proefversie De en wij Handel Magda Snoeck Inge De Deken Hans Waerniers

5.3

proefversie

De h@ndel en wij Handel

Magda Snoeck Inge De Deken Hans Waerniers

proefversie

De site www.knooppunt.net geeft je toegang tot het digitale lesmateriaal bij dit boek. Activeer jouw licentie aan de hand van de onderstaande code. Tijdens de activatie accepteer je de gebruiksvoorwaarden. Zo krijg je voor de duur van de licentie toegang tot het digitale lesmateriaal. www.knooppunt.net

Code

PT-DHEW-FMCS-TQ2C-S2

Plantyn ontwikkelt en verspreidt leermiddelen voor het basisonderwijs, het secundair onderwijs, het hoger en het wetenschappelijk onderwijs en het volwassenenonderwijs. Daarnaast geeft Plantyn ook publicaties uit over schoolmanagement, leerlingenbegeleiding, personeelsbeleid voor het onderwijs en didactische ondersteuning van leerkrachten en educatief materiaal voor de thuismarkt. De uitgeverij is zowel in het Nederlandstalige als in het Franstalige landsgedeelte actief. Doorheen al onze activiteiten streven we ernaar om maximale kansen te bieden aan alle lerenden, rekening houdend met de individuele situatie en interesses, en willen we ertoe bijdragen dat leerkrachten in optimale omstandigheden kunnen werken. Het is immers onze overtuiging dat leren op een eigentijdse en aangename manier kan, wat tot uiting komt in onze slogan “’t leren is mooi”.

Adres: Telefoon: Fax: E-mail: Website:

Plantyn Motstraat 32, 2800 Mechelen 015 36 36 36 015 36 36 37 [email protected] www.plantyn.com

Ontwerp binnenwerk: Zet Ontwerp omslag: Zet Illustratieverantwoording: Met dank aan Kinnarps Uitgeverij Plantyn heeft alle redelijke inspanningen geleverd om de houders van intellectuele rechten op het materiaal dat in dit leermiddel wordt ge zorg die daaraan is besteed, van oordeel zijn toch rechten op dit materiaal te kunnen laten gelden, dan kunt u contact opnemen met uitgeverij Plantyn. Zij zal uw legitieme aanspraken honoreren tegen de gangbare markttarieven. NUR 168 © Plantyn nv, Mechelen, België Alle rechten voorbehouden. Behoudens de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande en schriftelijke toestemming van de uitgever. ISBN 978-90-301-3083-3

D2011/0032/268

proefversie INHOUD

DEEL 3 PERSONEEL

5

1 De arbeidsmarkt

6

1 2 3

4

5

Begrip De vraag naar arbeid Het aanbod van arbeid 1 Werkwilligen 2 Bevolking op beroepsactieve leeftijd en beroepsbevolking in België 3 De beroepsbevolking in internationaal perspectief 4 Activiteitsgraad, participatiegraad en werkgelegenheidsgraad Werkloosheid 1 Werkloosheidscijfers 2 Werkloosheidsgraad 3 Werkloosheidssteun 4 Maatregelen en initiatieven tegen werkloosheid Schaarste op de arbeidsmarkt voor knelpuntberoepen

6 8 12 12 14 16 18 21 21 23 25 27 29

Test je kennis

31

2 Bedrijfscultuur en organisatiestructuur van een onderneming

44

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Begrip bedrijfscultuur Soorten bedrijfscultuur Hoe ontdek je een bedrijfscultuur? Effect van de bedrijfscultuur op het functioneren van de werknemers Het organogram van een onderneming Aanmaken van een personeelsbestand Formulieren in Access Rapporten in Access Soorten organisatiestructuren Het organogram van een commerciële afdeling

44 47 49 52 53 56 68 71 74 77

Test je kennis

80

3 De arbeidsovereenkomst

88

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Het begrip arbeidsovereenkomst Verplichtingen van werkgever en werknemer Het salaris Het arbeidsreglement Arbeidsovereenkomsten voor arbeiders en bedienden: verschilpunten Schorsing van de arbeidsovereenkomst Soorten arbeidsovereenkomsten Outplacement Collectieve arbeidsovereenkomsten: cao’s Kinderbijslag Op zoek naar een passende job

Test je kennis

88 92 95 97 98 105 108 113 114 116 119 145

De h@ndel en wij 5.3

3

proefversie

DEEL 4 PLANNEN, VERGADEREN EN COMMUNICEREN IN EEN ADMINISTRATIEVE WERKOMGEVING

157

1 Plannen en vergaderen op het werk

158

1 2 3 4

Plannen werkt ontspannend Vergaderingen Assertiviteit Werkplanning met elektronische agenda

158 163 169 172

Test je kennis

186

2 Efficiënte communicatie

191

1 2 3

Communicatie Huisstijl Elektronische post

191 196 203

Test je kennis

230

3 De administratieve omgeving

242

1 2 3 4 5

Kantooromgeving Opgeruimd staat netjes Taakomschrijving van een commercieel-administratief bediende Reglementering inzake de wet op de privacy Consultatie van gegevens via het internet

242 250 255 259 263

4 Flowcharts en procedures

267

Test je kennis

277

4


proefversie DEEL 3 PERSONEEL


5

proefversie

ENKELE PERSOONLIJKE GEGEVENS OVER NOUGATINE Nougatine is een artisanaal bedrijf. Dat betekent dat de eigen producten met de hand vervaardigd worden. Daarnaast heeft Nougatine twee winkels waar het eigen assortiment pralines verkocht wordt, aangevuld met thee, nougat, confiserie, zoet broodbeleg zoals heerlijke zelfgemaakte choco en dranken in kleine verpakkingen. Kortom, alles wat in een geschenkmand kan.

1

Persoonlijke gegevens

Nougatine bvba Molenweg 42 8340 Damme tel. 050 28 84 34 fax 050 28 84 84 BE 0720 454 335 RPR Brugge IBAN: BE 16 2100 1868 4474 BIC: GEBABEBB e-mail: [email protected] Zaakvoerder: Lucas Bonneval

2

Een greep uit het assortiment

Assortiment pralines (6 % btw)

Art. nr.

Omschrijving per kg

Kostprijs Excl. btw

Verkoopprijs Excl. btw

Leverancier

P101 Studentenhaver wit

5,90

20,50

1001

P102 Studentenhaver melk

5,95

20,50

1001

P103 Studentenhaver fondant

6,05

20,50

1001

11,40

20,50

1001

P105 Isabelle fondant

6,72

20,50

1001

P106 Manon nougat

6,10

20,50

1001

P107 Manon aardbeivulling

7,20

20,50

1001

P108 Manon koffie

7,20

20,50

1001

P104 Orangette

6


proefversie

3

Personeel

1 Organisatieschema van de onderneming Zaakvoerder Lucas Bonneval

Aankoopmanager

Productiemanager

Verkoopmanager

Administratief manager A

Hendrik Delbeke

Victor Decrane

Emma Debrabander

Margot Casneuf

Aankoopmedewerker

Arbeiders

Louise Van Holme

Commercieel Medewerker binnendienst

Lars Van Gerben Cedric Van Linden

Boekhouding Simon Beckevoort

Emile Beck

Lotte Caudron

Receptie Verkopers winkel Pauline Lambert Elodie Barry Nina Wibo

Verkopers buitendienst Francis Carson

2 Personeelsgegevens Naam

Adres

Brutowedde

Gezinstoestand

Schaal

Bedienden Lucas Bonneval Emma Debrabander Victor Decrane Hendrik Delbeke Margot Casneuf Louise Van Holme Emile Beck Elodie Barry Nina Wibo

Molenweg 42 Molenweg 42 Moerdijkstraat 79 Cathilleweg 53 Dyver 14 Groenerei 3 Portiekenlaan 85 Duinenstraat 3 Hoornstraat 65

8340 8340 8480 8490 8000 8000 8434 8450 8340

Damme Damme Ichtegem Jabbeke Brugge Brugge Westende Bredene Moerkerke

3 920,00 EUR 3 480,00 EUR 3 150,00 EUR 2 980,00 EUR 2 875,00 EUR 2 195,00 EUR 1 983,00 EUR 1 950,00 EUR 1 878,00 EUR

2 kinderen 0 4 kinderen 2 kinderen 1 kind 3 kinderen 0 0 0

1 1 2 1 alleen 2 alleen alleen alleen

Francis Carson Simon Beckevoort Pauline Lambert

Zandvoordestraat 17 A. Vermeylenstraat 6 Veldhoekstraat 23

8460 8400 8020

Oudenburg Stene Waardamme

2 320,00 EUR 2 050,00 EUR 1 780,00 EUR

3 kinderen 2 kinderen 1 kind

2 1 alleen

Arbeiders Lars Van Gerben Cedric Van Linden Lotte Caudron

Stationstraat 71 Pastoriestraat 21 Rijselstraat 35

8470 8200 8340

Gistel Sint-Michiels Sijsele

15,00 EUR 13,00 EUR 14,00 EUR

3 kinderen 2 kinderen 0

2 1 alleen


7

proefversie

1

DE ARBEIDSMARKT

1

Begrip

www.jobat.be

www.monster.be

8


proefversie

‹

www.stepstone.be

1 2 3 4

Verkenning Geef aan de hand van deze websites een omschrijving van het begrip ‘arbeidsmarkt’. Wie zijn de aanbieders op de arbeidsmarkt? Wie heeft arbeid nodig en is dus vrager op de arbeidsmarkt? Geef vier voorbeelden van nieuwe communicatiemogelijkheden op de arbeidsmarkt, aangeboden via deze websites. Bekijk er ook een aantal van dichterbij.

‹‹

Ter zake

De arbeidsmarkt is de virtuele plaats waar vragers en aanbieders voor arbeid samenkomen. Deze markt is overal aanwezig. Als je een sollicitatiebrief schrijft, naar een bedrijf in de regio, om te solliciteren voor een studentenjob tijdens de schoolvakantie, ben je een aanbieder op de arbeidsmarkt. De onderneming die een personeelsadvertentie plaatst in de krant is een vrager op de arbeidsmarkt. Zij heeft bijvoorbeeld arbeiders nodig voor het productieproces. Indien het aanbod groter is dan de vraag op de arbeidsmarkt, is er sprake van werkloosheid. ARBEIDSMARKT AANBOD

VRAAG

De werkzoekenden en de werkende arbeiders De ondernemingen en de overheid die werken bedienden: de beroepsbevolking nemers vragen op de arbeidsmarkt Aanbod arbeid > vraag naar arbeid = werkloosheid


9

2

‹ 1 2 3

4

proefversie

De vraag naar arbeid

Verkenning Welke productiefactoren hebben Lucas en Emma nodig om deze pralines te kunnen produceren? Noem enkele elementen die bepalend zijn voor hun vraag naar arbeid. Het gaat Nougatine voor de wind. De vraag naar de eigen bereide pralines neemt sterk toe. Lucas en Emma vragen zich af of ze het aantal arbeiders moeten uitbreiden. Welke cijfergegevens zullen ze vooral in overweging nemen om hierover een beslissing te nemen? Emma en Lucas maken enkele berekeningen. Een arbeider kost hen, alles inbegrepen, gemiddeld 100 euro per dag. Per kg pralines ontvangen ze 20,50 euro. De onderstaande tabel geeft een overzicht van de dagproductie in verhouding tot het aantal arbeiders. Bij de eerste aanwervingen stijgt de productie meer dan evenredig omdat elke arbeider goed werk verricht, elk in zijn specialiteit. Eenmaal er te veel arbeiders zijn, wordt de arbeidsorganisatie minder efficiënt en stijgt de productie minder snel. We veronderstellen verder gemakshalve dat er enkel arbeidskosten zijn.

Aantal arbeiders

Geproduceerde hoeveelheid (in kg)

1

8

2

18

3

30

4

44

5

55

6

60

7

64

8

66

Totale arbeidskosten

Totale opbrengsten

Totale winst

4.1 Maak deze tabel in Excel en bereken via formules de totale kosten, opbrengsten en winst. 4.2 Wat is de optimale tewerkstelling bij Nougatine?

10


proefversie

5

Een afspraak tussen vakbonden en ondernemers binnen de sector verplicht Nougatine ertoe een loonsverhoging toe te staan van 10 euro per dag per werknemer. 5.1 Pas de loonkosten aan in Excel. 5.2 Bepaal opnieuw de optimale tewerkstelling bij Nougatine, zowel in een tabel als grafisch. 5.3 Welk verband is er tussen de vraag naar arbeid en het loonniveau? Aantal Geproduceerde arbeiders hoeveelheid (in kg)

6


1

8

110

2

18

220

3

30

330

4

44

440

5

55

550

6

60

660

7

64

770

8

66

880

Totale opbrengsten

Totale winst

‘Ondernemen is organiseren’ en dat weten onze jonge zaakvoeders maar al te goed. Door een betere arbeidsverdeling, een specialisatie per arbeider en de investering in een nieuwe machine verloopt de productie efficiënter, zoals blijkt uit de volgende gegevens.

Aantal Geproduceerde arbeiders hoeveelheid (in kg)


1

10

110

2

22

220

3

36

330

4

52

440

5

66

550

6

72

660

7

77

770

8

80

880

Totale opbrengsten

Totale winst

6.1 Pas in Excel de productiecijfers aan. 6.2 De arbeidsproductiviteit wordt gemeten door de berekening van de productie per arbeider per tijdseenheid (hier een dag). Hoe is de arbeidsproductiviteit binnen Nougatine geëvolueerd bij 5 arbeiders? 6.3 Hoe is de optimale tewerkstelling bij Nougatine geëvolueerd? 6.4 Welke conclusie kun je hieruit trekken?

‹‹

Ter zake

De vraag naar arbeid is een afgeleide vraag en is vooral afhankelijk van: t de vraag naar de producten t het loonniveau t de arbeidsproductiviteit.


11

proefversie

1 De vraag naar de producten

Om te produceren heeft een ondernemer arbeiders, machines, grondstoffen, … nodig. Hoe groter de vraag naar die producten, hoe meer werknemers de ondernemer nodig heeft. De vraag naar arbeid is een afgeleide vraag.

2 Het loonniveau Een andere belangrijke factor is het loonniveau dat de ondernemer moet uitbetalen aan zijn personeel. Er bestaat een omgekeerd evenredige verhouding tussen het loon en de vraag naar arbeid. Bij hoge loonkost zal de vraag naar arbeid afnemen. De ondernemer zal dan kiezen voor productietechnieken waarbij minder arbeiders en meer kapitaalgoederen worden ingeschakeld: automatisering en robotisering. Om de tewerkstelling en de vraag naar arbeid in ons land te bevorderen, probeert de Belgische overheid momenteel om de relatief hoge loonkost voor de ondernemers te verminderen.

3 De arbeidsproductiviteit Ook de arbeidsproductiviteit bepaalt mee de vraag naar arbeid. De arbeidsproductiviteit is de hoeveelheid producten die per tijdseenheid wordt geproduceerd per arbeider. Een hogere arbeidsproductiviteit zorgt bij eenzelfde inzet van arbeid voor meer geproduceerde eenheden. Daardoor daalt de kostprijs per eenheid product. Arbeidsproductiviteit = Hoeveelheid producten geproduceerd per tijdseenheid (bv. per uur), per arbeider

Een toename van de arbeidsproductiviteit zorgt ervoor dat de ondernemer goedkoper kan produceren en meer winst maakt. Mogelijks zal de ondernemer beslissen om zijn personeelsbestand uit te breiden waardoor de vraag naar arbeid toeneemt. De arbeidsproductiviteit is de laatste jaren sterk toegenomen. Bovendien scoort België, op internationaal vlak, heel goed. De arbeidsproductiviteitstoename is er vooral gekomen door: t specialisatie en arbeidsverdeling: vroeger knutselden een tiental arbeiders een auto in elkaar terwijl andere groepjes arbeiders hetzelfde deden wat verderop in de fabriek. De introductie van de lopende band in de autoassemblagefabrieken van Henri Ford zorgde voor doorgedreven arbeidsverdeling en specialisatie. Met eenzelfde aantal arbeiders wist Ford beduidend meer wagens per dag te assembleren, waardoor de prijzen daalden en auto’s in het bereik van meer gezinnen kwamen. De vraag naar wagens steeg evenals de tewerkstelling in de sector. t de technologische vooruitgang: de inzet van efficiëntere machines en beter geschoolde arbeidskrachten. Het gebruik van de computer in het productieproces, de robotisering en de hooggekwalificeerde werknemers die deze machines hanteren, hebben voor een ongeziene toename van de productiviteit gezorgd. De invloed van het loonniveau en de arbeidsproductiviteit op de vraag naar arbeid en op de tewerkstelling moeten samen worden bekeken. Indien de lonen en de arbeidsproductiviteit in dezelfde mate stijgen, zal de invloed op de vraag naar arbeid verwaarloosbaar zijn. Indien de loonstijging echter groter is dan de toename van de arbeidsproductiviteit, zal de vraag naar arbeid afnemen en omgekeerd. De Belgische economie wordt gekenmerkt door én hoge loonkosten én een hoge arbeidsproductiviteit.

12


proefversie

UIT DE PRAKTIJK

De verder dalende productiviteit in België Landen Noorwegen Luxemburg Nederland Verenigde Staten België Frankrijk Ierland Duitsland Oostenrijk Australië EU (27 landen)

Bbp per gewerkt uur

Bbp per capita

Rangschikking in kolom 3

76,8 74,5 59,1 59,0 58,5 54,7 54,0 53,5 51,9 51,6 47,9

60,218 85,524 42,047 45,576 38,475 33,694 41,371 36,238 42,124 44,729 33,774

2 1 7 3 12 19 8 16 6 4

Bron: The Conference Board Total Economy Database, september 2010 http://www.conference-board.org/data/economydatabase De periode waarin België de hoogste productiviteit ter wereld had is voorbij. Volgens de laatste gegevens van The Conference Board, een Amerikaans onderzoekinstituut, is België gezakt naar de vijfde plaats in de wereldranglijst. The Conference Board stelt dat de arbeidsproductiviteit een eenvoudige maar krachtige indicator is van de economische efficiëntie. België is de eerste plaats op die ranglijst al èen paar jaar kwijt en is intussen gezakt naar de vijfde plaats. Wanneer we afgaan op het bbp per capita (of het inkomen per hoofd), vinden we België op de twaalfde plaats terug. De hoge productiviteit is een gevolg van de hoge loonkosten. Dure lonen maken dat ondernemingen onder druk staan om de productie uit te besteden naar lagelonenlanden of om de productie te automatiseren zodat men op arbeidskrachten bespaart. Dus in vergelijking met de totale productie in het land is de betrekkelijk kleine overblijvende actieve bevolking behoorlijk productief. Omdat relatief weinig Belgen een job hebben – we gaan te vroeg met pensioen en werken te weinig uren – staan we op de ranglijst van bbp per capita pas op plaats twaalf. Een te laag percentage van de totale bevolking genereert een inkomen uit arbeid. Mensen verlaten massaal de arbeidsmarkt voor een of andere vorm van vervroegd pensioen. Dat wordt duidelijk geïllustreerd in de VS, waar het laatste jaar massaal veel jobs werden geschrapt, waardoor de productiviteit spectaculair steeg. Rijke landen zullen het steeds moeilijker krijgen om in de toekomst hun hoge levensstandaard te blijven waarborgen als ze er niet in slagen om de combinatie van arbeidskrachten, vaardigheden, machines en technologie om te zetten in productiviteit. Voor volgend jaar verwacht The Conference Board een heropleving van de economie, maar dan met een stabiele of dalende werkgelegenheid.


13

Opdracht 1 2 3 4

proefversie

Hoewel onze productiviteit daalt, staat België toch nog vooraan in de ranglijst. Hoe komt dat? Waarom staan we nu slechts op de twaalfde plaats in de ranglijst van bbp per capita? Waarom steeg de productiviteit in de VS? Waarom zullen rijke landen het steeds moeilijker krijgen om hun hoge levensstandaard te behouden?

3

Het aanbod van arbeid

1 Werkwilligen

Werken, een noodzakelijk kwaad? Vrije tijd. Heerlijk! Een vakantie, een weekend voor jezelf. Je kunt die vrije tijd invullen naar eigen goeddunken en lekker doen wat je het liefste doet: sporten, uitgaan, keuvelen met vrienden of vriendinnen, op reis gaan, tv-kijken, muziekfestivals afschuimen … of gewoon luieren. Op maandag of na een vakantie valt het soms tegen om te vertrekken naar werk of school. In een onbezonnen moment denken sommigen dan dat het best leuk moet zijn om werkloos te zijn. Alleen maar vrije tijd! Toch weten we wel beter. Werkloos zijn, is niet benijdenswaardig. Wat is er dan zo interessant aan werken?

14


‹

proefversie

Verkenning

We doen een onderzoek. Elke leerling laat tien werkende mensen naamloos de volgende vragen beantwoorden. 1 Maak het onderstaande enquêteformulier in Word. 2 Neem de enquête af bij mensen in jouw persoonlijke omgeving. Zorg ervoor dat je evenveel vrouwen als mannen aan de tand voelt en laat je enquête invullen door mensen van een verschillende leeftijd. 3 Verwerk de gegevens van het onderzoek in Excel. Maak de nodige tabellen en berekeningen. 4 Stel het geheel visueel voor in een PowerPointpresentatie. 1 2 3

Geslacht: Man ı

Vrouw ı

Leeftijd 18 – 25 jaar ı

26 – 35 jaar ı

enkel diploma secundair onderwijs ı diploma universitair onderwijs/master ı

Deed u ooit een vakantiejob? Ja °

5

51 – 65 jaar ı

Opleidingsniveau geen diploma secundair onderwijs ı diploma hoger onderwijs/bachelor ı

4

36 – 50 jaar ı

Neen °

Mocht u geen werk hebben, wat zou u dan het meest missen? Rangschik in afdalende volgorde van 1 naar 5. Het cijfer 1 geeft aan wat u het meest zou missen. ° Wie werkt, heeft goed gevulde dagen en een vaste dagindeling. Vrije tijd is dan belangrijk. ° Wie werkt, heeft vele sociale contacten en ontmoet vele mensen via de werkomgeving. ° Wie werkt, heeft een inkomen. ° Wie werkt, telt mee in de maatschappij: hij/zij is iemand. ° Wie werkt, kan dingen doen waar hij/zij goed in is en die hij/zij graag doet.

‹‹

Ter zake

Waarom willen mensen werken? Het ligt voor de hand dat we in de eerste plaats uit werken gaan omdat er brood op de plank moet komen. Of je nu alleenstaand bent of een gezin hebt, er is geld nodig om een comfortabel leven te leiden. Eten, kleding, een auto, naar school gaan, wonen, ontspanning, … het kost allemaal heel wat geld en een job zorgt voor het nodige inkomen om de maandelijkse uitgaven van een gezin te dekken. Omdat onze levensstandaard de jongste decennia zo sterk is toegenomen, gaan in heel wat gezinnen de beide partners werken. Bovendien stellen we vast dat steeds meer jonge mensen in hun vrije tijd bijklussen om bovenop hun zakgeld een inkomen te verwerven. Maar er zijn ook nog andere redenen waarom mensen werken. Volgens de Amerikaanse bedrijfspsycholoog Maslow zijn er vijf groepen van behoeften of drijfveren die het menselijk handelen bepalen en dus ook de keuze om te werken. Volgens Maslow doorloopt iedereen een behoeftepiramide.


15

proefversie

Onderaan bevinden zich de fysieke behoeften of basisbehoeften zoals eten, drinken, kleding en onderdak. Op het tweede niveau is er de behoefte aan veiligheid of bestaanszekerheid, gevolgd door de sociale behoefte (erbij horen) en de behoefte aan erkenning en waardering (sociale erkenning en status). Behoeftehiërarchie van Maslow Ten slotte staat aan de top van de piramide de behoefte aan zelfrealisatie (kunnen doen wat je graag en goed doet). De behoefte van een hogere categorie zal maar nagestreefd worden nadat de behoeften van een lagere categorie zijn bevredigd. In de eerste plaats gaan we werken om een inkomen te verwerven om aan de basisbehoeften te voldoen, pas nadien komen de andere drijfveren aan bod. Wie zichzelf volledig kan terugvinden in zijn werk, wie ‘van zijn hobby zijn beroep’ kan maken, zal graag werken en is uitermate gemotiveerd op zijn arbeidsstek.

2 Enquête naar arbeidskrachten (EAK) in België

‹

Bron: www.mineco.fgov.be > NL > Statistieken en Analyses > Werkgelegenheid.

1 2 3

4 5

16

Verkenning Lees in de tabel over de Belgische arbeidsmarkt hoeveel eenheden het aanbod bedroeg in 2009. Hoeveel eenheden bedroeg het aanbod in 2003? Vul de tabel over de Belgische arbeidsmarkt aan met recentere gegevens. Je vindt de informatie op de website www.mineco.fgov.bee > NL > Statistieken en Analysess > Werkgelegenheid, werkloosheid, arbeidsmarktt > In absolute cijfers. Maak op basis van de gegevens in de tabel Belgische arbeidsmarkt een lijngrafiek in Excel. Deel de leden van het onderstaande gezin in volgens de categorieën actieve en inactieve bevolking. Motiveer je antwoord. Bij de familie Dirksens leven nog drie generaties samen. De grootouders zijn met pensioen en wonen in bij hun oudste zoon Frank. Frank en Hilde hebben drie kinderen, Hanne (23 jaar), Bart (19 jaar) en Simon (14 jaar). Hilde is verpleegster en werkt in het nabijgelegen ziekenhuis. Frank is huisman. Hanne is afgestudeerd in de archeologie maar is werkloos en Bart en Simon studeren nog.


‹‹

proefversie

Ter zake

1 Terminologie

Totale bevolking

Alle personen die in België wonen

Beroepsactieve leeftijd (15-64)

De bevolking op beroepsactieve leeftijd betreft alle personen tussen 15 tot 64 jaar.

Actieve bevolking = beroepsbevolking

De beroepsbevolking wordt onderverdeeld in de werkende bevolking en de werklozen.

Economisch inactieve bevolking De economisch inactieve bevolking omvat alle personen die niet werken en niet beschikbaar zijn voor werk – en niet actief op zoek zijn naar werk. Hieronder vallen o.a. de kinderen jonger dan 15 en de gepensioneerden

2 Schema Totale bevolking Bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64) Economisch actieve bevolking = beroepsbevolking Werkenden

Bevolking 15- en 65+ Economisch inactieve bevolking

Werklozen

3 Omschrijving Aan de enquête naar de arbeidskrachten bij de Belgische huishoudens (EAK) nemen jaarlijks ongeveer 90 000 personen van 15 jaar en ouder deel. Deze enquête heeft o.a. tot doel het opmaken van vergelijkbare statistieken op Europees niveau over de omvang, de structuur en de evolutie van de werkgelegenheid en de werkloosheid. De EAK wordt in België opgezet door de Algemene Directie Statistiek en Economische informatie van de FOD Economie. De eerste beschikbare cijfers volgens dit model dateren van 2003. Op basis van de EAK wordt de populatie op actieve leeftijd (vanaf 15 jaar) opgedeeld in drie onderscheiden groepen: tewerkgestelde personen, werklozen en niet-actieve personen. De totale bevolking op een gegeven datum omvat alle personen – staatsburgers of buitenlanders – die permanent op het economische gebied van het land verblijven, ook al zijn ze tijdelijk afwezig. De woonplaats van de personen is hier het uitgangspunt. De bevolking op beroepsactieve leeftijd is de volledige bevolking tussen 15 en 64 jaar. De economisch actieve bevolking of beroepsbevolking wordt ingedeeld in twee groepen: de werkenden en de werklozen. De werkenden zijn personen die werk verrichten voor een salaris of voor winst. Daar horen ook de meewerkende familieleden bij. De personen met een beroepsbetrekking worden onderverdeeld in drie groepen volgens hun beroepssituatie:


17

proefversie

t Werknemers: alle personen van 15 jaar en ouder die, tijdens de referentieperiode in de enquête, een werk in ruil voor een beloning in geld of in natura hebben verricht. t Werkgevers: alle zelfstandigen en andere personen die een onderneming bezitten en die in die hoedanigheid één of meer personen permanent tewerkstellen. t Andere personen met een betrekking: personen die goederen en diensten produceren voor eigen verbruik, meewerkende familieleden (helpers) en leden van productiecoöperatieven. Zelfstandigen die niemand permanent tewerkstellen behoren tot deze categorie. De werklozen zijn alle personen die op een bepaald moment geen werk hebben maar wel in aanmerking komen voor de arbeidsmarkt en die actief op zoek zijn naar werk. De economisch inactieve bevolking omvat alle personen die niet werken en niet beschikbaar zijn voor werk – en niet actief op zoek zijn naar werk. Kinderen, studenten, gepensioneerden, arbeidsongeschikten en mensen die ervoor kiezen om niet buitenshuis te werken, bijvoorbeeld huisvrouwen en huismannen, behoren tot deze groep.

IN DE PRAKTIJK Surf naar www.mineco.fgov.be > NL > Statistieken en Analyses > Werkgelegenheid, werkloosheid, arbeidsmarkt. Kies In absolute cijfers of In relatieve cijfers. Gebruik de beschikbare tool op de website en stel zelf een tabel samen met parameters die je zelf kiest. Scrol hiervoor naar beneden en klik onder de voorgestelde tabel op details wilt of zelf variabelen wenst te selecteren, klik dan op het be.STAT icoontje.

. Als je meer

Noot : De totale bevolking is niet opgenomen in de databank van de FOD Economie. Waar de tool Totale bevolking gebruikt, betreft het de beroepsactieve bevolking (15-64).

18


proefversie

3 De bevolking op beroepsactieve leeftijd, activiteitsgraad en werkzaamheidsgraad in een internationaal perspectief

Bron: Eurostat

Bron: http://www.werk.be


19

‹

proefversie

Verkenning

Beroepsbevolking EU 1 Vergelijk de cijfers voor België over de beroepsactieve leeftijd met die uit de tabel op blz. 449. In welke rij vind je deze gegevens? 2 Met welk percentage is de bevolkingsgroep 15-65 in België tussen 2000 en 2009 gewijzigd? 3 Maak in Excel een kolomgrafiek met de gegevens uit de tabel Beroepsactieve leeftijd EU. Werkzaamheidsgraad 4 Surf naar http://www.werk.be. 4.1 Bij welke overheid kom je terecht? 4.2 Zoek de tabel (of zelfs een meer recente versie). 4.3 Vergelijk de werkzaamheidsgraad van het recentste jaar in Vlaanderen en België met de gegevens voor de EU-27 en onze buurlanden. 4.4 Welke cijfers hebben we nodig voor het berekenen van de werkzaamheidsgraad. Activiteitsgraad EU 5 Vergelijk de activiteitsgraad van België met die van de buurlanden en de EU voor de jaren 2000 en het recentste jaar in de leeftijdsgroep 50-60. 6 Surf naar http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/homee en stel een tabel samen die de activiteitsgraad weergeeft van de leeftijdgroep 25-54 voor België en de EU-27, voor de laatste 10 jaar.

‹‹

Ter zake

In de meeste landen van de EU stijgt het bevolkingsaandeel op beroepsactieve leeftijd gestaag. In Duitsland neemt het echter af. Sinds de jaren ’60 van de vorige eeuw is de activiteitsgraad van de vrouwelijke bevolking sterk gestegen. Hiervoor bestaan een aantal verklaringen. De emancipatie van de vrouw die steeds langer studeert en met haar diploma een plaats wil veroveren op de arbeidsmarkt. Daarnaast vereist een hogere levensstandaard een tweede inkomen. Verhoudingsgetallen tussen cijfers zeggen veel meer dan de cijfers op zich. Om een goed zicht te krijgen op de arbeidsmarkt kun je aan de hand van de verzamelde gegevens o.a. de activiteitsgraad en de werkzaamheidsgraad berekenen. De activiteitsgraad is de verhouding tussen de gehele beroepsbevolking en de bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64).

Activiteitsgraad =

Beroepsbevolking Bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64)

De bevolking op beroepsactieve leeftijd omvat alle personen van 15 tot 64 jaar. In België is de ‘vork’ niet helemaal relevant want we hebben hier schoolplicht tot 18 jaar. Niettemin wordt deze vork gebruikt omdat ze internationale vergelijkingen vereenvoudigt.

20


proefversie

De werkzaamheidsgraad is de verhouding tussen de werkenden en de bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64).

Werkzaamheidsgraad =

Werkende bevolking Bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64)

In maart 2000 werd op een buitengewone Europese Raad (in Lissabon) de Lissabon-strategie ontwikkeld voor een Europa van innovatie en kennis. Initiatieven van de Europese Unie (EU) voor groei en werkgelegenheid op basis van de Lissabon-strategie moesten helpen de werkloosheid terug te dringen en de kwaliteit van de banen te verbeteren. Jaarlijks wordt meer dan 10 miljard euro geïnvesteerd om de kansen van de bevolking op de arbeidsmarkt te verbeteren. De projecten, die medegefinancierd worden door de lidstaten, helpen ondernemingen zich aan te passen aan de evolutie van de economische en sociale situatie. Zij bevorderen de toegang tot levenslang leren met het oog op de ontwikkeling van de competenties van de werknemers. De doelstelling om tegen 2010 een werkzaamheidsgraad van 70 % te realiseren werd echter niet gehaald.

IN DE PRAKTIJK 1

Surf naar http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/employment_unemployment_lfs/ data/database en stel een tabel samen met de volgende gegevens: Activiteitsgraad in België, de EU-27 en Duitsland voor de jaren 2010 en 2001 opgesplitst in Totaal/Mannen/Vrouwen, tussen 20 en 64 jaar. Trek een besluit. Maak een staafdiagram aan de hand van deze gegevens.

2 Zoek via http://www.werk.be recente gegevens over de werkzaamheidsgraad in de EU-27, België en de gewesten. Bespreek de evolutie van deze gegevens aan de hand van het lijn- en staafdiagram. 3 Zoek via http://www.werk.be recente gegevens over de werkzaamheidsgraad bij de bevolking tussen de 55 en 64 jaar in Vlaanderen. Bespreek de evolutie van deze gegevens aan de hand van de lijngrafiek. 4 Zoek via http://www.werk.be recente gegevens over de werkzaamheidsgraad naar geslacht in Vlaanderen. Bespreek de evolutie van deze gegevens aan de hand van een lijngrafiek. Vermits in Vlaanderen de meeste jongeren pas beginnen te werken rond hun twintigste, nemen we de groep 20-64 jarigen.


21

4

‹ 1 2 3

proefversie

Werkloosheid

1 Werkloosheidscijfers en werkloosheidsgraad Verkenning Hoe kun je werkloosheid in termen van de arbeidsmarkt omschrijven? Klopt het dat werklozen, in economische termen, eigenlijk het aanbodoverschot op de arbeidsmarkt genoemd kunnen worden? Verklaar. Werkloosheidscijfers in België in eenheden

Bron: www.nbb.be > NL > Statistieken > Cijferss > Bevolking en arbeidsmarktt > Werkloosheid d > Niet werkende werkzoekende. 3.1 Maak via Excel een staafdiagram van de werkloosheidscijfers van mannen en vrouwen in België. Vul eventueel aan met recentere gegevens. 3.2 Bereken in Excel het procentuele aandeel van mannen en vrouwen in de werkloosheid en schets de evolutie van het aandeel van de vrouwen door de jaren heen.

22


proefversie

4

Surf naar www.nbb.bee > NL > Statistieken > Cijferss > Bevolking en arbeidsmarkt > Werkloosheid d> Niet werkende werkzoekenden. Verander de gegevens voor de tabel zoals in het onderstaande voorbeeld.

5

Bereken in Excel de jaarlijkse veranderingspercentages in de werkloosheid voor mannen en vrouwen en cumulatieve veranderingspercentages in de werkloosheid naar leeftijd. Maak van de jaarlijkse veranderingspercentages kolomgrafieken. Welke besluiten kun je trekken uit deze tabellen en grafieken? Werklozen in België, opgesplitst naar studieniveau:

6 7

Bron: www.nbb.bee > NL > Statistieken > Cijferss > Bevolking en arbeidsmarktt > Werkloosheid d > Niet werkende werkzoekende > Per studieniveau u > België. 7.1 Maak in Excel een cirkeldiagram met de verdeling van de werklozen per studieniveau voor het recentste jaar. Plaats de percentages in het diagram. 7.2 Wat concludeer je uit het cirkeldiagram? 8 Actualiseer de onderstaande tabellen met de recentste gegevens. 9 Schets in een vijftal zinnen een beeld van de werkloosheid in België. 10 In welke leeftijdsgroep heeft men in België de grootste kans om werkloos te worden?


23

proefversie

Bron: www.werk.bee > Cijfers en onderzoek > Werkloosheid d > Volgens leeftijd

Bron: www.werk.be > Cijfers en onderzoek > Werkloosheid d > Volgens nationaliteit

‹‹

Ter zake

Werkloosheid doet zich voor als er een aanbodoverschot is op de arbeidsmarkt. Er wordt meer arbeid aangeboden dan de ondernemers nodig hebben. Het aanbod is groter dan de vraag. Vooral bij jongeren en bij allochtonen is de werkloosheid hoog. Dankzij een degelijke jongerenbegeleiding neemt de werkloosheid bij jongeren de laatste jaren af. Hoe lager het studieniveau, hoe groter de kans om werkloos te worden. Personen die na het secundair onderwijs niet verder studeerden, maken 80 % uit van de werklozen. Een diploma van het secundair onderwijs is geen garantie om onmiddellijk werk te vinden. Een bijkomend diploma in het hoger onderwijs blijkt een grote troef te zijn in de zoektocht naar werk. De werkloosheid is het grootst bij vrouwen. Zij trappen vaker in de werkloosheidsval omwille van de kinderopvang en de lagere inkomens. Het verschil tussen een inkomen uit arbeid en de werkloosheidsvergoeding is te klein. Een groot deel van de werkloosheid is ook conjunctureel te verklaren. Hoe hoger de economische groei, hoe lager de werkloosheid. Om de werkloosheidscijfers goed te kunnen beoordelen, worden de absolute cijfers aangevuld met relatieve cijfers via de berekening van de werkloosheidsgraad.

24


proefversie

Het tellen van de niet-werkende werkzoekenden die bij de overheidsdiensten voor arbeidsbemiddeling zijn geregistreerd, levert de administratieve werkloosheidsgraad op. De werkloosheidsgraad is de verhouding tussen de werklozen en de beroepsbevolking op arbeidsleeftijd.

Werkloosheidsgraad =

Werklozen Bevolking op beroepsactieve leeftijd (15-64)

IN DE PRAKTIJK

Nog meer gedetailleerde werkloosheidscijfers van Vlaanderen zijn te vinden via de website van de VDAB (Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling). Je kunt er zelfs per gemeente de evolutie van de werkloosheidscijfers opvragen.

Surf naar www.vdab.be > Cijfers > Arvastat > Basisstatistieken werkloosheid > Start.

Opdracht Kies onder Kengetallen bijvoorbeeld voor Indeling naar Leeftijd of Indeling naar Studies. Naast Kengetallen kies je bij de knop Vlaanderen voor Gemeente. Kies de gemeente waar je woont. Op die manier maak je een studie over de werkloosheid in je eigen gemeente. Het kan ook de gemeente of stad zijn waar de school gevestigd is. Je stelt je studie voor aan de klas in een PowerPointpresentatie.

2 Werkloosheidssteun Op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, http://www.meta.fgov.be, vind je onder Werkloosheid en brugpensioen > Werkloosheid heel wat informatie over werkloosheidsuitkeringen en over de voorwaarden waaraan voldaan moet zijn om van een uitkering te kunnen genieten.


25

proefversie

Voor recente en duidelijke informatie over de uitkeringen kun je ook terecht bij www.rva.be > Volledige werkloosheid > Volledige werkloosheid > Algemeen > Uitkeringen > Werkloosheidsuitkeringen of Wachtuitkeringen.

‹

Verkenning

Geef aan de hand van deze websites een antwoord op de volgende vragen en beperk je daarbij tot de belangrijkste aspecten. 1 Wie is gerechtigd om van een werkloosheidsuitkering te genieten? 2 Wat zijn de toekenningsvoorwaarden? 3 Welke factoren zijn van belang om de werkloosheidsuitkering te berekenen? 4 Op welke wachtuitkeringen heb je recht na je studies? 5 Vind je de wachtuitkeringen voldoende? Kun je met dit bedrag een normaal leven leiden? 6 Zijn de werkloosheidsuitkeringen voldoende? 7 Els, de echtgenote van Lode, is 3 jaar werkloos. Het paar heeft 2 kinderen van 2 en 5 jaar, Kaat en Brecht. Bereken de werkloosheidsuitkering van Els als je weet dat Lode leraar wiskunde is aan het Heilig Hartcollege. 8 Els heeft de kans als postbode te werken aan de andere kant van de provincie voor 900,00 EUR per week. Dat betekent wel dat ze Kaat dagelijks moet toevertrouwen aan een opvangmoeder of crèche. Dat kost 250,00 EUR per maand. Ze moet ook een tweedehands wagentje kopen. Inclusief het verbruik kost het wagentje 270,00 EUR per maand. Adviseer Els wat financieel het meest interessant is voor haar.

26


‹‹

proefversie

Ter zake

1 Werkloosheidsuitkering

De werkloze wordt op financieel vlak allerminst aan zijn lot overgelaten. Hij heeft recht op een werkloosheidsuitkering, die via ons socialezekerheidsstelsel en de overheid gefinancierd wordt. Wie werkloos is, moet wel aan een aantal voorwaarden voldoen om van de uitkering te kunnen genieten. De werkloze moet in principe in de periode voorafgaand aan de werkloosheid een aantal dagen gewerkt hebben. Dit aantal is afhankelijk van de leeftijd. Er zijn bovendien een reeks toekenningvoorwaarden van kracht om te kunnen genieten van een werkloosheidsuitkering. De werkloze moet voldoen aan de volgende voorwaarden en verplichtingen: 1 De werkloze mag geen loon ontvangen. 2 De werkloze mag niet zelf verantwoordelijk zijn voor werkloosheid. Wie ontslagen wordt omwille van een grove fout op het werk, bv. op heterdaad betrapt worden op diefstal, of wie zelf zijn ontslag neemt, kan niet genieten van een werkloosheidsuitkering. 3 De werkloze moet actief op zoek zijn naar werk. 4 De werkloze moet arbeidsgeschikt zijn. Wie ziek is, kan geen werkloosheidsuitkeringen krijgen maar valt terug op een ziekte-uitkering. 5 De werkloze moet in het bezit zijn van een stempelcontrolekaart. 6 De werkloze moet in België verblijven. 7 De werkloze mag niet pensioengerechtigd zijn. De werkloosheidsuitkering zelf wordt slechts voor de werkdagen toegekend en niet voor de andere dagen van de week. De uitkering is afhankelijk van: 1 het loon dat men voordien verdiende 2 de gezinssituatie (al dan niet samenwonend, met of zonder gezinslast) 3 de werkloosheidsduur. Bij schoolverlaters is ook de leeftijd van belang voor de berekening van de wachtuitkering. In sommige gevallen is het financieel interessanter om werkloos te blijven dan om te werken. De werkloze bevindt zich als het ware in een soort ‘val’, de werkloosheidsval, waarbij de inkomensprikkel om actief naar een job te zoeken ontbreekt. Indien het arbeidsinkomen, verminderd met de kosten die voortvloeien uit de werksituatie (zoals woon-werkverkeer, extra kledingkosten en kinderopvang) lager of nauwelijks hoger is dan de werkloosheidsuitkering, is de stimulans vanzelfsprekend erg klein om buitenshuis te werken. Als we bovendien rekening houden met de eventuele voordelen die vervallen bij het verlies van het werklozenstatuut, zoals goedkopere huisvesting, lagere tarieven voor nutsvoorzieningen en studieleningen voor de kinderen, is de keuze vlug gemaakt. De werkloosheidsval houdt vooral bij vrouwen het aantal werklozen hoog.

2 Wachtuitkeringen Schoolverlaters die de leeftijd van 18 hebben bereikt, ontvangen in afwachting van een job een wachtuitkering. Zij hebben, zonder te hebben gewerkt, recht op deze vergoeding als ze aan de volgende voorwaarden voldoen: 1 een bepaalde opleiding gehad hebben (volledig leerplan van het secundair aso, tso, kso, bso) 2 maximum dertig jaar oud zijn op het moment van de aanvraag 3 een wachttijd doorlopen (155 dagen indien men jonger is dan 18 jaar, 233 dagen als men tussen 18 en 25 jaar oud is en 310 dagen tussen 26 en 30 jaar).


27

proefversie

Voor jongeren boven 18 jaar die ingeschreven zijn als werkzoekenden, kan nog maximaal gedurende 9 maanden kinderbijslag uitgekeerd worden, te rekenen vanaf 1 augustus van hun laatste schooljaar of vanaf de stopzetting van hun studies. Het recht op kinderbijslag vervalt wanneer de jongere een arbeidsinkomen of een uitkering ontvangt die hoger is dan het grensbedrag (op dit ogenblik 480,47 EUR) of als hij het door de VDAB aangeboden werk niet aanvaardt.

3 Maatregelen en initiatieven tegen werkloosheid

‹ 1

2

3

4

Verkenning De Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg is in ons land verantwoordelijk om maatregelen te nemen ter bevordering van de werkgelegenheid en dus ter bestrijding van de werkloosheid. Selecteer op http://www.meta.fgov.be Werkgelegenheid > Werkgelegenheidsbeleid. Welke algemene maatregelen heeft de federale overheid in het kader van het werkgelegenheidsbeleid ingevoerd? Er worden maatregelen genomen die specifiek gericht zijn op doelgroepen zoals jongeren, ouderen en langdurig werklozen. Geef een bondig overzicht van deze maatregelen voor de drie voormelde doelgroepen. In het Vlaamse gewest is de VDAB verantwoordelijk om werklozen aan werk te helpen. Ga op de VDAB-website op zoek naar de opdracht van deze instelling. Selecteer op http://www.vdab.be Over VDAB > Opdracht en missie. Wat is de plaats van de RVA in het tewerkstellings- en werkloosheidsbeleid? Selecteer op http://www.rva.be De RVA > Handvest van de RVA > Handvest van de RVA voor een klantgerichte overheid > Wat doen we?

‹‹

Ter zake

Bijkomende werkgelegenheid is in de eerste plaats afhankelijk van een gezonde economie. De overheid kan hierbij voor het juiste kader zorgen om voldoende economische groei tot stand te brengen.

1 Werkgelegenheidsmaatregelen Er zijn in de eerste plaats algemene maatregelen om de groei arbeidsintensiever te maken: t De Belgische loonkosten zijn, internationaal vergeleken, te hoog, zelfs indien onze zeer hoge arbeidsproductiviteit in rekening wordt gebracht. Werkgevers trachten deze hoge loonkosten te ontlopen door in andere landen (Oost-Europa, Azië of Noord-Afrika) te produceren. De Belgische werknemers blijven werkloos achter. Daarom probeert de overheid de patronale of werkgeversbijdrage op de lonen te verlagen en te vervangen door andere soorten van overheidsinkomsten, bv. btw-inkomsten. Op die manier daalt de loonkost voor de werkgevers, blijft het nettoloon voor de werknemer constant en is de financiering van de sociale zekerheid gegarandeerd. t De brutolonen mogen niet méér stijgen dan bij onze belangrijkste handelspartners, waardoor onze concurrentiepositie tegenover deze landen op zijn minst behouden moet blijven, zoniet moet verbeteren.

28


proefversie

t Bestrijding van de werkloosheidsvallen via o.a. een werkbonus. Dit is een verlaging van de werknemersbijdrage waardoor het overblijvende nettoloon hoger wordt. t De deelname aan opleidingen, zowel voor werkenden als voor werklozen, moet worden opgetrokken. De werknemer heeft o.a. het recht op educatief verlof om zich te vormen. Dit stelsel van educatief verlof wordt deels betaald door de overheid en deels gefinancierd met werkgeversbijdragen. Naast deze algemene maatregelen zijn er maatregelen voor specifieke doelgroepen: t jongeren t ouderen t langdurig inactieven t startende werkgevers t werkgevers in herstructurering. Hier gaan we verder niet op in.

2 Overheidsinstellingen in het kader van het werkgelegenheidsbeleid 1 VDAB De VDAB is de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding. Het is een Vlaamse overheidsdienst die vraag en aanbod op de arbeidsmarkt samenbrengt en vooral als taak heeft om elke werkzoekende optimaal bij te staan in het vinden van een passende job en dit vanaf de inschrijving tot de eerste werkdag. Zo nodig wordt de competentie van de werkzoekenden verhoogd in de opleidingscentra van de VDAB. Om de doelstelling te bereiken beschikt de VDAB over diverse werkmiddelen: t het geven van informatie over vacatures aan werkzoekenden. Daartoe zijn vacatures, met hun vereisten, en werkzoekenden, met hun kwalificaties, in een vacaturebank aan elkaar gekoppeld: de zogenaamde WIS-computer (Werkzoekende Informatie Systeem) t het bijhouden van statistieken, vooral met het oog op het achterhalen van trends in werkloosheid en tewerkstelling. Op grond daarvan adviseert de VDAB de overheid t het geven van sollicitatietraining t het geven van beroepsopleidingen aan werkzoekenden, vooral voor de zogenaamde knelpuntberoepen, waarvoor er een aanbodtekort is op de arbeidsmarkt. De Individuele Beroepsopleiding is daar een voorbeeld van. t het stimuleren van bijscholing en opleiding, o.a. door het verstrekken van opleidingscheques, die werkzoekenden zelf vrij kunnen besteden bij erkende opleidingsinstituten.

2 RVA De controle op de werkloosheid is geen Vlaamse, maar een federale bevoegdheid die wordt uitgeoefend door de RVA (Rijksdienst Voor Arbeidsvoorziening). Tot de kerntaken van de RVA behoren: t het toezicht op de werkloosheidsreglementering t de uitbetaling van de werkloosheidsvergoedingen t de controle van de beschikbaarheid van de werklozen voor de arbeidsmarkt t het beheer van het systeem van de dienstencheques.


29

proefversie

5

Schaarste op de arbeidsmarkt voor knelpuntberoepen

De Belgische bouwsector schat dat er per jaar 20 000 geschoolde vakmensen te weinig zijn. Door morgen 53 bouwwerven open te stellen tijdens de eerste Open Wervendag wil de bouwsector iets doen aan zijn imago. Bron: De Tijd Sinds enkele jaren gaan de Brusselse Europaziekenhuizen in het buitenland op zoek naar verplegend personeel, omdat er zich op de Belgische arbeidsmarkt te weinig kandidaten aanbieden. Werken in de verpleging is een zwaar beroep, met onregelmatige uren. Vele pas afgestudeerden verkiezen een job bij een farmaceutisch bedrijf of in de thuiszorg. Niet alleen in België zijn er te weinig verpleegkundigen, ook andere landen kampen met een tekort. De Nederlanders hebben Zuid-Afrikaanse en Filipijnse verpleegsters aangeworven en in Groot Brittannië konden Spaanse verpleegsters aan de slag. Bron: De Standaard Zaterdagavond: uitgaan of je brood verdienen? Steeds minder jongeren voelen zich geroepen om aan de slag te gaan in een bakkerij, slagerij of de horecasector. Bakkers en slagers behoren tot het lijstje van de knelpuntberoepen. Bron: Gazet van Antwerpen

‹

Verkenning

1 Wat is een knelpuntberoep? 2 Ga op de website van de VDAB op zoek naar de lijst van knelpuntberoepen. Selecteer op http://www.vdab.be > Cijfers > Knelpuntberoepen > Lijst van knelpuntberoepen 20... Geef een vijftal voorbeelden van knelpuntberoepen. 3 Welke drie oorzaken van een knelpuntberoep kunnen we onderscheiden? Leg elk van de oorzaken uit. 4 Welke knelpuntberoepen bestaan er in de administratieve sector?

‹‹

Ter zake

Ondanks de vele werklozen die ons land telt, is er in ons land het eigenaardige fenomeen dat tegelijkertijd vele vacatures onbeantwoord blijven. Sommige sectoren luiden geregeld de noodklok om de moeilijke situatie aan te kaarten. Deze tegenstelling op de arbeidsmarkt wordt de arbeidsmarktparadox genoemd. Vele ondernemingen zien voorlopig maar één oplossing: aanwerven van buitenlandse werknemers. Daarom heeft België de arbeidsmarkt voor de knelpuntberoepen geopend voor de nieuwe lidstaten uit het voormalige Oostblok. Bij een knelpuntberoep worden de openstaande betrekkingen niet of met veel moeite ingevuld. Bakkers, slagers, verplegend personeel, informatici, vertegenwoordigers, boekhouders … het lijstje van knelpuntberoepen is behoorlijk lang geworden. Hoe valt het te verklaren dat nog zovele mensen in de werkloosheid verzeild geraken? Bij kwantitatieve knelpuntberoepen melden er zich voor die beroepen te weinig mensen aan op de arbeidsmarkt.

30


proefversie

Bij kwalitatieve knelpuntberoepen melden zich heel wat werklozen aan, maar ze hebben niet de juiste diploma’s om de openstaande betrekkingen in te vullen. Ook een gebrek aan ervaring of onvoldoende kwalificatie voor bepaalde functies kan hun parten spelen. Tot slot kunnen de arbeidsomstandigheden (nacht- en weekendwerk, verplaatsingen naar het buitenland, ongezond of gevaarlijk werk …) ervoor zorgen dat sommige vacatures blijven openstaan. Herscholing en beroepsopleidingen georganiseerd door de VDAB moeten hier enig soelaas bieden en sommige werklozen aan werk helpen in een nieuwe sector.


31

?

proefversie

Test je kennis

1 Benoem de volgende afbeelding met vraag of aanbod op de arbeidsmarkt. Laat je cv achter op Vacature.com en word gevonden door werkgevers Registreer je snel en geniet van alle voordelen die MijnVacature je te bieden heeft! Niet overtuigd? Neem eerst een kijkje naar alle mogelijkheden voor je beslist. Registreer nu!

2 In een bedrijf werken 50 arbeiders per week 5 dagen van 7 uur. Wekelijks werken ze 10 500 eenheden af. Hoe groot is de arbeidsproductiviteit in dit bedrijf? 3 Wat is de invloed van een gestegen arbeidsproductiviteit op de vraag naar arbeid? Verklaar. 4 Pottenbakkerij In de ambachtelijke pottenbakkerij Terraglia worden trendy keramieken potten en schalen gedraaid die erg in trek zijn. Tot nu toe stelde het bedrijfje 4 arbeiders tewerk, maar omdat de vraag het aanbod blijft overtreffen, overweegt de bedrijfsleider zijn personeelsbestand uit te breiden. Na enkele berekeningen komt hij tot de volgende tabel: Aantal pottenbakkers 4 5 6 7 8

Aantal potten/schalen 68 75 81 85 86

4.1 Bepaal door middel van een tabel de nieuwe optimale arbeidsgrootte als je weet dat de loonkosten per dag en per pottenbakker 75 euro bedragen en de onderneming per pot of schaal 15 euro ontvangt. 4.2 Onderhandelingen tussen de vakbonden en de werkgeversfederatie zorgen voor een loonsverhoging tot 90 euro per dag. Bepaal door middel van een tabel de nieuwe optimale arbeidsgrootte. 4.3 Tot welk besluit kom je na de berekening van vraag 4.2? 4.4 Door de aankoop van enkele nieuwe draaitafels slaagt de bedrijfsleider erin de arbeidsproductiviteit te verhogen. We komen tot de volgende tabel: Aantal pottenbakkers 4 5 6 7 8

Aantal potten 76 86 93 98 102

Bepaal via een tabel de invloed van de toename van de arbeidsproductiviteit op de vraag naar arbeid. 4.5 Tot welk besluit kom je na de berekening van vraag 4.4?

32


proefversie

5 Waarom vormen de hoge loonkosten in België een nadeel in de concurrentiestrijd met het buitenland? 6 De hoge arbeidsproductiviteit zorgt voor een concurrentievoordeel tegenover het buitenland. Leg uit. 7 CRB-rapport Uit het rapport van de Centrale Raad van het Bedrijfsleven (CRB) blijkt dat de lonen in België weer sneller zijn gestegen dan in onze buurlanden. De CRB vergelijkt de loonevolutie in ons land met die in Duitsland, Frankrijk en Nederland, onze directe concurrenten. Volgens het nieuwe CRB-rapport gingen de lonen bij onze buren in de periode 2009-2010 met 3,4 % omhoog. In België was er in de voorbije twee jaar een loonkostenstijging met 3,9 %. Volgens de wet op de vrijwaring van de concurrentiekracht, die dateert van 1996, mogen de Belgische lonen niet sneller stijgen dan de lonen in de drie grote buurlanden, met als doel onze weerbaarheid te kunnen vrijwaren ten opzichte van onze directe concurrenten. De vaststelling dat onze lonen sneller stijgen dan in onze buurlanden dateert niet van de laatste twee jaar. In het rapport stelt de CRB dat onze lonen sinds 1997 al 5 % meer zijn gestegen dan bij onze concurrenten. Wanneer we niet ingrijpen, is dat een bedreiging voor onze welvaart. Dit rapport zal wellicht een belangrijke rol spelen in de komende onderhandelingen tussen werkgevers en vakbonden over een nieuw interprofessioneel akkoord. 7.1 Waarom is het zo belangrijk dat onze lonen gelijke tred houden met de lonen in de buurlanden? 7.2 Is deze vaststelling nieuw? Verklaar. 7.3 Zoek op het internet wat een interprofessioneel akkoord inhoudt. 8 Gaan mensen enkel werken omwille van de centen? Leg uit. 9 In België scoort het vrijwilligerswerk zeer hoog. Wat bewijst dat? 10 Meer arbeiders of meer machines? Een onderneming kan eenzelfde productie realiseren met verschillende combinaties ingezette arbeid en machines. 10.1 Indien een arbeidsuur 22,00 EUR kost en een machine-uur 160,00 EUR, wat is dan de interessantste combinatie? Combinaties

Arbeidsuren

Machine-uren

Totale kosten

A

80

3

2 240,00 EUR

B

60

4

1 960,00 EUR

C

40

6

1 840,00 EUR

D

24

10

2 128,00 EUR

E

18

14

2 636,00 EUR

F

16

18

3 232,00 EUR


33

proefversie

10.2

Veronderstel dat de arbeidskosten per uur zijn gestegen tot 30,00 EUR en de prijs van een machine-uur ondertussen is gedaald tot 100,00 EUR. Hoe evolueert de vraag naar arbeid? Combinaties

Arbeidsuren

Machine-uren

Totale kosten

A

80

3

2 700,00 EUR

B

60

4

2 200,00 EUR

C

40

6

1 800,00 EUR

D

24

10

1 720,00 EUR

E

18

14

1 940,00 EUR

F

16

18

2 280,00 EUR

11 Plaats de nummers van de onderstaande situaties op de juiste plaats in de behoefteschaal van Maslow. 1

Irma werkt in haar vrije uurtjes als vrijwilliger in het bejaardentehuis. Oudere mensen helpen vindt ze fijn.

2

Je wilt later piloot worden. Piloten hebben een zekere status.

3

Je hebt een vakantiejob want je wilt een hifiketen kopen. Je bent immers dol op muziek.

4

Je montert op als je een schouderklopje krijgt van je werkgever.

5

Als werkgever organiseer je regelmatig een drink na het werk of net voor de vakanties en dat komt de werksfeer ten goede.

6

Je krijgt heel wat waardering van je collega’s omwille van je deskundigheid.

7

Robin is een goed voetballer en droomt ervan om van zijn hobby zijn beroep te maken.

8

Je koos voor een job bij De Post omwille van de werkzekerheid.

9

Bij het begin van de kerstvakantie organiseer je een actie ten voordele van Music for Life van Studio Brussel.

10

In sommige Afrikaanse en Aziatische landen moeten de kinderen meewerken opdat het gezin de eindjes aan elkaar zou kunnen knopen.

12 Surf naar www.werk.be > Cijfers en onderzoek > Cijfers > Kerncijfers arbeidsmarkt. 12.1 12.2 12.3

Zoek voor deze tabellen de recentste gegevens. Maak een staafdiagram met de gegevens voor België over de werkzaamheidsgraad naar geslacht. Bespreek de tabel van de werkzaamheidsgraad volgens nationaliteit.

Werkzaamheidsgraad volgens leeftijd in de verschillende gewesten, België en de EU-27 (2009)

34


proefversie

Werkzaamheidsgraad (25-64 jaar) volgens opleidingsniveau in de verschillende gewesten, België en de EU-27 (2009)

Werkzaamheidsgraad in België naar geslacht (2000-2009)

https://www.werk.be/c-en-o/cijfers/kerncijfers/werkzaamheid/werkzaamheidsgraad_leeftijd. htm?SMSESSION=NO Werkzaamheidsgraad (15-64 jaar) volgens nationaliteit in de gewesten, België en EU-27 (2009)

http://www.werk.be/c-en-o/cijfers/kerncijfers/werkzaamheid/werkzaamheidsgraad_nationaliteit. htm?SMSESSION=NO 13 Ga naar http://www.werk.belgie.be/moduleDefault.aspx?id=21166 of surf via www.werk.belgie.be. Kies rechts bij Modules voor Statistieken. Kies Structurele indicatoren werkgelegenheid en arbeidsmarkt. Kies Volledig overzicht van alle beschikbare indicatoren. (Let op: in de naam van de website www.werk.belgie.be krijgt de ‘e’ van Belgie geen trema)

Je vindt er alle mogelijke gegevens over de arbeidsmarkt en werkgelegenheid in Excel-bestanden. Kies het bestand INA07 Activiteitsgraad en interpreteer de gegevens.


35

proefversie

14 Surf naar www.mineco.fgov.be > NL > Statistieken en Analyses > Arbeidsmarkt en levensomstandigheden > werkgelegenheid, werkloosheid en arbeidsmarkt > In relatieve cijfers. 14.1 14.2 14.3

Stel deze tabel samen aan de hand van de beschikbare tool op de website. Vraag op de website een staafdiagram. Trek conclusies.

15 De beroepsbevolking is de jongste decennia sterk toegenomen. Geef daar een verklaring voor. 16 Surf naar www.mineco.fgov.be > NL > Statistieken en Analyses > Arbeidsmarkt en levensomstandigheden > Werkgelegenheid, werkloosheid en arbeidsmarkt. Kies onderaan op de pagina bij Publicaties voor Enquête naar de arbeidskrachten 1999-20.

Noot: De verstrekte cijfers zijn het resultaat van de Enquête naar de arbeidskrachten. Het zijn geen ‘absolute’ cijfers maar benaderingen die gebaseerd zijn op de extrapolatie van een toevalssteekproef onder de Belgische bevolking. Bij de interpretatie van de cijfers dient hiermee rekening te worden gehouden. Wanneer het geschatte aantal personen kleiner is dan 5000 (cijfers in het rood), moeten de gegevens met de nodige omzichtigheid worden geïnterpreteerd. De waarde ‘NoResp’ betekent dat er niemand met de weergegeven karakteristieken bevraagd kon worden.

36


proefversie

17 In de sociale balans van een onderneming vinden we onder meer de volgende gegevens: Voltijds

Gemiddeld aantal werknemers Aantal gepresteerde uren Personeelskost in euro 17.1 17.2

17.3 17.4 17.5

Deeltijds

Totaal in voltijdse equivalenten (boekjaar)

Totaal in voltijdse equivalenten (vorig boekjaar)

18

1

18,5

18,3

29 913

932

30 845

27 667

860 311

17 895

878 206

770 224

Bereken de procentuele toename van de personeelskosten. De onderneming realiseerde dit boekjaar een omzet van 5 891 263 euro. Bereken hoe de personeelskosten zich verhouden tot de omzet. Dan weet je hoeveel personeelskosten er nodig zijn om 100 euro omzet te kunnen realiseren. De onderneming produceerde dit boekjaar 15 miljoen stuks. Bereken de arbeidsproductiviteit. Hoeveel uren per dag werkt de deeltijdse werknemer als je rekening houdt met een gemiddelde van 20 werkdagen per maand? Indien bij dezelfde personeelskosten de omzet 12 500 000 euro zou bedragen, wat concludeer je dan over de automatiseringsgraad van deze onderneming?

18 Zoek via www.nbb.be > Balanscentrale > Jaarrekeningen opzoeken > Toepassing “Jaarrekeningen online opzoeken” de recentste jaarrekening van een onderneming in je buurt. Blader door naar de sociale balans. 18.1 18.2 18.3 18.4

Hoeveel bedragen de personeelskosten? Bereken aan de hand van de gegevens in de toelichting en de sociale balans hoeveel een voltijds equivalent personeelslid jaarlijks gemiddeld kost. Bereken de gemiddelde personeelskost per uur. Hoeveel kost een pauze van 10 minuten?

19 Panorama van de Belgische economie 2009, blz. 59 en 60 19.1 19.2

Bespreek de gegevens uit de twee onderstaande tabellen. Maak in Excel een cirkeldiagram voor de gegevens van de eerste tabel over de vier opgegeven jaren.


37

proefversie

Bron: http://www.belgium.be/nl/publicaties/publ_panorama_economie_2009.jsp of http://economie.fgov.be/nl/modules/publications/general/belgian_economy_2009_fr.jsp 20 Vlaamse regionale indicatoren (VRIND) Verklaar de onderstaande grafiek.

http://www4.vlaanderen.be/dar/svr/publicaties/Publicaties/vrind/vrind2010/201010-28-vrind2010-volledig-blw.pdf 21 Veronderstel dat de werkloosheidsuitkering volledig wordt afgeschaft. Welke gevolgen zou dat meebrengen voor de werkloze zelf, maar ook voor de economie van ons land?

38


proefversie

22 Werkloosheid in Vlaanderen

Geef commentaar bij de onderstaande tabel.

Bron: http://www4.vlaanderen.be/dar/svr/publicaties/Publicaties/vrind/vrind2010/2010-10-28vrind2010-volledig-blw.pdf, blz. 92 23 Scorebord van Vlaanderen

Bron: www.werk.be > Cijfers en onderzoek > Cijfers > Kerncijfers arbeidsmarkt > Europese benchmarkt. 23.1 23.2 23.3

Welke doelstellingen in het kader van de Lissabon-strategie heeft Vlaanderen gehaald? Welke doelstellingen heeft Vlaanderen niet gehaald? Zoek de actueelst mogelijke informatie over deze gegevens.


39

proefversie

24 Nieuwe en verdwenen knelpuntberoepen

Landmeter, nieuw op de lijst van knelpuntberoepen. Het laatste jaar is in Vlaanderen het jobaanbod gedaald en het aantal werklozen gestegen. Toch blijven er veel vacatures openstaan bij gebrek aan kandidaten. De arbeidsdienst VDAB heeft een nieuwe lijst opgemaakt met de zogenaamde ‘knelpuntberoepen’ op de Vlaamse arbeidsmarkt. De lijst is door de economische crisis een beetje korter geworden, maar telt nog altijd 194 knelpuntberoepen. Dat zijn er amper 10 minder dan vóór de crisis. Het tekort aan kandidaat-werkzoekenden met een technisch profiel blijft groot, van ingenieurs via elektriciens tot ICT-programmeurs. Ook de andere klassiekers in de jaarlijkse VDAB-lijst met knelpuntberoepen vinden we nog terug: van verpleegkundigen via schoonmakers tot schrijnwerkers en bakkers. Het aandeel van de vacatures voor knelpuntberoepen in het totale jobaanbod is vorig jaar zelfs nog gestegen. Volgens de VDAB valt 48,6 % van alle vacatures van vorig jaar te catalogeren onder de noemer ‘knelpuntberoep’. Het aantal vacatures voor knelpuntberoepen is veel minder sterk gedaald dan voor andere beroepen, aldus de VDAB, die deze vaststelling ‘verontrustend’ noemt. Bron: jobat.be

24.1 24.2 24.3

40

Zoek via http://www.opleidingen.ugent.be/studiekiezer/nl/opl/cbgeob.htm welke studies je moet doorlopen om in aanmerking te komen voor het beroep van landmeter. Waar kunnen landmeters terecht op de arbeidsmarkt? Waarom is het verontrustend dat de vacatures voor knelpuntberoepen niet ingevuld geraken?


proefversie

25 Eurometropool

Op de Jobbeurs van de Eurometropool ontmoeten werkzoekenden uit Noord-Frankrijk, Wallonië en WestVlaanderen werkgevers uit de Eurometropool Lille-Kortrijk-Tournai. Deze intense samenwerking tussen publieke en private diensten uit de drie regio’s heeft een overweldigend hoge opkomst voor de jobbeurs tot gevolg. De arbeidsmarkt van Eurometropool is echt grensoverschrijdend geworden. Belgen trekken naar Frankrijk, Fransen komen vlot in België werken. De voorzitter van Eurometropool ziet een belangrijke rol voor het Europese netwerk Eures. ‘Eures faciliteert en moedigt grensoverschrijdende arbeid aan via studies, analyses en advies op maat aan werkzoekenden en werkgevers die over de grens heen durven te kijken. In nauwe samenwerking met de publieke diensten, vakbonden en werkgeversorganisaties uit de drie regio’s kunnen we nu een nóg een stap verder zetten in het transparant maken van de arbeidsmarkt van de Eurometropool. Zeker in deze moeilijke economische tijden is het bijzonder belangrijk dat we intens samenwerken, wars van taal- en landsgrenzen.’ De Jobbeurs van de Eurometropool wordt elk jaar georganiseerd door een brede waaier aan Vlaamse, Waalse en Noord-Franse partners en vindt afwisselend plaats in Kortrijk, Lille en Doornik. Bron: Unizo

25.1 25.2 25.3 25.3 25.4

Welke gebieden maken deel uit van de Eurometropool? Situeer Lille, Doornik en Kortrijk op een kaart. Zoek op het internet meer informatie over de Eurometropool. Surf naar http://ec.europa.eu/eures/home.jsp?lang=nl en zoek uit welke de belangrijkste activiteiten zijn van Eures. Welke organisaties werken samen in de Eurometropool?


41

proefversie

Na dit hoofdstuk kun je antwoorden op de volgende vragen Arbeidsmarkt 1 2 3

Wie is vrager op de arbeidsmarkt? Wie is aanbieder op de arbeidsmarkt? Wanneer ontstaat er werkloosheid?

Vraag naar arbeid 4 5 6 7 8 9 10

Van welke factoren is de vraag naar arbeid afhankelijk? Waarom zeggen we dat de vraag naar arbeid een afgeleide vraag is? Waarom zal de vraag naar arbeid afnemen bij een hoog loonniveau? Wat betekent arbeidsproductiviteit? Wat is het voordeel van een toename van arbeidsproductiviteit? Welke belangrijke factoren doen de arbeidsproductiviteit toenemen? Waardoor wordt de arbeidsmarkt in België gekenmerkt?

Het aanbod van arbeid 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Wat zijn de beweegredenen voor mensen om buitenshuis te werken? Hoe is de behoeftepiramide van Maslow opgebouwd? Wat is het verschil tussen de bevolking op beroepsactieve leeftijd en de beroepsbevolking? Welke groepen behoren tot de niet-actieve bevolking? De laatste jaren is de groep van de beroepsbevolking sterk toegenomen. Waaraan ligt dat? Wanneer neemt, samen met de toename van de beroepsbevolking, ook de werkgelegenheid toe? Hoe wordt de activiteitsgraad berekend? Wat is het verschil tussen de activiteitsgraad en de participatiegraad? Hoe wordt de werkzaamheidsgraad berekend? Hoe komt het dat de activiteitsgraad in België in vergelijking met het Europese gemiddelde zo laag ligt?

Werkloosheid 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Waarom is het bereiken van een hoog studieniveau belangrijk voor de arbeidsmarkt? Waarom zeggen we dat werkloosheid conjunctuurgebonden is? Hoe berekenen we de werkloosheidsgraad? Schrijf voluit: VDAB. Wat zijn de kerntaken van de VDAB? Wie betaalt de werkloosheidsuitkering uit? Geef 4 van de 7 toekenningsvoorwaarden voor een werkloosheidsuitkering. Wat is een werkloosheidsval? Schrijf voluit: RVA. Wat zijn de kerntaken van de RVA? De RVA en de VDAB behoren tot een verschillend staatkundig niveau. Welke instelling behoort tot het federale niveau en welke tot het gewestelijke niveau?

Knelpuntberoepen 32 33

42

Wat is een knelpuntberoep? Wat is het verschil tussen kwantitatieve en kwalitatieve knelpuntberoepen?


proefversie

2

BEDRIJFSCULTUUR EN ORGANISATIESTRUCTUUR VAN EEN ONDERNEMING

1

Begrip bedrijfscultuur

Bij Schoenen Torfs zijn het de mensen die tellen, want het is en blijft een familiebedrijf. Voor en samen met alle medewerkers streeft Schoenen Torfs een aantal familiale waarden na: eerlijkheid, respect, persoonlijke groei en waardering. Cijfers Hoeveel sterren krijgt Schoenen Torfs van zijn werknemers? Geloofwaardigheid

Respect

Rechtvaardigheid

Trots

Sfeer

+++++

+++++

+++++

+++++

+++++

Omzet Aantal werknemers in België Aantal uren training / werknemer / jaar

85,5 miljoen euro ± 500, waarvan 95 % vrouwen 53 uren

Opmerkelijk t Alles begint bij de top … De tweewekelijkse managementmeeting wordt altijd gestart met een ‘emotioneel kwartier’. Dit moment is specifiek in het leven geroepen om plaats te maken voor de individuele gevoelens en persoonlijke bekommernissen van elk managementlid. Alles kan, niets moet hier. t Wouter Torfs, de CEO, komt op regelmatige (en vooral drukke) tijdstippen gewoon in de winkel meehelpen.


43

‹ 1 2 3 4 5 6

proefversie

Verkenning

Waarvoor staat het letterwoord CEO? Hoe zou je de bedrijfscultuur bij Torfs omschrijven? Op welke waarden is deze bedrijfscultuur gebaseerd? Geef voor elke waarde een concreet voorbeeld. Wat voorkomt het ‘emotioneel kwartier’? Is deze bedrijfscultuur ook mogelijk in een zeer grote onderneming?

‹‹

Ter zake

1 Begrip bedrijfscultuur

Elk bedrijf heeft zijn eigen cultuur. Bij het ene zijn de omgangsvormen losjes, bij het andere geldt een reeks van (on)geschreven regels over hoe je met elkaar omgaat. Organisaties met jonge werknemers hebben een meer dynamische bedrijfscultuur, terwijl een overheidsinstantie vaak een behoudsgezinde bedrijfscultuur heeft in de zin van ‘zo gaat het hier, en dat houden we graag zo’. Zodra er een bepaalde bedrijfscultuur heerst in een bedrijf, is deze vaak moeilijk te veranderen. De bedrijfscultuur is de manier waarop het er in een bedrijf dagelijks aan toe gaat intern onder de medewerkers en extern met derden.

2 De ontwikkeling van een bedrijfscultuur Een bedrijfscultuur wordt bewust en onbewust gecreëerd door directie en collega’s en is vaak gebaseerd op waarden en normen. Waarden zijn doelen of idealen die mensen nastreven. Waarden motiveren mensen. Daar ‘gaan’ mensen voor. Normen zijn uitwerkingen, vertalingen van waarden naar concrete handelingen. Ze zijn plaatsen tijdgebonden. Een voorbeeld maakt dit duidelijk. Waarden

Normen Economisch

Winst

Er wordt gestreefd naar een rentabiliteit van ten minste 15 % van het eigen vermogen. Sociaal

Aandacht, respect en erkenning

Klachten van werknemers worden ernstig onderzocht en behandeld. Maatschappelijk en moreel

Duurzaamheid

In onze emissies van afvalstoffen willen wij behoren tot de beste bedrijven binnen de EU.

Op basis van deze waarden en normen ontstaan vervolgens (on)geschreven regels, symbolen (bv. huisstijl), verhalen, geruchten, gewoonten, ethische gedragscodes en ten slotte gedragspatronen.

44


proefversie

Hier enkele voorbeelden van gedragspatronen die eigen kunnen zijn aan een organisatie, zowel positieve als negatieve. t In Wallonië begint de werkdag steevast met drie kussen op de wang van de directe collega’s. t Als men iemand ziet sukkelen met een computerprogramma, dan springen de collega’s niet behulpzaam bij. Enkel de eigen prestatie telt. t Vlot inspringen voor een zieke collega. t Zuchten en blazen voor nieuwe opdrachten. t Enthousiast zijn voor nieuwe producten. t De deuren van elk kantoor staan altijd open. t Alles inzetten om een klant toch maar goed te kunnen bedienen. t Roddelen op het werk. De opbouw van een bedrijfscultuur wordt als volgt voorgesteld. gspatronen gedra

normen

waarden ve rh a

len ,

co s ymbo l e n ,

s de

3 Factoren die een bedrijfscultuur bepalen De ontwikkeling van een bedrijfscultuur wordt grotendeels bepaald door de mensen van het bedrijf maar ook door andere factoren zoals: t Het product en de markt Een bank of verzekeraar moet betrouwbaarheid uitstralen. Strikte procedures zijn hier van belang om het vermogen van de klanten te beschermen. Een industrieel bedrijf spitst zich toe op het aanbieden van concrete, technische oplossingen op maat van de klant. Flexibiliteit is hier zeer belangrijk. In een creatief reclamebureau heerst er een totaal andere bedrijfscultuur dan in een onderzoekslabo of een farmaceutisch bedrijf. t De locatie Het maakt vaak een groot verschil uit of het bedrijf gevestigd is in een dorp, een kleine of een grote stad. De relaties met klanten en leveranciers zijn in kleine plaatsen vaak persoonlijker. Multinationals hebben te maken met een mix van nationale culturen. t De grootte van het bedrijf In kleine, familiale bedrijven is het personeel meestal zeer nauw betrokken en zeer trouw aan het bedrijf. De ondernemer zelf drukt zijn stempel op de bedrijfscultuur. Grote bedrijven hebben vaak een mix van bedrijfsculturen naargelang van de afdeling. t Rechtsvorm Ondernemingen hebben meestal een strikter karakter dan verenigingen of vzw’s.


45

proefversie

t Geschiedenis en ontwikkelingsfase In een bedrijf dat net is opgestart, drukt de oprichter met zijn visie en ideeën altijd een sterke stempel op het bedrijf zoals werkwijzen, structuur en cultuur. In een volgende fase waarin topmanagers aan het roer komen, wordt het allemaal wat zakelijker of is er juist meer ruimte voor cultuurinbreng van de medewerkers.

2 Soorten bedrijfscultuur Gert werkt op de griffie van de rechtbank in zijn stad. Elke dag worden hem op een rolwagentje de dossiers aangeleverd die hij strikt volgens de regels moet verwerken. Soms zijn het er te veel, soms zijn het er te weinig. Hij heeft helemaal geen inspraak over de hoeveelheid te verwerken dossiers. Ook als hij een idee heeft over een efficiëntere manier van werken, luistert niemand naar hem.

Bij Google kan elke werknemer 20 % van zijn tijd besteden aan zijn eigen idee of project. Google moedigt op die manier experimenteren aan. Dit heeft al tot verschillende succesvolle, nieuwe Google-producten geleid.

David werkt in een lokaal verzekeringskantoor. De eigenaar-oprichter heeft er alle touwtjes in handen. Hij meent dat hij de enige op kantoor is met de beste kennis van de verzekeringsproducten en de klanten. Zijn personeel moet gewoon uitvoeren wat hij zegt.

Pieter-Jan werkt in een groot ICT-consultingbedrijf in Brussel. Hij werkt samen met een drietal collega’s aan een automatiseringsproject bij een klant. Ze zetten alles op alles om het project deze maand nog rond te krijgen.

‹ ‹‹

Verkenning

1 2 3 4

In welk bedrijf staat macht centraal? In welk bedrijf staat de afgemeten rol van elke medewerker centraal? In welk bedrijf staat de te vervullen opdracht centraal? In welk bedrijf staat de medewerker als individu centraal?

Ter zake

De verschillen in bedrijfscultuur zijn onder meer merkbaar via de leiderschapsstijl en via beoordelingssystemen. Op die manier onderscheiden we de volgende soorten bedrijfscultuur.

1 De machtcultuur In de machtcultuur is hiërarchie zeer belangrijk: elke medewerker moet steeds rekening houden met de regels opgelegd door een hogere medewerker. Er is een grote afstand tussen de baas en zijn medewerkers. Medewerkers vechten om hogerop te komen en streven naar persoonlijk succes, ook al is dat ten koste van anderen. Medewerkers gaan hierdoor op een harde en competitieve manier met elkaar om. Deze cultuur komt vaak voor in kleine en startende bedrijven.

46


proefversie

2 De rolcultuur

Deze bedrijfscultuur is voornamelijk terug te vinden in overheidsbedrijven en stugge organisaties. Taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden zijn duidelijk afgebakend en tot in de details opgenomen in reglementeringen en handboeken. Regels, afspraken en procedures zijn zeer belangrijk. Medewerkers beperken zich tot de taken die bij hun rol horen en gedragen zich voorspelbaar. Ze streven zo veel mogelijk zekerheid en stabiliteit na. Status en correct gedrag in overeenstemming met de procedures is in deze omgeving belangrijker dan effectief gedrag.

3 De taakcultuur Hier staat het gestelde doel voorop. Deskundigheid en kennis worden volop ingezet om de opdracht tot een goed einde te brengen. Het werk moet zo goed mogelijk worden uitgevoerd, zelfs als roofbouw plegen op mensen noodzakelijk is. Strikte regels en processen die het bereiken van het doel blokkeren, worden veranderd of opzij geschoven. Men werkt samen in zoverre dat bijdraagt aan de kwaliteit en effectiviteit van het werk. Persoonlijke behoeften zijn ondergeschikt aan het behalen van de doelstelling. Het personeel wordt beoordeeld op basis van prestaties. Wie zijn mannetje niet kan staan of het tempo niet aankan, wordt vervangen. De kracht van deze cultuur is de flexibiliteit en de resultaatgerichtheid.

4 De persoonscultuur Hier staat het individu centraal met zijn persoonlijke ontwikkeling en interesses. Het bedrijf is er voor de mensen en niet omgekeerd. Er gaat veel aandacht naar het ontwikkelen van talenten en het realiseren van ideeën. Binnen de persoonscultuur is het vooral de bedoeling dat je jezelf ontplooit en dat je verder evolueert. Men doet meer aan ‘coachen’ dan aan ‘leiding geven’. Meestal komt deze cultuur voor in jonge of idealistische organisaties. Er is vaak een minimum aan regels en voorschriften, wat tot moeilijkheden in de coördinatie kan leiden.

IN DE PRAKTIJK Welke bedrijfscultuur hebben jullie in jullie team intussen ontwikkeld? De volgende vragen kunnen jullie helpen de bedrijfscultuur te ontdekken. Maak met de antwoorden op deze vragen een eigen evaluatieverslag. 1 2 3 4 5

6 7

8

Hoe nemen jullie beslissingen in het team? Hoe komen nieuwe ideeën tot stand in jullie team? Hoe lossen jullie een meningsverschil op in de groep? Wordt hierover gedebatteerd of laten jullie het de voorzitter oplossen of doen jullie gewoon verder? Is er een duidelijke taakverdeling in jullie team? Hoe is die tot stand gekomen? Houdt iedereen zich aan zijn taakverdeling? Hadden jullie inspraak bij de taakverdeling? Wat is de rol van de voorzitter hierin? Kunnen taakverdelingen herbekeken worden? Doet iedereen waar hij/zij het beste in is? Hoe belonen jullie een zeer goede inbreng van een teamlid? Helpen jullie elkaar spontaan ingeval van problemen of tijdnood of wachten jullie hiervoor op instructies van de voorzitter of de leraar? Zijn er hierover vooraf afspraken gemaakt? Welke afspraken staan op papier?


47

9

10 11 12

3

‹

proefversie

Hoe reageren jullie als een medewerker keer op keer te laat zijn opdracht klaar heeft of niet voldoende inzet toont? Overleggen jullie hier samen over of helemaal niet? Welke maatregelen worden er genomen? Hoe reageren jullie op kritische opmerkingen? Hoe zouden jullie een belangrijke wijziging van werkmethode in de groep aanpakken? Wie neemt hierbij het voortouw? Hoe reageren jullie op teamleden met al te creatieve, onrealistische ideeën? Hoe reageren jullie op teamleden die vertragingen teweeg brengen omdat ze te kritisch zijn of omdat ze afwijken van het onderwerp tijdens de vergadering?

Hoe ontdek je een bedrijfscultuur?

Bron: http://vdab.be/carrierelectuur/welzijn/bedrijfscultuur.shtml

Verkenning

Surf naar de website van de VDAB. Selecteerr Carrière > Carrièrelectuur > Welzijn > Bedrijfscultuurr. 1 Wat moet je tijdens het solliciteren in het oog houden om de bedrijfscultuur op te snuiven? 2 Waarom loont het om in een open bedrijfscultuur fouten toe te geven? 3 Vergelijk de Nederlandse met de Belgische bedrijfscultuur. 4 Met welke soort bedrijfscultuur komt bureaucratie overeen?

48


‹‹

proefversie

Ter zake

Als je solliciteert, ben je vaak gefixeerd op de inhoud van de functie. Die is natuurlijk belangrijk, maar nog belangrijker is het dat je je thuis voelt op je nieuwe werkplek zodat je met plezier gaat werken. Je spendeert tenslotte minstens 8 uur per dag bij je werkgever. De waarden en normen in de onderneming moeten zo veel mogelijk overeenstemmen met die van jou. Of je je effectief lekker voelt in een bedrijf wordt mee bepaald door de cultuur die er heerst. Je weet maar pas welke bedrijfscultuur er heerst als je er een tijdje werkt. Toch zijn er heel wat signalen die je, tijdens de sollicitatieronde, kunt herkennen.

1 Advertentie De opmaak van een advertentie kan veel verraden. Toont de advertentie lachende jonge mensen en doet de lay-out uitbundig aan, dan kun je ervan uitgaan dat de bedrijfscultuur overeenkomstige kenmerken vertoont. Moet je het echter doen met een stijve, kleur- en fotoloze advertentie die je koeltjes in de u-vorm aanspreekt, dan weet je op voorhand waar je aan begint. Hetzelfde kan overigens gezegd worden van bedrijfsbrochures en de bedrijfswebsite. Ook in het jaarverslag is er specifieke informatie te vinden over de hiërarchie, het personeelsbeleid en de opleidingen.

2 Decor De uitstraling van de werkplek geeft eveneens belangrijke signalen. Is het gebouw kleurrijk ingericht of voert grijs de hoofdtoon? Bedrijven die het belangrijk vinden dat hun werknemers zich lekker voelen in hun vel kiezen steeds meer voor een kantooromgeving met kleur. Is het design vlot en eigentijds of is het strak en precies afgebakend? Staan de deuren van de kantoren open?

3 Omgangsvormen Omgangsvormen kunnen stijfjes en formeel verlopen, maar ze kunnen ook vriendschappelijk zijn. Spreken de collega’s die voor je zitten elkaar aan met de voornaam of houden ze het bij een beleefde en eerder afstandelijke meneer/mevrouw-relatie? Blijft men je met u aanspreken of schakelt men al snel over naar je? Kijk hoe de mensen in het bedrijf zich gedragen wanneer je zit te wachten op een sollicitatiegesprek of wanneer je door de gangen naar het gesprekslokaal geleid wordt. Zie je mensen staan lachen aan elkaars bureau of heerst er een doodse stilte waarbij iedereen zich tot het uiterste concentreert op het computerscherm. Wat is de gemiddelde leeftijd? Vraag in een volgende sollicitatieronde of je eens met directe collega’s kunt praten.

4 Dresscode Kijk wat de mensen in het bedrijf dragen. Zijn het uitsluitend nette pakken en keurige rokken? Dan wordt van jou hoogstwaarschijnlijk hetzelfde verwacht. Loopt iedereen erbij in jeans en T-shirt? Dan kun jij er ook ontspannen bijlopen zonder in de problemen te raken. Zie je een beetje van alles, dan kun je vrij kiezen.

5 Hiërarchische verhoudingen Zijn er binnen de bedrijfsstructuur veel tussenschakels tussen de directeur en de werknemer of is de afstand eerder beperkt en staat iedereen dicht bij elkaar? Zit je rechtstreekse baas tussen je collega’s of zit hij apart afgesloten in een groot kantoor?


49

proefversie

6 Controlestructuur

Wie volgt je bezigheden op en in welke mate wordt er verwacht dat je rapporteert? Ben je een vrijgevochten type, dan mag je bijvoorbeeld problemen verwachten wanneer je dagelijks verslag moet uitbrengen over je doen en laten. Is je taak duidelijk afgebakend of niet? Welk gedrag wordt gewaardeerd en beloond in de organisatie? Welke types voelen zich goed in de organisatie?

UIT DE PRAKTIJK Hoe een jong ICT-bedrijf erin slaagt om jonge wolven binnen te halen en te houden voor knelpuntberoepen. Het is een doordeweekse maandag bij het ICT-bedrijf Boulevart en tussen de flikkerende computerschermen en de flesjes en blikjes frisdrank zit een ietwat excentrieke, jonge bende. Bert toont een interne website, die op ludieke wijze het hele team belicht. “Ik doe dit na mijn uren”, zegt Bert. Eén van de partners van het bedrijf blijkt niets van het initiatief af te weten. Na de uren doorwerken aan een speelse bedrijfswebsite. Het schetst de ontspannen sfeer die in het bedrijf hangt. Het ICT-bedrijf Boulevart uit Kontich werkt, samen met communicatiebureaus, onlinecampagnes uit voor bedrijven als Nokia en Suzuki. Zij hebben hiervoor heel wat web- en multimediaspecialisten in huis. Door uitvoerige sollicitatiegesprekken, een lange inlooptijd en aantrekkelijke doorgroeimogelijkheden slagen ze erin jonge medewerkers aan te trekken. Bovendien kennen ze de afgelopen jaren een nulverloop onder hun personeel. Tijdens de sollicitatie peilt men vooral naar de persoonlijkheid van de kandidaat. ‘Is het iemand die in onze groep past? Of iemand een teamspeler is en of hij het met ons kan vinden telt evenveel als zijn cv’. Ook de toekomstige collega’s voeren gesprekken met de kandidaat. Zij worden immers de peters van de nieuwelingen. ‘Heeft een sollicitant nog zin om wat rond te lopen in het bedrijf en een praatje met de anderen te maken, geen probleem. Wij willen echt dat de mensen zich hier thuis voelen.’ Bron: De Tijd

Opdrachten 1 2 3 4 5 6 7 8

50

Tussen welke grote steden ligt Kontich? Wie bedoelt men met ‘de partner van het bedrijf’? Wat bedoelt men met ‘een nulverloop’? Hoe verloopt de sollicitatieprocedure in dit bedrijf? Wat zijn de voordelen van deze sollicitatieprocedure? Waarvoor staan de letters cv? Op welke bedrijfscultuur duidt het taalgebruik ‘jonge wolven’? Beschrijf de bedrijfscultuur van Boulevart.


4

proefversie

Effect van de bedrijfscultuur op het functioneren van de werknemers

Bedrijfscultuur en stabiliteit van een organisatie hebben de grootste impact op de algemene tevredenheid van de Belgische werknemer Jaarlijks bevraagt het sociaal secretariaat SD WORX 3000 werknemers over hun werktevredenheid. Verschillende aspecten die een impact hebben op de algemene tevredenheid worden onder de loep genomen, evenals hun onderlinge relatie. Van alle tevredenheidaspecten zijn de bedrijfscultuur en de stabiliteit in de organisatie het sterkst verbonden met de algemene tevredenheid. Het gaat hier om de mentaliteit, de openheid, de eerlijkheid en volledigheid van de communicatie, de reputatie en het imago van het bedrijf, de werkzekerheid en het vertrouwen in de organisatie voor de toekomst. Medewerkers die ontevreden zijn over de cultuur en de stabiliteit van het bedrijf, zijn meestal ook zeer ontevreden op het werk. Zoals blijkt uit de onderstaande grafiek heeft de groep van werknemers die zeer tevreden is met de cultuur en stabiliteit een algemene tevredenheidscore van 8,31 op een schaal van 10, de werknemers die zeer ontevreden zijn over deze aspecten scoren slechts 4,45.

De onderstaande tabel geeft van alle tevredenheidaspecten de relatieve impact weer op de algemene tevredenheid. De invloed van collega’s is het minst belangrijk om zich al dan niet tevreden te voelen op het werk. Het management en het beleid van het bedrijf staan op de tweede plaats, de job zelf op de derde. Het loon komt pas op de zevende stek. Tevredenheidsaspecten in volgorde van hun impact 1 Cultuur en stabiliteit 2 Management en beleid 3 Job zelf 4 Leidinggevende 5 Leer- en doorgroeimogelijkheden 6 Werktijden en -omstandigheden 7 Financiële vergoeding 8 Andere afdelingen en klanten 9 Collega’s Bron: SD WORX


51

‹ 1 2 3 4 5

proefversie

Verkenning

Zoek via de website van SD WORX wat de activiteiten zijn van een sociaal secretariaat. Geef een ander woord voor ‘impact’. Wat begrijpt men hier onder ‘bedrijfscultuur en stabiliteit van de organisatie’? Was jij tevreden op je vakantiejob? Welke tevredenheidaspecten waren voor jou van belang tijdens je vakantiejob?

‹‹

Ter zake

Het is nuttig om onder de werknemers enquêtes te houden over hun tevredenheid. Het is belangrijk dat de werknemers zich ‘thuis’ voelen op het werk. Met ontevreden werknemers kan geen gezonde bedrijfscultuur opgebouwd worden. Ze zijn vaak afwezig en als ze aanwezig zijn, verpesten ze de sfeer. Ze kijken uit naar een andere job en zijn niet gemotiveerd. De bedrijfscultuur en de stabiliteit van de organisatie hebben de grootste impact op de tevredenheid van werknemers. Dit is zeer nuttige informatie voor een goede begeleiding bij fusies van ondernemingen. Indien twee onafhankelijke ondernemingen beslissen om de krachten te bundelen en de werknemers van de verschillende ondernemingen te laten samenwerken, is het van belang dat de twee bedrijfsculturen zo veel mogelijk naar elkaar toegroeien. Als het cultuurverschil te groot is, kan dit jarenlang zwaar doorwegen op de werksfeer.

5

Het organogram van een onderneming

Organogram van Nougatine

52


‹

proefversie

Verkenning

Maak het organogram van Nougatine in Word via SmartArt.

Tips t Kies in het tabblad Pagina-indeling voor een liggende afdrukstand via de knop

t Kies in het tabblad Invoegen SmartArt via de knop

en kies voor hiërarchie met meerdere niveaus de knoppen: en

.

t Tik in elk vak de tekst in. Wil je het lettertype aanpassen, dan selecteer je bovenaan het scherm het tabblad Start.

‹‹

Ter zake

1 Begrip organogram

Een organogram geeft schematisch de verschillende afdelingen van een bedrijf weer evenals de namen van de personen die voor de afdeling verantwoordelijk zijn en de functies die ze uitoefenen. In een organogram staan de personen met de hoogste functie bovenaan. De verbindingslijnen en de plaats van de verschillende afdelingen in het organogram geven de onderlinge relaties weer. Als we de verticale verbindingslijnen bekijken van boven naar onder vinden we wie leiding geeft. Als we die verbindingslijnen van onder naar boven bekijken, weten we wie moet rapporteren aan welke persoon. De horizontale verbindingslijnen tussen de vakjes geven weer wie op dezelfde hoogte staat in het bedrijf.

2 Een organogram maken in Word Organogrammen maak je in Word 2007 via het tabblad Invoegen, waar je kiest voor SmartArt via de knop

.


53

proefversie

Vervolgens selecteer je hiërarchie met meerdere niveaus als volgt.

Zodra je de muis beweegt in het modelorganogram verschijnen er bovenaan twee nieuwe tabbladen met hulpmiddelen voor SmartArt. Elk tabblad biedt in het brede lint eronder specifieke selectiemogelijkheden voor het ontwerp en de opmaak.

De kleur stel je in via de knop

De functies en de namen van de personeelsleden tik je in de vakken. Om het lettertype te selecteren, ga je terug naar het tabblad Start, met het bijbehorende brede lint aan instructies.

54


proefversie

Klik je met de rechtermuisknop op de rand van een tekstvak dan kun je de hiërarchie nog verder uitbreiden met de selecties.

De vorm van het tekstvak kun je aanpassen door met de linkermuisknop te klikken op de hoeken en de middelste bolletjes. Er verschijnt een dubbele pijl en je kunt de vorm uitrekken of kleiner maken. Het organogram bewaar je en druk je af via de Office-knop

.

IN DE PRAKTIJK In jullie team heeft elk van jullie een bepaalde functie. Maak het organogram van jullie team.

6

Aanmaken van een personeelsbestand

Personeelsgegevens van Nougatine Naam

Adres

Brutowedde

Gezinstoestand Schaal

Zelfstandige Lucas Bonneval

Molenweg 42

8340

Damme

3 920,00 EUR

2 kinderen

1

Emma Debrabander Molenweg 42

8340

Damme

3 480,00 EUR

0

1

Victor Decrane

Moerdijkstraat 79

8480

Ichtegem

3 150,00 EUR

4 kinderen

2

Hendrik Delbeke

Cathilleweg 53

8490

Jabbeke

2 980,00 EUR

2 kinderen

1

Margot Casneuf

Dyver 14

8000

Brugge

2 875,00 EUR

1 kind

alleen

Louise Van Holme

Groenerei 3

8000

Brugge

2 195,00 EUR

3 kinderen

2

Emile Beck

Portiekenlaan 85

8434

Westende

1 983,00 EUR

0

alleen

Elodie Barry

Duinenstraat 3

8450

Bredene

1 950,00 EUR

0

alleen

Nina Wibo

Hoornstraat 65

8340

Moerkerke

1 878,00 EUR

0

alleen

Francis Carson

Zandvoordestraat 17 8460

Oudenburg

2 320,00 EUR

3 kinderen

2

Simon Beckevoort

A. Vermeylenstraat 6

8400

Stene

2 050,00 EUR

2 kinderen

1

Pauline Lambert

Veldhoekstraat 23

8020

Waardamme 1 780,00 EUR

1 kind

alleen

Lars Van Gerben

Stationstraat 71

8470

Gistel

15,00 EUR

3 kinderen

2

Cedric Van Linden

Pastoriestraat 21

8200

Sint-Michiels

13,00 EUR

2 kinderen

1

Lotte Caudron

Rijselstraat 35

8340

Sijsele

14,00 EUR

0

alleen

Bedienden

Arbeiders


55

‹

proefversie

Verkenning

1 Maak in Access het personeelsbestand van Nougatine. Geef het bestand de naam Personeel Nougatine. Gebruik de volgende velden: Veldnaam Familienaam Voornaam Straat en huisnr. Postcode Woonplaats Brutosalaris Aantal kinderen Schaal Afdeling Functie Statuut

Gegevenstype Tekst Tekst Tekst Tekst Tekst Valuta Numeriek Tekst Tekst Tekst Tekst

2 Beeld via een filter die records op het scherm af van personeelsleden die in Brugge wonen. Zet daarna de filter terug uit. 3 Maak via een query een alfabetische lijst van alle personeelsleden met een functie in de afdeling Verkoop. De lijst moet hun familienaam, voornaam en functie bevatten. De query bewaar je onder de naam Verkoop. 4 Maak via een query een lijst van de werknemers in de afdeling Verkoop die een brutosalaris hebben groter dan of gelijk aan 2 000,00 EUR. De lijst moet de familienaam, voornaam, functie en brutosalaris bevatten. De query bewaar je onder Kaderleden verkoop. 5 Maak via een query een rapport met de som van de maandsalarissen van alle werknemers in de afdeling Aankoop. De query bewaar je onder de naam Maandsalarissen Aankoop. 6 De arbeiders bij Nougatine krijgen 5 % opslag. Alvorens deze wijziging door te voeren, kopieer je via een query de gegevens van de arbeiders met al hun bestaande gegevens naar een nieuwe tabel Arbeiders Nougatine. Geef de query de naam Kopie arbeiders Nougatine. 7 Verhoog in de nieuwe tabel de lonen van elke arbeider met 5 %. Voer deze wijziging door via een query, Loonsverhoging arbeiders. 8 Verwijder in de oude tabel via een query de oude arbeidersgegevens. Je geeft de query de naam Verwijdering arbeiders. 9 Kopieer de nieuwe arbeidersgegevens naar de oorspronkelijke tabel via een query, Kopie nieuwe loongegevens.

56


proefversie

Tips

t De tabellen vind je terug in het linkse navigatiedeelvenster. t Geef je query nooit dezelfde naam als je tabel, anders wordt je tabel overschreven. t Het resultaat van een query kun je in het gegevensblad opvragen via de knop t Wil je nog iets wijzigen aan de query dan verander je het beeld naar de ontwerpweergave via de knop

t Indien je een actiequery toepast, is de tabel definitief aangepast. Maak dus van je tabel altijd eerst een kopie vooraf.

‹‹

Ter zake

1 Begrippen: database, bestand, tabellen, records, velden

Net zoals je de personeelsgegevens op steekkaarten in een archiefdoos zou bijhouden, worden ze digitaal bijgehouden, gestructureerd in een personeelsbestand. De archiefdoos is een digitaal bestand dat we databank of database noemen. Een databank is een gestructureerde verzameling van bij elkaar horende gegevens. Ze bestaat uit verschillende tabellen. Een tabel bevat alle gegevens over een bepaald onderwerp en bestaat uit records. Een record is te vergelijken met de steekkaart van een personeelslid. Een record bestaat uit velden waarin de kenmerken van elk personeelslid digitaal zijn opgeslagen. Voor de opbouw van de databank gebruiken wij MS Access.

Database personeelsbestand met tabellen

bestaat uit

Record per Record per personeelslid Record per personeelslid personeelslid bestaat uit

Veld

Veld

Veld

Veld


57

proefversie

Omdat personeelgegevens zeer vertrouwelijk zijn, zal in de praktijk de toegang tot het personeelsbestand beveiligd worden met een wachtwoord. Bij de constructie van het personeelsbestand moet men erover waken om zo weinig mogelijk gegevens dubbel op te slaan. Dit laat toe om specifieke selecties te doen. Zo heeft Emma Debrabander de functie van manager in de ‘afdeling verkoop’ en niet de functie van verkoopmanager. Willen we een lijst met alle managers, dan kunnen we op het veld Functie gemakkelijk selecteren uit het bestand.

2 Aanmaken veldnamen en invullen van de velden De constructie van de database start met het aanmaken van de veldnamen. Kies daartoe Lege database.

In het scherm dat vervolgens in ontwerpweergave verschijnt, geef je de veldnamen als kolomhoofdingen in. Het gegevenstype van het veld kun je in de brede werkbalk bovenaan selecteren. Op de volgende rijen geef je, in hetzelfde scherm, de data van de velden in. Elke (horizontale) rij komt overeen met een record die uit verschillende velden bestaat. Elke (verticale) kolom komt overeen met een veld van verschillende records. Record

Veld

58


proefversie

3 Filteren van records

De afbeelding van alle records op het scherm kan onoverzichtelijk overkomen. Daarom is het mogelijk om met een filter slechts bepaalde records op het scherm af te beelden. Je duidt het veld aan waarop de records moeten gefilterd worden en je gebruikt de knop

Duid je bijvoorbeeld de woonplaats Brugge aan en selecteer je bij de filter Is gelijk aan Brugge, dan krijg je enkel de personeelsleden op het scherm die in Brugge wonen. Om de volledige lijst van de records opnieuw op het scherm te krijgen, zet je de filter uit via de knop

4 Selecteren van gegevens in een bestand Een bestand is niet alleen een digitaal archief. Het wordt ook een werkinstrument om bepaalde records en velden te selecteren voor een bepaald doel, bijvoorbeeld om wijzigingen aan bepaalde records aan te brengen of om gepersonaliseerde brieven te adresseren. We selecteren in een bestand gegevens door het maken van zogenaamde query’s. Het zijn vraagstellingen om in een tabel dié records te vinden die aan (een) bepaalde voorwaarde(n) voldoen en om bepaalde velden van die records weer te geven. De records zelf worden niet opgeslagen onder de query. Enkel de zoekdefinitie wordt bewaard. Dit biedt het voordeel dat bij het uitvoeren van een query de zoekopdracht toegepast wordt op de recentste gegevens van de tabel. Er bestaan twee soorten query’s: t actiequery’s: de geselecteerde gegevens worden via de query in het bestand gewijzigd. t selectiequery’s: de geselecteerde gegevens worden via de query enkel weergegeven, het bestand wordt niet gewijzigd. Krijgen bijvoorbeeld de arbeiders van Nougatine 5 % opslag per uur dan selecteren we alle records met het statuut Arbeider. We kunnen dan gemakkelijk deze records wijzigen. Een dergelijke query heeft de bedoeling om gegevens in het bestand te bewerken: wijzigen, wissen, toevoegen. Daarom noemt men ze actiequery’s. Men maakt best eerst een kopie van het oorspronkelijke bestand alvorens deze query te laten uitvoeren. Er bestaan ook selectiequery’s. Hiermee kunnen we gegevens selectief opvragen om ze in een lijst of als adres op een brief af te drukken. Het bestand zelf wordt niet gewijzigd. De gegevens worden enkel gebruikt.


59

proefversie

1 Selectiequery’s maken

Om selectiequery’s te maken, kies je op de bovenste smalle werkbalk voor Maken en selecteer je de knop Queryontwerp.

Vervolgens kies je de tabel waarop je selecties wilt uitvoeren. Selecteer de velden die je in de lijst wilt opnemen. Het resultaat van de selectiequery kun je opvragen via de knop weergave gegevensblad of via het uitroepteken

.

Indien je wijzigingen wilt aanbrengen, kun je via de knop

Afdrukken van het queryresultaat kan via de Office-knop

terugkeren naar de query.

.

Bij het sluiten van de query, sla je de query op onder een originele naam.

2 Voorwaardelijke selecties Als je een voorwaardelijke selectie wilt doorvoeren, geef je de voorwaarde in via Criteria. Je kunt gebruikmaken van de relationele operatoren =, >, <, >=, <=. Indien je het veld met de voorwaarde niet wil weergeven op de lijst, vink je Weergeven af. Je kunt ook de sorteervolgorde aanduiden. Heb je een alfabetische lijst nodig, selecteer dan oplopend bij het veld Familienaam.

60


proefversie

Met deze query maak je een alfabetische lijst met de familienaam, voornaam en functie van de werknemers in de afdeling Verkoop. Je kunt ook meerdere voorwaarden instellen. Indien er niet tezelfdertijd moet voldaan zijn aan de voorwaarden vermeld je de tweede voorwaarde bij Of. De gegevens plaats je niet tussen aanhalingstekens. Bij het gebruik van getallen of valuta plaats je geen spatie voor duizendtallen en vermeld je geen munteenheden zoals EUR.

Met deze query selecteer je de personeelsleden uit de afdeling Verkoop die 2 000,00 EUR verdienen of meer en je maakt een lijst met hun familienaam, voornaam, functie en brutosalaris.


61

3 Totaalquery’s

proefversie

Je kunt ook totaalquery’s maken met de waarden in de velden: som, minimum, maximum, gemiddelde berekenen, via de toets

Met deze query bereken je de som van de brutosalarissen in de afdeling Aankoop.

5 Wijzigen van bestandsgegevens via actiequery’s 1 Kopiëren van records naar een nieuwe tabel Bij actiequery’s wordt het bestand bij het uitvoeren van de query onmiddellijk gewijzigd zonder dat je vooraf het resultaat ziet van de query. Het is dan ook handig om de te wijzigen gegevens eerst te kopiëren naar een nieuwe tabel. en hierin kies Je opent vanuit het tabblad Maken het scherm voor de query’s met de knop . je voor het kopiëren naar een nieuwe tabel via de knop

62


proefversie

Je kunt voor de nieuwe tabel meerdere velden uit de bestaande tabel tezelfdertijd selecteren door de Ctrl-toets in te houden. Je kunt de velden in de selectie brengen door ze te slepen. Wil je alle velden selecteren, gebruik dan het sterretje bovenaan de veldnamen. Er kunnen bij de selectie nog voorwaarden toegevoegd worden via Criteria. kun je het best via de knop Alvorens de nieuwe tabel aan te maken via de knop

en het resultaat van de selectie bekijken. Je bevestigt hoeveel records je wilt wijzigen. In het navigatiedeelscherm zal een bijkomende tabel verschijnen, die je opent door erop te dubbelklikken.

2 Records wijzigen: bijwerkquery Indien een groot aantal gegevens eenzelfde bewerking moeten ondergaan, is het interessant om via een bijwerkquery te werken. Dit kan vanuit het tabblad Maken via de knop

en . Er verschijnt dan een rij met tabelnamen en een rij ‘Wijzigen in’. In de laatste rij tik je de bewerking in. De veldnamen plaats je tussen vierkante haakjes.


63

proefversie

Een verhoging van het loon met bijvoorbeeld 5 % houdt de volgende wijziging in: [brutosalaris]+[brutosalaris]*0,05 of [brutosalaris]*1,05.

. Het resultaat zie je via de knop het resultaat van de bijNa de bevestiging van het aantal bij te werken records kun je via werking bekijken. De volledig aangepaste tabel verschijnt door het aanklikken van de aangepaste tabel in het tabblad bovenaan.

3 Verwijderen van records: verwijderquery Met een verwijderquery kun je geselecteerde records met al hun velden ineens verwijderen uit de oorspronkelijke, onjuiste tabel.

Je doet dit vanuit het tabblad Maken via de knop

en de knop

.

Vervolgens krijg je in het ontwerpvenster een nieuwe rij ‘verwijderen’. Uiteraard voeg je selectiecriteria toe waaraan de te verwijderen records moeten voldoen.

64


proefversie

Met deze instructie worden al de records van de arbeiders verwijderd.

worden de geselecteerde records verwijderd. Ze zijn definitief uit de tabel verVia de knop dwenen zodra je het aantal te verwijderen records bevestigt.

4 Records toevoegen aan een andere tabel: toevoegquery Volledige records kunnen vanuit de ene tabel aan een andere tabel toegevoegd worden, vertrekkende vanuit de tabel met de te kopiëren gegevens.

en . Je selecteert vanuit het tabblad Maken de knop De beide tabellen moeten hiertoe dezelfde structuur hebben. Enkel de velden die in de beide tabellen voorkomen en die je opgeeft, worden gekopieerd. De tabel naar waar de records moeten gekopieerd worden, kun je in het volgende scherm aanduiden. Behoort de tabel tot een andere database, dan moet je het pad opgeven naar dit nieuwe bestand. Vervolgens selecteer je de velden die moeten toegevoegd worden. Via criteria kun je ook voorwaarden opleggen voor de toe te voegen records.


65

proefversie

Met deze instructie worden al de records van de arbeiders toegevoegd aan de tabel Personeel Nougatine.

Via de knop worden de geselecteerde records toegevoegd. Wijzig je via het tabblad bovenaan van tabel, dan kun je controleren of de records daadwerkelijk zijn toegevoegd.

IN DE PRAKTIJK Het is belangrijk dat jullie de gegevens van jullie leveranciers goed beheren. Daarom houden jullie in Access het best een leveranciersbestand bij met de volgende velden. Veldnaam

Gegevenstype

Leveranciernummer

Tekst

Straat

Tekst

Huisnummer

Tekst

Postcode

Tekst

Woonplaats

Tekst

Bankrekeningnummer Tekst Telefoon

Tekst

Maak gebruik van actie- en selectiequery’s om gegevens te selecteren of om het bestand aan te passen.

66


7

proefversie

Formulieren in Access

Het personeelsbestand van Nougatine is een relatief klein bestand dat gemakkelijk te bewerken is. Maar in grote organisaties neemt een database veel grotere proporties aan. Denken we maar aan een artikelenbestand van een grootwinkelbedrijf. De grote hoeveelheid gegevens moet gebruiksvriendelijk kunnen ingebracht worden. Met de huidige tabellen waar alle velden in kolommen dicht bij elkaar staan, is dit niet het geval. Via de creatie van formulieren zullen we een aantrekkelijk en gebruiksvriendelijk invoerscherm maken waar de in te vullen velden in een logische vorm op het scherm verschijnen.

‹ 1

Verkenning Bij Nougatine wordt de verjaardag van elk personeelslid gevierd. Het is dus nodig dat we die data gemakkelijk kunnen consulteren.

Voeg onder meer daarom via de knop Geboortedatum toe.

aan het bestand Personeel Nougatinee een veld

2

Maak een standaardformulierr Invoer personeel Nougatinee met de volgende velden: familienaam, voornaam, straat en huisnr., postcode, woonplaats, geboortedatum.

3

Vul de geboortedata voor alle personeelsleden in. Naam Lucas Bonneval Emma Debrabander Victor Decrane Hendrik Delbeke Margot Casneuf Louise Van Holme Emile Beck Elodie Barry Nina Wibo Francis Carson Simon Beckevoort Pauline Lambert Lars Van Gerben Cedric Van Linden Lotte Caudron

Geboortedatum 12/05/1978 13/08/1979 14/07/1964 04/05/1971 12/11/1968 31/10/1980 31/12/1984 01/09/1986 07/08/1983 14/07/1979 06/10/1972 02/03/1982 15/06/1976 12/01/1978 28/02/1981


67

‹‹

proefversie

Ter zake

Je kunt gebruiksvriendelijke invoerschermen of formulieren maken vanuit het tabblad Maken. Ditmaal kies je niet voor Formulierontwerp, maar je maakt een formulier met een wizard, die je stap voor stap zal helpen. Klik hiertoe op de uitschuifbalk bij de knop Meer formulieren en selecteer Wizard Formulier.

Je kunt via de knop > meerdere velden selecteren uit meerdere tabellen of query’s. Wil je van een tabel alle velden opnemen, dan gebruik je de knop >>.

Klik op de knop Volgende. Je kunt nu de opmaak kiezen.

68


proefversie

Kies het opmaakprofiel, bijvoorbeeld Kantoor.


69

proefversie

Je geeft het formulier een originele naam en bij Voltooien kun je het invulformulier onmiddellijk op het scherm oproepen. Je navigeert van het ene veld naar het andere via de TAB-toets. Onderaan het scherm vind je de knoppen om een volgend record te selecteren.

IN DE PRAKTIJK Maak een formulier Invoer Leveranciers waarmee je in het vervolg de leveranciergegevens gebruiksvriendelijker kunt inbrengen.

8

Rapporten in Access

Gegevens uit een database zijn des te meer duidelijk indien ze in een overzichtelijk rapport worden afgedrukt. Ook etiketten of labels kunnen via rapporten afgedrukt worden.

‹ ‹‹

Verkenning

Maak een rapport met de familienaam, voornaam en geboortedatum van de personeelsleden, startend bij het jongste personeelslid.

Ter zake

Indien de gegevens niet meer moeten gewijzigd worden, maar overzichtelijk moeten gepresenteerd . worden, kies je via het tabblad Maken voor Rapporten met de knop Gelijkaardig als bij formulieren kun je de velden selecteren uit verschillende tabellen en query’s waarmee je wilt rapporteren.

70


proefversie

Op het volgende scherm kun je aanwijzingen geven hoe bepaalde gegevens bijvoorbeeld per afdeling moeten gegroepeerd staan. Dit scherm slaan we echter over omdat het ons te ver zou leiden. Vervolgens kun je op één tot vier velden een sorteervolgorde definiëren.

I n de volgende schermen kun je de opmaak van het rapport verder definiëren.


71

proefversie

Bij Voltooien krijg je een afdrukvoorbeeld. Via de afdrukknop af.

IN DE PRAKTIJK Maak een alfabetische telefoonlijst van jullie leveranciers.

72


of via

druk je het rapport

9

proefversie

Soorten organisatiestructuren

Ondernemingen kunnen op verschillende manieren hun organisatie structureren. Bij Nougatine is de organisatiestructuur goed uitgebouwd. In andere, kleine of opstartende ondernemingen is de organisatiestructuur nog zeer rechtlijnig zoals in de volgende voorbeelden. Voorbeeld van organogram in een zakenkantoor.

Directeur zakenkantoor

Loketbediende

Verkoper verzekeringen

Verkoper immobiliën

Administratief medewerker verzekering

Voorbeeld van organogram in een startende productieonderneming die designverlichting maakt.

Directeur bedrijf

Designer

Aan- en verkoopverantwoordelijke

‹

Arbeider

Arbeider

Administratief medewerker

Verkenning

Teken deze organogrammen in Word.


73

‹‹

proefversie

Ter zake

1 Lijnorganisatie

De meest eenvoudige en oudste organisatiestructuur bestaat uit een platte structuur van gelijkwaardige functies met aan het hoofd één leidinggevende.

Voorbeelden hiervan vinden we in kleine zakenkantoren, kleine vastgoedkantoren, kleine scholen waar één directeur de leiding heeft over het korps van leraren. In dergelijke rechtlijnige organisaties heerst er eenheid van leiding en bevelvoering. Dit maakt dergelijke organisaties overzichtelijk. Beslissingen kunnen snel worden genomen en er wordt vlot gecommuniceerd. Maar, eens de organisatie te groot wordt of geconfronteerd wordt met te complexe problemen is de bedrijfsleider al snel overbelast.

2 Lijnstaforganisatie Indien de taak van directeur in een lijnorganisatie te zwaar is geworden, zal hij zich laten bijstaan door één of meer specialisten, stafleden genoemd. Het zijn deskundigen die voor de directeur bepaalde specifieke problemen uitdiepen en hierover advies geven aan de directeur. Zij nemen zelf nooit leidinggevende taken waar. Dit blijft het domein van de directeur.

Een staflid kan bijvoorbeeld een jurist zijn die de directeur bijstaat op juridisch vlak. Het kan ook een industrieel ingenieur zijn, een designer of een milieudeskundige.

74


proefversie

3 Functionele organisatie

De meeste organisaties in het bedrijfsleven zijn functionele organisaties. De verschillende functies in de organisatie zoals verkoop, productie, boekhouding zijn ondergebracht in afzonderlijke afdelingen per functie. Aan elke afdeling staat een verantwoordelijke aan het hoofd. Op die manier kan de organisatie complexere problemen aan. De leidinggevenden van elke afdeling vormen samen de top van de organisatie onder leiding van de algemeen directeur.

Verantwoodelijke Aankoop

Verantwoordelijke Productie

Verantwoordelijke Verkoop


Verantwoordelijke Administratie

75

76

Area Sales manager EUROPA

Aankoopmanager

Area Sales manager VS

Productiemanager

Verkoopmanager

De h@ndel en wij 5.3 Sales representative

Sales representative

Key account manager

Key account manager

Key account manager

Televerkoper

Commerciële & administratieve medewerker

Verantwoordelijke Commerciële Binnendienst

Klachtenbehandeling

Dienst na verkoop

Verantwoordelijke Customer Service

Manager Financiën en Administratie (CFO) Marketing- & Communicatiemanager

Kwaliteitscoördinator

Area Sales manager BELGIUM

Algemeen directeur

10 Het organogram van een commerciële afdeling

proefversie

‹ ‹‹

proefversie

Verkenning

Teken dit organogram in Word.

Ter zake

Het organogram dat je nu hebt getekend, is een voorbeeld van hoe de commerciële afdeling kan gestructureerd zijn in een internationaal georiënteerd productiebedrijf dat industriële producten verkoopt. We bespreken het organogram. In een functionele organisatie staat de verkoopmanager of verkoopdirecteur aan het hoofd van de commerciële afdeling. Hij is samen met de overige managers (zie rode cellen) lid van het Directiecomité onder leiding van de CEO of de algemene directeur. Het is van groot belang dat de verkoopdirecteur overleg pleegt met de productiedirecteur zodat de producten gemaakt worden naar de wens van de klanten. De CEO laat zich in staffunctie bijstaan door een kwaliteitscoördinator die de kwaliteit in de volledige organisatie nauwlettend in het oog houdt. Hij streeft permanente kwaliteitsverbetering na en adviseert hierin de algemene directeur. De verkoopmanager laat zich bijstaan door een marketing- en communicatiemanager in een staffunctie. Hij adviseert de verkoopmanager inzake marketingstrategie (uitwerking 4 p’s op basis van een SWOT-analyse) en een gerichte communicatie naar de klanten (advertenties, sponsoring, reclameboodschappen). In lijnfunctie onder de bevoegdheid van de verkoopdirecteur functioneren area sales managers. Zij zijn verantwoordelijk voor de verkoop in een bepaald gebied. Dit kan een geografisch gebied zijn, maar het kan ook een bepaalde klantensector zijn (bv. chemie- of textielsector). Voor de buitenlandse klanten werkt men vaak met lokale agenten, die niet op de loonlijst van de onderneming staan. Zij komen dan ook niet voor in het organogram. De agenten krijgen een commissiepercentage op hun gerealiseerde verkopen in plaats van een salaris. In een B2B-markt werken key account managers aan een langetermijnrelatie met zeer belangrijke (key) klanten (account) waarvoor zij verantwoordelijk zijn. Zij zoeken naar hun noden en trachten op hun behoeften in te spelen door hen gepaste producten en oplossingen voor te stellen. De klanten die minder regelmatig kopen, worden voor een verkoopgesprek gecontacteerd door de sales representatives of de vertegenwoordigers. De commerciële binnendienst functioneert als backoffice van de afdeling Verkoop. De commerciële en administratieve medewerker verzorgt de verkoopsadministratie van offerte tot verkooporder. Klanten kunnen ook telefonisch gecontacteerd worden voor een verkoopgesprek. Dat is de taak van de televerkoper. Voor complexe producten die een regelmatig onderhoud vergen, zal er ook een customer service opgericht zijn, met een Dienst na verkoop voor herstel- en onderhoudswerken. Ook voor klachten kan de klant op deze afdeling terecht. Elke klacht wordt zeer ernstig genomen en wordt besproken met de kwaliteitscoördinator die verdere maatregelen neemt om deze fout in de toekomst te vermijden.


77

proefversie

UIT DE PRAKTIJK

Bij een distributieketen is een commerciële afdeling anders gestructureerd. Neem bijvoorbeeld een kijkje op www.hm.com. Kies België (Nederlands). Scrol naar het einde van de bladzijde en selecteer Werken bij H&M. Opdracht 1 Hoe worden de verschillende commerciële functies bij H&M benoemd? 2 Welke commerciële functies voorziet H&M voor de winkels? Beschrijf telkens kort de functie.

78


?

proefversie

Test je kennis 1 Bedrijfscultuur bij ArcelorMittal

ArcelorMittal is de grootste staalproducent ter wereld en is ontstaan uit de fusie tussen Arcelor en Mittal Steel. De redactie van het tijdschrift IT Professional vroeg aan de IT-afdeling van ArcelorMittal of er een groot cultuurverschil heerst tussen het westerse Arcelor en het Indische Mittal. Dit was het antwoord. De Indische bedrijfscultuur kijkt naar interne efficiëntie en stelt daar de dingen in vraag. Zijn de projecten die we doen wel allemaal nodig en is de manier waarop we ze doen wel de beste? Ik vind deze aanpak positief omdat het een spiegel is die wordt voorgehouden. Ik denk dat dat nodig is, want we zitten vast in een West-Europese bedrijfscultuur. Die heeft toch een zekere traag- en logheid. De snelheid van besluitvorming is tien keer hoger sinds we overgenomen zijn. Europeanen hebben de neiging om intellectueel aan het werk te gaan en diepe concepten te maken. Op IT conferenties in Europa word je platgewalst door Powerpoint-presentaties met strategieën, concepten en architecturen. Het aantal conferenties over IT-governance is zeer groot, terwijl er eigenlijk niets verteld wordt. De westerse bedrijfscultuur is ziek van overintellectualisering. De nieuwe cultuur van Mittal is zeer pragmatisch: feiten en cijfers. Als je niet kunt bewijzen dat een bepaalde actie iets opbrengt, gebeurt ze niet. En als je een idee aanbrengt, laat dan de week erna weten waar je staat. Niet het jaar erop. De vroegere cultuur was een Powerpoint-cultuur, de huidige een Excel-cultuur. Cijfers worden bekeken, opgeteld, geverifieerd en opgevolgd. OK, er moet ook een visie zijn, een strategie die je moet waarmaken in concrete plannen. Bron: www.itprofessional.be 1.1 Verklaar aan de hand van de cultuurverschillen tussen Arcelor en Mittal wat men bedoelt met ‘De vroegere cultuur is een Powerpoint-cultuur, de huidige een Excel-cultuur.’ 1.2 Wat bedoelt men met IT-governance? 1.3 Wat betekent ‘pragmatisch’? 2 Bedrijfscultuur bij Colruyt Bij de groep Colruyt zijn werknemers een beetje eigenaar van hun tijd. De cultuur bij Colruyt bepaalt dat heel veel individuele prioriteiten kunnen ingewilligd worden zodat er een match bestaat tussen die van het individu, het team en het bedrijf. Zo is tijdkrediet op alle niveaus bespreekbaar en wordt er ook gebruik van gemaakt. Bij bedienden en kaderleden zijn glijdende werkuren perfect mogelijk en dat geldt ook voor arbeiders. Colruyt laat ook toe dat de mensen hun werk afwerken. Dat betekent dat ze tien minuten vroeger kunnen stoppen of iets langer werken tot hun taak erop zit. De werknemers genieten de verantwoordelijkheid om te beslissen wanneer het werk eindigt. Een ander opvallend voordeel aan werken bij Colruyt is de veralgemeende winstparticipatie. Sinds begin jaren negentig deelt elke werknemer, via een personeelsdividend, letterlijk in de winst wanneer het goed gaat met het bedrijf. Ongeveer de helft van de medewerkers opteert voor een uitbetaling in geld, de andere helft kiest aandelen. Bron: www.topemployers.be


79

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5

proefversie

Geef een concreet voorbeeld van een individuele prioriteit. Wat betekent ‘er bestaat een match’? Welke vrijheid genieten de werknemers bij het uitvoeren van hun taken? Waarom is het belangrijk dat werknemers delen in de winst van het bedrijf? Benoem deze bedrijfscultuur.

3 Lily Deforce is algemeen directeur van Max Havelaar, de enige certificeringsorganisatie in België die een label toekent aan producten die volgens de regel van de fair trade zijn geproduceerd en verhandeld. De redactie van De Tijd stelde haar de volgende vraag.

“U werkte eerder voor Procter & Gamble, maar ook voor Vredeseilanden. Waar liggen de verschillen tussen het managen van een ngo en een commercieel bedrijf?” Lily Deforce: “Een ngo heeft net als een onderneming een missie en een strategisch plan. Zowel in een ngo als in een bedrijf moet je de beschikbare middelen zo efficiënt mogelijk inzetten om de doelstellingen te bereiken. Dat is een belangrijke gelijkenis. Er is wel dag en nacht verschil in de manier waarop beslissingen tot stand komen. In de commerciële sector gaat het toch vaak om een topdownverhaal: de top beslist en de niveaus eronder voeren uit. Bij een ngo zoals Vredeseilanden vergt elke belangrijke beslissing meer inspraak vanuit de basis. Iedereen wil zijn zegje doen en de organisatie mee richting geven: de subsidiërende overheden, de donoren uit de privésector, de partners in het Zuiden, de vaste medewerkers en de vrijwilligers. De donoren hebben ook recht op transparantie. Ze mogen terecht over de schouder meekijken. Dat houdt je als manager alert. Het voordeel van die participatie is dat beslissingen door een brede basis worden gedragen. Als manager kun je direct rekenen op een grotere betrokkenheid van de hele organisatie. Maar het grote nadeel is dat het beslissingsproces veel langzamer verloopt dan in de privésector. Participatie kan in die zin ook vertragend en zelfs verlammend werken. Dan moet je als manager een lijn trekken en die ook streng bewaken. Die evenwichtsoefening was een enorm leerproces voor mij bij de overstap van Procter & Gamble naar Vredeseilanden.” Bron: De Tijd

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6

Surf naar de site van Procter & Gamble. Welke producten brengt dit concern op de markt? Verklaar het begrip ‘ngo’. Wat betekent ‘alert’? Op welke soort bedrijfscultuur slaat het begrip ‘topdownverhaal’? Op welke soort bedrijfscultuur slaat het begrip ‘transparant’? Wat zijn de voor- en nadelen van de beide soorten bedrijfscultuur?

4 Uit een onderzoek van Chinese bedrijfsleiders bleek dat ze er nogal een paternalistische managementstijl op na houden. Ze willen goed zorgen voor hun medewerkers, maar ze zijn niet geneigd die bij hun beslissingen te betrekken. Ze dringen hun eigen beslissingen op en vertonen weinig participatief leiderschap. Wie een Chinees bedrijf overneemt, moet zich ervan bewust zijn dat Chinese werknemers verwachten dat de CEO hen vertelt wat ze moeten doen.

80


proefversie

4.1 Leg aan de hand van deze beschrijving uit wat ‘paternalistisch’ is. 4.2 Welke soort bedrijfscultuur heerst er in vele Chinese bedrijven?

5 Benoem de geschetste bedrijfscultuur in de tabel hieronder met de volgende letters: M = Machtcultuur R = Rolcultuur T = Taakcultuur P = Persoonscultuur Arbeidssituaties

Soort bedrijfscultuur

Als iemand in ons bedrijf een verschil van mening heeft, discussiëren wij erover. Daarna doet ieder wat hem/haar het beste lijkt. Onderlinge concurrentie is gericht op het maximaliseren van de kwaliteit van het werk. Binnen onze onderneming spannen wij ons in omdat we anders de baas op onze nek krijgen. Als iemand in onze organisatie ruzie heeft met de chef is er een beroepsprocedure die hij/zij kan volgen om een bindende uitspraak te krijgen. Als iemand niet tevreden is met zijn job zoekt hij beter een andere baan waarin hij meer voldoening vindt. Als er plotseling een leidende functionaris uitvalt en vervangen moet worden, wijst de directie iemand aan die zij geschikt acht. Mensen die het goed doen binnen de organisatie hebben een zeer sterk verantwoordelijkheidsbesef, vervullen getrouw hun plichten en zijn loyaal tegenover de onderneming. De taakverdeling binnen onze organisatie is gebaseerd op de middelen en de deskundigheid die nodig zijn om de taken zo goed mogelijk te verrichten.


81

proefversie

6 Welke soort bedrijfscultuur past bij de volgende stellingen? Schrijf naast elke stelling een van de volgende letters: M = Machtcultuur R = Rolcultuur T = Taakcultuur P = Persoonscultuur De taakverdeling binnen de organisatie is gebaseerd op: de persoonlijke behoeften en inzichten van de gezagdragende functionarissen. de formele splitsing van functies en verantwoordelijkheden in de organisatie. de persoonlijke wensen en behoeften van de afzonderlijke leden van de organisatie in functie van een verdere ontplooiing. Als iemand niet zo goed meer mee kan, dan: zal hij/zij zich verschansen, een sterke positie proberen te vinden en terugvechten. zal hij/zij gewoonlijk worden overgeplaatst of worden weggepromoveerd. krijgt iemand anders zijn of haar job en gaat hij/zij ander werk doen als dat er is. Onderlinge concurrentie is gericht op: het verkrijgen van zo veel mogelijk macht. het verkrijgen van een zo hoog mogelijke formele status. het uitblinken in het werk. het zo goed mogelijk bevredigen van de eigen behoeften. Als er een verandering van de werkomstandigheden moet ingevoerd worden, dan: zal de doorvoering van de verandering afhangen van wat de directie ervan vindt. wordt hierover overlegd. gaan we na wat de gevolgen hiervan zijn voor het te leveren werk. vragen we of de mensen hiervan beter worden. 7 Bezoek achtereenvolgens de websites: www.bpost.be > bpostgroep > Werken bij bpost > Getuigenissen. www.tmvn.be > Jobs www.www.gent.be > Werken > Werken bij Stad Gent www.antwerpen.be > Algemeen > Selectieprocedures. 7.1 Bij welk bedrijf of welke organisatie kom je terecht? 7.2 Hoe krijgt de sollicitant een idee van de bedrijfscultuur bij elk van deze sites?

82


proefversie

8 Accent Jobs for People

De lijst Beste Werkgever komt tot stand door een samenwerking tussen de Vlerick Leuven Gent Management School en Vacature/Références. Door de toenemende invloed van het maatschappelijk verantwoord ondernemen, groeit het belang van de sociale dimensies binnen organisaties. Steeds vaker blijken sociale aspecten zoals bedrijfscultuur, gekenmerkt door o.a. loyaliteit, toewijding en motivatie, belangrijke voordelen te zijn. De lijst Beste Werkgever bevat een overzicht van organisaties die een toonbeeld vormen op het vlak van personeelsbeleid. Zoals de website het aangeeft, is Accent al 9 keer op rij Beste Werkgever. Accent hecht veel belang aan het welzijn van zijn medewerkers en stemt haar bedrijfscultuur daarop af. Dat er hard gewerkt moet worden, steken ze uiteraard niet onder stoelen of banken. Toch wil het management zijn medewerkers zo goed mogelijk ondersteunen, begeleiden en van tijd tot tijd ook in de watten leggen. Een Accenter aan het woord: “Accent is een bedrijf waar iedereen kansen krijgt. Niet het diploma, maar de inzet en het enthousiasme wordt hier beloond. Als het dan al eens minder gaat, zorgt het management ervoor dat je toch gewaardeerd wordt. Ze geven je ideeën om je job nog beter te doen. Ze zeggen steeds opnieuw dat het goed is. Ik vind dat echt ‘waaw’”. Het enthousiasme druipt van iedere medewerker af. Iedereen wordt met de lach ontvangen en gaat met een lach naar buiten. Bron: http://www.accent.jobs/be/nl

8.1 Door wie wordt in België het Beste Werkgever Label toegekend? 8.2 Waaruit blijkt op de afdruk van de website dat Accent speciale aandacht besteedt aan het welzijn van het personeel? 8.3 Beschrijf met een viertal kernbegrippen de bedrijfscultuur van Accent.


83

proefversie

9 Welke bedrijfscultuur past jou het best? Even een zelfonderzoek. Stip aan wat echt goed bij je past.

Ik werk het liefst in een kleine organisatie. Ik wil iedereen binnen een organisatie leren kennen. Ik wil bij een organisatie werken met een grote naambekendheid. Ik heb geen moeite met procedures en bureaucratie. Ik hecht veel waarde aan goede arbeidsvoorwaarden. Ik zou het heel vervelend vinden als er collega’s zijn die ik niet ken. Ik wil later veel verdienen. Ik werk graag voor een maatschappelijk doel. Ik wil snel carrière maken. Creativiteit en afwisseling zijn voor mij zeer belangrijk. 10 Maak een database met de volgende artikelgegevens uit het choco- en theeassortiment van Nougatine: Choco en Thee Nougatine. Het veld met de leveranciercodes maak je nog niet aan. Code

Art

Omschrijving

Kostprijs

Verkoopprijs

Leverancier

nr.

C

201 Choco in glazen achtkantig bokaaltje 250 gram melk

1,65

2,75

1001

C

202 Choco in glazen achtkantig bokaaltje 250 gram fondant

1,80

3,00

1001

C

203 Choco in glazen ronde bokaal afgedekt met canvas en touwtje van raffia, 250 gram melk

1,92

3,20

1001

C

204 Choco in glazen ronde bokaal afgedekt met canvas en touwtje van raffia, 250 gram fondant

2,10

3,50

1001

C

205 Choco in glazen ronde bokaal afgedekt met canvas en touwtje van raffia, 250 gram, dame blanche, fondant en wit.

2,20

3,70

1001

T

301 Earl Grey uit India per 100 builtjes

2,20

5,50

1021

T

302 Earl Grey uit Ceylon los per kg

2,02

5,05

1021

T

303 Zwarte thee Sri Lanka per 25 builtjes

0,66

1,65

1021

T

304 English Breakfast per 100 builtjes

1,36

3,40

1021

T

305 Asian white tea per 25 builtjes

0,64

1,60

1021

T

306 Rozenbottel per 100 builtjes

3,18

7,95

1010

T

307 Green tea Ceylon in houten kistje 50 g

2,95

6,65

1021

T

308 Muntthee per 100 builtjes

2,56

6,40

1010

T

309 Fruitthee van bosvruchten per 20 builtjes

0,67

1,68

1010

T

310 Rooibos 100 % cafeïnevrij uit Zuid-Afrika 100 g

0,75

1,23

1010

T

311 Jasmijnthee 100 g

1,20

1,95

1010

10.1 Beeld via een filter die records op het scherm af met de code T. Hef de filter nadien op. 10.2 Maak via een query een alfabetische lijst van de artikelen en hun verkoopprijs. De query bewaar je onder de naam Verkoopprijzen choco en thee.

84


proefversie

10.3 Nougatine voert een prijsstijging door van 3 % op haar assortiment choco. Alvorens deze aanpassing in het bestand door te voeren, kopieer je via een query deze artikelgegevens naar een nieuwe tabel Aanpassing verkoopprijzen. Geef de query de naam Kopie choco Nougatine. 10.4 Verhoog in de nieuwe tabel de verkoopprijzen van elk artikel met 3 %. Voer deze wijziging door via een query, Prijsstijging choco. 10.5 Verwijder in de oude tabel via een query de oude artikelgegevens van het chocoassortiment. Je geeft de query de naam Verwijdering choco. 10.6 Kopieer de nieuwe artikelgegevens naar de oorspronkelijke tabel via een query, Kopie nieuwe prijs choco. 10.7 Maak in de tabel Choco en thee Nougatine een extra veld bij met de naam Leveranciers. 10.8 Maak een overzichtelijk invulformulier met alle velden van de tabel Choco en Thee Nougatine. Vul de leveranciercodes aan. 10.9 Maak een rapport met al de gegevens van het theeassortiment gesorteerd op Leverancier. 11

Welke organisatiestructuur heeft Nougatine?


85

proefversie

Na dit hoofdstuk kun je antwoorden op deze vragen Bedrijfscultuur 1

Wat houdt bedrijfscultuur in?

2

Hoe ontwikkelt zich een bedrijfscultuur?

3

Welke factoren bepalen de bedrijfscultuur?

4

Welke soorten bedrijfscultuur onderscheiden we? Illustreer telkens met een voorbeeld.

5

Hoe kun je een bedrijfscultuur in een onderneming herkennen? Waarop let je speciaal? Geef een vijftal voorbeelden.

6

Hoe belangrijk is bedrijfscultuur voor de werknemers?

Organogram 7

Teken een organogram in Word. Neem als voorbeeld het organogram van de website http://www.schaubroeck.be > Drukkerij > Over ons > Organogram.

Databanken in Access 8

Maak een databank met tabellen en specifieke veldeigenschappen in Access.

9

Filter records.

10

Selecteer records via selectiequery’s, maak voorwaardelijke selecties en totaalquery’s.

11

Bewerk records via actiequery’s: kopiëren van records, wijzigen van records, toevoegen van records aan andere tabellen.

12

Maak formulieren met behulp van wizards.

13

Maak rapporten met behulp van wizards.

Organisatiestructuren 14

Geef drie soorten organisatiestructuren. Illustreer telkens met een voorbeeld.

15

Geef een voorbeeld van een organogram van een commerciële afdeling. Verklaar de vermelde functies.

86


proefversie

3

DE ARBEIDSOVEREENKOMST

1

Het begrip arbeidsovereenkomst

ARBEIDSOVEREENKOMST VOOR ONBEPAALDE TIJD VOOR BEDIENDEN

Artikel 1 Dhr. Lucas Bonneval...................................................................................................................................................................................................................... optredend als gevolmachtigde van de werkgever NOUGATINE bvba...................................................................................................................................... straat Molenweg

nr. 42

gemeente DAMME ................................................................................................................................

postnr. 8340 .............................................

werft aan in de hoedanigheid van bediende vanaf: 1 januari 20. . .............................................................................................................................................. Dhr. Victor Decrane ........................................................................................................................................................................................................................ straat Moerdijkstraat .............................................................................................................................

nr. 79

gemeente ICHTEGEM...........................................................................................................................

postnr. 8480

Artikel 2 In zijn hoedanigheid van bediende, dient de tweede genoemde volgende taken uit te voeren: PRODUCTIEMANAGER.............................................................................................................................................................................................................. ..........................................................................................................................................................................................................................................................

Artikel 3 De plaats van tewerkstelling is gelegen te: Molenweg 42, 8340 DAMME ................................................................................................................................ ..........................................................................................................................................................................................................................................................

Artikel 4 (1) De bediende wordt voltijds aangeworven. Het werkrooster is voorzien in het arbeidsreglement. (1) De bediende wordt deeltijds aangeworven. De arbeidsduur bedraagt .................... uur per week en het werkrooster is: (1) variabel: zie bepalingen in het arbeidsreglement; (1) vast en de te presteren uren worden verdeeld als volgt:

maandag: dinsdag: woensdag: donderdag: vrijdag: zaterdag: zondag:

van ................................... tot ................................... en van ................................... tot ................................... van ................................... tot ................................... en van ................................... tot ................................... van ................................... tot ................................... en van ................................... tot ................................... van ................................... tot ................................... en van ................................... tot ................................... van ................................... tot ................................... en van ................................... tot ................................... van ................................... tot ................................... en van ................................... tot ................................... van ................................... tot ................................... en van ................................... tot ...................................

(1) Aanduiden wat past. Deze bladzijde moet door beide partijen geparafeerd worden.


87

proefversie De en wij Handel Magda Snoeck Inge De Deken Hans Waerniers

Recommend Documents