Pagina 3 Twintig jaar Voorlichtingscentrum Uw vraag, onze zorg. Pagina 8 Vrijheid in één klik. Eerste Nederlander kreeg in Radboud klikprothese

VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 35 NUMMER 17 16 oktober 2009

Met opleiden aan zet De Radboud Zorgacademie wordt op 20 oktober feestelijk geopend. Met dit onderwijsinstituut zet het UMC St Radboud de verpleeg­ kundige, analisten- en paramedische opleidingen stevig op de kaart. De Zorgacademie gaat boeiende opleidings­programma’s aanbieden, ondersteunt de afdelingen in hun onderwijsbehoeftes en werkt eraan om tekorten aan zorgverleners te voorkomen. G i j s M unn i c h s

Met de Radboud Zorgacademie zijn alle verpleegkundige, analisten- en paramedische opleidingen van het UMC St Radboud ondergebracht in één onderwijsinstituut. De opening vindt plaats onder de noemer “met opleiden aan zet”. Dat staat enerzijds voor: anticiperen op de toekomst. ‘Er worden in Nederland grote tekorten verwacht aan verpleegkundigen, paramedici en analisten’, zegt Geert van den Brink, directeur Radboud Zorgacademie. ‘Dat betekent dat je nu ruim moet opleiden om over enkele jaren genoeg zorgverleners te hebben. De Radboud Zorgacademie heeft de kennis en expertise om dat aan te pakken.’ Aan zet zijn, betekent ook: mensen boeien voor het vak en blijvend perspectief bieden in de gezondheidszorg. De Radboud Zorgacademie kent naast de basisberoepsopleidingen ook de secties vervolgopleidingen en bijscholing. ‘Je moet studenten aantrekkelijke stages bieden, zodat zij na hun studie kiezen om in

Pagina 3 Twintig jaar Voorlichtingscentrum Uw vraag, onze zorg

Pagina 8 Vrijheid in één klik. Eerste Nederlander kreeg in Radboud klikprothese

het Radboud te werken’, aldus Van den Brink. ‘Daarnaast creëren we aantrekkelijke carrièrepaden voor onze huidige zorgprofessionals. Bijvoorbeeld voor verpleegkundigen om zich te specialiseren tot IC- of SEH-verpleegkundige. Maar ook voor zorgverleners om zich te bekwamen in het management. De bijscholing willen we op de kaart zetten, vergelijkbaar met het PAOG voor de medici.’

Uniek De Radboud Zorgacademie ondersteunt en zoekt oplossingen voor afdelingen in hun opleidingsvragen. Van den Brink: ‘Aan welke zorgverleners is er behoefte, waar worden tekorten verwacht? We zijn volop in gesprek met afdelingshoofden en bedrijfsleiders. We zoeken zoveel mogelijk naar oplossingen waar meerdere afdelingen profijt van hebben.’ Geen enkel ander UMC heeft alle niet-wetenschappelijke opleidingen ondergebracht in een eigen instituut. ‘Het Radboud neemt in deze vernieuwing een koppositie in’, zegt prof.dr. Frans Corstens, decaan/vice-voorzitter Raad van Bestuur. ‘De Zorgacademie is direct gepositioneerd onder de Raad van Bestuur. Het heeft daarmee een even waardevolle positie als het IWOO voor de wetenschappelijke opleidingen. Verpleegkundigen, analisten en paramedici vormen de grootste groep in het UMC. Het is ongelooflijk belangrijk dat je in deze beroepsgroepen goed opleidt; kwalitatief én kwantitatief. Met de Radboud Zorgacademie kunnen we dat waarmaken. Zo staat het voorkomen van tekorten aan bijvoorbeeld verpleegkundigen zeer hoog op de agenda van de Raad van Bestuur. We gaan de Radboud Zorgacademie intern, maar ook extern introduceren. We willen het ministerie attenderen op deze vernieuwing, maar ook de belangstelling voor werken in het Radboud bij aankomend studenten versterken.’ n

Pagina 9 Alcohol vermindert de verhoogde hartslag en temperatuur bij gebruik XTC

Pagina 16 Keten rond acute verloskunde is nog op vele punten voor verbetering vatbaar

ra d b o d e 1 7 - 2 0 0 9

inhoud 3

4

Onderzoek Patiëntenzorg

Oecumenische vieringen Twintig jaar Voorlichtingscentrum Van de vierduizend vragen per jaar gaan de meeste over ziektebeelden of behandelingen. ‘Patiënten komen soms verward binnen na een uitslag. Het geeft dan voldoening als je hen binnen vijf tot tien minuten met iets in handen een stuk zekerder naar huis ziet gaan.’

Beleid

Reportage

Vrijheid in één klik Sinds kort gaat Theo Verstappen (47) uit Helmond met een klikprothese door het leven. Hij is de eerste die in Nederland is geopereerd. De afdeling Revalidatie van het Radboud introduceert deze nieuwe techniek voor mensen met een beenamputatie.

18 en 25 oktober en 1 november 10.00 uur personeelsrestaurant: zondag 18 oktober, voorganger Wim Smeets, zondag 25 oktober, voorganger Ries van de Sande en zondag 1 november voorganger Ans Bertens.

PAOG-Heyendael Voor nadere info: www.paogheyendael.nl.

13

2 e n 9 o k t o b e r, 6 , 1 1 , 1 7 e n 25 november en 9 december Vaardigheidstrainingen in kleine groepen bestemd voor bedrijfs- en verzekeringsartsen.

• Rutger Vogel kreeg van Engergy4All beurs om in Harvard onderzoek te doen naar energiestofwisselingsziekten. • AIOS geven supervisoren feedback.

15

Oktober en november ‘PIGOR, Preparatie, Interventie en Gezondheidsonderzoek bij Ongevallen en Rampen met Gevaarlijke Stoffen’. Bestemd voor o.a. bedrijfsartsen, GGD-artsen, milieugezondheidskundigen, epidemiologen, SEH-artsen, arbeidshygiënisten, toxicologen. Data Basismodule: 28 en 29 oktober en 4 november en Trainingsmodule: 5, 11 en 18 november 2009.

6 november ‘Echosymposium’. Doelgroep: hartfunctielaboranten (al dan niet in opleiding).

Betoog

Interview De turnster Fieke Willems, student Geneeskunde, doet mee aan het WK turnen. ‘Top­ turners gaan niet goed om met hun lichaam.’

8

Beetje drank maakt XTC minder link Alcohol vermindert de temperatuur- en het hartslagverhogende effect van XTC dat soms tot ongelukken leidt.

Onderwijs Bewuster omgaan met kwaliteit Stafconvent heeft kwaliteit van zorg, het functioneren van specialisten, meer vrouwen aan de top etc. hoog in het vaandel. Onlangs werd het ledental aanzienlijk uitgebreid.

5

agenda

10

23 november

• Lucien Engelen over “Zorg 2.0” en over hoe je in de zorg moet innoveren.

En verder...

Kunst, Agenda Nieuwsladder Nieuwe behandeling darmkanker Fototentoonstelling sclerodermie, Griepprik, Afscheid ouders en kinderen Paul Spauwen, Europdonor, Hersenletsel Hulpverlening en homoseksualiteit, Borstkanker ontsluierd Opvang kinderen huiselijk geweld, Defibrillators, Prijzen en Benoemingen Mensen PIP Keten acute verloskunde kan op veel punten beter, Ethiek

2 3 4

6

Valkhof lecture ‘Growing teeth from cells: the future for missing teeth?’ met onder andere prof. Irma Thesleff.

26 en 27 november VRA-cursus: Rolstoelen en orthesen. Bestemd voor artsen in opleiding tot revalidatiearts 2e, 3e, of 4e jaars, revalidatieartsen en paramedici betrokken bij het adviseren over rolstoelen en/of orthesen.

8 december ‘Kleine chirurgische handelingen in het verpleeghuis; een praktische cursus voor specialisten ouderengeneeskunde’, bestemd voor specialisten ouderengeneeskunde.

16 en 17 december 7 11 14 15 16

Nascholingscursus ‘Vaardigheden in de gerontopsychiatrie; voor de specialist ouderengeneeskunde’.

UNIT 4, (bijscholing) SVG Unit 4 (bijscholing) van SVG verzorgt bij- en nascholing voor medewerkers en voor externe klanten. Informatie scholingsaanbod: www.umcn.nl/svg, kies dan Bijscholing (unit 4) en daarna Scholingen.

10 december en 29 januari 2010 Ziekenhuisbrede basisscholing voor werkbegeleiders. Sluitingsdatum 4 weken voor start scholing.

kunst

18 december Cursus medische terminologie (ook open voor externe klanten). Zie website voor alle data. Sluitingsdatum 4 weken voor start scholing.

OVERIG 20 oktober Opening Radboud Zorgacademie, 15.00-18.00 uur. Start in het Auditorium, vervolg aan de Gerard van Swietenlaan 2.

30 oktober NCMLS Seminar: Bats of reservoirs of viruses. Spreker: Prof. Dr. Christian Drosten, Head of the Institute of Virology, University of Bonn, Germany. Tijd: 16.00 – 17.00 uur in de Colloquiumkamer op de 8e verdieping van het NCMLS-gebouw, route 289, www.ncmls.eu.

9 november Elfde Papendal Symposium Baarmoederhalskankerpreventie Oost in het Nationaal Sportcentrum Papendal in Arnhem van 17.30 – 21.00 uur. Informatie: Annelies Mulders, [email protected] of 024-3614323.

9 november Suzanne Valkenburg, zonder titel, 2000, fotografie. Hangt in de fotogalerij Studiecentrum Medische Wetenschappen. Foto: Jan van Teeffelen

Scholing “Preventie en behandeling decubitus”, in het leslokaal van fysiotherapie, route 645, van 14.00 – 16.00 uur. Aanmelden via: [email protected]

20 oktober Op het eerste gezicht weet men niet wat men ziet. Is het een houtdruk, de nerven nog zichtbaar? Maar de randen van het kunstwerk wijzen eerder op een foto – wat het ook is. Terwijl de techniek deze eerste vragen oproept, stelt zich al gauw de kwestie: wat valt hier te bekijken? Alsof de kunstenaar, Suzanne Valkenburg, het antwoord wil ver­ sluieren, heeft ze alles donker gemaakt. De zwarte kleur overheerst. En daarin zijn twee ogen te zien. Twee ogen, maar niet één gezicht. Een zelfde oog twee keer herhaald? Door de twee verschillende monden, lijkt het om twee afzonderlijke gezichten te gaan. Maar of die twee iets met elkaar hebben, dat wordt niet duidelijk. Ze kijken elkaar

niet aan. En ook niet in dezelfde richting, niet naar eenzelfde punt. Ze zijn trouwens van elkaar gescheiden door een strook van hout. Intussen kijken beide ogen wel min of meer voor zich uit, de ruimte voor de foto in – naar de plek waar wij staan of voorbijlopen. Zo lijken ze vanuit de donkerte, van tussen de kieren in een houten schutting, ons in de gaten te houden, ons te bespioneren. Wie kijkt naar wie? Deze foto speelt een subtiel spel met de toeschouwer, waardoor hij of zij op zichzelf teruggeworpen wordt en zich waarschijnlijk enigszins ongemakkelijk voelt. Daan Van Speybroeck

2

DIVAS: Zoek naar je eigen toppositie! Bijeenkomst voor vrouwelijke medisch specialisten om te praten over kansen in je loopbaan, georganiseerd door vrouwennetwerk DIVAS. DIVAS zet zich in voor een evenredige vertegenwoordiging van vrouwen in topstafposities van medisch specialisten. 19.30-21.30 uur, afdeling Pathologie, Demozaal, route 828

24 oktober Anatomisch Museum Gratis Museumdag in Gelderland. Het Anatomisch Museum van het UMC St Radboud is dan ook geopend. Activiteiten: rondleidingen door studenten Geneeskunde en bodypainten. 11.00-16.00 uur.

ra pat i ë nten z o rg dbode 17 - 2009

uw vraag, onze zorg In de week van 9 november viert het Voorlichtingscentrum in de hal bij de hoofdingang zijn 20- jarig jubileum, onder het motto: Uw vraag, onze zorg. ‘Je zou misschien verwachten dat deze functie overbodig wordt, nu mensen op internet alles kunnen opzoeken’, zegt drs. Monique Bootsma, medewerker Patiëntencommunicatie.‘Patiënten verdrinken er echter in. Wij begeleiden hen in het zoeken naar betrouwbare informatie.’ Maar het Voorlichtingscentrum doet veel meer, bijvoorbeeld de eerste klachtenopvang. ‘Soms komen patiën­ ten hier geëmotioneerd binnen en vertrekken ze met een brede glimlach.’

Jann i e M eu s s en

Het Voorlichtingscentrum is onderdeel van patiëntencommunicatie en valt onder de productgroep Communicatie. Het is twintig jaar geleden gestart om hulpverleners te ondersteunen bij het goed informeren van hun patiënten. Jaarlijks komen er circa vierduizend vragen binnen, waarvan 2500 rechtstreeks aan de balie. Van scholieren via internet die een profielwerkstuk moeten maken, andere ziekenhuizen of huisartsen die hun patiënt willen doorverwijzen, tot patiëntenverenigingen die ondersteuning zoeken bij het organiseren van een publieksdag. Het merendeel van de vragen komt van patiënten en bezoekers.

een Amerikaan die in eigen land geen stamceltransplantatie kan ondergaan, of een Rus die is uitbehandeld en het over de grenzen zoekt.’

Klachtenopvang Het Voorlichtingscentrum verzorgt ook de eerste opvang bij klachten. Dat aantal neemt toe. ‘Niet omdat we het slechter doen’, benadrukt De Boer, ‘maar mensen staan meer op hun strepen. Vaak gaat het over communicatie en bejegening. Soms komen ze hier boos en geëmotioneerd binnen. We luisteren naar hun verhaal en vragen door. Ze voelen zich direct serieus genomen, en gaan vaak met een goed gevoel weg. Het gebeurt ook dat we, samen met hen, het probleem op papier zetten. Er zijn patiënten die de klacht – onterecht – kleiner maken dan het is. Dan stel ik voor: “Is het een orkaan, dan schrijven we dat het een orkaan is.” Zonodig bellen we direct één van de klachtenfunctionarissen. Het is mooi als het probleem direct kan worden opgelost. Laatst nog met een patiënt uit Friesland. Hij had zich een dag vergist en werd naar huis gestuurd. Na bemiddeling is hij uiteindelijk toch nog dezelfde dag behandeld.’ Twintig procent van de vragen komt van medewerkers.

nieuwsladder Radboud wint ‘Europese Oscar’ Het EPA-project van IQ healthcare heeft op 30 september de European Health Award gewonnen. Deze prijs - de ‘Europese Oscar in de gezondheidszorg’ - wordt door de European Health Foundation toegekend voor de belangrijkste vernieuwing in de Europese gezondheidszorg. Het EPAproject werd gecoördineerd door IQ healthcare en uitgevoerd in samenwerking met de Bertelsmann Stichting (Duitsland) en onderzoeksgroepen uit tien landen. IQ healthcare heeft een set kwaliteitsindicatoren ontwikkeld voor de huisartsenzorg. Aan de hand hiervan kunnen huisartspraktijken zien waar ze internationaal staan. De EPAindicatoren worden inmiddels in diverse landen toegepast.

Malaria en ijzer In grote delen van de wereld is sprake van ijzer­tekort. Het aanvullen van ijzer bij mensen in malaria­gebieden geeft echter een toename van ziekte en sterfte. Onlangs hebben Radboudonderzoekers een subsidie verworven van de Amerikaanse National Institute of Health (NIH). Onder leiding van prof.dr. Dorine Swinkels (Klinische Chemie) en dr. André van der Ven (Algemeen Interne Geneeskunde) wordt verder onderzocht waarom ijzeraanvulling tot problemen kan leiden in malariagebieden.

Nieuw gen Joubertsyndroom Onderzoekers van de afdeling Antropogenetica van het UMC St Radboud hebben opnieuw een gen geïdentificeerd dat het syndroom van Joubert veroorzaakt. Dit gen op het X-chromosoom was al bekend als veroorzaker van het OFD1-syndroom bij vrouwen. Mannelijke embryo’s met deze aandoening zijn niet levensvatbaar. Nu blijkt dat minder ernstige mutaties in ditzelfde gen bij mannen leiden tot het syndroom van Joubert, terwijl vrouwen zelfs gezond blijven.

Testloop Zevenheuvelenloop Feestprogramma Dinsdag 10 november start de viering voor patiënten en algemeen publiek. Die dag, in de Week Chronisch Zieken, presenteren zich ook circa zeventien patiëntenverenigingen in de zuidcorridor bij de hoofd­ ingang. En er vindt een publieke lezing over Mindfullness plaats in de Lammerszaal (van 14.00 tot 16.00 uur, route 86) door Anne Speckens. Woensdag 11 november is er een workshop voor medewerkers over ‘Omgaan met uitingen van onvrede’ (Lammerszaal, van 13.00 tot 15.00 uur, aanmelden verplicht). Donderdag 12 november gaan de COPA’s naar het Florence Nightingale Instituut in Zetten. Vrijdag 13 november is er een buffet voor (oud) medewerkers/ stagiaires van het Voorlichtingscentrum. Kijk voor meer informatie onder de button op intranet. Marianne de Boer (links) en Monique Bootsma van het Voorlichtingscentrum: ‘Het geeft voldoening als je een bezoeker binnen vijf tot tien minuten met iets in handen een stuk zekerder naar huis ziet gaan.’ Foto: Jan van Teeffelen ‘We zeggen meteen dat we niet medisch onderlegd zijn, maar dat we wel alles voor hen kunnen opzoeken’, zegt Marianne de Boer, die al ruim 12 jaar in het Voorlichtingscentrum werkt. ‘Waar mogelijk gaan patiënten met een antwoord naar huis, anders bellen of mailen we het hen na.’ Vragen zijn volgens haar heel divers. ‘Kunnen we meedoen aan wetenschappelijk onderzoek? Ik wil een kopie van mijn medisch dossier, hoe pak ik dat aan? We worden soms ook platgebeld na een publicatie over een nieuwe wetenschappelijke vinding.’ Maar de meeste vragen gaan over ziektebeelden of behandelingen. Bootsma: ‘Ze hebben bijvoorbeeld net een uitslag gekregen en komen dan vaak verward bij ons binnen. Het geeft voldoening als je hen binnen vijf tot tien minuten met iets in handen een stuk zekerder naar huis ziet gaan. Soms spelen we een specifieke vraag per mail door naar specialisten. Daar zijn we wel heel terughoudend in.’ Ze benadrukt dat ook de marktwerking vragen oproept. ‘Je merkt dat patiënten meer gaan shoppen. “Hebben jullie een specialist die deze ingreep kan doen en hoeveel kost dat bij jullie?” Of: “Ik ben tien minuten binnen geweest en krijg een rekening van zoveel euro. Klopt dat wel?” Ook komen vragen uit het buitenland:

Bootsma somt op: ‘Een patiënt is zijn bril kwijtgeraakt, waar kan hij verhaal halen? Hebben jullie meer informatie over dat ziektebeeld? Er ligt hier een patiënt op de nier­ dialyse met een blindegeleidehond, hoe kom ik aan een bench? We wijzen hen er ook regelmatig op dat alle circa duizend Radboudfolders op internet staan, en dat ze op elk moment de meest recente versie kunnen uitprinten.’ Uit onderzoek begin dit jaar bleek echter dat lang niet alle zorgverleners het Voorlichtingscentrum kennen. Bootsma: ‘Dat is jammer want medewerkers die ons wél kennen zijn heel tevreden over de dienstverlening. En degenen die ons niet kennen geven aan dát van een Voorlichtingscentrum te verwachten wat wij ook daadwerkelijk bieden. Het matcht dus wel, alleen moeten we onze naamsbekendheid vergroten. Samen met de adviseurs patiëntencommunicatie Karin Hermans en Paula Vermeulen werken we daaraan. In het COPA-netwerk (COntactpersonen PAtiëntencommunicatie), dat nu tien jaar bestaat, zijn circa zeventig verpleegkundigen vertegenwoordigd met patiëntencommunicatie als aandachtsgebied voor hun afdeling. Ook dit netwerk willen we inzetten om onze achterban beter te bereiken.’  n

3

Op zondag 25 oktober vindt ter voorbereiding op de Zevenheuvelenloop van 15 november de officiële jaarlijkse testloop plaats. Onder begeleiding van een trainer wordt in verschillende groepen het parcours gelopen. Wil je meedoen, dan is het om 08.00 uur verzamelen bij de Vrije School Meander aan de Groesbeekseweg 146. Deelname aan de testloop is gratis.

Vrijwilligers Zevenheuvelenloop Radboudmedewerkers kunnen zich melden als vrijwilliger voor de Zevenheuvelenloop. Voor iedere Radboudvrijwilliger stort de Stichting Zevenheuvelenloop 20 euro bij het goede doel van het UMC St Radboud: ‘Lopen voor nieuw leven’. Elke vrijwilliger krijgt als aandenken een exclusief 7H-shirt. Aanmelden kan tot 1 november. Hoe? Zie het bericht van 28 september bij nieuws op intranet.

Stemmen voor de Grote Gift Niet-commerciële organisaties die een positieve bijdrage leveren aan de Nederlandse samenleving kunnen meedingen naar de Grote Gift. Deze eenmalige gift van 50.000 euro wordt aangeboden door het internationale technologiebedrijf 3M. Stichting Stamceldonorbak Europdonor Nijmegen en Stichting Vrienden van het Radboud Kinderziekenhuis behoren tot de genomineerden, waarop u uw stem kunt uitbrengen. Hoe? Zie het nieuwsbericht van 6 oktober op intranet.

Lopen voor mensen met kanker Op 17 en 18 oktober organiseert Running Nijmegen in samenwerking met het Taborhuis een 24-uurs-sponsorloop. Iedereen is welkom om mee te lopen. De opbrengst gaat naar de Roparun. Vorig jaar hebben bij de Roparun 275 teams 5,7 miljoen euro bij elkaar gerend. Dit geld wordt besteed om de kwaliteit van leven van mensen met kanker te verbeteren. De oncologieafdelingen van het UMC St Radboud en UCCZ Dekkerswald en het Taborhuis hebben dit jaar weer een aanzienlijk bedrag gekregen van de Roparun. Meer info: www.runningnijmegen.nl

be l e i d

Bewuster omgaan met kwaliteit Het bewaken en bevorderen van de kwaliteit van het medisch handelen. Dat is de belangrijkste doelstelling van het Stafconvent dat tegenwoordig uit een veel groter aantal leden bestaat.‘Kwaliteit kun je bewaken als stafleden zelf tekortkomingen signaleren en verbeteringen doorvoeren’, zegt prof.dr. Didi Braat, voorzitter van het Stafconvent. ‘Daarom hebben wij in juni van dit jaar alle stafleden lid gemaakt, omdat we ervan uitgaan dat zij betrokken zijn bij kwaliteitverbetering en zich daarvoor verantwoordelijk voelen.’

N e l l eke D i nn i s s en

In de oude situatie waren vooral de afdelingshoofden lid van het Stafconvent. In juni van dit jaar ging het roer om en werd het ledental aanzienlijk uitgebreid. Deze omslag werd mede ingegeven door de kritiek van medische stafleden. Het Stafconvent zou als advies- en overlegorgaan onvoldoende zichtbaar zijn. ‘Medische stafleden vonden ook dat ze te weinig invloed konden uitoefenen. Wij hebben ons deze kritiek aangetrokken’, aldus prof.dr. Didi Braat, voorzitter van het Stafconvent. ‘Het gaat hier om een grote groep medici, ruim 560, die een centrale rol in huis vervullen. Die moet je wel mee hebben wil je veranderingen of verbeteringen erdoor krijgen. We verwachten dat met de nieuwe samenstelling van het Stafconvent er meer committment en betrokkenheid zal zijn.’

Onlangs was er ook een bestuurswisseling: twee leden traden af, drie nieuwe werden benoemd. Braat: ‘We willen dat het bestuur een duidelijke afspiegeling is van de medische stafleden. Aan dat criterium voldoen we nu ruimschoots; het bestuur bestaat uit drie afdelingshoofden en vier medische stafleden.’

Andere kwaliteiten Het Stafconvent speelde van meet af aan een belangrijke rol in ‘Beter worden’ in het Radboud. ‘Wij hebben meegedacht over hoe de nieuwe organisatie eruit zou moeten zien, waardoor nu de dokter in de lead is’, zegt bestuurslid prof.dr. Henri Marres. ‘We hebben ook de interne audits gestimuleerd, want de bewaking van de kwaliteit van zorg was hier niet voldoende geborgd. Samen met de RvB hebben we die audits vorm gegeven. We merken dat professionals veel bewuster omgaan met kwaliteit. Impliciet waren we natuurlijk met kwaliteit bezig, maar het is nu explicieter’, aldus Braat. ‘We spreken elkaar erop aan. Het is een cultuurverandering die niet alleen des Radbouds is. De hele wereld verandert, patiënten veranderen, waardoor er andere kwaliteiten van professionals worden geëist.’ Logisch gevolg is dat medisch specialisten moeten durven openstaan voor kritiek van anderen en kritisch naar zichzelf moet kijken. Voor het Stafconvent is daarom het “Indivi-

Van links naar rechts 1e rij Wim Oyen, Luuk Hilbrands, voorzitter Didi Braat. 2e rij Willeke Blokx, Anne Speckens, Bart Schreuder. Rechtsboven Henri Marres. Foto: Frank Muller

dueel Functioneren Medisch Specialisten (IMFS)” een belangrijk agendapunt. Braat: ‘Het IMFS is een instrument van de Orde van Medisch Specialisten, waarmee wij in het Radboud een pilot zijn gestart. Een van de mogelijkheden is dat een arts zelf iemand aanwijst die bij collega’s informatie verzamelt over hem of haar en de resultaten hiervan vertrouwelijk met de arts in kwestie bespreekt. Er kan dan een verslag van worden gemaakt dat na toestemming naar het afdelingshoofd gaat en dat in een jaargesprek wordt besproken om verbeteracties te garanderen.’

Meer vrouwen De plenaire vergaderingen van het Stafconvent zijn vaak thematisch. Een van de onderwerpen was onlangs het hoofdbehandelaarschap: wie heeft de centrale regie en de eindverantwoordelijkheid voor de zorgverlening aan de patiënt? ‘Binnenkort komt hier een ziekenhuisbrede regeling voor die hopelijk binnen afzienbare tijd wordt goedgekeurd door de RvB’, aldus Braat. ‘Ook het Elektronisch Patiënten Dossier, en de verhouding tussen academische zorg en basiszorg hebben onze aandacht.’ En natuurlijk diversiteitbevordering binnen het UMC St Radboud. Braat: ‘We hebben vanuit het vrouwennetwerk DIVAS een bedrijfsplan geschreven, waarin wij pleiten voor meer genderawareness en voor het spotten van high potentials onder vrouwen. Van de vijfhonderd stafleden zijn er 185 vrouw. Het percentage UHD’s en hoogleraren binnen deze groep willen wij omhoog brengen.’ Dat vrouwen in de staf absoluut geen gemeengoed is blijkt uit een recente aanstelling bij KNO. Marres: ‘Wij hebben voor het eerst in vijftig jaar een vrouwelijk staflid aangenomen. De academische carrière eiste van medewerkers altijd meer dan fulltime inzet, ook in de weekenden. Maar alles verandert. Patiënten snappen dat je niet elk moment dezelfde dokter aan je bed of stoel kunt hebben.’ Het Stafconvent is er niet alleen voor medici, ook andere medewerkers kunnen er terecht. ‘Laatst was er een medewerker van de Telefooncentrale die aankaartte dat er regelmatig patiënten na 18.00 uur bellen, omdat ze niet zijn teruggebeld door een arts, ondanks afspraak’ , vertelt secretaris van het Stafconvent mr. Yvonne Swennenhuis. ‘De Telefooncentrale zit dan in een lastige positie.’ ‘Voor ons is zoiets aanleiding om actie te ondernemen’, zegt Braat. ‘Ik vond het goed dat deze medewerker de weg naar het Stafconvent wist te vinden en haar verhaal bij ons kwam doen. Wij willen als bestuur graag laagdrempelig voor iedereen bereikbaar zijn.’  n Voor meer informatie: http://portal.umcn.nl/organisatie/StafConvent/Pages/ home.aspx

Een levensreddende buikspoeling met chemo Dikke darmkanker met uitzaaiingen in de buikholte. Het betekende lang een onafwendbare fatale afloop. De zogenaamde HIPEC-behandeling heeft het vooruitzicht echter verbeterd. De afdelingen Heelkunde en Medische Oncologie zijn onlangs met deze combinatiebehande­ ling begonnen. Chemotherapie wordt nagenoeg altijd via de bloedbaan gegeven. Zo’n vijftien jaar geleden beproefde de Amerikaan Sugarbaker als eerste een gedurfd alternatief: spoelen met chemotherapeutica. De chirurg paste de nieuwe toedieningsvorm toe bij patiënten met uitzaaiingen van dikke darmkanker die beperkt waren tot de buikholte. De vooruitzichten van deze patiënten waren tot dan toe slecht; ze overleden meestal binnen een half jaar. In Sugarbakers aanpak worden eerst alle uitgezaaide tumorhaarden weggesneden. De daaropvolgende spoeling met anti-kankermiddelen moet losgeraakte tumorcellen en onzichtbare micro-uitzaaiingen alsnog de genadeklap geven. Om het tumordodende effect te verhogen wordt de buikholte verwarmd tot bijna 42 graden. Een week of zes na deze ingrijpende operatie volgt nog een chemokuur via de bloedbaan. Sugarbakers methode is een doorbraak gebleken. De gemiddelde overlevingstijd is naar twee jaar gestegen en 20 procent van de patiënten is ook na vijf jaar nog in leven.

Inmiddels zijn de resultaten dankzij effectievere chemotherapie waarschijnlijk nog beter. ‘En winst is ook dat bij alle patiënten, nadat ze hersteld zijn van de operatie, de kwaliteit van leven is toegenomen’, zegt chirurg prof. dr. Rob Bleichrodt. Samen met medisch oncoloog prof. dr. Kees Punt en de afdeling Anesthesiologie introduceerde hij recent de zogenaamde HIPEC (Hypertherme Intraperitoneale Chemotherapie) in het UMC St Radboud.

Conditie Dikke darmkanker treft jaarlijks ongeveer elfduizend mensen. Ongeveer de helft van de patiënten krijgt vroeg of laat te maken met uitzaaiingen. Bij ruim tweehonderd patiënten beperken die uitzaaiingen zich tot de buikholte en het buikvlies; alleen zij komen in aanmerking voor een HIPEC. ‘Het heeft natuurlijk weinig zin om met een zware operatie alle uitzaaiingen in de buikholte te verwijderen, wanneer ook elders nog uitzaaiingen zitten’, verklaart Punt. Er is nóg een categorie patiënten die in aanmerking komt voor HIPEC: mensen met zogenaamde pseudomyxoma peritonei, een vorm van kanker die uitgaat van de blindedarm en zich verspreidt over de buikholte. Bleichrodt: ‘Dat is nog veel zeldzamer, zo’n dertig mensen per jaar. Maar bij de goedaardige vorm is HIPEC heel effectief: 80 procent haalt de 5-jaars overleving. De HIPEC-procedure

4

is geen sinecure en duurt 8 tot 12 uur. ‘We doen dit daarom alleen bij patiënten die in redelijke conditie zijn en zo’n operatie kunnen doorstaan’, aldus Bleichrodt. ‘De voorbereiding is heel belangrijk, net als de kwaliteit van de anesthesie en de ondersteuning op OK en IC. We willen graag dat patiënten goed herstellen, niet alleen voor henzelf, maar ook omdat we binnen zes weken met de aanvullende chemokuur willen beginnen. Want het gaat echt om de combinatie.’

Capaciteitsprobleem De Nijmeegse resultaten zijn tot nu toe prima. Bleichrodt: ‘De eerste drie patiënten hebben de ingreep zonder complicaties doorstaan. Ze waren allemaal binnen tien dagen thuis, terwijl de gemiddelde opnameduur normaliter drie weken beslaat. Dus de start is goed.’ ‘Maar het effect op de overleving moet natuurlijk de komende jaren blijken’, tekent Punt aan. De afgelopen twee jaar hebben verschillende Nederlandse ziekenhuizen HIPEC in hun pakket opgenomen. Bleichrodt: ‘Er wijken nog steeds Nederlandse patiënten uit naar België, dus er is nog een capaciteitsprobleem. Een deel van die patiënten kan nu dus in Nijmegen terecht. Voor dit jaar hebben we acht patiënten gepland. Ons streven is uiteindelijk jaarlijks vijftig patiënten te behandelen.’ PvL

i ra nterv i e w dbode 17 - 2009

‘Pas jaren later kon ik weer positief kijken naar wat het turnen me wél heeft gebracht’ ‘Als ik mijn eigen arts was, zou ik mezelf vaak op de donder geven’, zegt student Geneeskunde Fieke Willems lachend. ‘Topturners gaan niet goed om met hun lichaam.’ Drie maanden geleden zat ze nog in het gips met een gescheurde enkelband. Op dit moment neemt ze deel aan het WK turnen, dat van 13 tot 18 oktober plaatsvindt in Londen. Als 26-jarige is ze de ‘oma’ op het toernooi, tussen voor het merendeel meisjes van 16 jaar.

Jann i e M eu s s en

Vanaf haar zevende staat de Maldense Fieke Willems in de turnhal. Voor spelen was geen tijd. ‘Maar ik miste het niet, ik wist niet eens wat vriendjes van mijn leeftijd deden. Turnen was mijn lust en leven.’ Haar middelbare schoolperiode vond ze het zwaarst. Twee keer per dag trainen en daarna nog alle studiestof bijspijkeren. Toch heeft ze het gymnasium zonder zittenblijven gehaald.

‘Niet omdat ik zo intelligent ben, maar ik leer gewoon snel.’ En tussendoor deed ze onder meer mee aan het WK in China en Gent, het EK in Birmingham, Parijs en Sint Petersburg en de Universiade in Bangkok. In 2003 begon ze hier haar studie Geneeskunde. Veel zagen studiegenoten haar niet, want ze moest zes uur per dag trainen. Ze volgde voornamelijk de werkcolleges en gebruikte de aantekeningen van anderen voor haar tentamens. ‘Ik stond bekend als “die turnster”. Dat hoorde ik pas later, ook dat ze me arrogant vonden. Ze moesten eens weten! Ik was juist heel verlegen, keek enorm tegen de andere studenten op. Ik besefte steeds meer dat ik door het turnen nooit een normaal leven heb geleid.’ Het turnwereldje is volgens haar keihard en qua trainingsmethoden heel streng. ‘Van kindsaf aan moet je doen wat de trainers van je vragen. Je wordt klein gehou-

den. Ruim dertig uur per week trainen, presteren tot je erbij neervalt. Ik besefte dat ik daardoor bijvoorbeeld nooit had geleerd om mijn eigen mening te vormen. Daar worstelde ik mee. Ik had bovendien een eetprobleem, veel topturnsters lijden aan anorexia. Van kinds af aan mag je héél weinig eten. Niet het vetgehalte maar de weegschaal telt. Zelfs veel drinken is uit den boze, want ook vocht maakt gewicht. Terwijl je wél zes uur per dag moet trainen. Volgens de schoolarts zou ik 9 cm groter worden dan mijn zusje, maar ik ben een stuk kleiner gebleven. Ik denk door het tekort aan voeding in combinatie met het hoge energieverbruik in de trainingen.’

Punt erachter Zo’n zes jaar geleden zette Fieke een punt achter haar turncarrière. ‘Ik had telkens blessures, het lukte me niet om terug te komen. En als je niet presteert, dan houdt het op.’ Ze is vanaf die tijd jaren niet meer de turnhal ingegaan. Eenmaal gestopt merkte ze dat ze roofbouw op haar lichaam had gepleegd. ‘Ik kon ’s morgens zelfs niet meer normaal de trap af lopen.’ Maar ze leefde snel op, zowel fysiek als mentaal. ‘Ik mengde me meer in het gewone leven. Studenten hier merkte dat ik van een grijs muisje veranderde in iemand met een eigen mening.’ Pas jaren later kon ze weer positief kijken, naar de dingen die het turnen haar wél hadden gebracht. Tijdens een coschap in Doetinchem, toen ze drie maanden helemaal niks aan sport had gedaan, voelde ze opeens enorm de behoefte om in de turnhal te gaan kijken. ‘Absoluut niet met de intentie om terug te gaan. Maar mijn oudtrainers stonden perplex. “Je kunt alles nog!” Mijn lenigheid was niet afgenomen. Eigenlijk onmogelijk, na vier jaar rust. In mijn toptijd mocht je in twee jaar tijd een weekje op vakantie, omdat je anders je soepelheid verloor…!’ En zo pakte ze de draad weer op. Maar nu op haar eigen manier. ‘Ik stel mijn eigen voorwaarden. Ik ben overgestapt naar Zoetermeer, train niet 33 maar 21 uur per week.’ En deze week staat ze dus op het WK in Londen, op de onderdelen brug en sprong. Als ‘oma’ tussen allemaal meisjes van 16. ‘In China en Rusland hebben ze een heel leger aan turnsters. In Nederland zijn er niet zoveel, vandaar dat ze de oudere meisjes koesteren. Er zijn er maar weinig die zo gek zijn dit vol te houden’, zegt Fieke lachend. ‘Je doet het echt voor jezelf. Voor het geld hoef je het niet te doen, turnen is een ondergewaardeerde sport. En je bent jong uitgerangeerd. Ik ben echt de oudste op het WK. Mijn ouders hebben mij altijd de spiegel voorgehouden, dat turnen iets is voor jonge meisjes en vooral niet het belangrijkste in het leven. Ze zijn natuurlijk heel trots op me. Maar mijn studie is voor hen even belangrijk.’

Begeleiding Over twee maanden hoopt ze haar bul op zak te hebben. Ze loopt slechts een jaar achter op haar studiegenoten. Over de begeleiding in Nijmegen is ze heel tevreden. ‘Mijn studiebegeleiders hebben telkens creatief meegedacht, hoe ik de vele trainingsuren kon combineren met mijn studie. Mijn laatste coschappen heb ik bijvoorbeeld in deeltijd gedaan. Ik maakte dan dagen van 08.00 tot 14.00 uur en ging daarna trainen. Het duurde anderhalf keer zo lang, maar het gaf mij wel ademruimte. In Zoetermeer heb ik uit overmacht een half jaar studievertraging opgelopen. Vanwege de trainingstijden was het noodzakelijk om daar de wetenschappelijke stage en het coschap in de huisartspraktijk te lopen. Maar een plaats vinden in een gebied dat niet onder het Radboud valt is moeilijk te regelen tussen universiteiten onderling.’

‘Mijn studiebegeleiders hebben telkens creatief meegedacht hoe ik de trainingsweken kon combineren met mijn studie.’

5

Foto: Frank Muller

Ze weet nog niet waarin ze zich straks gaat specialiseren. ‘Iets in de richting van het bewegingsapparaat ligt natuurlijk voor de hand. Ik heb een keuzestage bij Sportgeneeskunde gelopen. Maar het “gewone” in de huisartsenpraktijk spreekt me ook erg aan. Bij de andere specialismen voel je meer dat ze topsport bedrijven, dat ze moeten wedijveren met anderen. Die vaardigheden bezit ik natuurlijk wel, maar of ik dat beroepsmatig nog wil!’ En ze benadrukt. ‘Laat dit vooral geen depri-verhaal zijn. Ik ben niet voor niks teruggestapt in de turnwereld. En wie weet, volgend jaar nog het WK in Rotterdam.’ n

i n be d r i j f

Sponsorloop Vierdaagse

Vierdaagselopers wandelden 20.000 euro bij elkaar De Vierdaagse sponsorloop voor de Stamceldonorbank Europdonor Nijmegen (SEN) was dit jaar opnieuw een groot succes! Dit jaar hebben 83 mensen waaronder medewerkers van het UMC St Radboud voor de stichting gewandeld. Zij wandelden een bedrag van 20.000 bij elkaar. SEN is een non-profit stichting gelieerd aan het UMC St Radboud, opgericht voor ernstig zieke kinderen en volwassenen met kwaadaardige bloedziekten voor wie geen geschikte stamceldonor binnen de eigen familie aanwezig is. SEN is actief in het werven van onverwante vrijwillige stamceldonoren. Tegelijkertijd zamelt de stichting geld in om van de vrijwillige stamceldonors de weefseltypering te laten bepalen, zodat zij ingeschreven kunnen worden in het wereldwijde donorbestand. De opbrengst van de Vierdaagse-sponsorloop is geheel bestemd voor het typeren van stamceldonors. De wandelaars kregen veel media-aandacht van televisie en krant. Een groot aantal wandelaars heeft aangegeven volgend jaar weer voor dit goede doel te wandelen. De vriendengroep “ik wil opvallen.nl” (www.ikwilopvallen.nl) heeft besloten om de stichting 2010 te promoten tijdens de Vierdaagse van Nijmegen en andere evenementen.  ND

Nieuwbouw

Op weg naar R In april 2011 verhuist de IC naar het R-gebouw van het UMC St Radboud. Op dat moment komt ook de Medium Care fysiek bij de afdeling. De IC’s en MC’s zijn dan niet meer verspreid in het UMC. Om kennis te maken met de toekomstige werkplek, werd op 10 oktober een rondleiding georganiseerd door de nieuwbouw. Ongeveer 110 tot 120 MC- en IC-medewerkers verkenden in groepjes de nieuwe IC’s en MC’s in aanbouw. De nieuwbouw biedt straks ruimte voor twee IC-verdiepingen met in totaal 48 kamers en een MC-verdieping met 16 kamers. Een bijzondere verandering is dat straks elke IC- of MC-patiënt een eigen kamer krijgt, zodat er voor de patiënt, familie en naasten meer rust en privacy wordt gecreëerd. Dit onderstreept de visie van de afdeling om  patiënt en familie daadwerkelijk centraal te stellen.  GM

Foto: Flip Franssen

Afscheidsbijeenkomst

‘Hoera, ik heb nu een puntje aan mijn neus’ Hoogleraar Paul Spauwen dacht dat hij in het Auditorium een lezing moest houden op de jaarlijkse ouderavond voor schisispatiënten. Het bleek een groots opgezet afscheid te

zijn voor deze plastisch chirurg van het schisisteam. Een zaal vol ouders met kinderen die allemaal geboren zijn met allerlei gradaties van schisis: een spleet in lip, kaak of gehemelte, in de volksmond ook wel hazenlip genoemd. Professor Spauwen vertelt dat hij vanaf 1991 in het schisisteam van het UMC St Radboud werkt. Hij benadrukt meteen dat het hier om een team gaat. ‘Behalve de plastisch chirurg participeren ook de orthodontist, de KNOarts, de kaakchirurg en niet te vergeten de verpleegkundig consulent. Momenteel is dat Marjan Nijhuis-Kloen en dankzij haar inbreng was er dit jaar voor de vierde keer een metamorfosedag voor puberende schisispatiënten.’ Een kind dat met deze afwijking wordt geboren, wacht een lange weg aan operaties en andere behandelingen, legt Spauwen uit. ‘Die behandelingen veranderen nog steeds. Zo sluiten we sinds vorig jaar het voorste gehemelte eerder dan we tot nu toe deden. Alles om ervoor te zorgen dat deze kinderen zo normaal mogelijk kunnen functioneren.’ Na Spauwen vertelt de moeder van Daan wat het betekent een kind met schisis te hebben. ‘Wij als ouders hebben veel vertrouwen in het schisisteam. Opvallend daarbij is de communicatie van Spauwen met de kinderen: toen wij hem ooit in het winkeltje van het UMC St Radboud tegenkwamen groette de professor ons en knoopte alleen een gesprek aan met Daan.’ Ook Spauwens opvolgers: Johan Vehof en Henriëtte Kroese-Deutman, benadrukken dat ze van die kindgerichte aanpak van de hoogleraar veel leren. Vehof die een fellowship in Londen liep, vertelt dat hij ook op zijn vakgebied het meest geleerd heeft van Spauwen.

klopt niet helemaal, weten Liem en Vos. Liem: ‘Waren we vroeger veel somberder over de kwaliteit van leven na een hersenbloeding, tegenwoordig zien we dat kinderen fantastisch kunnen herstellen, zonder een enkele afwijking.’ Ook Vos ziet hoe de plasticiteit van de hersenen mensen weer op de been helpt. ‘Neem jonge kinderen met een ernstige epilepsie die met medicatie onbehandelbaar is, die blijken na een operatie waarbij verbindingen tussen beide hersenhelften worden doorgesneden heel goed te kunnen herstellen.’ Maar Vos ziet ook de andere kant. ‘Soms zie je dat kleuters na een ernstig ongeval met hersenletsel snel herstellen, maar dat blijkt dan ten koste te gaan van andere ontwikkelingsmogelijkheden.’ Ogenschijnlijk herstel is wellicht nog dramatischer. Een stille epidemie, noemt Vos dit. ‘Veel mensen lopen door een traumatisch hersenletsel blijvende schade op, zonder dat dit aan de buitenkant is te zien. Sommigen zijn een totaal ander mens geworden met alle sociale en psychische gevolgen van dien. Anderen kunnen door hun beperkingen het werk niet meer hervatten. Echt een onderschat probleem.’ Vos is daarom blij dat één van de speerpunten van de Hersenstichting dit jaar “Traumatisch hersenletsel” is. Liem en Vos kregen beiden van de Hersenstichting subsidie voor hun onderzoek.  ND

Uitdaging

Prik ja, griep nee Op maandag 2 november start de griepvaccinatiecampagne voor medewerkers met patiëntgebonden functies. Van 2 t/m 13 november is de seizoensgriep aan de beurt. Mobiele prikposten zorgen er ook dit jaar weer voor dat u snel en gemakkelijk de griepprik kunt halen. Op elke afdeling komt een prikschema te hangen. Aansluitend aan de seizoensgriep wordt in november geprikt voor de Mexicaanse Griep (week 47/48, Mexicaanse griep 1, week 50/51 Mexicaanse griep 2). Meer informatie hierover volgt te zijner tijd.

Foto: Flip Franssen

Dan volgt een filmpje over de zevenjarige Rik die met een dubbele lipspleet werd geboren en onlangs zijn vierde operatie onderging. Aan het eind van de film roept Rik uit: ‘Hoera, ik heb nu een puntje aan mijn neus’. Daarna biedt orthodontist en hoofd van het schisisteam hoogleraar Annemarie Kuijpers-Jagtman een boek aan waarin uitspraken staan van ouders en door Spauwen behandelde kinderen. ‘Het voelde als een warme deken’, en ‘Ik hoop u niet meer nodig te hebben’!, zijn er twee van.  MM

Vorig jaar was de griepprikcampagne een groot succes: ruim 50 procent van de medewerkers met patiëntgebonden functies heeft zich toen laten vaccineren. We proberen in 2009 dit percentage natuurlijk te evenaren. Niet alleen voor de seizoensgriep, maar óók voor de Mexicaanse griep: een flinke uitdaging dus! Vanaf maandag 19 oktober staat alle actuele informatie over de vaccinatiecampagne op intranet. Buiten het prikschema vindt u daar veelgestelde vragen, de campagne in de pers, nieuws en links naar nuttige sites. We hopen op een enthousiaste opkomst! ‘Prik ja, griep nee’. IvdV

Kansrijke toekomst

Expositie

Herstellen na een hersenletsel

Sclerodermie in beeld

Ieder jaar organiseert de Hersenstichting een Publieksdag die veel bezoekers trekt: zo’n 1600. Motto dit jaar was: “Hersenletsel en een kansrijke toekomst”. Onder de sprekers ook neonatoloog dr. Djien Liem over kwetsbare vroeggeborenen met een hersenbloeding, en dr. Pieter Vos over een hersenbeschadiging na een ongeval. Ouders die een kind krijgen dat ten gevolge van een vroeggeboorte een hersenbloeding krijgt, houden hun hart vast. ‘Wat is de toekomst van mijn kind, wordt het een kasplantje? Dat zijn de eerste vragen die wij krijgen’, weet neonatoloog Djien Liem, uit ervaring. ‘Het is ook bedreigend, want tien procent van vroeggeborenen krijgt inderdaad een hersenbloeding. Toen ik begon was dat percentage 15 tot 20 procent, maar dankzij wetenschappelijk onderzoek is er meer inzicht in het ontstaan van zo’n hersenbloeding, waardoor het mogelijk is preventieve maatregelen te nemen om kinderen te behoeden voor ernstige schade.’ Traumatisch hersenletsel is een belangrijk thema voor neuroloog Pieter Vos.‘Het is één van de meest voorkomende neurologische aandoeningen. Ongeveer 300 mensen op de 100.000 per jaar lopen door een ongeval hersenletsel op, van licht tot zeer ernstig. Van de mensen met een ernstig hersenletsel, onder andere degenen die in coma het ziekenhuis binnenkomen, overlijdt ongeveer 40 procent. Onder de groep jongeren tussen de 15 en 24 jaar is de mortaliteit het hoogst. Van de 60 procent die overleeft, loopt 60 procent blijvende beperkingen op, zoals concentratiestoornissen, persoonsverandering, verlammingen etc.’ Eenmaal een hersenbeschadiging, altijd een hersenbeschadiging, vreest men vaak. Maar deze veronderstelling

Sclerodermie in beeld, zo heet de expositie die tot 5 november is ingericht in de hal bij de hoofdingang en in de zuidcorridor. Initiatiefnemer is Jessica Thonen-Velthuizen, die deze aandoening zelf heeft. Samen met fotograaf Hans Peter van Velthoven zijn zij op zoek gegaan naar de mens achter sclerodermie, zonder hiermee de uiterlijke kenmerken van deze aandoening te verdoezelen. Zo wil zij de aandacht vestigen op deze onbekende autoimmuunziekte, waarbij bindweefsel (in de huid) door een ontstekingsproces tot verharding komt. Er zijn twee vormen, een lokale die alleen tot de huid beperkt blijft en een systemische vorm waarbij ook inwendige organen aangedaan zijn. Deze ziekte wordt onder andere behandeld in het UMC St Radboud en de Sint Maartenskliniek. De expositie reist het hele land door. Meer informatie staat op de site van de patiëntenvereniging: www.nvle.org.  n

6

ra d b o d e 1 7 - 2 0 0 9

Allochtone vrouwen doorbreken taboe rondom borstkanker Bij een deel van de allochtonen rust nog een taboe op kanker en in het bijzonder op borstkanker. In opdracht van het Integraal Kankercentrum Oost hebben Nelleke Dinnissen, Paul van Laere en allochtone zorgconsulent Saïda Baktit van het UMC St Radboud een voorlichtingsfilm gemaakt: Borst­ kanker ontsluierd. Een bijzondere film omdat allochtone vrouwen zélf hun persoonlijke verhaal vertellen. ‘Ik ben heel blij’, zegt Goli tijdens de pre­ mière in LUX. ‘Dat ik als allochtone vrouw mijn verhaal met miljoenen mensen mag delen en zo het taboe kan doorbreken.’

Jann i e M eu s s en

Borstkanker komt hier veel vaker voor (1 op 8 vrouwen) dan in Turkije (1 op 20) en Marokko (1 op 30). Maar bij allochtone vrouwen die in Nederland wonen, neemt het percentage toe. ‘Leefstijlfactoren spelen hierbij een rol’, vertelt huisarts en onderzoeker Huisartsgeneeskunde Maria van den Muijsenbergh. Aan de oproep voor het bevolkingsonderzoek geven 82 procent van de Nederlandse vrouwen gehoor, tegen slechts 40 procent van de allochtone vrouwen. Dat heeft volgens haar diverse oorzaken. ‘Door onbekendheid: ze associëren kanker met de dood, ze denken dat het besmettelijk is en dat je er beter niet in kunt snijden. Door de taalbarrière kunnen ze zelf de brief niet lezen. Of ze moeten een kind als tolk meenemen, terwijl ze er uit schaamte liever niet over praten.’ Kanker – de vieze ziekte - is taboe. Het woord wordt zelfs niet uitgesproken. Uit angst voor roddel, en sommigen zien het als straf van Allah. Vaak stellen ze een bezoek aan de huisarts uit en komen daardoor soms te laat.

Taboe doorbreken Met goede voorlichting kun je het taboe doorbreken, benadrukt Van den Muijsenbergh. ‘Mooi van de film Borstkanker ontsluierd is dat hij gedragen wordt door de allochtone vrouwen zelf. Ik vind het zo dapper dat ze hun verhaal vertellen.’ De film begint met straatinterviews op de bazaar in Beverwijk en die lopen als een rode draad door de film heen. Een allochtone vrouw zegt close in beeld: ‘Ik denk dat ze het gewoon niet willen weten.’ Een ander zegt: ‘Als ik hoor dat iemand kanker heeft, denk ik: die gaat dood.’ Ook worden er vragen gesteld aan een Imam, die uitlegt dat het géén straf van Allah is. De film volgt een aantal krachtige vrouwen die van borstkanker zijn genezen. Openhartig doen zij hun verhaal. Reyhan: ‘Ik voelde dat mijn omgeving ervan wist, maar ze zeiden er niets over tegen mij. Ik moest er zelf over beginnen. Met vrouwen in mijn omgeving kan ik er goed over praten, maar met mijn man en kinderen vind ik dat moeilijk. Het gebeurde wel eens dat ik ’s nachts wakker werd, naar beneden ging en mijn man achter mij aankwam. We dronken een kopje koffie, zonder woorden en dan gingen we weer naar bed, zonder woorden. Dat vond ik heel moeilijk.’ ‘Kippenvel, deze film ontroert echt’, zegt journaliste Hatice Bölek, die de paneldiscussie na de vertoning leidt. Daarin wordt uitgebreid gesproken over de rol van de hulpverlener. Allochtone zorgconsulent Saïda Baktit schuift regelmatig aan bij slechtnieuwsgesprekken, om zowel de patiënt als de arts te ondersteunen. ‘Allochtone mensen communiceren anders. Bij ons praat je bijvoorbeeld niet rechtstreeks over de dood met de patiënt. En na Allah komt de arts! Die mag je niet tegenspreken en geen vragen stellen. Artsen moeten zich realiseren dat mensen ja knikken, maar niets van het gesprek begrijpen.’ Ook opmerkingen als ‘ga naar de huisarts als er problemen zijn’ komen volgens haar niet over. ‘Zij gaan er vanuit dat de arts naar hén toekomt.’ Mammacareverpleegkundige Lenny Polman van het Radboud relativeert de verschillen tussen Fatima en Marietje: ‘De gevoelens van verdriet, angst en verwerking zijn uiteindelijk hetzelfde. En niet alleen allochtone mannen verlaten hun vrouw, zoals een man in de film vertelt, ook sommige Westerse vrouwen worden verlaten door hun man als ze kanker hebben.’ Van den Muijsenbergh geeft de hulpverleners nog een tip mee, een citaat van een allochtone vrouw: ‘Bemoedigende gebaren, een lach, sprekende ogen of een hand vasthouden zijn uitingen waar een angstige patiënt veel moed uit haalt.’ n De film is te bestellen bij het IKO.

Homoseksualiteit en de rol van de hulpverlener Homoseksualiteit en de rol van de hulpverlener, was 7 oktober één van de onderwerpen tijdens het avond­symposium, dat de werkgroep Sekse Specifieke Geneeskunde jaarlijks organiseert voor studenten Geneeskunde, Psychologie, Pedagogiek en andere belangstellenden. ‘Homo’s en lesbiennes gaan vaak op zoek naar (huis)artsen die affiniteit hebben met hun problematiek. Maar eigenlijk moet iedere arts hier oog voor hebben. Circa 10 procent van de men­ sen in Nederland is homoseksueel.’ ‘Dus als een patiënt zegt: “Ik ben getrouwd of ik woon samen” zou de automatische vraag moeten zijn: “Met een man of een vrouw?” Dan laat je zien dat je homovriendelijk bent. Iemand zal dan met z’n problemen gemakkelijker naar het spreekuur komen’, zegt Dick Arts, huisarts/docent die de workshop samen met een collega verzorgde. ‘In zijn praktijk komen steeds meer homo’s met psychosociale klachten, omdat ze zich niet veilig voelen. Slechts een kleine groep wordt fysiek bedreigd. Sommige homostellen worden voortdurend gepest. Het merendeel wordt weliswaar zelf niet bedreigd, maar ze zien wél veel homohaat om zich heen en daar hebben ze last van. Niet voor niks organiseert de COC hand-in-hand wandeldagen. Mannen durven niet meer gearmd over straat. Dat is toch schrijnend.’

7

Tijdens de workshop werd de studenten een spiegel voorgehouden. Arts: ‘Hoe staan ze zelf tegenover homoseksualiteit? Wat zijn hun normen en waarden? In een rollenspel hebben we gesprekken in de spreekkamer nagebootst. Hoe stel je vragen, wat durf je te vragen en waar ligt de grens? Als je concreet open bevraagt, krijg je ook concrete open antwoorden.’ Een van de deelnemende studenten gaf als evaluerend commentaar: ‘Fantastisch! Deze workshop had best een hele dag kunnen duren. Ik heb er erg veel van opgestoken en ga echt proberen meer open te blijven…’ Arts hoopt dat dit stukje bewustwording hun houding zal beïnvloeden.  JM

rep o rtage

‘Ik loop twee keer per dag drie kilometer met onze hond, wielren weer en ik start langzaamaan met m’n werk. Bewegingsvrijheid die ik al een tijd niet meer had.’ Theo Verstappen (47) uit Helmond, gaat sinds kort met een klikprothese door het leven. Hij is de eerste die in Nederland geopereerd is. De afdeling Revalidatie introduceert deze nieuwe techniek voor mensen met een beenamputatie. Er wordt een directe verbinding gemaakt tussen het bot in de stomp en de aan te klikken prothese. Dit in tegenstelling tot de ‘normale prothese’ die met een plastic (vacuüm) koker over de stomp wordt aangetrokken.

Vrijheid in één klik

Theo Verstappen: ‘Ik vind dat je altijd het optimale moet nastreven en wat ik zag, gaf me veel hoop.’

8

Foto’s: Mariska Boshoven

ra d b o d e 1 7 - 2 0 0 9 M ar i s ka B o s h o ven

In 2005 kreeg Verstappen een zeer ernstig motorongeluk. Hij werd met de traumaheli in kritieke toestand overgebracht naar het UMC St Radboud. Twee maanden IC volgden en zijn algeheel herstel verliep voorspoedig. Alleen zijn been bleek zeer ernstig beschadigd en ook diverse operatieve ingrepen konden niet voorkomen dat hij, ruim een jaar na het ongeluk, alsnog een amputatie onderging. Verstappen: ‘Ik werd geamputeerd door mijn knie en kreeg een kunstbeen. In het begin ging alles goed, maar al snel kreeg ik steeds meer huidbeschadigingen en wondjes. Ik ben een actief baasje en doe bijvoorbeeld graag aan wielrennen. Hoe meer ik bewoog, des te meer last ik kreeg. Ondanks meerdere aanpassingen aan de prothese, kon ik ‘m nog maar maximaal twee tot drie dagen per week dragen. Ik vond dat geen acceptabel vooruitzicht, want ik sta volop in het leven.’

Normale loopbeweging Traumachirurg Jan Paul Frölke en revalidatiearts Henk van de Meent kennen elkaar al jaren en werken op meerdere vlakken nauw samen. Zo ook als behandelend artsen van Theo Verstappen. Van de Meent was degene die zich begin dit jaar nader verdiepte in de klikprothese. Van de Meent: ‘Ik was al een tijdje op de hoogte van het concept “klikprothese” maar dacht dat het nog te experimenteel was. In januari dit jaar was ik op een congres in Amsterdam en kreeg ik een uitnodiging om naar Duitsland te komen. Daar heb ik gesproken met dr. Ashoff, chirurg uit Lübeck. Hij is al bijna tien jaar bezig met het optimaliseren van de klikprothese en heeft inmiddels 41 patiënten succesvol geopereerd. Ik was verrast met de resultaten die ik zag en was eigenlijk meteen overtuigd dat ook wij de techniek moesten gaan toepassen. Een groot voordeel van de klikprothese is het comfort tijdens het lopen en het zitten.

Problemen door veranderingen in de omvang van de stomp, waardoor een prothese te los of te strak zit, zijn er niet meer. De prothese zit vast aan het lichaam en kan tijdens het lopen niet afvallen. Ook gebruikt een patiënt de spieren in de stomp weer en maakt hierdoor een bijna normale loopbeweging vanuit de heup en het bekken. Hierdoor kost lopen veel minder energie. Een ander voordeel is dat de klikprothese snel en eenvoudig kan worden vastgemaakt. Ook is bijstelling van de prothese in principe niet meer nodig. Toch zullen we de techniek niet als eerste optie aanraden bij mensen met een amputatie. Pas als blijkt dat een gewone prothesekoker niet werkt en dat ze veel last hebben van pijnlijke drukplekken, huidirritatie, instabiliteit tijdens het lopen en/of moeite met het aan en uittrekken, is de klikprothese een oplossing.’

Verbinding tussen bot en buitenwereld Het idee van de klikprothese is afkomstig uit de tandheelkunde. In de kaakimplantologie wordt de gebitsprothese direct aan het kaakbot bevestigd. Het bevestigen van een beenprothese aan het dijbeenbot is echter nieuw. Frölke: ‘Ik denk dat de klikprothese voor veel chirurgen nog als experimenteel wordt gezien. Je maakt namelijk een verbinding tussen een bot en de buitenwereld en dit vergroot de kans op infecties. Voor ons was het dan ook heel

belangrijk om te wachten tot er voldoende ervaring was opgedaan en voldoende mensen met succes geopereerd waren in Duitsland. We hebben afgesproken dat we de operaties voorlopig uitvoeren in nauwe samenwerking met het team van dr. Ashoff. Dit is essentieel, want het duurt een tijdje voordat je de techniek helemaal beheerst. Ook zijn we voorlopig het enige ziekenhuis in Nederland dat de operaties uit gaat voeren. We hebben heel goed nagedacht over welke patiënt geschikt zou zijn voor deze ingreep. De klikprothese vraagt de nodige discipline en motivatie van een patiënt, bijvoorbeeld als het gaat om hygiëne. Ook moet iemand verder in goede gezondheid verkeren. Het is belangrijk om je patiënten en hun omgeving goed te kennen, voordat je eraan begint. We vonden Theo eigenlijk meteen een geschikte kandidaat. Hij is jong, fit en ontzettend gemotiveerd. En hij had erg veel huidproblemen door de stomp. We stonden op het punt om zijn stomp in te korten, omdat we geen andere oplossing zagen voor zijn problemen. We hebben hem gepolst en hem naar een lotgenotenbijeenkomst gestuurd in Doorn. Daar waren enkele reeds geopereerde patiënten en dr. Ashoff zelf aanwezig.’ Verstappen: ‘Toen ik van de mogelijkheid hoorde, heb ik meteen alle informatie ingewonnen die er was en heb ik uitgebreid met de andere patiënten en de Duitse arts gesproken. Eigenlijk was de keuze snel gemaakt. Ik vind dat je altijd het optimale na moet streven en wat ik zag, gaf me heel veel hoop. Ik wilde de operaties per se in het Radboud laten doen, maar wel door het Duitse team, in samenwerking met mijn eigen artsen. Gelukkig was dat geen probleem.’

Tweetal operaties Er gaat een tweetal operaties vooraf, voordat iemand met een klikprothese kan lopen. Verstappen werd op 18 mei voor het eerst geopereerd door dr. Ashoff en zijn Duitse team, geassisteerd door Frölke en Van de Meent. Frölke: ‘De eerste operatie is meteen de meest uitgebreide. Bij

Theo moest de stomp eerst ingekort worden. Vervolgens hebben we een metalen pin aangebracht in de mergholte van het dijbeen. De buitenkant van deze pin heeft een ruw oppervlak. Die ruwe kant wordt door het bestaande bot herkend en geaccepteerd, waardoor de pin maximaal kan ingroeien en verankeren. Vervolgens hebben we de weke delen en stomp weer gesloten. Voor het totale herstel staat gemiddeld zes weken. Het belangrijkste is dat er geen infecties optreden en dat de pin goed verankert. Het herstel bij Theo verliep voorspoedig. Zes weken later hebben we de tweede ingreep gedaan. Deze is relatief eenvoudig en kortdurend. We hebben een gaatje in de huid gemaakt en een verbindingspen op de eerder aangebrachte pin geschroefd. Die verbindingspen steekt een stukje naar buiten en is de verbinding tussen het bot en de prothese die eraan geklikt kan worden. Na de tweede operatie kan iemand na twee weken beginnen met de revalidatie. Het belangrijkste is om zo snel mogelijk te oefenen met het plaatsen van gewicht op de pin en dit langzaamaan op te voeren. Ongeveer vier weken na de tweede operatie wordt de prothese aangesloten en kan iemand actief starten met lopen.’

Spierpijn In het UMC St Radboud volgen alle mensen met een amputatie een zogenaamde amputatietraining in team-

9

verband in het Radboud Amputatie Team van de afdeling Revalidatie. Twee maal per week krijgen ze hier adviezen en begeleiding door onder meer een fysiotherapeut, revalidatiearts en prothesemaker. Ook Theo is inmiddels druk bezig met zijn revalidatie en schuwt de grenzen niet: ‘Ik ben er nog lang niet. We werken bijvoorbeeld nog aan de optimale afstelling van de prothese en het verbeteren van het lopen. En ik heb lang ‘verkeerd gelopen’, omdat

‘De klikprothese vraagt de nodige discipline en motivatie van de patiënt’

je automatisch probeert om zoveel mogelijk pijn te vermijden. Ik moet nu eigenlijk weer op een natuurlijke manier leren bewegen. Maar ik kan nu al zeggen dat er zoveel voordelen zijn. Ik heb de prothese elke dag aan. Dat is al een enorm verschil en ik heb geen pijn meer. Het belangrijkste is dat ik weer heel veel bewegingsvrijheid heb en dat heeft een positief resultaat op alles. Trouwens, ik heb, zeker in het begin, spieren gevoeld waarvan ik niet meer wist dat ik ze nog had. Ik zat een tijdje geleden op de fiets. Voordat ik het wist was ik dertig kilometer verder en moest ik met zware tegenwind

terug. Ik heb geweten dat ik mijn bovenbeenspieren weer echt gebruik: ik heb verschrikkelijke spierpijn gehad de dagen erna. Maar het was welkome spierpijn! Het is nu een kwestie van verder blijven oefenen en fine tunen.

Wetenschappelijk onderzoek De afdeling Revalidatie van het UMC St Radboud start vanaf de eerstvolgende patiënt met wetenschappelijk onderzoek naar de klikprothese. Van de Meent: ‘We onderzoeken onder meer het verschil in energieconsumptie en kwaliteit van leven, in samenwerking met professor Maria Hopman en Bregina Hijmans-Kersten van de afdeling Fysiologie. Ook doen we onderzoek naar de kosteneffectiviteit. We verwachten dat het kostentechnisch zeer interessant kan zijn. Er zijn uiteraard twee operaties en hersteltijd nodig, maar aan de prothese zelf worden minder kosten gemaakt. Een standaard prothese moet vaak vervangen worden omdat iemands stompomvang verandert. Patiënten komen zeer regelmatig op het spreekuur bij de arts en prothesemaker omdat er vaak aanpassingen aan de stompkoker nodig zijn. Als de klikprothese eenmaal goed is afgestemd, is bijstelling naar verwachting niet meer nodig. We zijn ervan overtuigd dat de klikprothese op meerdere vlakken grote voordelen kan opleveren en dat willen we uiteraard wetenschappelijk onderbouwen.’ n

o n d er z o ek

Beetje dr ank maakt XTC minder link Enkele glazen alcoholhoudende drank verminderen het temperatuurverhogende en watervasthoudende effect van XTC dat soms tot ongelukken leidt, stelt psycho-farmacoloog Glenn Dumont in het proefschrift waarop hij vorige week promoveerde. M arten D o o per

Wie in Google de zoektermen ‘Dumont’ en ‘XTC’ intikt krijgt sinds twee weken ruim duizend Nederlandstalige hits. Een overduidelijk bewijs dat onderzoek naar de effecten van drugs zich op een brede belangstelling mag verheugen. ‘Die belangstelling was er ook al bij de start van het onderzoek’, vertelt Dumont. ‘De proefpersonen stonden bij wijze van spreken te trappelen van ongeduld om mee te mogen doen.’ Maar wat wil je ook anders: in het kader van de wetenschap gratis XTC, cannabis en alcohol gebruiken en er nog een kleine vergoeding voor vangen ook. ‘Aanleiding tot de studie was dat er eigenlijk nauwelijks onderzoek gedaan is naar de precieze effecten op het lichaam van de combinatie van XTC met anderen drugs als alcohol en cannabis’, zegt Dumont, die vorige week in het Radboud promoveerde. ‘Terwijl XTC in de praktijk vaak gecombineerd wordt met een van deze middelen. In het belang van de gezondheid van de gebruikers is het daarom zinvol om dit beter uit te zoeken. Daarnaast kan onderzoek naar de effecten van dergelijke psycho­actieve middelen ons meer inzicht geven in de werking van het menselijk brein. In veel landen is dergelijk onderzoek niet mogelijk, aangezien het gebruik van stoffen als XTC en cannabis verboden is. In Nederland is wetenschappelijk onderzoek met deze middelen wel toegestaan, al kostte het ons ook hier veel moeite om de studie goedgekeurd te krijgen.’

Gevaarlijk In zijn onderzoek diende Dumont de proefpersonen 100 mg MDMA (de wetenschappelijke naam van XTC) toe. Dit combineerde hij met hetzij een alcoholinfuus dat een promillage van 0.6 in het bloed veroorzaakte (vergelijkbaar met het drinken van 2 tot 3 glazen alcohol) hetzij het via een verdamper inhaleren van 6 mg THC (de hoeveelheid actief bestanddeel in één joint). Vervolgens mat hij allerlei lichamelijke en psychische effecten bij de proefpersonen. Daaruit bleek onder andere dat cannabis de subjectieve effecten van XTC, de sterke gevoelens van genegenheid voor andere mensen, versterkt. De combinatie XTC en alcohol maakt onder andere dat de gebruiker zich minder bewust is van het feit dat zijn coördinatie door de alcohol is aangetast. ‘Dat kan tot gevaarlijke toestanden leiden als mensen na het gecombineerde gebruik van alcohol en XTC naar huis rijden’, stelt Dumont vast.

Ongunstige lichamelijke effecten minder Aan de combinatie XTC en alcohol zit echter ook een gunstige kant, ontdekte Dumont tot zijn verrassing. ‘Bekend is dat XTC de lichaamstemperatuur verhoogt. Ook houdt je lichaam meer water vast. Dit vergroot het risico op cardiovasculaire klachten en op oververhitting. Gebruik je XTC in combinatie met alcohol, dat wil zeggen de hoeveelheid die wij in onze studie hebben gebruikt, dan zijn deze ongunstige lichamelijke effecten van XTC een stuk minder. Gelijktijding gebruik van cannabis, daarentegen, versterkt de ongunstige lichamelijke effecten van XTC.’ Deze bevinding leidde tot Dumonts advies aan XTC-gebruikers dat aanleiding was tot veel media-aandacht. ‘Bij voorlichting over XTC wordt altijd benadrukt voldoende water of fris te drinken om oververhitting te voorkomen. Op grond van deze studie kun je beter een paar glazen alcohol drinken.’

Sociaal gedrag Naast deze vooral praktische consequentie van de studie leverde het onderzoek ook nog een interessant fundamenteel gegeven op. ‘We hebben kunnen aantonen dat het belangrijkste effect van XTC, de toename van de gevoelens van gezelligheid en vriendelijkheid naar elkaar toe, veroorzaakt worden doordat XTC het vrijkomen van de signaalstof oxytocine in het bloed stimuleert. Deze kennis kan mogelijk leiden tot nieuwe behandelingen van ziektes waarbij sprake is van een verminderd sociaal gedrag, zoals angststoornissen of autisme.’  n Foto: Flip Franssen

10

ra d b o d e 1 7 - 2 0 0 9

Te weinig aandacht voor kinderen in opvanghuizen

D r. J o F r e n c k e n

Kinderen die met hun ouder (meestal moeder) in een opvanghuis belanden, krijgen weinig tot geen specifieke aandacht en begeleiding. Ook zijn de voorzieningen in de meeste opvanghuizen ontoereikend voor kinderen. Dit constateert het Onderzoekscentrum maatschappelijke zorg van het UMC St Radboud op grond van een onderzoek onder 187 kinderen in opvanghuizen. Jaarlijks verblijven vier- tot vijfduizend kinderen voor korte of langere tijd met een van hun ouders, meestal de moeder, in een opvanghuis voor vrouwen of daklozen. Hoe die kinderen er in de opvang aan toe zijn en welke hulp zij tijdens de opvang ontvangen, was nooit goed uitgezocht. De afgelopen decennia ging de belangstelling vooral uit naar het organiseren van de opvang voor de volwassenen. De laatste tijd is er meer aandacht, ook bij de politiek, voor kinderen in kwetsbare situaties. Zoals de kinderen die met hun ouder meekomen naar de opvang. ‘Vandaar dat het ministerie van VWS ons vroeg om de situatie van de kinderen in opvanghuizen eens nauwkeurig in kaart te brengen’, schetst prof.dr. Judith Wolf, hoogleraar maatschappelijke zorg, de aanleiding tot het onderzoek. Op 1 oktober overhandigde zij het rapport met de resultaten aan Kees van der Burg, plaatsvervangend directeur generaal maatschappelijke zorg en jeugdzorg bij VWS.

Tekenen posttraumatische stress ‘Het onderzoek bevestigt het vermoeden dat de kinderen die in de opvang belanden bij binnenkomst al veel voor hun kiezen hebben gehad’, vertelt Wolf. ‘Agressief gedrag van een van de ouders, getuige zijn van mishandeling van een ouder, arrestatie van een ouder, scheiding van ouders. Veel kinderen vertonen tekenen van posttraumatische stress of depressie. Een deel van de kinderen is zelf mishandeld.’ Wat ook uit het onderzoek naar voren komt, is dat de opvanginstellingen eigenlijk niet goed zijn ingesteld op de komst van deze kinderen. Wolf: ‘De opvang is, uitzonderingen daargelaten, nog altijd primair gericht op de volwassene. Voor de kinderen is weinig tot niets geregeld. Er vindt niet standaard een intakegesprek met de kinderen plaats, er is geen risicotaxatie op kindermishandeling en psychische of gedragsproblemen worden niet geïnventariseerd. Vaak wordt er voor de kinderen

Door de algemene ledenvergadering van de Wereld tandartsenvereniging (FDI) is dr. Jo Frencken, hoofd van de vakgroep Internationale Mondgezondheid, namens Nederland op 4 september gekozen tot lid van de commissie die zich bezig houdt met de verbetering van de mondgezondheid in ontwikkelingslanden.

P r o f . d r. J o o s t D r e n t h Prof.dr. J.P.H. Drenth (Maag-, Darm- en Leverziekten) is per 1 september benoemd tot adjunct hoofdredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde voor een periode van twee jaar.

D r s . B e r t S i e b e r s , d r. H a n s B u l t e n e n p r o f . d r. L e o n M a s s u g e r Foto: Frank Muller

geen begeleidingsplan opgesteld en het ontbreek in de opvanghuizen meestal aan specifieke voorzieningen voor de kinderen. Zoals een ruimte om te spelen of om rustig huiswerk te kunnen maken. Vooral de oudere kinderen hebben behoefte aan meer privacy.’

Verbetering Overigens ervaren de kinderen het verblijf in de opvang doorgaans wel als een flinke verbetering van hun situatie. Wolf hoopt dat het rapport een katalysator zal zijn in het verbeteren van de opvang van kinderen. Zowel de instellingen voor opvang als VWS delen de mening dat er nu wat moet gebeuren. Het ministerie heeft hier enige tijd geleden al geld voor gereserveerd. Wolf: ‘Het rapport draagt nu concrete actiepunten aan waar het geld aan besteed kan worden. Zoals het ontwikkelen van een wetenschappelijk onderbouwde basismethodiek voor de begeleiding van kinderen die vervolgens in alle opvanginstellingen kan worden gehanteerd. Ik schat dat de opvang over een jaar of vijf een stuk beter is ingesteld op de komst van kinderen. Zowel wat betreft faciliteiten als wat betreft de begeleiding van kinderen. Professionalisering van de opvang kan niet zonder ook op de kleintjes te letten.’  MD

Externe defibrillators via internet in kaart gebracht Het UMC St Radboud lanceerde tijdens het tweede Zorg 2.0 congres op maandag 12 oktober een website om alle automatische externe defibrillators (AED’s) in Neder­ land in kaart te brengen. De eerste zes minuten nadat iemand door een hartstilstand is getroffen, zijn essentieel. Het zo snel mogelijk defibrilleren van een patiënt is van groot belang voor de kans op overleving. Dankzij de introductie van automatische externe defibrillators kan ook niet-medisch personeel defibrilleren. Naar verwachting zijn er momenteel meer dan 20.000 AED’s in gebruik in Nederland. Enkele gemeenten hebben een overzicht van waar AED’s zich bevinden in wijken of buurten, maar een onafhankelijk totaaloverzicht in Nederland ontbreekt.

Oproep Het UMC St Radboud lanceert een website gebaseerd op openbare Google-earth techniek. Via deze website wil het ziekenhuis zoveel mogelijk gegevens over de locatie en toepassingsmogelijkheden van AED’s in Nederland verzamelen en verspreiden. Het ziekenhuis roept leveranciers en particulieren en organisaties met een AED op om actief deel te nemen aan het in kaart brengen van deze gegevens. Bij het melden van een AED-locatie kunnen mensen bijvoorbeeld aangeven of hun AED particulier, dan wel publiekstoegankelijk is, of er getrainde vrijwilligers aanwezig zijn en wie contactpersoon is. Voordat de locaties op de website zichtbaar zijn, worden ze uiteraard gecontroleerd. Uiteindelijk hoopt het zieken-

prijzen en benoemingen

huis dat er een zo compleet mogelijk overzicht ontstaat, waar iedereen gebruik van kan maken.

Primeur mobiel internet Vooruitlopend op de nog te verzamelen AED informatie, wil het UMC St Radboud de reeds beschikbare data op zoveel mogelijk innovatieve manieren beschikbaar stellen. Een voorbeeld is mobiel internet. Uit onderzoek (bron Multiscope) blijkt dat het aantal gebruikers van mobiel internet het afgelopen jaar met 53 procent is gegroeid en dat ruim 1,3 miljoen mensen van 12 jaar en ouder mobiel internet gebruiken. Dit aantal zal de komende jaren sterk toenemen. Vanaf maandag 12 oktober kunnen mensen die beschikken over een mobiele telefoon met internet én een digitaal kompas (Android) via de zogenaamde realitybrowser niet alleen zien waar bijvoorbeeld restaurants, pinautomaten en hotels zich bevinden, ze krijgen ook de (nog beperkte) AED-data in beeld. Ze zien bijvoorbeeld afstand, contactgegevens en de route naar de dichtstbijzijnde AED. De informatie beweegt mee terwijl je de telefoon gebruikt en toont dus in elke looprichting de dichtstbijzijnde AED zich bevindt, inclusief alle via de website beschikbare gegevens. Het AED- overzicht via de reality browser is uniek voor zowel Nederland, Europa en Amerika.  n Kijk voor meer informatie ook op: http://www.aed4.eu http://www.acutezorg.nl/acutezorg/bericht/20090621_ alle_aeds_in_nederland_in_kaart www.6minuten.nl

11

Het American College of Obstetricians and Gynecologists heeft het in Obstetrics and Gynecology gepubliceerde artikel ‘Cytologic detection of cervical abnormalities using liquid-based compared with conventional cytology: A randomized controlled trial’ van onderzoekers van de afdeling Pathologie en Gynaecologie van het UMC St Radboud (Bert Siebers, Hans Bulten en Leon Massuger)gehonoreerd met de ‘Harold A. Kaminetzky Prize Paper 2008’. Deze onderscheiding werd in 2008 ingesteld voor het beste artikel van een niet Amerikaanse onderzoeker. De hoge kwaliteit en relevantie van deze studie, gemeenschappelijk uitgevoerd door de afdeling Gynaecologie en Verloskunde en Pathologie wordt tevens onderstreept door acceptatie van de eindresultaten in het toonaangevend Journal of the American Medical Association.

P r o f . d r. B a s B l o e m Neurowetenschapper en Parkinsondeskundige prof.dr. Bas Bloem is samen met zeven andere Nederlandse topwetenschappers genomineerd voor de Prijs van Wetenschap & Maatschappij 2009. Minister-president Balkenende reikt de prijs uit op 2 november tijdens de tiende avond van Wetenschap & Maatschappij. Het thema van deze bijzondere editie is ‘ons brein’.

Promoties, oraties, afscheidsredes* • Promotie dhr. drs. M.G.H. van Oijen, vrijdag 23 oktober om 13.30 uur. Titel: Balancing gastrointestinal and cardiovascular outcomes in lowdose aspirin users • Oratie mw. prof.dr. M.C.D.N.J.M. Huysmans, hoogleraar Conserverende Tandheelkunde, vrijdag 23 oktober om 15.45 uur. Titel rede: Overlappende cirkels • Promotie dhr. drs. N.L. Steinkamp, maandag 2 november om 13.30 uur. Titel: Ethical deliberation in healthcare organizations. Studies on structures and methods • Promotie mw. drs. M.A.H. Steegers, maandag 2 november om 15.30 uur. Titel: Nerve injury and chronic pain after surgery: perspectives and epidemiology and mechanisms • Promotie mw. drs. M. Stulemeijer, woensdag 4 november om 13.00 uur. Titel: Recovery after milo traumatic brain injury • Promotie dhr. drs. W.B. Groen, vrijdag 6 november om 10.30 uur. Titel: Language, perception and the brain in autism • Promotie dhr. drs. F.J.M. Bongers, vrijdag 6 november om 12.30 uur. Titel: General practice in 1987 and 2001: changes in morbidity and interventions. Findings from the two Dutch national surveys of general practice * Locatie: Radboud Universiteit, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2, tenzij anders vermeld Voor een volledig overzicht en korte inhoud van alle promoties, oraties en afscheidsredes, zie www.umcn.nl, ingang ‘scientist’, doorklikken op ‘science agenda’

www.akkermansvanelten.nl

Gezocht: Medewerkers UMC St Radboud m/v Wij zoeken medewerkers die graag willen besparen op gebied van verzekeringen en hypotheek:

Voel jij je aangesproken en ben je niet vies van: •

goed,

•

volledig,

•

betrouwbaar en

•

onafhankelijk advies.

Dan zijn wij op zoek naar jou! Wij bieden: •

tot 35% korting op uw privéverzekeringen

•

0,2% korting op uw hypotheekrente

•

Spaarloon

•

Inkomenszekerheid bij arbeidsongeschiktheid

•

Online eigen verzekeringen inzien en aanpassen

•

Advies op maat

Interesse? Voor meer informatie kunt u vrijblijvend op maandag of vrijdag binnenlopen bij het FIP (Financieel Informatie Punt), stuur een email naar [email protected] of bel

Miranda Willaert

naar 0481-367070.

Jeanette Millecam

Akkermans Van Elten is een onafhankelijk adviseur die al meer dan 30 jaar de belangen behartigt van het UMC St Radboud en haar medewerkers op het gebied van verzekeringen, pensioenen, hypotheken en financiële dienstverlening.

assurantiën • pensioenen • hypotheken • financieel advies

radbode-akkermans 091007.indd 1

12

08-10-2009 16:30:14

ra o n d er w i j s dbode 17 - 2009

buitenland Student Geneeskunde Lotte de Hosson liep van juni tot en met augustus een coschap in Senge­ rema, Tanzania.

Onderzoek bij de wereldleiders Tijdens de informatiedag voor mitochondriële ziekten is een beurs van 80.000 euro uitgereikt aan onderzoeker Rutger Vogel. Hij gaat hiermee onderzoek doen op het gebied van energiestofwisselingsziekten aan de Har­ vard University. Zijn uiteindelijke onderzoeksdroom: behandelmogelijkheden voor patiënten die nu vaak voor de puberteit overlijden. ‘Je doet het voor de patiënt, ook als onderzoeker.’

G i j s M unn i c h s

Sengerema ligt op twee uur reizen vanaf Mwanza. Na de ferry kun je er op verschillende manieren komen: over de onverharde weg met een bus, dalla-dalla of cruiser. Eén keer ben ik met een cruiser gegaan. In een jeep met achterin bankjes in de lengterichting, reden we met wel twintig mensen in flinke vaart, hobbelend over de onverharde weg. Op een andere dag waren mijn mede-co en ik aan het lunchen in ons huisje in Sengerema, toen we werden gebeld door de directrice van het ziekenhuis. Ze vroeg of we mee wilden met de ambulance om een vrouw met langdurige weeën op te halen. We twijfelden; konden we dit wel? Maar er zou nog een verpleegkundige meegaan van de verloskamers en die zou ook de benodigde instrumenten meenemen. We hadden de ambulance al gezien en vonden hem verdacht veel op een cruiser lijken. We werden thuis opgehaald. In de ‘ambulance’ bleek dat we

‘Niet alleen de drie gewonden gingen mee, maar ook familieleden’ twee bekkentjes, een speculum en steriele handschoenen mee hadden gekregen, maar geen infuus, geen weeënremmers, geen pijnstillers etcetera. En medicijnen of instrumenten waren er al helemaal niet standaard aanwezig. Bij de dispensary aangekomen, bleek de toestand van de vrouw gelukkig niet heel kritiek te zijn. De arts daar gaf wel nog een infuus mee, een matras werd tussen de twee bankjes achter in de jeep gelegd en zo werd de ‘cruiser’ toch ’n echte ambulance. Met de patiënte – liggend - en haar echtgenoot aanvaarden we de terugtocht. De vrouw had regelmatig weeën, maar klemde haar tanden op elkaar en liet zich niet horen. Onderweg kwamen we opeens een hele menigte tegen. Er bleek een ongeluk te zijn gebeurd. Een fietser met iemand achterop en een bromfietser waren gebotst en het hele dorp was uitgelopen om te kijken. We stopten of we hulp konden bieden. Een man lag op de grond met een doek om zijn been, een vrouw hinkte en een kindje hield zijn arm krampachtig vast. We bekeken de man met de wond aan zijn been, zijn enkel hing er niet goed bij. Dit was een open breuk en deze man zou zeker naar het ziekenhuis moeten voor een operatie. De hinkende vrouw en het kind hadden ook medische hulp nodig. Al snel werd besloten dat ze alle drie met de ambulance mee zouden gaan. Echter niet alleen de drie gewonden namen plaats in de auto, ook de familieleden gingen mee. Zo zaten we uiteindelijk met dertien mensen in de ‘ambulance’. De vrouw heeft nog op tijd een keizersnede gekregen en een gezond jongetje is geboren, ook de man is geopereerd en kon na een paar dagen naar huis.

energiecentrales geven net zo veel energie als één goed werkende centrale. Vogel gaat in Harvard onderzoeken hóe je de groei van energiecentrales kan stimuleren. ‘Twee halfwerkende centrales geven echter mogelijk ook meer afvalstoffen’, zegt Vogel. ‘Vandaar de vraag: is meer wel beter? Bij terugkomst in Nijmegen wil ik onderzoeken hoe groot de schadelijke effecten zijn. En van daaruit kijken of er mogelijkheden zijn voor behandeling. Ik hoop dat de periode in Harvard me veel inspiratie geeft om daar straks mee aan de slag te kunnen.’  n

Onderzoeker Rutger Vogel heeft er veel zin in om de oversteek te maken naar Boston. ‘Onderzoek doen aan Harvard lijkt me geweldig. In mijn onderzoeksgebied – aansturing van mitochondriële groei – zitten daar de wereldleiders’, zegt hij trots. Zijn beurs is mogelijk gemaakt door Energy4All, de stichting die geld inzamelt voor kinderen met een energiestofwisselingsziekte. Begin januari vertrekt Vogel voor een jaar naar het land van de onbegrensde mogelijkheden. Welke uitdaging wil hij aangaan? ‘Ik hoop dat mijn onderzoek bijdraagt aan een behandeling voor kinderen met energiestofwisselingsziekten. Bij de acties van Energy4All merk je hoe groot deze wens is bij ouders en patiënten. Deze kinderen overlijden nu vaak voor de puberteit’, vertelt Vogel. ‘Met tranen in de ogen worden cheques van inzamelacties in ontvangst genomen. Als ik dat zie, voel ik me écht betrokken bij deze patiënten. Uiteindelijk doe je het voor de patiënt, ook als onderzoeker.’

Is meer wel beter? Op 10 oktober bezochten zo’n 250 patiënten en ouders de eerste nationale informatiedag over energiestofwisselingsziekten in het UMC St Radboud, georganiseerd door het Nijmeegs Centrum voor Mitochondriële Ziekten. Eén op de vijfduizend pasgeborenen heeft een mitochondriële ziekte. Zij kampen met een slechte ‘energiecentrale’ (mitochondriën) en hebben daardoor weinig energie tot hun beschikking. Uiteindelijk kan dit leiden tot aantasting van (alle) organen en weefsels, en tot overlijden op jonge leeftijd. Recent is aangetoond dat het energietekort kan worden aangevuld door te zorgen voor groei van de mito­ chondriën. De gedachte is: twee slecht werkende

Tijdens de 1e nationale informatiedag over energiestofwisselingsziekten in het Radboud kreeg Rutger Vogel deze cheque uitgereikt. Foto: Jan van Teeffelen

AIOS geven supervisoren feedback AIOS gaan hun supervisoren/opleiders feedback geven. Dit gaat gebeuren via de vragenlijst EFFECT die UMCbreed uitgerold gaat worden. Het doel hiervan is om het opleiden te verbeteren. In het UMC St Radboud is er al veel belangstelling om de vragenlijst in te zetten. Sinds enkele jaren staat het competentiegericht opleiden in de specialistenopleidingen centraal. Dit vraagt om een ander opleidingsklimaat dan men vroeger gewend was. Artsen in opleiding tot specialist (AIOS) moeten behalve het medisch handelen ook bijvoorbeeld leren leidinggeven, samenwerken met collega’s, communiceren met de patiënt en zich wetenschappelijk ontwikkelen. Een supervisor hoort de AIOS daar natuurlijk uitstekend in te begeleiden, maar gebeurt dat ook? Een gesignaleerd knelpunt in eerdere enquêtes is dat AIOS te weinig tijd krijgen voor de opleiding en nog te veel ingezet worden voor de patiëntenzorg. Hoe zorg je dat het opleidingklimaat voldoet aan de huidige maatstaven? Hoe voer je als afdeling verbeteringen door? Een bijdrage hieraan is EFFECT (Evaluation and Feedback For Effective Clinical Teaching). Aan de hand van deze vragenlijst beoordelen AIOS hun supervisoren/ opleiders. EFFECT meet vele eigenschappen. Is de supervisor een goed rolmodel voor de AIOS, zorgt hij/zij voor leerzaam werk, is er genoeg tijd voor begeleiding en opleiding van de AIOS, hoe geeft de supervisor feedback?, enzovoorts. De vragenlijst is uitgebreid getest onder supervisoren, AIOS, onderwijskundigen en bestuurders.

13

‘Gemiddeld kost het invullen maar acht minuten’, vertelt arts/onderzoeker Lia Fluit, ontwerper van EFFECT. ‘Je krijgt dus snel veel informatie boven tafel. De vragenlijst wordt ingevuld door de AIOS en/of door de supervisor zelf als vorm van zelfevaluatie. Iemands score is te vergelijken met de scores van alle supervisoren/opleiders samen. We hopen dat AIOS en opleiders de dialoog aangaan, en dat dit leidt tot verbeteringen in de supervisie en de opleiding.’

Veel belangstelling Psychiatrie heeft als eerste afdeling EFFECT ingezet. ‘De AIOS gaan nu ieder staflid persoonlijk inlichten over zijn of haar scores in een persoonlijk gesprek’, zegt opleider prof.dr. Anne Speckens. ‘Supervisoren krijgen daarbij inzicht in hun sterke, maar ook zwakkere punten. Deze scores blijven vertrouwelijk. We hopen dat de supervisoren zelf hun aanpak aanpassen. In de toekomst hopen we dat ze de scores wel meer met elkaar gaan delen.’ EFFECT zal UMC-breed uitgerold worden, maar veel afdelingen hebben zich al spontaan aangemeld, onder meer Interne Geneeskunde, Dermatologie, Kindergeneeskunde, Gynaecologie en Geriatrie. Ook in andere ziekenhuizen is belangstelling getoond voor het meetinstrument.  GM Interesse om de vragenlijst EFFECT te gebruiken op uw afdeling? Neem contact op met Lia Fluit, C.Fluit@owi. umcn.nl, tel. 13100.

ra d b o d e 1 7 - 2 0 0 9

mensen Willem Jonker Willem Jonker, oncologieverpleegkundige afdeling Hematologie heeft na een dienstverband van 25 jaar het UMC St Radboud per 1 september verlaten. Vanaf 1983 is Willem werkzaam in het St Radboud, allereerst als laborante maar vanaf 1 september 1987 als oncologieverpleegkundige Hematologie. Haar interesse in de filosofie – zij studeerde filosofie - is kenmerkend voor Willem. Altijd op zoek naar verdieping, de mens achter de mens met zijn gevoelens en zijn wensen. Integriteit hoog in het vaandel, een echt mensenmens en altijd op zoek naar het beste voor de patiënt. Tegelijkertijd ook een erg bescheiden persoon: wilde ze liever geen poespas maken van haar 25 jarig jubileum of het afscheidsfeestje. Willem heeft begin september met een heel mooi feest afscheid genomen van haar collega’s om daarna te gaan genieten van haar pre-pensioen. Haar plannen om in Slovenië een andere verdieping te zoeken kan ze nu gestalte gaan geven. Willem, veel plezier en kom gerust langs om koffie te drinken! Mede namens alle collega’s afdeling Hematologie EOO, Luc Knap, verpleegafdeling Hematologie

Jo Hooghof Op 1 oktober was de heer Jo Hooghof 40 jaar in dienst van het UMC St Radboud. Hij startte zijn loopbaan als dierverzorger bij het Centraal Dierenlaboratorium en heeft ruim 30 jaar bij de Malaria unit (muggenlab) van de afdeling Medische Microbiologie gewerkt. In 2002 maakte hij een overstap naar het Controlelaboratorium van het CDL. Een samenwerking van dit lab met het ICLAS-laboratorium (voorheen ondergebracht bij de Medische Microbiologie) is inmiddels uitgegroeid tot QM Diagnostics BV en verzorgt de gezondheidsmonitoring van proefdieren voor klanten in binnen- en buitenland. Jo is binnen dit bedrijf verantwoordelijk

voor de diagnostiek van parasitaire infecties en heeft in de afgelopen jaren een belangrijke bijdrage geleverd aan diverse innovaties op vakinhoudelijk en logistiek gebied. Wij bedanken Jo voor zijn inzet en zijn enthousiasme van de afgelopen jaren en feliciteren hem met dit jubileum. Namens alle medewerkers van QM Diagnostics BV. Dr Esther Schoondermark, directeur QM Diagnostics

kunde, eerst in de functie van afdelingssecretaresse van afdeling B12 en later op de afdeling Q3 Vuurtoren. Momenteel werkt Anne Marie als secretaresse in het Opname- en Planningsbureau Kindergeneeskunde. Wij kennen Anne Marie als een zeer betrokken en gedreven collega die graag de puntjes op de i zet. Wij bedanken Anne Marie voor haar inspanningen en colle­ gialiteit en feliciteren haar van harte met dit jubileum. Om dit bijzondere feit op passende wijze te vieren wordt haar een receptie aangeboden op donderdag 22 oktober vanaf 16.00 uur in het restaurant Studiecentrum Medische Wetenschappen. Luciënne Meeuwsen, hoofd Opname en Planningsbureau Kindergeneeskunde

Willy Nillesen Op 20 oktober is Willy Nillesen 40 jaar in dienst bij de Radboud Universiteit, waarvan 38 jaar bij het UMC St Radboud. Willy voltooide in 1971 een tweejarige avondopleiding tot leerling-analist aan de Stichting Assisterend Laboratoriumpersoneel te Nijmegen. Gedurende deze tijd was zij tevens verbonden aan de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen, waar zij een stage Farmacologie heeft gedaan. Daarna was zij werkzaam bij de laboratoria van Kindergeneeskunde en Neurologie. Daar deed zij zowel immunochemische bepalingen als weefselkweken. Zij voltooide diverse avondopleidingen: KlinischChemisch Analist en Biochemisch Analist. Sinds 1 oktober 1987 is Willy werkzaam in het DNA-diagnostiek laboratorium van Antropogenetica. Zij heeft de ontwikkeling van het laboratorium in dit zeer snel groeiende vakgebied vanaf het begin meegemaakt en mede vormgegeven. Zij is betrokken geweest bij de oprichting van het Landelijk Overleg DNA-diagnostiek (LOD). Willy heeft zich met groot enthousiasme ingezet en zich ontwikkeld tot deskundige met een grote kennis van de DNA-diagnostiek van erfelijke aandoeningen en zij is een centrale vraagbaak binnen de afdeling. Sinds een jaar is zij academisch klinisch medewerker A binnen het laboratorium en legt zij zich vooral toe op de begeleiding van diverse wetenschappelijke onderzoeksprojecten, waarbij onderzoeksresultaten snel vertaald moeten worden naar de praktijk van routinematige toepassing.Willy zal het jubileum in de loop van 2010 op gepaste wijze vieren. Hans Scheffer, hoofd sectie DNA diagnostiek

Tilly Weijers Op 1 november zal Tilly Weijers gebruik maken van de FPU-regeling. Ze gaat van haar welverdiende vrije tijd genieten. In 1984 begon ze haar carrière als gediplomeerd verpleegkundige op de kinderafdeling B11 en in 1994 startte ze met de kinderaantekening. Tilly ging in de nieuwbouw bij het Kinderhartcentrum werken en vervolgens ging ze over naar de afdeling Q3A. Haar kracht lag in het begeleiden van ernstig zieke kinderen in de laatste levensfase. Ze was zorgzaam en betrokken bij het welzijn van patiënt en ouders, was netjes en punctueel. Ouders en patiënten wisten haar zorgzaamheid te waarderen. Tilly heeft tot aan haar pensioen volledig gewerkt. De laatste jaren heeft ze haar kennis over patiëntjes met een cardiale afwijking overgedragen aan haar jongere collega’s. Zij heeft nu de tijd om zich te richten op haar familie. Voor haar zus en zwager in Amerika is zij een steun en toeverlaat. Wij bedanken Tilly voor haar jarenlange inzet en wensen haar een goede tijd toe. Namens alle collega’s van afdeling Q3Vuurtoren, Els van Zwieten, verpleegkundig werkplekmanager.

Anne Marie Polman

Petra Hendriks-Arens

Op 1 augustus was het 40 jaar geleden dat Anne Marie Polman in dienst trad van het UMC St Radboud. Anne Marie is begonnen in de functie van typiste op de afdeling Personeelszaken. Vanaf 1976 werkt Anne Marie op de afdeling Kindergenees-

Op zondag 1 november is het 25 jaar geleden dat Petra in dienst trad van het UMC St Radboud. Ze is haar loopbaan gestart als sterilisatieassistent op de CSA. Ze was werkzaam bij de productie van de CSA,

Volgens NEN 2767 Schrijf nu in voor een van de volgende trainingen:

BOUWKEURMEESTER KEURT UW WONING

Nederlands voor anderstaligen ™Ejci_ZhdeYZ^ Chinees voor beginners

Een pand kopen of verkopen? Schakel bouwkeurmeester Toon Peters in voor:

Engels ™;^ghi8Zgi^ÃXViZ ™;VhiigVX`EgdÃX^ZcXn ™IgV^c^c\Jc^kZgh^ind[8VbWg^Y\ZZmVbh

UÊ
>˜Žœœ«ÊŽiÕÀˆ˜}i˜ UÊ6iÀŽœœ«ÊŽiÕÀˆ˜}i˜ UÊiiœœ«ÊŽiÕÀˆ˜}i˜ UÊ ʎiÕÀˆ˜}i˜ Meer informatie of een oriënterend gesprek? Bel Toon Peters!

Communicatie ™Ldg`h]deheZaa^c\kddghijYZciZc

UÊ"«iÛiÀˆ˜}i˜ UʘëiV̈ià UÊÊ ˜iÀ}ˆiÊ*ÀiÃÌ>̈iÊ
`ۈià Met kwaliteitsgarantie ISO 9001:9002 certificering TUV!

Sprokkelveld 52 6596 DM Milsbeek T (0485) 516 775 I www.petersbouwadvies.nl E [email protected]

KAAIJ ADVOCATEN 1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

www.radboudintolanguages.nl

waarbij ze ook regelmatig inviel in het steriele magazijn van de CSA. Ze is dus een echte allround medewerkster. Vanaf 2000 heeft ze de definitieve overstap gemaakt naar het steriele magazijn van de CSA, waar ze nog steeds werkzaam is. De laatste tijd is Petra vooral betrokken bij het project optimalisatie steriele medische hulpmiddelen.We kennen Petra als een gezellige collega, met het hart op de juiste plaats. Het is haar niet gauw te veel. Petra is een ervaren en een gewaardeerde collega. Ze heeft een houding van “doe maar gewoon, dan doe je gek genoeg”. En zo is het ook. Wij willen Petra feliciteren met haar 25-jarig jubileum en bedanken haar voor haar collegialiteit, inzet en 25 jaar betrokkenheid bij de afdeling CSA. Harm Kamps, teamleider distributie en magazijn. Bart van Holsteijn, bedrijfsleider AKF en CSA.

Rolinka Dopieralski Op zondag 1 november 2009 is Rolinka Dopieralski 25 jaar in dienst van het UMC Radboud. Ze is haar loopbaan gestart bij de Civiele Dienst in het Radboudhotel(ZOTEL). Deze functie heeft ze ruim 6 jaar vervuld, waarna Rolinka per 1 januari 1991 de overstap maakte naar de functie van sterilisatieassistent op de afdeling CSA. Daarnaast was ze ook regelmatig werkzaam in het steriele magazijn. Rolinka is op de afdeling CSA een echte allroundster. Na ruim 18 jaar heeft Rolinka de switch gemaakt van de productie afdeling naar het steriele magazijn van de CSA. In het steriele magazijn is Rolinka verder opgeklommentot senior, met als aandachtspunt de steriele afdelingen in het ziekenhuis. We kennen Rolinka als een trouwe, meedenkende en enthousiaste medewerkster, met een grote toewijding voor haar werk. We bedanken Rolinka voor al haar inspanning en betrokkenheid en feliciteren haar van harte met dit jubileum. Harm Kamps, teamleider distributie en magazijn. Bart van Holsteijn, bedrijfsleider AKF en CSA

Colofon Radbode is een tweewekelijks personeelsblad van het UMC St Radboud. Oplage: 13.000 Redactie: Nelleke Dinnissen (eindredactie), Jannie Meussen, Gijs Munnichs Aan dit nummer werkten mee: Marten Dooper, Lucien Engelen, Flip Franssen, Ad den Held, Paul van Laere, Marlies Mielekamp, Frank Muller, Daan Van Speybroeck, Jan van Teeffelen E-mail: [email protected], telefoon: 024-3613538 Corres­ pondentie: UMC St Radboud, 528 Product­groep Communicatie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: prof.dr. Rob Bleichrodt, Peter van Dijk, Henk Gerrits, mr. æmiel Kerckhoffs. prof.dr. Louis Kollee, dr. Erik de Laat Vormge­ ving en lay-out: Puntkomma Nijmegen Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gelderland Adver­ tenties: Bureau van Vliet, 023-5714745, e-mail: [email protected] Abonnement: 13,60 euro, informatie Sylvia van Brück-Engelen 024-3615442. De volgende Radbode verschijnt vrijdag 6 november.

Voor de persoonlijke aanpak FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN

Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37 Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso.

14

ra o pinie dbode 17 - 2009

PIPnieuws PersoneelsInformatiePunt Ma: 10.00 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Di: 11.30 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Wo: 10.00 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Do: 11.30 - 14.00 uur en 15.00 - 17.00 uur Vrij: 10.00 - 14.00 uur. T (024) 361 91 66, route en post 536 [email protected] : Organisatie ➔ Personeels Informatie Punt en Services ➔ HRM

Salaris Uitbetaling van het salaris is deze maand op vrijdag 23 oktober.

PIP tip De UMC Zorgverzekering heeft elke woensdag en vrijdag spreekuur bij het PIP, van 11.30 -14.00 uur. Ook zijn zij dan telefonisch te bereiken: 19145. Zij helpen u graag bij het oplossen van uw vragen, ook over premie-inhouding via uw salaris.

Vacatures Elke dag staan de nieuwe vacatures op internet en hangt de vacatureladder bij PIP. Gebruik onze klantencomputer om vacatures te bekijken en vraag desgewenst een uitdraai. : Intranetportaal ➔ organisatie ➔ vacatures of via internet: werken bij het UMC ➔ vacatures.

FLEX Bent u op zoek naar een afwisselende functie met inzet op diverse afdelingen? Dan biedt de allroundfunctie via FLEX, het intern uitzendbureau, mogelijkheden voor u. Inzet op oproepbasis onder andere in de spoelkeuken, catering en centrale patiëntenkeuken. Kijk voor meer informatie op onze site, of bel of mail ons voor meer uitleg. : www.umcn.nl ➔ werken bij het UMC ➔ tijdelijk werk T (024) 361 03 03, [email protected] route 534, interne post 536 ma t/m vrij 07.30-16.30 uur

Vrijwilligers Wilt u 1 dagdeel per week gastvrouw of gastheer zijn, eens per maand op zondag bij de kerkdienst actief zijn of iets anders doen? Voor meer informatie: Coördinator vrijwilligerswerk, Joke Hoop. T (024) 361 53 28, [email protected]. : www.umcn.nl ➔ werken bij het UMC ➔ vrijwilligerswerk

Cursussen en trainingen: Er zijn nog plaatsen beschikbaar voor de volgende trainingen: GROS - 05 november Veilig werken met cytostatica - 06 november BASS HRM/e-MF/RADAR - 17 november Fysieke belasting basiscursus - 19 november Harmony Basis - 23 en 26 november RSI-workshop - 26 november RSI-contactpersoon basiscursus - 10 december Traumaopvang - 10 december Een compleet overzicht van onze opleidingen vindt u op intranet: : Home ➔ Organisatie ➔ Opleidingen ➔ Opleidingsaanbod ➔ Functiegericht

PIPnieuws is van Servicebedrijf, productgroep HRM

Foto: Frank Muller

Waarom innovatie zo lastig is (en dus zo leuk) Hoe bewaak je een goede balans tussen patiënt, zorgverlener en finan­ ciën als het gaat om innovatie?Lucien Engelen over het innovatieve “Zorg 2.0”, interactieve digitale communicatie, waarbij de patiënt centraal staat en over de struikelblokken van innoveren.

het betoog Innoveren in de gezondheidszorg gaat met vallen en opstaan. Ervan uitgaande dat een innovatie altijd de driehoek patiënt-zorgverlener-financiën moet bestrijken, zie je vaak dat één of meerdere punten van die driehoek vergeten wordt. Een tweede probleem, wat eigenlijk voor innovatie in het algemeen geldt, is het risico van scope creep. Je start met een project, maar gaandeweg dijt het project almaar uit en blijkt het niet meer te beheersen. Daarnaast zie je in de gezondheidszorg vaak een kloof tussen de vernieuwers en de rest van de sector. De dagelijkse praktijk is in de zorgsector zeer dwingend. Het risico dat de vernieuwers te ver voor de troepen uitlopen is dan ook groot. En tenslotte gaat het over ondernemerschap: kansen zien, kansen benutten, maar met name ook kansen creëren. Ondernemerschap is niet iets wat van nature in een zorgorganisatie zit. De ambitie van de mensen is in eerste instantie een andere: het beter maken en zo goed mogelijk zorgen voor mensen.

Zorg 2.0 Het UMC St Radboud is op landelijk niveau momenteel leidend in de ontwikkeling van Zorg 2.0. Dit is de gezondheidszorg van de toekomst waarbij, onder sterke invloed van digitale mogelijkheden, de relatie en communicatie tussen patiënt en zorgverlener veel gelijkwaardiger wordt en waarin de patiënt werkelijk centraal komt te staan. Dit UMC heeft pioniers als Jan Kremer en Bas Bloem in huis. Onlangs organiseerden we de tweedaagse conferentie Reshape2009, waarvoor een keur van nationale en internationale experts zich in Nijmegen verzamelden. Ook deze innovatie is, net als andere zorginnovaties, kwetsbaar. Het gaat er bijvoorbeeld om dat de balans in de driehoek patiënt-zorgverlener-financiën voortdurend bewaakt wordt. Een project kan een grote subsidie krijgen, maar wat is de financiële continuïteit daarachter? Zorg 2.0 gaat over én geld én patiënten én zorgverleners én ICT. Binnenkort lanceert het Radboud haar nieuwe externe

15

website. De uitdaging is nu breed in de organisatie te beseffen dat zo’n site meer is dan een product van de afdelingen Communicatie en ICT. Het gaat juist heel erg over inhoud, over de kwaliteit van zorg. De site gaat de mogelijkheid bieden te communiceren met patiënten en verwijzers. Dat is dus veel meer dan informeren, dan het geven van het visitekaartje. Maar die balans tussen alle betrokken partijen is lang niet vanzelfsprekend.

Kansen Zorg 2.0 kent ook, zelfs zeer sterk, het risico dat vernieuwers te ver voor de troepen uitlopen. Wie eenmaal de wereld van Zorg 2.0 is ingestapt, komt iedere dag weer opnieuw in aanraking met mogelijkheden, producten en kansen. Een vernieuwer vertelt daar graag over, maar is dan ook snel vermoeiend voor de luisteraar, ‘de troepen’. Die zijn vaak nog bezig om überhaupt het centrale idee te begrijpen en staan, zeer begrijpelijk, nog helemaal niet open voor allerlei toepassingen. De kwaliteit van overdracht tijdens een innovatieperiode is cruciaal. Het gaat om het vinden van evenwicht tussen voortgang van de innovatie enerzijds en het bewaren van het contact tussen vernieuwers en volgers anderzijds.

Ondernemerschap Maar bovenal gaat het bij Zorg 2.0 over ondernemerschap. Ook daarom is deze innovatie in de gezondheidszorg dus kwetsbaar. Toen ik net een Twitter-account had, kreeg ik een verzoek mijn e-mail adres te geven omdat iemand mij een video wilde sturen. Het filmpje bleek over een instrument te gaan om patiënten in een ziekenhuis voortdurend contact te laten hebben met zijn of haar gezin, vrienden, partner. Door gebruik te maken van Twitter, creëer je dus kansen. Je krijgt mogelijkheden door open te staan, beschikbaar te zijn. Je kunt dan zeggen ‘ja, maar ik heb geen tijd’, maar je kunt ook zeggen ‘ja, en hoe gaan we dat qua tijd regelen, wellicht zo en zo?’. Ik schreef hiervoor dat de ambitie van UMC-professionals, het beter maken en zo goed mogelijk zorgen voor mensen, een andere lijkt dan die van ondernemers. Mijn punt is dat ondernemerschap tot betere zorg leidt.  n Lucien Engelen was vroeger ondernemer op divers vlak en onderneemt nu nog steeds als hoofd van de Acute Zorg Regio Oost en Zorg 2.0 -ambassadeur.

ra actuee l dbode 17 - 2009

Zorgketen Acute Verloskunde, waar kan het beter? De keten rond de acute verloskunde is nog op tal van punten voor verbete­ ring vatbaar. Tot die gezamenlijke conclusie kwam men tijdens de scholings­ avond Acute Verloskunde van de Acute Zorgregio Oost. Gespreksleider prof. dr. Fred Lotgering en prof.dr. Koos van der Velden die een advies aan minis­ ter Klink voorbereidt over het optimaliseren van de verloskundige keten, over knelpunten én mogelijke oplossingen.

A D D E N H E LD

Prof.dr. Fred Lotgering, hoogleraar Verloskunde aan het UMC St Radboud, schetst de mogelijke verbeterpunten binnen de zorgketen Acute Verloskunde aan de hand van het volgende praktijkvoorbeeld: ‘Een patiënt bevalt thuis en krijgt een enorme nabloeding, waardoor zij met spoed naar het ziekenhuis moet. De mevrouw weegt 85 kilo, is bevallen op de eerste verdieping en de trap naar boven maakt een lichte draai. De ambulance is gebeld, wij staan met een team van vijf personen klaar om haar op te vangen op de Spoedeisende Eerste Hulp, maar er gebeurt helemaal niets. Wat blijkt het geval? De ambulancebroeders ter plaatse laten weten dat zij deze zware patiënt volgens de arboregels niet mogen tillen, zeker niet via een trap met zo’n bocht. Dus moet de brandweer komen met een ladderwagen. Met als gevolg dat deze patiënt uiteindelijk met een enorme vertraging, en dus ook met enorm veel bloedverlies, bij ons aankomt... Typisch iets in de schakel van deze keten waarvan je kunt zeggen: dat kan mooier. Je kunt je afvragen of een verloskundige daar geen rekening mee moet houden? Moet een verloskundige een zwangere met overgewicht niet op de begane grond laten bevallen? Kortom, wat kunnen wij hieruit voor lessen trekken voor de zorgketen Acute Verloskunde?’

Richtlijnen Prof.dr. Koos van der Velden, hoogleraar Public Health aan het UMC St Radboud én voorzitter van de Stuurgroep zwangerschap en geboorte: ‘We zouden graag normen willen stellen binnen die keten. Maar wanneer je daar met alle veldpartijen over praat, hoor je al snel: “Dat is praktisch niet haalbaar. Laten we dat maar in vertrouwen doen.” Maar daarmee ontstaat er een soort vrijblijvendheid in het systeem waardoor het fout gaat. Die vrijblijvendheid moet er naar mijn idee toch uit. Zo is er wel de norm dat een ambulance binnen zoveel minuten ter plaatse moet zijn. Maar hoe lang die ambulance er over mag doen van de meldingsplaats naar het ziekenhuis, ligt niét vast. Dat kan misschien wel drie kwartier duren en dan zien wij in de acute verloskunde de kans op ernstige problemen toenemen.’ ‘Toch is het lastig om in de zorg met normen te werken’, reageert Lotgering. ‘Aan de ene kant zijn protocollen en normen wenselijk, maar aan de andere kant kun je daar ook in doorschieten. Want op het moment dat er een norm of een protocol ligt, wordt soms de betere oplos-

ethiek Doelmatigheid Doelmatige zorg betekent letterlijk: zorg naar de maat van het doel. Maar wat is het doel van zorg? De laatste tijd lijkt doelmatige zorg vooral te betekenen: kosten matigen. Alsof betaalbaarheid en zuinigheid het doel en dus de maat zijn voor goede zorg. Ter vergelijking: de artseneed noemt heel andere doelen. Onder meer: geneeskunde uitoefenen ten dienste van mijn medemens; zorgen voor zieken, gezondheid bevorderen en lijden verlichten; het belang van de patiënt voorop stellen; zijn opvattingen eerbiedigen; de patiënt geen schade doen; de beschikbaarheid en toegankelijkheid van de gezondheidszorg bevorderen. In een debat onlangs in NRC Handelsblad met de columnist Chavannes zou ik Klink scharen onder de strijders voor beschikbaarheid en toegankelijkheid. Zijn wapen: marktwerking en bezuinigen. Dat die weg niet de enige is, is duidelijk. Want ‘beschikbaar-

Foto: Flip Franssen

sing niet gekozen. Het gaat, zeker in de acute verloskunde, vaak om complexe situaties. Nu nemen hulpverleners vaak nog hun eigen verantwoordelijkheid en kiezen uit die complexe wereld zelf de beste oplossing. Ik zie meer in richtlijnen dan in echt harde protocollen. Een protocol kan wel werken in een ziekenhuis, maar niet in de hele keten.’

Politiek Om de acute verloskundige zorg te verbeteren, is het volgens Van der Velden misschien ook nuttig om vooraf beter na te denken over thuisbevallen. ‘Thuis bevallen is een ideaal, dat is prachtig en romantisch. Maar aan zo’n thuisbevalling kleven ook risico’s en daar moet je goed op voorbereid zijn. Tegen een vrouw die graag thuis wil bevallen, moet je durven zeggen: “Je hebt een verhoogd risico, dat moet je niet doen”. Daar zijn we in ons land misschien wel te aardig in.’ Lotgering knikt bevestigend: ‘Zeker gezien de nieuwe situatie met meer risico’s: vrouwen die op latere leeftijd voor een zwangerschap kiezen. En tegelijkertijd de huidige maatschappij die minder risico’s accepteert. We leven in een tijdperk waarin alle mogelijke diagnostiek voorhanden is. Mensen willen het liefst een 100 procent gezond, perfect kind dat gegarandeerd naar de universiteit moet kunnen. Met minder nemen ze geen genoegen.’ ‘Maar het vreemde is’, vult Van der Velden aan, ‘dat diezelfde

heid en toegankelijkheid’ vragen misschien wel juist om mínder markt en méér geld. Chavannes zie ik opkomen voor de andere doelen. Hij roept de overheid op daarvoor haar verantwoordelijkheid te nemen en die niet uit te besteden aan de markt. In de ethiek heten doelen van zorg, zoals verwoord in de artseneed maar gedeeld door veel andere zorgver-

leners intrinsiek waardevol: in zichzelf moreel goed. Daarentegen is streven naar goed financieel beheer om de zorg nu en in de toekomst betaalbaar te houden instrumenteel waardevol: een middel tot. Het loopt mis, als het instrumentele en dus relatieve belang van betaalbaarheid uit het oog wordt verloren en doel op

16

mensen, bewust of niet, tegelijkertijd juist éxtra risico’s nemen. Hoog opgeleide vrouwen willen pas een kind op hun 37-ste in plaats van op hun 27-ste en werken bovendien relatief lang door, vaak tot aan de bevalling.’ Lotgering: ‘De politiek moet misschien hier en daar meer sturing geven aan die tendensen in de maatschappij. Want men wil wél de hoogopgeleide vrouw met de vele mogelijkheden, maar met een kind op je 25ste kun je dat echt schudden.’

Voorlichting Het schort ook aan goede, uniforme voorlichting. Lotgering: ‘Die is in de eerstelijn vaak positief gericht, op een mooi eindresultaat. Maar niet op alle negatieve kanten. Over pijnstilling geven zij bijvoorbeeld anders gekleurde informatie dan wij. Om nog maar te zwijgen over de grote kans op een bevalling in het ziekenhuis. Want van de drie zwangeren die zich anno 2009 bij een verloskundige melden voor een thuisbevalling, bevalt er uiteindelijk maar één thuis. Eén vrouw wordt tijdens haar zwangerschap al doorverwezen naar het ziekenhuis en de ander tijdens de bevalling. Elke zwangere die bij de verloskundige komt, heeft recht op die eerlijke informatie, vind ik. Want hoe ellendig is het niet wanneer je je volledig richt op een thuisbevalling en je komt uiteindelijk toch in het ziekenhuis terecht? Die roze wolk wordt dan zo ruw verstoord, dat we in het ziekenhuis nauwelijks nog iets goed kunnen doen. Ook al zijn we nog zo lief en aardig.’ n

zichzelf wordt. Wat dan kan gebeuren is dat een aantal zorgverleners het veld ruimt. Sommigen gaan doen wat de markt verwacht: als ‘vrije jongens’ elders zoveel mogelijk geld verdienen Anderen vertrekken omdat ze te weinig motivatie meer voelen of juist tevéél: deze mensen houden het voor gezien, of, erger nog, raken burnout. Illustratief in deze is een onderzoek onder een groep artsen en verpleegkundigen naar wat hun werk voor hen zinvol maakt (Geller 2008, Patient Educ Couns.). Er wordt met geen woord gerept over geld. Het gaat hen om het verlenen van vakkundige zorg. Maar dan ingebed in vertrouwen van patiënten; kunnen bieden van een veilige omgeving; verbinding; nabij zijn in kwetsbare momenten; getuige zijn van ingrijpende gebeurtenissen; wat wegnemen van eenzaamheid. Zinsverlies treedt op als en omdat het hen daarvoor aan tijd en rust ontbreekt. Efficiënt beheer van geld is absolute noodzaak. Maar doelmatigheid versmallen tot bezuinigen kan betekenen dat het paard achter de wagen wordt gespannen. Martien Pijnenburg