen en bedreigingen 3.1 Inleiding Per geïdentificeerd cluster is een inschatting gemaakt van de aanwezige sterkten en zwakten van voor de kenniseconomie relevante factoren. Op basis van aanwezige kennis en expertise binnen Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV (Oost NV) en recente onderzoeken en gesprekken met sleutelinformanten (zie bijlage 4) is een kwalitatieve inschatting gemaakt. De zo ontstane analyse biedt voldoende aanknopingspunten om te zien waar Nijmegen ongeveer staat voor wat betreft de geselecteerde variabelen. Vervolgens is gebruikmakend van dezelfde bronnen een indicatieve analyse gemaakt van de aanwezige kansen en bedreigingen. De kansen en bedreigingen geven belangrijke aanwijzingen van de ontwikkelingen in de (nabije) toekomst op de geselecteerde variabelen. Vervolgens zijn de gesignaleerde kansen en sterkten en de bedreigingen en zwakten met elkaar geconfronteerd. Hierbij is ernaar gestreefd met name zaken te benoemen die op enige wijze beïnvloedbaar zijn. Vervolgens worden acties voorgesteld om de kenniseconomie te versterken. Noot: Ook hier zij benadrukt dat het gaat om een indicatief beeld, geschetst op basis van open interviews en reeds binnen Oost NV aanwezige informatie (veelal voortkomend uit het netwerk met marktpartijen). De genoemde sterke en zwakke punten zijn dus niet verkregen uit op wetenschappelijke wijze verzamelde gegevens.


21

3.2 Bio-moleculair en medisch technologie cluster

Sterkte/zwakte-analyse bio-moleculair en medisch technologie cluster A. Samenstelling -industriële sector -diensten sector -niet commerciële dienstverlening

B. R&D/Innovatie -aantal hightech/kennisintensieve bedrijven -R&D intensiteit bedrijfsleven -R&D intensiteit kennisinstellingen -commercialisering kennispotentieel bedrijven -commercialisering kennispotentieel kennisinstellingen -mate van clustering bedrijven/kennisinstellingen

++

+

0

Opmerking Goede vertegenwoordiging farma Spin-offs en CRO’s Groot onderzoekscomplex moleculair

-

--

Opmerking Gros kennisintensief, niet allen high end Voor branche gemiddeld

X x

++

+

0

X x X x

Veel ideeën op de plank bij MKB In onderzoek

x x

De hoeveelheid samenwerkingsverbanden in de regio is matig In ketenverband kunnen interessante combi´s mogelijk zijn Projecten komen vaak moeilijk tot stand door o.a. ontbrekende financiën Goed aanbod hoog gekwalificeerd personeel Aansluiting is redelijk, maar kan veel beter

x

-benutting clusterpotentieel tussen bedrijven en kennisinstellingen

x

- aanbod gekwalificeerde werknemers

x

- aansluiting opleidingsaanbod op marktvraag

-nieuwe instellingen

--

X

-benutting clusterpotentieel tussen bedrijven

C. Nieuwe bedrijven en instellingen -techno start-ups -nieuwe buitenlandse bedrijven

-

x

++

+

0

-

--

x X X

Opmerking Waarschijnlijk gem. score Weinig acquisities over afgelopen jaren Idem

Verklaring tekens ++ = zeer gunstig / zeer sterk + = gunstig / sterk 0 = gemiddeld / neutraal = ongunstig / zwak -= zeer ongunstig / zeer zwak


22

Kansen Markt • Naar elkaar toetrekken van farma en biotech schept kansen voor NCMLS en bedrijvigheid hieruit. • Het groeiende belang van preventie en vroege diagnose binnen de gezondheidszorg sluit goed aan bij kennisposities van UMCN/Radboud Universiteit en bedrijfsleven in de regio. • Grote reservoir hoog opgeleide kenniswerkers biedt kansen voor aantrekken R&D-bedrijven. Value Chain • Aanwezigheid van praktisch alle ketenpartijen die nodig zijn voor bio-medische productontwikkeling (van research t/m serieproductie, distributie en reparatie services). • Verschillende fasen van klinisch onderzoek kunnen in Nijmegen worden gefaciliteerd. Ontwikkeling markt/technologie • Koppelen klinisch (plus biotechnologisch) hoogstaande kennis aan technische kennis in Twente. • Bundeling van klinisch onderzoek in Clinical Research Center Nijmegen. • Technologie o.g.v. genomic screening binnen NCMLS biedt kansen voor oncologische/diagnostische toepassingen. Ontwikkeling bedrijven • Aanwezigheid van ondernemersgerichte wetenschappers en onderzoeksgroepen binnen UMCN en Radboud Universiteit (o.a. Biochemie, Auto-immuunziekten). • Planontwikkeling rondom bio-medische incubator als samenwerking tussen Mercator en NCMLS. Geografische, economische, sociografische en politieke factoren • Aantrekkelijk woonklimaat in de regio sluit aan bij de behoeften van kwalitatief hoogwaardige werknemers. • Zowel de regionale als lokale overheden zetten sterk in op de ontwikkeling van het bio-medisch cluster in Oost-Nederland, waarbij Nijmegen een zware rol krijgt toebedeeld. Bedreigingen Markt • Kansrijke proposities dienen veelal in hoog tempo te worden ontwikkeld om te voorkomen dat de internationale markt (met name US-bedrijven) sneller met concurrerende producten komt. • Onvoldoende onderscheidend vermogen Nijmeegs kenniscomplex om bedrijven aan te kunnen trekken, (nog) geen keuze voor specifiek inhoudelijke thema´s. Value Chain • Onvoldoende aandacht voor integraal projectmanagement in regionaal bio-medisch cluster. • Onvoldoende (onderlinge) bekendheid van spelers om clusterverbanden te realiseren. Ontwikkeling technologie • Door de lange horizon van ontwikkelingstrajecten wordt het succes van commercialisering te laat zichtbaar om commitment van partijen vast te houden. • Gezamenlijke ontwikkeling kennisinstellingen en bedrijfsleven heeft teveel ad hoc karakter, terwijl een structuur wenselijk lijkt om intensieve samenwerking met een meer continu karakter te ontwikkelen. • Voldoende wetenschappers op topniveau, echter onvoldoende samenwerking en bundeling. Ontwikkeling bedrijven • Ontwikkeling van bedrijven vergt langlopende en kapitaalintensieve ontwikkeltrajecten, waardoor investeerders moeilijk gevonden kunnen worden. • Onvoldoende aandacht voor ontwikkeling ondernemersschap binnen bio-medische opleidingen. • Onvoldoende begeleiding van ontwikkeling businessproposities binnen kenniscomplex.


23

Geografische, economische, sociografische en politieke factoren • De grote hoeveelheid spelers (overheden, kennisinstellingen) leidt tot een complex krachtenveld, waardoor een consistente lijn in gevaar kan komen (o.a. door onderlinge concurrentie). • In huidige economische klimaat (waarin bezuiniging hoogtij viert) zijn onvoldoende middelen beschikbaar die nodig zijn om daadwerkelijk een impuls aan het cluster te geven. • Andere regio´s (Eindhoven-Aken-Maastricht) weten zich sterker te profileren als bio-medisch cluster. • Het woonklimaat komt onvoldoende tegemoet aan internationale kenniswerkers (o.m. ontbreken van gemeubileerde huurappartementen). Confrontatie sterkten/kansen • Aanwezigheid kennisinstellingen en bedrijfsleven met groeipotentieel en tegelijkertijd een goed aanbod van gekwalificeerd personeel. •

Commercialiseringpotentieel binnen het aanwezige bedrijfsleven en kennisinstellingen (spinoff´s en te vermarkten ‘kennis op de plank’).

Confrontatie zwakten/bedreigingen • Aanwezige samenwerkingspotentieel tussen bedrijven en/of kennisinstellingen onvoldoende benut. • Acquisities van vestigingen van bedrijven en instellingen is laag in samenhang met onvoldoende duidelijke profilering van Nijmegen als prima vestigingsmilieu voor bio-medische en moleculaire bedrijvigheid. Voorgestelde acties • Opzetten en uitvoering marketingplan gericht op kenniseconomie-profilering van Nijmegen. • Uitvoeren RIS (Regionaal Innovatie Systeem) gericht op kenniscommercialisatie binnen de kennisinstellingen. • Realiseren bio-medische incubator in samenwerking met Mercator en NCMLS. • Realiseren Health Valley Kring Nijmegen: via kennismakings- en workshop programma en inventarisatie aanbod via website aansluitend op bestaand Actieplan Health Valley.


24

3.3 Semi-conductor/ICT-cluster

Sterkte/zwakte analyse Semi-conductor/ICT cluster A. Samenstelling -industriële sector -diensten sector -niet commerciële dienstverlening

++ x

+

0

-

--

Opmerking Dominantie Philips Toelevering Nvt

0

-

-x

Opmerking

X

B. R&D/Innovatie ++ -aantal hightech/kennisintensieve bedrijven -R&D intensiteit bedrijfsleven

+

-R&D intensiteit kennisinstellingen

x

-commercialisering kennispotentieel bedrijven -commercialisering kennispotentieel kennisinstellingen -mate van clustering bedrijven/kennisinstellingen

x

X

Toegepaste R&D in Philips vestiging

x X

-benutting clusterpotentieel tussen bedrijven

x

-benutting clusterpotentieel tussen bedrijven en kennisinstellingen -aanbod gekwalificeerde werknemers

x x

-aansluiting opleidingsaanbod op marktvraag C. Nieuwe bedrijven en instellingen -techno start-ups -nieuwe buitenlandse bedrijven -nieuwe instellingen

x

++

+

0 x

-

--

X X

Gefragmenteerd kennisaanbod De hoeveelheid samenwerkingsverbanden in de regio is laag Met name in relatie tot medisch technologische toepassingen Philips besteed haar eigen R&D intern uit Goed aanbod hoog gekwalificeerd personeel Aansluiting is redelijk maar kan veel beter Opmerking Potentieel aanwezig Weinig acquisities over afgelopen jaren Idem

Verklaring tekens ++ = zeer gunstig / zeer sterk + = gunstig / sterk 0 = gemiddeld / neutraal = ongunstig / zwak -= zeer ongunstig / zeer zwak Kansen Markt • Kansrijke, attractieve groeimarkt • Veel export Value Chain • Ook kennisimplementatie elders ontwikkelde kennis binnen concern


25

Ontwikkeling markt/technologie • Continue innovatie • Snelheid van het innovatieproces is maatgevend Ontwikkeling bedrijven • Verdere kosten efficiency • Dominante schakel in de regio Geografische, economische, sociografische en politieke factoren • Concentratie R&D, Sales & Marketing activiteiten van het Philips concern in Nijmegen onder de noemer ‘52’ • Revitalisering Winkelsteeg • Continue verbetercultuur (empowerment, teams enz.) • Stimuleren van innovatie bij bedrijven en structureel onderzoek bij kennisinfrastructuur door subsidies • Dichtslibben Randstad en Zuid-Nederland • Relatieve nabijheid TU Eindhoven • Relatieve nabijheid stedelijke agglomeraties Nord Rhein Westfalen • Relatief goed woonmilieu in de KAN-regio • Aanleg van wijd vertakt en breed toegankelijk (profit en non-profit) breedbandig ICT-netwerk Bedreigingen Markt • ‘Varkenscyclus’ (pieken en dalen in de marktvraag) • Dominantie één bedrijf • Conjunctuurgevoelig Value Chain • Mee kunnen met de fluctuaties uit de marktvraag • ‘Kapitaal in de keten’ proces van beheersbaar inkopen ‘lean manufacturing’ Ontwikkeling markt/technologie • Zeer hoge innovatiekracht noodzakelijk, ‘on the edge technology’, brengt risico´s met zich mee • Snelheid van het innovatieproces is maatgevend Ontwikkeling bedrijven • Loonkosten ontwikkeling • Te lage productiviteit in vergelijking tot concurrenten mondiaal Geografische, economische, sociografische en politieke factoren • Regelgeving • Te trage ontwikkeling industriebeleid overheid • Imago techniek in onderwijs • Dichtslibben verkeer/wegen in Nederland • Loonkosten ontwikkeling • Onvoldoende instroom studenten • Profilering Nijmegen als hightech stad onvoldoende benut


26

Confrontatie sterkten en kansen • Groeipotentieel aanwezig om aandeel industriële werkgelegenheid toe te laten nemen. • Samenwerkingspotentieel kennisinstellingen en bedrijfsleven waarbij het samenwerkingspotentieel richting Brabant kansrijk is. • Groeiscenario cluster biedt kansen voor revitalisering bedrijfsterrein Winkelsteeg. Confrontatie zwakten en bedreigingen • Te weinig samenwerking/verankering met het regionale bedrijfsleven en kennisinstellingen. • Door een te lage productiviteit in combinatie met hoge loonkosten zijn we niet voldoende concurrerend. • Afhankelijkheid Philips in een ‘grillige’ markt. Actiemaatregelen • Realisering Masterplan revitalisering Winkelsteeg. • Clustering middels platform ontwikkeling ‘Embedded Technology platform’ waarbij de complementariteit met de kennisvraag en aanbod rond Eindhoven UT ook meegenomen wordt. • Profilering Nijmegen als hightech stad ten behoeve van bedrijfsacquisitie. • Spin-off stimulering middels implementatie Regionaal Innovatie Systeem.


27

3.4 Klinisch en medisch cluster Sterkte/zwakte analyse Klinisch en medisch cluster A. Samenstelling -industriële sector -diensten sector -niet commerciële dienstverlening

++

B. R&D/Innovatie -aantal hightech/kennisintensieve bedrijven -R&D intensiteit bedrijfsleven -R&D intensiteit kennisinstellingen

++

+

0

-

--

Opmerking Nvt Nvt Grote concentratie medische voorzieningen

+

0

-

--

Opmerking Nvt Nvt 8 CRCN kan hier extra boost aan geven Nvt

x

x

-commercialisering kennispotentieel bedrijven -commercialisering kennispotentieel kennisinstellingen -mate van clustering bedrijven/kennisinstellingen -benutting clusterpotentieel tussen bedrijven -benutting clusterpotentieel tussen bedrijven en kennisinstellingen -aanbod gekwalificeerde werknemers -aansluiting opleidingsaanbod op de marktvraag C. Nieuwe bedrijven en instellingen -techno start-ups -nieuwe buitenlandse bedrijven -nieuwe instellingen

x x

Nog weinig samenwerking zorg en bedrijven regio Nvt Weinig samenwerking zorg en bedrijfsleven

x x x ++

+

0

-

--

Opmerking Nvt

Verklaring tekens ++ = zeer gunstig / zeer sterk + = gunstig / sterk 0 = gemiddeld / neutraal = ongunstig / zwak -= zeer ongunstig / zeer zwak Kansen Markt • Sterk groeiende vraag naar zorg en welness, door welvaartsgroei en vergrijzing. In Nijmegen zijn hiervoor goede omstandigheden door uitgebreide aanwezigheid zorgvoorzieningen en aantrekkelijk klimaat. • De randstad zal in de toekomst niet tegemoet kunnen komen aan stijgende zorgvraag. In Nijmegen zijn volop mogelijkheden om hierop in te springen en nieuwe, op welvarende ouderen gerichte zorgvormen te ontwikkelen. • Toename privé klinieken.

8

Clinical Research Center Nijmegen


28

Value Chain • Keten- en extramurale zorg zal in belang groeien. In Nijmegen verschillende schakels zorg aanwezig (topklinisch, academisch, revalidatie). • Eerste samenwerkingsverbanden (o.m. rondom medicatiemanagement) in Nijmegen in ontwikkeling. Biedt in de toekomst kansen voor business en dienstenontwikkeling. Ontwikkeling markt/technologie • ICT-applicaties maken extramurale, nieuwe vormen van zorgconcepten mogelijk waar bedrijven op in kunnen springen. Ontwikkeling bedrijven • Telemedische dienstverlening door combinatie IT-applicaties en inzet zorgpersoneel (groot aanbod door o.m. grote uitstroom zorgopleidingen). Geografische, economische, sociografische en politieke factoren • Samenwerking van zorg(gerelateerde) opleidingen (o.a. HAN-Radboud Universiteit, gezondheidstechnologie) vergroot profilering zorgcluster Nijmegen. • Vergrijzing: toenemende vraag naar zorg. • Werkgelegenheidsaanbod in de zorg is relatief stabieler dan binnen bedrijfsleven (minder conjunctuur gevoelig). • Duits grensgebied biedt mogelijkheden voor uitbreiden zorggebied. Bedreigingen Markt • Bezuinigingsmaatregelen (uitstel investeringen) en kortingen op vergoedingenstelsel. Value Chain • Onvoldoende inhaken op extramurale zorgbehoefte door onvoldoende aanwas van dergelijke complexen. Ontwikkeling technologie • Technologie nog onvoldoende ontwikkeld vanuit zorg- en patiëntperspectief. Ontwikkeling bedrijven • Zorg en vergoedingenstelsel nog niet ingericht op ontwikkeling van bedrijven. Geografische, politieke, economische factoren • Loonkostenontwikkeling • Imago zorgsector als werkgever is vooral door de hoge werkdruk slecht. Confrontatie sterkten en kansen • Ruim en gedifferentieerd zorgaanbod in combinatie met toenemende vergrijzing biedt mogelijkheden voor behoud werkgelegenheid in de toekomst. • Aanwezigheid van te commercialiseren zorgconcepten (innovatieve diensten) en nieuwe producten in relatie tot de toenemende marktvraag. Confrontatie zwakten en bedreigingen • Door onvoldoende benutting clusterpotentieel zorgaanbod met bedrijfsleven worden te commercialiseren kansen onvoldoende benut.


29

Actiepunten: • Via Health Valley Nijmegen het topklinische zorgaanbod in Nijmegen en het bedrijfsleven met elkaar laten kennismaken gericht op het benutten van samenwerkingsmogelijkheden. • In de profilering van Nijmegen kenniseconomie het aanwezige topklinische zorgaanbod meenemen. • ‘Gaten opvullen’ intramurale zorgaanbod verder uitbouwen. • Realiseren pilots nieuwe (ICT-) zorgconcepten in samenwerking met zorginstellingen en bedrijfsleven.


30

3.5 Alpha en kennisintensieve dienstverleningscluster

Sterkte/Zwakte analyse Alpha en kennisintensieve dienstverleningscluster A. Samenstelling -industriële sector -diensten sector -niet commerciële dienstverlening

++

B. R&D/Innovatie -aantal hightech/kennisintensieve bedrijven

++

+

0

-

--

Opmerking

-

--

Opmerking Met name vele kleine dienstverleners en enkele groten

X

+

-R&D intensiteit bedrijfsleven -R&D intensiteit kennisinstellingen X -commercialisering kennispotentieel X bedrijven -commercialisering kennispotentieel X kennisinstellingen -mate van clustering bedrijven/kennisinstellingen -benutting clusterpotentieel tussen bedrijven -benutting clusterpotentieel tussen bedrijven en kennisinstellingen -aanbod gekwalificeerde werknemers -aansluiting opleidingsaanbod op marktvraag

X

C. Nieuwe bedrijven en instellingen -techno start-ups -nieuwe buitenlandse bedrijven -nieuwe instellingen

+

++

0 x

X X X x

Duitsland biedt kansen

Instroom vanuit LUW X 0

X X X

--

Opmerking

Verklaring tekens ++ = zeer gunstig / zeer sterk + = gunstig / sterk 0 = gemiddeld / neutraal = ongunstig / zwak -= zeer ongunstig / zeer zwak Kansen Markt • Hoogwaardige zakelijke dienstverlening als interactie tussen hoogwaardige kennisontwikkeling en -transfer en hoog innovatieve primaire bedrijvigheid. toenemende marktvraag: toegepaste Alpha-wetenschappen steeds belangrijker bij efficiency verbetering in alle sectoren. • Duits achterlandpotentieel (Euregio) nog onbenut. • Infrastructuurinvesteringen bieden marktpotentieel. • Toenemende marktvraag voor complexe vraagstukken vraagt inhuren specialisten (ontwerp, productie en logistiek). Value Chain • Kansrijke combinaties mogelijk tussen (grote) zakelijke dienstverleners in Nijmegen. • Alliantievorming tussen complementaire dienstverleners.


31

• •

Nieuwe logistieke dienstverleners concepten. 9 Nieuwe kenniscombinaties bieden nieuwe kansen voor de zakelijke dienstverlening.

Ontwikkeling markt/technologie • Multinationale ondernemingen breiden zich sterk uit naar de dienstensector. • Overgang naar kennis- en klantgerichte organisatievormen. Ontwikkeling bedrijven • Interne netwerkachtige structuren ontstaan tussen bedrijven onderling. • Aandeel werkgelegenheid dienstensector neemt toe (=kantoorlocaties). Geografische, economische, sociografische en politieke factoren • Complementaire universiteiten Wageningen UR en TU Eindhoven in de nabijheid. • Nabijheid vliegveld ‘Niederrhein’. • Nabijheid Duitsland. • Voldoende kantoorlocaties beschikbaar. • Quality of life neemt toe als locatiefactor. • Onvoldoende aandacht voor ondernemersschap in het onderwijs. Bedreigingen Markt • Toenemende concurrentie uit India, Oost-Europa en de Aziatische markt. • Alliantievorming tussen bedrijven maakt de markt meer gesloten. • Bezuinigingen overheden. Value Chain • Hoog innovatieve uitbesteders vragen hoog niveau aanpalende zakelijke dienstverlening. • De uitbesteders vragen in toenemende mate modules/totaaloplossingen. • Kennisdiffusie: behoud kennisniveau. Ontwikkeling markt/technologie • Hoogwaardige zakelijke dienstverlening treed op als intermediair tussen hoogwaardige kennisontwikkeling en -transfer en hoog innovatieve bedrijvigheid. Ontwikkeling bedrijven • Onvoldoende aandacht spin off potentieel Alpha-cluster zowel binnen de kennisinstellingen als wel de grote dienstverleners. • hoogwaardige zakelijke dienstverlening is duur en derhalve niet voor ieder bedrijf toegankelijk. Geografische, economische, sociografische en politieke factoren • Ontbreken congresfaciliteit van allure. • Slechte doorstroming verkeer in de stad. • Onvoldoende profilering Nijmegen als vestigingsplaats van hoogwaardige diensten. Confrontatie sterkten en kansen • Hoog innovatieve aanbod zakelijke dienstverlening met hoog samenwerkingspotentieel tussen bedrijven en kennisinstellingen. • Spin-off potentieel in een groeimarkt. Confrontatie zwakten/bedreigingen • Samenwerkingspotentieel tussen bedrijven en/of kennisinstellingen is onvoldoende benut in de EU- en KAN-regio, Brabant en Wageningen.

9

Zie: van bouwtekening naar draaiende propeller, Uitvoering Triangle, februari 2004


32

Voorgestelde actiepunten • Realiseren Regionaal Innovatie Systeem gericht op het benutten van spin-off potentieel in de Alpha-wetenschappen. • Realiseren en uitvoeren plan van aanpak gericht op het benutten van het samenwerkingspotentieel tussen bedrijven in de zakelijke dienstverlening en/of kennisinstellingen. • Profilering Nijmegen als vestigingsstad voor kennisintensieve zakelijke dienstverlening.


33

4. Hoofdlijnen Actieprogramma Kenniseconomie Nijmegen 4.1 Inleiding Op basis van de confrontaties tussen de gesignaleerde sterkten/kansen en zwakten/bedreigingen voor de geïdentificeerde kennisclusters is het onderstaande actieprogramma ontwikkeld. Hierbij is zoveel mogelijk rekening gehouden met het lopende en in ontwikkeling zijnde aanbod zoals geïnventariseerd in hoofdstuk 2. In het Actieprogramma is een onderverdeling gemaakt in de thema´s Profilering, Spin-off bevordering en Clustering. Binnen deze thema´s worden concrete maatregelen benoemd. Per maatregel wordt aangegeven welke activiteiten voorgesteld worden, wat de te verwachten economische effecten zijn en de rollen en verantwoordelijkheden ten aanzien van de uitvoering. In de laatste paragraaf wordt vervolgens een voorstel gedaan wat betreft de prioriteitstelling in de uitvoering.

4.2 Profilering

4.2.1 Acquisitie op maat De aanwezige kennisposities die als kansrijk uit de SWOT naar voren kwamen, bieden een prima kapstok voor een gericht acquisitieplan. In samenwerking met de majeure spelers binnen de gesignaleerde clusters dienen doelgroepen, instrumenten en benodigde activiteiten te worden ontwikkeld. Centraal hierin staat een proactieve benadering, die leidt tot: 1. Het leggen van (internationale) contacten met mogelijke investeerders danwel sleutelpersonen die een toegang bieden tot investeerders en bedrijven (met plannen voor een Paneuropese vestiging). 2. Zo goed mogelijke voorwaarden voor vestiging van bedrijvigheid in genoemde clusters. Bepaling en monitoring hiervan kan plaatsvinden in samenwerking met gevestigde “kennisspelers”. Vanuit de Gemeente is accountmanagement richting kennissectoren hierbij van belang. 3. Het zo goed mogelijk benutten van en aanhaken bij projecten/activiteiten binnen bestaande vestigingen. Activiteit: - Opstellen en uitvoeren van een concreet acquisitieplan, waarin een duidelijk proactieve strategie en werkwijze worden uitgestippeld voor het aantrekken van nieuwe investeringen/bedrijven, maar ook voor het behoud van reeds gevestigde bedrijven binnen de kenniseconomie. - maken van kenniseconomiebarometer, die inzicht geeft in gevestigde kenniseconomie in Nijmegen en de ontwikkeling (nieuwe vestigingen) hierbinnen.

Economische effecten: Het genereren van tien leads voor nieuwe investeringen, uitmondend in de vestiging van vier nieuwe kennisbedrijven in Nijmegen op jaarbasis die minimaal aan 100 personen werkgelegenheid bieden.


34

4.2.2 Promotie van de kennisstad Nijmegen dient zich nadrukkelijker te profileren als kennisstad en (geschikte) vestigingslocatie voor kennisintensieve activiteiten/bedrijven. Een herkenbaar kennisimago kan onder meer worden gebaseerd op de sterke aanwezigheid van het: • Bio- moleculair, fysische en medisch technologiecluster • ICT en semi-conductor cluster • Alpha en kennisintensieve dienstverleningscluster • Klinisch medisch cluster De maatschappelijke bijdrage van deze clusters en de interactie ertussen (bijv. ICT en zorg) sluit sterk aan bij het imago van Nijmegen als sociale stad in een groene omgeving Een goede marketingcampagne is nodig om dit kennisimago uit te dragen richting nauw omschreven doelgroepen. Deze bestaan uit ondernemers, maar ook bijv. studenten en onderzoekers/wetenschappers. Het kennisimago dient als rode draad door promotieactiviteiten/evenementen in de stad te lopen. Het jubileum 2000 jaar Nijmegen in 2005 biedt hiervoor natuurlijk uitstekende aanknopingspunten. Activiteit: Het opstellen en uitvoeren van een citymarketingplan waarin het thema “2000 jaar KennisStad ” duidelijk wordt gepositioneerd. Economische effecten: Indirect via bekendheid van Nijmegen als kennisstad binnen kennisintensieve sectoren, maar ook door vergroting van aantal studenten en hoogopgeleide kenniswerkers, leidend tot groter bestedingsvolume en draagvlak voor hoogwaardige voorzieningen (cultureel, horeca/recreatie, detailhandel) in de stad.

4.2.3 Positioneren bestaand Innovatieplatform Nijmegen Doelen: Het Innovatieplatform Nijmegen ondersteunend, faciliterend inzetten bij de aansluiting van Nijmegen bij lopende kenniseconomie-initiatieven. Doel is dat Nijmegen beter inspringt op de kansen en mogelijkheden voor de aanwezige instellingen en bedrijvigheid. Tevens levert het Innovatieplatform een positieve bijdrage aan het maatschappelijk draagvlak voor de realisering van maatregelen gericht op het versterken van de kenniseconomie. Activiteit: Mogelijkheden aandragen waar het Innovatieplatform kan worden ingezet om aan te haken bij lopende kenniseconomie initiatieven gericht op verankering in Nijmegen. Economische effecten: Lokaal draagvlak en focus voor het oppakken van kenniseconomie-initiatieven biedt een goede basis voor het inspringen op mogelijkheden.


35

4.2.4 Synergie andere beleidsvelden gericht op versterking kenniseconomie Doelen: Kenniseconomieversterking door met name afstemming met de beleidsvelden Ruimtelijke ordening, Woon- en leefklimaat, Welzijn en Cultuurbeleid. Activiteiten: Afstemmen van andere beleidsvelden gericht op het optimaal faciliteren van de ontwikkeling van de (kennis-)economie. Economische effecten: Voldoende aanbod van geschikte huisvesting voor studenten maakt het mogelijk dat deze doelgroep zich kan vestigen in Nijmegen. Dit trekt extra studenten aan. Meer studenten blijven na hun studie in Nijmegen gevestigd. Een actief cultuurbeleid is gericht op vernieuwing en inspireert. Een vernieuwend cultureel klimaat draagt derhalve bij aan een stad die een kenniseconomie-profiel heeft. Een goed woon- en leefklimaat (groene stad) maakt wezenlijk onderdeel uit van de (privé) afweging waar een bedrijf wil vestigen

4.3 Spin-off bevordering 4.3.1 Realisering Regionaal Innovatie Systeem (RIS) Doel: De ontwikkeling en installatie van een coherent, structureel en compleet systeem van maatregelen dat fungeert als een machine met als oogmerk de commercialisering van kennis en het voortbrengen van spin-off bedrijvigheid in het belang van de universiteit, de spin-offs en de regionale economie. Activiteiten: Ondersteuning bij de implementatie van een RIS gericht op kenniscommercialisatie binnen de kennisinstellingen Radboud Universiteit, UMCN en HAN. Waarbij zoveel mogelijk bestaande initiatieven en kansrijke aanvullende initiatieven in één geïntegreerde aanpak worden aangewend. Op basis van een korte inventarisatie zal gekeken worden welke gewenste onderdelen binnen het RIS verder opgepakt zouden moeten worden. Vervolgens zal er gewerkt moeten worden om onderdelen geïmplementeerd te krijgen. Economische effecten: Toename van het aantal technostarters in Nijmegen en toename van de commercialisering van aanwezige kennis binnen de kennisinstellingen. Structureel zal het aantal technostarters door de aanwezigheid van een goed functionerend RIS structureel toenemen. Gemiddeld aantal spin-offs per jaar in de periode 1999-2001 was tien bedrijven. Door een goed functionerend RIS kan het aantal spin-offs toenemen met 50 procent. Daarnaast zal de kwaliteit van de ondersteuning van de spin-offs toenemen. Hierdoor neemt het aantal succesvolle spin-offs ook toe.


36

.

4.3.2 Haalbaarheidsstudie naar een ‘Embedded Technology Platform’ (ETP) Doel: Nagaan of het realiseren van een platform voor semi-conductor gerelateerde activiteiten gericht op new business development haalbaar is. Activiteiten: Op basis van een uitgewerkte projectnotitie worden de direct belanghebbenden benaderd om deel te nemen aan het project. Hierbij wordt in eerste instantie gedacht aan de Universiteiten Twente en Eindhoven, de Radboud Universiteit en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Een Klankbordgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van genoemde partijen (en de Gemeente Nijmegen), zal worden samengesteld. Vervolgens wordt een nadere marktanalyse uitgevoerd waarbij potentiële deelnemers uit het bedrijfsleven worden geïdentificeerd. Minimaal tien bedrijven zullen worden benaderd. Tien gesprekken zullen worden gevoerd met sleutelinformanten binnen de kennisinstellingen. Economische effecten: Er wordt bepaald of een ETP haalbaar is en een vervolgtraject bestaande uit een Businessplan ontwikkeling ETP, kan worden ingezet. Mocht een dergelijk ETP haalbaar blijken dan kan daarmee het ICT en semi-conductor cluster mogelijk versterkt worden met op termijn honderden arbeidsplaatsen, plus extra ondersteunende bedrijvigheid rondom het centrum. Philips Business Innovation Center (PBIC) kan een innovatiebrandpunt worden met de daarbijbehorende vraag naar diensten/kennis en werknemers.

4.3.3 Molecular Medicine & Life Sciences Incubator Doelen: Realiseren van een Life Sciences Incubator gericht op het ontwikkelen, faciliteren en huisvesten van life sciences spin-offs. Activiteiten: Ondersteunen van de planontwikkeling en het zoeken van financiering bij de realisatie van een dergelijke incubator samen met de partners zijnde het UMCN en de Radboud Universiteit. Economische effecten: Realisering van een incubatorgebouw gericht op het huisvesten en faciliteren van spin-offs afkomstig van het Nijmegen Center of Moleculair Life Sciences (NCMLS). Hiermee wordt de huisvesting van minimaal tien spin-offs mogelijk. De ruwe inschatting is dat hierbij minimaal twintig additionele arbeidsplaatsen zijn betrokken.


37

4.4. Clustervorming

4.4.1 Nijmegen Health City Doelen: Netwerkvorming tussen bedrijven en/of kennisinstellingen in Nijmegen werkzaam in de biomoleculaire en (bio-)medische technologie middels de ontwikkeling van aanvullende activiteiten binnen het Health Valley-programma. Activiteiten: Organiseren en uitvoeren van netwerk-/themabijeenkomsten gericht op de kennismaking vertegenwoordigers van zorginstellingen, bedrijven en kennisinstellingen actief in de biomoleculaire en (bio-)medische technologie in Nijmegen. - Ontwikkelen en uitvoeren van kennismakingsprogramma gericht op oriënteren op economische samenwerkingsmogelijkheden. - Gezamenlijke profilering (onder andere via website). - Opzetten ‘ambassadeurspool’ van ondernemers en vertegenwoordigers van de kennisinstellingen die actief een bijdrage willen leveren aan de kenniseconomie profilering van Nijmegen en in het bijzonder Nijmegen als vestigingslocatie voor biomedische en bio-moleculaire bedrijven. Economische effecten: Health Valley geeft Nijmegen als centrum voor bio-medische en -moleculaire activiteiten een ‘gezicht’ en een ‘mond’. Het versterkt de beoogde profilering van Nijmegen als top vestigingsplaats voor dergelijke activiteiten. Latente regionale mogelijkheden voor samenwerking tussen bedrijven, zorginstellingen en/of kennisinstellingen (en de Gemeente Nijmegen) zullen benut worden (bijvoorbeeld: toeleveren en uitbesteden, samenwerking in innovatieprojecten, personeelsuitwisseling etc.) De binding met de vestigingslocatie zal toenemen.

4.4.2 Clustering kennisintensieve zakelijke dienstverlening Doel: Samenwerkingsbevordering tussen het bestaande alpha kennisaanbod binnen de Universiteit en de aanwezige kennisintensieve bedrijvigheid. Activiteit: Het ontwikkelen en uitvoeren van kennismakingsprogramma gericht op het oriënteren op samenwerkingsmogelijkheden. Looptijd: Twee jaren waarna een evaluatie plaatsvindt.


38

Economische effecten: Latente mogelijkheden voor samenwerking tussen bedrijven en/of kennisinstellingen zullen benut worden. Een koppeling wordt gelegd tussen kennisintensieve dienstverlening en aanwezig kennisaanbod binnen de kennisinstellingen. Hiermee wordt de drempel verlaagd voor het bedrijfsleven én de kennisinstellingen om te oriënteren op samenwerkingsmogelijkheden. Looptijd: Twee jaren waarna een evaluatie plaatsvindt.

4.4.3 Haalbaarheid clustering in de Maakindustrie Doelen: Korte inventarisatie binnen de Maakindustrie in Nijmegen naar: 1. De mogelijkheden voor lokale samenwerkingsinitiatieven. 2. In hoeverre een aansluiting op lopende initiatieven zoals genoemd 2 te realiseren is (met name de Oostelijke T&U agenda). Activiteit: Voeren van een tiental gesprekken met sleutelinformanten binnen de Maakindustrie en deskresearch. Economische effecten: Lokale maakindustrie maakt mogelijk beter gebruik van bestaand stimuleringsaanbod. Looptijd: drie maanden.

4.4.4 Realisering ICT en semi-conductor cluster: Binnen het ICT en semi-conductor cluster zijn meerdere concrete aanknopingspunten om de kenniseconomie te versterken. Prominent hierbij is de ontwikkeling van het Philips Business Innovation Center. In het kielzog daarvan zijn activiteiten, zoals de revitalisering van bedrijfslocaties, in de nabije omgeving op te pakken. Daarnaast is het van eminent belang om een optimale ICTinfrastructuur in de stad te hebben, die generiek als enabler voor kenniseconomie (initiatieven) fungeert. Activiteit 1: Realisering Masterplan revitalisering Winkelsteeg. Voor de kenniseconomie is van belang dat binnen de Winkelsteeg ruimte wordt geboden voor bedrijven die een rol kunnen spelen bij/in kunnen springen op PBIC. Economische effecten: Behoud van kennisintensieve bedrijvigheid in Nijmegen. Activiteit 2: Ontwikkeling van Philips Business Innovation Center, en in het verlengde hiervan ETP (Embedded Technology Platform). Economische effecten: Te verwachten werkgelegenheidstoename van Philips, plus extra ondersteunende bedrijvigheid rondom het centrum. PBIC kan een innovatiebrandpunt worden met de daarbijbehorende vraag naar diensten/kennis en werknemers.


39

Activiteit 3: De ontwikkeling van een digitale marktplaats voor uitwisseling van data- en internetverkeer. Rondom het UCI/Radboud Universiteit heeft zich een groot aantal digitale verbindingen en leveranciers van digitale diensten verzameld. De realisering van een marktplaats kan schaalvoordelen opleveren en de toegankelijkheid van deze verbindingen sterk vergroten. Door de mogelijkheid van uitwisseling van dataverkeer kunnen kosten voor toegang tot internet en andere diensten omlaag en de beschikbaarheid van breedband voor de Nijmeegse samenleving en dus ook economie sterk vergroot worden: een essentiële voorwaarde om kenniseconomie in brede zin te ondersteunen. Denk daarbij niet alleen aan de innovativiteit van bedrijfsleven, maar bijv. ook de mogelijkheid voor kenniswerkers om van huis uit (hoogwaardige) werkzaamheden te ondernemen. Economische effecten: Deze uiten zich in een sterke verbetering van het vestigingsklimaat voor bedrijfsleven, aangezien een digitale marktplaats een sterke impuls kan geven aan de aanleg en verbetering van breedband digitale verbindingen in Nijmegen. Activiteit 4: In kaart brengen van toeleveringsnetwerken rondom het ICT en semi-conductor cluster. Welke relaties zijn er met bedrijven in Nijmegen, in hoeverre zijn er mogelijkheden om Nijmeegse bedrijven (beter) te laten aansluiten op toeleveringsmogelijkheden en welke toeleverende bedrijvigheid ontbreekt in de stad/omgeving. In het verlengde hiervan kan een upgradingprogramma worden opgesteld om toeleveranciers te laten aansluiten op het cluster. Economische effecten: Vergroting van de verwevenheid en verankering van toeleveranciers aan de hardware/ICT-industrie, plus vergroting van de innovativiteit van de Nijmeegse toeleveringsindustrie. Daarmee gepaard is het toekomstperspectief hiervan (plus bijbehorende werkgelegenheid) vergroot.

4.4.5 Topklinische zorgcluster Ondanks dat dit cluster slechts voor een deel bestaat uit bedrijven, biedt het zeker aanknopingspunten voor een economisch actieprogramma. Allereerst vanwege de grote hoeveelheid werkgelegenheid binnen het cluster, maar zeker ook door de mogelijkheden voor commercialisering en nieuwe bedrijvigheid. Het cluster is in feite een bron van mogelijkheden voor zowel ontwikkeling van nieuwe producten/innovatie als een afzetmarkt voor bedrijven actief binnen het cluster. Met name op het gebied van de toepassing van ICT-applicaties is op dit moment veel beweging. Activiteit 1: In kaart brengen van plannen voor ICT-innovatie en telemedicine binnen Nijmeegse zorg (als verdieping en update van Gelderse inventarisatie door de GOM/Oost NV in 2002). Vervolgens inpassen binnen Health Valley-activiteiten op gebied van telemedicine, ICT en Zorg. Vergaarde informatie kan tevens worden gebruikt in acquisitiemateriaal. Economische effecten: Vergroting samenwerkingspotentieel tussen bedrijven en klinische instellingen, initiëring van clusterprojecten en mogelijke spin-offs.

Activiteit 2: Stimuleren ontwikkeling van nieuwe (extramurale) zorgconcepten. Wonen, welzijn en zorg zijn in de toekomst onlosmakelijk met elkaar verbonden en zullen hoog op de politieke agenda staan. De lokale overheden zullen hier in toenemende mate een rol in gaan spelen. Gezamenlijk optrekken


40

van verschillende gemeentelijke diensten (Wonen/RO en EZ) met zorginstellingen en bedrijven op gebied van telemedicine/domotica kan het innovatieproces en businessontwikkeling in dit cluster een duidelijke boost opleveren. Economische effecten: Opzetten van nieuwe projecten levert werkgelegenheid op gebied van zorg en spin-off van bedrijvigheid. Op de volgende pagina volgt een schematisch overzicht van het actieprogramma.


41

Actieprogramma Versterking Kenniseconomie Nijmegen

Profilering 1. Acquisitie op maat 2. Promotie van de kennisstad 3. Versterking Innovatieplatform Nijmegen 4. Synergie andere beleidsvelden

Spin-off bevordering 1. Realisering Regionaal Innovatie Systeem 2. Haalbaarheidsstudie naar Embedded Technology Platform 3. Incubator Molecular Medicine & Life Sciences

Clustering 1. Nijmegen Health Valley 2. Clustering kennisintensieve Zakelijke dienstverlening 3. Haalbaarheid clustering in de Maakindustrie 4. Realisering ICT en Semi-conductor cluster 5. Topklinische Zorg cluster

4.4.6 Prioriteitstelling uitvoering Belangrijke afwegingen bij de bepaling van de prioriteitstelling in de uitvoering zijn: • • •

Direct te verwachten economische effecten met name wat betreft de additionele toename van de werkgelegenheid; de mate van aansluiting van de voorgestelde activiteit bij lopende- of in ontwikkeling zijnde initiatieven; de mate waarin de voorgestelde maatregelen elkaar versterken.

Op basis van deze afweging wordt voorgesteld de volgende volgorde te hanteren in de uitvoering van de maatregelen. 1. Acquisitie op Maat/Promotie Kennisstad/Realisering Regionaal Innovatie Systeem. 2. Incubator Molecular Medicine & Life Sciences/Nijmegen Health Valley/Topklinische Zorg cluster. 3. Realisering ICT en semi-conductor cluster/Clustering in de Maakindustrie/Haalbaarheidstudie naar Embedded Technology Platform. 4. Synergie andere beleidsvelden/Clustering kennisintensieve zakelijke dienstverlening.


43

Bijlage 1


44


45


46


47

Bijlage 2 SBI-codes kennisgenererende bedrijvigheid 2442Vervaardiging van farmaceutische producten (excl. grondstoffen) 2912Vervaardiging van pompen en compressoren 2913Vervaardiging van appendages 2914Vervaardiging van tandwielen, lagers en andere drijfwerkelementen 2921Vervaardiging van industriële ovens en - branders 2923Vervaardiging van machines en apparaten voor industriële koeltechniek en - klimaatregeling 2924Vervaardiging van overige machines en apparaten voor algemeen gebruik n.e.g. 2931Vervaardiging van landbouwtractoren 2940Vervaardiging van gereedschapswerktuigen 2951Vervaardiging van machines voor de ijzer- en staalproductie 2952Vervaardiging van machines voor de delfstoffenwinning en de bouw 2953Vervaardiging van machines en apparaten voor de productie van voedings- en genotmiddelen 2954Vervaardiging van machines en apparaten voor de productie van textiel, kleding, leer en lederwaren 2955Vervaardiging van machines en apparaten voor de productie van papier en karton, en papier- en kartonwaren 2956Vervaardiging van overige machines en apparaten n.e.g. voor specifieke industriële activiteiten 2960Vervaardiging van wapens en munitie 2971Vervaardiging van elektrische huishoudelijke apparaten 2972Vervaardiging van niet-elektrische huishoudelijke apparaten 3001Vervaardiging van kantoormachines 3002Vervaardiging van computers 3110Vervaardiging van elektromotoren en elektrische generatoren en transformatoren 3120Vervaardiging van schakel- en verdeelinrichtingen 3140Vervaardiging van accumulatoren, elektrische elementen en batterijen 3150Vervaardiging van elektrische lampen en buizen en van verlichtingsbenodigdheden 3161Vervaardiging van elektrische benodigdheden voor motoren en voertuigen 3162Vervaardiging van overige elektrische benodigdheden n.e.g. 3210Vervaardiging van elektrische componenten 3220Vervaardiging van zendapparatuur voor televisie en radio en van apparatuur voor lijntelefonie en -telegrafie 3230Vervaardiging van audio- en videoapparatuur 33102Vervaardiging van medische apparaten en instrumenten en overige orthopedische en prothese-artikelen 3320Vervaardiging van meet-, regel- en controleapparatuur (niet voor de bewaking van industriële processen) 3330Vervaardiging van apparatuur voor de bewaking van industriële processen 3340Vervaardiging van optische instrumenten, foto- en filmapparatuur 3350Vervaardiging van uurwerken 3530Vervaardiging van vlieg- en ruimtevaartuigen 72101Systeemhuizen 72102Adviesbureaus op het gebied van automatisering 7220Systeemontwikkelings-, systeemanalyse- en programmeerdiensten 7260Overige dienstverlening op het gebied van automatisering 73101Speur- en ontwikkelingswerk op het gebied van landbouw en visserij 73102Technisch speur- en ontwikkelingswerk 73103Medisch en farmacologisch speur- en ontwikkelingswerk 73104Overig natuurwetenschappelijk speur- en ontwikkelingswerk 7320Maatschappij- en geesteswetenschappelijk speur- en ontwikkelingswerk 80301Hoger beroepsonderwijs 80302Wetenschappelijk onderwijs 80303Overig hoger onderwijs


48

85111Academische ziekenhuizen


49

Bijlage 3 Notitie: Kennisintensieve bedrijvigheid 26 maart 2004 Er is onderscheid te maken tussen bedrijven die zelf kennis ontwikkelen (de kern van kennisintensieve bedrijvigheid), en kennisaanwendende bedrijven (schil om kern) (zie tabel 1). Anders dan de kennisgenererende bedrijven ontwikkelen de kennisaanwendende bedrijven zelf geen kennis, maar passen zij reeds bestaande kennis toe. Denk hierbij aan dienstverleners die hun kennis vermarkten, zoals accountants, consultants en ook reisbureaus. Tabel 1

Definities kennisintensieve bedrijven in enge zin en ruime zin. Kennisintensieve bedrijven Kennisgenerend

Kennisaanwendend

Professionals

++

+

Ontwikkelen van kennis

++

o

Vastleggen van kennis

++

o

Toepassen van kennis

+

++

Verkopen van kennis

+

++

Teamwork

++

+

Interactie met klant

o

++

Hoge arbeidsintensiviteit

++

+

Expliciete kennis

+

++

Bedrijf dat kennis ontwikkelt

Bedrijf dat kennis toepast

Conclusie

Verklaring van de gebruikte tekens: ++ veel in het bedrijf aanwezig, + wel aanwezig in het bedrijf maar in mindere mate, o neutraal.


50

Bijlage 4 Lijst van geïnterviewde personen: • • • • • • • • • • •

Prof. Dr. C.L.A. van Herwaarden, voorzitter Raad van Bestuur UMC St. Radboud Prof. Dr. D.J. Ruiter, vice-voorzitter Raad van Bestuur UMC St. Radboud H. van Nunen, commercieel directeur, Systence B.V., Wijchen C.W. van Verseveld, directeur Hogere Laboratoriumopleidingen, Nijmegen J. Bout, voorzitter Raad van Bestuur Royal Haskoning, Nijmegen Prof. Dr. S.E. Wendelaar Bonga Radboud Universiteit Prof. Dr. C. Figdor, Nijmegen Center for Molecular Life Sciences W. Olijve, Organon, Oss Prof. C.H. van Os PhD, Radboud Universiteit, Nijmegen N. Schliffer, NICI, Nijmegen Drs. W.J.C. van Gisbergen, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Nijmegen


51

Raad Gemeente Nijmegen Postbus HG Nijmegen. F. Clappers. Bijgaand treft u ter kennisname aan het rapport Kenniscoördinaten Knowviomagus

Recommend Documents