Preventie van gedragsproblemen Maatschappelijke relevantie en beleid
Hans Koot
Vrije Universiteit
Relevantie en beleid 1. Voor preventie van gedragsproblemen is de vroege levensfase erg belangrijk 2. In Nederland zijn effectieve preventieve programma’s beschikbaar: gebruik ze 3. Signalering en monitoring van risicokinderen moet systematisch en longitudinaal
De vroege levensfase is erg belangrijk • Omgevingsinvloed sterkste effecten • Verlengde blootstelling aan risico’s • Positief ouderschap heeft invloed • Cumulatief effect van risico en protectie
Roken van moeders en psychopathologie (Ashford et al., 2008) 14 12 10 Int Exp In Non-Exp Ext Exp Ext Non-Exp
8 6 4 2 0 Age 5
Age 10
Age 18
Adoptie als toets voor sensitieve periode (Rutter et al., 1998)
Sensitiviteit van moeder beïnvloedt effect van latere opvoeding op agressie bij jonge kinderen (Alink et al., 2008)
Factoren die probleemgedrag bij peuters/kleuters voorspellen (Koot, 1993) – – – – – – –
Lage sociaal-economische status Slechte gezondheid kind Slechte lichamelijke gezondheid moeder Slechte geestelijke gezondheid moeder Eenouderschap Opvoedingsstress Stressvolle gebeurtenissen
Cumulatief risico effect
(Koot, 1993)
40 35 30 25 Int Ext TP
20 15 10 5 0 0
1
2
3 or more
P ercentage Com m iting Violence
Cumulatief risico op gewelddadig misdrijf bij jongens
100% 75% 50% 25% 0% Base Rate
0
1
2
3
4
5
6
Number of Violence Risk Factors
Source: Based on Loeber et al., 2005
7
8
9+
Cumulatieve risico- en preventieve effecten (van der Laan & Blom, 2006)
Voorspelling van diagnoses op 10-11 jaar vanaf 2-3 jaar (Mesman & Koot, 2001) Predictor 2-3 yrs
INT
EXT
CBCL Internalizing * CBCL Externalizing *
2.9 --
-4.8
Physical health problems *
3.2
2.6
Harsh parenting
--
2.5
Negative maternal attitude
2.1
2.1
Stressful events *
--
2.7
Effectieve preventieve interventies zijn beschikbaar
Effectieve programma’s • Op maat gemaakt voor verschillende leetijdsgroepen • Multi-focaal • Bewezen effectief (buitenland) • Onderzoek naar effectiviteit in Nederland
Effectieve programma’s voor preventie en behandeling van gedragsproblemen en delinquentie naar leeftijd
Anti-bullying programme in school
Prevention
Social skills programme in school Preschool programme
Home visitation programme
--------------------------------------------Persistent disruptive child behaviour------------------------------------Child’s Age
Pregnancy
------- Juvenile delinquency ------
------- Child delinquency -----1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
Parent Management Training
Treatment
Child self-control training
Interventies die werken en getoetst zijn in Nederland Home visitation • Voorzorg (Nurse Family Partnership; Conceptie – 2 jaar) • Stevig ouderschap (0-18 maanden) Preschool • Kaleidoscoop (High/Scope Perry Preschool Project; 3-6 jaar) • Piramide (CITO; 2.5 – 6 jaar) School • Taakspel (Good Behavior Game; 5 - 12 jaar) • PAD (PATHS; 5-12 jaar)
Effecten Taakspel op probleemgedrag (Witvliet et al., 2009) 3 2.5
ES =.45 ES =.17
2
ES =.28
GBG Control
1.5 1 0.5 0
Kindergarten
1st grade
2nd grade (1)
2nd grade (2)
Effect PAD op emotiebegrip (Gooren et al., 2009)
Kosten – effectief?
Potentiële effectiviteit van preventie van emotionele problemen op 10 jaar
(Ashford et al., 2008)
Kosten-effectieve vroege programma’s (Leseman, 2008)
• Vroeg starten, intensief, multi-systeem • Centra en professionals • Lange termijn effecten Voorbeelden • Perry Preschool 1$ → $11 (Heckman, 2006) • Facilitating effective prevention of child internalizing and externalizing problems
Signalering en monitoring: Systematisch en longitudinaal
Stabiliteit van IQ
Bayley Scales of Infant Development. Copyright © 1969 by the Psychological Corporation, a Harcourt Assessment Company. Reproduced by permission. All rights reserved. “Bayley Scales of Infant Development” is a registered trademark of the Psychological Corporation.
Continuïteit van emotionele en gedragsproblemen (Timmermans et al., 2008)
Agressief gedrag en externaliserende problemen
Stable Low n = 225 (44% male)
Increasers n = 28 (43% male)
Stable high n = 28 (64% male)
Decreasers n = 29 (79% male)
Desisters vs Persisters op 18 jaar (Timmermans et al., 2008)
Des.
Pers.
-
+ + +
+ +
+ + -
Persoonlijke kwetsbaarheden ADHD symptomen (op 5 en 10 jaar) Achterstand taalontwikkeling (op 5 jaar) Problemen taakoriëntatie (op 10 jaar)
Gedrags- en omgevingskenmerken Gedrag in de klas (op 10 jaar) Sociale problemen (op 5 en 10 jaar) Ouderlijke opvoedingsstress (op 5 en 10 jaar) Algemeen gezinsfunctioneren (op 10 jaar)
Verbetering van signalering • Gebruik betrouwbare en valide instrumenten • Als je bij het gedrag ook de omgeving meeneemt wordt de voorspelling beter • Longitudinaal screenen of monitoring levert veel betrouwbaarder gegevens
• Goede signalering en monitoring kan de zorgtoewijzing verbeteren • Non-respons op algemeen preventief programma kan indicatie zijn voor intensievere zorg
Mogelijke obstakels voor gebruik programma’s in immigrantengezinnen
(Leseman, 2002)
• Inkomen, aantal kinderen en buitenshuis werken in relatie tot eventuele kosten • Opvattingen vanuit cultuur en religie over opvoeding door moeder in plaats van vreemden • Mate van sociale en culturele integratie, aantal jaren in Nederland, vertrouwen in opvang en zorg • Gemak en beschikbaarheid van informele zorg door familie en kennissen in zelfde buurt in verhouding tot locatie, openingstijden en regels van voorziening
Relevant voor beleid 1. Voor preventie van gedragsproblemen is de vroege levensfase erg belangrijk 2. In Nederland zijn effectieve preventieve programma’s beschikbaar: gebruik ze 3. Signalering en monitoring van risicokinderen moet systematisch en longitudinaal
