Preek over Lucas 5:37-39. Lezen: Lucas 5:27-39. Geliefde brs. en zrs., geachte gasten, Fijnproevers, die weten dit: oude wijn is beter dan nieuwe. Ik hoor niet bij de fijnproevers, ik heb geen verstand van oude wijn en nieuwe wijn. Maar de Here Jezus heeft het in Lucas 5:39 over fijnproevers: ‘Niemand die oude wijn gedronken heeft, wil jonge; hij zegt: “De oude wijn is goed!”, beter zelfs’. [beamer: dia van wijnkelder met oude belegen wijnen] Oude wijn is belegen, mild, aangenaam voor het gehemelte, tongstrelend. Nieuwe wijn is scherp, koppig, nog niet uitgegist. Ik praat de kenners na. Over het verschil tussen oude en nieuwe wijn gaat het. In de beleving van veel mensen is nieuw altijd beter. ‘Nieuw’ is één van de meest misbruikte woorden, net als ‘liefde’. Nieuw! – een toverwoord. [beamer: dia 1 van nieuw] Reclamemensen en politici gebruiken het woord ‘nieuw’ heel graag. Een product is nieuw – geweldig! [beamer: dia van nieuw product]. Vaak is het enig nieuwe: voor hetzelfde geld minder waar/inhoud. Politici hebben het over: een nieuwe koers, nieuwe richting, een nieuw geluid, nieuw elan, nieuwe aanpak…allemaal oud bla-bla-bla. Beroemd voorbeeld: president Roosevelt met zijn ‘New Deal’. [beamer: dia] Bij wijn is het dus anders, oud is beter. Toch zegt de Here : juist omdat de nieuwe wijn scherp is, is ze goed – het slaat op Mij! Is er dan een tegenstelling tussen oud en nieuw? Er hangt in Lucas 5 wel vijandigheid in de lucht, tegen Jezus, tegen zijn leer en tegen zijn discipelen. Jezus is een nieuwlichter – ongunstig woord, dat kan met ‘nieuw’ ook, want ‘oud’ is zo vertrouwd. Hoe is dat bij ons? Willen we het graag bij het oude houden? We zullen in elk geval moeten nagaan wat hier met ‘oud’ en ‘nieuw’ wordt bedoeld. Kernboodschap: [beamer: Voor de fijnproevers is de nieuwe wijn = Jezus, Zoon van God, onaangenaam scherp. Het gaat over 1. de nieuwe tijd; en 2. de nieuwe stijl.] 1). Bijbelwoorden moet je proeven – om in de sfeer van wijn proeven te blijven. Wat proef je in Lucas 5? Ik zei het al: vijandigheid, kritiek. Even in schema (overgenomen uit een blad van het NBG): [beamer: A 5:17-26 B 5:27-35 C 5:36-39 B’ 6:1-5 A’ 6:6-11
Genezing van een verlamde (Kritiek op Jezus) Roeping van Levi en vraag over het vasten (Kritiek tegen de discipelen) Gelijkenis over oud en nieuw; kleren en wijn Plukken van aren op de sabbat (Kritiek tegen de discipelen) Genezing op de sabbat (Kritiek op Jezus) ]
Wat is de kritiek op de Here Jezus, in de voorafgaande verzen? Dat Hij zonden vergeeft (5:20, 31/32). 1
Dat Hij dus in feite op Gods stoel gaat zitten – wie kan zonden vergeven dan God alleen? (5:21). [beamer: Kritiek wordt hier verzet tegen Jezus als de Zoon van God.] Kritiek is er op Jezus’ missie om mensen, ook tollenaars en hoeren, nieuw leven te geven (5:32). De kritiek op de Here ontstaat ook omdat – zie de voorgaande verzen – Hij zichzelf zo duidelijk in het middelpunt neerzet. Bij de kwestie van het vasten – Jezus’ leerlingen doen dat niet – draait het eropuit dat alle tegenstanders van de Here snappen dat Hij de Bruidegom is, de hoofdpersoon. [beamer: Het draait om Jezus, om wie Hij is.] Dat moeten we vasthouden als we de kwestie van oud en nieuw gaan bekijken. We zoomen in op de vss.37-39, het tweede deel van wat één gelijkenis is. De boodschap : [beamer: wat nieuw is past niet bij of in wat oud is] Een lap van een nieuwe mantel past niet bij een oude mantel. En jonge, nieuwe wijn past niet in oude wijnzakken. Die jonge wijn is nog gistend, bruisend. Als die nieuwe wijn in al gebruikte wijnzakken komt, die al eens een gistingproces hebben meegemaakt, dan barsten die wijnzakken. Die kunnen niet nog eens een gisting aan. Risico: je verspilt de jonge wijn en de wijnzakken zijn waardeloos. Nu wordt vaak door uitleggers gezegd: het gaat over wat onverenigbaar is; oud en nieuw zijn onverenigbaar. Het nadeel van die visie is dat het lijkt of in de woorden van de Here er een tegenstelling tussen oud en nieuw zit. Zo’n tegenstelling zit er nou juist niet in. De Here zegt niet: oude wijn is fout. Even goed onthouden. Maar omgekeerd heeft Hij kritiek, in vs.39, op zijn tegenstanders die zeggen: de oude wijn alleen is goed. Daarmee prijst de Here dus de nieuwe wijn aan – wonderlijk! - tegenover de z.g. fijnproevers. Laten we nu een poging doen helder te krijgen wat oude wijn en wat nieuwe wijn is in dit onderwijs van de Here. Dan helpt het als we constateren dat er in de woorden van de Here een omslag is van oud naar nieuw. Deze omslag zit in Hemzelf – dat is het belangrijkste punt. Zijn tegenstanders willen Hem niet, blijven in het oude hangen. [beamer: want Hij is gekomen als de Zoon van God – dat is het nieuwe! De nieuwe wijn is Hijzelf, Middelaar van het Nieuwe Verbond.] Is het oude verbond fout? Is Mozes als middelaar van het oude verbond fout? Welnee, dat heeft de Here nooit gezegd! Wat is er dan wel aan de hand? [beamer: Het gaat om de nieuwe tijd!] In Gods reddingsplan zitten twee perioden, oude verbond en nieuwe. Daar zit geen absolute tegenstelling tussen. Het heeft iets van een tweetrapsraket – [beamer: dia van raket]. De eerste fase is die van het OT. Maar God gaat verder, met de tweede trap van de raket – en dat willen de Farizeeën niet zien. Ze willen Gods Zoon, de Nieuwe Middelaar van het Verbond, niet accepteren. 2
De nieuwe wijn willen ze niet eens proeven – ze vinden zichzelf fijnproevers. ‘De oude wijn is beter’, zeggen ze. Dat lezen we in vers 39 – allen Lucas heeft deze woorden! Bijzondere woorden. In vers 39 hebben we namelijk te doen met een citaat. Het is niet de mening van de Here zelf. Nee, Hij geeft de mening van zijn tegenstanders weer als Hij zegt ‘De oude wijn is goed’. In deze woorden zit de kritiek van de Here op hen. Zij hadden kritiek op Hem, nu komt Hij met kritiek in vs.39: jullie kennen de nieuwe tijd niet, nu Ik gekomen ben. ‘Het nieuwe is’, zegt de Here in Matt. 9:41,42, dit: “Ik ben meer dan Jona, meer dan Salomo..”. En met Hebr.3 begin: [beamer: ‘Ik ben meer dan Mozes. Daarom is de nieuwe wijn beter!] Is Jona fout, is Salomo fout? Is Mozes fout? Nee, maar Jezus met zijn verkondiging van Gods genade, en van het Koninkrijk is beter! Hij is de vervulling van het oude. Nieuwe tijd. Maar waarom dan het verzet tegen wat beter is? Dat heeft met het volgende te maken. In vs.37 zegt de Here tegen de Farizeeën: ‘Niemand – d.w.z. niemand die verstandig is – giet jonge wijn in oude leren zakken. Jonge wijn doe je in nieuwe zakken, vs.38. M.a.w., het nieuwe moet je wel radicaal omarmen, niet halverwege blijven staan, beetje van het oude, beetje van het nieuwe – nee, Ik ben er nu, Zoon van de Vader. Alleen, de nieuwe wijn is wel scherp. Ik neem het als beeld van de scherpe prediking van de Here. Voor veel Joden en hun leiders is [beamer: de nieuwe wijn onaangenaam scherp]. Jezus is veel te radicaal, je moet voor Hem kiezen als de ware Messias, en je moet zijn volgeling zijn. Dat is nog al wat: de regels van de Joodse leiders met hun 600 en nog wat geboden en verboden voldoen niet volgens deze rabbi Jezus. Hij zegt dat het gaat om geloof in Hem als de Redder door zijn offer. Alsof de offerdienst niet goed genoeg is. Zo praten de mensen en ze hebben de nieuwe tijd niet in de gaten. Of ze willen er niet aan omdat Jezus hun te scherp is. Ze laten alles bij het oude, bij de rabbijnen. Niet de nieuwe wijn van Jezus’ prediking. Inmiddels is het 2012 geworden. We leven in de fase van de tweede trap van de raket van Gods heil. [beamer: dia van de raket; 2x keer] De boodschap is gebleven: leef je ook in de nieuwe tijd? D.w.z. ben je een mens die Jezus als Gods Zoon aanneemt? Ben je een mens die bouwt op Hem als Unieke Redder, door zijn dood en opstanding. Of heb je het idee dat God je het vertrouwde afpakt (Liedboek 484:2!). Ik moet zelfs van het idee af dat ik mezelf kan redden via goede daden in de kerk en erbuiten! Ik moet het echt hebben van Jezus Christus! [beamer: De nieuwe wijn, het evangelie van Gods Zoon, botst op zelf-bedachte ‘evangelieën’ die Jezus’ evangelie onaangenaam scherp vinden.] De filosofie van de autonome mens die zelf het goede tot stand denkt te brengen – het is een oude wijnzak; 3
- de mentaliteit van de ego-tripperij; ik ben m’n eigen godje: een oude wijnzak; - de religieuze mens (Hindoe, Islamiet, schijnchristen) die zichzelf verlost : zelfverlossing is helemaal een oude wijnzak.[beamer: dia van wijnzak] De jonge wijn van Christus past er niet in. Weg met die oude, gebruikte wijnzakken. Drink van Jezus’ evangelie: “uit genade word je gered”. Boodschap voor de echte, de nederige fijnproevers. 2) Een tweede leerpunt komen we tegen in de gelijkenis van de Here. Nieuwe wijn hoort in nieuwe wijnzakken. Oftewel: [beamer: bij de nieuwe tijd hoort een nieuwe stijl]. De nieuwe wijnzakken die de Here noemt, dat is die nieuwe stijl. De Joodse mensen die met Hem verder willen, kunnen niet simpelweg hun oude Joodse gewoontes handhaven. Dat zien we ook in het NT gebeuren, de sabbat loslaten – al zal het langzaam zijn gegaan, de verandering. Veel uitleggers benadrukken dit punt: de oude vormen gaan voorbij. De levensstijl van de farizeeën en zelfs die van Johannes de Doper passen niet meer. Dat bleek in de vraag over het vasten. Nee, vasten past niet als de Bruidegom er is. Mag je niet vasten als christen? Jawel, maar dan moet het met Christus hebben te maken, en niet met vastgestelde vastendagen/-tijden. Daar zie je iets van die nieuwe stijl. Toch zou ik die nieuwe stijl op een ander punt willen zoeken. Nl. op het punt van [beamer: het nieuwe leven met Christus]. Vs.32 brengt me daarop. De nieuwe tijd is die van Christus als Redder: er is vergeving. Maar ook vernieuwing. Hier zit nou juist het radicale van zijn prediking. Dat is het scherpe, onaangename voor veel Joden, de eis van radicale bekering. Niet de status quo handhaven: het gaat wel goed zo, ik ben toch lekker goed bezig als synagogeganger. Maar achter Christus aan, knokken tegen je zonden, breken met de zonde, je oog uitrukken als dat je tot zonde verleidt, je hand afhakken.. [beamer: dia van handjes] Mensen, wat radicaal! Onaangenaam scherp, ook in 2012. Bepaald geen ‘feel good’/goed-gevoel-christendom bij de Here Jezus. Nee-zeggen tegen je zondig ik en dat soort dingen, toe maar. Bekering is zo lastig, het Kruis van Golgota is een aanstoot, schrijft de apostel Paulus later. We laten onszelf liever met rust dan dat we onszelf aanpakken. - Om eerlijk te worden tegenover de belastingdienst; - Om te vechten tegen seksuele zonden; - Om rookverslaving te proberen te doorbreken; - Om actiever worden in de wijk; - Om te praten met je gezin; - Om je kerkelijke bijdrage op peil te brengen… Allemaal zo moeilijk en lastig… Maar de Here Jezus is en blijft radicaal. 4
Omdat Hij is gekomen – nieuwe tijd - en omdat Hij de Zoon van God is, Heiland van Hardenberg e.o., daarom wil Hij in uw, jouw en mijn leven die nieuwe levensstijl. Een levensstijl op Hem gericht. Leefregels die bij Hem passen. Kijk, je zou even kunnen denken dat het bij oude wijn of nieuwe wijn drinken een kwestie van smaak is. Met als grote dooddoener: over smaak valt niet te twisten. Sommige kinderen houden van Fanta, anderen van Cola, weer anderen van Yogi. Ach maakt niks uit… Maar de Here trapt daar niet in. Hij zegt niet tegen de Farizeeën: nou ja, smaken verschillen, jullie de oude wijn en mijn discipelen de nieuwe. [beamer: 2 dia’s van wijnen] Nee, want dan zou er geen keuze nodig zijn. Maar omdat Hij de Enige Zoon van God, de Unieke, daarom moet er wel gekozen worden! Nieuwe wijn in nieuwe zakken. Dus niet tevreden zijn met je leventje van gisteren en eergisteren: kalmpies aan met je geloof, niet teveel je inspannen, je neemt je plekje in de kerk in en dat is het dan wel – Wees er niet tevreden mee. Besef het scherpe van Jezus’ onderwijs: wie niet vóór Mij is, is tegen Mij. [beamer: onaangenaam scherp] Niet een beetje vóór Jezus zijn. Nee, Hem omarmen in geloof. Radicaal orthodox zijn. Dat is wat onze tijd nodig heeft. Jezus volgen is meer dan wat regels volgen die je van huis uit hebt meegekregen, hoe goed die regels op zich mogen zijn. Regels kunnen al gauw buitenkantdingen zijn. Nieuwe wijn raakt het hart, onstuimig als het is. Dus, [beamer: om Jezus Christus’ wil leven in nieuwe stijl] Niet: domweg nieuwe dingen gaan doen. Niet: nieuwe vormen omdat we zo graag progressief willen zijn. Maar inderdaad, om Jezus Christus’ wil ons her-vormen waar het om Hem en van Hem moet. [beamer: Nieuwe vormen om Hem, want het draait om Hem. Dat was de kern in het eerste preekpunt, dat blijft de kern. De Bruidegom komt] Amen.
5
