LUCAS ONDERWIJS Studiedag PO druk bezocht! JAARVERSLAG pagina 5

het Jaarverslag LUCAS ONDERWIJS • 2007

Vierde jaargang • nummer 1 • zomer 2008 • abonnement gratis

Hofstad Mavo heeft de beste Haagse conciërge!

Studiedag PO druk bezocht!

Schoolteam Wereldwijzer wint Guus van Elsenprijs!

JAARVERSLAG pagina 4



VA N D E R E DAC T I E De wereld beweegt, zingt Wende Snijder. Ze kraakt, ze duwt, ze trekt. De wereld stond zeker niet stil in 2007. Op veel plekken op de aardbol is er van alles aan de hand. Ook in onderwijsland gebeurde er veel. Met name in het publieke debat ging een wijzende vinger uit naar de schoolbesturen en hun vernieuwingsdrang. Kloppen die beelden wel? Wie een kijkje neemt op de scholen, ziet direct dat er ook heel veel goed gaat. Dat kinderen plezier hebben in leren, dat ze zich ontwikkelen tot trotse en zelfstandige mensen, dat leerkrachten met plezier aan het werk zijn, hun trots halen uit hun bijdrage aan die ontwikkeling van dat kind. Dit jaarverslag geeft een inkijkje in onze scholen en hun activiteiten in het afgelopen jaar.

2007: Onderwijs in het publieke debat krijgen torenhoge accountantsfacturen gepresenteerd. Die cultuur van wantrouwen, vertaalt zich in een alsmaar groeiende verantwoordingslast. Daarmee worden middelen op last van de overheid onttrokken aan het primaire proces! Het effect daarvan is nog schadelijker dan de oude cultuur van over elkaar heen tuimelende circulaires. Die nieuwe gekte, daar moeten we vanaf.“

_____ ‘Leerkrachten die vernieuwend willen werken, ontwikkelen zichzelf én de leerlingen’ _____

Wij wensen u veel leesplezier. De redactie

Virtueel gedrag uitproberen Scholen willen de Time Out beter benutten. De computer kan daarbij helpen. Het project Van Time Out naar Try Out onderzoekt of kinderen met gedragsproblemen zich op een virtuele en visuele manier beter kunnen uitdrukken en zo hun eigen gedrag evalueren. Lees verder op pagina 5

Lopend leren Leren houdt niet op bij de deur van de school. Kinderen leren doorlopend. Met die gedachte werd gekeken naar mogelijkheden om formeel en informeel leren te koppelen. De Verkenner biedt uitkomst! Lees verder op pagina 6

Rijke Klussen en onderwijsarchitecten Zelf leermiddelen ontwerpen en leerlingen met complexe, levensechte opdrachten meer bij hun leerproces betrekken, was het doel van dit project bij de Esloo Onderwijsgroep. Op het College St. Paul werd dit verder uitgewerkt met het thema Gezonde Voeding. Lees verder op pagina 7

‘t Palet voor Guatemala Nadat hun eigen juf Esmeralda van dichtbij een kijkje in het Guatemalteekse onderwijs had genomen, besloten leerlingen van basisschool ‘t Palet om geld in te zamelen voor het project aldaar. Lees verder op pagina 8

Haagse buurtschool Steeds meer betrekken scholen hun omgeving bij het onderwijs. Twee schoolvoorbeelden - de Vuurvlinder en Esloo PrO - over het ontwikkelen van wijkperspectief om meer kansen te creëren voor leerlingen. Lees verder op pagina 9

Fotografie Lou Wolfs

“Een bewogen jaar, voor veel scholen, maar ook voor de centrale organisatie,“ bestempelt bestuursvoorzitter Huub van Blijswijk het afgelopen jaar tijdens het interview. Van Blijswijk verwijst met die opmerking vooral naar het herontwerp en de gevolgen voor de organisatie. Maar 2007 kenmerkte zich ook door veel debat over onderwijs. Een uitermate positieve ontwikkeling is het meer dan gemiddeld gestegen leerlingaantal op de scholen. Met name voor de medewerkers op centraal niveau was de reorganisatie het allesoverheersende thema van 2007. In het afgelopen jaar werd bij Lucas Onderwijs het eerder in gang gezette herontwerp doorgevoerd. Daarbij kwam veel emotie om de hoek kijken. “Bij de implementatie van het herontwerp ging er veel op de schop,” vertelt Van Blijswijk. “Een ingrijpend proces, dat erg lang duurde. Mensen verkeerden lange tijd in onzekerheid. Toen de duidelijkheid er eenmaal was, brak een periode aan van afscheid nemen en kennismaken. Medewerkers verlieten de organisatie en nieuwe collega‘s traden aan.” Herontwerp Is het herontwerp afgerond? “Die vraag krijgen we vaker,“ zegt Hein van Asseldonk. “Ik denk echter dat dit een proces is dat nooit meer echt klaar zal zijn. Vanuit een nieuw perspectief is het herontwerp ontstaan. Dat gaan we straks evalueren, aanpassen en weer evalueren. Voortdurende verandering van de samenleving vraagt ook om meer flexibiliteit op organisatieniveau. De nieuwe structuur staat. Dat zeker. Nu moet de organisatie tijd krijgen om een goed geoliede machine te worden. We merken na ongeveer een jaar dat de ondersteunende diensten het beter aankun-

nen, de stressbeleving is ook lager. Er zijn veel stappen gezet. We hebben de clusterdirecteuren primair onderwijs en de instellingsdirecteuren voortgezet onderwijs aangesteld. Alle vacatures op het bestuursbureau zijn op orde, en voor het servicebureau voeren we op dit moment de laatste gesprekken. De vrijheid van scholen is ongewijzigd, maar de verantwoording moet wel beter, naar de omgeving van de school en richting bestuur en overheid.”

_____ ‘Er gaat heel veel goed in het onderwijs’ _____ Die laatste zin brengt Van Blijswijk op een ander onderwerp. De controlerende overheid. Daar waar de bestuursvoorzitter vindt dat de scholen hun verantwoording kunnen aanscherpen, meent hij tegelijk dat de overheid best een stapje achteruit zou kunnen doen. “Dat probleem wordt alleen maar groter. Ik zie werkelijk geen verbetering. Wij moeten over de jaren 2001 tot en met 2006 laten zien dat middelen die bestemd zijn voor het primair onderwijs

op centraal niveau niet zijn gebruikt voor het voortgezet onderwijs. In de nieuwe wetgeving is dat geen probleem. De invoering van de lumpsum in het basisonderwijs maakt dat overbodig. Maar we moeten dus wel met terugwerkende kracht aantonen dat we de geldstromen op centraal niveau in het verleden wisten te scheiden. Dat is na zoveel jaren heel lastig, alleen al als ik naar mezelf kijk. Ik werk als bestuursvoorzitter voor het primair en het voortgezet onderwijs dat onder de Lucas valt. Soms is dat niet op te delen, ik ben één persoon. Maar bovenal erger ik me aan die controle. Het kost ongelofelijk veel tijd van onze mensen, het houdt ons van onze kerntaak af, en we

Publiek debat Publiek debat over het onderwijs en onderwijsbesturen, was er volop in 2007. Het gebrek aan nuance in die debatten vinden beide bestuurders zorgwekkend. “Natuurlijk bestaan er misstanden in het onderwijs, maar die kun je niet exemplarisch verklaren voor de stand van zaken.“ Als voorbeeld noemt Van Blijswijk de discussie over de opgepotte gelden van onderwijsbesturen. “Lucas Onderwijs is op dit moment financieel gezond. We hebben meer dan drieduizend man personeel. We hebben een buffer zodat deze mensen, als de nood aan de man komt, niet ineens hun baan kwijt zijn. Het debat gaat feitelijk over hoe hoog die buffer mag zijn. Misschien kan de pot met voorzieningen en reserves wel kleiner, maar ik verkies toch liever een tijdje langer een wat zekerder positie. De lumpsum is in het primair onderwijs nog maar net ingevoerd. We zitten nog in de wittebroodsweken, of er gaan al stemmen op dat we het helemaal verkeerd doen! We hebben in de af Lees verder op pagina 2

A

B

Ja!

O

N

N

E

M

E

N

T

E

N

Ik abonneer mij op het jaarverslag van Lucas Onderwijs en/of op LeerKracht.

Naam Adres Postcode / plaats Telefoon E-mail

Ik kies voor een gratis abonnement op het jaarverslag van Lucas Onderwijs. Ik kies voor een gratis abonnement op LeerKracht, het personeelsblad van Lucas Onderwijs. Ik kies voor een gratis abonnement op zowel het jaarverslag als LeerKracht.

Het abonnement is gratis en geldt tot wederopzegging. Vult u de bon volledig in en stuurt u deze op naar: Lucas Onderwijs, t.a.v mw. M.G. Pander, Postbus 93231, 2509 AE, Den Haag. U kunt zich ook telefonisch aanmelden op nummer 070 - 300 11 00. Mailen kan ook: [email protected].

JAARVERSLAG 2007

J2 Vervolg voorpagina

gelopen jaren failliete schoolbesturen overgenomen, te kleine scholen opengehouden, we doen voorinvesteringen als we bij projecten eerst iets moeten neerzetten voor we subsidie krijgen. Dat kan echt alleen maar met een stevige financiële achtergrond.“ Rijke besturen Het beeld dat wordt neergezet van rijke schoolbesturen die op de centen blijven zitten, klopt volgens Van Asseldonk niet met de werkelijkheid. Dat lijkt vaker te zijn gebeurd in 2007. Het kabinet organiseerde bij de aanvang van de nieuwe bewindsperiode een kennismakingstocht door het land en sprak met leerkrachten en onderwijsondersteuners. Daar kwam een beeld bovendrijven van besturen die de leerkracht zijn vrijheid zouden ontnemen. “Bij die ontmoetingen kwam veel informatie naar boven, ook in het onderwijs. De bewindslieden wilden in gesprek met de basis: de leraar en de school. Ze wilden wat daar leeft, bevatten. Dat was een sterke start van een bewindsperiode, maar het kent ook minder sterke kanten. Er werden in het land harde woorden gesproken, waarbij de besturen ineens als een overbodige kleilaag werden neergezet.“

_____ ‘Onze scholen zijn plekken waar ouders hun kinderen graag naar toe sturen’ _____ Dergelijke uitspraken gaan voorbij aan de behoefte aan efficiency, voldoende schaalgrootte en behoorlijke onderwijskwaliteit, zo stelt Van Blijswijk. Ook het negatieve beeld over de kwaliteit van het onderwijs dat in het debat naar boven kwam, klopt niet volgens hem. “Dat beeld herken ik niet. Er gaat heel veel goed in het onderwijs. Het onderwijs ligt niet plat. Die slechte kwaliteit wordt dan ook toegeschreven aan de manier waarop bestuur en management de vrijheid van de leerkracht inperken.” Van Asseldonk vult hem aan: “Daarbij wordt vergeten dat de besturen er juist dankzij de schaalvergroting voor hebben gezorgd dat vooral de kleinere scholen kunnen voortbestaan. Zodra het gesprek over schaalgrootte gaat, is de nuance weg. Dan spreekt men over onderwijsfabrieken met 4500 leerlingen. Als je zo’n aantal noemt, moet je daarbij wel bedenken dat die leerlingen over tien overzichtelijke locaties van een scholengemeenschap zijn verdeeld.” Nieuwe leren Daarnaast werd er een debat gevoerd over het Nieuwe Leren. Van Blijswijk kwalificeert dat als een containerbegrip. “Het Nieuwe Leren bestaat niet. Het is in elk geval niet exact te omschrijven. Wij als bestuur zien dat onze mensen op alle scholen nadenken over hoe kinderen kunnen krijgen wat ze nodig hebben op cognitief en emotioneel gebied. Kinderen van nu zijn niet hetzelfde als kinderen vijftig jaar geleden. Dat vraagt om het toepassen van nieuwe

ideeën en inzichten. Bovendien beschikken we over hele andere leermiddelen dan vroeger. Het risico is nu dat al die nieuwe, uiterst bruikbare inzichten in een zwart gat verdwijnen, omdat mensen door dit debat niet meer durven nadenken over innovatie. Wij stoppen nu niet ineens met onderwijsvernieuwing. We gaan door met wat we doen, namelijk nadenken over het onderwijs van vandaag en mensen belonen die zich daarmee bezig houden. Leerkrachten die vernieuwend willen werken, ontwikkelen zichzelf én hun leerlingen.“ Van Asseldonk: “De raden voor het primair onderwijs en het voortgezet onderwijs, onze brancheorganisaties, die in de afgelopen tijd tot stand gekomen zijn, kunnen hier een rol in spelen. De oprichting van die beide organen is ook bedoeld om meer weerstand te bieden aan onzin en een bijdrage te leveren aan een eerlijke en zakelijke discussie over onderwijs.“

gezet onderwijs kennen we dat probleem minder. Daar zijn gezamenlijke afspraken van de schoolbesturen over maximale leerlingaantallen. Daarmee perk je de vrijheid van ouders en leerlingen voor een schoolkeuze wel in. Maar reizen is in het voortgezet onderwijs een minder groot probleem voor leerlingen. De problemen in vinex-locaties treffen nu vooral het primair onderwijs, maar natuurlijk verandert dat als de wijken en hun bewoners ouder worden.

Er zal ook daar vergrijzing komen, met andere behoeften voor de invulling van de wijk. Scholen moeten - meer dan voorheen - breed worden ingezet, multifunctioneel.” Buurtschool De Brede Buurtschool is de term die daarvoor wordt gebruikt.“Maar dat kent natuurlijk overal een eigen invulling. Het gaat om de maatschappelijke opdracht van de school,“ stelt de bestuursvoorzit-

Groeiend leerlingaantal Een uiterst positieve ontwikkeling in 2007 is dat de leerlingaantallen bij Lucasscholen nog steeds toenemen. Het primair onderwijs steeg met vier procent, in het voortgezet onderwijs was dat twee procent. De groei is bij Lucas Onderwijs groter dan gemiddeld in deze regio. “Onze scholen zijn plekken waar ouders hun kinderen graag naar toe sturen,“ stelt Van Blijswijk tevreden vast. “De werkgelegenheid blijft daarmee ook ruimschoots op peil. Dat betekent weer dat we ook jonge leerkrachten volop kansen kunnen bieden. We hebben de ruimte om hen goed te begeleiden.” De groei in leerlingaantallen gaat vaak samen met een te krappe huisvesting. “Voor sommige scholen in het primair onderwijs geldt dat ze erg groot beginnen te worden. Ze beschikken niet meer over adequate huisvesting. We zijn geen voorstander van een leerlingstop. Dat zou zeker in een vinex-wijk voor ouders heel lastig zijn. We lossen de problemen liever op, maar de weten regelgeving omtrent huisvesting maakt het moeilijk om juist die ouders in nieuwbouwwijken goed te bedienen. Dat geldt ook voor de kinderopvang overigens.” Vinex-wijk Scholen in een vinex-locatie worden gebouwd op basis van een prognose. Ouders hebben echter al snel een voorkeur voor een bepaalde school. Die school is eerder vol. De kinderen zijn er dan al, maar het duurt nog jaren voor de school een uitbreiding kan realiseren. De gemeente moet daarvoor extra investeren, maar constateert tegelijk dat er nog scholen zijn met lege lokalen. De volle school moet die lokalen gebruiken. Dat betekent dat de school wordt verdeeld, met alle risico’s van dien voor de sfeer en de saamhorigheid. Bovendien kan het gebeuren dat ouders hun kinderen samen naar school willen laten gaan, maar hen toch op twee verschillende locaties moeten brengen. “De methodiek in het primair onderwijs voor het bepalen van de huisvesting is niet zo goed geregeld,“ stelt Van Blijswijk.Van Asseldonk: “In het voort-


VERSLAG RAAD VAN TOEZICHT De Raad van Toezicht heeft in het verslagjaar de volgende samenstelling: • Drs. P.W. Doop (voorzitter) • Ing. L.H.C. de Keijzer • Drs. E.M.G. Lammerts • Drs. I.J.A.C. Mulders • Ing. L.M.Valstar • Mr.ing.W.G.J.M. van de Camp • De heer J.P.G. Jörning • Drs. E.M.J. Schoenmaker RA • De heer M.A.P. van Haersma Buma (vanaf 1-10-2007) De heer Van der Zanden heeft per 1 januari 2007 afscheid genomen als lid van de Raad van Toezicht. De heer Van der Zanden was als lid voorgedragen door de ouders uit het Primair Onderwijs. De heer Van Haersma Buma is in oktober 2007 voor het eerst aanwezig bij de Raad van Toezicht. De maanden daarop functioneerde hij als lid van de Raad van Toezicht, waarna hij op 1 januari 2008 de heer Doop heeft opgevolgd in zijn rol als voorzitter van de Raad van Toezicht. In 2007 heeft de Raad van Toezicht besloten de omvang van de Raad in de komende jaren te reduceren tot vijf leden. Eind 2007 is de werving gestart van drie nieuwe leden van de Raad van Toezicht omdat in het jaar 2008 vijf leden niet meer herkiesbaar zijn en afscheid nemen. De Raad van Toezicht zal in 2008 uit zeven leden bestaan. De Raad van Toezicht is in het verslagjaar zes keer bijeen gekomen. Het betrof vijf reguliere vergaderingen van de Raad van Toezicht en één bijzondere bijeenkomst, de Koersdag die op 14 april 2007 plaatsvond. Bij de vergaderingen zijn ook het College van Bestuur, de controller en de secretaris aanwezig. Tijdens de reguliere vergaderingen van de Raad van Toezicht zijn onder andere de volgende onderwerpen aan de orde geweest: • Implementatie van het Herontwerp dat als doel heeft het versterken van de bestuurlijke kracht. • Kwaliteitsniveau van Lucasscholen.


ter.“We hebben bij de Lucas tien scholen in het primair en voortgezet onderwijs die zich daarmee bezighouden. 2007 is gebruikt voor overleg tussen de omgeving en de scholen. Er ligt bijvoorbeeld een mooi plan voor de nieuwe praktijkschool van Esloo om bedrijven, stageplekken en de school in een bepaalde wijk te combineren. Op dit onderwerp begint het gesprek echt op gang te komen. Mensen zijn nieuwsgierig, willen de mogelijkheden onderzoeken.“

• De aankoop van het nieuwe pand waarbij servicebureau en bestuursbureau weer bijeen gehuisvest zijn. • De aangepaste statuten van de stichting Lucas Onderwijs. • Arbeidsvoorwaarden van het College van Bestuur. Op de Koersdag wordt door het College van Bestuur en de Raad van Toezicht een speciaal onderwerp uit het strategisch beleidsplan diepgaand besproken. Tijdens de Koersdag van dit verslagjaar is de notitie ‘De Grondslag Verdiept’ vastgesteld die na een gedegen traject van gesprekken met diverse gremia binnen de stichting is opgesteld.Verder is tijdens deze bijeenkomst gesproken over de Code Good Governance en de maatschappelijke opdracht van de school. De Raad van Toezicht is verder uitvoerig geïnformeerd door het College van Bestuur, de Financiële Commissie van de Raad van Toezicht en de accountant over de diverse financiële informatie van de stichting zoals de begroting 2008 en de jaarrekening 2006. De jaarrekekening 2006 is, voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring, door de Raad goedgekeurd. In 2007 bestond de Financiële Commissie van de Raad van Toezicht uit de heren Schoenmaker (voorzitter) en Jörning (lid). De Financiële Commissie is in 2007 vier keer bij elkaar geweest, ter voorbereiding op de reguliere vergaderingen van de Raad van Toezicht. Een aantal leden van de Raad van Toezicht heeft een vergadering bijgewoond van de GMR-VO. Tevens zijn er werkbezoeken gebracht aan een aantal scholen voor primair en voortgezet onderwijs. Een delegatie van de Raad van Toezicht heeft eind 2007 beoordelingsgesprekken gevoerd met de individuele leden van het College van Bestuur. In 2007 is van de vastgestelde vergoeding voor de leden van de Raad van Toezicht een bedrag van € 23.665,- uitgekeerd en ruim € 11.000,- niet opgevraagd. Het College van Bestuur heeft besloten de niet opgevraade onkostenvergoeidng ter beschikking te stellen aan De Meander (een Lucas-school, voor speciaal basisonderwijs). Dit bedrag is gebruikt voor de aanschaf van extra schoolmiddelen voor alle kinderen.

JAARVERSLAG 2007

J3

Missie

Onderwijs in beweging

Vanuit het Evangelie op een eigentijdse manier

Tour langs vernieuwend onderwijs Ondanks onderzoek van de parlementaire onderzoekscommissie naar de opbrengst van het nieuwe leren, de toenemende werkdruk op scholen en een dalende populariteit van het lerarenvak, is vernieuwend onderwijs springlevend en in beweging. Dat bewijst de Leerschool on tour 2007. Dit jaar toerde de LeerSchool-bus langs vijf basisscholen, één school voor voortgezet onderwijs en één SBO-school. Vernieuwend onderwijs is een containerbegrip geworden. Iedereen heeft er wel een beeld bij zonder te weten hoe de praktijk er daadwerkelijk uitziet. De LeerSchool is binnen Lucas Onderwijs de plek waar - zonder er een label op te plakken - onderwijsvernieuwing verzameld en begeleid wordt. Eenmaal per jaar organiseert de LeerSchool een studieweek onderweg. Leerkrachten en directeuren krijgen de kans om een week lang bij andere scholen in het land

een kijkje te nemen. Deelnemers zijn steeds weer verbaasd over de grote verscheidenheid die ze aantreffen. Het

Geïnspireerd door de Bijbel hecht Lucas Onderwijs aan de overdracht van die waarden en normen, die in de christelijke traditie al eeuwenlang richtinggevend zijn en waaraan Lucas Onderwijs eigentijds vorm wil geven. Vol vertrouwen wil zij in gezamenlijkheid bouwen aan de toekomst van allen, die zijn betrokken bij Lucas Onderwijs. Respect voor elkaars religieuze inspiratiebronnen en vertrouwen in elkaar zijn voor haar belangrijke waarden. Christelijke naastenliefde en solidariteit met kansarmen worden als een gedeelde verantwoordelijkheid aanvaard.

Nieuwe Leren, adaptief onderwijs, het ziet er overal anders uit. Kijk voor Tourverslagen op www.deleerschool.nl.

Willemsparkschool overgedragen aan HSV In de zomer van 2007 heeft het College van Bestuur basisschool Willemspark overgedragen aan de Haagse School Vereniging (HSV). Het geringe leerlingenaantal en het ontbreken van groeiperspectief vormden de redenen voor deze overdracht. Bijna alle personeelsleden van de Willemsparkschool hebben

gebruik gemaakt van de regeling om over te stappen naar de Haagse School Vereniging. Daarmee konden zij blijven werken op hun eigen school. Voor de HSV betekende de overdracht dat zij meer mogelijkheden kregen om Engelstalige kinderen van onderwijs te voorzien.


Herstructurering leidt tot nieuwe organisatie Na jaren van schaalvergroting, werd in 2005 duidelijk dat een nieuwe organisatie-indeling nodig was om de in omvang versterkte organisatie en de daarmee toegenomen verantwoordelijkheid, goed te structureren. Een organisatie van deze omvang heeft een schoolbestuur nodig dat naar die omvang kan handelen en tegelijkertijd de identiteit en diepgewortelde betrokkenheid op de scholen weet te behouden. In 2006 is volop gewerkt aan een herontwerp van de organisatie. Fundamentele discussies werden gevoerd over de verhoudingen tussen de delen en het geheel. Een bestuurlijke krachtenbundeling geeft scholen meer armslag om de veranderingen in het onderwijs vorm te geven. Op 1 januari 2000 gingen om die reden de Stichting Confessioneel (RK/PC) Voortgezet Onderwijs, de Stichting voor Interconfessioneel Voortgezet Onderwijs voor Rijswijk en Omgeving, de Stichting Sint Stanislascollege en de Lucas Stichting, samen verder onder de naam Stichting Confessioneel Onderwijs Lucas (SCO Lucas). Aan het eind van 2002 traden ook de scholen voor primair onderwijs van de SKON en LIOS toe tot de SCO Lucas en begin 2003 die van de PCOV, wat een forse toename betekende in leerlingen en medewerkers. In 2007 - na de opzet van het herontwerp - koos de SCO Lucas voor een nieuwe naam en een nieuw logo: Lucas Onderwijs.

Een groot bestuur kan de scholen krachtig ondersteunen, omdat het een volwaardig gesprekspartner is in het overleg met plaatselijke, regionale en landelijke overheden. Bovendien kan een groot bestuur zich een stafbureau veroorloven, waar scholen gebruik

kunnen maken van deskundigheid die nodig is om veranderingen binnen scholen te helpen realiseren. Onder de paraplu van één bestuur kunnen scholen van elkaar leren door samen in gesprek te zijn over het te voeren beleid. Eventuele concurrentie krijgt zo een andere dimensie: het probleem van de ene school is ook het probleem van de andere scholen en in gezamenlijkheid probeert men oplossingen te bedenken. Een onderdeel van de besturingsfilosofie is dat de bestuurlijke verantwoordelijkheid blijft, maar bevoegdheden zo laag mogelijk in de organisatie worden gelegd. Voor de scholen van Lucas Onderwijs ligt er een uitdaging om, in samenspraak met het bestuur, het onderwijs eigentijds vorm te geven.

In 2005 werd duidelijk dat de doelstellingen van de organisatie beter konden worden bewerkstelligd wanneer de bestuurbaarheid zou worden verbeterd. De continuïteit van de organisatie werd daarbij scherp in het oog gehouden. De nieuwe organisatie kent een bestuursbureau en een servicebureau. Het bestuursbureau bestaat uit een College van Bestuur, een secretaris van het College van Bestuur, een controller, vier bestuursadviseurs, drie clusterdirecteuren Primair Onderwijs en een secretariaat. Het bestuursbureau is vooral op strategisch niveau actief. Daarnaast is er een servicebureau, waarin meer uitvoerende en beleidsinhoudelijke taken worden belegd. Het servicebureau wordt aangestuurd door een directeur.

Het bestuur van Lucas Onderwijs wordt gevormd door een College van Bestuur. Dit was op 31 december 2007 als volgt samengesteld: H.W.M. van Blijswijk, voorzitter (portefeuille primair onderwijs) H.A.J. van Asseldonk, vice-voorzitter (portefeuille voortgezet onderwijs)

Organogram Stichting Lucas Onderwijs

Raad van Toezicht

College van Bestuur Secretaris

Controller

College van Bestuur

Lucas Doel van de stichting is het bevorderen van het rooms-katholiek, protestantschristelijk en interconfessioneel onderwijs in de regio Zuid-Holland West. Richtinggevend daarbij is de missie van Lucas Onderwijs. De Lucas is een dynamisch en maatschappelijk betrokken schoolbestuur. Momenteel vallen veertig scholen voor basisonderwijs, zes scholen voor speciaal basisonderwijs, drie expertisecentra, zeven scholen voor voortgezet onderwijs en één school voor speciaal voortgezet onderwijs binnen de verantwoordelijkheid van het bestuur van de stichting. Vanwege de ligging van deze scholen in de oude stadswijken kent de Lucas een hoog percentage allochtone leerlingen. Alles bijeen zijn in de scholen ongeveer 3400 personeelsleden werkzaam die de zorg hebben voor meer dan 31.000 leerlingen. Bestuur en scholen werken aan waardengericht onderwijs, passend in de huidige samenleving.

Door de wijzigingen in de structuur van Lucas Onderwijs wordt ook een aantal belangrijke documenten aangepast zoals de Statuten, de reglementen van de Raad van Toezicht en van het College van Bestuur en de managementstatuten. Deze wijzigingen zijn na de zomer van 2007 doorgevoerd en in werking getreden.

Secretariaat College van Bestuur

Bestuursadviseurs

Directeur Servicebureau

F&A

P&O

ICT

FM

O&K

Cluster Directeur PO 1



Inst. Directeur VO 1




Scholen PO

Scholen PO

Scholen PO

Scholen VO

Scholen VO

Scholen VO

Scholen VO

JAARVERSLAG 2007

J4

In Memoriam 2007 Op vrijdag 12 januari 2007 is ‘s morgens in alle vroegte na een langdurig ziekbed Melany Troch overleden. Zij is zeventien jaar geworden. Melany was leerling van het vierde leerjaar in de sector Zorg en Welzijn van ISW Hoge Woerd. Een opleiding volgen en werk vinden in de kinderopvang vormden haar toekomstideaal. Zij heeft hard en dapper gevochten tegen de ziekte die zich in oktober 2005 openbaarde. Het was een ongelijke strijd. Volwassenen en leerlingen in haar omgeving zijn geschokt, voelen zich verslagen en zullen haar missen.

Op 1 maart 2007 overleed Mary Dost-Pronk die achtereenvolgens docent en mentor, decaan en teamleider was. Zij was uitermate begaan met het lot van leerlingen en collega’s. Leerlingen van de locatie Krakeelpolderweg van het Stanislascollege behoeven extra zorg, maar zelfs kinderen met bovengemiddelde problemen wist zij met tact en trucs te motiveren. Mary was een hele aardige collega die een moeilijk op te vullen leemte achterliet.

Op 12 maart bereikte ons het ontstellende bericht dat Lucas Bouwmans uit 4Vf van het Stanislascollege, locatie Westplantsoen, was overleden.

Stichting Katholieke Peuterspeelzalen 2007 Bestuurswisseling In augustus 2007 heeft het demissionaire bestuur, bestaande uit de heer Mulders en de heer Dijkhuijs, haar functie neergelegd en zijn de bestuurlijke verantwoordelijkheden overgedragen aan de heer Van Blijswijk en de heer Van Asseldonk. De SKPZ is de heer Mulders en de heer Dijkhuis zeer erkentelijk voor hun jarenlange inzet. Kwaliteit In 2006 werd door beide toezichthouders (de gemeente Den Haag en de gemeente Leidschendam/Voorburg) aangekondigd dat het toezicht, en daarmee de verordening zou worden aangepast. Eén van de gevolgen hiervan is dat er vanaf 2007 gewerkt wordt met verschillende kwaliteitsniveaus. Elke peuterspeelzaal moet aangegeven welk kwaliteitsniveau voor hen van toepassing is. Daarnaast is het verplicht gesteld om afspraken die tussen de peuterspeelzaal en ouders worden gemaakt, schriftelijk vast te leggen in een overeenkomst. We hebben er hard aan gewerkt om ervoor te zorgen dat alle zalen aan de gestelde eisen voldoen en er is naar gestreefd om de zalen op het hoogste kwaliteitsniveau in te delen.Vijf van de zeven zalen voldoen aan het hoogste niveau.

de kinderopvang. Het zal echter om permanente inspanningen vragen om deze toegevoegde waarde ook voor ouders te expliciteren. Financiën De jaarrekening 2007 van de SKPZ vertoont ten opzichte van 2006 een behoorlijke verbetering. Toch kent een aantal zalen nog steeds een (aanzienlijk) exploitatietekort. Dit wordt veroorzaakt doordat Haagse zalen niet worden gesubsidieerd. Het effect van de sluiting van peuterspeelzaal ‘het Opstapje‘ blijkt minder dan gedacht. Zonder de instandhoudingsubsidie van Lucas Onderwijs zou het totale resultaat aanzienlijk slechter zijn. Kengetallen 2007 Aantal peuterspeelzalen: 8 (7 vanaf augustus 2007) Gemiddeld aantal dagdelen: 44 Gemiddelde bezettingsgraad: 75 procent Aantal personeelsleden: 26 (23 vanaf augustus 2007) Aantal hoofdleidstersbijeenkomsten: 6 Aantal bestuursvergaderingen: 5

Lucas was een gangmaker die talloze initiatieven ontplooide en door iedereen erg gewaardeerd werd. Zijn overlijden ging als een schok door de school.

Op 21 maart 2007 is onze zeer gewaardeerde collega Harry Singh overleden. Harry is zestig jaar geworden en was gedurende ruim 26 jaar verbonden aan de Lucas en diens rechtsvoorgangers. Harry heeft zich ingespannen om gezinnen die het moeilijk hadden te begeleiden en was altijd beschikbaar om zijn bijdrage te leveren aan het oplossen van problemen. Naast een bevlogen schoolcontactpersoon, was Harry ook een bescheiden, gezellige en vriendelijke man, die een goed oog had voor zijn omgeving en de mensen daarin. In dat opzicht heeft hij zijn steentje bijgedragen aan feestelijke jaarafsluitingen en aan de organisatie van studiereizen naar onder andere Suriname, Marokko en Turkije.

Professionalisering Om zo goed mogelijk de kwaliteit op onze peuterspeelzalen te kunnen waarborgen, is ook in het jaar 2007 veel aandacht besteed aan deskundigheidsbevordering van het personeel. Er is door de meeste personeelsleden gebruik gemaakt van het aanbod van het HCO. Het personeel van één peuterspeelzaal heeft deelgenomen aan de cursus VverSterk. Alle personeelsleden hebben de studiedag van Lucas Onderwijs bijgewoond. Het personeel van twee peuterspeelzalen in de gemeente Leidschendam/Voorburg heeft zich door middel van een coachingstraject verder gespecialiseerd in Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE). Tijdens het hoofdleidstersoverleg, dat het afgelopen jaar zes keer werd gehouden, is naast het bespreken van de lopende zaken veel aandacht besteed aan het herschrijven van het pedagogisch beleidsplan.

Directie en het team van basisschool Onze Wereld verliezen in Harry naast een goede collega, een grote vriend.

Op maandag 21 mei moest adjunct-directeur Truida de Vries van Hofstad Heldring met een ernstig herseninfarct met spoed naar het ziekenhuis vervoerd worden, waar zij later op de avond aan de gevolgen

Toekomst Het bestuur van de SKPZ maakt zich ernstig zorgen over de invloed van de Wet op de Kinderopvang op de belangstelling voor het peuterspeelzaalwerk. Het bestuur is van mening dat het peuterspeelzaalwerk zich in pedagogisch opzicht absoluut kan en moet onderscheiden van

Toelichting: Aantal peuterspeelzalen Met ingang van 1 augustus 2007 werd basisschool de Kubus opgeheven. Dat betekende dat peuterspeelzaal Harlekijntje, gehuisvest in de Kubus, niet langer kon voortbestaan en eveneens de deuren moest sluiten. Het demissionaire bestuur heeft actief geprobeerd de peuterspeelzaal en het personeel over te dragen aan een welzijnsorganisatie. Dit is helaas niet gelukt. Aantal dagdelen en bezettingsgraad In het jaar 2007 waren op de peuterspeelzalen binnen de SKPZ gemiddeld 44 dagdelen beschikbaar. Na de zomervakantie is besloten om op twee peuterspeelzalen, namelijk de Speeldoos en de Peuterkaravaan, wegens gebrek aan belangstelling, een aantal dagdelen te sluiten. Het lijkt erop dat de peuterspeelzalen de concurrentieslag met de kinderopvang verliezen. Sinds de invoering van de Wet op de Kinderopvang, in januari 2007, is het voor ouders, vanuit financieel oogpunt, erg voordelig om gebruik te maken van de kinderopvang. Peuterspeelzalen zijn voor veel ouders te duur.

bezweek. Haar hele arbeidzame leven heeft Truida zich ingezet voor de school en de leerlingen. Op een afscheidskaart stond: Truida, je bent overal, je wakkere ogen, korte lach, de school is vol van jou, tussen alle geluiden hoor ik nu de leegte die je achter laat.

Op 9 juni is op 44-jarige leeftijd Barend Kerkhoff-Lagaaij plotseling overleden. Sinds 2003 werkte hij op de Vuurvlinder waar hij een gewaardeerd collega was die altijd iedereen met raad en daad terzijde stond. Eén van de kinderen zei: ‘Barend is niet dood. Je bent pas dood als iedereen je vergeten is, iets wat niet snel zal gebeuren‘.

Op 1 oktober overleed Ria Wouters, docent Nederlands, aardrijkskunde en geschiedenis aan de locatie Krakeelpolderweg van het Stanislascollege op de leeftijd van 55 jaar. Ria werd door haar LWOO-leerlingen op handen gedragen en zij hadden dan ook een bijzonder plekje in haar hart. Wij missen in haar een inspirerende collega en een boeiende docent die altijd het goede in leerlingen zocht en vond.

Het overlijden van onze kleuter Luca Zieren op 23 oktober aan de gevolgen van een ongeneeslijke ziekte heeft diepe verslagenheid gewekt op de Fontein. Nog steeds zijn afscheidswoorden te lezen op de site van de school. Zijn juf, Aysel Gur, schreef: ‘Luca, mijn engeltje, je kwam niet voor niets zo kort op de aarde. Je bracht een les met je mee die we moesten leren. Een les die alleen jij kon geven. En ik ben zo blij dat ik aan die les meegedaan heb. En ik ben zo trots om jou, in mijn klas gehad te hebben. En iedereen mag het weten. Het was een eer om de juf van Luca Zieren te zijn’.


Hofstad Lyceum officieel Hofstad Mavo heeft de erkend als Junior TTO school beste Haagse Conciërge Hofstad Lyceum is door het Europees Platform Voor Het Onderwijs officieel erkend als Junior Twee-Talige Onderwijsschool. In het najaar van 2007 bezochten afgevaardigden van deze organisatie diverse lessen en spraken uitvoerig met docenten, leerTTO-leerlingen tijdens uitwisselingslingen, ouders, coördinatoren activiteiten met Spaanse partnerschool en directie. Het Europees IES Cuenca del Nalón (Asturias). Platform kwam tot de conclusie dat de prestaties van de tweetalige leerlingen beslist niet onder doen voor die van hun ééntalige leeftijdsgenootjes. Daarnaast meenden ze dat voldoende aandacht wordt gegeven aan internationalisering en Europa en dat de tweetalige leerlingen meer dan genoeg tweetalige lessen krijgen. Bijzonder veel lof was er voor het gebruik van ICT en voor de internationale uitwisselingsactiviteiten. Natuurlijk was er ook opbouwende kritiek. Zo zagen de inspecteurs graag dat er nog meer aan nascholing wordt gedaan en dat er meer teambuildingactiviteiten voor de betreffende docenten worden georganiseerd.

van 2007 Mohamed Faloun van de Hofstad Mavo is de beste Haagse Conciërge van 2007. Faloun kreeg de prijs uit handen van Marjolein de Jong, fractievoorzitter D66 Den Haag. De heer Faloun is als conciërge al meer dan dertig jaar op de Hofstad Mavo werkzaam. Hij ontvangt de prijs omdat hij dag en nacht klaar staat voor de school, hij elke leerling kent en erg punctueel is. Als er problemen zijn, dan geeft hij die aan, met daarbij vaak zijn mogelijke oplossing voor de situatie. Bij de nominatieronde roemden de inzenders de grote behulpzaamheid van Faloun, zijn inzet en bovendien zijn open en positieve houding.

JAARVERSLAG 2007

Studiedag PO: met onderwijs de markt op Ruim elfhonderd leerkrachten en andere medewerkers ‘shopten’ op 17 september 2007 tijdens de tweejaarlijkse Studiedag PO langs kleurige onderwijsmarktkramen. Er waren workshops en er was een boeiende lezing van Micha de Winter. Liters koffie en bergen gezonde lunchbroodjes gingen er doorheen, met aan het eind een borrel en muziek van de Lucasband. De onderwijsmarkt nam een prominente plek in op de studiedag primair onderwijs. Bijna veertig marktkramen in de Basement van het World Forum Convention Center waren opgedeeld in categorieën: het Kind, de School, ICT en Ontspanning & Fun. De meer dan dertig workshops werden voor het grootste deel door (onderwijs)organisaties en clubs buiten de Lucas gegeven. Qua onderwerp liepen de workshops uiteen van ‘Drama moet je doen’ en

‘Overgewicht bij kinderen’ tot ‘Een goed gesprek met ouders’ en ‘Peercoaching’. Vitaliteit Hoeveel ballen houd jij in de lucht? Cijfers over vitaliteit geven alle reden tot bezorgdheid: veertig procent van het onderwijzend personeel haakt voor het vijfenzestigste jaar af. Uitgedost in vitale bodybuildersschortjes en clowneske pakken nodigden leden van de werk-

J5

Missie Gericht op een rechtvaardige samenleving

groep Vitaliteit voorbijgangers op de onderwijsmarkt uit mee te doen aan de workability index. Onder het motto ‘Hoe groot is uw risico om gewipt te worden?’ namen mensen plaats op een houten wip. De mate van veroudering, verzuring en versmalling werd snel en deskundig vastgesteld aan de hand van een heel pakket vragen. Stoeien met stellingen Quizmaster Benedict Hal en side kick Leon Heusschen van SBO de Octaaf hadden de vaart er goed in tijdens hun digitale stoeien-met-stellingen-workshop. In totaal gaven 225 deelnemers op de dag ieder met hun eigen stemkastje commentaar op 22 prikkelende onderwijsstellingen. Over de stelling ‘ik werk harder dan mijn collega’ waren de meningen nogal verdeeld: 42% was het daar (geheel) mee eens, tegenover 58% (geheel) oneens. Tot je vijfenzestigste voor de klas vond 72% een hele klus, terwijl 74% van mening was dat er op school teveel tijd aan administratie en overleg wordt besteed. Gelukkig vond 87% de sfeer in het team prima en had 81% een ‘wereldbaan’ in het onderwijs.

Lucas Onderwijs maakt vandaag werk van de leefbaarheid van de maatschappij van (over-)morgen. Dat doet zij door goed onderwijs te verzorgen. Zij heeft daarbij een open oog voor de kansen en belemmeringen van kinderen en hun ouders in haar regio. Voor iedere leerling die aan haar zorg is toevertrouwd, wil zij het beste onderwijs aanbieden. Op die manier wil ze een bijdrage leveren aan een toekomst mét perspectief voor eenieder. Lucas Onderwijs wil toonaangevend zijn bij ontwikkelingen en innovaties in het onderwijs en mede bepalen welke nieuwe wegen worden ingeslagen.

Nieuwe naam, nieuw logo! De primeur viel op de Studiedag: de nieuwe naam en het nieuwe logo van de organisatie werden bekend gemaakt en direct gebruikt. Nou ja, nieuw? Met een lichte aanpassing in de naam wil Lucas Onderwijs duidelijk maken waar de organisatie voor staat. De oude naam voldeed daar net niet aan, hoewel de naam van de evangelist waar de stichting naar is vernoemd, daar óók in voorkwam. De aanpassing van het logo leidde tot grotere verschillen met het verleden. Rijker aan kleur en meer aanwezig. En ook dat zijn elementen die de Lucas na het herontwerp zichtbaar wilde maken.

Virtueel en veilig over gedrag nadenken Op het smartboard staat een geanimeerde schoolsituatie. Een gang, lokalen, jashaken, tassen, en veel poppetjes die door elkaar staan. Eén poppetje wordt roder en groter. Een ander poppetje verschrompelt tot een minimaal formaat. Het kind en de leerkracht, weergegeven in een animatie die de gebeurtenis beschrijft zoals het kind die beleeft. Van Time Out naar Try Out is de naam van het project. Het is bedoeld voor kinderen met een vorm van autisme of met gedragsproblemen. Juist deze kinderen kunnen moeilijk verwoorden wat ze ervaren of waarom ze op een bepaalde manier handelen. Met behulp van animaties in een virtuele en veilige omgeving, kunnen die kinderen dat mogelijk wél. Van Time Out naar Try Out onderzoekt dat. Second life Het idee is simpel. In een wereld waar ‘Second Life’ en allerhande virtuele werelden in games, juist gaan over de gevolgen van gedrag, moet het mogelijk zijn dit te vertalen naar een virtuele omgeving voor scholen. AB-ZHW stuitte tijdens de jaarlijkse BETT-reis in Engeland op Kar2ouche, een programma dat in eerste instantie bedoeld was voor het weergeven van toneelstukken en actualiteiten in virtuele vormen. Enthousiaste gebruikers zorgden voor een extra module speciaal voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. Koos Eichhorn van AB-ZHW: “Binnen het programma zullen we eigen foto’s van de school en de schoolomgeving aanbrengen. Het kind kan dan na een conflict eenvoudig in plaatjes weergeven wat er volgens hem is gebeurd. In welke ruimte was je? De gang of het lokaal? Wie waren daar nog meer? Waar stond jij? Waar stond de ander? Wat gebeurde er? Hoe reageerde je? In vier of vijf plaatjes schetst het kind zo de gebeurtenis, waarbij hij tegelijk kan aangeven met kleur, vorm of grootte of iemand boos was of verdrietig, of hij zich heel klein en bedreigd voelde of juist heel groot en machtig.”

Gebeurtenis oefenen De kinderen waar het om gaat, zijn te verdelen in twee verschillende doelgroepen, namelijk kinderen met een vorm van autisme en kinderen met ernstige gedragsproblemen. De Verschoorschool in Nunspeet - een school met voornamelijk kinderen met psychosociale problemen en problemen binnen het autismespectrum - en ZMOK-school de Opperd in Rijswijk, zijn de eerste scholen die met dit project aan de slag gaan. Het programma wordt bij beide groepen anders ingezet. Kinderen met een vorm van autisme reageren bij nieuwe situaties en onverwachte veranderingen vaak vanuit angst. Bij deze kinderen kan een dergelijk project worden ingezet om vooraf de gebeurtenis te oefenen. Kinderen met gedragsproblemen kunnen het programma juist achteraf gebruiken en na een conflict vertellen hoe zij de gebeurtenis beleefden en op welke manier het anders had kunnen gaan.


Lucas Academie gaat door! De Lucas Academie is een instrument binnen de Lucas voor de professionalisering van medewerkers, een omgeving waarin vraag en aanbod op het terrein van scholing, kennis en ontwikkeling bij elkaar wordt gebracht. In 2007 is de projectfase uitgebreid geëvalueerd. De bevindingen zijn positief en besloten is door de scholen en het College van Bestuur om de Lucas Academie een plek binnen de Lucas-organisatie te geven. De Lucas Academie gaat door! In 2007 zijn we verder aan de slag gegaan met het verbreden van de deelname van medewerkers in de Lucas Academie. Als gevolg van het herontwerp (reorganisatie binnen Lucas Onderwijs) en het vertrek van medewerkers hebben we niet op volle kracht aan deze ambitie kunnen werken, maar we hebben zeker niet stil gestaan. Er hebben veel goede en boeiende activiteiten plaatsgevonden, dankzij de inzet en betrokkenheid van de medewerkers van de Lucas Academie (docenten en leerkrachten werkzaam op onze scholen). Wij noemen een aantal: • Afronding Leercirkel en start Leerspiraal (leertrajecten voor startende en ervaren teamleiders in het VO) verzorgd door John Swildens en Piet Post. • Proeverijen (miniworkshops) en uitwisseling talenten van scholen in het primair onderwijs op de eendaagse van juni. • De conferentie ‘Onderwijsarchitecten’ in samenwerking met Esloo Onderwijsgroep. • Kennismaking met de Lucas Academie door middel van workshops en marktkramen op de studiedag voor het primair onderwijs in september. • Diverse coachingstrajecten binnen het primair onderwijs. • De module ‘activerende didactiek‘ krijgt een vervolg evenals de module ‘criteriumgericht interview’ verzorgd door

Jeannette van Zijl en Karen Ephraïm. • De catechesewerkgroep van de Emmaüs wordt gedurende een half jaar ondersteund door Elke de Jong. • Diverse workshops en studiemiddagen worden verzorgd, ondermeer: ‘Geheimen van het kindergezicht‘ door Pieter Bogaards, ‘timemanagement‘ door Adri van der Meij en ‘vraaggericht werken’ door Karin van der Lee. • Het ontwikkelen van nieuwe modules welke in 2008 worden uitgevoerd, zoals een module voor onderwijsassistenten verzorgd door Jeannette van Zijl en de module eindexamenvreestraining verzorgd door Corry Sinia. • De Lucas Academie biedt naast het ontwikkelen en uitvoeren van modules ook de mogelijkheid om kennis met elkaar te delen via een portal (interactieve website). In 2007 is de portal na een pilot stadium uitgebreid geëvalueerd en wordt gestart met het verder professionaliseren van deze leeromgeving. Gedurende het jaar wordt door verschillende gremia actief gebruik gemaakt van de mogelijkheid om met elkaar te leren binnen een eigen leeromgeving. Een aantal vakgroepen van het Stanislas College en de leden van de GMR-PO maken hier ruimschoots gebruik van. • De rol van makelaar is verkend door Karin van der Lee en wordt gecontinueerd in 2008. • De Lucas Academie komt naar u toe! Een aantal scholen is bezocht en gesprekken zijn gevoerd om de vraag- en aanbodkant helder te krijgen. Zoals u ziet, is de Lucas Academie ook in 2007 volop in beweging geweest! Lucas Onderwijs heeft de ambitie een lerende organisatie te zijn, de medewerkers en deelnemers betrokken bij de Lucas Academie hebben deze ambitie reeds vorm gegeven en ook de Lucas Academie blijft leren, ontwikkelen en professionaliseren!

JAARVERSLAG 2007

J6

Lopend leren met de Verkenner! Een filmpje opnemen tijdens een excursie en het na afloop meteen omzetten in een multimediaal werkstuk. Maar ook: stap voor stap het proces van ontdekkend leren vastleggen en aan de meester laten zien. Het kan allemaal met de Verkenner, een digitaal hulpje op handformaat. Op vier scholen in Nederland is het de gewoonste zaak van de wereld. Zij deden afgelopen jaar mee aan het project ‘Verantwoordelijk en actief leren met een persoonlijk hulpje’. Twee scholen van Lucas Onderwijs deden mee aan het project: basisschool de Bras en SBO de Octaaf. Koos Eichhorn van AB-ZHW begeleidde het project. “Het is eigenlijk een computertje op zakformaat. We noemen de PDA (Personal Digital Assistent) de Verkenner, om zo de educatieve waarde ervan te benadrukken.” De Octaaf De leerlingen van de bovenbouw- en middenbouwgroep van SBO de Octaaf maakten als eerste kennis met het digitale hulpje. Leerkracht Leon Heusschen: “Toen ik de doos eind januari openmaakte, werden de Verkenners zo ongeveer uit mijn handen gerukt. Het is geweldig om te zien hoe geconcentreerd ze nu al bezig zijn met de basisvaardigheden.” Na schooltijd gaat de Verkenner ook mee naar huis. Want volgens directeur Benedict Hal houdt leren

niet op als de school sluit. “Kinderen leren vanaf het moment dat ze opstaan totdat ze ‘s avonds naar bed gaan. Leren is een continu proces en blijft niet beperkt tot die paar uurtjes op school.” De Verkenner maakt leren minder plaats- en tijdgebonden. De scheiding tussen formeel en informeel leren valt weg.

De Verkenner is een kleine handcomputer, ook wel bekend als PDA (Personal Digital Assistant). Dit digitale hulpje is iets groter dan een telefoon en heeft een groter scherm. De Verkenner heeft een draadloze WiFi-verbinding en kan dus worden gebruikt voor internet en e-mail. Ook is het mogelijk geluiden op te nemen en een digitale camera aan te sluiten voor het maken van foto’s en filmpjes.

_____ ‘Kinderen leren vanaf het moment dat ze opstaan totdat ze ‘s avonds naar bed gaan‘ _____ De Bras Sietske de Spaey ziet veel voordelen van de Verkenner voor basisschool de Bras.

Op haar school ligt de nadruk op persoonlijke leerarrangementen. Ieder kind kiest zijn eigen leerweg. Het ligt dus voor de hand om juist deze leerlingen een Verkenner mee te geven. “Op school hebben we vijftien computers voor 220 kinderen. Straks hebben 64 kinderen elk een eigen Verkenner met internetverbinding. Dat versnelt hun leerproces aanzienlijk.”


Communicatiematrix helpt kwaliteit verbeteren Meer dan andere jaren stond het afgelopen jaar de kwaliteit van onderwijs in de schijnwerpers. Wat is goed onderwijs? Hoe komen we tot kwaliteitsverbetering? Hoe houden we in al die debatten de focus op de leerling? Lucas Onderwijs bezon zich op die vragen en ontwikkelde een eigen instrument. Bij Lucas Onderwijs zien we dat op alle niveaus de gesprekken gaande zijn. Ouders met leraren, leraren met schoolleiders, besturen met de overheid. Hoe, wanneer, waarom en met welke opbrengst die gesprekken verlopen, is echter niet altijd voor alle partijen even helder. Bovendien willen we juist die resultaten, de informatie die dit alles oplevert, benutten ter verbetering van ons onderwijs.

Op het bestuursbureau is in kaart gebracht om welke partijen - van school tot Raad van Toezicht - het dan gaat, maar ook welke gespreksonderwerpen tussen de verschillende partijen aan de orde komen. Met het formuleren van gespreksonderwerpen op ieder niveau werd helder hoe de informatie op alle niveaus met elkaar samenhangt. Dat geheel leverde de communicatiematrix van Lucas Onderwijs op, ons eigen

instrument om de kwaliteit van ons onderwijs mee te toetsen en verbeteren. Kenmerkend voor de communicatiematrix is dat de leerling ons vertrekpunt is. De communicatiematrix wordt de komende jaren verder uitgedacht en geïmplementeerd. Verticaal telt de matrix zes niveaus: ouders, leraar, schoolleider, clusterdirecteur, College van Bestuur en Raad van Toezicht. Daarnaast worden op elk organisatieniveau eigen stakeholders en critical friends gekozen (zie schema). Met deze stakeholders of belanghebbenden gaat elke laag binnen de organisatie in gesprek over de kwaliteit van het onderwijs.

Communicatiematrix Onderwijs en Kwaliteit Lucas 2007/2008 Trust but Verify Stakeholders / critical friends


F: RvT

< Ouders < Collega's < Begeleiders

Stromen van informatie

A: Ouders / Leerling B: Leraren 1. Toegevoegde waarde: cognitief/sociaal/emotioneel 2. Ouders + leerling-tevredenheid 3. Uitval, verzuim en doorverwijzing 4. Jaarplan/ jaarverslag 5. Inrichting van de processen C: Schoolleiders 1. Toegevoegde waarde: cognitief/sociaal/emotioneel 2. Ouders + leerling-tevredenheid 3. Uitval, verzuim en doorverwijzing 4. Jaarplan/ jaarverslag 5. Inrichting van de processen D: Cluster Directeuren 1. Top 5C 2. Pers. Tevredenheid 3. Fin./Mat./ huisvesting 4. Kwantiteit/kwaliteit pers. Informatie 5. Verslag stakeholders E: CVB 1. Top 5D 2. Kwantiteit/ Kwaliteit schoolleiders 3. Spreiding/ aanbod voorzieningen 4. SvZ uitvoering strat. Beleidsplan 5. Verwezenlijking grondslag v.d. school

< < < < <

Wijk welzijn en zorg Wijkagent Ouders Winkeliersvereniging Consultatiebureau

< < < < <

< < < < <

Schoolleider < Schoolbesturen Dir. Onderwijs < Centra Jeug en Gezin Dir. Leerplicht Wethouder Directie Stg. Peuterspeelzalen

< < < < < <

Top ministeries Dir/bestuur V.O. Bestuur org. 0-4 jaar Parnassia / Florence Burg. Wethouders Top bedrijfsleven

< < < < < <

Peuterspeelzaal Inspectie VO scholen Educatieve voorz. Sportvoorzieningen

Landelijke Ouderver. Pers. vakorganisatie Opleidingen Jeugdzorg/beleid L.P.C. Collega besturen

JAARVERSLAG 2007

‘Iedereen kent wel een potentiële prijswinnaar’ Zoals gebruikelijk werd in het voorjaar de Guus van Elsenprijs uitgereikt. Bijzonder was dit jaar dat een heel schoolteam de prijs in ontvangst mocht nemen. Collega’s van de Wereldwijzer hebben zeer bijzondere inzet getoond tijdens en na de brand die het schoolgebouw verwoestte. In het voortgezet onderwijs viel de prijs ten deel aan Gerard van Dommelen van de Interconfessionele Scholengroep Westland. In 2006 verwoestte een hevige brand het gebouw van basisschool de Wereldwijzer. De jury was onder de indruk van het improvisatietalent en het doorzettingsvermogen dat het schoolteam heeft laten zien: “Binnen twee dagen stond er een noodschool en in de zomervakantie leverde het schoolteam zelfs een hele vakantieweek in om het nieuwe schoolgebouw in te richten. Tegelijkertijd stoeiden de teamleden met een nieuw onderwijsconcept. Kortom: de Wereldwijzer is een wereldschool.” Het team vond het geweldig dat hun locatieleider Erik Rikkers zó trots is dat hij hen heeft voorgedragen. Duizendpoot De winnaar van de prijs voor het voortgezet onderwijs is Gerard van Dommelen, docent aardrijkskunde en godsdienst en teamleider van het onderbouwteam van de Interconfessionele Scholengroep Westland. Zijn collega’s droegen hem voor omdat hij een duizendpoot is die altijd opgewekt is en daarnaast ook nog tijd heeft voor een persoonlijk gesprek. “Gerard verspreidt het digitale weekbulletin, organiseerde de actie coast watch, bedacht de Strippenkaart voor gezond eten, houdt de school in beweging met Olympische Spelen of een modderrace, maakt de leerlingen bewust met een actie ‘zip your lips’ waarbij ze 24 uur vasten en zorgt bovendien voor ontspanning en de

vrolijke noot door schoolfeesten te organiseren“, licht het juryrapport de beslissing toe. Posters Juryvoorzitter Ino Mulders is blij dat het aantal voordrachten voor de Guus van Elsenprijs groeit. “In principe is elke voordracht een prijs waard. Alle kan-

J7

Missie Gericht op persoonlijke betrokkenheid

didaten hebben hoe dan ook een bijzondere inzet getoond. Doorslaggevend is uiteindelijk het vonkje dat bij de jury overspringt.” Guus’ broer Paul van Elsen zit dit jaar voor het eerst namens de familie in de jury. Hij is blij dat steeds meer mensen beseffen wat de Guus van Elsenprijs betekent. “Het is een beloning voor een extra inspanning. Vaak zeggen mensen zelf dat ze niets bijzonders hebben gedaan.” Ook vice-voorzitter van het College van Bestuur, Hein van Asseldonk, vindt dat gedrevenheid beloond moet worden. “Met de Guus van Elsenprijs vieren we uitmuntendheid. Verschillen mogen weer benoemd worden.”

Onderwijs is de kernactiviteit van de organisatie. Dit betekent dat het onderwijskundig, pedagogisch en organisatorisch handelen van de leraar centraal staat. De activiteiten van bestuur, directieleden en andere medewerkers zijn erop gericht dit mogelijk te maken. Daarbij heeft Lucas Onderwijs veel oog voor het welbevinden van de medewerkers. Lucas Onderwijs wil voorwaarden creëren om het de leraren mogelijk te maken een zo gunstig mogelijk pedagogisch klimaat te scheppen, waarbinnen waarden en normen worden toegepast, doorgegeven en verder ontwikkeld. Zij wil een beroep doen op de persoonlijke kracht van de leraar en in dialoog met de ouders op zoek gaan naar de optimale vormgeving van het onderwijs op haar scholen. Om dat te bereiken investeert zij niet alleen in een klimaat van naastenliefde, veiligheid, respect en onderling vertrouwen, maar ook in de uitwisseling van kennis op vele niveaus en daarmee in de deskundigheid van de medewerkers. Op de onderlinge solidariteit wordt vaak een beroep gedaan om, door de kracht van het collectief, met dezelfde middelen meer te bereiken.

Guus van Elsenprijs De Guus van Elsenprijs wordt sinds 2003 uitgereikt aan een persoon of groep die zich bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt voor het onderwijs binnen Lucas Onderwijs. Kandidaten voor de prijs voldoen aan één of meer kwalificaties die op Guus van Elsen van toepassing waren; zij zijn bruggenbouwers, werken aan vertrouwen en respect, hebben een constructieve en gedreven instelling, weten complexe zaken terug te brengen tot de essentie, hebben grote aandacht voor inspiratie en identiteit en/of focussen op kwaliteit en werken vanuit optimisme en met gevoel voor humor. Er zijn twee prijzen: één voor het basisonderwijs en één voor het voortgezet onderwijs. De prijs bestaat uit een bronzen beeldje van een klassieke onderwijzer en een geldbedrag van 500 euro. Kijk voor meer informatie op www.lucasonderwijs.nl onder Guus van Elsenprijs.

Edje Kroketje en andere ongezonde types Edje Kroketje houdt wel van een vette hap. Met hem en vier andere ongezonde types gingen tweedeklassers van het vmbo/lwoo op College St. Paul aan de slag tijdens het project Gezonde Voeding. Wat levert projectmatig werken op als leerlingen meer vrijheid krijgen en docenten loslaten? De vmbo/lwoo opleiding van het College St. Paul experimenteert steeds vaker met andere onderwijsvormen. Klassikaal lesgeven is op deze school nog steeds de norm, maar de waarde van projectmatig werken wordt wel degelijk gezien. “We willen andere manieren van leren onderzoeken, waarbij de leerkracht de rol van begeleider heeft. Maar we laten de teugels niet helemaal vieren, want onze leerlingen hebben behoefte aan structuur”, vertelt CKV-leerkracht Christine Groenewege. Groenewege is in het kader van het project ‘Onderwijsarchitecten Ontwerpen Rijke Klussen’ opgeleid tot leermiddelenontwikkelaar.

Zij greep het initiatief voor een project over Gezonde Voeding aan om voor het eerst met álle tweede klassen en het docententeam aan de slag te gaan. Ze wist haar collega’s enthousiast te maken voor Verhalend Ontwerpen, een methodiek waarbij leerlingen actief en zelfstandig werken aan de hand van een speciaal geschreven scenario. De leerkracht stelt sleutelvragen waaruit opdrachten voortkomen die de leerlingen naar eigen inzicht uitvoeren. Chips en stroopwafels Verhalend Ontwerpen prikkelt de fantasie, zowel van de leerlingen als van de

Rijke Klussen in boekvorm verschenen De afgelopen jaren is binnen Esloo Onderwijsgroep gewerkt aan het ontwerpen van eigen leermiddelen door eigen onderwijsarchitecten. Het verloop van het project is gevat in een boekje dat vorig jaar verscheen. In het boekje komt een aantal onderwijsarchitecten aan het woord over hun ervaringen met het werken met Rijke Klussen. Verder bevat het boekje volop tips en voorbeelden. Het boekje is - zolang de voorraad strekt - na te bestellen bij Esloo Onderwijsgroep, telefoon 070 - 300 1940. Kijk voor meer informatie over het project ook op www.onderwijsontwerpers.nl.

leerkrachten. Omdat Groenewege voor elke tweede klas een eigen personage wilde, bedacht ze samen met beleidsmedewerker Elisabeth van Elsen vijf onge-

_____ ‘Chips en stroopwafels worden in veel te grote hoeveelheden naar binnen gewerkt’ _____ zonde types: Edje Kroketje, Sally Suikerbuik, Opa Zoutvat, Bennie Bult en Debbie Dunst. “Er is wel bewustzijn over gezond eten, maar chips en stroop-


wafels worden soms toch in veel te grote hoeveelheden naar binnen gewerkt. Wat je moet doen om één stroopwafel te verbranden en hoeveel calorieën per dag je eigenlijk mag hebben, daarvan hebben de meeste leerlingen geen weet. Kennis en inzicht beklijft vaak het beste door zelf actief aan de slag te gaan en dat kan goed met Verhalend Ontwerpen.” Broodje gezond Gedurende vijf weken, gemiddeld zo’n vier uur per week, verdiepten de leerlingen zich grondig in hun personages: Sally Suikerbuik heeft diabetes, Bennie Bult kampt met een voedselallergie, Debbie Dunst lijdt aan anorexia en Edje Kroketje heeft overgewicht. Opa Zoutvat woont in een verzorgingshuis en eet teveel zout. Hoe zien ze er uit en wat hebben ze zoal meegemaakt? De leer-

lingen maken van papier, purschuim en andere materialen een pop. Ook bedenken ze een levensverhaal voor hun personages. Als Benny, Debbie, Edje en Sally midden in de klas flauwvallen, en opa Zoutvat een bloedneus krijgt en wordt afgevoerd naar het ziekenhuis, onderzoeken ze hun eet- en drinkpatroon en bedenken aan welke eisen een gezond dieet moet voldoen. Daarbij maken ze gebruik van de digitale informatie van het Voedingscentrum. De diëten worden ter beoordeling naar een aantal diëtisten opgestuurd. Ook zoeken ze informatie op over diabetes, anorexia, overgewicht, voedselallergie en te hoge bloeddruk, want hoe kom je van die klachten af? Tenslotte maken alle klassen voor hun eigen personage een broodje gezond klaar dat wordt verkocht in de winkel van de school.

JAARVERSLAG 2007

J8

GMR Primair Onderwijs in 2007 ‘t Palet zamelt geld in Vergaderingen In 2007 is de GMR-PO acht keer bijeen gekomen in basisschool de Bras. Ter voorbereiding van de vergaderingen hebben de voorzitter en de secretaris de agenda voorbesproken met de voorzitter en de secretaris van het College van Bestuur en is de kerngroep, bestaande uit voorzitter, secretaris en trekkers van de themagroepen, meerdere malen bijeen geweest. Behandelde thema’s De jaarlijks terugkerende onderwerpen zijn behandeld: bestuursformatieplan, jaarverslag & begroting Lucas Onderwijs, zorgplan Weer Samen Naar School. Daarnaast is instemming of advies gegeven over de volgende onderwerpen:

beleidsnotitie ‘De grondslag verdiept’, beleidsnotitie ‘Kleine scholen‘, dagarrangementen, Implementatieplan Herontwerp Lucas, Regeling Taakbeleid, Reglementen & statuten Lucas Onderwijs naar aanleiding van het herontwerp, Reglementen & statuten GMR-PO naar aanleiding van de Wet Medezeggenschap Scholen (WMS). Reorganisatie GMR Net als Lucas Onderwijs heeft de GMR-PO de laatste jaren ervaren, dat het te groot is geworden om in de huidige samenstelling effectief te kunnen functioneren. Als gevolg hiervan is een aangepaste structuur voorgesteld. Instelling van een volledig gemandateerd Dagelijks Bestuur dat wordt

gevormd door: voorzitter, secretaris, penningmeester en van elke themagroep twee vertegenwoordigers. De al functionerende Themagroepen bereiden de onderwerpen voor en het Dagelijks Bestuur overlegt met het College van Bestuur en geeft o.b.v. deze voorbereiding advies dan wel instemming. Alle GMR-PO leden nemen in principe deel aan één van de themagroepen en kunnen in elke discussie van elke themagroep meedoen. Enkele keren per jaar komt de Algemene Vergadering bijeen en legt het Dagelijks Bestuur verantwoording af. De nieuwe structuur is geaccordeerd. Verdere formalisering in reglementen en statuten zal dit schooljaar afgerond worden.

Jaaroverzicht 2006-2007

GMR Voortgezet Onderwijs Activiteiten Er zijn zes reguliere GMR-vergaderingen geweest, met daaropvolgend overleg met Lucas Onderwijs. Daarnaast was er een extra vergadering over de Wet Medezeggenschap Scholen (WMS). Behalve de WMS was ook dit jaar het herontwerp van Lucas Onderwijs weer een belangrijk thema. Voor de vierde keer in het bestaan van de GMR is er een gezamenlijke studiedag georganiseerd. Het thema was dit jaar de komende WMS. Onder leiding van Gerard Willemsen hebben we ons gebogen over de voorbeeldreglementen. Het educatie-

ve deel van de dag is deze keer verzorgd door één van onze ouders: René Brandenburg. Verder zijn dit jaar de activiteiten in de VOC3L, een overlegplatform van GMR-en van onder andere de grote schoolbesturen, voortgezet. Wij waren dit jaar voorzitter en secretaris van dit overlegplatform. Dat leverde veel extra werk op, maar we hebben daar van Lucas Onderwijs dan ook de faciliteiten voor gekregen. Het overleg met de bonden is weer opgepakt, er zijn contacten met de inspectie voortgezet onderwijs en de VO-raad geweest en tenslotte is er nagedacht over

de vraag of de VOC3L een rechtspersoonlijkheid zou kunnen krijgen. Financiën Ook dit jaar beschikte de GMR-VO over een eigen budget voor de schooloverstijgende onkosten. Het budget is besteed aan de doelen waarvoor het is aangevraagd, namelijk de GMR-vergaderingen en de voorbereiding daarvan, de studiedag GMR en de onkosten voor deelname aan de VOC3L. Ook dit jaar is sprake van een overschot op het budget.

voor Guatemala Juffrouw Esmeralda van ‘t Palet heeft een dik half jaar vrijwilligerswerk gedaan in Guatemala. Na de zomer van 2007 was zij weer terug op school en inspireerde de leerlingen met haar verhalen om geld in te zamelen voor het goede doel. Ruim vijfduizend euro wisten de kinderen bij elkaar te krijgen. Esmeralda werkte van november 2006 tot en met juli 2007 in het Guatemalteekse Quetzaltenango. Ze verzorgde daar naschoolse opvang voor de armste kinderen, gaf les in de kleuterklas van de Escuela de la Calle, de straatschool, gaf bijlessen en spijkerde leerkrachten bij in het rekenonderwijs. “Het gaat hier om de allerarmsten”, vertelt Esmeralda bij terugkomst. “Er zijn geen schooluniformen, geen boeken, het heet niet voor niks de straatschool.” De Nederlandse stichting Caras Alegras (blijde gezichten) is actief in dit project en zamelt geld in voor leermaterialen en een nieuw schoolgebouw. ‘t Palet kon natuurlijk niet achterblijven nu hun eigen juf ter plaatse was geweest en de leerlingen voerden volop acties met allerhande sponsoractiviteiten. Een mooi bedrag kon worden overgemaakt naar de stichting. Juf Esmeralda zal deze zomer met eigen ogen bekijken of het geld goed wordt besteed.

Mary van Meurs (ISW) Lerares van het jaar! Mary van Meurs van het ISW is dit jaar ambassadeur voor het onderwijs. In een live televisie-uitzending op donderdag 4 oktober 2007 werd Mary van Meurs uitgeroepen tot Lerares van het jaar. De Stichting Beroepskwaliteit Leraren schreef deze verkiezing uit met als doel het lerarenberoep in een positief daglicht te stellen. Mary van Meurs werd gekozen vanwege haar aandacht voor de individuele leerling en haar inzet om onderwijs uitdagend en interessant te maken.

32 klachten in 2007 Lucas Onderwijs kent een Kader Klachtenregeling op basis waarvan klachten worden behandeld. Na ontvangst van een klacht wordt deze in behandeling genomen door één van de vertrouwenspersonen van Lucas Onderwijs. Nadat partijen in een hoorzitting in de gelegenheid zijn gesteld hun standpunten toe te lichten, brengt de vertrouwenspersoon advies uit aan het College van Bestuur. Indien het College van Bestuur dit noodzakelijk acht, hoort zij partijen zelf nogmaals en neemt vervolgens een beslissing op de klacht. Naast de interne klachtenprocedure bij Lucas Onderwijs staat het klagers vrij een klacht rechtstreeks in te dienen bij de externe klachtencommissie. Ook kan de externe klachtencommissie worden benaderd na beslissing door Lucas Onderwijs op de klacht.


Centralisering servers primair onderwijs In en net na de zomervakantie van 2007 zijn zes locaties van Lucas Onderwijs overgegaan op één centraal aangestuurd datacentrum. Deze pilot voor de in totaal 49 primair onderwijs locaties van Lucas Onderwijs is succesvol afgesloten.

Na een evaluatie worden vanaf januari 2008 de overige 43 scholen op het datacentrum aangesloten. Eind 2008 is het hele project afgerond en werken ruim 1.300 leerkrachten en 13.000 leerlingen vanuit een gecentraliseerd serverpark.

Uit de evaluatie met de ICT-coördinatoren van de scholen bleek dat zij positief zijn. Zij kunnen hun aandacht meer richten op onderwijsinhoudelijke zaken in plaats van techniek.

De klachtenadministratie wordt bijgehouden per kalenderjaar. In het jaar 2007 zijn in totaal 32 klachten ingediend bij Lucas Onderwijs. Daarvan zijn er 22 rechtstreeks afgehandeld door de school. Deze klachten zijn in overleg tussen ouders en school opgelost en hebben de vertrouwenspersonen nimmer bereikt.

Voorts zijn vier klachten door de vertrouwenspersoon van Lucas Onderwijs behandeld. Het betrof in deze gevallen klachten van ouders over de behandeling van hun kind op de betreffende school. De klachten zijn door bemiddeling van de vertrouwenspersoon opgelost. Twee klachten zijn rechtstreeks ingediend bij de externe klachtencommissie en aldaar is één klacht ongegrond verklaard. De andere klacht is door de klagende partij ingetrokken nadat de school alsnog een oplossingsvoorstel had gedaan. Tot slot zijn vier klachten door het College van Bestuur, dan wel de Clusterdirecteur opgelost, nadat zij partijen nogmaals hadden gehoord.

Nieuwbouw en verbouw In 2007 hebben we binnen Lucas Onderwijs een groot aantal bouwprojecten onder handen gehad. Een aantal bevindt zich in 2007 in voorbereiding, een aantal is in uitvoering, een aantal is in 2007 gereed gekomen. Het betreft de realisatie van vier nieuwbouwprojecten, namelijk de Jeroen, Prins Maurits, de Zonnewijzer en de Esloo Praktijkschool. Aan zeven schoolgebouwen zijn aanpassingen gepleegd in verband met onderwijskundige vernieuwing. De gemeenten hebben zeven bouw(voorbereidings)kredieten verstrekt. Bij een vijftal scholen heeft een uitbreiding van een (tijdelijke) huisvesting plaatsgevonden als gevolg van de uitbreiding van groepen.

JAARVERSLAG 2007

Onze Wereld Opleidingsschool Donderdag 1 februari 2007 was het dan zover: de OpleidingsSchool Onze Wereld ging van start! Studenten van PABO InHolland studeren en werken de komende twee jaar op basisschool Onze Wereld. De minister van Onderwijs opende het project met de onthulling

van een informatiepaneel op de speelplaats van de school. De nieuwe studenten maken gebruik van de kerk vlak naast de school voor colleges en studie. Daar was ook op 1 februari 2007 de feestelijke opening van de OpleidingsSchool. De OpleidingsSchool is onderdeel van

het project ‘Opleiden in de School’, waarbij scholen op verschillende wijzen betrokken zijn bij het opleiden van aankomende leerkrachten. De betrokkenheid varieert van het bieden van een stageplek tot het meedenken op de docentenopleiding.

J9

Missie Een lerende organisatie

Lucas Onderwijs vindt dat een goede communicatie tussen alle betrokkenen de kwaliteit in de scholen waarborgt. In een lerende organisatie worden in toenemende mate de voorwaarden gecreëerd waaronder medewerkers werkervaringen delen, zich professionaliseren, zich spiegelen aan elkaar, elkaar met respect bejegenen en waardoor een veilig klimaat ontstaat. In dit groeiproces is de stimulans van betrokken, deskundige en gemotiveerde medewerkers cruciaal, waardoor mensen van elkaar leren en de juiste keuzes kunnen maken. Zij zoekt een werkwijze die zich laat omschrijven als uitdagend, spannend en creatief, maar ook zorgvuldig en behoedzaam. De betrokkenheid van ouders en leerlingen bij het onderwijs op de scholen bevordert zij door de oprichting en instandhouding van oudercommissies, leerlingenraden en vertegenwoordiging in de (Gemeenschappelijke) Medezeggenschapsraad(raden) en voor ouders tevens vertegenwoordiging in schoolcommissies, curatoria en in het bestuur van de stichting.

Heilig Hartschool is Talentontwikkelingschool De Heilig Hartschool is Talentontwikkelingschool. De leerlingen van de groepen drie tot en met acht krijgen de kans om hun talenten te ontwikkelen of te ontdekken. De kinderen zijn daarvoor langer op school en mogen kiezen uit tal van activiteiten. Meedoen is verplicht, maar de keuze is breed genoeg om ieder kind een kans te bieden zijn talent te ontdekken. Taalontwikkeling, sport, burgerschap en sociaal-emotionele vorming worden in de verschillende activiteiten benadrukt.

De leerlingen hebben zelf aangegeven welke talenten ze willen ontwikkelen: basketbal, voetbal, zelfverdediging, thaiboksen, streetdance, breakdance, koken, tekenen, schilderen, toneel, zangles, djembé, mode, ballet, bollywooddansen, naaicursus, EHBO en dierenverzorging. Voor de hogere groepen is er daarnaast een verplichte huiswerkbegeleiding. Dit concept valt niet onder de ‘verlengde schooldag’, maar staat bij de gemeente bekend als Leerkansenprofiel.


De buurtschool op zijn Haags Meer kansen creëren voor leerlingen die deze kansen ontberen, leidt soms tot een nieuw schoolconcept. Ook nieuwbouw kan een aanleiding zijn voor drastische veranderingen. De Vuurvlinder en Esloo PrO benaderen hun school vanuit een wijkperspectief. De community school op zijn Haags. De community school of ‘buurtschool’ kent vele gezichten. De ene keer gaat het om een school die de hele buurt inzet om haar kinderen op te voeden; dan weer is het een plek waar kinderopvang, sport en andere activiteiten gecombineerd plaatsvinden. Al deze scholen maken verbinding met de wijk, zodat de kansen van kinderen die tot een risicogroep behoren, worden vergroot. De gemeente Den Haag zette met haar brede schoolbeleid tot nu toe vooral in op voorschoolse educatie en ouderbetrokkenheid. Dit leverde in de praktijk te weinig op. Daarom komen nu ook nieuwbouw, samenwerking met andere partners op wijkniveau en de

verlengde schooldag in beeld. Basisschool de Vuurvlinder en Esloo Praktijkonderwijs hebben - vanuit de visie dat onderwijs en de wijk elkaar kunnen versterken - een aantal duidelijke stappen gezet in de richting van de community school. Spin in het web De Vuurvlinder is een kleine, multiculturele school in Mariahoeve. Het is ook een brede school die in toenemende mate samenwerkt met instellingen in de wijk. Sinds oktober 2007 is de verplichte, verlengde schooldag ingevoerd.Vanaf groep drie zitten de kinderen per week zes uur langer op school en krijgen ze

clubs en projecten op het gebied van sport, cultuur, toneel, techniek en taal. Esloo PrO richt zich ook meer op de wijk en heeft sinds 2006 flink geïnvesteerd in het onderwijs door met leerlijnen, IOP’s (Individueel Ontwikkelings Plan), kernteams en oefenbedrijven te gaan werken. In het nieuwe gebouw gaan ze op de ingeslagen weg verder door op de begane grond oefenbedrijven in te richten op het gebied van Groen, Repro/Magazijn, Winkel, Bouwtechniek, Reparatie en Was & Strijk. Ook komt daar een restaurant met een professionele keuken. De school moet ook ‘een spin in het web’ worden, en samenwerkingsverbanden aangaan met andere instellingen, organisaties en ouders in de wijk. De visie van de school is dat door gezamenlijk te opereren, de maatschappelijke kansen van de leerlingen groter worden.

‘t Palet zingt zich naar de eerste plaats Groep 6c van ‘t Palet beschikt over de zuiverste kelen. Dinsdag 12 juni 2007 vond de finale plaats van het liedjesproject Zingen in Zuid-Holland (ZiZiZ). ‘t Palet sleepte de eerste prijs binnen. De vakjury vond dat deze groep kinderen verstaanbaar en zuiver zong, maar ook het duidelijk zichtbare en sprankelende enthousiasme woog zwaar mee tijdens

Opvang van ‘s ochtends vroeg tot in de avond Basisscholen moesten in september 2007 klaar staan met opvang van ‘s ochtends vroeg tot in de avond. Een aanpassing verleden jaar van de Wet Primair Onderwijs leidde per 1 januari 2007 tot een inspanningsverplichting. Achtergrond van de veranderde wet is de motie Bos/Aartsen, die ervoor pleit dat werktijden van ouders beter moeten worden afgestemd op de schooltijden van de kinderen. Scholen moeten een ‘dagarrangement’ aanbieden, een pro-

gramma van elf uur waarbij onderwijs maximaal 5,5 uur invult. Voor de resterende uren moeten scholen een aanbod ontwikkelen. Scholen kunnen dat zelf doen, maar kunnen het voor- en naschoolse programma ook uitbesteden

aan kinderopvangorganisaties. Bij Lucas Onderwijs is de Taakgroep Naschoolse Opvang al geruime tijd bezig met de nieuwe wet. Gekozen is voor het zogenoemde makelaarsmodel, waarbij zij bemiddelen tussen ouders die opvang vragen en organisaties die opvang bieden. De zorg voor de buitenschoolse opvang wordt uitbesteed aan een kinderopvangorganisatie. Fotografie Lou Wolfs

het beraadslagen. Doorslag gaf het feit dat de kinderen van ‘t Palet juist geen gebruik maakte van attributen, maar met hun eigen mimiek het lied probeerden over te brengen. Met succes, zo concludeerde de jury bij het uitreiken van de eerste prijs. ZiZiZ is opgezet om de hoogste groepen van de basisschool weer plezier te laten krijgen in zingen.

JAARVERSLAG 2007

J10

Basisschool de Kubus sluit de deuren Het College van Bestuur heeft in 2007 basisschool ‘de Kubus‘ in Scheveningen moeten sluiten. Deze beslissing was niet makkelijk. De Kubus was een gezellige, kleine buurtschool met een omvangrijk verleden. Het leerlingenaantal lag echter ver onder de gemiddelde norm van de gemeente Den Haag. Er was helaas geen groeiperspectief, waardoor het niveau van de voorzieningen steeds verder onder druk kwam te staan. Sluiting bleek onvermijdelijk. In de laatste schoolweek werd een afscheidsreceptie georganiseerd, waar ook vele oud-medewerkers van de Kubus aanwezig waren. Alle personeelsleden van de Kubus werd een nieuwe baan binnen Lucas Onderwijs in het vooruitzicht gesteld.


‘We laten ze pas los als ze een baan hebben’ IMC PrO ademt de losse doe-het-zelf-sfeer van een clubhuis uit. Maar de leerlingen werken er wel degelijk op een gestructureerde manier. Het is immers de bedoeling dat leerlingen op deze praktijkschool zo snel mogelijk zelfsturend en zelfverantwoordelijk worden gemaakt. 31 kinderen uit Den Haag zaten thuis omdat er op geen enkele praktijkschool plek voor hen was. Na de basisschool hadden sommigen al anderhalf jaar geen schoolgebouw meer van binnen gezien. Met de sticker ‘ongeschikt voor onderwijs’ op hun voorhoofd geplakt, zag het er somber uit voor deze groep. De gemeente Den Haag vroeg aan het IMC of zij hiervoor mogelijkheden zagen. Directeur Onderwijs, kwaliteit & zorg, Aad van Loenen, nam de uitdaging aan en startte voor deze groep kinderen een nieuwe praktijkschool in de Rijswijkse villa Don Bosco. “Een belangrijk uitgangspunt voor mij is dat we deze kinderen niet gaan opleiden voor de sociale werkplaats. We laten ze pas los als ze een baan hebben.” Gedrag Het aantal leerlingen groeide in drie jaar tijd naar ruim negentig. De villa werd al snel te klein en daarom is IMC PrO

tegenwoordig gehuisvest in het veel ruimere schoolgebouw aan de Generaal Vetterstraat. Van Loenen voelt zich zeer betrokken bij deze groep. “In het begin was het voor deze leerlingen behoorlijk wennen om weer terug naar school te gaan. Er waren jongens bij die alleen maar konden vechten. Door onze persoonlijke en directe aanpak voltrok zich na een half jaar een dramatische

onderwijs vindt hier plaats met en door de leerlingen. We werken vanuit de praktijk en leren hen zo snel mogelijk zelfsturend te worden. De leerlingen maken alleen gebruik van theoretische kennis om te begrijpen hoe ze iets in de praktijk aan moeten pakken. De essentie is dat elke leerling telt. Op onze school helpen we elke leerling bij het ontplooien van zijn of haar persoonlijke kwali-

Huiskamer In het eerste jaar gaan alle leerlingen op ontdekkingstocht. Met behulp van diverse opdrachten op het gebied van rekenen, taal, cultuur en maatschappij, computerles, koken, verzorging, sport en woonhuis, wordt een antwoord gezocht op de drie belangrijkste vragen: wie ben ik, wat kan ik en wat wil ik.Van Loenen: “Het woonhuis is inmiddels erg populair. In een compleet ingerichte huiskamer brengen ze een hele dag met elkaar door met boodschappen doen, koken, een maaltijd klaarmaken en bezoek ont-

_____ ‘We zoeken met de leerlingen een antwoord op de drie belangrijkste vragen: wie ben ik, wat kan ik en wat wil ik?’ _____ gedragsverandering. Ze waren weer gemotiveerd om te leren! Nu moeten we ze aan het eind van de dag soms zelfs naar huis sturen.” Van Loenen verwoordt het onderwijsconcept op IMC PrO heel simpel: “Het

teiten en talenten en het ontwikkelen van een persoonlijke leerstijl. Om dat proces te ondersteunen heeft iedere leerling een mentor die hem of haar wekelijks gedurende de hele schoolloopbaan begeleidt en coacht.”

vangen. Zo leren ze op een hele speelse manier wat samenwerken en initiatief nemen betekent.” In het tweede jaar starten de leerlingen met hun persoonlijke leerlijn. Er zijn in totaal zes leerlijnen: Winkelpraktijk, Toezicht & dienst-

verlening, Groen & dieren, Techniek, Onderhoud en Horeca. Binnen elke leerlijn volgen de leerlingen interne stages waarvoor zij een certificaat kunnen behalen. Stage en werk In het derde leerjaar gaan de leerlingen op externe stage. Na een snuffelstage van twee weken volgt een uitprobeerstage van zes weken binnen de leerlijn van hun keuze. De rest van het derde jaar bezoeken ze een werkervaringsplaats. In het vierde en soms ook vijfde jaar worden ze via arbeidsintegratie naar een baan in het bedrijfsleven begeleid. “Het kan heel goed zijn dat een leerling van leerlijn wisselt als blijkt dat het toch niet gaat. Die flexibiliteit is belangrijk want het gaat tenslotte om de leerling en niet om het leertraject,” benadrukt van Loenen. “Respect en zelfvertrouwen bijbrengen, is erg belangrijk voor onze leerlingen. Ze hebben te vaak gehoord dat ze niets kunnen. Op onze school komen ze erachter dat ze juist heel veel kunnen.”

DE LUCAS ACADEMIE, TROTS OP UW TALENT! Wat? De Lucas Academie is dé plek waar u terecht kunt voor kennisdeling, professionalisering en nascholing vóór en dóór collega’s binnen de Lucas scholen. Hoe? De Lucas Academie werkt vraaggericht en kent diverse middelen om invulling te geven aan onderlinge kennisdeling en nascholing. Dit kan door het ontwikkelen en/of begeleiden van een workshop, module of studiemiddag. Maar ook door het gebruiken van een uitgebreide netwerkomgeving bereikbaar via onze Portal (actieve intranet omgeving). U kunt hier

binnen diverse leerruimtes kennis en bruikbare tools delen met elkaar of via het ‘schoolplein’ een concrete vraag aan collega’s stellen dan wel van collega’s beantwoorden. Wie? De Lucas Academie is opgezet en toegankelijk voor alle medewerkers werkzaam op Lucas scholen, dus ook voor u! Bent u trots op uw talent en wilt u dit graag delen met collega’s door actief een bijdrage te leveren via de Lucas Academie? Of heeft u een specifieke scholingsvraag? Aarzel dan niet om contact met ons op te nemen!

Neem een kijkje op www.lucasacademie.nl (u kunt u hier ook direct aanmelden voor de Portal) of bel/mail met het secretariaat van de Lucas Academie: 070 300 1100 of [email protected]. Nieuw aanbod! • Leercirkel 2008 start in mei! Een leertraject voor (startende) teamleiders • Eindexamenvrees-trainingen, voor leerlingen maar ook opleiden docenten • Coaching op basis van systematisch denken, snel weer gemotiveerd raken in uw vak

JAARVERSLAG 2007

Balans en exploitatierekening

J11 Verdeling werknemers naar werktijdfactor (excl. centraal bureau) 2007

(Speciaal) Primair Onderwijs

Lucas Onderwijs balans per 31 december 2007 na verdeling resultaat ACTIVA

(Speciaal) Voortgezet Onderwijs

192

229

31 december 2007

31 december 2006

VASTE ACTIVA Materiële vaste activa

(× € 1.000) 20.087

(× € 1.000) 16.739

Financiële vaste activa

27.706

27.864

TOTAAL VASTE ACTIVA

47.793

44.603

892

777

813

611

Aantal < 0,5

Aantal 0,5 tot 1

VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen op korte termijn Liquide middelen TOTAAL VLOTTENDE ACTIVA

9.643

10.402

10.877

5.670

20.520

16.072

Aantal > 1

Verdeling werknemers naar functiecategorie en geslacht (excl. centraal bureau) 2007

(Speciaal) Primair Onderwijs 1100

TOTAAL ACTIVA

68.313

60.675

1000 900 800

PASSIVA

700

EIGEN VERMOGEN Algemene reserve Bestemmingsreserve

5.666 20.112

6.415 17.929

TOTAAL EIGEN VERMOGEN

25.778

24.344

300

1.026

884

200

600 500 400

EGALISATIERESERVE

Vrouw Man

100

VOORZIENINGEN SCHULDEN OP LANGE TERMIJN

12.419

10.096

194

223

0

DIR

OOP

OP

(Speciaal) Voortgezet Onderwijs SCHULDEN OP KORTE TERMIJN

28.896

25.128

1100

TOTAAL PASSIVA

68.313

60.675

1000 900 800 700 600 500 400 300 200 Vrouw Man

100 0

DIR

OOP

OP

Instroom werknemers (excl. centraal bureau) 2007

350 300 250 Fotografie Lou Wolfs

200

Lucas Onderwijs exploitatierekening 2007 en 2006

150 100

BATEN

2007

2006

(× € 1.000)

(× € 1.000)

175.494 5.090 15.078

164.702 6.310 12.647

195.662

183.659

154.015 4.532 15.543 21.004

147.777 4.736 12.936 18.151

195.094

183.600

50 0

Rijksbijdragen OCenW Overige Overheidsbijdrage Overige baten + LASTEN Personele lasten Afschrijvingen Huisvestingskosten Overige lasten

(S)VO

Uitstroom werknemers (excl. centraal bureau) 2007

62

-

(S)PO

op basis van ongeschiktheid voor de functie wegens ziekte of gebrek

21

op eigen verzoek wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd

45

wegens beëindiging project

4 3

FINANCIELE BATEN EN LASTEN Baten Lasten +

1.789 923

983 63

866

920

38

wegens beëindiging van de duur van de afwezigheid en/of de bekostiging van de vervanging wegens eigen verzoek wegens ongeschiktheid voor de uitgeoefende functie anders dan op grond van ziels- of lichaamsgebreken wegens overige redenen

134

SALDO EXPLOITATIE

1.434

979

15

wegens overlijden

JAARVERSLAG 2007

J12 COLOFON Dit jaarverslag is een uitgave van: Lucas Onderwijs Postbus 93231 2509 AE Den Haag Telefoon: (070) 300 1100 Fax: (070) 300 9499 Email: [email protected] Internet: www.lucasonderwijs.nl Redactie & samenstelling H.A.J. van Asseldonk H.W.M. van Blijswijk M.A. Breeve mr. A.K. Mencke- van Buul Drs. I.J.A.C. Mulders M.G. Pander M.A. van Vliet- de Ronde B.J.M. de Wilde Met dank aan: Marja Loomans Sep Schaffers Eindredactie Breeve Media & Communicatie, Rotterdam Ontwerp en drukwerk The Happy Horseman BV, Rotterdam Fotografie Lou Wolfs Fotografie, Rotterdam Illustratie Auke Herrema, Delft De fotografie vond plaats op de volgende scholen Basisschool Paschalis Basisschool Jeroen Hofstad Lyceum Internationaal College Edith Stein


Afkortingen AB-ZHW AVS BAO BOVO CKV CPS DVO GMR HAVO HBO HCO HSV IPB ISW IVBO JRK KPC LBO LIOS LOM LWOO MAVO MBO OvO PCOV PDS PI PrO PO POP ROC SBO/SBAO SO SKON SKPZ SVO TTO TOM VMBO VO VVE VWO WMS ZMOK ZMLK

Automatiseringsbureau Zuid-Holland West Algemene Vereniging van Schoolleiders in het Primair Onderwijs Basisonderwijs Doorstroming Basis Onderwijs Voortgezet Onderwijs Culturele en Kunstzinnige Vorming Christelijk Pedagogisch Studiecentrum Directieberaad (Speciaal) Voortgezet Onderwijs Gemeenschappelijke Medezeggenschaps Raad Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Hoger Beroeps Onderwijs Haags Centrum voor Onderwijsbegeleiding Haagse School Vereniging Integraal Personeelsbeleid Interconfessionele Scholengemeenschap Westland Individueel Voorbereidend Beroeps Onderwijs Jonge Risico Kind Katholiek Pedagogisch Studiecentrum Lager Beroeps Onderwijs Leidschendamse Interconfessionele Onderwijs Stichting Leer- en Opvoedings Moeilijkheden Leer Weg Ondersteunend Onderwijs Middelbaar Algemeen Voortgezet Onderwijs Middelbaar Beroeps Onderwijs Oriëntatie op Vervolg Onderwijs Protestants Christelijk Onderwijs Vlietlanden Professional Development School Pedologisch Instituut Praktijkonderwijs Primair Onderwijs Persoonlijk Ontwikkel Plan Regionaal Opleidings Centrum Speciaal Basis Onderwijs Speciaal Onderwijs Stichting Katholiek Onderwijs Nootdorp Stichting Katholieke Peuterspeelzalen Speciaal Voortgezet Onderwijs Tweetalig Onderwijs Teamonderwijs op Maat Voorbereidend Middelbaar Beroeps Onderwijs Voortgezet Onderwijs Voor- en Vroegschoolse Educatie Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Wet Medezeggenschap Scholen Zeer Moeilijk Opvoedbare Kinderen Zeer Moeilijk Lerende Kinderen

Adressen Naam school en plaats

E-mail

Telefoon

Basisonderwijs Samenwerkingsschool Balans, Den Haag Peuterspeelzaal De Veldmuis, Den Haag Basisschool De Bras, Den Haag Basisschool St. Carolusschool, Den Haag Peuterspeelzaal Carlijn, Den Haag Basisschool De Drie Linden, Den Haag Peuterspeelzaal de kleine Linde, Den Haag Basisschool De Dijsselbloem, Voorburg Peuterspeelzaal Lydie Plate, Voorburg Basisschool De Driemaster, Voorburg Peuterspeelzaal De Bereboot, Voorburg Samenwerkingsschool Emmaüs, Leidschendam Basisschool De Fontein, Den Haag Basisschool Groen van Prinsterer, Voorburg Peuterspeelzaal De Speeldoos, Voorburg Jenaplanschool Grote Beer, Den Haag Peuterspeelzaal Kleine Beer, Den Haag Basisschool Heilig Hart, Den Haag Peuterspeelzaal De Hartendiefjes, Den Haag Basisschool J.F. Kennedy, Den Haag Peuterspeelzaal Kareltje, Den Haag Basisschool Jeroen, Den Haag Peuterspeelzaal Dikkie Dik, Den Haag Basisschool De Jonge Wereld, Den Haag Peuterspeelzaal de Smurfjes, Den Haag Basisschool De Krullevaar, Den Haag Peuterspeelzaal Pinkeltje, Den Haag Basisschool Het Lichtbaken, Den Haag Peuterspeelzaal Schuitje varen, Den Haag Basisschool Liduina, Den Haag Peuterspeelzaal ’t Opstapje, Den Haag Prins Mauritsschool, Rijswijk Basisschool De Oase, Den Haag Peuterspeelzaal De Peuterkaravaan, Den Haag Basisschool Onze Wereld, Den Haag Peuterspeelzaal Het Speelhuis, Den Haag Basisschool Melodie (voorheen Oprit-Brug), Rijswijk Peuterspeelzaal Bambino Basisschool ’t Palet, Den Haag Peuterspeelzaal ‘t Peuterpalet, Den Haag Basisschool De Parkiet, Den Haag Peuterspeelzaal ‘t Vogelnestje, Den Haag RKBS De Paradijsvogel, Den Haag Basisschool St. Paschalis, Den Haag Peuterspeelzaal Snoopy, Den Haag Basisschool De Regenboog, Den Haag Peuterspeelzaal Regenboog, Den Haag Basisschool Savelberg, Den Haag Voorschool Savelbergje, Den Haag Basisschool De Schakel, Den Haag Peuterspeelzaal de Jonge Bevers, Den Haag J.H. Snijdersschool, Rijswijk Peuterspeelzaal Bambi, Rijswijk Shalomschool, Rijswijk Basisschool Statenkwartier, Den Haag Peuterspeelzaal Zagazoo, Den Haag Basisschool De Trampoline, Leidschendam Basisschool De Triangel, Den Haag Peuterspeelzaal “De Musjes”, Den Haag De Vijverhof, Voorburg Peuterspeelzaal Klein Duimpje, Voorburg Basisschool De Vlieger, Den Haag Basisschool De Vuurvlinder, Den Haag Peuterspeelzaal ’t Vlindertje, Den Haag Basisschool De Wereldwijzer, Den Haag Peuterspeelzaal Tomteboe, Den Haag RK basisschool De Waterwilg, Nootdorp Basisschool Het Zonnelicht, Rijswijk De Zonnewijzer, Leidschendam

070 317 5214 070 320 7172 [email protected] 015 369 8243 [email protected] 070 380 1420 070 362 4385 [email protected] 070 325 5286 070 325 9531 [email protected] 070 386 5323 070-386 8018 [email protected] 070 386 9124 070 386 9414 [email protected] 070 327 8018 [email protected] 070 396 5050 [email protected] 070 386 0512 [email protected] 070 387 6734 [email protected] 070 394 7173 070 394 0279 [email protected] 070 364 8681 070 364 8681 [email protected] 070 385 3390 070 385 3390 [email protected] 070 393 9493 070 393 6421 [email protected] 070 448 0310 070 368 7493 [email protected] 070 366 2011 070 321 1569 [email protected] 070 323 9522 070 449 0504 [email protected] 070 385 9922 070 385 8540 [email protected] 070 307 7829 [email protected] 070 323 2483 070 368 7750 [email protected] 070 345 9300 070 346 0473 [email protected] 070 394 4246 070 386 8018 [email protected] 070 380 3632 070 305 0662 [email protected] 070 363 1369 070 392 0657 [email protected] 015 310 6112 [email protected] 070 328 1557 06 3008 2303 [email protected] 070 390 5049 070 390 5049 [email protected] 070 402 3522 070 388 7300 [email protected] 070 397 3194 070 397 3194 [email protected] 070 307 7867 070 390 7718 [email protected] 070 393 1872 [email protected] 355 3805 070 355 3805 [email protected] 070 320 1234 [email protected] 070 389 4072 070 388 8700 [email protected] 070 386 5408 070 386 5408 [email protected] 070 390 6732 [email protected] 070 385 9839 06 3331 2897 [email protected] 070 363 6734 06 3056 8455 [email protected] 015 310 5300 [email protected] 070 307 7853 [email protected] 070 327 4119

Speciaal Basis Onderwijs SBO Het Avontuur, Den Haag Bernardusschool ZMLK, Den Haag ZMLK ’t Kraaienest, Nootdorp SBO Meander, Rijswijk SBO Merlijn, Den Haag SBO de Octaaf, Den Haag De Opperd ZMOK, Rijswijk Pastoor van Ars SBO, Den Haag SBO de Vliethorst, Leidschendam

[email protected] 015 310 1724 [email protected] 070 324 1556 [email protected] 015 310 9967 [email protected] 070 393 3062 [email protected] 070 399 3709 [email protected] 070 397 8177 [email protected] 070 394 0751 [email protected] 070 360 7759 [email protected] 070 327 2650

Voortgezet Onderwijs Esloo Onderwijsgroep Centrale Directie, Voorburg Corbulo College, Voorburg Montaigne Lyceum, Nootdorp Internationaal College Edith Stein, Den Haag Overbosch College, Den Haag St. Paul College, Den Haag Esloo Praktijkonderwijs, Den Haag

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

070 070 015 070 070 070 070

300 387 361 360 383 347 335

1940 3630 9140 5568 8088 2204 0628

Interconfessioneel Hofstadcollege Centrale Directie, Den Haag Hofstad Heldring, Den Haag Hofstad Lyceum, Den Haag Hofstad Mavo, Den Haag De Hofstede Praktijkschool, Den Haag

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

070 070 070 070 070

391 360 368 397 367

3970 0589 7670 1541 6233

Interconfessioneel Makeblijde College Centrale Directie, Rijswijk Locatie Roland Holstlaan, Rijswijk Locatie Burg. Elsenlaan, Rijswijk Locatie De Schakel, Rijswijk Locatie Praktijkschool Don Bosco, Rijswijk

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

070 394 8833 070 394 8833 070 319 7010 070 394 0565 070 394 0565

Christelijk College De Populier, Den Haag

[email protected]

070 364 8808

Stanislascollege Kerndirectie, Delft Locatie Krakeelpolderweg, Delft Locatie Reinier de Graafpad, Delft Locatie Westplantsoen, Delft Locatie Pijnacker, Pijnacker

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

015 7506050 015 7506020 015 7506040 015 7506050 015 7506030

[email protected]

Interconfessionele Scholengroep Westland (ISW) Centrale Directie, Naaldwijk [email protected] Unit Oost VMBO, Poeldijk [email protected] VMBO, Naaldwijk [email protected] Havo/Vwo, Naaldwijk [email protected] Unit Midden VMBO en LWOO, Naaldwijk [email protected] PRO en LWOO, Naaldwijk [email protected] Unit West VMBO, ’s Gravenzande [email protected] Havo/Vwo, Monster [email protected] Havo/Vwo, ’s Gravenzande [email protected]

0174 414 400 0174 247 838 0174 455 588

Zandvlietcollege, Den Haag

070 385 1902

[email protected]

0174 621 855 0174 248 205 0174 625 541 0174 628 961 0174 620 943 0174 615 310

LUCAS ONDERWIJS Studiedag PO druk bezocht! JAARVERSLAG pagina 5

Recommend Documents