Van verzamelen en beheer naar beleving, maatschappelijke relevantie en betekenis voor publiek

Van verzamelen en beheer naar beleving, maatschappelijke relevantie en betekenis voor publiek MUSEUMBELEID GEMEENTE BOXTEL 2013 – 2017 (20 augustus 2012)

Museumbeleid gemeente Boxtel 2013-2017 (Caren Julien/MO/2012)

Gemeente Boxtel Afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling Caren Julien Beleidsmedewerker Kunst & Cultuur Postbus 10000 5280 DA Boxtel : 0411- 655 288 : [email protected]

2

Museumbeleid gemeente Boxtel 2013 – 2017 (Caren Julien/MO/2012)

3


Met dank aan: Theo Rovers Jan van den Langeberg Jan Spijkers Bernard Vekemans Jan van Beers René Fraaije Joep van den Akker Jan Swinkels Cor van Geffen Dik Bol Ruud van Nooijen Jacques Habraken

Museum De Kleuskes Museum De Kleuskes Historisch Museum Piet Dorenbosch Stichting Museum Vekemans Stichting behoud en beheer collectie Gaudete Stichting Museum Vekemans Oertijdmuseum Oertijdmuseum Historisch Museum Piet Dorenbosch Stichting Openbaar Kunstbezit Boxtel Stichting behoud en beheer collectie Gaudete Stichting Cultuurgeschiedenis Boxtel-Meierij Hendrik Verhees Gilde Sint Barbara en Sint Joris

Zij hebben sinds 2009/2010 op een actieve en een constructieve wijze een waardevolle bijdrage geleverd aan de totstandkoming van het museumbeleid Boxtel 2013 – 2017.

4


INLEIDING Vertegenwoordigers van de Boxtelse musea hebben in 2009 hun zorg uitgesproken over het behoud van de museale collecties (voor de Boxtelse gemeenschap) en het voortbestaan van de Boxtelse musea. Door het ontbreken van een museumbeleid is het gemeentebestuur gevraagd welk ambitieniveau hij voor ogen heeft om de museale collecties voor de Boxtelse gemeenschap te behouden. In 2009 is daartoe de notitie Kaderstelling Museumbeleid gemeente Boxtel geschreven waarin het gemeentebestuur is gevraagd het kader van het Boxtelse museumbeleid aan te geven. Het kader dat door het bestuur is aangegeven, bestaat uit het concretiseren van de (her)huisvestingsvraagstukken over de bestaande musea en het versterken van het museale veld, de samenwerking van de musea onderling en de relatie met de gemeente en andere voorzieningen in de gemeente Boxtel. In het verlengde hiervan hebben in 2010 diverse museale ontwikkelingen plaatsgevonden. Het structureel overleg dat in 2009 is opgestart met de Boxtelse musea is geïntensiveerd waaruit de Boxtelse Museumdag 2010 is georganiseerd, de collectie van Gaudete is door de gemeente aangekocht, stichting behoud en beheer collectie Gaudete is in opdracht van de gemeente opgericht en door HEVO is met het (her)huisvestingsonderzoek Boxtelse musea gestart. Begin 2011 zijn de resultaten van het onderzoek weergegeven in de rapportage ‘Haalbaarheidsonderzoek (her)huisvesting Museumbeleid Boxtel (februari 2011)’. Later in dat jaar is een voorstel aan de gemeenteraad gedaan om het museumbeleid Boxtel vorm te geven en in te stemmen met één centrale huisvesting in de Bufferruimte van het Ursulagebouw voor de collecties van museum Gaudete voor Volksdevotie, Historisch Museum Piet Dorenbosch, stichting Cultuurgeschiedenis Boxtel-Meierij Hendrik Verhees en Gilde Sint Barbara en Sint Joris. De overige musea hebben te weinig affiniteit met de inhoud van deze collecties om centrale huisvesting te overwegen en/of zijn tevreden over hun huidige huisvesting. In samenwerking met het museale veld is in 2011/2012 het voorliggende Museumbeleid gemeente Boxtel ‘Van verzamelen en beheer naar beleving, maatschappelijke relevantie en betekenis voor publiek’ voor de jaren 2013 – 2017 vormgegeven. In deze notitie wordt inzichtelijk gemaakt op welke wijze de gemeente Boxtel het museale veld ondersteunt en welke concrete (beleids)maatregelen er genomen worden om de ondersteuning van het museale veld verder te ontwikkelen, te bevorderen en te versterken. Daartoe zijn de visie, de uitgangspunten, de doelstelling en concrete actiepunten van het museumbeleid verwoord. Omdat musea worden geconfronteerd met tal van ontwikkelingen in de museumwereld zoals inventarisatie en registratie, vrijwilligersbeleid, eigentijdse publiekstaken en professionele bedrijfsvoering waarbij het publiek steeds hogere eisen stelt aan de presentaties, vindt er binnen het museale veld geleidelijk aan een verandering plaats van het ‘verzamelen en het beheren van de collectie’, naar ‘het eigentijds presenteren van de collectie voor een breder publiek ten behoeve van educatie, recreatie en toerisme’. Ook door de huidige versobering van de overheidsuitgaven en verandering in de samenleving moeten musea zoeken naar nieuwe allianties met de maatschappij, om zo nieuw evenwicht tussen particulier initiatief, overheid en markt te vinden. Om de daadwerkelijke betekenis van de museumsector inzichtelijk te maken heeft de Nederlandse Museumvereniging vijf kernwaarden beschreven die gezamenlijk de maatschappelijke betekenis van musea vormen. Aan de hand van deze kernwaarden zijn de uitgangspunten voor de toekomst weergegeven. Er is gekozen om deze richtlijnen te hanteren zodat het Boxtelse museale veld zich beter kan voorbereiden op de ‘kanteling’ van verzamelen en beheer naar beleving, maatschappelijke relevantie en betekenis voor publiek door zich verder te versterken, aan te sluiten bij en in te spelen op de maatschappelijke en economische veranderingen, en het zoeken en aangaan van nieuwe samenwerkingsvormen met diverse partners.

5


“Iedereen kan een bijdrage leveren vanuit zijn of haar kwaliteiten en talenten door zich te verbinden met anderen en gezamenlijk de vernieuwing vorm te geven”. (uit: Gedeeld Leiderschap – Jelle Dijkstra, Paul-Peter Feld)

6


INHOUDSOPGAVE Inleiding

5

Inhoudsopgave

7

1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5.

Aanleiding Doel van de notitie Wat is een museum De Boxtelse musea Relaties met andere beleidsterreinen Interactieve beleidsontwikkeling

9 9 9 9 10 11

2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5.

Kaders Museumbeleid Visie van het museumbeleid Doelen van het museumbeleid Rol van de gemeente Rol van het museale veld Breedte van het museumbeleid Boxtel

12 12 12 12 14 14

3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.6.

De maatschappelijke betekenis van musea Collectiewaarde Verbindende waarde Educatieve waarde Belevingswaarde Economische waarde Maatschappelijke allianties

16 16 16 16 17 17 17

4. 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6 4.7. 4.8. 4.9.

De Boxtelse musea Oertijdmuseum Wasch- & Strijkmuseum Museum Brabant Goedgemutst Museum De Kleuskes Museum De Canonye Historisch Museum Piet Dorenbosch Museum Gaudete voor volksdevotie Collectie Hendrik Verhees Collectie Gilde Sint Barbara en Sint Joris

19 19 20 21 23 24 25 26 27 28

5. 5.1. 5.2. 5.3. 5.4.

Financiën Gemeentelijke subsidie 2012 Indicatie exploitatiesubsidie Centrale Huisvesting Ursulagebouw Museale lasten aan Gemeente Boxtel Op weg naar een uniforme subsidiestrategie

29 29 30 31 32

6.

Overzicht Boxtelse musea

33

7.

Actieplan Museumbeleid 2013 – 2017

34

Verslag Projectgroep ‘Verankering en Continuïteit’ (17 november 2011) Overname collectie museum Gaudete (9 november 2010) Geraadpleegde Bronnen

37 38 40 41

Bijlagen Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3

7


Musea zijn het geheugen van dorp, stad, streek en land (Uit: De maatschappelijke betekenis van musea, Meer dan waard)

8


1.

Aanleiding

Op het terrein van museumbeleid is weinig weten regelgeving die gemeenten voorschrijft wat te doen. Enerzijds ontbreekt het daardoor aan wettelijke houvast, anderzijds vormt het een vrijplaats voor autonome, gemeentelijke besluitvorming. Om gericht invulling te kunnen geven aan het museumbeleid Boxtel zijn kaderstellende keuzes gemaakt in 2009, die de basis vormen van het formuleren van het museumbeleid Boxtel. Het kader bestaat uit het concretiseren van de (her)huisvestingsvraagstukken over de bestaande musea en het versterken van het museale veld, de samenwerking van de musea onderling en de relatie met de gemeente en andere voorzieningen in de gemeente Boxtel. Hiertoe is in 2011 een voorstel aan de gemeenteraad van Boxtel gedaan om in te stemmen met één centrale huisvesting voor diverse Boxtelse musea en het vormgeven van het museumbeleid Boxtel. 1.1. Doel van de notitie Met de notitie Museumbeleid gemeente Boxtel 2013 – 2017 wil de gemeente samen met de Boxtelse museale partners het Boxtelse culturele erfgoed voor de Boxtelse gemeenschap behouden en ze stimuleren gezamenlijke projecten en arrangementen te ontwikkelen en uit te voeren, die ten gunste zijn van toeristen, inwoners en onderwijs. Voor de uitwerking van bovengenoemd doel van de notitie is het van belang het begrip cultureel erfgoed nader te definiëren. Cultureel erfgoed zijn sporen uit het verleden in het heden, die zichtbaar en tastbaar aanwezig zijn. Dat kunnen voorwerpen zijn in musea, archeologische vondsten, archieven, monumenten en landschappen, maar ook de daaraan verbonden gebruiken, verhalen en gewoonten. Zo wordt ook wel onderscheid gemaakt tussen het materieel en immaterieel cultureel erfgoed. (uit: kaderstelling museumbeleid gemeente Boxtel, 16 april 2009)

1.2. Wat is een museum ‘Een museum is onderdeel van het collectieve geheugen van de maatschappij. Een museum verwerft, documenteert en behoudt objecten en andere getuigenissen van de cultuur en de mens en diens omgeving en informeert daarover. Het museum ontwikkelt en bevordert kennis en biedt beleving die alle zintuigen aanspreken. Het museum is toegankelijk voor het publiek en levert een bijdrage aan de ontwikkeling van de maatschappij. Het doel van het museum is kennis en inzicht te laten verwerven’. De bovenstaande museumdefinitie is een vertaling van de Britse museumdefinitie 2002 van de Vereniging van Zelfstandige Rijksmusea (VRM). De samenwerkende Boxtelse musea hebben tijdens de vergadering in november 2011 deze definitie vastgesteld. Het verslag is als bijlage 1 (op blz.38) aan deze notitie toegevoegd. 1.3. De Boxtelse musea De gemeente Boxtel heeft zeven musea binnen haar gemeentegrens. De collecties zijn streekgebonden en bestaan uit voorwerpen over het leven van de Kanunniken (museum De Canonye), een nalatenschap van de Kinderen Van der Velden (museum De Kleuskes), over de geschiedenis van Boxtel (Historisch Museum Piet Dorenbosch), verzameling religieuze voorwerpen uit 1700-1950 en handgemaakte kerststallen (collectie Gaudete voor Volksdevotie), een beeld van het culturele erfgoed van Boxtel ten tijde van de wasserijen gedurende ± 400 jaar (collectie Wasch- en Strijkmuseum van stichting Museum Vekemans), een collectie Brabantse mutsen en poffers (Brabant Goedgemutst van stichting Museum Vekemans) en het grootste geologische museum van Nederland het Oertijdmuseum (van

9


stichting Ammonietenhoeve). De thema’s zijn regionaal historisch en geologisch van aard. In de huidige museumcollecties ontbreken hedendaagse thema’s en kunst (met uitzondering van het Wasch- en Strijkmuseum van stichting Museum Vekemans). Het Oertijdmuseum en de collecties van stichting Museum Vekemans t.w. het Wasch- en Strijkmuseum en Brabant Goedgemutst zijn particuliere initiatieven en opgenomen in het Nederlands Museumregister. De Nederlandse Museumvereniging, de brancheorganisatie van de Nederlandse musea hanteert het museumregister als kwaliteitskeurmerk voor musea. De vereniging behartigt de collectieve belangen van de musea en verleent diensten die bijdragen aan de ontwikkeling van de branche op weg naar meer kwaliteit en professionaliteit. Daarnaast werkt zij aan het versterken van het museumimago en aan een grotere, meer gevarieerde publieke belangstelling voor musea. Het Nationaal Museumweekend, waaraan de Boxtelse musea deelnemen, is een van de instrumenten om dit doel te bereiken. In hoofdstuk 4 worden de Boxtelse musea afzonderlijk beschreven. 1.4. Relaties met andere beleidsterreinen Musea hebben een maatschappelijke betekenis. Zij vervullen een belangrijke culturele functie doordat zij het cultureel erfgoed beheren en dit presenteren aan het publiek. Deze collectiewaarde vormt samen met de verbindende, de educatieve, de economische en belevingswaarde de vijf maatschappelijke waarden waarin de musea een belangrijke rol spelen. Deze waarden hebben raakvlakken of directe relaties met diverse beleidsterreinen. In onderstaande afbeelding wordt de vervlechting van het museumbeleid met andere beleidsterreinen en –onderdelen weergegeven.

Economie & City Marketing

Sociale cohesie

Recreatie & Toerisme Leefbaarheid

Museum beleid

Onderwijs beleid

Kunst & Cultuur

Wmo Samen Onderweg Vrijwilligers beleid

10


1.5. Interactieve beleidsontwikkeling Om van een beleidsnotitie op papier ook daadwerkelijk beleid te maken dat resultaat oplevert doordat het gedeeld en uitgevoerd wordt, is het van belang vroegtijdig het veld te betrekken bij de ontwikkeling van het beleid. Bij het opstellen van gezamenlijk beleid heeft de gemeente een regisserende rol. Interactieve beleidsontwikkeling beoogt twee doelstellingen: • het ontwikkelen van beleid dat past bij de regionale situatie; • het ontwikkelen van een gedragen beleid. Om dergelijk beleidsvorming te realiseren dient er geïnvesteerd te worden in overleg op alle niveaus, waarbij men actief gedachten construeert die richtinggevend kunnen zijn voor het te ontwikkelen beleid. Het organiseren van het structureel overleg met de zeven musea en stichting ‘Cultuurgeschiedenis Boxtel-Meierij Hendrik Verhees’ en ‘Gilde Sint Barbara en Sint Joris’ heeft ertoe geleid dat de samenwerking met de musea onderling en de relatie met de gemeente versterkt is. Hierdoor zijn de (her)huisvestingsvraagstukken over de bestaande musea en de wijze waarop het museale veld Boxtel zich kan versterken geconcretiseerd. Musea nemen deel aan projectgroepen om het museumbeleid Boxtel vorm te geven, het museale veld Boxtel te versterken en het realiseren van een centrale huisvesting in het museale gedeelte (ook wel ‘Bufferrruimte’ genoemd) van het Ursulagebouw.

Het museale gedeelte van het Ursulagebouw

Het Ursulagebouw (foto’s Ruud van Nooijen)

Het voortzetten van het structureel overleg met de museale partners onder regie van de gemeente Boxtel biedt naast het formuleren van het museumbeleid de mogelijkheid om het museale veld Boxtel samen te versterken en verder te ontwikkelen, gezamenlijke projecten en arrangementen te bedenken en uit te voeren, die ten gunste zijn van toeristen, inwoners en het onderwijs.

11


2.

Kaders Museumbeleid

2.1.

Visie museumbeleid Boxtel

Het museumbeleid Boxtel ondersteunt de Boxtelse musea om de museale collecties voor de toekomst te waarborgen en tentoon te stellen en bij te dragen aan het versterken van het culturele, recreatieve en toeristische veld van Boxtel. De Boxtelse musea spelen naast hun informatieve en educatieve rol een voorname rol in het aantrekken van toeristen naar Boxtel. Dat doen zij doordat zij ervoor zorgdragen dat iedereen kan genieten van de collecties en tentoonstellingen door een samenhangend programma en activiteitenaanbod vorm te geven, waarbij ruimte is voor dwarsverbanden tussen oude, moderne en hedendaagse kunst, vormgeving en geschiedenis. Dit leidt tot eigenzinnige presentaties die allerlei collectieonderdelen in een verrassend perspectief plaatsen. Interventies door hedendaagse kunstenaars, ontwerpers en wetenschappers in de historische collecties zorgen voor een integrerende aanvulling op de collecties en tentoonstellingen. De Boxtelse musea richten zich op toeristen, inwoners en het onderwijs. 2.2. Doelen van het museumbeleid De gemeente Boxtel wil met het museumbeleid Boxtel inzichtelijk maken op welke wijze zij de Boxtelse musea ondersteunt en welke concrete beleidsmaatregelen er genomen worden om het Boxtelse museale veld verder te versterken en te ontwikkelen zodat: • het culturele erfgoed voor de toekomst gewaarborgd blijft; • toeristen en inwoners uitgedaagd worden om de Boxtelse musea te bezoeken; • bestaande en nieuwe initiatieven afgewogen en ontwikkeld kunnen worden. 2.3. De rol van de gemeente Versterking van het museale veld en samenwerkingsverbanden De gemeente Boxtel treedt op als regisseur; ze verbindt, stimuleert en faciliteert via subsidie daar waar nodig is. De inzet van de gemeente is vooral gericht op het scheppen van een klimaat waarin het museale veld zich verder kan versterken door samenwerkingsverbanden te verstevigen en uit te breiden met andere relevante lokale en regionale partners. Zij doet dit door op te treden als initiatiefnemer, regisseur en penvoeder van de structurele overleggen met het veld, van waaruit op basis van samenwerking projecten en arrangementen worden gerealiseerd gericht op de kwaliteitsverbetering en eigentijdse promotie van de Boxtelse musea en die ten gunste zijn van toeristen, inwoners en onderwijs. Herkenbaar logo Musea gemeente Boxtel Om de herkenbaarheid van de Boxtelse musea te vergroten, heeft de gemeente in 2010 voor promotiedoeleinden en ter versterking van het Boxtelse museale veld een ‘paraplu’-logo laten ontwerpen voor de Boxtelse musea. Met het logo wil het Boxtelse museale veld de aandacht trekken op lokaal en regionaal niveau, de herkenbaarheid vergroten van het Boxtelse museale veld, als ook de herkenbaarheid bevorderen van de gezamenlijke activiteiten, producten en projecten.

12


Eén centrale huisvesting voor diverse Boxtelse musea Op verzoek van de gemeente Boxtel heeft HEVO in 2010/2011 onderzoek gedaan naar de huisvestingsmogelijkheden voor een museaal cluster in Boxtel. Voor het museale cluster is gekeken naar de vraag in hoeverre de huisvesting bijdraagt aan de versterking van de centrumfuncties van Boxtel, naar de meerwaarde die de locatie heeft voor het museum en naar de kosten die gemaakt moeten worden om de locatie geschikt te maken voor een museumfunctie. Op basis van de resultaten van het onderzoek (her)huisvesting Museumbeleid Boxtel (februari 2011) ligt de centrale (her)huisvesting voor de hand voor Historisch Museum Piet Dorenbosch, Stichting Cultuurgeschiedenis Boxtel-Meierij Hendrik Verhees Gilde Sint Barbara en Sint Joris en de collectie van museum Gaudete (deze laatste is door de gemeente Boxtel aangekocht). De overige musea hebben te weinig affiniteit met de inhoud van deze collecties om centrale huisvesting te overwegen en/of zijn tevreden over hun huidige huisvesting. In het verlengde van het haalbaarheidsonderzoek heeft de gemeente Boxtel de ‘Bufferruimte’ van het Ursulagebouw bestemd voor de clustering van bovenstaande Boxtelse musea en collecties. Het plan is om de gezamenlijke huisvesting van het Boxtels museumcluster in 2013 gerealiseerd te hebben. De organisatiestructuur van de stichting in oprichting van het Boxtels museumcluster is in de onderstaande afbeelding weergegeven.

Stichting PD = Historisch Museum Piet Dorenbosch, Gilde = Gilde Sint Barbara en Sint Joris, Stichting HV = Stichting Cultuurgeschiedenis Boxtel-Meierij Hendrik Verhees, Stichting (beheer en behoud) Gaudete = museum Gaudete

Als subsidieverstrekker stelt de gemeente Boxtel in samenwerking met het bestuur van de stichting van het Boxtels museumcluster een document op waarin de prestatieafspraken worden vastgelegd. Voor dit document vormen de onderstaande uitgangspunten de basis: • accent op het beheer en behoud van de huidige collecties; • accent op eigentijds presenteren van de collectie voor een breder publiek ten behoeve van educatie, recreatie en toerisme; • accent op behoud van het vrijwillige kader; • accent op samenwerking met museale partners en partners uit onderwijs, kunst, recreatie en toerisme; • aandacht voor de kwaliteitsslag naar verdere professionalisering en digitalisering.

13


2.4. De rol van het museale veld. Versterking van het museale veld en samenwerkingsverbanden Van het museale veld wordt een pro-activieve houding verwacht bij het verder versterken van samenwerkingsverbanden en het gezamenlijk ontwikkelen en uitvoeren van projecten en arrangementen die gericht zijn op de kwaliteitsverbetering van de Boxtelse musea en die ten gunste zijn van toeristen, inwoners en onderwijs. Vrijwilligers Het werken met vrijwilligers is een traditie binnen het (Boxtelse) museale veld. Omdat de meeste Boxtelse musea niet zonder de inzet van vrijwilligers kunnen bestaan, doen zij er verstandig aan vrijwilligersbeleid vorm te geven en daarin aandacht te geven aan de positie van de vrijwilliger (bijv. rechten en plichten, gedragscode) en het vinden en binden van vrijwilligers. Het is daarom belangrijk om in te spelen op de behoeften van de nieuwe ‘moderne’ vrijwilliger (minder tijd, inzet op kortdurende trajecten, sociale media etc.) maar daarbij ook de traditionele vrijwilliger aan te blijven spreken. Ook kunnen musea een rol spelen bij de maatschappelijke stage die met ingang van het schooljaar 2011/2012 wettelijk verplicht is voor scholieren in het voortgezet onderwijs. Met de maatschappelijke stage www.maatschappelijkestages.nl maken scholieren kennis met vrijwilligerswerk en leveren zij een onbetaalde bijdrage aan de samenleving. Musea en vrijwilligerswerk versterken elkaar. Vrijwilligers zorgen voor een sterke sociale binding van het museum en met de sociale omgeving. De musea leveren een bijdrage aan opleidingsniveau en werkervaring door bijv. de maatschappelijke stages. Senioren blijven dankzij het vrijwilligerswerk maatschappelijk actief, en werknemers die moeite hebben om een baan te vinden, kunnen via het vrijwilligerswerk in het reguliere arbeidsproces reintegreren. Zoals alle organisaties die met vrijwilligers werken moeten musea zorgen aantrekkelijk te zijn voor diverse doelgroepen. Een uitdagende taak die zij zelf moeten oppakken, maar waarbij de gemeente vanuit het vrijwilligersbeleid ‘Stap voor stap naar een veranderende toekomst’ (2012-2016) ondersteunt door het faciliteren van een cursusaanbod dat aansluit bij de ondersteuningswensen en ondersteuningsbehoeften van vrijwilligersorganisaties en gericht is op het versterken van zowel de sociale omgeving en netwerken als het ontmoeten. 2.5. Breedte van het museumbeleid Om het museale veld van de gemeente Boxtel te versterken en het huidige aanbod in stand te houden zal de focus van de gemeentelijke inzet zijn op het waarborgen van de museale collecties en het gezamenlijk richten op de maatschappelijke betekenis van de Boxtelse musea. Er wordt ingezet op het waarborgen van de collecties van museum Gaudete, Historisch Museum Piet Dorenbosch, stichting Cultuurgeschiedenis Boxtel-Meierij Hendrik Verhees en Gilde Sint Barbara en Sint Joris door deze gezamenlijk onder te brengen in een juridische vorm en een centrale huisvesting. Op financieel gebied ontvangen drie musea een gemeentelijke subsidie t.w. (heemkunde)stichting Kèk Liempt voor museum De Kleuskes, stichting Historisch Museum Piet Dorenbosch en stichting De Canonye. Gelijktijdig is het van belang dat het Boxtelse museale veld zich gaat richten op de maatschappelijke betekenis van musea. In tijden van bezuinigingen is het voor musea en andere culturele instellingen van belang om hun maatschappelijke waarden uit te drukken. Hieruit kan in het structureel overleg tussen de gemeente Boxtel en de Boxtelse musea gericht gezocht worden naar zinvolle uitbreiding van constructieve samenwerkingsverbanden van waaruit bestaande en nieuwe initiatieven m.b.t. projecten en arrangementen afgewogen

14


en ontwikkeld worden. Deze initiatieven zijn gericht op de kwaliteitsverbetering en eigentijdse promotie van de Boxtelse musea en die ten gunste zijn van toeristen, inwoners en onderwijs.

15


3.

De maatschappelijke betekenis van musea

Musea vormen een maatschappelijk domein dat zich bevindt tussen particulier initiatief en afhankelijkheid van de overheid. Musea beheren als rentmeester ons collectieve erfgoed en leveren een aanzienlijke bijdrage aan de Nederlandse samenleving, wat de relatie met de overheid legitimeert. Door de huidige versobering van de overheidsuitgaven en verandering in de samenleving moeten musea zoeken naar nieuwe allianties met de maatschappij, om zo nieuw evenwicht tussen particulier initiatief, overheid en markt te vinden. Om de daadwerkelijke betekenis van de museumsector inzichtelijk te maken heeft de DSP-groep in opdracht van de Nederlandse Museumvereniging de onderstaande vijf kernwaarden beschreven die gezamenlijk de maatschappelijke betekenis van musea vormen: • collectiewaarde • verbindende waarde • educatieve waarde • belevingswaarde • economische waarde 3.1. Collectiewaarde Musea zijn het geheugen van gemeente, streek en land. Het beheren en tentoonstellen van objecten en de bijbehorende verhalen is een kerntaak van de musea met een groot maatschappelijke betekenis. De objecten die musea bewaren, zijn belangrijk voor ons allen. Ze geven uitdrukking aan een gedeelde geschiedenis en aan onze identiteit. Uit deze kernwaarde vloeien andere maatschappelijke waarden voort. 3.2. Verbindende waarde Ontmoetingsplaats en platform tussen verleden, heden en toekomst. Een museum is een ideaal platform voor verbinding en debat, en gaat een verbinding aan met het bedrijfsleven, het onderwijs, de samenleving en (amateur)kunstenaars. Tussen verschillende groepen in de samenleving fungeert het museum als netwerker en mediator. Actuele thema’s krijgen binnen het museum een context, waardoor dialoog mogelijk wordt. De duizenden vrijwilligers en vrienden die zich binden aan het museum vormen een groot maatschappelijk kapitaal. 3.3. Educatieve waarde Leeromgeving voor iedereen. Het museum is een ideale omgeving om te leren, zowel voor jong (cultuureducatie) als voor oud (een leven lang leren). Mensen noemen het vergroten van hun algemene ontwikkeling en de informele leerervaring een belangrijke reden om naar een museum te gaan. Die leerervaring zien zij als het vergaren van informatie en kennis, maar ook als zinvolle vrijetijdsbesteding. Met die leerervaring vervullen zij persoonlijke behoeften en vergroten ze hun eigen waarde. Bij kinderen is informeel leren, naast het reguliere onderwijs, van belang voor de ontwikkeling van hun wereld- en zelfbeeld, van hun persoonlijkheid, identiteit en sociaal besef. Ook letterlijk is het museum een leerschool: voor leerlingen die vanuit het primair en voortgezet onderwijs deelnemen aan de educatieve programma’s en projecten, jongeren die er hun maatschappelijke stages vervullen en voor wetenschappers die er onderzoek doen. Jaarlijks gaan landelijk ongeveer 400.000 leerlingen naar het museum als onderdeel van het cultuureducatieprogramma. Cultuureducatie is van groot belang voor de ontwikkeling van kinderen: het versterkt hun onderlinge samenwerking en begrip en het vergroot hun verantwoordelijkheidsgevoel. Bovendien bevordert cultuureducatie de overige onderwijsprestaties van kinderen, wat over het algemeen weer leidt tot minder schooluitval, minder kans op werkloosheid en een hogere arbeidsproductiviteit.

16


3.4. Belevingswaarde Ruimte om te genieten, te ervaren en te beleven Musea zetten je aan tot denken en soms ook tot actie. Musea creëren de rust en ruimte om te reflecteren en kritisch na te denken, en zijn een ideale omgeving voor persoonlijke ontwikkeling en zingeving. Maar musea zijn vooral ook plezierig om naartoe te gaan: om te ontspannen, om te genieten van mooie voorwerpen en verhalen, zelfs om geluk te vinden. Musea bieden letterlijk en figuurlijk beweging en belevenissen. Een museumbezoek prikkelt de verbeeldingskracht en laat nieuwe indrukken opdoen, waardoor een museumbezoek kan leiden tot verandering in opvattingen en inzichten.

(uit: De maatschappelijke betekenis van musea, Meer dan waard)

3.5. Economische waarde Economische kracht en trekpleister Musea zijn een bron van activiteiten, reuring en aantrekkingskracht, een plek midden in de samenleving met ook economische betekenis. Denk aan alle toeristen die op musea afkomen, de werkgelegenheid die een museum direct en indirect biedt waaronder de vestigingsfactor voor het bedrijfsleven, het kapitaal dat de duizenden vrijwilligers vertegenwoordigen, de aantrekkingskracht voor bedrijven en huishoudens, en het gezicht dat een museum(gebouw) een gemeente of streek geeft. 3.6. Maatschappelijke allianties Het erfgoed van de musea verbindt ons met elkaar, generatie op generatie, bezoek na bezoek, verhaal na verhaal. Daar gaat een enorme potentie van uit. Het benoemen en

17


uitdragen van de maatschappelijke waarde van musea is een begin. Wat nu moet volgen is een periode waarin het museale veld, de gemeente en andere partners de handen ineen slaan om die waarde optimaal te benutten op een eigentijdse en innovatieve wijze en gezamenlijk investeren in de waarde van musea voor de toerist, de inwoner en het onderwijs. Samenwerking is hierbij het sleutelwoord. Musea moeten zich gaan richten op het aangaan van allianties met maatschappelijke organisaties die verbonden zijn met de vijf kernwaarden, want musea staan immers met hun gebouw, collecties en verhalen midden in de samenleving. Mogelijke thema’s en allianties voor de vijf kernwaarden zijn: Kernwaarden

Thema’s

Allianties

Collectie

Rentmeesterschap Verzamelen en ontzamelen Digitalisering Inventarisering & archivering Presenteren en beleven (Kunst- en cultuurbeleid)

Andere musea Bibliotheek Andere culturele instellingen Onderwijs Kunstsector (amateur) kunstenaars

Verbinden

Vrijwilligers Maatschappelijke stages Burgerparticipatie Sociale cohesie (vrijwilligersbeleid)

Vrijwilligersorganisaties Onderwijs Sociale netwerken Professionele netwerken

Educatie

Programma’s en projecten Cultuureducatie Ontwikkeling, innovatie & talent Cultureel burgerschap (onderwijsbeleid)

Onderwijs Maatschappelijke stages Arbeidsmarkt Inburgering Bedrijfsleven

Beleving

Vrijetijdsbesteding Zingeving Tolerantie Ontspanning (welzijns- en gezondheidsbeleid)

Evenementenorganisaties Gezondheidscentra Welness-sector Recreatie

Economie

Gebiedsontwikkeling Merchandising Toerisme Citymarketing Leefbaarheid (beleid recreatie & toerisme)

Projectontwikkelaars, architecten en aannemers Horeca Organisaties voor recreatie en toerisme

In het structureel overleg tussen de gemeente Boxtel en de Boxtelse musea vormen de bovenstaande kernwaarden de uitgangspunten voor het afwegen van bestaande en nieuwe initiatieven, waarvoor de gemeente Boxtel een structurele projectsubsidie in haar begroting heeft opgenomen.

18


4.

De Boxtelse musea en collecties

De gemeente Boxtel beschikt over een schatkamer aan cultureel erfgoed. Zij heeft zeven musea binnen haar gemeentegrens waarvan het Oertijdmuseum, Wasch- en Strijkmuseum en Brabant Goedgemutst in het bezit zijn van het kwaliteitskeurmerk voor musea. Samen met museum De Canonye beschikken zij over particuliere collecties. Museum De Kleuskes bestaat grotendeels uit een nalatenschap van de Kinderen Van der Velden en is ondergebracht bij stichting Kèk Liemt. De collectie van museum Gaudete is sinds 2010 in beheer van stichting behoud en beheer collectie Gaudete en eigendom van de gemeente Boxtel. Het doel is de collectie onder te brengen in een gezamenlijke huisvesting met de collecties van stichting Historisch Museum Piet Dorenbosch, stichting Cultuurgeschiedenis Boxtel-Meierij Hendrik Verhees en vereniging Gilde Sint Barbara en Sint Joris. In onderstaand overzicht worden de Boxtelse musea en collecties afzonderlijk in beeld gebracht.

4.1.

Het Oertijdmuseum

Het Oertijdmuseum is het grootste geologische museum van Nederland. Het museum beschikt over binnen- en buiten expositieruimten, museumcafé met terras, filmzaal, speeltuin en museumwinkel. De expositieruimten van meer dan 1.000 m2 zijn gevuld met bijzondere vondsten die voornamelijk komen uit Nederland maar ook uit verre streken. Lopend onder het grootste potvisskelet van Nederland en langs een 23 meter lange Brachiosaurus ziet de bezoeker de geschiedenis van de aarde voorbij trekken en maakt hij kennis met Lucy, een van de oudste mensen. Buiten is de oertijdtuin met levensechte beelden van dinosauriërs. Het publiek heeft de mogelijkheid om elk tentoongesteld object van alle kanten te bekijken. Door middel van de vaste collectie doet de bezoeker een indruk op hoe Nederland er 65 miljoen jaar geleden uitzag. Basisscholen kunnen bij De Groene Poort terecht voor verschillende educatieve trajecten (o.a. museumschatjes en diverse zelf ontwikkelde Natuur- en Milieueducatie (NME) lespakketten), alsook het voortgezet onderwijs voor o.a. het maken van werkstukken voor geschiedenis, aardrijkskunde en natuurwetenschappen. Daarnaast biedt het museum diverse arrangementen, workshops en kinderfeestjes aan. Het Oertijdmuseum behoort tot de vijf best bezochte musea met ieder jaar ruim 1.200 basisscholieren en hebben 5.000 regionale en lokale basisscholieren NME-lessen gevolgd via De Groene Poort. De Groene Poort is de naam van het complex waar naast het Oertijdmuseum en een regio Natuur, Milieu en Educatiecentrum (NME) het bezoekerscentrum voor het Nationaal Landschap ‘Het Groene Woud’ gehuisvest is. De Groene Poort heeft ook een VVV-

19


folderagentschap waar algemene informatie over Boxtel en Het Groene Woud Wandel- en fietsroutes voor de regio te verkrijgen zijn. Arrangementen, folders, routes, streekproducten en boekwerken over Het Groene Woud zijn in het centrum aanwezig. Het bezoekerscentrum is gratis toegankelijk. De Groene Poort beschikt over parkeerplaatsen met oplaadpunten voor elektrische auto’s en fietsen. Ontstaansgeschiedenis In 1971 gaan Werner en Cilia Fraaije met hun kinderen René, Cecile, Bart en Marco (11,7,6 en 3 jaar) op zomervakantie in Overijssel. Tijdens een dagtocht naar de hunebedden komen ze langs een grindgroeve. Die dag slaat bij René het ‘stenenverzamelvirus’ toe en enkelen jaren later besluit hij geologie aan de Universiteit Utrecht te studeren. Al snel na zijn studie richt hij de stichting Ammonietenhoeve op en wordt het oertijdmuseum lid van de Nederlandse Museum Vereniging. De eerste vestiging van het museum dateert uit 1978 en was gevestigd in een varkensschuur. De daar aanwezige omvang en de kwaliteit van de collectie fossielen en gesteenten maakten veel indruk op bezoekers. De toenmalige burgemeester noemde de collectie een ‘parel in het zand’. Vanaf die tijd is René Fraaije zich gaan inzetten voor het realiseren van een professioneel Oertijdmuseum. Het huidige Oertijdmuseum wordt op 3 april 1999 geopend door de toenmalig staatssecretaris Dr. Rick van der Ploeg. In 2007 wordt de dinosaurushal aangebouwd en de oertijdtuin uitgebreid. Het museum heeft een omvangrijk internationaal wetenschappelijk netwerk en werkt mee aan diverse wetenschappelijke onderzoeken, opgravingen, publicaties en conserveren van objecten. In eigen beheer zijn wetenschappelijke boeken uitgebracht over bodemvondsten uit de regio te weten: Brabant tussen walvissen en mastadonten fossielen uit Liessel (2009) en Brabant tussen tapirs en reuzenhaaien, fossielen uit Langenboom (2012).

4.2.

Wasch- & Strijkmuseum

De collectie van het Wasch- en Strijkmuseum toont de jarenlange traditie van doodgewone bezigheden op het gebied van wassen en strijken gedurende ± 400 jaar. Alles heeft met het thema wassen en strijken te maken. Maar wie iets beter kijkt, ontdekt onze westerse geschiedenis van eeuwen geleden tot nu toe. Wassen en strijken vertellen niet alleen hierover, maar ook over hoe mensen vroeger met elkaar omgingen. Dankzij kunstenaars uit die tijd kunnen we zien hoe en waar mensen vroeger leefden en werkten. De (kunst)verzameling van het museum geeft hiervan een heel goed beeld. Handgemaakte ambachtelijke gebruiksvoorwerpen, vaak hoogstandjes van groot vakmanschap, worden afgewisseld met prachtige kunst, zoals schilderijen, etsen, gravures, tekeningen, beelden, meubelen, etc. Het museum beschikt over een unieke collectie en geeft een uitstekend beeld van het culturele erfgoed van Boxtel ten tijde van de wasserijen. In 2009 verscheen in opdracht van het Wasch- en Strijkmuseum een algemeen overzicht van vier eeuwen strijkbouten en andere strijken plooigereedschappen in het boek ‘Strijk te kijk’.

20


Basisscholen kunnen bij het Wasch- en Strijkmuseum terecht voor verschillende educatieve trajecten. De collecties van het Wasch- en Strijkmuseum en Brabant Goedgemutst zijn in beheer van de stichting Museum Vekemans. Dit museum is gehuisvest in een voormalige koffiebranderij uit 1872 en in een monumentale woning in het centrum van Boxtel. Na een grondige restauratie van het pand, verrichtte moeder Vekemans in juni 1990 de opening van het museum. Ontstaansgeschiedenis De veiling van de grootste Europese verzameling op was- en strijkgebied, die van mevrouw Bleeker-Schouten in Amsterdam (oktober 1976), is het begin van het museum. Bernard Vekemans, voormalig ondernemer uit Boxtel, telg uit een toonaangevende familie uit de wasserijsector, stapte op de kijkdagen af. ‘Een wereld ging voor mij open!’ verklaarde hij achteraf. Gefascineerd door de vele kunstobjecten startte hij met een eigen zoektocht naar was- en strijkattributen. Een paar van de in Amsterdam geveilde stukken vormen de basis van zijn verzameling. Zijn gevoel voor historie en zijn oog voor kunst leiden tot een bijzondere collectie die een waarheidsgetrouw beeld geeft van 'hoe het toen is geweest'.

4.3.

Museum Brabant Goedgemutst

De Collectie van museum Goedgemutst bestaat uit een unieke collectie van 19e en 20e eeuwse mutsen en poffers; japonnen, pelerines en omslagdoeken, doopjurken en -mutsen, mannen-, vrouwen- en kinderkleding uit de provincie Noord-Brabant. Het museum ligt naast het pand van het Wasch- en Strijkmuseum en de twee sluiten perfect bij elkaar aan: de met veel gevoel en fantasie gemaakte mutsen en poffers dienden namelijk vakkundig te worden gereinigd, wat bij ‘de buren’ aanschouwelijk wordt gemaakt hoe dat indertijd ging. Mutsen en poffers zijn uit de tijd dat de moeders van onze moeders nog kind waren. Stuk voor stuk vertellen ze een levensverhaal. Vroeger droegen mannen en vrouwen bijna altijd iets op hun hoofd: de jongens en mannen een hoed, een pet of klak. En meisjes en vrouwen een hoed, een poffer of een muts. Deze waren er in allerlei soorten en maten, voor alle rangen en standen. Voor elke streek was er een eigen hoofdtooi. Voormalig ondernemer Bernard Vekemans nam in 2007 de gehele collectie poffers, mutsen en documentatie van Ans van den Bosch - Van Dillen uit Vught over. Vekemans wil deze ‘schatkamer’ van Brabants erfgoed voor het nageslacht graag behouden. In mei 2008 is ‘Brabant Goedgemutst’ als museum geopend. De collectie maakt deel uit van de stichting Museum Vekemans. Ontstaansgeschiedenis In 1970 kreeg Ans van de Bosch - Van Dillen een klein broderiemutsje in haar bezit. Ze was meteen gefascineerd door de fijnheid van het materiaal en de vakkundigheid waarmee het

21


was gemaakt. Ans archiveert en restaureert poffers en mutsen met ongelooflijke precisie en werkt alleen met authentieke materialen. Verdieping in de achtergrond van muts en poffer leidde tot een waardevolle en belangwekkende verzameling Brabantse hoofdtooien uit de periode 1850 tot 1950. Tijdens haar vele ontmoetingen met ouderen heeft Ans erg veel authentiek materiaal ontvangen en weer in oude luister hersteld. Binnen- en buitenmutsen, zondagse en doordeweekse mutsen, rouw- en trouwmutsen, ochtend-, werken slaapmutsen en niet te vergeten de piepkleine doopmutsjes. Iedere muts vertelt een verhaal. Die verhalen inspireerden Ans van den Bosch tot het maken van poppen, waarin naast de muts en bijbehorende kleding de ziel van de dorpse Brabander treffend tot uitdrukking komt. Haar man Huub van de Bosch documenteerde en fotografeerde de gehele collectie en voerde deze in een database in. Alle mutsen verzamelen Geïnspireerd door de collectie van Ans van de Bosch heeft het museum het project ‘Alle mutsen verzamelen!’ opgezet, waarvoor het publiek is opgeroepen historische foto’s in te sturen van familieleden gestoken in Brabants klederdracht met de daarbij behorende verhalen. ‘Alle mutsen verzamelen!’ bestaat uit drie deelprojecten t.w. een catwalk, een fototentoonstelling en een boekpresentatie. Het eerste deelproject met als thema 'Niet Pimpen maar Poffen' is een ontwerpwedstrijd uitgezet onder studenten om nieuwe en moderne vrouwenmutsen te ontwerpen. De mooiste ontwerpen zijn gepresenteerd op een catwalk in het Provinciehuis van Noord-Brabant en tentoongesteld in museum Brabant Goedgemutst. Het tweede deelproject ‘Alle mutsen verzamelen’ is zoals eerdergenoemd een fotodocumentatieproject om nieuwe inzichten te krijgen in de bijzonderheid van de poffer en vrouwenmutsen in Brabant. Vanuit heel Brabant zijn er foto’s met verhalen ingestuurd die in 2010 in het Provinciehuis in ’s-Hertogenbosch zijn tentoongesteld. Het derde deelproject 'De poffer, vrouwentooi in Brabant' is een boek over de Poffer en vrouwenmutsen in Brabant dat in mei 2010 is gepresenteerd door prof. dr. Gerard Rooijakkers (Meertens Instituut Amsterdam en bijzonder hoogleraar Nederlandse Etnologie aan de Universiteit van Amsterdam). Hij heeft dit boek samengesteld en gebruikte daarvoor materiaal uit de deelprojecten fotodocumentatie en uit de ontwerpwedstrijd ‘Niet Pimpen maar Poffer. Deze succesvolle projecten zijn ook op landelijk niveau niet onopgemerkt gebleven. In 2011 ontving het museum de Eef Bosch – Van de Kolkprijs. Eef Bosch – Van de Kolkprijs Op 26 november 2011 ontving het museum de Eef Bosch - Van de Kolkprijs, een landelijke klederdrachtprijs; een onderscheiding als teken van waardering voor het werk op het terrein van behoud, studie en kennisoverdracht. De prijsuitreiking vond plaats in Arnhem in het Openluchtmuseum. De jury is lovend over de wijze waarop het Boxtelse museum de gemeenschap bij de activiteiten weet te betrekken. De activiteiten van het museum, uitgevoerd door een grote groep enthousiaste vrijwilligers, hebben veel mensen gemotiveerd om zich te verdiepen in de geschiedenis, gebruiken en gedachten van hun voorouders en om op eigentijdse wijze daarop te reageren. Dat is de grote verdienste van Museum Brabant Goedgemutst en daarom komt de Eef Bosch- van de Kolkprijs hem volkomen toe, aldus de jury. Aan Bernard Vekemans, de grote initiator van de stichting is het draaginsigne uitgereikt en via hem aan alle mensen die er bij betrokken zijn.

22


4.4.

Museum De Kleuskes

In dorpsmuseum De Kleuskes is het Brabantse familieleven en dat van de klompenmakers uit het dorp Liempde zichtbaar gemaakt. De oude karakteristieke Brabantse boerderij ingericht met stolpen, beelden, borden, biezematten stoelen en een met bedstee en goei kamer gesierd voorhuis, is nog immer in tact zoals het in 1982 verlaten werd. Het betreft de boerderij van wijlen kinderen Van der Velden. In Liempde beter bekend onder de naam ‘De Kleuskes’. In de oude karakteristieke Brabantse langgevel boerderij kan de bezoeker kennis maken met de laatste bewoners van dit pand. De collectie grotendeels bestaande uit de nalatenschap van de Kinderen van der Velden, in de volksmond De Kleuskes genoemd, wordt beheerd door de (heemkunde)stichting Kèk Liemt. Met behulp van unieke filmbeelden uit 1973, een diaserie en een levendig verhaal, wordt de bezoeker teruggevoerd naar het leven en werken van de Kleuskes. De bezoeker snuift als het ware het leven en het werken van het (Brabantse) Liempdse platteland van weleer op, waar de tijd lijkt te hebben stilgestaan en waar het klompen maken een noodzakelijke bijverdienste voor de winterdag betekende. Een bezoek aan het museum is te combineren met een groepswandeling door het dorp naar de twee beschermde dorpsgezichten en langs de talrijke rijks- en gemeentelijke monumenten: beelden en/of naar de oude stichtingsplek van de parochie Sint Jans Onthoofding (1603) aan de Kerkakkers nabij de oevers van de Dommel. Daarnaast kan ook onder begeleiding de kerkepadroute worden gefietst en gewandeld. Ontstaansgeschiedenis Op korte afstand van de expositieruimte woonde Nicolaas van der Velden. Vanwege zijn klein en stevig postuur werd hij in de volksmond Kloaske genoemd. Nicolaas (Kloaske) leefde van 1818 – 1908 en was getrouwd met Maria van de Laar en had twee zonen waarvan de jongste priester werd. De oudste zoon Petrus werd geboren op 9 augustus 1852 en werd al gauw Piet van Kloaske genoemd. Piet trad in de voetsporen van zijn vader en werd boer. Hij trouwde met Bertha Schoenmakers en kreeg twee zonen en drie dochters. Toen de oudste 18 jaar was en de jongste 9, stierf moeder en drie jaar later vader. Een beroerde situatie voor de ‘Kleuskes’ zoals ze al snel werden genoemd. Enkel tante Dora leefde nog. Nadat er aan haar woning een stal en een schuur waren aangebouwd, gingen de ‘Kleuskes’ bij haar wonen. Na haar dood in 1919 leefden de ‘Kleuskes’ hier, voor en met elkaar, samen met een arbeider, een paard, een paar koeien, een varken, een paar kippen en een haan. In 1982 overleed de laatste Kleuske. Bij testament hadden de Kleuskes bepaald dat een deel van hun bezittingen dienstbaar gemaakt moest worden aan de Liempse gemeenschap. De stichting Kinderen van der Velden werd opgericht en gaf de wensen van de Kleuskes gestalte. De boerderij is immer nog in tact zoals het in 1982 werd verlaten. In de stal klinken nu de houten sleegers van de beugelclub. De hooizolder is in 1989 ingericht als tentoonstellingsruimte met medewerking van de voormalige gemeente Liempde en wordt beheerd door de plaatselijk (heemkunde)stichting Kèk Liemt. Zij huurt het voormalige hooizoldergedeelte van de boerderij van de beheersstichting Kinderen Van der Velden.

23


4.5.

Museum De Canonye

In dit Kanunnikenhuisje is museum De Canonye gevestigd. Het museum heeft in haar collectie een verzameling voorwerpen over het leven van de Boxtelse Kanunniken. Het gaat hier om een particuliere verzameling die in beheer is van stichting De Canonye. De Boxtelse Sint-Petruskerk kreeg in 1493 een kapittel (bestuur van een bisdom) met 9 kanunniken (wereldgeestelijke, koorheer). De kanunniken die dagelijks in de kerk de mis opdroegen en de getijden zongen, woonden in de nabijheid van de kerk. Een van de huisjes waar zij woonden is het Kanunnikenhuisje. Het Kanunnikenhuisje werd omstreeks 1600 gebouwd. Het gebouwtje is opgenomen in het register van beschermde monumenten. Ontstaansgeschiedenis Het kerkbestuur van de parochie Sint Petrus heeft met goedkeuring van het bisdom het Kanunnikenhuisje Duinenaal 9 in 1975 aan de gemeente te koop aangeboden. De bestemming van het huisje mocht echter niet in strijd zijn met gebruik, gewoonten en bestemming van het naastgelegen kerkgebouw. Nadat de gemeente aan het kerkbestuur liet weten het voornemen te hebben er een gepaste woonbestemming aan te geven, na restauratie onder handhaving van de karakteristiek die er door de Rijksdienst voor de Monumentenzorg aan wordt gegeven, werd de gemeente Boxtel 24 april 1978 de eigenaar van het Kanunnikenhuisje Duinenaal 9. Eind april 1989 werd het gebouwtje door brand verwoest. Het Kanunnikenhuisje, dat in slechte staat van onderhoud verkeerde, stond vóór de catastrofale brand in 1989 al jarenlang op de lijst van ‘voor restauratie in aanmerking komende panden’ van de Rijksdienst voor Monumentenzorg. De werkgroep ‘Kanunnikenhuisje’ heeft zich vanaf 1989 in opdracht van de gemeente gebogen over de vraag wat voor bestemming het historisch pandje na wederopbouw zou kunnen krijgen. Contacten met de heer Zonnenberg, kanunnik van de Middeleeuwse ‘orden des heiligen Cruise’ thans orde der Kruisheren genaamd, hebben geleid tot het idee het huisje in te richten als museum in combinatie met bewoning. De werkgroep ‘Kanunnikenhuisje’ en de stichting van de orde der Kruisheren waartoe de heer Zonnenberg beide behoorde, staan achter het idee van hem om een gedeelte van het Kanunnikenhuisje in te richten als woning en museum met diverse voorwerpen en kledingstukken uit de periode van het Kanunnikendom en de kruisridderstijd. Op vrijdag 29 januari 1993 is de restauratie van het Kanunnikenhuisje voltooid en wordt het huisje voor bewoning en als museum in gebruik genomen door pater Zonnenberg (eigenaar de museumcollectie) en zuster De Groot. De werkgroep ‘Kanunnikenhuisje’ vormde zich om tot stichting die het beheer en de exploitatie van het Kanunnikenmuseum tot doel heeft, wat later leidde tot de huidige stichting De Canonye.

24


4.6.

Historisch Museum Piet Dorenbosch

Op de Markt staat het gebouw ‘t Hofje. Dit is gebouwd door Magdalena van der Stappen, een rijke weldoenster. Het Hofje deed van 1646 tot circa 1970 dienst als wooncomplex voor bejaarde vrouwen. Momenteel wordt het voorste gedeelte van het vrouwengasthuis gebruikt door de VVV en in het achterste gedeelte zijn Gilde Sint Barbara en Sint Joris en het Historisch Museum Piet Dorenbosch gevestigd. Het museum is genoemd naar een van de grootste kenners van de Boxtelse geschiedenis. Het museum heeft naast een permanente tentoonstelling over de geschiedenis van Boxtel, jaarlijks een aantal thema-exposities over typisch Boxtelse actuele onderwerpen. De collectie van Historisch Museum Piet Dorenbosch verhuist in 2013 naar het museale gedeelte (de vroegere aula van de Bracbant-havo) van het Ursulagebouw samen met de collecties van museum Gaudete, Hendrik Verhees en Gilde Sint Barbara en Sint Joris. Deze vier collecties worden ondergebracht onder een dak. Ontstaansgeschiedenis Met het Historisch Museum Piet Dorenbosch is gehoor gegeven aan de wensen van één van de grootste kenners van de Boxtelse geschiedenis: Piet Dorenbosch (1903 – 1990). In 1992 gaven Theo van den Aker, Jan Swinkels en Bernard Vekemans de eerste aanzet voor dit museum. Weliswaar werd in eerste instantie gedacht aan een oudheidkamer, maar dit idee werd al snel verlaten omdat die er in de omgeving al diverse waren en het ook als iets ‘te beperkts’ werd gezien. Daarom werd besloten er een historisch museum van te maken, waar tentoonstellingen over het verleden en heden van de Boxtelse geschiedenis getoond kunnen worden. Begin 1995 werden door de initiatiefnemers bestuursleden aangezocht, die de oprichting van een historisch museum verder zouden afronden. Op 27 maart 1995 werd tijdens een vergadering besloten een stichting op te richten, die het beheer ging voeren over het historisch museum. In de maanden die volgden werden besprekingen gevoerd met het gemeentebestuur en het bestuur van de VVV Boxtel (de huurder van het pand ’t Hofje) over de huisvesting, subsidie in de huisvestingslasten en de oprichtingsstatuten. Er werden medewerkers voor het museum aangezocht en sponsoren voor bijdragen voor de inrichting. Al deze activiteiten hebben ertoe geleid dat de stichting op 1 mei 1995 de beschikking kreeg over het achterste gedeelte van ’t Hofje en op 24 juni 1995 werd de eerste tentoonstelling geopend. Op 22 september 1995 werd door burgemeester Van Homelen de officiële opening van het museum verricht en de naam Historisch Museum Piet Dorenbosch onthuld. Het museum heeft de naam gekregen van de vroegere gemeentesecretaris van Boxtel, die zich bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt op het gebied van geschiedschrijving in het Boxtelse historische en culturele leven. Om tot een naam voor het museum te komen, is een prijsvraag uitgeschreven waaraan een 20-tal inwoners van Boxtel hebben deelgenomen en dit leverde de naam Piet Dorenbosch op.

25


4.7.

Museum Gaudete voor Volksdevotie

Museum Gaudete voor volksdevotie is een collectie van Ben van der Ven 1929 – 2012 (zie foto) en bestaat uit een verzameling religieuze voorwerpen uit 1700-1950 zoals heiligenbeelden, rozenkransen, medailles, communie- en bedevaartsouvenirs, kerkelijke kunst en bijbels en handgemaakte kerststallen. De collectie is zeer omvangrijk en geeft een goed beeld van het 'Rijke Roomsche Leven', het religieuze verleden van Zuid-Nederland en daarmee van een belangrijk deel van de Nederlandse cultuurhistorie. Het is een unieke verzameling devotionalia met Boxtelse inslag. Dit particuliere erfgoed wil de gemeente behouden voor de toekomst. Het eigendom van de collectie van museum Gaudete is in 2010 onder voorwaarden aan de gemeente Boxtel overgedragen met als doel de collectie voor de toekomst te waarborgen en aan het publiek tentoon te stellen. De hieraan gekoppelde voorwaarden zijn: • de collectie van museum Gaudete wordt opgenomen in de gezamenlijke huisvesting museum Boxtel; • daarin krijgt de collectie een prominente plaats; • de tentoongestelde collectie krijgt de naam de Van de Ven collectie; • het voorzien van een informatiebord over de persoon Van de Ven als oprichter van de collectie. Bovenstaande afspraken zijn vastgelegd in een document tussen de gemeente en de heer Van der Ven d.d. 9 november 2010, dat als bijlage 2 (blz.40) aan deze notitie is toegevoegd. Voor het beheer en behoud van de collectie is in opdracht van de gemeente in 2010 de stichting behoud en beheer collectie Gaudete opgericht. De collectie van museum Gaudete is door de stichting zorgvuldig verpakt, geregistreerd, verhuist en opgeslagen. Sinds eind 2010 is de collectie kosteloos opgeslagen in de voormalige wasserij Blanca van Bernard Vekemans in afwachting van een permanente huisvesting in het Ursuslagebouw. Ontstaansgeschiedenis Ben van der Ven groeide op in een smederij aan de Einhovenseweg, waar hij zelf een fietsenzaak heeft gehad. Vanwege zijn liefde voor religieuze objecten en beelden uit het Rijke Roomsche leven begon hij in 1968 deze voorwerpen te verzamelen en in 1991 bracht Ben van der Ven ze onder in de oude fietsenmakerij naast zijn huis aan de Eindhovenseweg. De particuliere collectie museum Gaudete is in 2010 door de gemeente gekocht om het religieuze erfgoed voor de toekomst in Boxtel te kunnen behouden. De collectie is sinds eind 2010 kosteloos opgeslagen in het gebouw van de voormalige wasserij Blanca van Bernard Vekemans in afwachting op permanente huisvesting in het Ursulagebouw. Het is de bedoeling om zowel het eigendom als het beheer en behoud van de collectie over te dragen aan de nieuwe stichting in oprichting voor een centrale huisvesting van de vier bestaande Boxtelse museale collecties.

26


4.8.

Collectie Hendrik Verhees

Stichting ‘Cultuurgeschiedenis Boxtel-Meierij Hendrik Verhees’ beheert een collectie over de architect, landmeter en politicus Hendrik Verhees (1744 – 1813). Verhees had een brede belangstelling en kennis die hem gaandeweg brachten naar bestuurlijke posten op lokaal, regionaal en zelfs nationaal niveau. Van zijn hand zijn een aanzienlijk aantal gebouwen, kaarten en schetsen bewaard gebleven. Aan de hand van een aantal panelen met tekst en afbeeldingen, waaronder kaarten van zijn hand, wordt een beeld geschetst van Boxtelaar Hendrik Verhees. Na de onthulling in 2010 van het kunstwerk De Passer van Verhees ‘De maat der dingen’ van kunstenaar Karin Colen op rotonde De Goor, het verschijnen van het standaardwerk 'Op de kaart gezet' van historicus Hans Pel, een mobiele expositie, een onderwijspakket, een wandelen fietsroute, werkt stichting Cultuurgeschiedenis Boxtel-Meierij Hendrik Verhees in afstemming met de gemeente momenteel aan de laatste projecten rondom Hendrik Verhees (1744-1813). Het doel is om vanaf het jubileumjaar 2013 Hendrik Verhees op een verantwoorde manier herkenbaar, voelbaar en tastbaar te verankeren in de Boxtelse samenleving door het realiseren van diverse projecten waaronder het uitgeven van een herdenkingsboek over Hendrik Verhees, het plaatsen van historische lantaarns en herinneringspanelen, i.s.m. Kunststichting Boxtel (KSB) het vormgeven en plaatsen van een Hendrik Verhees kunstwerk bij Princelant en het realiseren van een permanent onderkomen van de mobiele expositie over Hendrik Verhees met behoud van de mogelijkheid tot het uitlenen van de expositie. De museale collectie van stichting Cultuurgeschiedenis Boxtel-Meierij Hendrik Verhees wordt in 2013 ondergebracht in het museale gedeelte (de vroegere aula van de Bracbant-havo) van het Ursulagebouw samen met de collecties van museum Gaudete, Historisch Museum Piet Dorenbosch en Gilde Sint Barbara en Sint Joris. Deze vier collecties worden ondergebracht onder een dak. Ontstaansgeschiedenis Stichting Cultuurgeschiedenis Boxtel-Meierij Hendrik Verhees is opgericht op 17 december 2003. Begin 2003 nam de toenmalig wethouder Ger van den Oetelaar het initiatief teneinde Boxtelaar Hendrik Verhees (1744-1813) de aandacht te geven die hem toekomt. Hij organiseerde daartoe een aantal bijeenkomsten op het gemeentehuis. Gaandeweg het jaar haakten steeds meer Boxtelaren aan. Er werd tijdens brainstormsessies nagedacht op welke wijze het initiatief gestalte zou kunnen krijgen. Dit resulteerde in een lijst met een groot aantal voorstellen en ideeën. Najaar 2003 kwam het moment dat een organisatievorm gekozen èn bemand moest gaan worden. Dat zou een rechtspersoon moeten zijn, onder meer het mogelijk te kunnen maken de noodzakelijke fondsen te werven. Er werd gekozen voor de stichtingsvorm. Omdat destijds al een stichting met de naam 'Hendrik Verhees' bestond, moest noodgedwongen worden gekozen voor een andere naam.

27


4.9.

Collectie van Gilde Sint Barbara en Sint Joris

Gilde Sint Barbara en Sint Joris is gevestigd in het gebouw ‘t Hofje bij het Historisch Museum Piet Dorenbosch. Het Gilde schetst met zijn collectie een beeld van de hedendaagse gilden, maar ook van de gilden die vanaf de Middeleeuwen tot ongeveer 1900 hebben bestaan. De collectie van vereniging Gilde Sint Barbara en Sint Joris wordt in 2013 ondergebracht in het museale gedeelte (de vroegere aula van de Bracbant-havo) van het Ursulagebouw samen met de collecties van museum Gaudete, Historisch Museum Piet Dorenbosch en Hendrik Verhees. Deze vier collecties worden samengevoegd onder een dak. Ontstaansgeschiedenis Vanaf de late Middeleeuwen tot het einde van de negentiende eeuw bestond in Boxtel een aantal schuttersgilden. Tussen 1800 en 1900 zijn de Boxtelse schuttersgilden allemaal verdwenen. Op vier december 1996 is het Gilde Sint Barbara en Sint Joris heropgericht. Nadat al enkele jaren de roep om de heroprichting van een schuttersgilde in Boxtel had geklonken, namen twee gildebroeders hiertoe in het najaar van 1995 het initiatief. Burgemeester Van Homelen, die een jaar eerder al een boekje had laten schrijven over de vroegere vier Boxtelse gilden, zegde zijn steun toe. Tijdens een lezing door de Eindhovense gildekenner Johan Oomen in 1996, bleek in de raadzaal van het gemeentehuis dat enkele tientallen Boxtelaren het idee omarmden. In maart volgde een eerste vergadering en werd besloten voorbereidingen te treffen tot de daadwerkelijke oprichting. Op 4 december 1996, op de naamdag van Sint-Barbara, legden ruim dertig Boxtelaren in de ridderzaal van kasteel Stapelen een eed af op de bijbel en ondertekenden zij ‘de caert’, de nieuwe statuten met daarin typische kenmerken van het eeuwenoude gildewezen. De heroprichting van de Boxtelse schuts was daarmee een feit. Als logo werd een wapenschild gekozen dat in het eerste en vierde kwartier (linksboven en rechtsonder dus) respectievelijk het wapen herbergt van Boxtel en Brabant. Het tweede kwartier (rechtsboven) is het wapenschild van de familie Van Ranst die heer en meester was in Boxtel op het moment dat het Sint-Jorisgilde in 1485 zijn eerste rechten kreeg. Linksonder, in het derde kwartier, staat het wapen van Van Horne, de adellijke familie die het vanaf 1526 in Boxtel voor het zeggen had en diverse gildereglementen bekrachtigde. Gilde Sint Barbara en Sint Joris heeft als enige vertegenwoordiger in de museale overleggen Boxtel een vereniging als organisatievorm. Daarnaast onderscheid zij zich van de overige partners doordat zij niet eerder een publiekstoegankelijke functie heeft met een expositie en/of -ruimte en openingstijden zoals de overige museale partners hebben.

28


5.

Financiën

Samenvattende inleiding De gemeente Boxtel heeft 9 museale collecties. De collecties zijn ondergebracht bij een stichting, vereniging of de gemeente. Uit het (her)huisvestingsonderzoek Boxtelse musea van HEVO blijkt dat voor 4 van de 9 collecties centrale huisvesting voor de hand ligt: Historisch Museum Piet Dorenbosch, Gilde Sint Barbara en Sint Joris, Hendrik Verhees en museum Gaudete. De collectie van museum De Kleuskes is te sterk aan Liempde en aan de huidige locatie verbonden om centrale huisvesting te overwegen. De ruimte van museum De Kleuskes wordt gehuurd van de beheersstichting Kinderen Van der Velden. Wasch- en Strijkmususeum, museum Brabant Goedgemutst, het Oertijdmuseum en museum De Canonye zijn tevreden met de huidige huisvesting, waarvan de eerste drie genoemde musea zijn gevestigd in een pand dat in particulier bezit is. Museum De Canonye is gevestigd in een gemeentelijk pand, het Kanunnikenhuisje. 5.1. Gemeentelijke subsidie 2012 Van de bovenstaande negen museale collecties ontvangen drie stichtingen een structurele subsidie waarvan twee conform de Algemene Subsidieverordening (ASV) van Boxtel en een via het onderhoudsfonds. Opgemerkt dient te worden dat de vereniging Gilde Sint Barbara en Sint Joris om niet gevestigd is op de locatie van Historisch Museum Piet Dorenbosch. Overzicht huidige subsidies (prijspeil 2012): Conform ASV: 1. stichting Historisch Museum Piet Dorenbosch 2. (heemkunde)stichting Kèk Liemt Via het onderhoudsfonds: 3. stichting De Canonye TOTAAL gemeentelijke subsidie

€ €

4.622,00 2.521,00

€ €

1.384,00 8.527,00

Overzicht 1: exploitatiesubsidies musea 2012

Jaarlijks stelt de raad subsidieplafonds vast en maakt daarbij de wijze van verdeling van de beschikbare middelen bekend. In de regel valt dit qua tijdstip samen met de vaststelling van de begroting. In de Algemene wet bestuursrecht (Awb) zijn in artikel 4:25 tot en met 4:28 de belangrijkste bepalingen rondom het werken met een ‘subsidieplafond’ gegeven. Met het oog op de rechtszekerheid verlangt de Awb, dat het subsidieplafond bekend wordt gemaakt, voordat de periode waarop het betrekking heeft, ingaat. Zo kunnen potentiële aanvragers tijdig weten hoeveel geld beschikbaar is. Het college verstrekt subsidies voor het uitvoeren van activiteiten van door het college overeengekomen activiteiten op het gebied van diverse beleidsterreinen conform artikel 2 van de Algemene Subsidieverordening Boxtel 2010. De subsidie wordt niet verhoogd ten gevolge van gemeentelijke lasten. 5.1.1. Toelichting subsidie De Canonye Met ingang van 1 september 1992 wordt het Kanunnikenhuisje door de gemeente voor de symbolische huurprijs van € 1,- (als eigendomserkenning) per jaar verhuurd aan stichting De Canonye. De stichting draagt de inning van de maandelijkse huur over aan woonstichting St. Joseph. Tevens zijn beide stichtingen overeengekomen dat de woonstichting het dagelijkse onderhoud uitvoert. De kosten daarvoor compenseert woonstichting St. Joseph met de huuropbrengsten. Omdat deze geheel nodig zijn voor groot onderhoud, zijn er geen middelen over om de museumfunctie goed te behartigen. In vervolg hierop besloot het college van B&W tijdens zijn vergadering d.d. 24 november 2002 (regr. 0210718) een onderhoudsbijdrage beschikbaar te stellen aan stichting De Canonye, zodat er meer geld

29


overblijft voor andere zaken die verband houden met de exploitatie van het museum. De jaarlijkse gemeentelijke exploitatiebijdrage museum De Canonye is € 1.384,- (prijspeil 2012). Na vertrek van de eerste bewoners van het pand heeft stichting De Canonye met ingang van september 2003 een nieuwe conservator gevonden, die bereid is het woongedeelte te huren (ad € 395,- prijspeil 2003) en in overleg met de stichting en pater Zonneberg het museum op hoog niveau te houden en zo mogelijk uit te breiden. De jaarlijkse gemeentelijke kosten voor het Kanunnikenhuisje bedraagt € 1.710,47 en bestaat uit OZB eigendom, waterschapslasten, brand- en stormverzekering, storting in onderhoudsfonds. Een bedrag hiervan ad € 1.384,- voor exploitatiekosten museum wordt structureel aan stichting De Canonye betaalbaar gesteld. 5.1.2. Totale gemeentelijke bijdragen Boxtelse musea 2012 De huidige gemeentelijke bijdragen voor de Boxtelse musea in 2012 zijn € 8.853,47. Deze zijn als volgt opgebouwd: 1. 2. 3. 4.

stichting Historisch Museum Piet Dorenbosch (incl. huisvesting Gilde) (heemkunde)stichting Kèk Liemt stichting De Canonye kosten Kanunnikenhuisje

€ € € €

4.622,00 2.521,00 1.384,00 326,47

TOTAAL gemeentelijke bijdragen

€

8.853,47

Overzicht 2: gemeentelijke bijdragen musea (prijspeil 2012)

5.2. Indicatie exploitatiekosten Centrale Huisvesting Ursulagebouw In het bovenstaand overzicht zijn de exploitatiekosten voor een centrale huisvesting niet opgenomen omdat het museum nog niet in gebruik is vanwege de herinrichting- en verbouwingsactiviteiten van het Ursulagebouw in 2012. Om een inzicht te geven in de orde van de grootte van de kosten voor een centrale huisvesting in het museale gedeelte van het Ursulagebouw (zgn. Bufferruimte) is hieronder een financiële toelichting toegevoegd. De toevoeging komt uit het raadsvoorstel ‘Vervolgtraject museumbeleid Boxtel’ (31 mei 2011). 5.2.1. Exploitatiekosten De onderstaande indicatie is gebaseerd op de marges die gegeven zijn in de rapportage ‘Haalbaarheidsonderzoek (her)huisvesting Museumbeleid Boxtel’ d.d. 26 januari 2011. Voor de onderstaande berekening (zie onderstaand overzicht 3) is uitgegaan van de minimumbedragen (prijspeil 2011) zoals weergegeven op blz. 15 van de rapportage. De huurprijs per m2 van de Bufferrruimte bedraagt € 62,73 (prijspeil 2011). Dit is 25% meer dan het minimumbedrag vaste kosten (huur, rente, afschrijving) zoals opgenomen in de eerdergenoemde rapportage. Om een schatting te kunnen maken zijn de overige kosten van het minimumbedrag eveneens met 25% opgehoogd. Uit onderstaand overzicht wordt geschat dat de m2 exploitatie museale gedeelte van het Ursulagebouw € 125,50 bedraagt. De gegevens van onderstaande tabel (links) zijn overgenomen uit de rapportage ‘Haalbaarheidsonderzoek (her)huisvesting Museumbeleid Boxtel’ blz. 15.

per jaar kosten per m2 vaste kosten energiekosten onderhoudskosten admi. beheerkosten spec. bedrijfskosten TOTAAL

minimaal € 50,00 € 30,00 € 20,00 € € € 100,00

maximaal € 200,00 € 80,00 € 100,00 € 20,00 € 15,00 € 415,00

gemiddeld € 125,00 € 55,00 € 60,00 € 10,00 € 7,50 € 257,50

Overzicht 3: berekening m2 exploitatiekosten museale gedeelte (zgn. Bufferruimte) Ursulagebouw

30


geschat bedrag 25% boven minimumbedragen € 62,73 € 37,65 € 25,10

€

125,48

5.2.2. Huisvestingskosten clustering musea in Bufferruimte Uitgaande van € 125,50 per m2 exploitatiekosten is de totale geschatte exploitatiekosten (x 600 m2 Bufferruimte) € 75.300,- per jaar. De gemeente huurt sinds 2010 de Bufferruimte van het Ursulagebouw, waarvoor zij een huursom ad € 37.638,- (prijspeil 2011) betaalt aan woonstichting st. Joseph. Vanwege de herinrichting en verbouwing van het Ursulagebouw is het gedeelte dat bestemd is voor de centrale huisvesting musea sinds oktober 2011 tijdelijk in gebruikgenomen door ‘Delta Boxtel/de Twern, organisatie voor maatschappelijke diensten’, in afwachting van een terugkeer naar het verbouwde gedeelte van het gebouw. In het najaar van 2012 zal het gedeelte vrijkomen voor de huisvesting musea. De werkelijke exploitatiekosten voor het museum zullen bij het in gebruik zijn van het museum in 2013 duidelijk worden. Het museale gedeelte beschikt over een separate meterkast, waardoor de kosten voor het werkelijke energieverbruik door het museum inzichtelijk zijn. Voor de overige huisvestingslasten waaronder beheer, beveiliging, schoonmaak e.d. worden nog afspraken gemaakt over een mogelijke aansluiting bij de andere gebruikers van het Ursulagebouw. De ruimte die hiermee gecreëerd wordt, kan worden ingezet voor versterking van het Boxtelse museale veld (5.2.3.) en harmonisatie subsidiebeleid musea zoals beschreven bij 5.4. 5.2.3. Projectsubsidie Het beheren, behouden en waarborgen van het Boxtelse culturele erfgoed worden op dit moment gedaan op basis van vrijwillige inzet. Ondanks de grote economische waarde die het vrijwilligerswerk heeft, is het niet toereikend om het museale erfgoed voor Boxtel te kunnen behouden voor de toekomst. In de gemeentelijke begroting is daarom sinds 2011 structureel een projectsubsidie opgenomen om het museale veld te ondersteunen. Deze middelen zijn nodig om het Boxtelse museale veld te verankeren in de lokale en regionale samenleving door o.a. het samen organiseren van attractieve activiteiten, het uitbreiden van de samenwerking, ontwikkelen PR en promotiemateriaal Boxtelse musea, digitalisering en archivering van Boxtelse collectie-stukken en het blijven ontwikkelen van de Boxtelse musea. De kernwaarden zoals weergegeven in hoofdstuk 3 De maatschappelijke betekenis van musea vormen de uitgangspunten voor het afwegen van bestaande en nieuwe initiatieven. 5.3. Museale lasten aan de gemeente De gemeentelijke subsidie wordt verstrekt om het cultureel erfgoed voor Boxtel te behouden en aan het publiek tentoon te stellen. Zoals bij paragraaf 5.1. verstrekt het college subsidies voor het uitvoeren van activiteiten van door het college overeengekomen activiteiten. Het college subsidieert geen aparte kosten, zoals gemeentelijke belastingen. Omdat er vanuit het museale veld behoefte bestaat om te werken met kengetallen en gevraagd is om inzage te geven in de gemeentelijke lasten, is onderstaand overzicht gemaakt. De gegevens zijn gebaseerd op de huidige situatie (2012) waarin het museale gedeelte van het Ursulagebouw niet is opgenomen omdat deze gegevens nog niet beschikbaar zijn. In het onderstaand overzicht 4 zijn de gemeentelijke heffingen voor de Boxtelse musea weergegeven. Niet alle gegevens zijn werkelijk. Met betrekking tot de OZB zijn realistische indicaties gegeven indien er sprake is van een combinatiefunctie woning – museum. De musea Wasch- en Strijkmuseum en Brabant Goedgemutst komen in het overzicht als een museum voor. Overzicht van museale lasten aan de gemeente.

Kosten aan de gemeente Riool OZB - gebruik - eigendom Reinigingsrecht TOTAAL

De Groene Poort € 269,00

Wasch- & Strijk/ Goedgemutst € 164,00

De Kleuskes

€ € € €

€

1.556,00

€

€ €

333,20 2.053,20

€

1.179,00 1.475,00 166,00 3.089,00

€

164,00

65,00

€

43,00

65,00

€

207,00

Overzicht 4: gemeentelijke bijdragen musea (prijspeil 2012)

31

De Canonye


5.4. Op weg naar een uniforme subsidiestrategie Boxtelse Musea Verschillen in de ontstaansgeschiedenis van musea zijn bepalend geweest voor de huidige gemeentelijke subsidies en de wijze waarop deze verstrekt worden. Door deze historische ontwikkelingen is er geen uniformiteit in de huidige subsidiëring van de Boxtelse musea. Het is raadzaam om de komende jaren toe te werken naar het verkrijgen van een uniforme subsidiestrategie voor de Boxtelse musea en daarvoor het hanteren van kengetallen als uitgangspunt te gebruiken en het tevens als subsidievoorwaarde op te nemen. De gemeente is gestart om met haar gesubsidieerde partners prestatieafspraken met SMART-geformuleerde doelstellingen vorm te geven en deze afspraken vast te leggen in een prestatieovereenkomst. Hiermee is het mogelijk om o.a. de ontwikkelingen te volgen, te meten welke doelen er wel/niet bereikt zijn en in beeld te krijgen welke knelpunten er zijn. Tevens wordt voor beide partijen inzichtelijk wat van elkaar verwacht kan worden en wat niet. De prestatieafspraken worden jaarlijks geëvalueerd en weer voor het komende jaar vastgesteld. Ook met de gesubsidieerde musea zal een prestatieovereenkomst worden vormgegeven waarin opgenomen de kengetallen naar omvang en financiën. Het hanteren van kengetallen naar omvang en financiën geeft de mogelijkheid een realistisch beeld te krijgen van het effect van het museumbeleid 2013 – 2017 door jaarlijks de resultaten te meten, de musea met elkaar te vergelijken en het museumbeleid te evalueren en (tussentijds) bij te stellen. Er wordt voorgesteld het basisjaar 2013 als nulmeting te nemen en over dit jaar de onderstaande kengetallen te verzamelen. Kengetallen omvang musea: • aantal vierkante meters expositieoppervlak; • collectieomvang in aantal objecten; • aantal tijdelijke exposities; • aantal bezoekers; • aantal openingsuren; • aantal vrijwilligers. Kengetallen exploitatiecijfers: • directe eigen inkomsten (entreegelden); • indirecte inkomsten (horeca, museumwinkel, verhuring ruimte); • overige inkomsten (projectsubsidie, sponsoring, donatie/giften, etc.) • exploitatiesubsidie; • totale exploitatielasten (incl. afschrijving inrichting conform een nog af te stemmen afschrijvingssystematiek) De bovenstaande gegevens kunnen daarna gepresenteerd worden over het jaar 2013 waarmee de belangrijkste overeenkomsten en verschillen van de (gesubsidieerde) Boxtelse musea duidelijk worden. De huidige beschikbare gegevens van de Boxtelse musea zijn niet representatief (o.a. collecties zijn nog niet publiekstoegankelijk, huidige ontwikkelingen Ursulagebouw) om met elkaar te vergelijken. Om toch inzicht te geven in de huidige stand van zaken zijn op de volgende bladzijde bij paragraaf 5.5. Overzicht Boxtelse musea alle beschikbare gegevens van de Boxtelse musea in een overzicht geplaatst.

32


6.

Overzicht Boxtelse musea

De Groene Poort Oertijd/dinosaurusmuseum http://www.oertijdmuseum.nl

Wasch- en Strijkmuseum www.waschenstrijkmuseum.nl

Locatie

Collectie

Openingstijden en entree

Gemeentelijke subsidie en kosten museum

Bezoekersaantallen 2011

De Groene Poort Bosscheweg 80 5283 WB Boxtel Tel: 0411 - 616 861 [email protected]

Het grootste geologische museum van Nederland met een overzicht van de geschiedenis van de aarde, oertijdmuseum met collectie fossielen en dinosuarusparade met veel verschillende skeletten.

april t/m oktober dinsdag t/m zondag van 10.00 -17.00u, in november t/m maart: woensdag, zaterdag en zondag van 10.00 17.00u. Extra: indien nodig

gemeentelijke subsidie: • € 0,-

bezoekersaantallen 2011: • 29.500 betalende bezoekers • 1.200 scholieren

eigendom : particulier


Entree: Volwassenen: € 7,50 Kinderen 3 tot 12 jaar: € 5,-

Wasch- & strijkmuseum Stationsstraat 39 5281 GA Boxtel Tel: 0411 - 671 884 info@waschenstrijkmuseum. nl

Een overzicht van wassen en strijken gedurende ± 400 jaar. Handgemaakte ambachtelijke gebruiksvoorwerpen worden afgewisseld met kunst zoals schilderijen, etsen, gravures, tekeningen, beelden, meubelen enzovoort. Alles heeft met het thema wassen en strijken te maken.

maandag en woensdag van 13.00u – 17.00u. en op afspraak. Op zonen feestdagen is het museum gesloten


Brabant Goedgemutst www.brabantgoedgemutst.nl

Museum De Kleuskes www.liempde.info

Museum De Canonye

Brabant Goedgemutst Stationsstraat 39 5281 GA Boxtel Tel: 0411 - 671 884 [email protected]

eigendom: particulier . Brabant Goedgemutst is als collectie sinds 2008 ondergebracht in een monumentale woning van de familie Vekemans. In dit historische pand uit 1872 vindt de bezoeker een unieke collectie poffers, mutsen en klederdracht, die tussen 1850 en 1950 in NoordBrabant gedragen werden.


eigendom: particulier

Dorpsmuseum De Kleuskes Oude Dijk 21 5298 BA Liempde Tel: 0411 – 632 177 [email protected] [email protected]

De collectie bestaat grotendeels uit de nalatenschap van de Kinderen van der Velden, in de volksmond De Kleuskes genoemd. De Kleuskes zijn de laatste bewoners van dit pand. De bezoeker snuift als het ware het leven en werken op het (Brabantse) Liempdse platteland van weleer op.

eigendom: collectief


Museum De Canonye (Het Kanunnikenhuisje) Duinendaal 11 5281 AP Boxtel Tel: 0411 – 684 992

Een verzameling voorwerpen over het leven van de Kanunniken.


eigendom: particulier

Museum Piet Dorenbosch Markt 36 5281 AV Boxtel Tel: 0411 – 674 388 [email protected]

Permanente tentoonstelling over de geschiedenis van Boxtel, jaarlijks een aantal themaexposities over typisch Boxtelse actuele onderwerpen.



Entree: € 4,00 per persoon, inclusief een rondleiding, koffie/thee en een folder. Groepen groter dan 15 personen: € 3,00 per persoon. maandag en woensdag van 13.00u – 17.00u. en op afspraak. Op zonen feestdagen is het museum gesloten Entree: € 4,00 per persoon, inclusief een rondleiding, koffie/thee en een folder. Groepen groter dan 15 personen: € 3,00 per persoon. in de maanden juli, augustus en september elke 2e en 4e woensdag van de maand van 13.00u – 16.00u. Alle overige maanden: elke 1e woensdag van de maand van 13.00u – 16.00u. Buiten de openingstijden op afspraak.

1 mei tot en met 1 november, elke 2e zondag van de maand van 14.00u – 17.00u en volgens telefonische afspraak.

Geopend op elke 2e zaterdag en laatste zondag van de maand, vanaf 14.00 tot 16.00 uur. Groepen op afspraak Entree: gratis

Verzameling religieuze voorwerpen uit 1700-1950 o.a. heiligenbeelden, rozenkransen, medailles, communie- en bedevaartsouvenirs, kerkelijke kunst en bijbels en handgemaakte kerststallen.

Museum Gaudete voor Volksdevotie

Collectie Hendrik Verhees www.hendrikverheesboxtel.nl

Collectie Gilde www.sintbarbarasintjorisboxtel.nl

eigendom: n.v.t.


Stichting Cultuurgeschiedenis Boxtel-Meierij Hendrik Verhees p/a Händelstraat 27 5283 KM Boxtel Tel: 0411 – 673 973 [email protected]

Aan de hand van een aantal panelen met tekst en afbeeldingen, waaronder kaarten van zijn hand, wordt een beeld geschetst van Boxtelaar Hendrik Verhees.

eigendom: n.v.t.


Het Gilde schetst met zijn collectie een beeld van de hedendaagse gilden, maar ook van de gilden die vanaf de middeleeuwen tot ongeveer 1900 hebben bestaan.



gemeentelijke subsidie: • € 0,gemeentelijke heffingen: • € 2053,20 (incl. Wasch- en Strijkmuseum))

gemeentelijke subsidie: • € 2521 ,gemeentelijke heffingen: • 65,-

gemeentelijke subsidie: • € 1.384,-

gemeentelijke subsidie: • € 4622 ,gemeentelijke heffingen: • 76,-

gemeentelijke heffingen: • € 0,-

Op dit moment heeft het gilde geen openingstijden voor publiek en maakt hij geen deel uit van de publiektoegankelijke collecties. De collectie wordt per 2013 onder een dak gebracht met de overige drie collecties. Entree: n.v.t.

Overzicht 5: Boxtelse musea in schema


bezoekersaantallen 2011: • niet bekend

gemeentelijke heffingen: • € 207,-

Entree: n.v.t.

Entree: n.v.t.

bezoekersaantallen 2011: • 445 bezoekers expositieruimte en boerderij • 3 x met betalende groepen wandelen of fietsen Overigen: Omdat de expositieruimte enkel via een trap bereikbaar is, is de ruimte helaas niet geschikt voor gehandicapten.


Het tentoonstellen van de panelen is mogelijk in overleg met de stichting cultuurgeschiedenis BoxtelMeierij Hendrik Verhees.

bezoekersaantallen 2011: • 2.300 betalende bezoekers

gemeentelijke heffingen: • € 2053,20 (incl. Brabant Goedgemutst)

Collectie wordt tentoongesteld vanaf de opening van het museum (in oprichting) in 2013.

De collectie wordt per 2013 onder een dak gebracht met de overige drie collecties.

Gilde Sint Barbara en Sint Joris (vereniging) De Mulder 3 5283 ZV Boxtel Tel: 0411 – 684 739 [email protected]


Entree: gratis In combinatie met groepswandeling door het dorp of onder begeleiding fietsen of wandelen van kerkepadroute: tot 10 personen € 2,50 per persoon, vanaf 10 personen € 2,00 per persoon.

Entree: gratis

Historisch Museum Piet Dorenbosch

gemeentelijke heffingen: • € 3.089,-

gemeentelijke subsidie: • geen structurele subsidie maar ontvangt incidentele subsidie voor projecten verankering Hendrik Verhees vanaf 2013 in opdracht van de gemeente • € 5000,- (2012) gemeentelijke heffingen: • € 0,gemeentelijke subsidie: • € 0,• Huisvesting om niet bij museum Piet Dorenbosch gemeentelijke heffingen: • € 0,-

bezoekersaantallen 2011: • 1.062 • 1.200 externe tentoonstellingen

bezoekersaantallen 2011: • n.v.t. collectie is opgeslagen en wordt in 2011 en 2012 niet aan publiek tentoongesteld

bezoekersaantallen 2011: • niet bekend

bezoekersaantallen 2011: • n.v.t. heeft tot op heden nog geen publiekstoegankelijke functie.

7.

Actieplan Museumbeleid 2013 - 2017

Versterken van economische en maatschappelijke waarden De wereld is volop in beweging. De opkomst van internet en de sociale media bieden ons mogelijkheden om de eigen hulpbronnen en informatie online te organiseren en over grote afstanden beschikbaar te stellen en te raadplegen. Door het inkrimpen en/of wegvallen van subsidies en sponsorgelden worden we gedwongen creatiever te denken en te handelen om het huidige niveau te kunnen behouden. Deze maatschappelijke en economische ontwikkelingen vragen om nieuwe vormen van denken, handelen, samenwerken en organiseren. Musea worden vaak beoordeeld op het economisch rendement zonder hun maatschappelijke functie hierin mee te laten wegen. In deze nieuwe tijd van snelle ontwikkelingen en veranderingen is het van belang dat de Boxtelse musea hun maatschappelijke en economische waarden voor de Boxtelse gemeenschap sterker uitdragen en (beter) inspelen op de economische en maatschappelijke ontwikkelingen door nieuwe samenwerkingsvormen aan te gaan en te zoeken naar nieuwe inkomstenbronnen zodat hun voortbestaan voor de toekomst gewaarborgd blijft. Hierbij zal het ‘ontzamelen’ (wegdoen van onderdelen) van de collecties en entree heffen noodzakelijk zijn als ook het investeren in de toekomst: in de kinderen van nu en aan te sluiten bij hun belevingen ervaringswereld. De Boxtelse musea spelen naast hun maatschappelijke, informatieve en educatieve rol een voorname rol in het aantrekken van toeristen naar Boxtel. Dat doen zij doordat zij ervoor zorgdragen dat iedereen kan genieten van de collecties en tentoonstellingen door het vormgeven van een samenhangend programma en activiteitenaanbod, waarmee het toeristisch-recreatieve aanbod versterkt wordt. Het Oertiijdmuseum promoot het toeristischrecreatieve aanbod in de gemeente Boxtel met de extra toegevoegde voorziening van het informatiecentrum in het museumgebouw. Het museum is tevens een trekker van toeristen naar Boxtel met het grootste geologische museum van Nederland. Het museum weet de bezoeker voor een herhalingsbezoek aan zich te binden door het ontwikkelen en het aanbieden van aantrekkelijke arrangementen en educatieve trajecten. Ook stichting Museum Vekemans (het Wasch- & Strijkmuseum en Museum Brabant Goedgemutst) heeft in korte tijd landelijke bekendheid verworven door het versterken van haar aanbod, het verbreden van de samenwerking en de wijze waarop het museum de gemeenschap bij de activiteiten weet te betrekken. Stichting Museum Vekemans ontving hiervoor in 2011 de Eef Bosch - Van de Kolkprijs, een landelijke klederdrachtprijs. (Heemkunde)stichting Kèk Liemt (museum de Kleuskes) biedt de bezoeker de mogelijkheid het bezoek aan de expositie uit te breiden met een groepswandeling of fietstocht door het dorp. Dit zijn succesvolle voorbeelden waarmee de samenwerkende musea zich versterkt hebben en zich nog verder kunnen versterken. Door het verder ontwikkelen en stimuleren van de huidige samenwerking, de samenwerking uit te breiden naar andere partners, het ontwikkelen van aantrekkelijk (samengesteld) programma-aanbod/arrangementen met de regionale museale partners en partners die direct of indirect met toerisme en recreatie zijn verbonden, wordt de kwaliteit van het toeristisch-recreatieve aanbod versterkt zowel op lokaal als regionaal niveau. In het verlengde hiervan is het Programma van actiepunten op blz. 36 opgesteld voor de periode van 2013 tot 2017. Uitgangspunten van de onderstaande actiepunten zijn de 5 kernwaarden die op blz. 17 bij 3.6 Maatschappelijke allianties zijn beschreven. Er is gekozen om een globale tijdsplanning in het overzicht op te nemen omdat het lastig is in de toekomst te kijken en concreet aan te geven hoe en in welke tijdsvolgorde de realisering van de actiepunten kunnen plaatsvinden. In het structurele overleg met het Boxtelse museale veld zal het onderstaande Programma van actiepunten 2013 – 2017 bewaakt worden. Voor het realiseren van het programma is uitgegaan van het handhaven van de huidige structurele budgetten in de gemeentelijke begrotingen die als volgt zijn opgebouwd:


huidige structurele budgetten in de gemeentelijke begrotingen 1. 2. 3. 4. 5. 6.

stichting Historisch Museum Piet Dorenbosch (incl. huisvesting Gilde) (heemkunde)stichting Kèk Liemt stichting De Canonye kosten Kanunnikenhuisje projectenbudget voor versterking museale veld exploitatiebudget voor musea in Ursulagebouw TOTAAL

€ € € € € € €

4.622,00 2.521,00 1.384,00 326,47 10.000,00 75.300,00 94.153,47

Overzicht 7: structurele budgetten voor musea

• • • •

een budget ad € 10.000,- projectenbudget voor versterking museale veld Boxtel; een budget ad € 75.300,- voor de exploitatie van het museum in de Bufferruimte van het Ursulagebouw; een budget ad € 2.521,- aan stichting Kèk Liempt voor o.a. huisvestingskosten museum De Kleuskes; een budget ad € 4.622,- aan stichting Historisch Museum Piet Dorenbosch.

Het subsidiebedrag ad € 4.622,- voor huisvestingskosten die aan stichting Historisch Museum Piet Dorenbosch wordt verstrekt, vervalt vanaf het moment dat de gezamenlijke huisvesting van diverse Boxtelse museale collecties in het Ursulagebouw gerealiseerd is. Voorgesteld wordt om deze middelen in te zetten voor de realisering van het Programma van actiepunten. Met de uitvoering van het Programma van actiepunten en het verstrekken van kengetallen zoals beschreven in hoofdstuk 5. Financiën wordt inzichtelijk wat minimaal nodig is aan financiële middelen om het museum in het Ursulagebouw op een verantwoorde wijze te kunnen exploiteren, alsook wat nodig is aan gemeentelijke exploitatiesubsidie en extra nietgemeentelijke projectsubsidies, donaties en giften. Het is raadzaam om in te spelen op een mogelijke verdergaande bezuiniging in de culturele sector. In het voorjaar van 2014 zal het eerste jaar (2013) van het museumbeleid worden geëvalueerd en tevens de eerste kengetallen in beeld worden gebracht (nulmeting) m.n. voor het museum in het Ursulagebouw. In het voorjaar van 2015 wordt het tweede jaar geëvalueerd en de gegevens van 2013 en 2014 met elkaar vergeleken. In het najaar van 2015 wordt de raad geïnformeerd door middel van een rapportage ‘tussentijdse evaluatie museumbeleid 2013 – 2017’.

35

Museumbeleid gemeente Boxtel 2013 – 2017 (Caren Julien/BW2012)

Programma van Actiepunten 2013 – 2017

Onderwerp Centrale huisvesting

Actiepunten

• • • • • • • • • • • • • • •

Versterking samenwerking en museale veld

Gezamenlijke huisvesting realiseren in Bufferruimte van het Ursulagebouw Juridische vorm kiezen en vormgeven nieuwe stichting Stichtingsvorm en raad van toezicht vastleggen Samenwerkingsovereenkomst participanten afsluiten Bruikleenovereenkomsten vormgeven en vastleggen Gebruiksovereenkomst vormgeven en vastleggen Bedrijfsplan maken door nieuwe stichtingsbestuur Prestatieovereenkomst gemeente – stichtingsbestuur vormgeven en vastleggen Het ontwikkelen van een aantrekkelijk aanspreekbaar logo Het ontwikkelen van een makkelijk toegankelijke en moderne website Samenwerking met SintLucas over inrichting en digitalisering Samenwerking met SintLucas over aankleding trappenhuis Samenwerkingverband zoeken met onderwijs voor archivering collecties Acceptatiebeleid collecties vormgeven en vastleggen Vrijwilligersbeleid vormgeven en vastleggen

januari januari januari januari januari januari januari januari

2012 – maart 2013 2012 – maart 2013 2012 – maart 2013 2012 – maart 2013 2012 – maart 2013 2012 – maart 2013 2012 – maart 2013 2012 – maart 2013

januari 2012 – maart 2013 januari 2012 – maart 2013 januari 2012 – maart 2013 januari 2012 – maart 2013 januari 2012 – maart 2013 maart 2013 - december 2013 maart 2013 - december 2013 januari 2013 – december 2017

•

het structureel overleg tussen de gemeente en de musea voortzetten waarin de 5 kernwaarden van de maatschappelijke betekenis van musea de rode draad vormt samenwerking aangaan met andere beleidsterreinen naar nieuwe allianties met de maatschappij zoeken, om zo nieuw evenwicht tussen particulier initiatief, overheid en markt te vinden gezamenlijk op een eigentijdse en innovatieve wijze investeren in de waarde van musea voor de toerist, de inwoner en het onderwijs door het ontwikkelen dynamische tentoonstellingen en eigentijdse presentatie op basis van samenwerking, projecten en arrangementen realiseren gericht op de kwaliteitsverbetering van de Boxtelse musea en die ten gunste zijn van toeristen, inwoners en onderwijs het vormgeven van een museaal vrijwilligersbeleid en het binden van vrijwilligers het in beeld brengen van de behoefte aan deskundigheidsbevordering, die gericht is op het verbeteren van het functioneren van het museum het tot stand brengen en het onderhouden van sociale en professionele netwerken vrijwilligerswerk de relatie met het onderwijs aangaan voor de uitvoering van de maatschappelijke stages attractieve educatieve programma’s en projecten voor de toerist vormgeven onderzoeken mogelijkheden Boxtels museaal strippenkaart educatieve programma’s en projecten voor het primair en voortgezet onderwijs vormgeven (het onderwijs binden) Investeren in kinderen door kinderconcepten te ontwikkelen (waaronder zelfstandige programma’s, familie – en kindertentoonstellingen, speciale kinderactiviteiten) onderzoeken wat meerwaarde is van de status ‘geregistreerd museum’ voor de Boxtelse musea harmonisatie subsidie participerende Boxtelse musea

•

het opzetten van een eigentijdse promotie voor de Boxtelse musea

januari 2013 – december 2013

• • •

het inzetten van sociale media zoals twitter en facebook het onderhouden van sociale media het investeren in een makkelijk toegankelijke moderne en uitnodigende website het onderhouden van een makkelijk toegankelijke moderne en uitnodigende website het in beeld brengen en uitdragen van de samenwerkingsverbanden van de Boxtelse musea het uitgeven van een moderne wervende en aantrekkelijke informatieve folder over de museale collecties Boxtel het continueren van een moderne wervende en aantrekkelijke informatieve folder over de museale collecties Boxtel het breed promoten van de projecten en arrangementen die door de samenwerkende musea zijn ontwikkeld en worden uitgevoerd, die ten gunste zijn van toeristen, inwoners en onderwijs het effectief en eigentijds promoten van en informeren over het bestaande Boxtelse museale aanbod, en samenwerkingsprojecten en arrangementen

januari 2013 – december 2013 januari 2014 – december 2017 januari 2013 – december 2014

•

• • •

•

• • • • • • • •

•

Promotie Boxtelse Musea

Tijdpad

• • • • •

•


januari 2013 – december 2013 januari 2013 – december 2013 januari 2013 – december 2015


januari 2013 – december 2013 januari 2013 – december 2013 januari 2013 – december 2017 januari 2013 – december 2013 januari 2013 – december 2015 januari 2013 – december 2015 januari 2013 – december 2016 januari 2013 – december 2014

januari 2013 – december 2014 januari 2013 – december 2016

januari 2014 – december 2017 januari 2013 – december 2014 Januari 2013 – december 2013 januari 2014 – december 2017 januari 2013 – december 2017


Bijlagen 1. Verslag d.d. 17 november 2011 (projectgroep Verankering en Continuïteit) 2. Overeenkomst overname collectie museum Gaudete 3. Bronnen


Bijlage 1

17 november 2011

Projectgroep Verankering en Continuïteit

Jacques Habraken Ruud van Nooijen René Fraaije Joep van den Akker Caren Julien

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

De werkgroep Verankering en Continuïteit heeft de volgende opdrachten: • het vormgeven van het museumbeleid; • het samenstellen van een attractief programma; • het promoten van de alle Boxtelse musea. Tijdens deze bijeenkomst wordt gestart met het vormgeven van het Museumbeleid. Daarvoor zijn het formuleren van een visie, doel en doelstellingen van belang. Visie Het museumbeleid Boxtel ondersteunt de Boxtelse musea om de museale collecties voor de toekomst te waarborgen en tentoon te stellen en bij te dragen aan het versterken van het culturele, recreatieve en toeristische veld van Boxtel. De Boxtelse musea spelen naast hun informatieve en educatieve rol een voorname rol in het aantrekken van toeristen naar Boxtel. Dat doen zij doordat zij ervoor zorg dragen dat iedereen kan genieten van de collecties en tentoonstellingen door een samenhangend programma en activiteitenaanbod vorm te geven waarbij ruimte is voor dwarsverbanden tussen oude, moderne en hedendaagse kunst, vormgeving en geschiedenis. Dit leidt tot eigenzinnige presentaties die allerlei collectieonderdelen in een verrassend perspectief plaatsen. Interventies door hedendaagse kunstenaars, ontwerpers en wetenschappers in de historische collecties zorgen voor een intrigerende aanvulling op de collecties en tentoonstellingen. Doel De gemeente Boxtel wil met het museumbeleid Boxtel inzichtelijk maken op welke wijze zij de Boxtelse musea ondersteunt en welke concrete beleidsmaatregelen er genomen worden om het Boxtelse museale veld verder te versterken en te ontwikkelen, zodat • toeristen en inwoners uitgedaagd worden om de Boxtelse musea te bezoeken; • het culturele erfgoed voor de toekomst gewaarborgd blijft; • bestaande en nieuwe initiatieven afgewogen en ontwikkeld kunnen worden. Voostel weegcriteria voor nieuwe initiatieven De 5 voorgestelde criteria zijn: • Collectie waarde • Verbindende waarde • Educatieve waarde • Belevingswaarde • Economische waarde.

38


Doelgroepen De Boxtelse musea richten zich op de toeristen, inwoners en het onderwijs. Wat is een museum? Museumdefinitie is conform de vertaling van de Britse museumdefinitie 2002 van de Vereniging van Zelfstandige Rijksmusea (VRM) vast: Een museum is onderdeel van het collectieve geheugen van de maatschappij. Een museum verwerft, documenteert en behoudt objecten en andere getuigenissen van de cultuur en de mens en diens omgeving en informeert daarover. Het museum ontwikkelt en bevordert kennis en biedt belevingen die alle zintuigen aanspreken. Het museum is toegankelijk voor het publiek en levert een bijdrage aan de ontwikkeling van de maatschappij. Het doel van het museum is kennis en inzicht te laten verwerven. Overige onderwerpen voor de beleidsnotitie • digitalisering: inventarisering & archivering; presenteren & beleving (bijv. QR-system waarmee via gsm-telefoons met camera’s internetverbinding mogelijk is); diverse website waaronder UITpunt, VVV, gemeente; • samenwerking Boxtel breed; • waarde benoemen van ieder museum afzonderlijk; • nulmeting (waar staan we nu en waar willen we naartoe d.m.v. kengetallen) • toetsingcriteria aansluiting nieuwe musea. Onderzoeken: • Boxtelse brede entreeheffing musea (museum strippenkaart|) • voor- en nadelen belastingplichtig zijn/worden; • meerwaarde ‘status geregistreerd museum’ Voorbeeld Doelstellingen (SMART) 2013 t/m 2016 voor prestatieafspraken diverse projecten • in 2013 zijn alle museum van ……. tot ……..(in een bepaalde periode) wekelijks op ……. (dezelfde dag) van ………. tot ……………. geopend; • in 2013 bedraagt het totaal aantal bezoekers aan de Boxtelse musea …… bezoekers waarvan ….% bezoekers tot en met 18 jaar en ….% bezoekers vanaf 18 jaar; • in 2013 hebben ………… scholieren gebruikgemaakt van museumschatjes; • eens per twee jaar organiseert elk museum een thema-expositie waarmee bezoekers worden uitgenodigd voor een herhalingsbezoek. Mogelijk kan dat soms een gezamenlijk thema zijn.

Overige afspraken • de gemeente heeft voorgesteld een bezoek te brengen aan een voorbeeld museum dat: meerdere collecties samenstelt; en de collecties op een moderne wijze tentoonstelt. Caren ontvangt suggesties hiervoor graag voor 12 december a.s.

Het volgende plenaire overleg museumbeleid vindt plaats op woensdag 14 december a.s. van 9.30u – 11.00u in het gemeentehuis van Boxtel.

39


Bijlage 2

40


Bijlage 3 Geraadpleegde bronnen: Kaderstelling Museumbeleid gemeente Boxtel (2009) http://www.boxtel.nl/fileadmin/Bestuur/Commissies/Maatschappelijke_Zaken/2009/090608/Kaderstel ling_museumbeleid.pdf Haalbaarheidsonderzoek (her)huisvesting Museumbeleid Boxtel (februari 2011), HEVO ’s Hertogenbosch http://www.boxtel.nl/fileadmin/Bestuur/Gemeenteraad/2011/20110531/1110143_museumbel eid_bijlage2.pdf Raadsvoorstel ‘Vervolgtraject museumbeleid Boxtel’ (31 mei 2011) http://www.boxtel.nl/fileadmin/Bestuur/Gemeenteraad/2011/20110531/1110143_museumbel eid.pdf Stap voor stap naar een veranderende toekomst, vrijwilligersbeleid gemeente Boxtel 2012 -2016 (november 2011) http://www.boxtel.nl/fileadmin/Bestuur/Beleid/Vrijwilligersbeleid_dec2011.pdf De maatschappelijke betekenis van musea, Meer dan waard (april 2011), DSP-groep in opdracht van de Nederlandse Museumvereniging http://www.museumvereniging.nl/LinkClick.aspx?fileticket=Bl3nccbQgDM%3D&tabid=334 Kinderen en museumbezoek, investeren in het publiek van de toekomst (2011) Nederlandse Museumbereniging http://www.museumvereniging.nl/LinkClick.aspx?fileticket=qCoIehSz_GE%3d&tabid=221 De poffer, vrouwentooi in Brabant – Gerard Rooijakkers (2010)

Strijk te kijk, vier eeuwen strijkbouten en andere soorten strijken plooigereedschappen – Ton van der Kreek (2009) Gedeeld Leiderschap: Veerkracht door nieuwe vormen van samenwerken, organiseren, leren en leiderschap – Jelle Dijkstra, Paul-Peter Feld (2011) Websites: www.oertijdmuseum.nl www.waschenstrijkmuseum.nl www.brabantgoedgemutst.nl www.liempde.info www.graafschap-middeleeuwen.nl/kerk/kapittel.html www.hendrikverheesboxtel.nl www.bhic.nl www.sintbarbarasintjorisboxtel.nl www.brabantsdagblad.nl www.mooiboxtel.nl www.brabantsheem.nl www.schattenvanbrabant.nl

41


Van verzamelen en beheer naar beleving, maatschappelijke relevantie en betekenis voor publiek

Recommend Documents