2011 4
TENTOONSTELLINGEN
Radboud Universiteit & UMC St Radboud In mei en juni 2011 is Edith Dekyndt te gast in Nijmegen, op uitnodiging van de Gemeente. Zij werd voor bedoeld verblijf, Artist in Residence Besiendershuis, voorgedragen door de Commissie Beeldende Kunst Radboud Universiteit & UMC St Radboud. Deze laatste heeft ter inspiratie van de kunstenaar, haar geïntroduceerd bij wetenschappers van diverse afdelingen alhier. Waar Edith Dekyndt onder andere met eenvoudige natuurkundige verschijnselen als zwaartekracht werkt, of met de beweeglijkheid van zeepbellen, levert dit soms prachtige beelden op. Haar oeuvre betreft echter vooral een aftasten van de grenzen van de exacte we tenschappen. Met haar open geest, ruime interesse en gedegen kennis is zij een ideale participant aan dit Gemeentelijk project. Alle betrokkenen werken nauw samen aan zowel een vruchtbaar verblijf voor de kunstenaar, als aan de optimalisering van het artis tieke en culturele klimaat in Nijmegen. Dat er na twee maand geen afgerond artistiek project wordt verwacht, is evident: de confrontatie met de soms meest vooruitgeschoven posten in het wetenschappelijk onderzoek noopt tot diepgang in de artistieke reflectie
Edith Dekyndt, Provisory Object 3, 2004
en respons. Tijdens een studieavond op maandag 4 juni 2011 in het Huy gensgebouw van de Radboud Univer siteit, als afronding van deze Artist in Residence van Edith Dekyndt, staat de confrontatie tussen Beeldende kunst en Wetenschappen centraal. U bent van harte welkom; praktische informa tie vindt u op de achterkant van deze folder.
De Commissie Beeldende Kunst Radboud Universiteit & UMC St Radboud voert in opdracht van het College van Bestuur en de Raad van Bestuur het kunstbeleid op de Campus. De door haar gepresen teerde kunst geeft een extra dimensie aan de universiteit en het UMC. Deze profilerende meerwaarde realiseert ze via tentoonstellingen, aankopen van en opdrachten voor kwalitatief hoogstaande kunst.
AULA UNIVERSITEIT en ZUIDCORRIDOR UMC
SOPHIE BEKKERING van 9 juni tot 4 september 2011 Het oudste doek van Sophie Bekkering in de tentoonstelling opgenomen, Sparretje, dateert uit 2005. Terwijl het net als het recentere werk een landschap is, ademt het niettemin een heel andere sfeer. Sparretje heeft op de achtergrond een donkere vlek waartegen de lichtende boom waarnaar het schilderij genoemd is, zich aftekent. Deze spar vangt alle licht, licht dat hij op zijn beurt over de open plek in het bos uitstraalt. Bij nader toezien blijkt de genoemde vlek de stam van een veel massievere boom te zijn, een oude taxus. Met dergelijke contrasterende aanwezigheid wordt een spanning opgebouwd die in de schilderijen die erna komen definitief in het voordeel van het licht beslecht lijkt te zijn. En meteen komt meer openheid en ruimte in de doeken, worden de landschappen weidser. Hiermee eindigt tevens een reeks werken die een min of meer geïsoleerde boom, een beuk met dikke stam en lage takken, laten zien – alsof hij niet in staat is een hem geschikte vorm te vinden, het hem niet lukt een op waartse structuur aan te nemen. Van dergelijke bijna gepersonifieerde bo men, hun armen horizontaal uitslaand en getourmenteerd, wordt afscheid genomen om voortaan in de bergland Sophie Bekkering Alpenflora, 2010 olieverf op doek 60 x 60 cm
schappen ademruimte te creëren. Dit nivelleert de doeken van Sophie Bekkering niet, zwakt ze zeker niet af; hun kracht wordt aangedragen door het overweldigende van de bergen en daar valt steeds iets te bedwingen, te veroveren en te bevechten, in even wicht te houden of te brengen. Maar anders dan in het vroegere werk, gaan ze niet meer in tegen een soort van duisternis, maar poneren ze zich af firmatief. Het is alsof na de winter het Sophie Bekkering Panoramaweg, 2010 olieverf op doek 105 x 105 cm
leven in de lente opnieuw ontluikt en door bijzondere kleuren in de natuur aan te brengen, deze van hernieuwde kracht en vitaliteit voorziet. De berglandschappen zijn vanuit de herinnering eraan geschilderd – ook al worden kiekjes ter plekke genomen, soms als geheugensteun gebruikt. Zo komt er veel in samen: de overwel diging van het landschap, de stem ming waarin de kunstenaar er toen verkeerde, de indrukken en diverse kunstzinnige associaties opgeroepen door de streek van Giovanni Segantini, door de geboortegrond van de kun stenaarsfamilie Giacometti of door de plek waar Ernst Ludwig Kirchner is gaan wonen en werken. In dit alles laat de kunstenaar zich opnemen om het later, in haar atelier, te ordenen en een plaats, ja vorm te geven en met kleur te bekrachtigen. Het worden zinderende doeken. De bomen baden in dit veelzij dige licht; als personages nestelen ze zich. In het meest recente werk duiken gebouwen op om er hun plek te zoeken en de sfeer en de stemming een meer menselijke verankering te geven. Met
dit alles creëert de kunstenaar een zelf opgeroepen milieu met sterke referen ties, waarmee ze zich omgeeft, om de kijker vervolgens uit te nodigen er zich eveneens in op te laten nemen. Zoiets met schilderkunst bewerkstel ligen, vraagt grote zorgvuldigheid en geconcentreerd werken. Kleuren spelen een essentiële rol: hoe ze zich manifesteren, schakeringen maken en zich uitgebalanceerd tegenover elkaar aftekenen. Om de vitaliteit haar expressie in een zekere onrust, of dynamische rust te laten vinden, heeft Sophie Bekkering de rust en de terug getrokkenheid van haar atelier nodig. Alsof ze haar atelier bekleedt met deze landschappen om er volledig in opge nomen te raken: een omgeving opdat ze dit met ieder afzonderlijk schilderij kan bewerkstelligen. Waar is de lichtende spar gebleven – toen nog met een verkleinwoord aangeduid omdat hij door duisternis dreigde te worden opgeslokt? Thans lijkt hij geheel opgelost, maar als een vruchtbare kiem te functioneren: zin derend aanwezig als een mengeling van onbestemd verlangen en een op de loer liggende zwaarmoedigheid. De tekeningen van de kunstenaar, in combinatie met schilderijen in de Aula van de Universiteit te zien, zijn met de zelfde concentratie gemaakt – soms ter plekke in de natuur. Daarin wordt de ruimte als een levendige en energieke omgeving verkend. In hun zwart-witte schakering vibreren ze, een intensiteit die vastgehouden wordt door een brede witte boord en een lijst. En hun uitwer king zet zich verder, om soms aanlei ding voor een schilderij te worden.
GALERIJ UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK
TOINE HORVERS van 16 juni tot 4 september 2011
De tekeningen van Toine Horvers zijn streng, of laten we ze liever, omdat deze eigenschap niet onmiddellijk in het oog springt, nauwgezet noemen. Alles staat er op zijn plaats, in de juiste richting en volgens de gepaste afmetingen. Maar waarnaar verwijzen genoemde kenmerken? Uiteindelijk naar de bijzondere omgang met de taal, want het gaat hier om geschreven tekeningen. Of vanuit een ander oogpunt bekeken, om getekende tekst: nu eens woorden, benamingen, dan beschrijvingen. Hoe dan ook, het resultaat is steeds duidelijk een te kening. En ze maakt deel uit van een reeks gebundeld tot een boek, of ze is gestapeld, het boek gecomprimeerd tot één enkele bladzijde, één teken blad, maar met alles uit zo’n reeks erin vervat. In de tekening laat zich soms een hoofd, een oog, een torso ontwaren, met in andere zonder duidelijke visuele referentie, een dynamiek: een soort Toine Horvers uit Names: sections of the head, boek, coronal sections 2008 – 2009, grafiet op Japans papier 40 x 40 cm
concentrische kracht, een dichtheid of diepte door de grote opeenhoping van zwart met potloden teweeggebracht. Immers veel staat over elkaar heen geschreven om meestal aan de randen uit te rafelen. En daar kunnen we woor den ontcijferen, zijn ze nog leesbaar: medische benamingen in het Latijn. Dat zijn het overal, zijn het allemaal: op de juiste plek, in de juiste richting, volgens de juiste afmetingen. Ze horen oorspronkelijk bij medische afbeeldin gen van dunne opeenvolgende plakjes doorsneden van het hoofd, het oog, het oor, waarbij ieder waar te nemen onderdeel zijn aanduiding kreeg. En omdat de aanvankelijke doorsneden op Toine Horvers Names: Sections of the head, sagittal sections, 1996, grafiet op papier, 50 x 65 cm
drie manieren worden gepresenteerd – axiaal, sagittaal, coronaal – zal ook de kunstenaar ze tekenend, drie keer hernemen. Daarbij wordt het voorhan den zijnd medisch beeldmateriaal als een landkaart benaderd, de benamin gen in de ‘plattegrond’ zelf opgetekend, ingeschreven – terwijl in de handboe ken alle tekst in de marge staat om met een lijn naar de specifieke plek in de afbeelding te verwijzen. Waar een grote hoeveelheid aan be standdelen samenkomt, staan hun be namingen over elkaar heen geschreven. Hiermee tonen de tekening de com plexiteit van dat menselijk lichaams deel en knooppunten waar activiteiten en functies samen komen. Daar vormt zich een grote dicht heid aan woorden terwijl de taal er haar greep verliest: de woorden verdringen en overlappen elkaar, ze gaan in elkaar over, lossen in elkaar op: onmogelijk wordt wat eerst te zeg gen. En dit terwijl waar losse woorden voorkomen – aan de genoemde rafelige randen waar anatomisch weinig te be leven valt –, de taal in haar eenduidig heid en duidelijkheid heerst. Dergelijke intense omgang met de taal zorgt voor een ontwikkeling in het oeuvre van Toine Horvers. Hij maakt zelfportretten door zijn gelaat of zijn
borst in de spiegel nauwlettend te bekijken in confrontatie met wat ermee gebeurt – bijvoorbeeld met het licht dat er op valt, of bij het in- en uitademen. Op een bandje spreekt hij zijn obser vaties in om deze tekst vervolgens ‘uit te tekenen’, dit wil zeggen als tekening op te schrijven overeenkomstig die plekken van het lichaam waarover het gaat. Aldus iedere plek van zijn gelaat of borst aftastend, vormt zich een zelfportret. In het artistieke proces is niet alleen het geschreven, opgetekende woord belangrijk. Ook het gesproken woord doet mee! Terwijl hij ze tekent, spreekt hij ze uit: als een soort mantra, of eer der nog als woorden bij wijze van conse cratie. Dit creëert niet alleen een sfeer in het atelier waar Toine Horvers met zijn monnikwerk bezig is, het bezorgt de tekeningen een voelbare spiritu ele geladenheid. Dit alles vindt zijn bekrachtiging in een gevoerde getal lensymboliek. Zoals gezegd worden sommige tekeningen vanuit een andere gezichtshoek hernomen, of soms in een andere taal – waarbij de getallen drie en twaalf in het oog springen. Zo is de cirkel rond: er ligt wel degelijk een nauwgezet patroon aan de basis van deze tekenkunst.
De tentoonstellingen in de Galerij zijn een samenwerkingsproject tussen de Universiteitsbibliotheek en de Commissie Beeldende Kunst, waarbij de kunst die wordt getoond aan boeken refereert. Voor meer informatie: www.umcn.nl/OverUMCstRadboud/Beeldendekunst; www.ru.nl/ubn
OMLOOP BIJ BIBLIOTHEEK MEDISCHE WETENSCHAPPEN
LIQUE SCHOOT van 9 juni tot 4 september 2011 Sinds oktober 2003 legt Lique Schoot een fotografisch dagboek aan: iedere dag maakt zij een foto van zichzelf. Zo schiet ze jaar na jaar, met een compact kleinbeeld camera, elke maand een rolletje van 36 kleurfoto’s bijna vol – steeds, naargelang de maand, vijf of zes mogelijkheden onbenut latend. De foto’s laat ze ontwikkelen, afdrukken en digitaliseren om vervolgens zelf de kleuren te neutraliseren en enkel zwart-wit beeld met specifieke tinten en nuances over te houden. Deze foto’s bewerkt ze verder digitaal om uiteindelijk een selectie te maken van beelden die ze als basis voor haar schilderijen gebruikt – nu eens de achter grond egaliserend, elders hem uitdruk kelijk aanwezig latend. Soms brengt ze opnieuw kleur binnen, soms houdt ze het bij zwart-wit doeken die op het eerste gezicht op foto’s lijken. Hun formaat kan sterk wisselen, maar als het een reeks betreft wordt hun be schilderd oppervlak zorgvuldig bere kend. Met dergelijk uit de hand lopend dagboek, is en blijft het onderwerp Lique Schoot Zelfportret 08 07 12 – 2009 olieverf op doek 50 x 40 cm
steeds haarzelf: zelfportretten. Zelfportretten, dagboek. Het zijn en blijven complexe constructies dicht bij hun maker. En de vraag voor wie ze uiteindelijk zijn be stemd, dringt zich op. Is iemand op zoek naar zichzelf, wil zij zich laten zien en aan anderen kenbaar maken, en zoja, onmogelijk om alles mee te delen, in welke mate stuurt de persoon in kwestie het van zichzelf opgehangen beeld? Maar is dergelijk beeld te beheersen, laat het zich stu ren? Spelen aan de kant van de kunste naar onbewuste factoren en verkeerde Lique Schoot Zelfportret 06 11 23 – 2011 giclee print op hot press papier 60 x 40 cm
inschattingen, de ‘ontvanger’ behoudt steeds een marge van interpretatie. Het werk van Lique Schoot begeeft zich in dergelijk complex veld, op getrapte wijze. De foto die ze neemt is nauwe lijks voorgeprogrammeerd: iedere dag doet zich een situatie, of eerder een moment voor om zich op foto vast te leggen, zonder dat daar een herkenbaar patroon in steekt – hoewel uiteindelijk reeksen zichtbaar worden, al is het alleen maar omdat ze bijvoorbeeld iedere dag haar toilet maakt of gaat rusten. De foto’s, eens gedigitaliseerd, worden zoals gezegd, bewerkt. Zo treedt de kunstenaar haarzelf en haar beeld bewust tegemoet om ingrepen te plegen op de emotie die er te zien is of de stemming waarin ze verkeert, op het licht dat haar beschijnt en de schaduw die ontstaat, op de omgeving waarin ze zich fotografeerde. Het medium fotografie, met zijn eigenheden en mogelijkheden, stuurt het beeld in een
bepaalde richting. En als het resultaat voldoende interessant is om artistiek op voort te borduren, schildert ze het. Waar foto’s bewerken zijn eigen logica had, treedt thans het specifieke van de schilderkunst in werking. Opvallend is dat Lique Schoot hierbij soms zeer dicht bij het fotografisch beeld tracht te blijven – zodat het pas bij een zorg vuldig kijken een geschilderd doek zal blijken. Niet alleen exploreert ze aldus artistiek het onderscheid tussen foto en schilderij, tegelijk bespeelt ze niet zonder glimlach, bijna spottend maar steeds schrander, de verwarring rond het kenbaar maken, het in een zelfpor tret laten zien van zichzelf. Via het zelfportret, eraan voorbij, begeeft het werk zich in authentieke kunst – met een parafrasering van James Joyce passend te omschrijven als ‘Een portret van de kunstenaar als vrouw’. Aan de hand van het steeds herhaald eigen portret én de tijd iedere dag één moment stilzettend, én de tijd in zijn voortschrijden vorm gevend, staat de kijker voor een reeks portret ten die als herinneringen in en door de tijd ten opzichte van hun oorsprong vervaagd en vervormd zijn geraakt. Hierin ontwikkelt de kunstenaar zich, wordt ze vaardiger, technisch beter en gaat ze subtieler tewerk, om steeds weer variaties te maken en meer nuan ces in te brengen. Dit proces is recen telijk verrijkt met de selectie van een aantal foto’s die na enige bewerking zo ‘gaaf’ werden dat ze artistiek gezien geen verdere laag hoeven en als foto, op bijzondere wijze afgedrukt, direct in Lique Schoots openbaar oeuvre zijn opgenomen.
Maandag 4 juli 2011 om 19.30 uur in Huygensgebouw
PRESENTATIE EDITH DEKYNDT – kunst en wetenschap – als afronding van haar Artist In Residence Besiendershuis Na de verwelkoming door Henk Beer ten, wethouder Gemeente Nijmegen, doet Edith Dekyndt verslag van haar bevindingen tijdens haar verblijf aan de Universiteit en binnen het UMC, en instituten als het FC Donderscentrum. De artistieke perspectieven die exacte wetenschappen en hersenonderzoek voor haar verdere oeuvre bieden,
komen aan bod. Van hun kant reflec teren wetenschappers en studenten op kunst waar deze hun eigen onderzoek raakt. De meeste uiteenzettingen gebeuren in het Nederlands, terwijl Edith Dekyndt in het Engels zal spreken. Tevens zijn enkele kunstvideo’s van Edith Dekyndt te zien.
Gemeente Nijmegen / AIR Besiendershuis, en CBK Radboud Universiteit & UMC St Radboud samen met Institute for Science, Innovation & Society – Centre for Society and Genomics. Het concrete programma is te vinden op www.airbesiendershuis.nl en www.umcnn.nl/OverUMCstRadboud/Beeldendekunst
LOCATIES LET OP: in de vakantieperiode is het raadzaam via algemene telefoonnummer Radboud Universiteit en UMC St Radboud 024-361 11 11 te informeren of de betreffende tentoonstellingsruimtes open zijn.
n Radboud Ziekenhuis Zuidcorridor, eerste verdieping Geert Grooteplein 10
n Aula Omloop, eerste verdieping Comeniuslaan 2
Dagelijks toegankelijk van 8.30 tot 19.00 uur
Open op werkdagen van 9.00 tot 17.00 uur
n Onderwijscentrum Medische Wetenschappen - Omloop, bij Biblio theek Medische Wetenschappen Geert Grooteplein 15
n Universiteitsbibliotheek Galerij, eerste verdieping Erasmuslaan 36 Open van 9.00 tot 21.00 uur
Open op werkdagen van 8.30 tot 19.00 uur
Tentoonstellingen Radboud Universiteit & UMC St Radboud – jaargang 3 – nummer 4 Uitgave Commissie Beeldende Kunst Radboud Universiteit & UMC St Radboud Samengesteld door Daan Van Speybroeck, kunstcoördinator – postbus 9103, 6500 HD Nijmegen E-mail:
[email protected] – www.umcn.nl/OverUMCstRadboud » rubriek Beeldende Kunst
