Preek over Zondag 44 Heid. Cat. (5e serie) Lezen: Nehemia 8:1-13 en 18. Herziene versie voor Emmen, 5 febr. 2012. Gemeente van Christus, Er was eens een crimineel figuur, laten we hem Hendrik noemen – geen brave Hendrik, nee, hij beroofde mensen. Als het moest met geweld. Hij had geen medelijden met slachtoffers. Of ze nu oud of jong waren, het kon hem niks schelen. Waar hij zijn zinnen op had gezet, moest en zou hij hebben. Een man vol slechte begeerten. Hendrik kende de bijbel niet. Ook niet het Tiende Gebod dat zo duidelijk zegt: ‘Zet je zinnen niet op wat van een ander is’. Op een dag kwam Hendrik thuis en zag hij tot zijn schrik dat zijn jongste dochter onder het bloed zat. Huilend vertelde ze het verhaal: een paar mannen met bivakmutsen op waren het huis binnengegaan, ze zochten haar vader. Omdat hij niet thuis was hadden ze haar mishandeld. Ze wisten dat ze daarmee Hendrik zelf pakten. Deze gebeurtenis raakte hem zo diep dat hij ging nadenken: ‘Wat die mannen hebben gedaan, heb ik ook vaak gedaan, mensen pijn doen. En waarom deed ik dat? Omdat ik per se wilde hebben waar ik m’n zinnen op had gezet. - Ik ben net zo slecht als die kerels die m’n dochter hebben mishandeld’. Hendrik leerde zichzelf kennen. Of hij de bijbel en zo ook God leerde kennen, zegt het verhaal niet. Het gaat nu over dat punt van: het slechte in jezelf leren zien. Of moet je soms zeggen: ik ben christen, ik ben gelovig, ik ben bekeerd, en daarmee is de zonde een gepasseerd station, da’s voorbij, hoef ik niet meer over na te denken? Er zijn nogal wat christenen die zo denken: zij zitten in de genadetrein naar Station Volmaaktheid. Station Begeerte en andere smerige stations zijn ze voorbij. [beamer: dia van mooie trein] Slechte begeerte is een gepasseerd station voor deze christenen. Daar komen ze nooit terug. Als dit waar is, hoeven de Tien Geboden ook niet meer regelmatig te worden voorgelezen in de kerk. Tuurlijk, de Tien Geboden zijn wel nuttig in de samenleving, in de politiek zeker nuttig. Maar in de kerk hoef je niet elke zondagmorgen Gods wet te horen. Als gelovigen zijn we immers al veel stations verder. Een ander geluid klinkt in Zondag 44: Station Begeerte - als je niet oppast kom je er zo maar weer op uit. De kern van de preek is dit: [beamer: God gebruikt de verkondiging van Zijn geboden met het doel dat we Hem en onszelf steeds beter leren kennen. Twee aandachtspunten: 1. het Tiende Gebod ontmaskert onze slechte begeerten; 2. alle Tien Geboden willen goede begeerten stimuleren.] 1) Om te beginnen leren we dit uit de bijbel: er zijn [beamer: twee soorten begeerten: slechte en goede.]
1
Misschien dat dit voor iemand nieuw is, omdat je altijd hebt gedacht: begeerte is altijd iets slechts. Nou, vaak wel. De Hendrik uit het beginverhaaltje moest en zou spullen roven. Begeerte is een sterke macht. Jozua 7 geeft de geschiedenis van de Israeliet Achan. Hij pikte een dure mantel, plus zilver en goud uit de stad Jericho. De HERE had heel streng gesproken: ‘Niemand van jullie mag iets pakken van de spullen die jullie vinden in Jericho. Het is allemaal van mij, voor mijn schatkamer. Want Ik verover de stad, jullie niet. Afblijven dus met je vingers’. Er was geen woord Frans bij. En toch...de begeerte was Achan te sterk. Hij overtrad Gods verbod en pakte mooie en dure spullen. Davids zoon Amnon werd gek van begeerte naar zijn stiefzus Tamar (2 Sam.12) en hij onteerde haar. Loeisterk is de begeerte. Slechte begeerte, daar hebben we het over: je zinnen zetten op en buiten zinnen raken door de vrouw, het huis, bezittingen van een ander. U merkt dat ik wat inga op wat de tekst van het Tiende Gebod betekent. Dat doe ik omdat dat in antwoord 113 niet uit de verf komt. Zondag 44 heeft wat teveel haast om bij het geheel van de Tien Geboden uit te komen. Als we ooit de HC in de revisie zouden doen, zou Zondag 44 er zeker heen mogen. Engelssprekende Gereformeerden, ik bedoel Presbyterianen, gaan in hun Kleine Westminster Catechismus wel in op het Tiende Gebod zelf: “Het tiende gebod verbiedt alle ontevredenheid met ons eigen bezit, dat we onze naaste zijn goed misgunnen of benijden, en alle onmatige gevoelens...t.o.v. van iets dat van hem is”. En het gebod is dan, positief: tevreden zijn met jezelf, je leven, je lot, je bezit. Dat laatste, tevreden zijn, is razend moeilijk. [beamer: het Tiende Gebod wil dan ook jouw, uw en mijn slechte begeerten ontmaskeren] Altijd maar meer willen, nooit genoeg, altijd het nieuwste model mobieltje, de laatste uitvinding, nog glimmender, nog groter TV scherm, nog snellere computer, met nog meer mogelijkheden....alsof de duivel ermee speelt. Maar nee, we gaan de duivel niet zomaar de schuld geven. Het zijn mijn eigen begeerten die me onrustig maken, het kwaad zit in mezelf. Tevreden zijn, dat vinden we te soft, da’s voor losers. Maar onze Schepper en Wetgever zegt: ‘Genoeg moet ook genoeg zijn! -Weg met het materialisme. -Je hebt nergens recht op, wees blij met wat je hebt = hebt gekregen. -Niet wat je hebt, maar wie je bent maakt je tot mens, tot waardevol schepsel’. Het Laatste Gebod is niet onbelangrijk. Om meer dan één reden. Een reden is dat dit gebod/verbod ons bepaalt bij ons innerlijk, ons hart. Al doe ik nog niets verkeerds, als ik er aan denk om dat verkeerde te doen, zondig ik al tegen God. Begeerte zit eerst in m’n gedachten, m’n hoofd, m’n geest, m’n hart. ‘Moeder van de daad’. Goed om te weten hoe God erover denkt, over die verborgen zonden van binnen. Ja, en goed dat dit Tiende Gebod nog steeds wordt verkondigd – elke zondagmorgen, en via catechismuspreken – dat ik m’n zondige aard (antw.115) steeds meer leer kennen, d.w.z de neiging van m’n menselijke natuur om te zondigen.
2
[beamer: Het Tiende Gebod ontmaskert me als zondaar. Het erge van mijn zondaar-zijn, het meest slechte, met name van dat begeren is: dat ik mezelf in het middelpunt zet] . Alles draait om mij. Ik wil, ik wil hebben wat van jou is. -Jij moet aan mij ondergeschikt zijn, nee, jij bént aan mij ondergeschikt. -Ik mag gewoon pakken wat van jou is. Zo zet het Tiende Gebod ons te kijk in ons egoïsme; we cirkelen om ons ego. Da’s slecht. Want daarmee doen we tekort aan de naaste. Ten diepste doen we God tekort als we onszelf in het middelpunt zetten. ‘Vereer geen andere goden’, het Eerste Gebod, dit komt terug in het Tiende Gebod: ‘Zet je zinnen niet op...wees niet een god voor jezelf’. Met het Tiende Gebod leert God me mezelf kennen. Heel belangrijk, want ik ben het Station Begeerte nog niet definitief voorbij. Soms pak ik de trein daarheen. Stom natuurlijk, ja, maar ook als kind van God doe ik stomme dingen. Als ik dát maar in de gaten heb. Zondekennis dus, het is niet een gepasseerd station voor christenen van nu. Ik heb wel eens aan belijdeniscatechisanten gevraagd of ze Zondag 44 niet te somber vonden – vooral antwoord 114. De meesten zeiden zoiets als: ‘Nee, Zondag 44 is realistisch. Het is gewoon waar: je bent nooit voorbij het Station Nederigheid. Je blijft een zondaar’. Zondekennis, da’s echt nodig omdat het echt bijbels is. Tegelijk vinden veel christenen vandaag zondekennis iets moeilijks. Hebben problemen met bijv. de uitdrukking: ‘Ik heb een afkeer van mezelf om mijn zonden’. Dit staat in het oudste avondmaalsformulier. Waarom hebben we er een probleem mee? Is het te negatief gezegd? Is het een gevoels-kwestie, want we willen zo graag positief denken en praten en complimentjes van God ontvangen: ‘Jij bent geweldig’? Elke dag complimentendag? Maar luister dan eens naar Psalm 51:5,7 en 19. [beamer: “Ik ken mijn wandaden, ik ben mij steeds van mijn zonden bewust… Ik was al schuldig toen ik werd geboren, al zondig toen mijn moeder mij ontving… Het offer voor God is een gebroken geest; een gebroken en verbrijzeld hart zult u, God niet verachten”.] Maak je klein voor God, altijd weer. En vooral ook dit: haat je zonden, met heel je hart. Heb jezelf lief als kind van God. Maar haat het kwaad in je hart, al die slechte begeerten. Dan zit je op de positieve weg van God. Kennis van je eigen zonden hebben is niet iets sombers. Je leert er God door kennen! Dat is nu precies ook het doel van de Tien Geboden: [beamer: God steeds beter leren kennen] En dan kun je antwoord 115 er zo bij pakken (lezen vanaf “en daardoor...”). We komen uit bij: goede begeerten!
3
Vergeving in Christus zoeken en goede werken en bidden om de genade van de Heilige Geest enz. We gaan daarvoor snel naar ons tweede aandachtspunt. 2) [beamer:Alle Tien Geboden willen goede begeerten stimuleren]. Het gaat dus over twee soorten begeerten vanmiddag; slechte en goede. Er zitten in de bijbel nl. twee lijnen, het kwaad, eigen kwaad moet je kennen (realisme), en het heil leren kennen, al het goede wat bij God is. Die twee bijbelse lijnen zitten in Zondag 44. Lijn 1: als bekeerd mens kan ik toch Gods geboden niet volbrengen. Nee, ik heb maar een begin van gehoorzaamheid richting God. Antwoord 114 is wat betreft een dieptepeiling. Staande tegenover God kan ik geen grote verhalen doen over mezelf. Daar pak ik Nehemia 8 even bij. De wet van God werd voorgelezen aan de Joden die waren teruggekeerd in het Beloofde Land, uit het Perzische Rijk. De tempel in Jeruzalem was al weer hersteld en de muren van de stad waren in restauratie. Maar dat was de buitenkant, gebouwen die hersteld waren. Nu de binnenkant, het innerlijk. Ezra las het verzamelde volk, kinderen erbij die in staat waren het te begrijpen (vs.2,!) de wet voor, Tien Geboden en alles eromheen. Vanaf zonsopgang tot de middag. Een lange preek. En ze luisterden aandachtig. Daarna werd de wet uitgelegd, vs.8 – net zoals wij dat doen met preken over de Tien Geboden, catechismuspreken. En dan iets heel bijzonders: het hele volk barstte in huilen uit (vs.9b) bij het horen van Gods geboden en verboden. – Ik zou dat wel eens willen meemaken, een huilende gemeente die huilt omdat ze beseft dat ze zoveel tegen God zondigt, telkens weer. Ach nee, ik moet naar mezelf kijken: hoe vaak heb ik zelf gehuild om m’n zonden? Ik hoef niet een huilende gemeente te zien. Sterker, in Nehemia 8 lees ik dat de leiders zeiden tegen de huilende mensen: ‘Stop toch met huilen, rouw niet, het is een heilige dag die een feestdag is. Ga feest vieren’. Betekent dat dat de bijbel huilen om je zonden verbiedt? Nee, huilen om je zonden is niet verboden door Nehemia 8. Psalm 51 wijst op verdriet bij de zondaar: een gebroken hart! Ik haal 2 Kor.7:10 erbij: [beamer: “Verdriet dat God geeft leidt tot inkeer…”] Dit vers wijst op de bijbelse droefheid. En daarvoor heeft God óók de Tien Geboden gegeven. Dit is dus de eerste lijn: je eigen kwaad leren kennen, je slechte begeerte. Maar dan lijn 2, in de bijbel en in Zondag 44: de goede begeerte naar God, naar vergeving, naar genade, naar gebed, naar vernieuwing – allemaal bijbelse woorden in antwoord 115. De Tien Geboden wijzen de weg naar God! Hoe dat kan? Dat kan omdat de wet ook functioneert in de dankbaarheid – naast de functie van kenbron van m’n ellende (Zondag 2). Hier is het Derde Deel van de catechismus: dankbaarheid, leven met God, leven voor God. Een nieuw leven, leven uit de Geest, uit genade. Dat leven, God wil dat we het zoeken, dat we Hem zoeken.
4
En [beamer: daarvoor gebruikt God de verkondiging van Zijn geboden (verboden). Dat we Hem steeds beter leren kennen] Leren kennen als de God van ons heil. Zondag 44 is geen somber stuk, maar geeft uitzicht op Gods heil. Precies wat we in Nehemia 8 lezen. De wet deed het volk huilen van berouw. Niet verkeerd. Maar Ezra, Nehemia en andere leiders zeiden op die dag van voorlezing van de wet: vandaag is het feest. Want God is onze Verlosser. Laten we ons wijden aan Hem. En als iemand zegt: hoe kun je nu de wet verbinden aan feest?, dan staat hier in Nehemia 8 het antwoord. Vers 18: op iedere dag van het feest werd de wet van God voorgelezen, 7 dagen lang. Daarom is het goed vast te houden aan de gereformeerde gewoonte van de zondagse voorlezing van de Tien Geboden – over preciese vormen kun je verder praten- want die gewoonte is bijbels. En catechismuspreken over die Tien Geboden, ook dat is vanuit Nehemia 8 helemaal een bijbelse gewoonte. Kern van het verhaal [beamer: God gebruikt de verkondiging van zijn geboden om ons – lijn 1 - zelfkennis te geven en – lijn 2 - kennis over Hemzelf te geven] Lijn 1: realistisch zijn over onszelf: we zitten vol slechte begeerte. Maar lijn 2: blij zijn met God die ons kracht kan en wil geven voor het goede leven, het leven met goede begeerten. Amen.
5
