UMC St Radboud in beweging. Pagina 10 Onderzoek naar eerste hulp-molecuul bij weefselschade. Pagina 5 Heyendaelprijs voor prof.dr

VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 33 NUMMER 11 4 JULI 2008

Medewerkers spreken vertrouwen uit in ‘Beter worden in het Radboud’ Foto: Frank Muller

Het personeel van het UMC St Radboud heeft zich met het rapportcijfer 7 achter de doelstellingen van ’Beter worden in het Radboud’ geschaard. Er is alom vertrouwen in de Raad van Bestuur en de reorganisatie. Dit blijkt uit het Personeelsonderzoek dat in mei is gehouden. De algemene tevredenheid is echter in vergelijking met het onderzoek in 2005 afgenomen van 7,4 naar 7,1. ‘Daaraan zie je dat Radboudianen kritischer worden over de kwaliteit van hun eigen organisatie.’ R i et j e v a n V l i et

Betere communicatie. Meer waardering voor het werk dat wij doen. Aandacht voor de werkdruk. Minder bureaucratie. Meer doorgroeimogelijkheden binnen de afdeling. Meer tijd door slimmer te gaan werken. Samenwerken in plaats van eilandjes bewaken. Het is een kleine greep uit de lange lijst verbeterpunten die de medewerkers in het Personeelsonderzoek 2008 hebben opgesomd. ‘Er is naar mijn smaak te veel afstand tussen mensen van de werkvloer en hun leidinggevenden, het management’, schrijft iemand.

Pagina 5 Heyendaelprijs voor prof.dr. Wil van den Bosch

Er blijken in het onderzoek heel wat kritische noten te worden gekraakt, reageert Pierre Rutgers, concernstafdirecteur Human Resources. Maar op het gebied van efficiency, effectiviteit, verzuim en prestatie scoort het UMC St Radboud gelijk aan de benchmark onder Nederlandse bedrijven en zorginstellingen. ‘Dat neemt niet weg dat we het op die punten echt beter moeten doen, als we tot de top willen behoren.’ Daarom vindt Emile Lohman, voorzitter van de Raad van Bestuur, dat de medewerkers naar verhouding nog heel positief zijn over hun werk bij het Radboud (algemene tevre-

UMC St Radboud in beweging Ingesloten bij deze Radbode vindt u de derde uitgave van ‘Beter worden in het Radboud.’ Na het groene boekje uit juni 2007 en de gouden editie #FUFS
XPSEFOVE uit oktober 2007 brengt de Raad van Bestuur JO
IFU
3BECP wederom alle UMC-medewerkers op de hoogte JO
CFXFHJOH van de ontwikkelingen rond het verbeterproces.
EPPS
NFOTFO FOOJT
CFXPHFO PS
L Deze derde uitgave laat vooral zien wat er de O
EP SFWF (FE afgelopen periode in gang is gezet. Dat is veel. Op nagenoeg alle terreinen van het UMC zijn mensen bezig het nieuwe Radboud gestalte te geven, constateert bestuursvoorzitter Emile Lohman in zijn voorwoord. Vandaar ook ‘in beweging’ als ondertitel. Een gevarieerde groep mensen vertelt over de vele activiteiten. De Raad van Bestuur gaat in op de ontwikkelingen in de kerntaken onderwijs, onderzoek en patiëntenzorg, projectleiders lichten de vorderingen op hun terrein toe, verhalen van medewerkers illustreren hoe de ideeën in de praktijk uitpakken. De eerste positieve effecten van het verbeterproces zijn al merkbaar, aldus Lohman. Maar de weg is nog lang. ‘Bedenk dat we aan het voorbereiden zijn. De nieuwe organisatie moet rond de jaarwisseling op orde zijn. Maar wanneer iedereen de schouders eronder zet – in beweging komt – geeft ons dat een geweldige energie. Daar worden onze klanten beter van. Daar wordt het UMC St Radboud beter van.’ PvL

Lees verder op pagina 3

Pagina 8 Een goede leidinggevende is dienstbaar

Pagina 10 Onderzoek naar eerste hulp-molecuul bij weefselschade

Pagina 13 Opleiding Tandheelkunde verlengd, er is meer aandacht voor medische aandoeningen

r a d bo d e 1 1 - 2 0 0 8

inhoud 4

agenda

Nieuwe apparatuur aan bed voor EPD Geavanceerde mobiele karren met PC’s en laptops, communicerend via een draadloos netwerk, waar ook vakken zijn aangebracht voor medicijnen, bloeddrukmeters en ander materiaal. Het is allemaal te zien in het Bouw Informatiecentrum.

5

Onderwijs Vernieuwde master Tandheelkunde

Oecumenische vieringen

Door vergrijzing is er meer behoefte aan complexere zorg. In de vernieuwde, driejarige master is meer aandacht voor allerlei medische aandoeningen.

16

Onderzoek Eerste hulp-molecuul Adenosine is een soort eerste hulpmolecuul dat in actie komt bij weefselschade zoals bij een hartinfarct. Wellicht is dit molecuul bij te sturen om de gezondheid van hart en bloedvaten te bevorderen. Onderzoek van Niels Riksen.

Patiëntenzorg Jonge reumapatiënt vraagt bijzondere aanpak

En verder... Opening hal, Nieuwsladder Elektronisch patiëntendossier, Audit  In Bedrijf Rondje Heijendaal, Energiebesparing met koude en warmtebronnen  Onderzoek naar conditie alle 44.000 Vierdaagselopers, Prijzen en benoemingen Levensechte leeromgeving voor neuroverpleegkundigen Mensen, Kleine boodschap PIP, Ongewenste omgangsvormen, Persoonlijk budget Ethiek

Voor alle cursussen en meer informatie: www.paogheyendael.nl

8 juli – 14 augustus Nijmeegse zomercursus bestemd voor huisartsen en huisartsen in opleiding. 8 juli: De vermoeide oudere 9 juli: Reizigersgeneeskunde/preventie 10 juli: Opvoeding/ontwikkeling 12 augustus: Eetstoornissen/kleine kwalen 13 augustus: Reumatologie/gewrichtsstoornissen 14 augustus: Partnergeweld

25 en 26 augustus 3 4 6 7 11 13 14 15 16

Cursus ‘SPSS’, speciaal gericht op arts-assistenten / junioronderzoekers in het UMC St Radboud, het CWZ en Ziekenhuis Rijnstate, maar is ook toegankelijk voor cursisten van elders.

28 augustus - 15 januari 2009 Cursus ‘Biometrie’, speciaal gericht op arts-assistenten / junioronderzoekers in het UMC St Radboud, het CWZ en Ziekenhuis Rijnstate, maar is ook toegankelijk voor cursisten van elders.

12 september Cursus: ‘Back to normal’of ‘Back to life’ – sub-acute en chronische individuele zorg na CVA. Bestemd voor fysiotherapeuten, paramedici, verpleegkundigen en verzorgenden in verpleeghuizen, revalidatiecentra en de thuiszorg.

16 september Prinsjesdagsymposium 2008: Vreemde vogels, werknemers met ADHD en autistisch spectrum stoornissen. Bestemd voor bedrijfsartsen, verzekeringsartsen, voor professionals die betrokken zijn bij het coachen of reintegreren van werknemers of werkzoekenden, maar wellicht ook voor de jeugdartsen.

kunst In Cardinal van Vivianne Sassen speelt schaduw een belangrijke rol – hetgeen vaker in haar foto’s aan de hand is. Hiermee wordt een deel van het getoonde feitelijk aan het zicht onttrokken of misschien eerder te gissen gegeven. Het is dus niet alleen een kwantitatief gebeuren; het maakt de foto tegelijk raadselachtig. Want wat is er eigenlijk te zien? Een mens die neerlicht, terwijl het tafereel niet de indruk maakt dat hij of zij ‘even de schaduw heeft opgezocht’ om zich bijvoorbeeld tegen de hevige zon te beschermen. Ja, ‘hij of zij’, want dàt wordt niet duidelijk, noch via de kleren, noch via het gelaat dat niet is te zien. Er lijkt iets ernstiger te zijn gebeurd: gestruikeld en blijven liggen, misschien is er geweld gepleegd – waarop de rode ‘vlek’ die uit de schaduw oplicht zou kunnen wijzen ... of laten we ons teveel gaan en is het slechts een rood hemd of shirt? Dat een dergelijke stroom van associaties op gang komt, wordt in de hand gewerkt door een zekere dreiging die in de compositie van het beeld opgesloten ligt. De foto die uit de alledaagse realiteit geplukt lijkt te zijn, onttrekt zich intussen aan het louter documentaire. Hij kenmerkt zich door een grote gelaagdheid en valt op meerdere manieren te lezen en te interpreteren. Wanneer we weten dat hij in Afrika is genomen, neigen we naar een maatschappelijke, zelfs meer politieke interpretatie, maar dit verhindert niet dat zich tegelijk een diep menselijke, meer existentiële problematiek in zijn emotionele geladenheid aandient: de vraag naar leven en dood is hier niet veraf. Een paar maanden nadat deze foto van Vivianne Sassen door de CBK UMC St Radboud werd aangekocht, ontving ze de prestigieuze Prix de Rome 2007.

6 juli t/m 24 augustus 10.00 uur personeelsrestaurant: zondag 6 juli, voorganger Ries van de Sande; zondag 13 juli, voorganger Els Groeneveld; zondag 20 juli, voorganger Ans Bertens; zondag 27 juli, voorganger Els Groeneveld; zondag 3 augustus, voorganger Ries van de Sande; zondag 10 augustus, voorganger Wim Smeets; zondag 17 augustus, voorganger Ans Bertens en zondag 24 augustus, voorganger Jack de Groot.

PAOG-Heyendael

Kinderreuma is iets heel anders dan reuma bij volwassenen.

Beleid Dienstbaar leiderschap Afdelingshoofden en bedrijfsleiders krijgen een training on the job. Naast financiën gaat de leergang vooral over leiderschap en verandermanagement.

10

7/8 juli Startbijeenkomsten (zie voor meer informatie: Nieuwsladder).

Interview Innoveren om efficiënter te werken Prof.dr. Wil van den Bosch pleit voor meer gebruik van communicatietechnologie. Een patiënt in de wachtkamer is niet nodig als huisarts en specialist online kunnen overleggen.

8

13

Servicebedrijf

17, 18 en 21 september 2008 Cursus praktische stralingshygiëne, bestemd voor AIOS en medisch specialisten die in hun werkzaamheden zelfstandig doorlichten met röntgenstraling, zoals anesthesiologen, cardiologen, gastro-enterologen, urologen, neurologen, longartsen, chirurgen en orthopeden.

Vanaf 24 september Basiscursus eerste hulp in het skillslab vaardigheidsonderwijs, route 600. Kosten e 347,--, inclusief boekje en examen. Aanmelden kan tot 1 augustus 2008. Voor meer informatie of aanmelden: www.umcn.nl/svg, of bel mevrouw S. Giesbers (36)19091/mevrouw M. Hendriks (36)18859.

25 en 26 september VRA-cursus ‘Neuromusculaire aandoeningen’ bestemd voor: revalidatieartsen en revalidatieartsen i.o.

10 oktober Cursus: De polikliniek, vernieuwer van de zorg! Het programma is bestemd voor verpleegkundigen, nurse practitioners, doktersassistenten en leidinggevenden die poliklinisch werkzaam zijn. Plaats: Nijmegen.

Cardinal van Vivianne Sassen hangt samen met een andere foto van haar in het Studiecentrum Medische Wetenschappen, op de eerste verdieping, waar de CBK gaandeweg een fotogalerij aan het uitbouwen is. Foto: Jan van Teeffelen

Overig 1 juli Per 1 juli zijn de openingstijden van de Patiënten­ bibliotheek als volgt: maandag, dinsdag, woensdag en vrijdag van 13.00-17.00 uur en donderdag van 10.00-13.00 uur. Hier kunnen patiënten boeken en tijdschriften lenen en gebruik maken van computers (zie ook de site UMC - ingang patiënt -voorzieningen voor aanvullende informatie).

tot 6 september Expositie van Tiny Figee op de afdeling SEH. Meer werk van haar kunt u vinden op haar website: www.kijkenisnoggeenzien.nl

Daan Van Speybroeck

2

r be leid a d bo d e 1 1 - 2 0 0 8

nieuwsladder

Vervolg van pagina 1

denheid 7,1). ‘De rapportcijfers geven aan hoe men naar de organisatie kijkt’, merkt hij op. ‘Dat is wel wat realistischer dan drie jaar terug. Toen keek men door een roze bril. Als je toen ergens kritiek op had, was het nooit waar. Die ontkenningsfase zijn we gelukkig een heel eind voorbij.’ Het onderzoek laat duidelijk zien waar de kritiek van medewerkers op het UMC of de eigen afdeling de afgelopen drie jaren gestegen is. ‘Daar ligt een grote taak voor de nieuwe afdelingshoofden en bedrijfsleiders’, constateert Lohman. Hij beschouwt het personeelsonderzoek als een soort nulmeting voor de reorganisatie. Over de noodzaak daarvan blijken de Radboudianen goed te spreken

Start Servicebedrijf

(rapportcijfer 7). ‘De bedrijfsplannen moeten minstens drie verbeterpunten bevatten. In het najaar liggen die plannen er. Dan kan iedereen voor zijn of haar afdeling nagaan hoe de aangedragen verbeterpunten worden opgepakt.’ n

Het Radboud wordt beter Het personeelsonderzoek laat zien dat het beter gaat met het UMC St Radboud. Maar ook dat het Radboud er nog lang niet is. Leidinggevenden, ontwikkelingsmogelijkheden, de werkzaamheden zelf, de arbeidsomstandigheden en de collega’s scoorden hoger dan drie jaar terug. Maar de werkdruk bleef hoog en ook de beloning vinden medewerkers achterblijven met die van andere arbeidssectoren.

R i et j e v a n V l i et

In mei, toen de contouren van de nieuwe organisatie zichtbaar werden, hield onderzoeksbureau Effectory onder 8148 medewerkers een personeelsonderzoek. Ongeveer de helft stuurde de vragenlijst ingevuld terug (48,7 procent). De uitslag werd vergeleken met die van het personeelsonderzoek uit 2005. Ook werden de resultaten gelegd naast de uitkomst van de Nationale Tevredenheidsindex, waarin driehonderd personeelsonderzoeken van Nederlandse bedrijven en zorginstellingen zijn verwerkt. Je moet de cijfers zien in het licht van de veranderingsfase waarin het Radboud zich nu bevindt, zegt Emile Lohman. ‘Het Radboud is de afgelopen drie jaar door een diep dal gegaan. We hebben flink aan de boom moeten schudden. Onze omgeving vond het ziekenhuis niet overal even goed, maar niemand wilde dit onder ogen zien. Er is een heel bewustwordingsproces gaande.’ Intussen is er veel veranderd maar nog altijd verkeren groepen medewerkers in onzekerheid. Dit geldt met name voor de personeelsleden die opgaan in het Servicebedrijf. Lohman en HR-directeur Pierre Rutgers bespreken samen de uitkomsten van het personeelsonderzoek. Voor hen ligt een uitpuilende map met onderzoeksresultaten, waarvan een samenvatting op intranet gepubliceerd wordt. Rutgers wijst op de sterk gedaalde tevredenheid over de organi-

satie (van 7,2 naar 6,4). ‘Dat komt doordat de medewerkers zich meer bewust zijn van de kwaliteit van het Radboud. Ze beseffen dat het veel beter kan. En dus is de tevredenheid nu minder. Dat is eigenlijk wel goed.’ Opvallend is de stijging van de tevredenheidscijfers over leidinggevenden (van 6,4 naar 6,8) en de ontwikkelingsmogelijkheden binnen het UMC (6,0 naar 6,3). ‘Na het vorige onderzoek hebben we daarop ingezet. Ook de arbeidsomstandigheden hebben sindsdien onze aandacht gekregen, zoals het veiligheidsgevoel in en rond ons huis. Het is mooi om te zien dat we daar vooruitgang hebben geboekt.’ Liever spreekt Rutgers van betrokkenheid dan tevredenheid: de passie, energie en motivatie voor je werk, je afdeling en de organisatie als geheel. ‘We scoren op dit punt lager dan elders in het land, terwijl juist de betrokkenheid ervoor moet zorgen dat we het beter gaan doen dan anderen.’ Mensen moeten weer trots worden op het UMC, vult Emile Lohman aan. En niet naar andere afdelingen wijzen dat zij beter moeten werken. ‘De betrokkenheid bij elke medewerker en het Radboud als geheel moet terugkomen.’

Leidinggevenden Dit alles laat onverlet dat leidinggevenden het beter doen in de ogen van de medewerkers. Ze zijn beter bereikbaar voor vragen (6,7 naar 7,3), geven behalve negatieve nu meer positieve feedback (5,4 naar 6,0) en ze zijn beter in staat de medewerkers te motiveren (5,9 naar 6,1). Maar de kloof tussen leidinggevenden en hun medewerkers is niet minder geworden, vergeleken met drie jaar geleden, constateert Pierre Rutgers. ‘Leidinggevenden spreken te weinig waardering uit over hun medewerkers. Die willen ook meer gehoord worden.’ Over de werkdruk is 63,6 procent van de ondervraagden te spreken. Dat is iets meer dan drie jaar geleden maar wel lager dan de Nationale Tevredenheidsindex (67,1 procent). Dat blijft dus voor medewerkers en hun leidinggevenden een punt van aandacht. De mening over de efficiency van het UMC als geheel legt een gevoelige plek bloot. Met het cijfer 4,7 is de oogst zelfs lager dan de landelijke benchmark (4,9). Ook de samenwerking tussen afdelingen kan volgens de medewerkers een stuk beter (5,1). Wat de reorganisatie betreft kan de Raad van Bestuur rekenen op het vertrouwen van de medewerkers (7,0). Dat is meer dan wat bestuurders in den lande als rapportcijfer krijgen bij reorganisaties (6,4). Ook op het punt van de informatieverschaffing over de veranderingen scoort het UMC beter (6,4 tegenover 5,8). De manier waarop medewerkers vinden dat tijdens de reorganisatie met hen wordt omgegaan, oogst minder lof (5,1) maar nog altijd meer dan wat het landelijke beeld laat zien (4,7).

Op koers

Foto: Jan van Teeffelen

Emile Lohman, voorzitter van de Raad van Bestuur, opende vorige week de centrale hal. De hal werd grondig aangepakt, het meest in het oog springend zijn licht, ruimte en eenheid in de inrichting. De koffiecorner ligt wat meer verscholen, dus meer privacy voor patiënten. Het voorlichtingscentrum heeft meer ruimte voor bezoekers, er is een internetcafé waar al veelvuldig gebruik van wordt gemaakt en de olifant is weg. Of dat laatste winst is, is de vraag. Daarover lopen de meningen uiteen. ND

De onderzoeksresultaten onderstrepen dat het UMC een goede koers is ingeslagen, stellen Lohman en Rutgers. ‘Maar we blijven inzetten op de verbetering van de kwaliteit en veiligheid in ons huis. Voor iedereen geldt: doe de dingen in één keer goed. Dat verhoogt de tevredenheid van jezelf en van de klant. En je krijgt er betere resultaten door.’ Ook geeft het onderzoek aan dat medewerkers meer duidelijkheid vragen over de organisatieverandering. Het derde boekje ‘In beweging’ komt hierin grotendeels tegemoet. ‘Door onduidelijkheden weg te nemen wordt de betrokkenheid van de medewerker alleen maar groter. Ook over arbeidsvoorwaarden, veiligheid, parkeren en dergelijke moeten we nog helderder communiceren’, besluit Rutgers. ‘Want veel kritische opmerkingen zijn hierop terug te voeren.’ n

3

Op 1 juli 2008 is het Servicebedrijf van start gegaan: één organisatie voor alle niet medisch ondersteunende functies. Het Servicebedrijf is met ongeveer 1500 medewerkers het grootste bedrijfsonderdeel van het UMC St Radboud. Het bestaat uit acht productgroepen: Vastgoed & Infrastructuur, Logistiek & Services, ICT, Financiën & Administratie, Human Resource Management (HRM) en Communicatie. Ook kent het Servicebedrijf twee adviesgroepen: Klantcontact en Procesverbetering & Innovatie, en een bedrijfsbureau. Emile Lohman, voorzitter van de Raad van Bestuur, en Helga Wismeyer, directeur Servicebedrijf, nodigen de medewerkers van het Servicebedrijf graag uit voor een van de vier startbijeenkomsten. • maandag 7 juli, 11.30 - 13.00 uur, in het Auditorium, route 296 • maandag 7 juli, 15.30 - 17.00 uur, in het Auditorium, route 296 • dinsdag 8 juli, 12.30 - 14.00 uur, in het Studiecentrum, Lammerszaal, route 86 • dinsdag 8 juli, 15.30 - 17.00 uur, in het Studiecentrum, Lammerszaal, route 86

Waalsprinter verlengd tot zomer 2009 De Stadsregio Arnhem Nijmegen en de gemeente Nijmegen verlengen de proef met de Waalsprinter voor forenzen tot de zomer van 2009. Dankzij de Waalsprinter kunnen forenzen, waaronder medewerkers van het UMC St Radboud, de files voor de Waalbrug omzeilen. Vanaf het transferium in Nijmegen-Noord rijden de hele dag bussen naar Heyendaal (RU en UMC). Het aantal parkeerplaatsen op het transferium wordt uitgebreid. Ook komen er fietsenstallingen. Voor de zomer (tot en met 23 augustus) is er een aangepaste dienstregeling. In deze periode rijdt de Waalsprinter op werkdagen in de spits om de twintig minuten en in de daluren elk half uur. In de week van de Vierdaagse kunnen forenzen gewoon met de Waalsprinter naar hun werk. De dienstregeling is te vinden op www.waalsprinter.nl.

Ondertekening overeenkomst MITeC Op 2 juli is de overeenkomst van het MITeC ondertekend door het UMC St Radboud en de Universiteit Twente. Beide instellingen gaan samenwerken in dit nieuwe instituut: het Minimaal Invasief Technologisch expertise Centrum. Het MITeC wil een toonaangevende rol spelen op het gebied van de sleutelgatchirurgie en de real-time beeldvorming. Het MITeC, dat nauw samenwerkt met industriële partners, wil nieuwe technologische ontwikkelingen zo snel mogelijk omzetten in concrete producten waarmee de zorg voor patiënten sterk wordt verbeterd.

Cognitieve gedragstherapie verandert hersenen Nijmeegse onderzoekers toonden als eersten aan dat cognitieve gedragstherapie bij patiënten met het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) een structurele verandering in de hersenen teweegbrengt. Zij stelden vast dat bij CVS-patiënten na negen maanden cognitieve gedragstherapie de hoeveelheid grijze stof in de prefrontale cortex was toegenomen. Deze grijze stof zorgt voor de verwerking van informatie. Eerder toonden de Nijmeegse onderzoekers aan dat CVS-patiënten minder grijze stof hebben dan gezonde mensen. De toename van grijze stof is gerelateerd aan de mate waarin de patiënten vooruitgegaan zijn. De onderzoekers zijn verbonden aan het Donders Institute for Brain, Cognition and Behaviour (Radboud Universiteit) en het Nijmegen Centre for Evidence-Based Practice (UMC St Radboud). De resultaten verschenen op 30 juni op de website van het wetenschappelijke tijdschrift Brain.

r a d bo d e 1 1 - 2 0 0 8

Incidenten: melden en communiceren is cruciaal In de communicatie over incidenten en calamiteiten kan veel misgaan. Dat bleek duidelijk tijdens de multiprofessionele Audit in het Auditorium die donderdag 26 juni plaatsvond. Zowel de betrokken artsen als de familieleden gaven aan hoe belangrijk het is om open te zijn als er iets misgaat. ‘Wees eerlijk en open.’

R i et j e v a n V l i et

te melden. Geen blame & shame, maar incidenten op de werkvloer van je eigen afdeling bespreekbaar maken, dat is de boodschap. Veldkamp: ‘Incidenten moeten worden omgezet in een verbetering van de zorg.’ Dat het DIM-systeem goed werkt, laat drs. Jeanette Vreman zien. Zij is kwaliteitsfunctionaris bij het cluster CAIO. In heel 2007 kwamen er vanuit de IC’s 78 incidentmeldingen bij de commissie Melding Incidenten Patiëntenzorg (MIP) binnen. Nu het veel laagdrempeliger DIM-systeem is ingevoerd, aldus Vreman, zijn er al 663

meldingen in de eerste vijf maanden van dit jaar. ‘Er blijkt een grote meldingsbereidheid, met als resultaat een enorme informatiebron voor verbetermogelijkheden.’ De film die dr. Petra van Gurp (Bureau Kwaliteit) aan het einde van de audit laat zien, is een indrukwekkende weergave van een interview met de ouders van de overleden kleuter. Zij maken duidelijk dat het mis is gegaan in de communicatie met de familieleden. Artsen hadden hen uitvoerig ingelicht over de keuzes die ze hadden gemaakt, maar het kwam over alsof ze alleen met zichzelf bezig waren. ‘Wij wilden verontschuldigingen horen.’n

Een ernstig ziek jongetje is uitvoerig onderzocht maar nog steeds is er geen diagnose. Bij één van de laatste diagnostische onderzoeken gaat het mis. De jongen wordt niet goed wakker na het onderzoek, terwijl dat wel zou moeten. Er wordt gevochten voor zijn leven. Enkele dagen later overlijdt het kind. Deze casus staat centraal tijdens de Audit in het Auditorium die vorige week donderdag plaatsvond. Een aantal incidenten in de zorg voor deze kleuter had geleid tot zijn overlijden. ‘Hoe mis kan het gaan?’, luidt dan ook de titel van de multiprofessionele patiëntbespreking. De aandacht is vooral gericht op de vraag hoe professionals met elkaar én met de direct betrokkenen – in dit geval de ouders – moeten communiceren over incidenten. Opmerkelijk is hoe open de artsen en ouders over de dramatische gebeurtenissen spreken. Eén van de betrokken kinderartsen geeft aan wat de overwegingen voor het gevoerde beleid waren. Langzamerhand wordt het de volle zaal duidelijk welke factoren hebben geleid tot het overlijden. Het was een fatale combinatie van verkeerde keuzes en incidenten. ‘We hebben het niet goed gedaan’. Incidenten moeten altijd worden gemeld, legt dr. Carla Veldkamp vervolgens uit. Zij is als projectleider nauw betrokken bij het nieuwe veiligheidsmanagementsysteem. Het decentraal melden van incidenten (DIM) staat voorop, stelt ze. Medewerkers moeten zich veilig voelen om digitaal de incidenten bij hun eigen DIM-commissie Foto: Frank Muller

EPD vereist apparatuur aan het bed ‘Wat handig, dat apparaat kun je los in je hand mee naar het bed nemen. En er zit ook een camera op. Kun je zo een foto van een wond bij het dossier voegen,’ zegt een enthousiaste verpleegkundige tegen haar collega. Tot vrijdag 11 juli kunnen medewerkers nog terecht op de informatiemarkt Elektronisch Patiënten Dossier. Die laat zien wat er allemaal te koop is. ‘Wij vinden het belangrijk dat medewerkers van de ‘vloer’ zien welke apparatuur beschikbaar is. En we willen van hen ook feedback krijgen, zíj weten immers of het zal werken in de dagelijkse praktijk,’ zegt Arno van Grunsven (verpleegkundig informaticus, medewerker EPD projectgroep).

Papieren dossiers zullen geleidelijk verdwijnen. Het elektronisch patiëntendossier (EPD) is de toekomst: altijd en overal beschikbaar, geen last van onleesbare handschriften en overschrijffouten én multidisciplinair te gebruiken. Bovendien verplicht de overheid ziekenhuizen ook tot meer registratie en transparantie. Het EPD moet wel de werkwijze van het papieren dossier benaderen en dus aan het bed van de patiënt door art-

sen, verpleegkundigen en andere hulpverleners kunnen worden ingevuld en geraadpleegd. Wie al een kijkje heeft genomen bij de informatiemarkt, kan zien dat de industrie er goed op inspeelt. Geavanceerde mobiele karren met PC’s en laptops, communicerend via een draadloos netwerk, waar ook vakken zijn aangebracht voor medicijnen, bloeddrukmeters en ander materiaal. Platte schermen die je los mee kunt nemen naar de patiënt en die tegen een stootje kunnen als ze per ongeluk uit de hand vallen. Ook is er nagedacht over de hygiëne: met spatbestendige beeldschermen en siliconen toetsenborden die goed te reinigen zijn. De komende jaren zullen afdelingen dergelijke apparatuur moeten gaan aanschaffen. Het EPD dringt immers steeds dieper in het werkproces door. Dit zal volgens Van Grunsven veel impact hebben voor de hele organisatie en hoge kosten met zich meebrengen. ’Het is belangrijk dat medewerkers zien wat er op de markt beschikbaar is en dat ze kunnen nadenken over wat voor hen het meest praktisch werkt. Wij willen ook terughoren of de apparatuur bruikbaar is, of dat er nog aanvullende wensen zijn. Dan kunnen wij dat terugkoppelen naar de leverancier. Een belangrijk aandachtspunt is bijvoorbeeld ook de stroomvoorziening. Een draadloos netwerk is al mogelijk, maar draadloze stroom bestaat niet. Mobiele apparatuur maakt gebruik van accu’s die regelmatig opgeladen moeten worden. Het werkt niet als die al binnen vier uur leeg zijn. Dat zijn allemaal zaken waar je goed over na moet denken.’ JM De informatiemarkt EPD is nog open tot en met vrijdag 11 juli in het Bouw Informatiecentrum, Geert Grooteplein 24 van 09.00 tot 17.00 uur. Tussen 12.00 en 14.00 uur is er telkens een medewerker van de EPD organisatie aanwezig om vragen te beantwoorden.

Foto: Frank Muller

4

i r n ter v i ew a d bo d e 1 1 - 2 0 0 8

‘Innoveren is nodig om personeelstekort op te vangen’ Op 19 juni ontving huisarts en hoogleraar Huisartsgeneeskunde prof.dr. Wil van den Bosch de Heyendaelprijs voor een kwart eeuw inzet binnen het Post Academisch Onderwijs Geneeskundige (PAOG). Tegenwoordig houdt hij zich vooral bezig met innovaties in de gezondheidszorg. ‘Het personeelstekort binnen de zorg kan alleen opgelost worden door slim te innoveren’, stelt Van de Bosch.

M a rte n Dooper

‘Tja, in theorie loop je iedere twee jaar de kans op die prijs. Ditmaal kwamen ze dus bij mij uit’, reageert Van den Bosch bescheiden op de Heyendaelprijs voor Post Academisch Onderwijs Geneeskunde die hem ten deel viel. Zijn staat van dienst alleen al binnen het PAOG is echter reden genoeg voor de toekenning. Al 25 jaar zet hij zich, naast zijn werk als huisarts te Lent en hoogleraar Huisartsgeneeskunde aan het UMC, in voor het postacademisch onderwijs voor huisartsen. Juist de combinatie van huisarts en hoogleraar plaatst hem daarbij in een bijzondere positie, ervaart Van den Bosch. ‘Enerzijds ben ik de academicus die de huisarts bijschoolt, maar anderzijds ben ik als huisarts voor de cursisten toch ook “een van hen”. Je staat dan toch dichter bij de cursisten dan andere academici die nascholingen verzorgen.’ Terugkijkend op 25 jaar PAOG voor huisartsen noemt hij onder andere de Nijmeegse Infectiedagen en cursussen op het gebied van jeugdgezondheidszorg ‘succesnummers’. ‘Die laatste organiseerden we in de tijd dat ik ook betrokken was bij de ontwikkeling van het nieuwe curriculum voor geneeskundestudenten. Wat we daarbij aan nieuwe lesvormen bedachten, konden we gelijk uitproberen bij het PAOG voor huisartsen. Er was ook altijd veel belangstelling voor de cursus kleine chirurgie in de huisartsenpraktijk. Cursussen voor zo’n tweehonderd deelnemers per keer. Daarbij gaven we vooral aanschouwelijk onderwijs. Kleine operaties bij patiënten in de collegezaal.’

Kwaliteitsstempel Het ontwikkelen en geven van de cursus kleine chirurgie past goed in de opvatting die Van den Bosch heeft over de zorg. ‘De zorg moet op een zo laag mogelijk niveau gegeven worden. Daar bedoel ik mee dat een huisarts zich niet moet bezighouden met wat de patiënt zelf kan, en de specialist niet met wat de huisarts kan. Immers hoe hoger

het niveau waarop de zorg plaatsvindt, des te groter de kans op fouten en bijwerkingen. Hoe meer diagnostiek je op een patiënt loslaat, des te groter is de kans op een foutpositieve bevinding. Met alle gevolgen van dien voor de patiënt en het zorgsysteem. Ik pleit er dan ook voor om de positie van de eerste lijn in de zorg verder te verstevigen. Bijvoorbeeld door de eerste lijn bij te scholen in het verantwoord uitvoeren van kleine chirurgische ingrepen en het zelf doen van aanvullende diagnostiek. Het met goed gevolg volgen van zo’n nascholingsmodule is daarbij zowel voor de patiënt als de huisarts als ook de verzekeraar een kwaliteitsstempel. Ik wil in de nabije toekomst meer van dat soort modules ontwikkelen om de eerste lijn te versterken zodat de zorg op een zo laag mogelijk niveau

‘Een huisar ts moet zich niet bezighouden met wat de patiënt zelf kan, en de specialist niet met wat de huisar ts kan’ kan worden gehouden. Dat is ook in het belang van de ziekenhuizen. Nu behandelt de eerste lijn ongeveer 95 procent van alle zorgvragen. De rest wordt doorverwezen naar de tweede lijn. Stel de eerste lijn zou 1 procent extra doorverwijzen, dan loopt het in de tweede lijn helemaal vast. Die ene procent extra vanuit de eerste lijn betekent namelijk 20 procent extra patiënten in de tweede lijn.’

Efficiënt samenwerken Daarmee is Van den Bosch beland op zijn stokpaardje: op een efficiënte manier aanbieden van zorg is alleen mogelijk door te innoveren. ‘Vernieuwingen in de zorg, moet niet alleen plaatsvinden binnen de vakgebieden zelf of

Prof. dr. Wil van den Bosch: ‘Innovatie is vooral effectief als het gebeurt op de raakvlakken van gebieden.’

5

binnen ziekenhuizen en huisartspraktijken. Innovatie is vooral effectief als het gebeurt op de raakvlakken van gebieden. Hoe werk je zo efficiënt mogelijk samen vanuit verschillende vakgebieden of tussen eerste en tweede lijn? Daar valt volgens mij de meeste winst te halen. Een groot deel van mensen in de wachtkamer van de polikliniek, had daar niet hoeven te zitten. Als, ten minste, de huisarts de mogelijkheid had gehad kort met de betreffende specialist te overleggen. De moderne communicatietechnologie maakt dat mogelijk. We zijn nu net gestart met Health Bridge (zie Radbode 20 juni, red) De huisarts kan de specialist dan online laten meekijken naar de patiënt. Omgekeerd kan de specialist de huisarts online betrekken bij het ontslag van de patiënt uit het ziekenhuis.’

Bittere noodzaak Dergelijke innovaties zijn volgens Van den Bosch geen dure, leuke speeltjes voor de zorg maar bittere noodzaak. ‘Er is nu al sprake van een tekort aan personeel in de zorg. Die tekorten zullen naar alle waarschijnlijkheid alleen maar toenemen. Je moet dus, naast het zo aantrekkelijk mogelijk maken van de zorgberoepen, zoeken naar manieren waarmee je met minder mensen toch kwalitatief hoogstaande zorg kunt blijven leveren. Met name innovaties op het gebied van de ICT kunnen daarbij helpen. Zo wordt er lokaal al geëxperimenteerd met systemen waarbij patiënten zelf hun afspraken kunnen inboeken en systemen waarbij patiënten met chronische aandoeningen via een webcam contact kunnen opnemen met een huisarts of specialist. Maar ook de in ons UMC ingevoerde streepjescode voor medicijnen maakt het bijvoorbeeld gemakkelijk een goede kwaliteitscontrole uit te voeren zonder dat dit extra mensen kost.’ Van den Bosch’ opvattingen over de toekomst van de zorg zijn niet onopgemerkt gebleven. Eerder dit jaar werd hij door minister Klink uitgenodigd om zitting te nemen in het Zorginnovatieplatform (ZIP). ‘Het ZIP bestaat uit mensen met verschillende achtergrond, variërend van ambtenaren van VWS, medici, wetenschappers en mensen uit het bedrijfsleven. Samen adviseren zij de minister over innovaties in de zorg. Daarbij gaat het vooral om innovaties die al op kleine schaal met succes worden toegepast, op grotere schaal in te voeren. Het ZIP probeert dat onder andere door Raden van Bestuur van zorginstellingen te overtuigen van het nut van het invoeren van die innovaties.’  n Foto: Jan van Teeffelen

i n be d r i j f

Vierdaagse

Kom naar de Via Gladiola! Ook dit jaar worden tijdens de intocht op vrijdag 18 juli 2008 verschillende activiteiten georganiseerd door het UMC St Radboud. Aan de ‘Via Gladiola’ kunnen niet alleen patiënten, vrijwilligers en verpleegkundigen de intocht optimaal beleven, maar ook medewerkers. Nieuw dit jaar is de tent aan de overzijde van de St Annastraat waar u op vertoon van de UMC-pas kunt genieten van de Vierdaagse. Wederom zetten tientallen vrijwilligers, de personeelsvereniging en vele anderen zich in om het feest tijdens de intocht aan de Via Gladiola nog groter en gezelliger te maken. Natuurlijk wordt er gezorgd voor leuke muziek, een DJ, hapjes en drankjes. Patiënten die hiertoe in staat zijn en toestemming hebben van de behandelend arts, kunnen onder begeleiding van een vrijwilliger gaan genieten van een fantastische dag.  JvdL

Universitair Sportcentrum

onderwijs. Er is in het UMC veel expertise op het gebied van de diagnose en behandeling van schimmelinfecties, en het ligt daarom voor de hand de cursus in Nijmegen te organiseren. De cursisten ontvingen onderwijs op het gebied van diagnose van schimmelinfecties, identificatie van schimmels, behandeling en over risicofactoren bij verschillende patiëntengroepen.  De cursus zal jaarlijks in Nijmegen gegeven worden.

boud maken.’ De renovatie zal gefaseerd, gedurende negen maanden, plaatsvinden. Dit gebeurt zodanig dat de patiëntenzorg altijd kan blijven plaatsvinden en zo min mogelijk hinder ervan ondervindt.  GM

Ingezonden

In aanwezigheid van burgemeester Thom de Graaf werd op 30 juni een geboorteloket geopend in het UMC St Radboud. Het loket geeft ouders de mogelijkheid hun pasgeboren kind in het UMC aan te geven bij het bevolkingsregister van de Gemeente Nijmegen. Dit biedt gemak wanneer moeder en kind na de geboorte nog in het ziekenhuis moeten blijven. Bij de opening sprak voorzitter van de Raad van Bestuur Emile Lohman een welkomstwoord en hield Thom de Graaf een toespraak. Daarna verwerkte de burgemeester, even in functie van ambtenaar, de eerste aangifte. De opening van het geboorteloket was een gezellige aangelegenheid met een aandoenlijke Dylan als middelpunt met zijn trotse ouders en zusje. Nog voor dat zijn ouders de aangifte konden doen, vroegen andere kersverse ouders of zij ook aangifte van de geboorte van hun kindje mochten doen. Het initiatief voor dit geboorteloket komt van de afdeling Burgerzaken van de Gemeente Nijmegen in samenwerking met de afdelingen Verloskunde en Neonatologie. Deze voorziening is een proefproject voor een jaar. Het is een mooi voorbeeld van goede samenwerking tussen de gemeente en het UMC in het kader van optimale dienstverlening naar burgers en patiënten.

Ook entree stiltecentrum vernieuwd! Gisteren werd de ‘nieuwe’ hal van het ziekenhuis in gebruik genomen. De entree van een ziekenhuis verdient terecht zorg. Mensen moeten er zich welkom voelen. Als het kan moet hun onwennigheid en spanning een beetje weggenomen worden door de sfeer die bij binnenkomst wordt opgeroepen…

Bedrijfssport voor UMC-medewerkers met 40% korting Vanaf maandag 23 juni is de inschrijving gestart voor het nieuwe cursusprogramma 2008-2009 van het Universitair Sportcentrum (USC). Alle medewerkers, die conform de CAO van het UMC St Radboud werkzaam zijn, kunnen hier - op vertoon van hun personeelspas - tegen gereduceerde tarieven inschrijven. Zij betalen slechts 60 procent van de particuliere prijs. In 2007 namen 1107 medewerkers van het UMC deel aan het sportprogramma. Vooral fitness en Sporten Op Muziek (SOM) waren favoriet. Ook dit jaar biedt het USC een uitgebreid programma, van aquabommen tot boksen, van seniorenpilates tot streetdance. Ook zijn er hele specifieke trainingen zoals nekschouder-rug, zwangerfit en slank en fit.

Afdelingen kunnen bovendien bij het Universitair Sportcentrum terecht om hun personeelsuitjes op sportieve wijze in te vullen. Het USC verzorgt op maat gemaakte programma’s voor kleine en grote groepen. Op www.ru.nl/usc staat het volledige programma 20082009. Inschrijven is mogelijk aan de inschrijfbalie van het USC, van maandag t/m vrijdag tussen 12.00 en 20.00 uur en op zaterdag tussen 10.00 en 14.00 uur (ook in de vakantieperiode, behalve op vierdaagse vrijdag). Heeft u behoefte aan nog meer informatie, ga dan naar de open dag op zondag 7 september van 11.30 tot 16.00 uur. JM

Cursus

Schimmelinfecties Onlangs is de eerste (9 daagse) cursus klinische mycologie afgesloten. De cursus is bedoeld voor artsen-microbioloog in opleiding en wordt vanuit Nijmegen landelijk aangeboden. Op initiatief van prof.dr. Paul Verweij, Medische Microbiologie, is de cursus opgezet. Vele docenten afkomstig uit het UMC St Radboud geven

Foto: Jan van Teeffelen

Wanneer je de hal uitloopt, kom je vanzelf bij het stiltecentrum van het ziekenhuis. Ook de entree van het stiltecentrum is nu vernieuwd. Ook daar moeten mensen zich immers welkom voelen. In de hectiek van het ziekenhuisgebeuren – elke dag passeren duizenden mensen de in- en uitgang – is het goed dat er een plek is om tot rust te komen; een plek om stil te staan bij wel en wee van jezelf en je dierbaren; om een kaarsje aan te steken, een gedachte, wens of gebed neer te schrijven… Zo valt ook het gedicht van Huub Oosterhuis te begrijpen dat nu op de buitenwand van het stiltecentrum afgedrukt staat: ‘Wek mijn zachtheid weer. Geef mij terug de ogen van een kind. Dat ik zie wat is. En mij toevertrouw. En het licht niet haat.’ Dat de tallozen die elke dag in het ziekenhuis vertoeven, licht vinden, helderheid en mededogen. Moge ook het vernieuwde stiltecentrum daaraan kunnen bijdragen. Wim Smeets Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat

Renovatie

Polikliniek KNO krijgt opknapbeurt De polikliniek van Keel-, Neus- en Oorheelkunde wordt gerenoveerd. De opknapbeurt start begin juli en gaat zorgen voor een patiëntvriendelijkere inrichting, een fijnere werkplek voor medewerkers, meer spreekkamers, uitbreiding van de verpleegpost en verbeterde onderwijsruimten. Ook het Audiologisch Centrum, dat bij de poli in de westelijke flank huist, wordt vernieuwd. ‘Onze polikliniek is al twintig jaar oud. Het duurt zeker zeven tot tien jaar voordat de nieuwbouw er is’, zegt Frank van den Hoogen, chef de policlinique. ‘Door de renovatie kunnen we de komende jaren vooruit. We krijgen niet meer oppervlakte, maar benutten de ruimte efficiënter. Zo breidt het aantal spreekkamers uit van zes naar negen. Dit is ook nodig. We zien meer patiënten. Ook besteden we meer tijd per patiënt.’ Omdat het aantal coassistenten is toegenomen, komen er extra co-kamers. Ook krijgt de poli onderwijsruimtes met videoapparatuur om arts-assistenten te observeren. Wachtruimtes hoeven er minder te zijn, omdat de poli KNO erin geslaagd is de wachttijd te verkorten. ‘Maar de tijd die patiënten wachten, moet wel aangenamer zijn’, aldus Van den Hoogen. ‘De wachtruimtes worden sfeervoller. Er komen leestafels. In de vloer komen mooie kleden en op de muur een stijlvol fotobehang. Onze polikliniek moet er straks weer helemaal fris uitzien voor patiënten. De renovatie past goed in de verbeterslagen die we in het Rad-

Foto: Paul Verweij

6

Opening

Geboorte­loket in UMC

Foto: Bob Walker

Het loket bevindt zich in het dagverblijf van de afdeling Verloskunde & Gynaecologie, in een ruimte die is ingericht en toegerust om aangiften te verwerken. Een ambtenaar van Burgerzaken is er aanwezig op afspraak, op maandag, woensdag en donderdag. Ouders kunnen de afspraak telefonisch maken bij de Gemeente Nijmegen. Alleen ouders van wie het kind in het UMC St Radboud is geboren kunnen gebruik maken van het loket. Voor andere zaken dan het aangeven van pasgeboren baby’s moeten mensen naar het gemeentehuis. JvdL

Acute zorg

Open dag op vliegbasis Volkel Het Mobiel Medisch Team (MMT) van Acute Zorgregio Oost organiseerde op 28 juni een Open & Bedankdag op Vliegbasis Volkel. Het MMT bedankte hiermee voor het gebruik van de faciliteiten van de vliegbasis bij het inzetten van de traumahelikopter. Ook omwonenden van de vliegbasis waren uitgenodigd. Ze konden zien hoe zorg en defensie samenwerken bij het verlenen van acute zorg. Zo was er een demonstratie met een simulatiepatiënt (zie foto). Acute Zorgregio Oost (voorheen Traumaregio Oost) is onderdeel van het UMC St Radboud.  GM Foto: Van Dijk Media Producties

r wer k z a a mhe d e n c a mp u s a d bo d e 1 1 - 2 0 0 8

Rondje Heijendaal gaat in de zomer van start Voor uw veiligheid en een betere bereikbaarheid van het gebied, krijgen de vier grote wegen op campus Heijendaal tussen september 2008 en december 2009 een nieuwe inrichting. Het gaat hierbij om de Kapittelweg, de Heyendaalseweg, de Philips van Leijdenlaan en de Erasmuslaan. Belangrijkste veranderingen zijn gescheiden banen voor auto- en fietsverkeer en een rotonde op de Heijendaalseweg. Naast het opknappen van het wegennet worden er vernieuwingen doorgevoerd voor het openbaar vervoer. De informatievoorziening voor de reizigers verbetert en er worden nieuwe haltes geplaatst.

j a n n e k e v a n d er l i n d e n

De gemeente Nijmegen werkt in het project ‘Rondje Heijendaal’ samen met onder meer de Radboud Universiteit Nijmegen en het UMC Radboud. Verder is er overleg en afstemming met de HAN, Novio en andere betrokkenen.

Wat verandert er? Voordat er met de werkzaamheden voor Rondje Heijendaal kan worden gestart, zullen er voorbereidende werkzaamheden plaatsvinden waar u als medewerker van het UMC St Radboud rekening mee moet houden, in ieder geval als u uw auto parkeert aan de Kapittelweg. Want vanaf 5 juli starten op het UMC terrein de voorbereidende werkzaamheden. Dan wordt de ingang (en de slagboom) van het parkeerterrein voor medewerkers aan de Kapittelweg verplaatst naar het westen, namelijk naar de inrit van de huidige fietsenstalling beneden. De werkzaamheden hiervoor zullen ongeveer 2 weken duren. Gedurende deze periode is het parkeerterrein in gebruik, maar is de slagboom enkele dagen buiten werking. Op 17 juli is de nieuwe ingang gereed. Het parkeerterrein zal een stukje kleiner worden door de werkzaamheden, want de parkeerstrook aan de zijde van de Kapittelweg zal vervallen. Ook de vergunningsplaatsen op de afrit naar beneden zullen verdwijnen. In de parkeergarage voor medewerkers is echter voldoende ruimte om deze vermindering van parkeerplaatsen op te vangen.

voor enige overlast zorgen maar de weg blijft gewoon bereikbaar evenals de parkeerterreinen. Kortom, voorlopig zijn de belangrijkste data en wijzigingen voor u als medewerker als volgt: • 5 t/m 17 juli: ingang parkeerterrein medewerkers UMC aan Kapittelweg wordt verplaatst naar de inrit van de fietsenstalling beneden. • 11 augustus: start werkzaamheden WKO (Warmte Koude Opslag) op UMC terrein • 25 augustus: start graafwerkzaamheden aan de kant van de St. Annastraat richting de Heyendaalseweg • vanaf 15 september: start werkzaamheden Kapittel-

weg, deze wordt éénrichtingsverkeer (richting St. Annastraat ➔ Heyendaalseweg), alle afslagen blijven bereikbaar. • vanaf 15 september: Lijn 10 (Heyendaal Shuttle) en de bushaltes aan de kapittelweg en Heyendaalseweg blijven in gebruik • vanaf 6 oktober: Heyendaalseweg wordt éénrichtingsverkeer vanuit de stad richting Scheidingsweg.

Meer informatie Voor meer en actuele informatie over Rondje Heijendaal en de bereikbaarheid van het UMC terrein, houd u intranet in de gaten en ook www.nijmegen.nl/rondjeheyendaal. U kunt patiënten op de website attenderen. Daarnaast zullen patiënten en andere doelgroepen en gebruikers van het ziekenhuis via gerichte kanalen worden geïnformeerd en zullen er meer ondersteunende acties volgen. Informatie over de definitieve plannen, tekeningen en andere informatie over Rondje Heijendaal kunt u tevens inzien bij het Bouw Informatie Centrum.   n

Kapittelweg en Heyendaalseweg eerst De eerste weg die aangepakt zal worden in het kader van het Rondje Heijendaal is de Kapittelweg. Deze weg zal vergroot worden door de nieuwe gescheiden banen voor auto- en fietsverkeer. Daarvoor zullen er ook kabels en leidingen verlegd moeten worden voor de aanleg van het nieuwe wegprofiel van het Rondje Heijendaal op het grondgebeid van het UMC. De daarmee gepaard gaande graafwerkzaamheden zullen starten op 25 augustus aan de kant van de St. Annastraat richting de Heyendaalseweg. Deze werkzaamheden zullen langs de Kapittelweg

Energiebesparing in nieuwbouw Heelkunde Bij de nieuwbouw van het Heelkundegebouw gaat het UMC St Radboud gebruik maken van warmte- en koudeopslag. Dit is een nieuw systeem voor de koeling en verwarming van grote gebouwen. Het bespaart energie en beperkt de CO2 uitstoot met zo’n 35 procent. De aanleg ervan zal niet onopgemerkt blijven.

In vrijwel geheel Nederland zitten in de bodem watervoerende lagen op een diepte van 20 tot 150 meter. Bij het systeem van warmte- en koudeopslag (WKO) wordt grondwater uit die lagen opgepompt en opgeslagen. In de zomer kunnen gebouwen gekoeld worden met het koude grondwater van de winter. In de winter wordt het ‘zomerwarme’ water gebruikt voor de verwarming in het stookseizoen. Dit levert een forse energiebesparing op en er hoeven geen milieuonvriendelijke koelmiddelen te worden gebruikt. Inmiddels zijn in Nederland circa 600 WKOprojecten gerealiseerd met zeer positieve resultaten. Voor het Heelkundegebouw dat aan de René Descartesdreef wordt gebouwd, gaat het UMC St Radboud dit WKO systeem gebruiken. Dat heeft letterlijk wel wat voeten in de aarde. Er is een informatiebijeenkomst georganiseerd voor buurtbewoners, want de watervoerende bronnen liggen voor een deel in het invloedsgebied van hun huizen. Ir. Henk Postema, manager HAO Bedrijf Huisvesting: ‘Uit ervaringen elders blijkt dat de boringen niet leiden tot problemen, zoals de door buurtbewoners genoemde

verzakkingen. Ik kan me de zorg wel voorstellen. Daarom heeft het UMC St Radboud als goede buur en om problemen achteraf te voorkomen, aangeboden om alle huizen die zich in de directe nabijheid van de bronnen bevinden vooraf te inspecteren.’ De aanleg van het WKO systeem is een hele klus. De waterbronnen worden met de installatie in het toekomstige Heelkundegebouw verbonden met vier leidingen, twee voor de koude en twee voor de warmteopslag. Deze bundel leidingen wordt vanaf de Bouwplaats (nieuwbouw Heelkunde) naar de Kapittelweg (bij het Ketelhuis) over een lengte van circa 400 meter door het boorgat (diepte 15 meter onder maaiveld en 1,2 meter doorsnede) getrokken.

Wegafsluiting Vanaf 11 augustus 2008 beginnen de voorbereidingen in de omgeving van de René Descartesdreef en de Erasmus­ laan. In dit tussenliggende groengebied moet een strook Rododendrons tijdelijk wijken voor lassers die kunststof leidingen met een lengte van 400 meter aan elkaar gaan maken. Het terrein nabij het Ketelhuis wordt vanaf 1 september 2008 voor het verkeer afgesloten. Hier komen de boorinstallatie, het aggregaat en vrachtwagens die het zand afvoeren. De René Descartesdreef wordt woensdag 10 september 2008 afgesloten, voor het intrekken van de bundel leidingen.  JM

7

Tweede Kamerlid Sabine Uitslag (CDA) loopt stage in Radboud Sabine Uitslag, Tweede-Kamerlid voor het CDA, loopt op 7 juli stage op de Verpleegafdeling Hematologie van het UMC St Radboud. Doel van de stage is om in de praktijk te ervaren hoe het zorgproces loopt, waar mensen in de zorgpraktijk tegen aan lopen en wat men van ‘Den Haag’ verwacht. Uitslag is van huis uit verpleegkundige (en verpleegkundig wetenschapper/docent/stafmedewerker).

‘Open spreekuur’ voor iedereen Naast de stage op de verpleegafdeling houdt het Kamerlid van 13.30 tot 15.30 uur ‘spreekuur’ in het Voorlichtingscentrum in de hal. Iedereen die een boodschap of een vraag heeft voor de CDA-fractie in de Tweede Kamer, bij voorkeur over de zorg, is van harte welkom. Sabine Uitslag werd in 2006 uitgeroepen tot ‘beste webpoliticus’ (sabineuitslagcda.hyves.nl; uitslag.cda.nl). Ze zit sinds april 2008 in de Tweede Kamer, aanvankelijk als vervangster van de zwangere Mirjam Sterk. Inmiddels is duidelijk dat ze in de Kamer blijft. Uitslag is binnen de CDA-fractie ‘ambassadeur voor Nijmegen’. Ze wordt op 7 juli vergezeld door Chantal Teunissen, CDA-raadslid te Nijmegen. WV

be l e i d

Alle afdelingshoofden en bedrijfsleiders moeten een leergang volgen die hen in staat stelt de ambities van het Radboud uit te dragen en de competitie aan te kunnen met de markt. Het is een training on the job, zegt prof.dr. Frans Kuijpers die verantwoordelijk is voor de leergang.

Leren om dienstba

W a l ther Verhoe v e n

‘Een goede leider is dienstbaar aan zijn mensen. Iedereen kent het klassieke plaatje van de organisatie, met de leider aan de top. Het is een mooi plaatje, maar je moet het wel omdraaien, met de top naar beneden. Daar onderaan zit de leider, die dient het totaal. Je ziet meteen dat het zwaar is, zo’n omgekeerde piramide op je hoofd. Soms ook pijnlijk, hoewel leiders dat niet makkelijk toegeven. Leiden en lijden hoort bij elkaar, zeker in tijden van grote veranderingen. Mensen in het bedrijf ervaren pijn bij veranderingen. Een deel daarvan stralen ze terug naar hun leidinggevende. Die torst dat allemaal op zijn hoofd. Leiding geven bij veranderingen is weten hoe je

‘Afhankelijk van het onder werp bepalen ze samen wie het stuur vasthoudt’

Afdelingshoofden en bedrijfsleiders tijdens de leergang in Leuven daar samen mee om moet gaan, hoe je de organisatie het best kan dienen.’ Prof. Frans Kuijpers spreekt uit jarenlange ervaring. Hij was onderzoeker in het Natuurkundig Laboratorium van Philips Eindhoven en general manager bij Philips Semiconductors in Nijmegen. Hij is deeltijd hoogleraar Business Development aan de Rijksuniversiteit Groningen en werkt mee aan diverse leergangen strategisch management. Op verzoek van de Raad

van Bestuur heeft hij bij de Academie voor Leiderschap Avicenna een leergang leiderschap ontwikkeld voor alle afdelingshoofden en bedrijfsleiders.

Vooral doen waar je goed in bent De leergang begon met een tweedaags seminar in Leuven over wat leiderschap in de praktijk betekent. Later volgen

zes modules over uiteenlopende bedrijfskundige thema’s. ‘De leergang volgt de ontwikkeling van de nieuwe organisatie’, benadrukt Kuijpers. ‘In augustus 2008 staat het bedrijfsplan centraal, want dat moet op 1 oktober aan de Raad van Bestuur zijn voorgelegd. Daarna gaat het over financieel beheer omdat de begroting van 2009 moet worden voorbereid. Vervolgens komen zorgmarketing, het managementcontract, het begeesteren van je medewerkers en verandermanagement aan bod. Dan zitten we in juni 2009.’ In de leergang leren cursisten hoe ze kunnen veranderen, en vooral ook hoe ze zichzelf kunnen veranderen. Afdelingshoofden moeten dicht bij hun eigen mensen staan en tegelijk optimaal met hun vak bezig kunnen zijn. Afdelingshoofden zijn professionals en moeten vooral doen waar ze goed in zijn. Daarom is de rol van bedrijfsleider zo belangrijk. De bedrijfsleider moet er letterlijk op toezien dat het bedrijf goed geleid wordt. De koppels afdelingshoofden en bedrijfsleiders moeten een hecht span worden dat samen vorm geeft aan het leiderschap van de afdeling. Afhankelijk van het onderwerp bepalen ze samen wie het stuur vasthoudt.

Concepten uit de marktsector Kuijpers die zich steeds meer ging interesseren voor leiderschap, eerst in de industrie en de zakelijke dienstverlening, en later in de gezondheidszorg, zag dat veel concepten uit de marktsector van toepassing zijn op de zorg. De patiënt gaat zich steeds meer als klant gedragen. ‘Als je de twee boekjes over Beter worden in het Radboud goed leest, begrijp je dat het vooral gaat over de relatie met de klant. Juist die relatie moet beter worden. De patiënt wil beter worden of tenminste zich beter voelen. Of dat lukt, hangt af van onderzoeken en behandelingen, maar ook van bejegening. Als de patiënt alle mogelijke onderzoeken ondergaat, maar niet het gevoel krijgt dat er aandacht voor hem als persoon is, voelt hij zich niet

Prof. Frans Kuijpers: ‘Het drijvend principe is de behoefte van de klant.’

8

r a d bo d e 1 1 - 2 0 0 8

aar te leiden

Verrassend perspectief ‘De leergang in Leuven was verrassend en inspirerend’, vond Betty Rikken, bedrijfsleider Kindergeneeskunde. ‘Vanuit een heel breed perspectief werden onderwerpen belicht. Naast de voorbereiding voor het schrijven van een bedrijfsplan, waarbij we praktische handvaten kregen aangereikt om strategische keuzes te maken, ging het ook over waarden en normen, over hoe je met elkaar omgaat en wat verwacht wordt van een leider. Het waren geen blauwdrukken van zo moet het, maar op een heel originele manier zette het aan tot denken. Zo behandelde een filosofisch spreker het thema ‘Grenzen van de moderne rationaliteit’, waarin hij liet zien dat de wereld niet zo maakbaar is als men wel denkt. Vooral in managementbegrippen lijkt alles maakbaar, maar soms hebben dingen hun beloop en zijn minder te sturen dan wij zouden willen. In een ander onderdeel, dat verzorgd werd door een psychotherapeut, werden we vooral op onszelf teruggeworpen: wat zijn jouw waarden en normen, waar geef jij graag je geld aan uit en waar word jij blij of droevig van? Het ging met name over jezelf. Wie ben jij? Dat moet je wel weten als leider.’ ‘Frans Kuijpers vertelde veel over zijn ervaringen in de praktijk en hield ons daarmee een spiegel voor.

Want wij vinden wel dat we zulke mooie dingen doen, maar ervaart de patiënt dat ook zo? Hij had ook duidelijke boodschappen naar onze veranderende organisatie. Met een hiërarchische structuur alleen kom je er niet, waarschuwde hij. Je moet het vooral samen doen. Daarvoor moet je medestander zijn van de Raad van Bestuur, maar ook kritisch kunnen zijn. Een leider is geen slaafse uitvoerder, maar heeft een eigen rol met eigen verantwoordelijkheid. Verrassend vond ik ook waar hij de leider in de groep plaatste. Deze staat bij voorkeur niet boven zijn medewerkers, maar stelt zich dienend op, waarbij hij op cruciale momenten vanzelfsprekend zelfstandig knopen moet kunnen doorhakken. Voor het Radboud adviseerde Kuijpers in de beginfase de bedrijfsleiders én de rollen van het tandem stevig en helder neer te zetten. Een duaal leiderschap heeft volgens hem het meeste succes. Opvallend vond ik de gelijkwaardigheid waarmee afdelingshoofden en bedrijfsleiders in de leergang zaten. Het is natuurlijk een groep die ‘Beter worden in het Radboud’ graag wil uitdragen en daar handen en voeten aan wil geven. Het enthousiasme in Leuven was daarom duidelijk voelbaar.’ ND

Ontwikkeling leergang

goed. De professional moet zorgen dat de klant zich beter voelt na ontslag en dat hij daarna vertelt hoe goed de zorg in het Radboud was.’ Kuijpers erkent volmondig dat een patiënt geen gewone consument is en een ziekenhuis geen gewoon bedrijf: ‘Natuurlijk zijn er veel verschillen met de marktsector en in een ziekenhuis kun je de resultaten niet alleen uitdrukken in kosten en opbrengsten. Dat neemt niet weg dat ook het Radboud beter zijn best kan doen om de opbrengsten te materialiseren. Bijvoorbeeld door te onderzoeken hoe de patiënt de zorg ervaren heeft en wat hij belangrijk vindt. Bovendien kun je leren van de fouten in de marktsector, zodat je die zelf niet hoeft te maken.’

Alle afdelingshoofden en bedrijfsleiders volgen de Management Developmentleergang. Een intensieve leergang die de basisfilosofie van het ‘Radboud nieuwe stijl’ vorm en inhoud moet geven. ‘De verschillende modules van de leergang stemmen wij af op de behoeften die er bij afdelingshoofden en bedrijfsleiders zijn’, zegt prof.dr. Richard Dekhuijzen van de afdeling Longziekten. Dekhuijzen houdt zich als voorzitter van de stuurgroep Ontwikkeling MD-leergang bezig met de inhoud van de modules. ‘We krijgen heel veel input, zowel van in- als extern, en we kijken vervolgens heel nauwkeurig wat wel en niet in de leergang past. Afdelingshoofden krijgen de lead over alle drie de kerntaken. Dan moet je ook een leergang aanbieden die past bij deze grote verantwoordelijkheid en bij de hoge ambities van het ‘Radboud nieuwe stijl’.’ In de eerste module komt onder andere het schrijven van een bedrijfsplan en begroting aan bod, want die moeten afdelingshoofden 1 oktober bij de Raad van Bestuur aanleveren. Verder wordt afdelingshoofden en bedrijfsleiders in de leergang, die tot medio volgend jaar duurt, bagage

aangedragen om een afdeling optimaal te kunnen leiden. Hoe inspireer en stimuleer ik mijn medewerkers, hoe interacteer ik met andere afdelingen en hoe maak ik slim gebruik van ondersteunende diensten? Welke systemen zijn nodig om kwaliteit te borgen? Wat maakt mijn afdeling bijzonder en welke uitdagingen moeten wij nog aangaan? Wat is de best mogelijke vorm voor interne audits? Dekhuijzen: ‘Het zijn allemaal fundamentele issues waarmee afdelingshoofden en bedrijfsleiders aan de slag moeten. Daarvoor zoeken wij topdocenten die op een originele en innovatieve wijze deze onderwerpen aan de orde stellen. Voor de meer praktische gebruikersinformatie over bijvoorbeeld DBC’s en ICT, organiseren wij naast de leergang aparte sessies.’ De MD-leergang moet zich kunnen vertalen naar andere doelgroepen in het Radboud en de campus. ‘Maar ons streven is ook een leergang te maken waarmee andere instellingen hun voordeel kunnen doen, want zover ik weet bestaat een specifieke leergang voor afdelingshoofden nog niet.’ ND

Vreselijk moeilijk voor topprofessionals Dienend leiderschap ligt voor Kuijpers dicht bij strategisch leiderschap: ‘De leider dient een visie te hebben op de toekomst van het bedrijf, hij moet de richting aangeven en vervolgens mensen helpen die kant op te gaan. Met Philips ging het dramatisch slecht, tot we met Jan Timmer een charismatisch leider kregen met een strategische visie: de klant is koning en de medewerkers zijn de bron van het succes. Dat was de redding van het bedrijf. Waarom? Omdat we niet meer begrepen waar het werkelijk om draaide. In het laboratorium vonden we de mooiste dingen uit, maar we waren het contact met de klant volledig kwijt. We ontwikkelden bijvoorbeeld het beste videosysteem, dat acht uur TV op één band kon opnemen. Een enorme innovatie. Maar de klant wilde dat helemaal niet, die wilde liever videootjes huren. Het begint en eindigt met de klant. In het UMC St Radboud is het niet anders. Dat is de visie van Emile Lohman. De taal van Lohman is ook mijn taal en de taal van onze cursus. Het drijvend principe is de behoefte van de klant. Topprofessionals, die zich onderscheiden door hun enorme kennis, moeten zich toch steeds weer afvragen of dat wat zij kunnen wel aansluit op de behoefte van de klant.’ n

Foto: Jan van Teeffelen

9

o n d er z oe k

Onderzoek ‘Ee rste hulpmolecuul’ bij weefselschade In het kader van zijn onderzoek als AGIKO doet Niels Riksen onderzoek naar het ‘eerste hulp-molecuul’ adenosine en de beschermende effecten daarvan op de gevolgen van een hartinfarct. Het leverde hem naast een cum laude promotie ook diverse prijzen op, waaronder onlangs de Einthoven dissertatieprijs. M a rte n Dooper

Tik in Google de combinatie ‘Niels Riksen’ en ‘koffie’ in en je krijgt enkele tientallen hits. Een gevolg van het meest mediagenieke hoofdstuk van het proefschrift waarop hij vorig jaar cum laude promoveerde en waar hij onlangs de Einthoven dissertatieprijs van de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVVC) en het Interuniversitair Cardiologisch Instituut Nederland (ICIN) en eerder de proefschriftprijs van de Nederlandse Vereniging voor Klinische Farmacologie en Biofarmacie voor ontving. In het betreffende hoofdstuk legt Riksen een verband tussen cafeïne, het opwekkende bestanddeel van koffie, en de werking van een biochemisch mechanisme dat de schade van een hartinfarct kan beperken. Hetgeen diverse media verleidde tot koppen als ‘Beetje koffie al schadelijk voor hartpatiënt’. ‘Die conclusie is te voorbarig’, nuanceert Riksen zijn onderzoek. ‘We hebben namelijk helemaal geen hartpatiënten onderzocht, maar gezonde vrijwilligers. Wel levert dat onderzoek aanknopingspunten op om bij hartpatiënten eens nader te kijken naar de invloed van cafeïne, dus koffiedrinken.’ Riksen is arts en momenteel AGIKO, assistent geneeskunde in opleiding tot klinisch onderzoeker aan de afdeling Interne geneeskunde en Farmacologie/ Toxicologie. Deze maand keerde hij terug uit Londen, waar hij met een Rubiconsubsidie van ZonMw een jaar als post-doc onderzoeker heeft gewerkt in het Hatter Cardiovascular Institute, een gerenommeerd instituut voor onderzoek naar hart- en vaatziekten.

‘Dankzij dit adenosine kunnen de har tspiercellen langer zonder zuurstof’

Eerst hulp-molecuul Centraal in zijn onderzoek stond en staat nog steeds het molecuul adenosine. ‘Dat is in de cardiologie vooral bekend als een medicijn dat gegeven wordt tegen ritmestoornissen van het hart’, legt hij uit. ‘Ik concentreer mijn onderzoek echter op het adenosine dat het lichaam zelf aanmaakt. Dat staat vooral bekend als een soort van ‘eerste hulp-molecuul’, een molecuul dat wordt aangemaakt als er weefselschade ontstaat. Het werkt onder andere als ontstekingsremmend middel. In hart en bloedvaten stijgt de aanmaak van adenosine zodra de doorbloeding afneemt en er zuurstoftekort in het lichaam ontstaat. Bijvoorbeeld bij een angina pectoris aanval of een hartinfarct. Onder invloed van het aangemaakte adenosine gaan de bloedvaten wijder openstaan om zo de doorbloeding te verbeteren. En in het hartspierweefsel activeert adenosine biochemische systemen die de hartspiercellen beter bestand maken tegen de schadelijke gevolgen van het zuurstoftekort. Dankzij dit adenosine kunnen de hartspiercellen langer zonder zuurstof.’ In zijn onderzoek probeert Riksen te achterhalen welke factoren allemaal van invloed zijn op de aanwezigheid en het effect van dit belangrijke ‘eerste hulpmolecuul’. ‘Hoe meer we daar van weten, des te groter wordt de kans dat we die aanmaak op de een of andere manier zodanig kunnen bijsturen dat dit de gezondheid van hart en bloedvaten ten goede komt’, verklaart Riksen de achterliggende reden van zijn onderzoek. Een probleem hierbij is echter dat het erg ingewikkeld is om de hoeveelheid adenosine in het lichaam te meten. ‘Het molecuul wordt binnen een paar seconden weer afgebroken’, vertelt Riksen. ‘Wat we daarom doen is kijken naar de effecten van adenosine, met

Niels Riksen: ‘Of koffiedrinken in de dagelijkse praktijk ook de schade aan de hartspier bij een infarct vergroot is echter niet duidelijk.’ Foto: Frank Muller

10

r a d bo d e 1 1 - 2 0 0 8 name het beschermende effect ervan op weefsels bij zuurstoftekort. Hiervoor brengen we bij gezonde vrijwilligers een tijdelijk zuurstoftekort aan in de onderarmspier door met behulp van een manchet de bloedvaten in de bovenarm af te knellen. Met een beeldvormende techniek kunnen we vervolgens de tijdelijke schade die dit in de spier teweegbrengt zichtbaar maken.’

Koffie De afgelopen jaren heeft Riksen, onder leiding van prof.dr. Paul Smits en dr. Gerard Rongen, al een handvol factoren boven water weten te tillen die van invloed zijn op de hoeveelheid adenosine in het lichaam en de effecten daarvan. ‘Om te beginnen hebben we aangetoond dat dragers van een bepaalde genvariant die leidt tot een versterkte aanmaak van adenosine, beter beschermd zijn tegen de schadelijke effecten van zuurstoftekort in de spier. Dit kan wel eens mede een verklaring zijn voor het feit dat bij sommige mensen het hart bij een hartinfarct meer schade oploopt dan bij andere mensen. Daarnaast hebben we aangetoond dat het medicijn dipyridamol, dat in de kliniek wordt voorgeschreven om het ontstaan van bloedstolsel in de vaten te voorkomen, ook een beschermend effect heeft tegen zuurstoftekort. Dat komt doordat dipyridamol voorkómt dat adenosine van buiten de cel – waar het aan eiwitten op het oppervlak van de spiercel moet binden om het beschermende effect tot stand te brengen – de cel instroomt. Ook hebben we aangetoond dat het bescher-

mende effect van adenosine lager is bij mensen met een stofwisselingsaandoening, zogeheten hyperhomocysteïnemie. De grote hoeveelheid homocysteïne in de cel zuigt in dat geval als het ware het adenosine de cel in, waardoor er buiten de cel minder adenosine is. Deze bevinding past in het beeld dat mensen met hyperhomocysteïnemie een verhoogde kans op een hartinfarct hebben.’ En dan dus nog de koffie. Riksen: ‘Cafeïne, het actieve bestanddeel van koffie, is een antagonist van adenosine. Dat wil zeggen dat het aan dezelfde eiwitten op het oppervlak van de spiercellen bindt als adenosine, zonder echter de effecten van adenosine tot stand te brengen. We konden aantonen dat het toedienen van een cafeïne het beschermende effect van adenosine op de gevolgen van zuurstoftekort in de spier volledig tegen gaat. De hoeveelheid cafeïne die daarvoor nodig is, komt overeen met de hoeveelheid cafeïne in het bloed na het drinken van twee of drie koppen koffie. Hetgeen dus leidde tot die krantenkoppen. Of koffiedrinken in de dagelijkse praktijk ook de schade aan de hartspier bij een infarct vergroot is echter niet duidelijk. De cafeïne zou dan gelijktijdig met de adenosine, dus ten tijde van het infarct in het lichaam aanwezig moeten zijn. Voordat je dus praktische conclusies gaat verbinden aan onze onderzoeksresultaten is het eerst nodig uit te zoeken of er ook in de klinische praktijk wel een verband bestaat tussen de hoeveelheid cafeïne in het bloed ten tijde van het infarct en de ernst van de weefselbeschadiging in het hart.’  n

prijzen en benoemingen D r. M a r t i n d e H e i j e r Dr. Martin den Heijer (Endocrinologie) is toegetreden tot het bestuur van de Nederlandse Vereniging voor Trombose en Hemostase. Hij volgt daarmee Dr. Waander van Heerde (Centraal Hematologisch Laboratorium) op.

P r o f . d r. K e e s v a n L a a r h o v e n Met ingang van 1 juni is Kees van Laarhoven voor een periode van vijf jaar de leeropdracht ‘Heelkunde’ verleend en tevens zal hij de profileringsleerstoel ‘Heelkunde’ bezetten.

D r. P e t e r H e r m a n s Dr. Peter Hermans (Born, 1964) is met ingang van 1 mei 2008 benoemd tot hoogleraar met als leeropdracht Kindergeneeskunde, in het bijzonder de Moleculaire Infectiologie. Binnen de leeropdracht staat het onderzoek op het gebied van de pathogenese, immunologie en epidemiologie van kinderinfectieziekten centraal.

P r o f . d r. M i h a i N e t e a

Onderzoek naar conditie alle 44.000 Vierdaagselopers Het onderzoek naar de lichamelijke gevolgen van het lopen van de Nijmeegse Vierdaagse wordt dit jaar flink uitgebreid. Alle 44.000 deelnemers aan de Vierdaagse 2008 ontvingen in juni een verzoek om een vragenlijst in te vullen over hun gezondheid, fitheid en leefwijze. Daarnaast zullen honderd proefpersonen tijdens de Vierdaagse een ‘chippil’ slikken die hun lichaamstemperatuur meet. Tien militairen worden bovendien continu in de gaten gehouden: via hun mobiele telefoon wordt elke minuut hun lichaamstemperatuur doorgeseind naar een centrale computer.

Maria Hopman, hoogleraar Integratieve fysiologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, doet sinds de editie van vorig jaar in opdracht van het Vierdaagsebestuur langlopend onderzoek naar de fysieke gevolgen van Vierdaagselopen onder verschillende weersomstandigheden. Dit jaar wordt het onderzoek behoorlijk uitgebreid. ‘De resultaten daarvan moeten meer inzicht geven in de relatie tussen bewegen en gezondheid’, aldus Hopman. ‘Uit de gegevens van vorig jaar bleek al dat Vierdaagselopers, mensen in de leeftijd van 12 tot 92, niet per se heel gezonde, sportieve types zijn. Voorbeelden van minder gezonde aangelegenheden zijn een hoge bloeddruk, een hartinfarct of andere ernstige ziekten die overwonnen moesten worden. Meer dan 90 procent van de deelnemers doet buiten de Vierdaagse ook veel aan sport en bewegen. Een klein percentage doet weinig aan sport en slaagt er toch in om vier dagen achtereen 30 tot 50 kilometer te lopen. Hoe is dat te verklaren? Om daar achter te komen, willen we van zo veel mogelijk deelnemers weten hoe ze normaal gesproken leven, hoe ze zich voorbereiden en hoe gezond ze zijn.’ De ingevulde vragenlijsten worden snel direct online verwerkt, zodat nog vóór de start van de Vierdaagse, op 15 juli 2008, de resultaten van dit deelonderzoek bekend zijn. JvdL

Foto: Jan van Teeffelen

Carl Figdor en John Jansen KNAW-lid Tijdens de afgelopen Verenigde Vergadering van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW) zijn prof. Carl Figdor en prof. John Jansen gekozen tot KNAWlid. Hun officiële installatie als lid zal dit najaar plaatsvinden. Figdor is hoogleraar Experimentele Immunologie, hoofd van de afdeling Tumerimmunologie en wetenschappelijk directeur van het NCMLS. Een belangrijk onderzoeksgebied van hem is het gebruik van het afweersysteem in de strijd tegen kanker. In 2006 werd Figdor onderscheiden met de Spinozapremie. Jansen is hoogleraar Biomaterialen, experimentele implantologie en experimentele parodontologie. Hij doet onder andere onderzoek naar wondgenezing bij tandheelkundige en medische implantaten. Een speciaal onderzoeksgebied van hem is de tissue engineering, het met groeifactoren en/of stamcellen stimuleren van het herstellend vermogen van beschadigd weefsel. Jansens onderzoek werd in 2003 bekroond met het Simon Stevin Meesterschap, de hoogste Nederlandse technologieonderscheiding. MD

Promoties, oraties, afscheidsredes* • Promotie mw. drs. S.M. Zandstra, woensdag 20 augustus om 15.30 uur. Titel: Towards prevention of the long-term prescription of benzodiazepines in general practice • Promotie C.N. Topala, donderdag 21 augustus om 13.30 uur. Titel: Current insights into the physiology of the epithelial calcium and magnesium channels • Promotie drs. G.J. Geffen, vrijdag 22 augustus om 15.30 uur. Titel proefschrift: The value of ultrasonography for performing peripheral nerve blocks * Locatie: Radboud Universiteit, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2 Voor een volledig overzicht en korte inhoud van alle promoties, oraties en afscheidsredes, zie www.umcn.nl, ingang ‘scientist’, doorklikken op ‘science agenda’

11

Met ingang van 1 mei is Mihai Netea voor een periode van vijf jaar de leeropdracht ‘Experimentele Interne Geneeskunde’ verleend en tevens zal hij de profileringsleerstoel ‘Experimentele Interne Geneeskunde ‘bezetten.

Anke van der Eerden Onlangs kreeg Anke van der Eerden tijdens de Internistendagen de NJM-award 2007 uitgereikt. Haar publicatie ‘Cushings’s syndrome and bone mineral density: lowest Z scores in young patients. ‘ was uitgekozen als beste originele publicatie in Netherlands Journal of Medicine in 2007. Deze publicatie is gebaseerd is op het onderzoek dat zij op de afdeling Endocriene Ziekten heeft gedaan tijdens haar wetenschappelijke stage als coassistent.

Tony van Tienen Elk jaar reikt de Nederlandse Orthopaedische Vereniging de Mathijsen prijs uit aan een arts-assistent of orthopedisch chirurg die zich heeft geprofileerd op het gebied van wetenschappelijk onderzoek. Alleen kandidaten jonger dan 40 jaar komen in aanmerking voor de prijs. Dit jaar wordt de prijs uitgereikt aan arts-assistent orthopedie Tony van Tienen voor onderzoek van meniscusvervanging.

D r s . P. H o l l a n d Drs. P. Holland is met ingang van 1 juli benoemd tot lid van het bestuur van de Stichting Katholieke Universiteit. Met deze benoeming is het bestuur van de Stichting Katholieke Universiteit vanaf 1 juli als volgt samengesteld: drs. L. Hermans (voorzitter), mw. dr. C. Colijn-Hooymans, mw. mr. L.Y. GonçalvesHo Kang You, dr. W. van den Goorbergh, drs. P. Holland en prof. dr. F. Plasschaert

Mirrin Dorresteijn In de maartronde van 2008 is door ZonMw de aanvraag van de afdeling Intensive Care voor een AGIKO-stipendium gehonoreerd. Het project, met Mirrin Dorresteijn als promovenda, betreft een samenwerkingsverband met de afdeling Farmacologie-Toxicologie en zal de rol van het enzym hemoxygenase bij de aangeboren immuunrespons verder ontrafelen. Gezien het feit dat de activiteit van dit enzym met medicijnen kan worden beïnvloed, zal het onderzoek mogelijk kunnen leiden tot nieuwe behandelmethoden van ernstige infecties, bloedvergiftiging en andere aandoeningen waarbij het immuunsysteem een belangrijke rol speelt. De betrokken afdelingen gaan nauw samenwerken: Intensive Care, Hans van der Hoeven en Peter Pickkers, Farmacologie-Toxicologie, Paul Smits en Frank Wagener.

Groesbeek, Van Ruysdaelweg 49

Heumen, Halfweg 2

Munnekeveld 29 WIJCHEN vraagprijs: € 1.050.000,- k.k.

Aan de rand van Wijchens Ven en Beerendonck, nabij bossen gelegen totaal herbouwde monumentale rietgedekte boerderij met prachtig aangelegde tuin rondom. De boerderij is onder architectuur, doordacht herbouwd, waardoor dubbele bewoning mogelijk is. Op het terrein staan 2 vrijstaande bijgebouwen, waarvan 1 eenvoudig om te bouwen is tot paardenstal. Bj: herbouwd in 1977 Inh: 975 m3 Perceelsopp: 10350 m2 Ind: Beg grond: Entree, ruime leefhal (bibliotheek) met houtkachel en toegang tot de getoogde wijnkelder, keuken, werkkmr, opkmr,

2

slaapkmr met doorloop naar badkmr met ligbad, toilet en wastafel

2

2

met kastombouw, douche met wa. Apart toilet op de beg grond. De

2

woonkmr met spekkachel verschaft toegang tot de deels afgescheiden Vraagprijs

195.000,= k.k.

Vraagprijs

Malden, De Strengen 2

349.000,= k.k.

woonkeuken welke is vv div inbouwapp. 1e verd. Ruime overloop, vide met royale werkkmr, grote slaapkmr vv div ingeb. kasten, badkmr

Middelaar, Heikantseweg 66

vv een ligbad, wast. met ombouw en granito vloer. De 2e badkmr op de verd. is vv douche en wastafel. Voor meer info zie www.hestia.nl of 024-3604555

Batavierenweg 325 NIJMEGEN vraagprijs: € 490.000,- k.k. 2

2

2

Hoekappartement op de 1e verd. van het appartementencomplex Pays-Bas op een zeer fraaie locatie in Nijmegen. Vanuit het zij-terras biedt dit app. een fraai uitzicht over de Ooij. Binnen enkele minuten

2

lopen of fietsen bent u in het centrum van Nijmegen waar u een diverVraagprijs

325.000,= k.k.

Vraagprijs

siteit aan voorzieningen treft. Het app. is vv een berging en een eigen

650.000,= k.k.

pp in de afgesloten parkeergarage. Bj: 1990 Inh: 380 m3 Woonopp:

Heumen, Graaf Lodewijkstraat 21

135 m2 Ind: Entree, garderobe, mk, hal, voorportaal, toilet, inpandige berging tevens c.v. ruimte en natte ruimte, ruime slaapkmr (25m2) met toegang tot het balkon/terras (zuid-oost) en de fraaie riante badkmr met ligbad, dubbele wastafel, aparte douchecabine en 2e toilet, ruim opgezette U-vormige woonkmr met open haard en met toegang tot het

www.twankesseler.nl

grote terras (17 m2) gelegen op het zuid-westen en het zijterras, open keuken met div. inbouwapp. De woonkmr biedt de mogelijkheid voor

T. (024) 388 08 04

het creëren van een 2e slaapkmr.

2

M. (06) 53 23 23 55

2

Vraagprijs

Voor meer info zie www.hestia.nl of 024-3604555

495.000,= k.k.

assurantiën | pensioenen | hypotheken | financieel advies

Radboud Collectiviteit! Financieel voordeel voor alle (oud-)medewerkers van het UMC St Radboud Akkermans Van Elten Privé Pakket

Internets paren, rente 4,3 5%!

Voordelig, overzichtelijk en perfecte dekking. Kijk in onderstaand schema hoeveel voordeel u kunt behalen.

Verzekering

Premie zonder Radboud korting

Premie met Radboud korting

Auto Peugeot 307, 80% no-claimkorting Auto (2e gezinsauto) Renault Twingo, 80% no-claimkort.

€ 576,00 € 324,50

€ 417,65 € 243,25

Inboedel € 75.000,- verzekerde som Woonhuis € 225.000,- verzekerde som Aansprakelijkheid Gezin

€ 234,75 € 211,50 € 53,00

€ 176,05 € 187,85 € 37,00

Rechtsbijstand Doorlopende reis Gezin

€ 195,90 € 81,85

€ 176,20 € 65,00

€ 1.677,50

€ 1.303,00

Totaal per jaar

Onze adviseurs in het UMC St Radboud: Agneta Nijsse, Jeanette Millecam en Judith Nuyens

Direct meer weten?

Uw voordeel per jaar € 374,50!*

Bel onze speciale Radboudlijn: 0481-367077 op werkdagen van 8.30 tot 17.00 uur

* Deze tabel is een rekenvoorbeeld per product, inclusief 7,5% assurantiebelasting en 10% pakketkorting. Identieke situaties komen zelden voor, dit voorbeeld is een indicatie voor de voordelen van de Radboud Collectiviteit.

Het Radboud Hypotheekarrangement

Kom langs of maak een afspraak:

Een voorbeeld van de totale besparing met het Radboud Hypotheekarrangement bij een gewenst hypotheekbedrag van € 242.000,-. (koopsom € 220.000,-)

U vindt ons in het UMC St Radboud (vlakbij het PIP en FLEXPUNT): kamer 1.04, routenummer 526, 527

Tot 0,3% rentekorting (jaarlijks) 50% korting op de taxatiekosten 25% korting op makelaarscourtage bij aankoop 25% korting op makelaarscourtage bij verkoop Besparing notariskosten (schatting)

€ 726,00

en vrijdag van 9.00 tot 14.00 uur

€ 250,00 € 1.210,00 € 1.210,00 € 600,00

Uw voordeel bij aanvang* € 3.270,00

Openingstijden: maandag van 11.30 tot 17.00 uur

Bereken zelf uw voordeel: Kijk op www.akkermansvanelten.nl gebruikersnaam: radboud

per jaar* € 726,00

* Identieke situaties komen zelden voor, dit voorbeeld is een indicatie voor de voordelen van het Radboud Hypotheekarrangement.

12

wachtwoord:

voordeel

Onze website is ook bereikbaar via het intranet van het UMC St Radboud

r o n d erw i j s a d bo d e 1 1 - 2 0 0 8

Student eindigt hoog bij BestGraduates Twee weken mee met een onderzoeksteam naar de Bahama’s, een persoonlijk coachingstraject en een handvol aangeboden banen. En natuurlijk een enorme ervaring rijker. Dat is wat deelname aan BestGraduates competitie 2008 Bart Voet, student M-profiel biomedische wetenschappen, heeft opgeleverd.

Levensechte leeromgeving voor neuroverpleegkundigen Er is in Europa een flink tekort aan gekwalificeerde neuroverpleegkundigen. Om meer mensen goed op te leiden is NeuroBlend ontwikkeld. Dit leerprogramma is geïnitieerd vanuit het UMC St Radboud en is uitgerust met de modernste onderwijsmethoden (zoals e-learning en video). Diverse Europese landen gaan het gebruiken.

Expertverpleegkundige Paul van Keeken is trots op NeuroBlend. ‘Zelfs de Kroatische tv besteedde er aandacht aan, op primetime!’, zegt Van Keeken, die ook voorzitter van de Europese vereniging voor neurologieverpleegkundigen (EANN) is. ‘Het tv-programma ging over het tekort aan neurologieverpleegkundigen en het gebrek aan opleidingsmogelijkheden. Ons opleidingsplan NeuroBlend kreeg volop aandacht. Ook kranten in IJsland hebben erover bericht. Europa heeft ruim vijftien miljoen patiënten met een neurologische aandoening. Door de vergrijzing groeit dit aantal. Er moeten veel meer neurologieverpleegkundigen opgeleid worden. Er zijn echter te weinig docenten en vaak is er geen goed lesmateriaal voorhanden. NeuroBlend biedt uitkomst. Via dit e-learning programma is leerstof makkelijk te verspreiden. Bovendien is het een toegankelijke manier om vakkennis tot je te nemen.’ ‘De BestGraduates competitie wordt georganiseerd in samenwerking met tien Nederlandse topbedrijven of organisaties’, vertelt Voet. ‘Shell, TNO, KLM, Philips, de Rijksoverheid, Boston Consulting Group om er een paar te noemen. Het is een competitie waarin studenten die bijna zijn afgestudeerd de kans krijgen kennis te maken met deze bedrijven. Anderzijds kunnen deze bedrijven en instellingen kennis maken met een grote groep “high potentials” zoals het in deze kringen heet.’ Het leek Voet een aardige mogelijkheid vanuit het M-profiel van de studie Biomedische Wetenschappen zijn horizon te verbreden, dus meldde hij zich eind vorig jaar aan voor de competitie. Net als ruim vijfhonderd andere Nederlandse studenten. Wat volgde was een afvalrace in diverse ronden waarin Voet uiteindelijk door TNO werd voorgedragen als finalekandidaat. ‘Dat betekende half mei een dag lang in de boardroom van de Rembrandttoren in Amsterdam de strijd aangaan met de overige negen finalisten’, blikt Voet terug. ‘Daarbij moesten we onder andere een marketingplan voor het Wereld Natuurfonds ontwerpen, als “onderdirecteuren” in een groep van vijf besluiten nemen over de verdeling van 5 miljoen euro aan investeringen bij een fictief bedrijf en tijdens een “dilemma-estafette” een betoog van enkele minuten over een vers aangereikt probleem houden. Gedurende de hele dag werden we beoordeeld door psychologen en de diverse recruiters van alle bedrijven en organisaties.’ Uiteindelijk eindigde Voet op de achtste plaats, hoorde hij tijdens het afsluitende zesgangendiner in het chique The Mansion in Amsterdam. Dat leverde hem onder andere een persoonlijk coachingstraject bij een gerenommeerd instituut op, twee weken deelname aan het door TNO en de Koninklijke Marine uitgevoerde onderzoek bij de Bahama’s naar het effect van sonar op zeezoogdieren en een handvol aanbiedingen voor een baan na zijn afstuderen eind dit jaar. ‘Daarnaast is het natuurlijk een onvergetelijke ervaring. Kennismaken met die verschillende bedrijven en instellingen, kijken wat er allemaal aan eventuele carrièremogelijkheden openstaat. Het heeft me bevestigd in de juistheid van mijn keuze voor het M-profiel van mijn opleiding. Ik ben niet het type om de rest van mijn leven in een laboratorium te staan. Als je daar na enkele jaren studie achter komt, weet je aanvankelijk niet wat je vanuit deze studierichting dan wel zou kunnen doen. Via het M-profiel heb ik de mogelijkheid gekregen dit te ontdekken en een interessante vorm te geven aan mijn toekomstige carrière.’ md Voor meer info over de BestGraduates competitie. www.dekorstewegnaardetop.nl

Video’s van echte patiënten Met NeuroBlend is voor het eerst een Europees competentiegericht leerplan ontworpen voor verpleegkundigen. ‘We hebben de competenties geformuleerd waar iedere

neurologieverpleegkundige aan moet voldoen’, zegt Nicolai van der Woert, beleidsmedewerker bij het Neurosensorisch Cluster. ‘Een verpleegkundige komt zo te weten waarin hij of zij zich verder kan ontplooien. NeuroBlend maakt gebruik van “blended learning”: een combinatie van e-learning, zelfstudie en contactonderwijs. Je kunt de leerstijl kiezen die het best bij je past.’ NeuroBlend heeft ook een digitale leeromgeving waar verpleegkundigen en docenten vanuit de hele wereld informatie en lesmaterialen uit kunnen wisselen. NeuroBlend biedt veel levensecht lesmateriaal, waaronder patiënten- en afdelingscasuïstiek. Er zijn video’s te zien van echte patiënten met neurologische aandoeningen. ‘Deze zijn vanzelfsprekend met toestemming van de patiënt gemaakt’, vertelt Van Keeken. Hij laat een filmpje zien van een man die enkele uren ervoor een beroerte heeft gehad en in levensgevaar verkeert. ‘Dit kun je niet naspelen. Dit lesmateriaal is uniek.’ ‘E-learning heeft de toekomst’, vult Van der Woert aan. ‘Een leerprogramma zoals NeuroBlend kan ook nuttig zijn voor verpleegkundigen van andere specialismen en voor paramedici en artsen.’ Het UMC St Radboud is de initiator en kartrekker van het project. Het is nu officieel een project van de Europese vereniging EANN, hoewel het Radboud wel hoofdverantwoordelijke blijft. NeuroBlend wordt als eerste uitgerold in Nederland, België, Denemarken, Finland en IJsland. Andere EU-landen volgen. Na de zomer zal de verpleging van de afdelingen Neurologie en Neurochirurgie van het UMC St Radboud er kennis mee maken.  GM

‘Nijmeegs model’ in vernieuwde master Tandheelkunde fase is wetenschap. Tandartsen moeten hun handelingen wetenschappelijk goed kunnen onderbouwen (‘evidence based dentistry’), bijvoorbeeld door literatuuronderzoek te doen en effecten van behandelingen te evalueren. Daarnaast speelt communicatie een belangrijkere rol in de studie; zowel het communiceren met patiënten als met collega’s met wie de toekomstige tandarts samenwerkt.

Nijmeegs model

Op de foto rechts curriculum-coördinator Nico Creugers en daarnaast beleidsmedewerker Jan Bulte. Foto: Jan van Teeffelen De opleiding Tandheelkunde is dit academisch jaar (2007/2008) uitgebreid van vijf naar zes jaar. Sinds kort zijn de plannen voor de vernieuwde masterfase klaar. Naar verwachting wordt hiermee in 2010 gestart. ‘De opleiding voorziet in de behoefte aan complexere tandheelkundige zorg.’

G i j s M u n n i ch s

Het verlengen van de opleiding Tandheelkunde van vijf naar zes jaar heeft meer redenen. ‘In de tandartspraktijk neemt de mondhygiënist steeds meer routinematige taken van de tandarts over’, zegt curriculumcoördinator prof.dr. Nico Creugers. ‘De tandarts kan zich daardoor meer toeleggen op complexere zorg. Het verrichten van ingewikkeldere wortelkanaalbehandelingen en aanbrengen van implantaten, werden vroeger in de vervolgopleidingen geleerd. Nu komt dit in de masterfase van Tandheelkunde aan bod.’ Er is grote behoefte aan complexere tandheelkundige zorg. Een oorzaak hiervan is de vergrijzing. Creugers: ‘Steeds meer oude mensen behouden hun eigen gebit. Soms tot ver na hun tachtigste levensjaar. In de behandeling van deze patiëntengroep moet je vaker rekening houden met ziektes of ouderdomskwalen die spelen.’ In de vernieuwde, driejarige master is er, mede daarom, meer aandacht voor allerlei medische aandoeningen. Een ander aspect dat meer aan bod komt in de master-

13

Tot slot is het zogenaamde Nijmeegse model nieuw in de opleiding. In de master kiest iedere student een richting waarin hij of zij zich extra wil bekwamen. Deze (drie) profielen zijn specifiek voor de Nijmeegse opleiding. Studenten kiezen voor het reconstructief profiel (meer geavanceerde vormen van tandvervanging en gebits­ herstel), het chirurgisch profiel (bijvoorbeeld verstandskiesbehandeling en implantaten) of het profiel “kind en ontwikkeling” (tandheelkundige zorg aan kinderen en adolescenten). ‘Het idee is dat later in iedere tandartsen­ praktijk de verschillende profielen goed vertegenwoordigd zijn’, licht Creugers toe.

Competentiegerichte opleiding ‘De van oudsher meer beroepsgerichte opleiding is ontwikkeld tot een competentiegerichte opleiding’, zegt Jan Bulte, beleidsmedewerker bij het Onderwijsinstituut. ‘Er is behoefte aan complexere zorg. Daarnaast is de tandheelkunde als wetenschap enorm gegroeid. Deze aspecten zie je terug in de onderwijsvernieuwingen. De veranderingen komen precies op het moment dat de praktijk hier om vraagt. Het is een uitgesproken kans om er nu mee aan de slag te gaan.’ In de ontwerpfase werd nog over de opleiding tot mond­ arts gesproken. ‘De studie blijft echter Tandheelkunde heten’, zegt Creugers. ‘Internationaal ontstaat er verwarring als je de term mondarts gebruikt. Daarbij is het voor patiënten ook duidelijker als het tandarts blijft.’ De plannen voor de vernieuwde masterfase zijn klaar. Een accreditatiecommissie zal deze nog goed moeten keuren. Naar verwachting is er eind 2008 definitief groen licht voor de zesjarige studie, zodat de huidige eerstejaars studenten in 2010 kunnen starten met de nieuwe masterfase.  n

r a d bo d e 1 1 - 2 0 0 8

mensen Geert Hooijman Op 16 juni was het 25 jaar geleden dat Geert Hooijman, logistiek medewerker binnen het Facilitair Bedrijf, in dienst trad bij het UMC St Radboud. Wij bedanken Geert voor zijn inzet gedurende deze jaren en hopen ook voor de toekomst op een prettige samenwerking. Geert heeft aangegeven dit jubileum in kleine kring te willen vieren. Jeannette Rutten v.d. Snoek, hoofd Logistiek

Marga van den Berg-Goossen Op 1 juli is het 25 jaar geleden dat Marga in dienst kwam van het UMC St Radboud. Ze heeft in de loop der jaren haar carrière opgebouwd. Zij begon als medewerker huishoudelijke dienst, daarna werkte ze als voedingsassistente, achtereenvolgens als verpleegassistente en nu werkt zij al weer enkele jaren als verpleegkundige op verpleegafdeling Heelkunde A40. We kennen haar als een zeer gedreven en gewaardeerde collega met veel humor. Niets is haar teveel, ze is goed in de omgang met patiënten en zeer collegiaal. Het is altijd plezierig om met Marga te werken. Langs deze weg willen wij Marga feliciteren met haar 25 jarig jubileum en bedanken voor haar collegialiteit, goede inzet en jarenlange betrokkenheid binnen de verpleegafdeling Heelkunde A40. In september zullen wij hier ook binnen de eigen afdeling bij stilstaan. Namens de collega’s van de verpleegafdeling Heelkunde, Annique Thuis, hoofdverpleegkundige A40.

Pieta Folman-van Efferink Per 1 juli gaat Pieta Folman – van Efferink, na ruim twintig jaar als audiologie-assistente gewerkt te hebben, genieten van haar FPU. Pieta trad in dienst van het Audiologisch Centrum van dit ziekenhuis in januari 1988. In 1994 nam zij de coördinatie van de patiëntenonderzoeken erbij en in 2003 is zij op de afdeling de aanspreekpersoon voor KWINT geworden. Ook zette ze zich in voor de audiologie in nationaal verband, bijvoorbeeld door haar werk voor de FENAC. We hebben Pieta leren kennen als een loyale en goed­gehumeurde collega, met doorzettingsvermogen en pit. Haar houding naar patiënten toe was altijd open en professioneel. Zij werd hiervoor door patiënten wel eens gefêteerd. De ontwikkelingen op het vakgebied volgde zij altijd met interesse, ze maakte zich de nieuwe technieken voor diagnostiek en revalidatie van het gehoor snel eigen. Haar

humor, brede belang­stelling en medeleven over het wel en wee van de collega’s droegen belangrijk bij aan de sfeer op de afdeling. We zullen ons ook allemaal het vrolijke verjaardagsdiner bij haar thuis herinneren. Voor het afscheid heeft ze opnieuw iets feestelijks in petto, maar ze zal begrijpen dat haar collega’s deze feestelijke avond met gemengde gevoelens tegemoet zien. We zullen haar missen! Drs. Joop Leijendeckers, Volwassenen Audiologisch Centrum

Te koop:

Colofon Radbode is een tweewekelijks personeelsblad van het UMC St Radboud Oplage: 13.000 Redactie: Nelleke Dinnissen (eindredactie), Jannie Meussen, Gijs Munnichs, Walther Verhoeven Aan dit nummer werkten mee: Jesse Boon, Marten Dooper, Duel, Paul van Laere, Janneke van der Linden, Frank Muller, Daan van Speybroeck, Jan van Teeffelen, Rietje van Vliet E-mail: [email protected], telefoon: 024-3613538 Correspondentie: UMC St Radboud, 528 Communicatie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: prof.dr. Rob Bleichrodt, Peter van Dijk, Henk Gerrits, mr. æmiel Kerckhoffs, prof. dr. Louis Kollee, dr. Erik de Laat, Patrick Voskuilen Vormgeving en lay-out: Puntkomma Creatieve Communicatie Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gelderland Advertenties: Bureau van Vliet, 023-5714745, e-mail: [email protected] Abonnement: 13,60 euro, informatie Sylvia van Brück-Engelen 024-3615442. De volgende Radbode verschijnt vrijdag 22 augustus.

karakteristiek woonhuis, 2/1 kap; nabij Radboud&CWZ, Houtlaan, tegenover bos met voortuin en diepe achtertuin. Perceelgrootte 330 m2, inhoud 340m3. Indeling: sfeervolle woonkamer, gang, toilet, kelder, keuken, bijkeuken en berging; eerste verdieping: twee slaapkamers, badkamer, studeerkamertje, vlizotrap naar zolderberging.

Marie-José van Eerdt-Yntema Op 1 juli is het 25 jaar geleden dat Marie-José van Eerdt-Yntema in dienst trad bij het UMC St Radboud. Marie-José begon als analiste bij het laboratorium van de afdeling Kindergeneeskunde en is vanaf 1987 werkzaam bij de afdeling Chemische Endocrinologie. Marie-José heeft zich binnen onze afdeling voornamelijk bezig gehouden met het analyseren van eiwithormonen. Ze verricht deze werkzaamheden met grote toewijding en is erg collegiaal. Daarnaast heeft ze een vrolijke uitstraling die op het laboratorium zeer wordt gewaardeerd. De medewerkers van de afdeling Chemische Endocrinologie feliciteren haar van harte met dit jubileum en wensen haar nog fijne jaren op onze afdeling toe. Marie-José zal dit heuglijke feit op woensdag 2 juli samen met haar collega’s vieren met een feestelijke lunch. F. Sweep, Hoofd afdeling Chemische Endocrinologie

Aanvaarding spoedig. vraagprijs: € 289.000 inlichtingen: [email protected]

kleine boodschap Gratis niet commerciële advertenties van medewerkers, vrijwilligers en studenten. Opgave bij het Voorlichtingscentrum in de hal van het ziekenhuis. Postadres: 528 Staf Concerncommunicatie, voorlichtingscentrum. E-mail: Voorlichting@ com.umcn.nl. Hieronder een klein gedeelte, op intranet (www.umcn.nl) vindt u alle advertenties. Opgave van (UMC)werkadres of (RU)studentnummer is vereist. Maximale lengte 20 woorden, goederen mogen niet duurder zijn dan g 700, -.

Hans Cornelisse Op 1 juli vierde Hans Cornelisse zijn 25-jarig dienstjubileum. Hans is thans Hoofd Beheers­zaken en leidinggevende voor de administratie en het secretariaat van de afde­lingen Keel-, Neus- en Oorheelkunde enerzijds en Mond-, Kaak- en Aangezichtschirurgie anderzijds. Op dit ogenblik vervult hij ad interim dezelfde functie eveneens voor de afdeling Psychiatrie. Wij zijn zeer verheugd dat wij deze bijzonder loyale medewerker in de bloemen hebben kunnen zetten. Hans is een factotum in de waarste zin van het woord. Op een zeer betrokken manier heeft hij met enthousiasme, maar ook met een grote kennis van zaken een enorme meerwaarde weten te ontwikkelen voor alle afdelingen waarvoor hij heeft gewerkt en werkt. Hij heeft een unieke manier om praktisch en oplossingsgeoriënteerd te netwerken. Dit heeft hij, tot grote tevredenheid van al zijn opdrachtgevers, tot op een hoog niveau weten te cultiveren. De grote vakkennis enerzijds, maar vooral het ervoor zorgen dat alles gesmeerd loopt (zonder daarbij te merken waarom dat zo is), maken van hem de facto een zeer gewaardeerde man binnen deze UMC-muren. Prof. dr. S. Bergé en prof. dr. K. Graamans

Gevraagd:

Aangeboden:

Springer fietsbeugel, om met de hond te fietsen, [email protected]. Iemand met plezier in tuinieren, die tegen vergoeding onze tuin wil onderhouden. Heilig Landstichting, T 06 50 68 60 06. Oppas voor 1 tot 3 kinderen van 9, 12, en 15 jaar. Voor af en toe. T (024) 377 05 58.

Prachtige caravan, Home Car Racer 39 TZF Trophy. Nauwelijks gebruikt, zeer veel accessoires. Eigen gewicht 840 kilogram. Informatie www.marktplaats. nl, T (024) 377 25 28, T 06 53 39 69 97. Gazelle Orange herenfiets, 54 framehoogte, 7 versnellingen, trommelremmen, in zeer goede staat, 2003, e 300, -, van Mook T (0487) 51 58 13, T 06 55 81 61 39.

Speciale behandeling Zeer aantrekkelijke courtagekortingen voor alle leden van de Personeelsvereniging

Oranjesingel 21 • 6511 NM Nijmegen T (024) 360 69 00 E [email protected] I www.beaufortmakelaars.nl

Alle talen meester!

Ùw huis onze Hoofdzaak

Maak kennis met de veelzijdigheid van het UTN • Taalcursussen (12 talen): open cursussen en maatwerk • Inburgeringstrajecten (NT2) • Communicatietrainingen: schriftelijke, mondelinge en managementvaardigheden • Communicatieadvies • Scholing van docenten • Projectonderzoek naar taalverwerving • Ontwikkeling van leermiddelen • Taaltoetsing en assessments • Tolkenservice • Tekstwerk: vertaal- en redactieservice

KAAIJ ADVOCATEN 1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

Voor de persoonlijke aanpak FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN

Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37 Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso.

Bent u geïnteresseerd in één van onze producten of diensten? Wij maken graag een afspraak met u.

MALDEN - AECHTENHOF 7 In één van de leukste wijken van Malden, welke gunstig gesitueerd is ten opzichte van de Universiteit, de beide ziekenhuizen en natuurlijk de bossen, gelegen vrijstaande villa met rondom tuin. Ind: Bg: Entree, toilet, hal, L-woonkamer met open verbinding naar de “Miele-leefkeuken” vv div inbouwapp. Bijkeuken (tevens tussenverbinding naar garage met wasbak) met c.v.-opstelling. Aan de hal tevens een ruime werk- cq slaapkamer met separate douche en wastafel. 1e verd: Overloop met entresol met werkhoek. Separaat toilet. 3 slaapkamers en badkamer met bad, douche en 2 wastafels. 2e verd: Middels vlizotrap te bereiken zolderverdieping met de mogelijkheid een extra slaapkamer te creëren.

Voor meer info zie www.hestia.nl of 024-3570490

14

r a d bo d e 1 1 - 2 0 0 8

PIPnieuws

Medewerkers moeten ‘veilig’ kunnen werken

PersoneelsInformatiePunt

Seksuele intimidatie, agressie en geweld, pesterijen, discriminatie. In elke organisatie komt het voor. De klachtenbehandeling van ongewenste omgangsvormen is in het UMC St Radboud aangescherpt. Medewerkers kunnen hun klacht voortaan melden bij extern vertrouwenspersoon Karin Stadtman van de Arbo Unie.

ma t/m do 11.30-14.00 en 15.00-17.00 uur vrijdag juli en augustus gesloten. T (024) 361 91 66, route en interne post 536 [email protected] : medewerker ➔ pip on line

Actueel Per 17 juni worden alle personele mutaties, behalve aanstellingen en ontslag, d.m.v. een elektronische routing goedgekeurd. Dit betekent dat u als medewerker geen getekende bevestiging meer ontvangt van de gemaakte afspraken tussen u en uw leidinggevende, maar een brief waaronder vermeld staat dat deze elektronisch vervaardigd is (zoals bij de belastingdienst).

Salaris M.i.v. juni is op de salarisstrook deelname aan de fiscale reiskostenregeling zichtbaar.

Vacatures Elke dag staan de nieuwe vacatures op internet en hangt de vacatureladder bij PIP. U kunt van onze klantencomputer gebruik maken om vacatures te bekijken en desgewenst een uitdraai vragen aan de baliemedewerkers.

Vacaturetip Voor de afdeling Kindergeneeskunde: 08652 management assistent : werken bij het UMC ➔ vacatures

FLEX U bent een ervaren secretaresse, met recente werkervaring bij voorkeur in een ziekenhuis? Dan kan werken via FLEX, het interne uitzendbureau, interessant voor u zijn. Meer informatie over FLEX kunt u vinden op onze site. Voor meer uitleg over uw inzet als secretaresse kunt u ons bellen of mailen. : www.umcn.nl ➔ werken bij het UMC ➔ tijdelijk werk T (024) 361 03 03, [email protected] route 534, interne post 536 ma t/m vrij 09.00-16.30 uur

Vrijwilligers Wilt u 1 dagdeel per week vrijwilligerswerk doen, zoals gastvrouw of gastheer zijn of op zondag ondersteuning bieden bij de kerkdienst? Wij zijn blij met uw aanmelding. Voor meer informatie: Coördinator vrijwilligerswerk, Joke Hoop. T (024) 361 53 28, [email protected]. : werken bij het UMC ➔ vrijwilligerswerk

‘Uit een onderzoek van TNO Arbeid blijkt dat 15 procent van de werknemers in Nederland hinder heeft van ongewenste omgangsvormen. Dat percentage zal hier niet anders liggen, toch zie je het niet terug in het aantal meldingen. Wellicht is de drempel van onze huidige klachtenprocedure te hoog, die hebben we daarom aangepast. De Raad van Bestuur vindt het namelijk heel belangrijk dat medewerkers hier veilig kunnen werken,’ zegt mr. Gerrit-Jan Mulder, juridisch adviseur P&O. In nauw overleg met RvB en Ondernemingsraad is er nieuw beleid uitgezet om ongewenst gedrag te voorkomen en de opvang en nazorg te verbeteren. Medewerkers kunnen voortaan terecht bij vertrouwenspersoon Karin Stadtman. Mulder: ‘Stel een collega valt je telkens lastig of stuurt intimiderende mails. Of je lijdt onder pestgedrag of discriminatie. Dan bespreek je dat uiteraard eerst met degene die dat doet of met je leidinggevende of personeelsadviseur. Maar als dat niets oplost of je kúnt het daar niet bespreken, schroom dan niet om contact met de vertrouwenspersoon op te nemen. Illustratie: Duel

Wat de één onverschillig laat, ervaart een ander als ongewenst, kwetsend en bedreigend. Stadtman heeft ruime ervaring op dit terrein en zal alle klachten serieus nemen. Ze vangt medewerkers op en kan adviezen geven over de aanpak van het probleem. Zij bemiddelt zelf niet tussen klager en aangeklaagde, maar zal dat neerleggen bij betrokkenen uit huis. Vaak blijkt dat het gedrag stopt, als medewerkers erop worden aangesproken. Soms realiseren ze zich niet dat hun gedrag als zodanig wordt ervaren.’ Wil de klager uiteindelijk toch nog een klacht indienen, dan kunnen medewerkers terecht bij een externe klachtencommissie. Dit is een slapende commissie die in actie komt als zich vragen voordoen. In deze commissie zitten

mensen van buiten die maatschappelijk geörienteerd zijn, waaronder één lid met een juridische achtergrond. Zij brengen het gebeurde in kaart en horen beide partijen, want niet alleen de klager ook de aangeklaagde bevindt zich in een kwetsbare positie. De commissie beoordeelt vervolgens op onpartijdige wijze of de klacht gegrond is. Is dat het geval dan hangt het van de ernst af welke maatregel erop volgt, dat kan variëren van een berisping tot ontslag. De hele klachtenprocedure staat op intranet bij PIP-online. Hij is ook opgenomen in het handboek arbeidsvoorwaarden. Vertrouwenspersoon Karin Stadtman is bereikbaar via tel. 024 3722722 of e-mail: [email protected].  JM

Iedere medewerker krijgt persoonlijk budget In de CAO UMC 2008-2011 is afgesproken dat iedere medewerker een (extra) persoonlijk budget krijgt voor persoonljike ontwikkeling. Dit vereist een goede afstemming met leidinggevenden. Samen met de werknemersorganisaties werken de UMC’s momenteel de mogelijkheden en de randvoorwaarden uit. In oktober ontvangen alle medewerkers een brief met nadere informatie over de hoogte en de mogelijkheden. Wie op of na 1 januari 1950 is geboren, ontvangt over de komende drie jaar een persoonlijk budget van in totaal 1,75 procent over het salaris. Sommigen ontvangen bovendien een extra persoonlijk budget, afhankelijk van het geboortejaar. De opbouw van het persoonlijk budget start met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2008. In oktober horen medewerkers op welk percentage ze recht hebben. Het persoonlijk budget is in eerste instantie bestemd voor

persoonlijke ontwikkeling. Dat kunnen bijvoorbeeld cursussen of trainingen zijn. De huidige scholings- en opleidingsbudgetten blijven ook gewoon bestaan. Het gaat dus om iets extra’s, of iets wat voorheen in ieder geval niet door het UMC werd vergoed. De UMC’s en de werknemersorganisaties bekijken op dit moment welke formele mogelijkheden en beperkingen er zijn. Hoe kan het extra budget bijvoorbeeld ook worden gebruikt voor de levensloopregeling en extra pensioen? Met welke andere afspraken binnen de CAO moet rekening worden gehouden? Wat is er mogelijk op het gebied van belastingen? In oktober hoort u meer over de antwoorden op deze vragen. Op de homepage van het UMC St Radboud staat in de nieuwsladder een uitgebreid artikel, dat Ceciel van Hemel (afdeling voorlichting Erasmus MC) heeft geschreven voor alle UMC’s. JM

Cursussen en trainingen Het UMC St Radboud heeft een breed pakket aan cursussen en trainingen, gericht op ontwikkeling, professionalisering en deskundigheidsbevordering van medewerkers. Dit pakket bevat onder andere leergangen op het gebied van management, trainingen over inzetbaarheid en loopbaan en algemene cursussen in office-programma’s. Een compleet overzicht vindt u op intranet. : medewerker ➔ leren bij het UMC ➔ opleidingsaanbod

Werken met cytostatica Voor medewerkers in de zorg zijn nog plaatsen vrij voor de Basiscursus Veilig werken met cytostatica. De cursus is 24 september 2008 van 09.00-11.00 uur. Meer informatie en inschrijven op intranet bij functiegericht opleidingsaanbod. : medewerker ➔ leren bij het UMC ➔ opleidingsaanbod

PIPnieuws valt onder verantwoordelijkheid van Staf P&O.

IN M E M O R IA M

IN M E M O R IA M

Henk Verbeek

Sil van der KwaakKempener

Bedroefd hebben wij kennis genomen van het overlijden van onze collega Henk Verbeek. Henk is na een kort ziekbed op donderdag 5 juni 2008, op 80-jarige leeftijd, overleden. Vanaf 1 juli 1989 is Henk als vrijwilliger werkzaam bij de Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat. In de periode oktober 1991 tot mei 1997 en van december 2003 tot juli 2005 was hij daarnaast ook nog actief als ouderbegeleider. Wij hebben Henk leren kennen als een sympathiek, warm en zeer betrokken medewerker. Hij deed zijn werk als vrijwilliger met veel inzet en toewijding en was altijd opgewekt. We zijn Henk dankbaar voor zijn jarenlange trouwe inzet voor het vrijwilligerswerk en danken hem voor de vele goede dingen die hij voor ons en de patiënten heeft gedaan. Wij zullen hem missen. Onze steun en medeleven gaan uit naar zijn familie. Mede namens vrijwilligers van de Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat.

Op vrijdag 27 juni is toch nog vrij plotseling overleden, Sil van der Kwaak-Kempener, ad interim hoofd bedrijfseenheid Centrale Sterilisatie. Sil heeft van maart 2007 tot eind 2007 op een zeer bijzondere wijze leiding gegeven aan de afdeling. Ze sprak de medewerkers aan op hun kwaliteiten en gezamenlijke verantwoordelijkheid, gaf hen vertrouwen en was bij hen betrokken. Haar grote ervaring en expertise op het terrein van logistiek bracht zij in met de overgang naar Matrix en zij gaf een belangrijke aanzet aan de herinrichting van de logistiek van de steriele medische hulpmiddelen. Wij zijn Sil veel dank verschuldigd.

Joke Hoop, coördinator Vrijwilligers Rob Groot Antink, Dienst Geestelijke Verzorging en Pastoraat

Clusterbestuur CAIO en leiding bedrijfseenheid Centrale Sterilisatie

15

r p a t i ë n te n z org a d bo d e 1 1 - 2 0 0 8

Veilig op haar moeders schoot zit Floor, drieëneenhalf jaar oud, rustig te spelen. Ondertussen bespreekt kinderreumatoloog Esther Hoppenreijs, werkzaam bij het UMC St Radboud en de Maartenskliniek, met de moeder van Floor hoe het met haar gaat. Floor heeft een vorm van jeugdreuma, een zeldzame ziekte. Zo zeldzaam dat er in Nederland maar enkele kinderreumatologen zijn.

j e s s e boo n Kinderreumatoloog Esther Hoppenreijs: ‘Ik vind het leuk complexe problemen te behandelen. Het is een puzzelvak.’

Foto: Jesse Boon

Jonge reumapatiënt vraagt bijzondere aanpak Het gaat gelukkig goed met Floor. Haar reuma houdt zich rustig dankzij de medicijnen die ze krijgt. Die moet ze wel blijven slikken, want anders bestaat de kans dat de reuma terugkomt. Toch is het niet gezegd dat Floor haar hele leven reuma zal blijven houden. ‘Kinderreuma is iets heel anders dan reuma bij volwassenen. Een hele grote groep kinderen groeit over hun reuma heen,’ zegt Hoppenreijs. ‘Bovendien doen zich bij kinderen met reuma andere problemen voor dan bij volwassenen. Er bestaat bijvoorbeeld een grotere kans op scheefgroei, omdat het aangedane gewricht doorgaans harder groeit dan het niet-aangedane gewricht. Ook ontwikkelen kinderen vaak oogontstekingen die we goed in de gaten moeten houden.’ Net als bij volwassenen is jeugdreuma een auto-immuunziekte: een ziekte waarbij het afweersysteem zich keert tegen het eigen lichaam en zorgt voor ontstekingen in de gewrichten. En net als bij volwassenen wordt de ziekte bestreden met medicijnen die moeten voorkomen dat het lichaam van die ontstekingen blijvende schade oploopt.

Een puzzelvak De kinderreumatoloog behandelt niet alleen de ‘gewone’ jeugdreuma, maar ziet ook jonge patiënten met systemische auto-immuunziekten als systemische sclerose, SLE en de ziekte van Sjögren. Ook kinderen met andere reumatische klachten, zoals fibromyalgie, passeren soms haar spreekuur. En dan is er nog de groep kinderen die verwezen wordt met vage klachten of langdurige onbegre-

ethiek Menslievendheid Kunnen systemen van mensen houden? Of kunnen dat alleen levende wezens? Omgekeerd is het simpeler: bestaan er mens-onverschillige systemen? Antwoord ja. Denk aan het criminele systeem dat Mugabe er op na houdt. Of aan het mensonterende systeem dat mensen jarenlang laat wachten in asielzoekerscentra. Of, … aan het ziekenhuis: toen de anesthesist Van Boheemen patiënt werd ervoer hij aan den lijve dat systemen waarin hij zelf jarenlang had gewerkt ten diepste niet waren afgestemd op mensen die ernstig ziek zijn. Menslievendheid gaat over die afstemming. Op de Prudentiaconferentie van twee weken terug in Tilburg werd dat toegespitst op de vraag of zoiets valt te managen. Managen is o.a. systemen creëren voor goede, professionele zorg. Bij die systemen horen standaarden, logistieke processen, kwaliteitsbewa-

pen koorts. ‘Ik moet in die gevallen vaak echt speuren naar wat er aan de hand zou kunnen zijn. Maar één van de redenen waarom ik gekozen heb voor de kinderreumatologie, is dat ik het leuk vind om deze complexe problemen te behandelen. Het is een puzzelvak.’ Hoppenreijs werkt daarbij regelmatig samen met de andere kinderreumatologen in het land. ‘We bespreken complexe aandoeningen en sturen soms patiënten naar elkaar door.’

Beleving Ook de beleving van de reuma blijkt voor kinderen heel anders te zijn dan voor volwassenen. Tegen de verwachting in hebben kinderen met jeugdreuma vaak nauwelijks pijnklachten. ‘Het zijn dan de ouders die een zwelling ontdekken bij het kind en daarmee naar de dokter gaan. Maar kinderen hebben vaak nergens last van.’ Dat maakt het volgens Hoppenreijs soms moeilijk om het kind te behandelen. ‘Kinderen snappen niet waarom dat nodig is. Ze moeten regelmatig naar het ziekenhuis, krijgen soms fysiotherapie of ergotherapie. En ze moeten medicijnen slikken die ze vies vinden.’ Hoppenreijs ziet dat ouders zich vaak veel meer zorgen maken over de reuma dan het kind zelf. ‘Ouders hebben soms de neiging kinderen af te remmen, maar kinderen zijn erg optimistisch en willen vooral doorgaan. Veel bewegen is juist erg goed bij reuma, dus ik zeg altijd dat kinderen over het algemeen heel goed zelf hun grenzen aan kunnen geven. Als ze een keer te ver gaan, hebben ze daar misschien de volgende dag last van, maar ze maken niks kapot.’

king, protocollen, financiële transparantie. Het gevaar van mensonlievendheid doemt op omdat zulke systemen noodzakelijk zijn om het goed te doen, maar tegelijk ook het kwaad aanrichten van de objectivatie. Zij houden geen rekening met u als individuele unieke medewerker, maar verwerken u als groep of categorie. Dat u, persoonlijk betekenis ontleent aan uw relatie met

die en die patiënt is meegenomen, maar bijvoorbeeld boekhoudkundig onbelangrijk. En de uniciteit van die ene zieke mevrouw, die ver van huis is, bang voor de uitslag, worstelt met vragen van betekenis en zin, en de ene dag zit in hoop en de volgende dag in vrees, en die haar kinderen en kleinkinderen zo graag om zich

16

Verzet Het continueren van de behandeling verloopt vaak moeizamer rond de puberteit. ‘Dan worden kinderen zich bewust van het feit dat er iets mis is met hun lichaam. Ze vinden het vaak moeilijk om dat te accepteren en uiten dat soms door middel van verzet tegen de behandeling. Maar tegelijkertijd proberen we ze rond de puberteit meer verantwoordelijkheid te geven voor hun behandeling, zodat ze daar op latere leeftijd zelfstandig mee om kunnen gaan. Dat is vooral voor de ouders soms heel erg spannend. Ze willen dat het goed gaat met hun kind, en dat hun kind geen groeistoornissen oploopt, maar ze moeten ook de regie uit handen geven.’

Misselijk Soms gaat behandeling van Floor met tegenzin, want Floor wordt misselijk van de medicijnen die ze moet nemen, de MTX, en begint vaak al te kokhalzen als ze haar drankje ziet. ‘Dit is een bekend en vervelend probleem. Kinderen worden vaak al misselijk bij de gedachte aan de medicijnen en de eventuele misselijkheid die daar het gevolg van is. Daarom zijn we een onderzoek gestart,’ zegt Hoppenreijs. ‘We zijn nu aan het kijken of we die kinderen met gedragstherapie kunnen helpen, zodat ze die zogenaamde anticipatoire misselijkheid de baas kunnen worden. Want de angst voor de misselijkheid is vaak veel erger dan de misselijkheid zelf. We willen ze leren dat ze daar zelf anders mee om kunnen gaan.’  n Bron: MaartensMagazine juni 2008

heen heeft maar dat nu niet kan hebben, zeg maar die mevrouw die uw moeder zou kunnen zijn, die mevrouw is geclassificeerd op ziekte en bijbehorende afdeling, en opgedeeld in werk- en afspraakschema’s van steeds weer wisselende zorgverleners. Zou het helpen als we haar ‘klant’ gaan noemen? Of is dat kwaad met kwaad bestrijden? Iemand een klant noemen kan een goed tot stand brengen, maar opnieuw ook een kwaad. Want uit het klantensysteem zijn alle kwetsbaarheid en lijdend, in het latijn patiens, weggefilterd. Kwetsbare mensen zijn niet uit op koopjes of keuzes, maar hopen op vertrouwen dat daadwerkelijk om hén wordt gegeven. Menslievendheid begint daarom met bewustwording van wat systemen aanrichten bij mensen, en biedt vervolgens een permanente kritische maatstaf om ze te beoordelen en verbeteren. Met een kleine variant op een van de inleiders, Emile Lohman, zou die maatstaf moeten luiden dat niet systemen ons heilig zijn, maar mensen zoals u, ik, onze zieke moeder of vriend: omwille van hen worden die systemen ontworpen, en door hun ogen moeten ze worden beoordeeld. Martien Pijnenburg