[1 Illll""'
]
BU ERNST &YOUNG
Jl "1
Ernst & Young Accountants LLP Meander 861 6825 MH Arnhem Postbus 30116 6803 AC Arnhem Tel.: +31 (0) 88 • 407 6179 Fax; +31 (0) 88 • 407 1005 www.ey.nl
1I
3
a tl
n
VERTROUWELIJK De Raad van de gemeente Nijmegen Postbus 9105 6500 HG NIJMEGEN
Arnhem, 12 aprll 2011
'J [j l.\
:J [J
n Ll
u n [J ;]
JD/MvL/WvS/mm
Geachte leden van de gemeenteraad. In aansluiting op onze controle van de jaarrekening 2010 van de gemeente Nijmegen hebben wij het genoegen u hierbij de resultaten van onze controle te presenteren, in onze Boardletter hebben wij reeds gerapporteerd over de ultkomsten van onze interlmcontrole en de bevindingen Inzake de interne beheersing van de gemeente Nijmegen, Dit accountantsverslag gaat in op onze verantwoordelijkheid met betrekking tot de controle van de Jaarrekening, de gepiande reikwijdte en timing van de controle, onze controleverklaring en onze belangrijkste controiebevindingen, waaronder eventuele tekortkomingen in de interne beheersing, alsmede onze onafhankelijkheid. Het bevat tevens onze overige mededeiingen uit hoofde van onze functie als externe accountant aan, voor zover noodzakelijk geacht, Het accountantsverslag Is uitsluitend bestemd voor gebruik door u en mag niet voor andere doeleinden worden gebruikt. De onderwerpen die in dit accountantsverslag aan de orde komen hebben onderdeel uitgemaakt van onze overwegingen bij de bepaling van de aard, het tijdstip van uitvoering en de diepgang van de controlemaatregelen die zijn toegepast bij de uitvoering van de controie van dejaarrekening van de gemeente Nijmegen. De In dit accountantsverslag opgenomen bevindingen doen geen afbreuk aan ons oordeel omtrent dejaarrekening 2010. Onze bevindingen en aanbevelingen hebben wij In concept besproken en toegelicht met de portefeulliehouder financien en de directeur Concern, Een afschrift van dit versiag Is toegezonden aan het Coliege van Burgemeester en Wethouders, Wij stetl'Si^het op prijs een en ander persoonlijk toe te lichten of uw eventuele vragen te beantwoorden.
il
Hoofi*dhMn|s), ErnitMiolilliViiiAccountants LLP
IJ IJ
iJ
drs, \J.M.y\7Brrost RA Partn^i
•
T,B. de/vties RA Partnef- ' Ernst s Young Accountants LLP \i een limited llablllly, rtnership opgericht naer hot recht von Engoland en V/a(es en goreglslredfd b^ Companies House ornJer reglslr^ttBnummer 00335594, in relalle tot trnst 9K Young Accounlenls LLP wordt de l?rm partner gebruikt voor oen (vortegenwoorUIger van een) vennoot van Ernst & Voung Ac«utit3nt$ U P . Ernsl & Young Accountants LI.P is statutair govostigd te Lembeth Palace Road 1, London SEI 7EU, Verenigd Konlnkriitt, heeft haar hooldvesllglng aan Boompjes 25Q, 3011 XZ Rotterdam, Nederland cn Is geregistreerd bl| de Kamer yen Koophandel Rotterdam onder nummer 24432944. Op onze werKzaamheden zljn algemene voorwaarden van toepassing, waarin flen beperking van de aansprahelljkheid Is opgenomen.
n n n n n .r]
R 0 :1
a
Gemeente Nijmegen Uitkomsten controle jaarrekening 2010 ]
Verslag van bevindingen voor de gemeenteraad
J
BU ERNST &YOUNG Quality In Everything We Do
111
ri
EU ERNST &YOUNG
B
Inhoudsopgave
IJ
1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6
Bestuurlijke samenvatting Controleverklaring bij de jaarrekening 2010 Accountantsoordeel Evaluatie van fouten en onzekerheden De financiele resultaten over 2010 Informatlewaarde van de jaarstukken Samenvatting boardletter 2010
2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8
De controle in het kort Uwopdracht aan ons Onze controleaanpak in relatie tot het controleprotocol Uw specifieke wensen en aandachtspunten Controle van de getrouwheid Controle van de rechtmatigheid Gehanteerde goedkeurings- en rapporteringstoleranties Verantwoording over Single information en single audit (Sisa) Verplichte mededelingen van uw accountant
3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5
Belangrijkste uitkomsten in het kader van de controle van de jaarrekening 2010 Inleiding Een goedkeurende controleverklaring Evaluatie van fouten en onzekerheden Beoordeling van de rechtmatigheid Bevindingen bij de programmarekening
13 13 13 13 14 17
4 4.1 4.2 4.3
De (financiele) resultaten in perspectief Analyse resultaat 2010 Analyse financiele positie ultimo 2010 Analyse van het weerstandsvermogen
23 23 23 24
n :i :i M [1 fj f-|
I 3
[I
:i 0
n n ;l !1 1-^
• J 1
Bijiage Verplichte mededelingen van uw accountant
[]
1 1 1 2 2 3 3
-
9 9 9 10 10 10 11 12 12
IIIIII'""
Ij
^
ERNST &YOUNG
'1
CI 3
a n
Uitkomsteri 3 rt
[1
controle
u lllll"'"
BI ERNST &YOUNG iii' Samenvattend overzicht uitkomsten controle ('dashboard') Resultaat 2010 (*€ 1 miljoen)
Ontwikkeling Saldireserve (*€ 1 miljoen)
Begroting Werkelijk
^ Weerstandsvermogen D2011 02012 D2013 •2014
Resultaat voor bestemming 32,9 Mutatle Bestemmingsreserves (30,7)
(30,7)
Resultaat na bestemming
(18,5)
12,2
2,2
Ondergrens
v.. Solvabiliteit
Saldireserve
Bovengrens
Liquiditeit
Eigen vermogen / totaal vermogen
Schulden kort / vorderingen kort
"A
D2010 02009 02008
:]
D2010 D2009 D2008
'a
20,3)i
23,0S
47,9!(
47,8K
40,814
2o,l«
Gemeente Nijmegen Gemeente Nijmegen
J
J
Bestemmingsreserves t.o.v. totaal eigen vermogen
Belangrijke aandachtspunten jaarrekening
r
Percentage bestemde reserves
"A Grondexploitatie:
02010 D2009 D2008
o
Monitoring planexploitatie Waalsprong en Koers West
42«
i1
o
1B1
Monitoring van de flnanclele risico's In relatie tot de ABR.
41!(
Verbetering jaarrekenlngproces Bezuinigingen: bewaking voortgang vereist
Gemeehte Nijmegen
V.
•I
V.
J
lllll'"-
^
ERNST &YOUNG
I3
1
11
a :j
a n J
Bestuurlijke samenvatting
in deze bestuurlijke samenvatting geven wij eerst de uitkomsten van onze controle weer met een toelichting hierop. Daarna volgen de belangrijkste bevindingen en aanbevelingen naar aanleiding van de controle van de jaarrekening.
1.1
Controleverklaring bij de jaarrekening 2010
Wij hebben bij de jaarrekening 2010 van de gemeente Nijmegen een goedkeurend oordeel verstrekt voor zowel de getrouwheid als de rechtmatigheid. Per 15 december 2010 is de tekst voor de accountantsverklaring aangepast naar controleverklaring. Daarmee wordt een duidelijker relatie gelegd met de opdracht van de accountant. Een controleopdracht leidt tot een controleverklaring, een beoordeiingsopdracht tot een beoordelingsverklaring en een samenstellingsopdracht tot een samenstellingsverklaring. De term accountantsverklaring is hierbij een containerbegrip geworden, nameiijk een verklaring afgegeven door een accountant. De oude betekenis van de accountantsverklaring vervalt. Daarmee dient een einde te komen aan de spraakverwarrlng rond verklaringen van accountants. Hoewel de wet vraagt om een accountantsverklaring, doet de wijziging van de term 'accountantsverklaring' in 'controleverklaring' niets af aan de essentie van de opdracht die de accountant uitvoert en de mate van zekerheid die hij als uitkomst van die werkzaamheden verstrekt.
1.2
Accountantsoordeel
Wij hebben uw bestuur gemachtigd onze controleverklaring d.d. 12 april 2011 bij de jaarrekening 2010 van de gemeente Nijmegen op te nemen. Onze oordelen zoals opgenomen in deze controleverklaring zijn als volgt: Oordeel over de getrouwheid: Oordeel overde rechtmatigheid
Goedkeurend Goedkeurend
Hierbij zijn wij ervan uitgegaan dat de nu overlegde jaarrekening ongewljzlgd wordt vastgesteld, Indien er nog wijzigingen worden aangebracht in de definitieve vorm van de jaarrekening dienen wij deze te beoordelen alvorens onze controleverklaring hierbij mag worden opgenomen. ;j
De goedkeurende strekking van de controleverklaring voor zowel het getrouwheids- als het rechtmatigheidsoordeel betekent dat de jaarrekening met een redelijke mate van zekerheid geen fouten of onzekerheden bevat die in totaliteit de voor de jaarrekeningcontroie gehanteerde goedkeuringstoierantie overschrijden. Het goedkeurende oordeel voor de rechtmatigheid houdt in dat de financiele beheershandelingen die door het College van B&W zijn verricht voldoen aan de van toepassing zijnde wetten, verordeningen en regels, zoals vastgesteld in het door de gemeenteraad vastgestelde normenkader. Ult hoofde van onze controletaak hebben wij de financiele gegevens zoals opgenomen in de jaarrekening en de verplichte bijiagen bij de jaarrekening, gecontroleerd.
llll
^
1
ERNST &YOUNG
De in het jaarverslag opgenomen programmaverantwoording, paragrafen en financiele positie hebben wij niet gecontroleerd. In het kader van onze opdracht hebben wij deze gegevens alleen getoetst op tegenstrijdigheden met de in de jaarrekening opgenomen Informatie.
1.3
Evaluatie van fouten en onzekerheden
II
De goedkeurende strekking van de accountantsverklaring voor zowel het getrouwheids- als het rechtmatigheidsoordeel betekent dat de jaarrekening met een redelijke mate van zekerheid geen fouten of onzekerheden bevat die in totaliteit de voor de jaarrekeningcontroie gehanteerde goedkeuringstoierantie overschrijden.
1
Het totaal aan fouten komt voor wat betreft de getrouwheid en de rechtmatigheid lager uit dan de maximale toierantie van € 8,4 miljoen en het totaal aan onzekerheden komt voor wat betreft de getrouwheid en de rechtmatigheid lager uit dan de maximale toierantie van € 25,2 miljoen, waarmee voor beide onderdelen het oordeel goedkeurend is, Uit onze werkzaamheden zijn de volgende controleverschiilen en onzekerheden gebleken. Aangezien het totaalbedrag aan fouten en onzekerheden de controletoleranties niet overschrijden, hebben deze bevindingen geen gevolgen voor de goedkeurende strekking van onze controleverklaring. Een specificatie van de controleverschiilen is opgenomen in paragraaf 3.3. Daarbij is in hoofdstuk 3 een nadere uitleg gegeven. (in miljoenen euro's)
[1
Controleverschiilen per onderdeel Getrouwheid
Fouten
onzekerheden Verwijzing
Rechtmatigheid (Europese) Aanbestedlngen
0,8
Begrotingsrechtmatigheld
0,4
Vaststelling Brede doeluitkering SIV
0,3
3.4.2 1,9
^ . _ „
Totaal
3.5.7
2,2 ™
_
_
.
Toierantie (1%/3%)
1.4
3.4.1
25,2
2.6
De flnanclele resultaten over 2010
Het saldo van baten en lasten over 2010 bedraagt € 18,5 miljoen voordelig en is als volgt
•J
weergegeven: Bedragen in € miljoen
Begroting na wijziging
Jaarrekening 2010
verschil
Lasten
881,7
803,7
78,0
Baten
(848,8)
(791,5)
(57,3)
Resultaat voor bestemming
32,9
12,2
20,7
n
llll""'
^ ERNST &YouNG
,'S 0
a
Mutaties reserves (30,7) (30,7) Resultaat na bestemming (18,5) 20,7 2,2 Ten opzichte van de door u vastgestelde begroting betekent dit een overschot van € 20,7 miljoen. Voor een analyse op het resultaat ten opzichte van de begroting verwijzen wij u naar de toelichting op de programmarekening, zoals opgenomen in de jaarrekening 2010.
1.5
Informatlewaarde van de jaarstukken
Wij zijn van mening dat de jaarstukken - gegeven de inrichting van de jaarrekening - een goed inzicht geven in het gerealiseerde resultaat over het jaar 2010 en de financiele positie per 31 december 2010. Daarnaast wordt inzicht gegeven in de over- en onderschrijdingen die ten opzichte van de door u vastgestelde programmabegroting hebben plaatsgevonden.
:J
Conform de hiervoor geldende voorschriften is door ons nagegaan of het jaarverslag de minimale wettelijke voorgeschreven informatie bevat en of de inhoud van dit verslag geen tegenstrijdigheden bevat met de door ons gecontroleerde jaarrekening. Op grond hiervan hebben wij vastgesteld dat de inhoud van het jaarverslag niet in strijd is met de jaarrekening,
1.6
a
Samenvatting boardletter 2010
Kwaliteit en uitvoering interne controlewerkzaamheden
u
In 2010 zijn nadere stappen gezet om te komen tot een gemeente die in control is, De interne beheerslng op procesniveau is verder verbeterd. Ook de actuele ontwikkelingen voor de gemeente, zoals de bezuinigingstaakstelling, het formatiebeheer en het beheer van grote projecten zijn in 2010 adequaat opgepakt.
^j
De uitdaging ligt nu in het verder implementeren van de maatregelen en de monitoring daarop. Hierbij spelen cultuuraspecten een belangrijke rol. Wij onderkennen de volgende speerpunten gericht op de verdere ontwikkeling van de bedrijfsvoering:
-
-
-
,1
Een zlchtbare vastlegging van de beheersingsmaatregelen alsmede de toetsing op de naleving daarvan voor de belangrijkste financiele systemen. Het verhogen van de effectiviteit en efficiency van de interne controle door een meer organisatiegerichte en risicogeorienteerde aanpak van de interne controle. Het verhogen van de discipline bij de directies ten aanzien van het vastleggen van contracten, de dossiervorming en het vooraf consulteren van de afdeling inkoop bij inkopen. De nadere ultwerking van de interne beheerslng binnen de grondexploitaties op het gebied van opstellen nacalculaties, uniformeren en vastleggen overwegingen en besluiten alsmede het inzicht van de gemeentelijke (financiele) bijdragen in meerjarenperspectief. Een optimaal gebruik van het formatiebeheersysteem.
12 llll"
^
ERNST &YOUNG
a' Bezuinigingen Uw gemeente heeft zich de opdracht gegeven om vanaf 2014 structureel € 22 miljoen te bezuinigen. Dit uitgangspunt is meegenomen in het coalitieakkoord en is uitgewerkt in de Perspectlevennota en de stadsbegroting 2011-2014. De voorstellen voor de bezuinigingen bestaan voor de helft ult besparingen in de bedrijfsvoering en voor de andere helft uit besparingen uit hoofde van het schrappen of beperken van gemeentelijke taken, in het voortraject in januari 2010, als voorbereiding op de coalitiebesprekingen zijn 2 groepen samengesteld, een voor de bedrijfsvoering en een voor de taken (programma's). De sessies van de werkgroepen zijn constructief en interactief geweest en hebben hierdoor het draagvlak verkregen van de organisatie en het College en daarmee het vertrouwen in de uitvoering van de nog te bepalen concrete ultwerking van de voorstellen. Voor de ombuigingsoperatie is een uitvoeringsplan geschreven. De directie Concern heeft een kaderstellende regiefunctie voor wat betreft de realisatie van de getroffen bezuinigingsmaatregeien. De voortgang van de bezuinigingsmaatregelen zullen per directie en per bezuinigingstaakstelling worden bewaakt. in de regullere bestuursrapportages (2x per jaar) zal richting de Raad worden gerapporteerd. Voorafgaand aan deze rapportages worden de bezuinigingsmaatregeien door het concern besproken met de betreffende directie. Eventuele afwijkingen tussen realisatie en begroting worden hier ook besproken.
•Wj zijn van mening dat door bovengenoemde aanpak een goed draagvlak is gecre&erd voor de taakstelling waar de gemeente voor staat en waarborgen zijn getroffen om (indien noodzakelijk) tijdig te signdleren of aan de doelstellingen is voldoen.
•inmiddels zijn de plannen van aanpak per directie ingediend waarbij een aantal plannen nog nader geconcretiseerd dienen te worden. Deze plannen zijn inmiddels voorgelegd aan het College en zijn richtinggevend voor realisatie van de bezuinigingen in 2011. Monitoring vindt plaats via de B&V-cyclus.
t)
Formatiebefieer Proces Door het concern wordt voorafgaand aan elk begrotingsjaar de toegestane formatie afgezet tegen de begrote loonsom. De toegestane formatie is hierbij afgestemd met college en/of raadsbesluiten. Tussentijdse mutaties gedurende het jaar dienen te worden onderbouwd met college en/of raadsbesluiten en te worden voorzien van een financiele dekking. Door het concern wordt hier toezicht op ultgeoefend.
rl
^
ERNST &YOUNG
"i
: i In maandelijkse formatieoverzichten (POF-lijsten) voor ambtelijk personeel wordt de toegestane formatie afgezet tegen de werkelijke formatie. De directies hebben de vrijheid om binnen het gestelde budget te handelen. Ook zit er een compenserende factor In met betrekking tot het inhuurbudget. Dit betekent dat er voor vacatureruimte ingehuurd mag worden en dat beide budgetten elkaar kunnen en mogen compenseren.
>-Wjj zijn van mening dat iiet formatiebefieer binnen de gemeente Nijmegen van een goed niveau is. Door gebruil< te maken van tiet geautomatiseerde formatiebeheersysteem kan het formatiebeheer naar onze mening verder worden geprofessionaliseerd.
u
n :l
:)
•Er is in 2011 een informatiestructuur rondom vaste medewerkers, inhuur en rapportages m.b.t, het Beaufortsysteem opgezet.
Formatiebeheer in relatie tot de bezuinigingen BIj de formatieve bezuinigingen worden intern bij de invulling door de directies knelpunten geconstateerd. Ten eerste komt dit doordat bij het feitelijk terugbrengen van formatieplaatsen de betreffende medewerkers ten laste van het loonsombudget komen totdat afvloeilng plaatsvindt of binnen de gemeente een nieuwe functie Is gevonden. Daarnaast moeten bij de ultstroom van personeel arbeidsrechtelijke aspecten in acht moet worden genomen en is geen budget beschikbaar voor frictiekosten bij personele afvloeilng. Uiteindelijk blijft per directie de directeur verantwoordelijk voor de invulling van de bezuinigingsdoelstelling. Risico-analyse grondexploitaties Waalsprong Algemeen Bij het realiseren van de gemeentelijke doelstellingen met betrekking tot (her-)ontwikkeling van ruimte voor wonen, economische activiteiten en voorzieningen zljn (financiele) risico's onvermijdelijk. Risico's zijn acceptabel zolang zij ingecalculeerd zijn en middelen kunnen worden aangewend om de (financiele) gevolgen van de risico's die zich voordoen te kunnen opvangen. Door middel van een optimale beheersing van de risico's is het mogelijke de ontwikkeling efficient en effectief uit te voeren. Voorkomen moet worden dat risico's overmatig worden af gedekt of dat er juist onvoldoende voorzieningen worden getroffen om de schade te beperken. Binnen het project Waalsprong is het ontwikkelingsbedrijf Nijmegen verantwoordelijk voor de grondexploitaties Waalsprong. De GEM Waalsprong is verantwoordelijk voor een groot gedeelte van de woningbouw. De gemeente Nijmegen is voor 50% aandeelhouder van de GEM. Voor het project Waalsprong zijn tot en met heden circa 90 % van de in het plangebied te verwerven gronden voor de woningbouw en bedrijventerreinen aangekocht. De gemeente Nijmegen is formeel juridisch eigenaar van alle voor dit project aangeschafte gronden,
a 1 1
III
^
ERNST &YOUNG
[1
u
De rol van de gemeente Nijmegen in dit project is beperkt tot de aanschaf van gronden (Ontwikkelingsbedrijf en GEM) en het woon- en bouwrijp maken, Het grootste (financiele) risico voor de gemeente Nijmegen en de GEM Is dat de aangekochte grondwaarde en de kosten voor onder andere het woon- en bouwrijp maken alsmede de rentekosten niet met de verkoopopbrengsten van de gronden worden terugverdiend. Dit kan gebeuren door het achterblijven van de geprognosticeerde Jaarlijkse verkopen, looptijdverlenging van het totale project en het niet realiseren van de verkoopprijzen. In de huidige economische situatie Is de kans hierop aanwezig. Deze aspecten hebben een rechtstreekse invloed op de financieringsiasten en de exploitatiekosten (kosten Voorbereiding, Toezicht en Uitvoering/project-organisatie).
t J
Om bovenstaande risico's te beheersen en te monitoren is het belangrijk het risicomanagement van een dergelijk project goed in te vullen. De kern van risicomanagement is het managen en daarmee het beheersen van de onderkende risico's. Voor het inrichten van de interne beheersing van uw organisatie en daarmee het managen van deze risico's zijn naar onze mening de volgende vier aandachtsgebieden belangrijk: - Taken en verantwoordelijkheden - Risicomanagement/controlling - Planning-en controlcyclus - Administratieve organisatie en interne controle Hieronder geven wij per aandachtsgebied op hoofdiijnen weer hoe dit door de gemeente Nijmegen voor de grondexploitatie Waalsprong is ingevuld.
ij
Taken en verantwoordelijkheden in juni 2010 is door de Raad de "Kadernota grondbeleid 2009"vastgesteld waarin ondermeer is opgenomen hoe het gemeentebestuur het grondbeleid wil sturen en controleren. Daarnaast is opgenomen op welke momenten het college verantwoording aflegt aan de Raad over het gevoerde grondbeleid. Er worden een drietal rapportages onderscheiden: • Planexploitaties • Voortgangsrapportage grote projecten (VGP) • Stadsbegroting en Stadsrekening Voor wat betreft de deelnemingen, waaronder de GEM Waalsprong, is beschreven op weike wijze het toezicht (corporate governance) plaats vindt.
J
In dit kader is door de Raad de kadernota "verbonden partijen" vastgesteld. Specifiek voor de GEM Waalsprong is dit verder uitgewerkt in de notitie "Specifiek Kader Voor de Verbonden Partij GEM Waalsprong Beheer B.V." Hierin is nader geconcretiseerd hoe de bestuurlijke en ambtelijke taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden moeten worden ingevuld. De relatie gemeente Nijmegen en de GEM is vastgelegd in een afzonderlijke samenwerkingsovereenkomst (besluit Raad 2 juli 1997).
7
liiiii"
ly
W ERNST &YOUNG
In de Nota uitvoering risicobeheer (2007) zijn de taken en verantwoordelijkheden voor het risicobeheer beschreven voor de gemeentelijke grondexploitaties. De eindverantwoordelijkheid van het risicobeheer ligt per afzonderlijk project bij de projectontwikkelaar van het gemeentelijk ontwikkelingsbedrijf, die op zijn beurt de projectcontroller en de planeconoom daarbij aanstuurt. Door de GEM Waalsprong, worden zelfstandig en onder eigen verantwoordelijkheid risicoanalyses gemaakt als onderdeel van de jaarlijkse herziening van de grondexploitatie. Deze risicoanalyses worden beoordeeld door medewerkers van het ontwikkelingsbedrijf van de gemeente Nijmegen. Op basis van de uitkomsten hiervan wordt de aandeelhouder namens de gemeente Nijmegen geadviseerd. Risicomanagement/controlling De opzet van het risicobeheer binnen de gemeente Nijmegen is zoals hierboven aangegeven vastgelegd in de "Nota uitvoering risicobeheer". De uitkomsten van deze risico-analyses zijn vastgelegd in het VGP. In februari 2011 is uw Raad afzonderlijk geTnformeerd over de risico's in het ontwikkelingbedrijf in de "Risiconota Ontwikkelingsbedrijf". Hierin zijn ook de mogelijke scenario's weergegeven die zich kunnen voordoen en de beheersingsmaatregelen die intern worden getroffen.
(J
De GEM Waalsprong wordt niet in deze nota meegenomen. De verantwoordelijkheid voor het al dan niet maken van economische scenarioanalyses ligt bij de GEM. Bij de beoordeling van de herziening van de grondexploitatie 2010 van de GEM Waalsprong zal hier vanuit de gemeente Nijmegen specifiek aandacht aan moeten worden besteed.
:J
J
>'Wij benadruld<en het belang van de ultwerking van meerdere economische scenario's gezien de huidige ontwikkelingen in de markt. Daarbij adviseren wij u vooraf de uitgangspunten van de verschillende uit te werken scenario's bestuurlijk te laten accorderen.
De controller van de directie DWS bewaakt de tijdige en juiste invulling van het risicobeheer van het ontwikkelingsbedrijf. De directeur van DWS houdt toezicht vanuit de gemeente Nijmegen op een adequate invulling van het risicobeheer door de GEM Waalsprong. ;j
J 11
Planning- en controlcyclus (informatievoorziening) Op basis van de "Kadernota Grondbeleid 2009" worden over de voortgang van de planexploitaties van het ontwikkelingsbedrijf en de deelnemingen gerapporteerd in de "Voortgangsrapportage Grote Projecten (VGP)" Het project Waalsprong is hierin ook opgenomen voor het gemeentelijke aandeel, Deze rapportage dient tevens als verantwoordingsinstrument inclusief de risico-analyses die daaraan ten grondslag liggen. De VGP met als peildatum September 2010 is samengesteld en ligt ter besluitvorming voor aan de Raad.
IIM"' 1
MJ ERNST &YOUNG
'J Specifiek voor de deelneming GEM Waalsprong worden in het VGP de relevante ontwikkelingen gemeld. Daarnaast wordt de Raad geinformeerd via de paragraaf verbonden partijen in de Stadsbegroting, de voorjaars en najaarsnota en de Stadsrekening.
1
Door middel van een jaarrekening met accountantsverklaring legt de GEM Waalsprong jaariijks verantwoording af over het gevoerde beleid en beheer.
a
Administratieve organisatie en interne controle
.}
In het kader van de informatievoorziening is het belangrijk dat de aangeboden informatie over het project Waalsprong juist, tijdig en volledig is. De belangrijkste (financiele) processen van het ontwikkelingsbedrijf Nijmegen zijn vastgelegd en worden periodiek intern getoetst. •A/aar onze mening is de opzet van het risicomanagement van voldoende niveau. Uiteraard is de invulling van het risicomanagement bepalend voor de kwaliteit ervan. We denken hierbij met name aan de kwaliteit van de uit te werken risico-analyses 2010 met betrekking tot de Waalsprong door zowel de gemeente Nijmegen als de GEM Waalsprong. Wij adviseren u een onafhankelijke toets uit te laten voeren op de risico-analyses 2010.
•Er wordt een second opinion op risico-analyses Waalsprong uitgevoerd voor wat betreft de gemeentelijke exploitatie en exploitatie GEM.
:i
n 0
1
3 [1 il
M :i Ll [1 :i :i
a 0 []
:i ,1 ij [] ;-i
J •I ;J 'I
llll"""
^
ERNST &YOUNG
ll IIIIIIII"'"
EU ERNST &YOUNG
If a'
:J
:i ;i
2
De controle in het kort
2.1
Uw opdracht aan ons
U heeft ons de opdracht gegeven tot controle van de jaarrekening. Wij hebben de afspraken met u voor de controle van het boekjaar 2010 vastgelegd in onze opdrachtbevestiging. In deze opdrachtbevestiging hebben wij u geTnformeerd over: de reikwijdte van de controle en de toleranties; de controleaanpak; de specifieke wensen van en afspraken met de gemeenteraad; de wederzijdse verantwoordelijkheden; communicatie en rapportering; team en onafhankelijkheid; het honorarium. Hierna gaan wij nog afzonderlijk in op de controleaanpak en uw specifieke wensen en afspraken.
'J
2.2
Onze controleaanpak in relatie tot het controleprotocol
Onze controle Is verricht in overeenstemming met Nederiands recht, waaronder het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV). Onze controleaanpak is onder andere gericht op het in kaart brengen van de voor de jaarrekening van belang zijnde risico's. De planning en uitvoering van onze controle en de daaraan gerelateerde advieswerkzaamheden zijn gericht op het afgeven van een controleverklaring bij de Jaarrekening 2010.
n
Onze controle is onderverdeeld in twee perioden, de tussentijdse controle en de eindejaarscontrole. In onze tussentijdse controle richten wij ons op de opzet, het bestaan en de werking van de financiele processen alsmede op de kwaliteit van de uitvoering van interne controlemaatregelen en -programma's, zowel ten aanzien van de getrouwheids- als de rechtmatlgheidaspecten. Tijdens de balanscontrole richten wij onze controle met name op de jaarrekeningposten en voeren wij aansiuitcontroles, cijferbeoordelingen, verbandscontroles en daar waar noodzakelijk gegevensgerichte controlemaatregelen uit. Voorts beoordelen wij of de Jaarrekening voldoet aan de eisen gesteld in hoofdstuk 4 van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV), Het jaarverslag toetsen wij marginaal op tegenstrijdigheden met de jaarrekening. De planning en uitvoering van onze controle en de daaraan gerelateerde advieswerkzaamheden zijn voornamelijk gericht op: 1 Het geven van feedback aan het College over onze bevindingen betreffende de interne beheersing van de bedrijfsprocessen en de kwaliteit van de verbijzonderde interne controle. 2 Beoordeling van het jaarverslag. 3 Controle van de jaarrekening. 4 Het afgeven van een accountantsverklaring bij de jaarrekening.
10
^ ERNST &YOUNG
ly
i j
5
Ondersteunen van de controlerende rol van de gemeenteraad door het ultbrengen van een verslag van bevindingen.
In onze tussentijdse rapportage van gericht aan het College hebben wij invulling gegeven aan het eerste onderwerp. In deze rapportage geven wij Invulling aan de overige onderwerpen.
2.3
Uw specifieke wensen en aandachtspunten
U heeft ons gevraagd dit jaar specifiek aandacht te besteden aan de volgende onderwerpen. -
ff
Het systeem van de door het college voorgenomen bezuinigingen en de stand van zaken ten aanzien van de realisatie daarvan. Het formatiebeheer (inclusief inhuur) binnen de ambtelijke organisatie en de mate van control ten aanzien daarvan. Risicoanalyse grondexploitaties Waalsprong.
In onze boardletter naar aanleiding van de tussentijdse controle 2010 hebben wij over bovengenoemde punten gerapporteerd. Voor een samenvatting hiervan verwijzen wij u naar paragraaf 1.6.
2.4
Controle van de getrouwheid
De controle van de getrouwheid van de jaarrekening heeft tot doel vast te stellen dat de in de Jaarrekening opgenomen financiele informatie een getrouw beeld geeft van de werkelijkheid. Bij deze controle maken wij gebruik van de bij de gemeente Nijmegen ingebouwde controies in de uitvoeringsprocessen en gaan wij na in welke mate gesteund kan worden op de interne organisatie. Wij stellen dus vooral vast dat de gemeente Nijmegen zelf de processen adequaat beheerst en daardoor betrouwbare financiele informatie tot stand kan brengen. In de afrondende controlefase gaan wij na of de door uw gemeente opgestelde conceptjaarrekening juist is afgeleid uit de financiele administratie en stellen wij vast of deze conceptjaarrekening voldoende inzicht biedt en ook verder voldoet aan de in wet- en regelgeving gestelde eisen. Gezien de aard van de door ons uitgevoerde controlewerkzaamheden, welke zijn gebaseerd op de door uw College van B&W aan ons verstrekte opdracht en de daarbij te hanteren goedkeuringstoierantie kan deze nooit de absolute zekerheid geven dat er geen materiele onjuistheden in de jaarrekening voorkomen. In onze controleverklaring geven wij dit weer met de woorden 'redelijke mate van zekerheid'.
2.5
Controle van de rechtmatigheid
De controle van de rechtmatigheid richt zich op de naleving van relevante wet- en regelgeving en de raadsbesluiten van de gemeenteraad, voor zover de foutenkans die voortvloeit uit het niet naleven van de wet- en regelgeving en/of besluiten direct financiele consequenties heeft voorde jaarrekening.
:i
In overeenstemming met uw opdracht hebben wij de rechtmatigheidscontrole uitgevoerd. Hierbij hebben wij als uitgangspunt het door de gemeenteraad vastgestelde normenkader gehanteerd voor de wet- en regelgeving die voor de gemeente Nijmegen van toepassing is.
11
llll""'
^
m
[1
ERNST &YOUNG
Wij toetsen, op basis van risicoanalyse, overigens primair of de organisatie voldoende maatregelen heeft getroffen om de naleving van wet- en regelgeving te waarborgen. Dit houdt in dat wij niet zelfstandig alle wet- en regelgeving in detail beoordelen op de mogelijkheid van het zich voordoen van (juridische en financiele) risico's. Wij maken hiervoor gebruik van de door de gemeente Nijmegen uitgevoerde werkzaamheden met betrekking tot het rechtmatlgheidsbeheer.
2.6
Gehanteerde goedkeurings- en rapporteringstoleranties
Op grond van het BAPG stelt de gemeenteraad de goedkeuringstoierantie vast die de accountant bij zijn jaarrekeningcontroie dient te hanteren. U heeft ons voor het boekjaar 2010 opgedragen om bij onze oordeelsvorming uit te gaan van de hierna vermelde goedkeuringstoierantie:
• : i
Goedkeuringstoierantie
Goedkeurend
Beperking
Fouten in de jaarrekening (% lasten)
i 1%
7I%T'3%"
Onzekerheden in de controle (% lasten)
i3%
> 3% < 1 0 %
Oordeelonth6uding
Afkeurend
ri% i 10%
Op grond van de (concept) Jaarrekening 2010 bedraagt de goedkeuringstoierantie voor fouten afgerond € 8,4 miljoen (1%) en voor onzekerheden € 25,2 miljoen (3%). Als de goedkeuringstoierantie niet wordt overschreden, kan een goedkeurende controleverklaring worden afgegeven.
0
Deze goedkeuringstoierantie is een kwantitatlef criterium, de uiteindelijke oordeelsvorming is echter altijd een combinatie van kwalitatieve en kwantitatieve afwegingen. Voor het al dan niet opnemen van bevindingen in het verslag van bevindingen heeft u ons een rapporteringstolerantie voorgeschreven van € 840.000 (10% van de goedkeuringstoierantie). Dit betekent dat, ultgaande bij de controle van de jaarrekening 2010 van een goedkeuringstoierantie van € 8,4 miljoen, alle door ons geconstateerde fouten of onzekerheden groter of gelljk aan € 840.000 in dit verslag van bevindingen zijn opgenomen. Wij wijzen u erop dat onze controle niet was gericht op het vormen van een oordeel over de administratieve organisatie en interne beheersing als zodanig. De in dit rapport opgenomen bevindingen en aanbevelingen kunnen dan ook niet als limitatief worden beschouwd. Tevens benadrukken wij hier dat gelet op het karakter van deze rapportage, de inhoud hlervan naar haar aard kritisch is. Daardoor wordt in het algemeen voorbijgegaan aan de activiteiten en processen die binnen de gemeente Nijmegen veelal goed georganiseerd zijn. Onze werkzaamheden zijn erop gericht om een oordeel te kunnen geven over de jaarrekening van de gemeente Nijmegen. Ze zijn niet primair gericht op het opsporen van fraudes of onregelmatigheden in uw organisatie. De bevindingen in deze brief zijn daarom beperkt tot de punten die voortvloeien uit de door ons uitgevoerde werkzaamheden. Onze werkzaamheden hebben overigens geen aanwijzingen opgeleverd voor opgetreden fraudes of onrechtmatigheden.
;]
12
llll'""
^
2.7
ERNST &YOUNG
Verantwoording over Single Information en single audit (Sisa)
Uw organisatie is wettelijk verplicht de verantwoordingsinformatie voor de in het bijzonder benoemde specifieke uitkeringen op te nemen in een bijiage bij de jaarrekening. Het ministerie van BZK hiervoor een model voorgeschreven. Bij de controle van deze bijiage betrekken wij de door het ministerie van BZK gegeven aanwijzingen (Circulaire Single Information Single Audit 2010, waarin onder andere opgenomen de Nota verwachtingen accountantscontrole 2009). De hierbij geconstateerde fouten en onzekerheden dienen op grond van het BAPG in het verslag van bevindingen te worden opgenomen indien de navolgende rapporteringstolerantie per specifieke uitkering wordt overschreden: € 10.000 indien de omvangbasis (totaal van de lasten) kleiner dan of gelijk aan € 100.000 is; 10% indien de omvangbasis groter dan € 100.000 en klelner dan of gelijk aan €1.000.000 is; € 100.000 indien de omvangbasis groter dan € 1.000.000 Is. In hoofdstuk 3 geven wij u inzicht in de fouten en onzekerheden en onze bevindingen over deze specifieke uitkeringen. Op verzoek van het ministerie van BZK nemen wij de volledige tabel van de specifieke uitkeringen met fouten en onzekerheden op in dit verslag. U kunt deze tabel vinden in de bijiagen van dit verslag van bevindingen.
2.8
Verplichte mededelingen van uw accountant
In bijiage 1 hebben wij een aantal (verplichte) mededelingen opgenomen betreffende de inrichting en uitvoering van onze controle.
L J
!J
J IIIIII
M ERNST &YOVNG 0
n il
n fj
2010 De u i t k o m s t e n v a n controle
onze
13
IIIIII"-
^ERNST&YOUNG
3
Belangrijkste uitkonnsten in het kader van de controle van de jaarrekening 2010
3.1
Inleiding
In dit hoofdstuk hebben wij achtereenvolgens onze belangrijkste bevindingen en aanbevelingen opgenomen naar aanleiding van onze onderzoeken betreffende de rechtmatigheid en getrouwheid van de jaarrekening 2010. Voor de volledigheid merken wij op dat de bevindingen die wij in de navolgende paragrafen vermelden geen invloed hebben op ons oordeel omtrent de getrouwheid.
3.2
Een goedkeurende controleverklaring
Wij hebben het College van Burgemeester en Wethouders van uw gemeente gemachtigd onze controleverklaring d.d. 12 april 2011 bij de jaarrekening 2010 van uw gemeente op te nemen. [| * 1
Onze oordelen zoals opgenomen in deze controleverklaring zijn als volgt: Oordeel over de getrouwheid Oordeel over de rechtmatigheid
Goedkeurend Goedkeurend
Hierbij zijn wij ervan uitgegaan dat de gemeenteraad de nu overlegde jaarrekening ongewijzigd vaststelt. Indien er nog wijzigingen worden aangebracht in de definitieve vorm van de jaarrekening dienen wij deze te beoordelen alvorens onze controleverklaring hierbij mag worden opgenomen. Uit hoofde van onze controletaak hebben wij de financiele gegevens zoals opgenomen in de Jaarrekening gecontroleerd, De in het Jaarverslag opgenomen beleidsgegevens, prestatiegegevens en de toelichtingen daarop, hebben wij niet gecontroleerd.
3.3
Evaluatie van fouten en onzekerheden
De goedkeurende strekking van de controleverklaring voor zowel het getrouwheids- als het rechtmatigheidsoordeel betekent dat de jaarrekening met een redelijke mate van zekerheid geen fouten of onzekerheden bevat die in totaliteit de voor de jaarrekeningcontroie gehanteerde goedkeuringstoierantie overschrijden. in onderstaand overzicht hebben wij een overzicht opgenomen van de door ons geconstateerde ongecorrigeerde controleverschiilen. De door u aangegeven rapporteringtolerantie bedraagt € 830,000, zijnde 10% van de goedkeuringstoierantie. (in miljoenen euro's) CQhtroleverschillen per onderdeel Getrouwheid
Fouten
Onzekerheden Verwijzing
Rechtmatigheid (Europese) Aanbestedlngen
0,8
Begrotingsrechtmatigheld
0,4
0,3
3.4.1 "3.4:2"
u
14
IIIIII""
Ml ERNST &YOUNG
IJ
1
n (J
Het totaal aan fouten en onzekerheden komt voor wat betreft de getrouwheid en de rechtmatigheid lager uit dan de maximale toierantie van € 8,4 miljoen respectievelijk € 25,2 miljoen, waarmee voor beide onderdelen het oordeel goedkeurend is. In het vervolg van dit hoofdstuk geven wij een toelichting op de inhoudelijke oorzaken van de belangrijkste verschillen.
r|
Het College heeft ons schriftelijk medegedeeld van mening te zijn dat het effect van het door ons vastgestelde en niet in de jaarrekening 2010 gecorrigeerde verschil zowel individueel als gezamenlijk niet materieel is voor de jaarrekening als geheel. Wij stemmen met deze visie in.
3.4
n n n
Beoordeling van de rechtmatigheid
Naar aanleiding van onze controlewerkzaamheden met betrekking tot de rechtmatigheid geven wij met betrekking tot de onderstaande aspecten onze belangrijkste overige bevindingen en aanbevelingen weer. Wij hebben bij de controle over 2010 de rechtmatigheid getoetst conform de bepalingen van het BAPG en het controleprotocol 2010 van de gemeente Nijmegen, Deze hebben betrekking op: de naleving van het voorwaardencriterium bij de diverse significante processen; - de begrotingsrechtmatigheld; - het misbruik en oneigenlijk gebruik-criterium en; - de niet financiele beheershandelingen. 3.4.1 Voorwaardencriterium Het voorwaardencriterium gaat in op de naleving van de (externe) wet- en (interne) regelgeving door het College van Burgemeesters en Wethouders. Aanbestedlngen In 2009 hebben wij het College geadviseerd om de naleving van aanbestedingsregeis consequent te monitoren en hieromtrent te rapporteren. Daarnaast hebben wij geadviseerd de dossiervorming rondom aanbestedingstrajecten te verbeteren. Verbetertraject rondom aanbestedlngen Gedurende 2010 is het proces rondom (Europese) aanbestedlngen Intern geanalyseerd en verbeterd. Iedere directie is decentraai verantwoordelijk voor een rechtmatige uitvoering van de aanbestedlngen. De belangrijkste geTntroduceerde beheersingsmaatregel is de verplichte consultatie door de directies van het inkoopbureau bij het doen van inkopen. Daarnaast worden interne controlewerkzaamheden gedurende het jaar uitgevoerd om vastte stellen dat de aanbestedingsprocedures rechtmatig, conform kadernota inkoop Nijmegen gemeentebreed (KING), zijn verlopen.
n 15
llll""
sU ERNST &YOUNG
1
fl
De uitkomsten van deze werkzaamheden worden ieder kwartaal gerapporteerd door de afdeling BOS, Ieder half Jaar vindt de verbijzonderde interne controle plaats door de interne controlemedewerker. Door het uitvoeren van interne controlewerkzaamheden gedurende het jaar kan er tussentijds bijgestuurd worden. Hiermee is een belangrijke verbeterslag gerealiseerd. Uit de uitgevoerde Interne controlewerkzaamheden blijkt een totaal aan fouten van € 0,8 miljoen en onzekerheden van € 0,3 miljoen. In het boekjaar 2009 bedroeg het aantal fouten in het kader van (Europese) aanbestedlngen nog € 5,4 miljoen en het aantal onzekerheden € 2,2 miljoen. Contractenbeheer Binnen het verbetertraject zijn er gemeentebrede afspraken gemaakt ten aanzlen van de kwaliteiteisen rondom dossiervorming en het waarborgen van een volledige contractenregistratie in AlerTa. Bij de uitvoering van de interne controlewerkzaamheden zijn tekortkomingen geconstateerd voor wat betreft deze onderwerpen. De verantwoordelijkheid voor het opnemen van contracten in het contractenregister en een adequate dossiervorming ligt in beginsel bij de verschillende directies. Het is van belang te bewaken dat de afzonderlijke directies hierin hun verantwoordelijkheid nemen.
*-Wij adviseren u nadere waarborgen te treffen teneinde een volledige registratie binnen het contractenregistratlesysteem te realiseren en de aandacht rondom een adeguate dossiervorming te verscherpen. Nadat de volledigheid van het contractenregister kan worden vastgesteld dient een invulling te worden gegeven aan het contractmanagement. Hieronder valt het monitoren van de afloop van contracten en het tijdig initieren van een nieuwe offerte en/of aanbestedingsprocedure.
ti
^•Daarnaast verdient het aanbeveling voor het aangaan van transacties inzake leverlngen, diensten en werken dejuiste toepassing van het aanbestedingsbeleid te controleren en een eventuele afwijking van de kadernota vast te leggen.
3.4.2 Begrotingsrechtmatigheid Met de controle op dejuiste toepassing van het begrotingscriterium toetsen wij of het budgetrecht van de gemeenteraad Is gerespecteerd. Voor een Juiste oordeelsvorming is het van belang in hoeverre de begrotingsoverschrijdmg past binnen het door u geformuleerde beleid en/of wordt gecompenseerd door hogere baten. In onderstaande tabel hebben wlj per programma een samenvatting gegeven van de overschrijdingen van de lasten op de begroting.
:] 16
llll
EU ERNST &YOUNG
Gewijzigde begroting
Rekening 2010
Overschrijding
ln%
Programmarekening 9130 Cltymarketing & Externe betrekkingen 9320 Openbare ruimte 9410 Zorg & Welzijn 9430 Integratie & Emanclpatie 9520 Onderwijs 9630 Faciiitaire diensten
€8.231 € 49.757 €45.374 € 7.660 €29.534 €45.903
€9.017 € 50.729 €45.835 € 7.944 €29.609 €46.110
€786 €972 €461 €284 €75 €207
8,7 1,9 1,0 3,6 0,3 0,4
Mutaties op reserves Dotaties aan reserves Onttrekkingen aan reserves
€37.251 €68.012
€37.251 €68.012
€0 €0
0 0
Onderdeel programmarekening
rj [}
3
n
11
De overschrijdingen ten opzlcht van de begrote lasten zijn door het College in de paragraaf begrotingsrechtmatigheid toegelicht. Hieruit blijken onrechtmatlge begrotingsoverschrijdingen voor een bedrag van € 0,4 miljoen (2009: € 0,8 miljoen). Wij hebben deze analyse beoordeeld en hebben hierbij geen afwijkingen geconstateerd. Het College stelt u voor genoemde overschrijdingen te autoriseren in het kader van de vaststelling van de jaarrekening 2010. Vooruitlopend hierop zijn wij hiervan reeds uitgegaan bij het vormen van ons oordeel over de (begrotings)rechtmatigheid, onderdeel restantkredieten. Investeringskredieten In het kader van de begrotingsrechtmatigheid hebben wij op programmaniveau beoordeeld of er sprake is van overschrijdingen op investeringskredieten beoordeeld. Hieruit komen geen bijzonderheden naar voren. Een analyse van de financiele voortgang van de investeringskredieten is opgenomen in paragraaf Begrotingsrechtmatigheid, onderdeel restantkredieten. 3.4.3 Misbruik en oneigenlijk gebruik In de externe en interne regelgeving zijn diverse bepalingen opgenomen die erop zijn gericht om misbruik- en oneigenlijk gebruik te voorkomen. Uw gemeente heeft de toets op het misbruik en oneigenlijk gebruik neergelegd in interne controleplannen. Dit heeft niet geleid tot bevindingen die invloed hebben op de rechtmatigheid van baten en lasten en balansmutaties. 3.4.4 Niet-financiele beheershandelingen Handellngen en beslisslngen van niet-financiele aard vallen buiten de scope van de rechtmatigheidscontrole door de accountant. De accountant toetst deze handellngen en beslisslngen niet inhoudelijk door gegevensgericht onderzoek. Volstaan wordt in dit kader met het beoordelen van het interne systeem van risicoafwegingen en de opzet van juridische control in de organisatie.
17
I
=U ERNST &YOUNG i
f
1
n
Binnen dit interne beheersingssysteem moeten voorwaarden zijn geschapen om risico's goed te kunnen beoordelen en in de tijd te kunnen volgen. Wij hebben geTnformeerd naar de lopende procedures waarbij de gemeente betrokken is, teneinde indicaties te verkrijgen over de eventuele risico's op dit vlak, Op grond hiervan beschikken wlj niet over aanwijzingen die een nader onderzoek naar de (financiele) gevolgen noodzakelijke maken.
3.5
Bevindingen bij de programmarekening
3.5.1 Algemeen De jaarrekening en het jaarverslag dienen te worden opgemaakt in overeenstemming met het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV). Wij hebben vastgesteld dat de jaarrekening van de gemeente Nijmegen aan de belangrijkste bepalingen zoals deze in het BBV zijn opgenomen, voldoet. Conform de hiervoor geldende voorschriften is door ons nagegaan of het jaarverslag de minimale wettelijke voorgeschreven informatie bevat en of de inhoud van dit verslag geen tegenstrijdigheden bevat met de door ons gecontroleerde jaarrekening. Op grond hiervan hebben wij vastgesteld dat de inhoud van het jaarverslag niet in strijd is met de Jaarrekening.
0
3.5.2 Totstandkoming jaarrekening De totstandkoming van de jaarrekening en de daarop volgende accountantscontrole is uitgevoerd binnen de oorspronkelijke planning. Daarbij merken wlj wel op dat de gevraagde informatie op onderdelen gedurende onze controle is opgeleverd en nog heeft geleid tot een aantal aanpassingen in de jaarrekening. Voor een efficiente en snelle afsluiting Is het voor uw organisatie van belang dat de informatie intern tijdig beschikbaar is. Dit geldt niet alleen voor het opstellen van de jaarrekening maar ook voor tussentijdse bestuurlijke rapportages. Hierbij vermelden wij tevens dat het VGP (Voortgang Grote Projecten) dit jaar laat beschikbaar was ten behoeve van onze controle. Ook vragen wij de aandacht voor de kwaliteit van het balansdossier. Deze kan worden verbeterd door hierin onder andere ook meer gedetailleerder analyses in op te nemen van de balansposities. Wij hebben met uw organisatie afgesproken het jaarrekenlngproces nader te evalueren. 3.5.3 Grondexploitaties Algemeen Door het ontwikkelingsbedrijf van de gemeente Nijmegen worden een groot aantal grondexploitaties en projecten uitgevoerd. In sommige gevallen bestaan de exploitaties uit deels een project en deels een grondexploitatie waarover gezamenlijk wordt gerapporteerd. WIJ adviseren u voor nieuw op te starten exploitaties, waarbij zowel sprake Is van een grondexploitatie deel als van een project deel, hierover afzonderlijk te laten rapporteren. Hierdoor wordt beter zichtbaar wat het afzonderlijke grondexpioitatieresultaat is en wat het projectresultaat.
18
III'"'
I.
a
a
y
^
ERNST &YOUNG
Risico-analyse ontwikkelingsbedrijf De eindresultaten van de planexploitaties/projecten in het ontwikkelingsbedrijf kunnen sterk negatief beTnvioed worden door onder andere de volgende risico's: het achterblijven van de geprognosticeerde jaarlijkse verkopen, looptijdverlenging van het totale project en het niet realiseren van de verkoopprijzen. Deze aspecten hebben een rechtstreekse invloed op de financieringsiasten en de exploitatiekosten. De ontwikkelingen in het economische klimaat hebben hier grote invloed op en zijn voor de lange termijn moeilijk of niet in te schatten. In februari 2011 is uw Raad afzonderlijk geTnformeerd over de risico's in het ontwikkelingbedrijf in de "Risiconota Ontwikkelingsbedrijf". Hierin zijn ook de mogelijke scenario's weergegeven die zich kunnen voordoen en de beheersingsmaatregelen die intern worden getroffen. Halfjaarlijks zal uw Raad worden geTnformeerd over de stand van zaken rond de risico's. Het totaal van de gekwantificeerde risico's van de verschillende projecten opgeteld leidt tot een geschat risico van € 27 miljoen. Aangezien deze risico's zich niet gelijktijdig voordoen is intern een dempingsfactor toegepast van 20%. Het intern becijferde risico komt daarmee op € 21,5 miljoen. Grote risicovolle projecten zijn het project Waalsprong en het project Waalfront. Van het project Waalsprong is alleen het gemeentelijk deel in de risco-analyse en de financiele vertaling ervan in het geschatte risico meegenomen. Voor de hierboven geschatte risico's heeft de gemeente Nijmegen een specifieke reserve gevormd "Algemene Bedrijfsreserve" (hierna ABR). Het verloop van deze reserve is ultvoerig toegelicht in paragraaf Weerstandsvermogen van de jaarrekening. In 2011 komt deze reserve onder het gewenste niveau van € 21,5 miljoen (per heden). De verwachting is dat in 2014 dit niveau op basis van het ingeschatte verloop wel wordt gehaald. WIJ adviseren u de ontwikkeling van de intern becijferde risico's in relatie met de ontwikkeling van de ABR kritisch te blijven volgen en hierover afzonderlijk te laten rapporteren. Financiele dekking grondexploitaties Voor de kosten van grondexploitaties wordt ult verschillende bronnen financiele dekking gezocht. Opbrengsten van grondverkopen maken uiteraard een belangrijk onderdeel uit van deze dekking. Daarnaast komt het voor dat een gedeelte van de dekking wordt gevormd door subsidiebljdragen, bijdragen uit reserves, overige opbrengsten en dekking in de vorm van opgenomen posten in de meerjarenbegroting van de gemeente Nijmegen.
•J
:j
Bij een aantal grondexploitaties is de dekking uit diverse componenten opgebouwd (inzet reserves, begrotingsposten, OZB opbrengsten, bijdragen). Gezien de gevolgen van de crisis en overige toekomstlge onzekerheden is het van belang om de dekking adequaat te monitoren en transparant weer te geven. Op deze wijze kan worden beoordeeld in hoeverre de oorspronkelijke dekking van de kosten nog reeel is en kan een nadere uitspraak worden gedaan over risico's in de dekkingssfeer. In het VGP en de jaarrekening wordt de toekomstlge dekking van projecten en de verschillende componenten nog niet inzichtelijk gemaakt. Wij hebben het College geadviseerd om in de jaarrekening nader inzicht te verschaffen in de dekkingscomponenten van exploitaties zodat risico's op het gebied van de financiele dekking zichtbaar worden.
19
||H"
:J
=M ERNST &YOUNG
ll Voortgangsrapportage Grote Projecten
g
LI
f1
Ll
n
Zoals eerder al aangeven wordt uw Raad door middel van drie rapportages geTnformeerd door het college over het gevoerde grondbeleid. Te weten: • • •
Planexploitaties Voortgangsrapportage grote projecten (VGP) Stadsbegroting en Stadsrekening
Over de voortgang van de planexploitaties van het ontwikkelingsbedrijf wordt gerapporteerd in het VGP. Deze rapportage dient tevens als verantwoordingsdocument, inclusief de risicoanalyses die daaraan ten grondslag liggen. De geactualiseerde VGP ligt ter besluitvorming vorming voor aan uw Raad, gelijktijdig met de jaarrekening 2010. De totale boekwaarde per 31 december 2010 zoals in de jaarrekening opgenomen voor de grondexploitaties bedraagt € 284 miljoen. Van deze boekwaarde is circa € 21 miljoen opgenomen in het VGP. Het resterende gedeelte betreft met name twee grote projecten nameiijk de Waalsprong (GEM deel) en het Waalfront die niet in het VGP zijn opgenomen. Momenteel worden deze planexploitaties geactualiseerd en moeten nog ter goedkeuring en besluitvorming worden voorgelegd. Daarnaast wordt op de risicoanalyse Waalsprong voor zowel het gemeentelijk deel als het GEM deel een second opinion uitgevoerd door een derde. De uitkomsten hiervan worden intern eind april verwacht.
f 1
Wij hebben onze controle daardoor niet kunnen baseren op de meest recente en geactualiseerde informatie over deze door uw organisatie gelabelde risicovolle projecten. Op basis van de beschikbare gegevens, gesprekken en mondelinge toelichtingen hebben wij ons een beeld kunnen vormen over de ontwikkelingen binnen deze exploitaties. Deze geven voor ons op dit moment geen aanleiding om te veronderstellen dat de in de jaarrekening genoemde (financiele) risico's niet juist zijn ingeschat. Wij adviseren u gezien het financiele belang en het risicoprofiel van deze twee exploitaties, ervoor zorg te laten dragen dat op het moment van het samenstellen van de jaarrekening of tussentijdse rapportages zowel de Waalsprong (GEM deel) als het Waalfront qua risico's en financiele voortgang zijn geactualiseerd en dit te communiceren met externe betrokkenen.
J
Uitgangspunten calculaties VGP In de calculaties van het VGP worden inschattingen gemaakt voor kostenstijgingen en opbrengstenstijgingen. Voor projecten met een lange looptijd wordt gecalculeerd met een kostenstijging van 3% en een opbrengstenstijging van 2%. Dit laatste percentage is naar onze mening optimistisch omdat de prijzen van vastgoed al enige tijd onder druk staan. Een verdere daling in 2011 en 2012 behoort eerder tot de mogelijkheden dan een stijging. Dit risico kan (gedeeltelljk) gecompenseerd worden door het gehanteerde kostenstijgingspercentage van 3%, wat wij als conservatief inschatten. De mate waarin beide factoren elkaar compenseren, is niet uitgewerkt.
I]
20
IIIIII"'"
jf
=U ERNST &YOUNG
j
..J
4
Gezien de afhankelijkheid van regionale vraag- en aanbodverhoudingen geven wij u in overweging om voor de opbrengstverwachting wellicht een conservatievere inschatting te maken. In de hiervoor al genoemde "Risiconota Ontwikkelingsbedrijf Nijmegen" wordt aangegeven dat in het najaar 2011 opnieuw over de risico's wordt gerapporteerd. Op basis hiervan kan op basis van een totaalanalyse op project- en portefeuilleniveau (en specifiek voor de planexploitaties waarvoor het geldt) een afweging worden gemaakt hoe hier mee om te gaan. Daarbij spelen ook aspecten als rentepercentage, reeds verkregen opbrengsten, marktanalyse, e.d. een rol. 3.5.4 Bijstandsdebiteuren In de jaarrekening is een bedrag opgenomen van € 29,9 miljoen inzake bijstandsdebiteuren. Jaariijks wordt intern beoordeeld, op basis van ervaringscljfers, welk percentage hiervan inbaar wordt geacht. Voor 2010 is deze beoordeling ook verricht. Het percentage inbaar wordt intern geschat op 48% (2009: 35%). Voor 2010 leidt dit tot een eenmalige bate van 3,9 miljoen.
[J
3
'J
Het verhogen van het percentage inbaar betekent dat er minder buffer is binnen de financiele begroting voor fluctuaties in de inbaarheid van de bijstandsdebiteuren die nadelige financiele effecten hebben. Dit vraagt om een strak debiteurenbeheer en continu inzicht in de ontwikkelingen in de debiteurenportefeuille en met name ten aanzien van de samenstelling. Wij adviseren u intern te laten nagaan of de interne beheersing van de debiteurenportefeuille hiervoor moet worden aangepast. 3.5.5 Vordering belastingen De vordering uit hoofde van "belastingen nog op te leggen aanslagen" is gestegen ten opzichte van 2009 met € 3,1 mio. Dit komt volgens interne mededeling door hogere werkvoorraden van "niet woning objecten" waar aanpassingen cq. verbouwingen hebben plaatsgevonden. De definitieve taxatiewaarde voor 2010 moet voor deze objecten nog door de gemeente Nijmegen worden vastgesteld, derhalve zijn nog geen aanslagen opgelegd. De in de jaarrekening opgenomen bedragen voor de nog op te leggen aanslagen betreffen methodische schattingen. Zoals al aangegeven moeten de definitieve aanslagen 2010 voor deze afzonderlijke objecten nog worden opgelegd. Wij adviseren u jaariijks voor het einde van enig belastlngjaar alle objecten te voorzien van een definitieve WOZ- waarde en de aanslagen hiervan op te leggen. 3.5.6 Brede doeluitkering Sociale Integratie en Veiligheid
J De gerealiseerde prestatieafspraken/indicatoren van de brede doeluitkering Sociaal Integratie en Veiligheid (BDU SIV); Grotestedenbeleld 2005-2009 zijn door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en koninkrijk relatles beoordeeld. De resultaten van deze beoordeling zijn in een concept/voorgenomen besluit voorgelegd aan de gemeente Nijmegen. Hierin is opgenomen dat voor het onderdeel maatschappelijke opvang de afspraken/prestaties niet zijn gehaald. De gemeente Nijmegen heeft in 2010 en 2011 alsnog de mogelijkheid deze afspraken/prestaties te realiseren. Als dit niet lukt wordt het risico gelopen dat de in dit kader verstrekte financiele bijdrage van € 1,9 miljoen moet worden terugbetaald.
21
sU ERNST &YOUNG
Dit bedrag is als onzekerheid opgenomen in paragraaf 1.3 evaluatie en onzekerheden. 3.5.7 Single information en Single audit Wij hebben de in de SiSa-bijIage van de jaarrekening genoemde specifieke uitkeringen gecontroleerd met inachtneming van de Nota verwachtingen accountantscontrole 2010. Op grond van ons onderzoek hebben wij geen fouten en onzekerheden geconstateerd.
J
Nummer specifiek e uitkering conform StSabijlage 2010 Al B2 C3 C4
n
C5
Dl D3 D5 E5 E6 E6B E7A
'I
E18 E30 F3 F6
GIC 02
Specifieke uitkering of overig
Fout of onzekerheid
FinanciSle omvang In euro's
Toelichting fout/onzeker held
Verzameluitkering Justitie (ex) Zorgwet voorwaardelijke vergunning tot verblijf (VVTV) Brede doeluitkering Sociaal, Integratie en Veiligheid (GSB/SIV) Tijdelijke stimulerlngsregeling woningbouwprojecten 2009 tweede tranche Tijdelljke stimulerlngsregeling woningbouwprojecten 2009 derde tranche Regeling Meld- en coordinatiecentra voortijdig schoolverlaten Excessieve kosten Archeologie Regeling verbetering binnenkllmaat primair onderwijs 2009 Verzameluitkering VROM Bodemsanering (excl. Bedrijvenregeling) Bodesanering (excl. Bedrijvenregeling) Innovatieprogramma Klimaatneutrale Steden (Proefprojecten) Nota Ruimteproject Nijmegen Waalfront Quick wins binnenhavens Verzameluitkering LNV Besluit subsidies herstructurering Topprojecten bedrijventerreinen (Topper-regeling) Wet sociale werkvoorzlening (Wsw) Gebundelde uitkering (WWB+WIJ-HOAW+IOAZ-Hevensonderho ud beginnende zelfstandigen Bbz 2004+WWIK
Geen Geen
n.v.t. n.v.t.
n.v.t. n.v.t.
Geen
n.v.t.
n.v.t.
Geen
n.v.t.
n.v.t.
Geen
n.v.t.
n.v.t.
Geen
n.v.t.
n.v.t.
Geen Geen
n.v.t. n.v.t.
n.v.t. n.v.t.
Geen Geen Geen Geen
n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.
n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.
Geen Geen Geen Geen
n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.
n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.
Geen Geen
n.v.t. n.v.t.
n.v.t. n.v.t.
n I
22
""
W ERNST &YOUNG ll r
1 [|
n n LJ fl r ^
L I
03
04 05 06 07 H9 HIO
Besluit bijstandsverlening zelfstandigen 2004 (exclusief levensonderhoud beginnende zelfstandigen) Wet Werkloosheidsvoorziening (WWV) Wet Participatiebudget (WPB) Schuldhulpverlening Verzameluitkering SZW Verzameluitkering JenG Brede doeluitkering Centra voor Jeugd en Gezin (BDU CJG)
Geen
n.v.t.
n.v.t.
Geen Geen Geen Geen Geen Geen
n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t, n.v.t.
n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.
Bovenstaande bevindingen in het SISA-overzicht kan uw College over laten nemen op het door het Ministerie van Bzk verplicht voorgeschreven format 'SISA verantwoordingsinformatie specifieke uitkeringen'. Dit format dient door uw gemeente samen met een aantal andere verplicht voorgeschreven verantwoordingsstukken voor 15 juli a.s. elektronisch bij het CBS te worden aangeleverd.
n
r|
1
1 ll
J
1 ^
ERNST &YOUNG
I
De ( f i n a n c i e l e ) r e s u l t a t e n perspectief n
in
u
23
llll"'"
I
^
ERNST &YOUNG
4
De (flnanclele) resultaten in perspectief
4.1
Analyse resultaat 2010
Het saldo van baten en lasten over het jaar 2010 bedraagt € 18,5 miljoen voordelig (geraamd saldo volgens de herziene begroting € 2,2 miljoen nadelig). Het resultaat over 2010 ten opzichte van de gewijzigde begroting kan als volgt worden weergegeven: Bedragen in € miljoen
J LJ
a
Begroting na wijziging 881,7 (848,8) 32,9 (30,7) 2,2
Lasten Baten Resultaat voor bestemming Mutaties reserves Resultaat na bestemming
Jaarrekening 2010
verschil
803,7 (791,5) 12,2 (30,7) (18,5)
78,0 (57,3) 20,7 0 20,7
Uit bovenstaande opstelling blijken zowel In het resultaat voor als na bestemming grote afwijkingen ten opzichte van de gewijzigde begroting. In de samenvatting van de Jaarrekening zijn de verschillen tussen de jaarrekening en de dynamische begroting toerelkend toegelicht. Voor een evaluatie van de begrotingsoverschrijdingen wordt verwezen naar paragraaf 3.4.2.
[1
4.2
Analyse financiele positie ultimo 2010
Het eigen vermogen bedraagt per Jaareinde 2010 volgens de jaarrekening, inclusief het rekeningresultaat, € 210,7 miljoen en heeft zich gedurende 2010 als volgt ontwikkeld:
;j
Bedragen x € miljoen
Saldo 1 Januari 2010 Bestemming resultaat 2009 Totaal stortlngen 2010 ten laste van resultaat Totaal onttrekkingen 2010 ten gunste van resultaat Rekeningresultaat Saldo per jaareinde 2010
Algemene reserve € € 109,2 €10,0 €9,7
Bestemmingsreserves € € 104,4 (0,6) €27,5
-€ 26,2
-€41,7
€ 102,7
€89,5
Rekeningresultaat
Totaal € €213,6 €9,4 €37,2 -€68
€18,5 €18,5
€18,5 €210,7
De algemene reserve ad € 102,7 miljoen is volledig opgenomen als algemene vrije reserve, Het saldo van deze reserve is ten opzichte van 2009 gedaald met € 6,5 miljoen en wordt voldoende geacht om te fungeren als incidentele weerstandscapaciteit. Hieronder wordt het vermogen verstaan om onverwachte eenmalige tegenvallers op te kunnen vangen zonder dat dit invloed heeft op de voortzetting van taken op het huidige niveau.
^1 24
llll""
1
^
ERNST &YOUNG
Ll
4.3
iAnaZ/se van /?ef weerstandsvermogen
[1
In de paragraaf weerstandsvermogen van het jaarverslag wordt ingegaan op de weerstandscapaciteit en de risico's binnen uw organisatie. Het weerstandsvermogen geeft aan in welke mate de gemeente in staat is om het hoofd te bieden aan mogelijke nadelen die kunnen voortvloeien uit risico's. Op basis van de nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen is een integrate risicoanalyse uitgevoerd, waaruit een 'top 10' van belangrijkste risico's is samengesteld. De weerstandscapaciteit wordt bepaald door de saldireserve (1 januari 2011: € 58,1 miljoen) en de algemene bedrijfsreserve (1 januari 2011: € 30,5 miljoen). In de paragraaf weerstandsvermogen is een toelichting gegeven op de risico-inventarisatie per reservecategorie. Op basis van de confrontatie tussen de weerstandscapaciteit en de gekwantificeerde risico's kan worden gecondudeerd dat de financiele positie (tevens in meerjarenperspectief) van de gemeente Nijmegen gezond is.
(1
a Ll Ll 1 J
il
De risico's samenhangend met de grondexploitaties maken onderdeel uit van de paragraaf grondbeleid. Zoals reeds opgemerkt in dit verslag zijn er grote risico's in de grondexploitaties aanwezig die een grote impact op het weerstandsvermogen van uw gemeente kunnen hebben. Bij de beoordeling ultimo 2010 van het weerstandsvermogen dient hiermee derhalve rekening te worden gehouden. Voor een nadere toelichting op de risico-analyse binnen het ontwikkelingsbedrijf verwijzen wij u naar paragraaf 3.5.3.
J lllll"'
m 1
a Li Ll Ll R
^
ERNST &YOUNG
n 25
lllll"'"
^
ERNST &YOUNG
It J
n Verplichte mededelingen van uw accountant :J In onderstaand schema hebben wij een aantal onderwerpen opgenomen die u als gemeenteraad behulpzaam kunnen zijn bij het invullen van uw controlerende rol.
;i n
Aandachtsgebied
Mededeling
Algemeen aanvaarde controlestandaarden
tl
rj :!
Onze controle is verrlcht in overeenstemming met Nederiands recht waaronder het BAPG. Dit betekent dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Onderdeel van onze controle is het uitvoeren van een evaluatie van de Interne ; beheersingsmaatregelen teneinde de mate en diepgang van onze testwerkzaamheden te plannen.
Bij de jaarrekening 2010 zullen wij een goedkeurende controleverklaring afgegeven inzake de getrouwheid en rechtmatigheid.
i 1 Onderzoek Jaarverslag
L3
n n
Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artlkel 213 lid 3 onder d Gemeentewet dienen wij na te gaan of in het jaarverslag het jaarverslag verenlgbaar Is met de jaarrekening en of overigens het jaarverslag voldoet aan de wettelijke vereisten.
In onze controleverklaring is tevens een verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties opgenomen. Van tekortkomingen is ons niets gebleken.
Belangrijke verslaggevlnggrondslagen Wlj beoordelen de keuze van en de wijzigingen in belangrijke verslaggevingsgrondslagen en controleren de toepassing van het BBV.
n
Er hebben zich in 2010 geen belangrijke wijzigingen voorgedaan in de gehanteerde verslaggevlnggrondslagen.
Beoordelingen en schattingen door het bestuur Voor het opstellen van de jaarrekening moeten vaak schattingen worden gemaakt. Bepaalde schattingen zijn van bijzonder belang door hun invloed op de jaarrekening en de waarschijniljkheid dat toekomstlge gebeurtenlssen significant afwijken van de verwachtingen van het College van Burgemeesters en Wethouders en het management.
Wij onderschrijven de schattingen en de wijze waarop deze worden gemaakt door het management en het College van Burgemeesters en Wethouders.
Controleverschiilen Wij informeren de gemeenteraad over controleverschiilen (gecorrigeerd of niet) die wij tijdens onze controle hebben vastgesteld en die naar ons oordeel individueel dan wel gezamenlijk een belangrijke invloed hebben op de financiele verslaggeving door de gemeente Nijmegen.
In paragraaf 3,3 zijn de niet gecorrigeerde controleverschiilen en onzekerheden opgenomen geconstateerd tljdens onze controle.
a 26
IIM"'
W ERNST &YOUNG
Aandachtsgebied
Mededeling
Wij informeren de gemeenteraad eveneens omtrent niet-gecorrigeerde controleverschiilen waarvan het College van Burgemeesters en Wethouders heeft aangegeven dat zij van oordeel is dat deze zowel individueel als gezamenlijk niet materieel zijn voor de Jaarrekening als geheel. Onze mening over de gehanteerde waarderingsgrondslagen en naleving van wettelijke bepalingen en richtlijnen voor de financiele verslaggeving Wij bespreken met de het College van Burgemeesters en Wethouders de kwaliteit, en niet alleen de aanvaardbaarheid, van de gehanteerde waarderingsgrondslagen, de consistente toepassing daarvan alsmede de duidelijkheid en volledlgheid van dejaarverslaggevlng. in deze bespreking komen tevens zaken aan de orde die een significante invloed hebben op de kwaliteit van de jaarverslaggeving, zoals: nieuwe of gewijzigde waarderingsgrondslagen; schattingen, beoordelingen en onzekerheden; bijzondere transacties; waarderingsgrondslagen met betrekking tot significante Jaarrekeningposten, inclusief het tijdstip waarop transacties plaatsvinden en de periode waarin die worden verantwoord.
De gekozen waarderingsgrondslagen zijn aanvaardbaar en consistent toegepast met betrekking tot de significante jaarrekeningposten en bijzondere transacties. Dit geldt tevens voor het tijdstip waarop die transacties hebben plaatsgevonden, de periode waarin zij zijn verantwoord en de desbetreffende toelichtingen in de jaarrekening.
DIscussies met het management omtrent belangrijke altematieve verwerkingswijzen
Wij rapporteren omtrent alle discussies die wij met het management hebben gevoerd omtrent de binnen de algemeen aanvaarde verslaggevingsgrondslagen mogelijk altematieve verwerkingswijzen met betrekking tot belangrijke onderwerpen (zoals alternatieven voof verantwoording, waardering, presentatie en toelichting). keuze.
Verslaggeving omtrent belangrijke ongebruikelljke transacties en controversiele aangelegenheden of nieuwe ontwikkelingen
Wij stellen vast of de gemeenteraad is geTnformeerd over de gehanteerde werkwijze met betrekking tot de verslaglegglng omtrent belangrijke ongebruikelljke transacties en de gevolgen van de verwerking van belangrijke controversiele aangelegenheden of nieuwe ontwikkelingen, waarvoor geen gezaghebbende regelgeving of algemeen aanvaarde grondslagen bestaan.
III."
27
Ml ERNST &YOUNG
Aandachtsgebied
Mededeling
Werking van de interne beheersingsmaatregelen (waaronder de continuitelt en betrouwbaarheid van de geautomatiseerde gegevensverwerking) Artikel 2:393 lid 4 Burgerlijk Wetboek vereist dat de accountant In het kader van de controle van de jaarrekening verslag uitbrengt omtrent zljn bevindingen met betrekking tot de continuitelt en betrouwbaarheid van de geautomatiseerde gegevensverwerking. Onze controle was niet primair gericht op het doen van een uitspraak omtrent de continu'i'teit en betrouwbaarheid van (delen van) de geautomatiseerde gegevensverwerking en wlj hebben daartoe ook geen opdracht van het management ontvangen.
De jaarrekeningcontroie heeft geen tekortkomingen in de continu'iteit en betrouwbaarheid van de geautomatiseerde gegevensverwerking aan het licht gebracht. Zie voorts paragraaf 3.2.1 van dit verslag voor onze bevindingen met betrekking tot het interne beheersingssysteem.
Verschillen van Inzicht met het management over admlnlstratleve en verslaggevlngskwesties
Er waren geen verschillen van Inzicht met het management over de waarderingsgrondslagen, de financiele administratie, de verslaggeving of onze controlewerkzaamheden.
Overieg met andere accountants/deskundigen
Er heeft geen overieg plaatsgevonden met andere accountants.
Moellijkheden In de uitvoering van de controle
Er hebben zich geen omstandigheden voorgedaan die de uitvoering van onze controle In belangrijke mate hebben bemoeilijkt.
Fraudes en Illegale handellngen
Hoewel hier niet specifiek op gericht, hebben onze controlewerkzaamheden het afgelopen jaar geen fraudes of andere illegale handelingen, uitgevoerd door het management of andere werknemers, aan het licht gebracht.
Onze onafhankelijkheid Onafhankelijkheid is naast deskundigheid een van de pijlers van onze beroepsultoefening. Wij hechten aan onze reputatie op het gebied van deskundigheid en onafhankelijkheid. Wij kennen een groot aantal maatregelen, vastgelegd In een continu geactualiseerde database, die de onafhankelijkheid dienen te waarborgen. Periodiek wordt de naleving van interne en externe onafhankelljl
Wij voldoen op alle punten aan de onafhankelijkheidsregelgevlng die op ons van toepassing Is.
