ourant NAJAAR... (c) Liberaal Archief - Kramersplein Gent VAN DE LIBERALE BONDEN VAN GEPENSIONEERDEN WIND EN WOLKEN

ourant DRIEMAANDELIJKS

TIJDSCHRIFT

VAN DE LIBERALE BONDEN VAN GEPENSIONEERDEN

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

[uli

>

augustus·

Redaktie

september

: Livornostraat

'90

Prijs/nummer:

25, 1050 Brussel

-

45 fr. - Abonnement: 02-538 59 05

150 fr.

Afgiftekantoor

v. z. w. Lib. Bond.

Gep.

Brussel 5

ISSN 0773-3062

NAJAAR ...

Wie nooit in de wolken heeft gekeken, Wie nooit in het gras lag alleen met de wolken, de stille, de verre hoog over zich heen;

WIND EN WOLKEN

Wie nooit heeft gezien naar hun grote vaart, nooit in hun smetteloos wit heeft gestaard, nooit heeft gevolgd hoe de wind hen joeg, nooit naar hun grootse wegen vroeg, die weet het niet, hoe klein hij is, en hoe blauw de wijde hemel is.

Meia Kaas

·Sprekers hoek

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

door Claude MISSIAEN

2

VERLIES, ROUW EN OMGANG

MET ROUW (deel 2)

In de vorige Courant had Claude MISSlAEN, psychotherapeut en klinisch bioloog het over de factoren die een rol spelen bij verliesverwerking en had hij het in het bi jzonder over het rouwproces na het verl ies van een gel iefde door de dood. Hij behandelde ondermeer de fase van de ontkenning, de desorganisatie en reorganisatie. Nu heeft hij het over het omgaan met verdriet en rouwen en « pathologische» rouw noemt.

wat men

«

normaal»

Omgaan met verdriet en rouw

kan de rouwende aanspreken?

De rouwende ziet zichzelf bij een ingrijpend ver Iies geconfronteerd met een zware opdracht. Zo zijn er 4 rouwtaken :

De eerste en meest voor de hand liggende bron van wijsheid vindt de rouwende bij zichzelf. Gezien de verregaande vervreemding (zie Courant nr. 2, jrg. 8) van inherente levensprocessen zoals dood en rouwen, is men vaak geneigd om snel zijn toevlucht te zoeken tot oplossingen die veraf staan van de « innerlijke bron» (rationaliseren, zich sterk houden, med icatie ... ). Nochtans is het uidrukking geven aan de vaak tegenstrijdige en/of beangstigende gevoelens rond het geleden verlies een onontbeerlijke voorwaarde voor het doorlopen van een « gezond» rouwproces.

1. het accepteren van de realiteit van het verl ies; 2. het ervaren van de pijn van rouw; 3. het aanpassen aan een omgeving waar de overledene afwezig is en; 4. het terugtrekken van de emotionele energie die gericht was op de overledene en die opnieuw investeren in andere relaties. Andere auteurs onderscheiden eveneens een viertal opgaven voor de rouwende, waarbij de klemtoon eerder ligt op het beschermen van zichzelf en op het beperken van de schade: 1. de mate van emotionele ontreddering binnen draaglijke grenzen houden, 2. zelfrespect of zelfwaardering handhaven, 3. het eigen netwerk van interpersoonlijke relaties zoveel mogelijk in stand houden, 4. zich op de omstandigheden van de nieuwe levenssituatie zo goed mogelijk instellen.

Rouwen in de zin van expressie van (pijnlijke) ge,voelens, in het bijzijn van een vertrouwd iemand, is een heilzaam gebeuren, ondanks het taboe dat er in onze maatschappij op rust. In de meeste rouwliteratuur vinden we de opvatting terug dat het uiten van emoties na een verlies een vereiste is voor de verwerking ervan: griefwork of rouwarbeid moet verricht worden. Het is precies deze obligate rouwarbeid die het rouwproces een dimensie van « groei naar een vollediger en rijker persoon» meegeeft.

Laten we eens van naderbij bekijken hoe de rouwende zich door deze taken heen kar loodsen. Welke hulpbronnen

Het cliché dat « de tijd alle wonden heelt» vindt bij rouwonderzoekers bijzonder weinig bijval. « De tijd doet niets

voor iemand, al heeft hij de schijn mee omdat de dagen en maanden zich aaneenrijgen na toen. Het verwerken van rouw is geen passief gebeuren, waarin de tijd de baas is ». Bij andere auteurs lezen we het volgende omtrent de heftigheid van sommige rouwgevoelens : « Bij sommige mensen doet zich zo'n ontlading niet voor, zij exploderen niet, maar imploderen, de opgekropte emoties slaan naar binnen en maken hen inwendig, psychisch of lichamelijk, ziek ». Dergelijke stelling lijkt mij niet zomaar generaliseerbaar voor alle rouwenden. Toch zijn er inderdaad aanwijzingen (Freud verwees hier al naar) dat nietuitgedrukte, « verdrongen» gevoelens hun eigen weg verder zoeken. Heel wat mensen voelen zich in deze pijnlijke rouwperiode gesteund door de religie. Zo wordt er in dit verband benadrukt dat men niet kan spreken over gezonde en ongezonde religiositeit, maar over gezonde en ongezonde persoonlijkheden die op hun eigen wijze gebruik en misbruik maken van het traditionele religieuze domein. Zo kan de religie in het rouwproces fungeren als afweermechanisme, als vertrooster of als levensdomein waar innerlijke strijd tot loutering kan leiden. Ook literatuur blijkt een krachtig medicijn te kunnen vormen voor de rouwende. De kracht van de literatuur schuilt vooral in het herkennings- en identificatieproces dat zich bij de lezer kan afspelen wanneer hij een gedichtenbundel, een roman of een wetenschappelijk werk ter hand neemt. Bovendien kan literatuur een geruststellend effect hebben, wanneer de rouwende vaststelt dat heel wat beangstigende verschijnselen [« ik word gek ». ik

ben

woedend

man

op

mijn

tot een normaal

gezond

rouwproces.

Toch ben

mening

dat deze bibliotherapie

zijn

)

waarde

andere

heeft

als

het rouwproces,

overleden

behoren

» ...

en

vinden:

een soldaat

vooral

te velde

», slachtoffers

bij

scheepsrampen. fase

van rouw.

lener een mogelijk wanneer

bron van hulp zijn,

de nabestaande

meer alleen

rapie poogt tegemoet gelopen nen).

te komen aan die vast-

logische

ons bij

alle

den ingedrukt

rouwproces

blijk

van

medeleven

Onderzoekers

te

die

culturen

laten

kijkt men argwavan

in Iran

ket pathologische

(89). En een met haar

verbranden,

zal in het eti-

rouw meekrijgen,

het in andere

culturen

of zelfs als fatsoenlijk

beschouwd

te trekken.

verscheidenheid

ter-

als normaal

van de normaliteit

niet eenvoudig

culturele

van de Ayatholla

ongetwijfeld

wordt. zijn dus

Los van de

bestaat er ook

1) vrijwel

cieze definiëring logische

omtrent

van het begrip

patho-

» op. Men geraakt

a.h.w.

een

geworden.

gehaalde

verdriet

kan zich manifesaan-

blijvend

of

ontkenningsfase

de bijhorende

radeloosheid.

ont-

weren sociale len.

het bij 1

gevolgen

vrouw

anders

Het

nooit

zich alsof

he~l'het

en begraven

Men

gedoe

een onbekende

extreme

vorm

van wordt

gedraagt

rond sterven geldt;

is een negatie van derecliteit, meest

leven

van

gedu-

voert?

Een juiste beoordeling

hier zeer moeilijk

Het meest verantwoorde

lijkt

mij datgene

is

de rou-

aan bod komt:

in

lijdt hij of zij zelf onder de aanvoortdurende

rouwsymptomen

(( eigenaardige»

als « normaal»

lies kan accepteren engageert.

?

rouwreacties

beschouwd daarmee m.a.w.

heeft

rouwproces,

de weduw-

kunnen

maar

een blijvende

in de vorm

wor-

het ver-

en zich in het leven

Wanneer

herinnering

loslaten

haar

in zijn

plaats toebe-

van een kus op haar

dan is dit m.i.

een heel normale

zaak.

er

die in zijn

leidt

tot

een

Het pathologisch nisatiefase uitvoerig

beschreven.

in de reorga-

van

staat bleken

het minst

In dit verband

wij-

erop dat het rouwproces

nooit eindigt. offers

verloop

is in de literatuur

zen sommigen

Ze refereren

naar slacht-

concentratiekampen een voortreffelijke

aanpassing ogenschijnlijk

ties.

vergroten

het

een symptoom

van hun eeuwigdurende

van

rouw vertonen

om zich daarna

situaties

risico van dit niet op gang

komen

te realiseren

die

toevallige

in

sociale

en hallucina-

ontkenning

van rouwprocessen

(de

nadeel

proces.

van deze aanpak

is het

van het unieke van een rouw-

Ieder rouwverhaal

wat

Het

zeer

bevat,

naast

kenmerken,

ook

individuele

emotionele

en verwerkingspogingen.

Tot slot, een Indische met

rouw

moet meemaken

lijken

met

worden.

in kokend

zijn,

rou-

water

gegooid ben je na

hard en koud en stijf.

een aardappel

wordt

en kneedbaar

en aardappel

over het een

kun je verge-

Als je een ei bent,

zo'n beproeving Maar

wijsheid : « Wat

van.

er zacht en Wat wil

je

of een ei ? »

Referenties

criterium

te zijn waarin

zelf maximaal

Bepaalde

het groeperen

en ook niet erg zin-

vol.

hoeverre

het

oude»

gemeenschappe-

gemeenschappelijke heel

van «

en componentenmodellen).

donzig

de foto van zijn overleden

zoent?

wende

van de

die na vele jaren nog steeds

elke morgen vrouw

Wat te denken

het verloop in de tijd (de

of door

lijke elementen taken-

wende

nog elke dag met hem een

gesprekje

fasenmodellen)

omgaan

de bejaarde

van de dood,

Bepaalde

om orde te scheppen

door

componenten

meespe-

met waanvoorstellingen

psychotische

in de chaos

com-

Rouwonderzoekers

en

Er is een masontkenning

rouwproces

ingezet.

be-

die vijf jaar na de dood van haar

weduwnaar

deelt

iemand

betreft.

anderen

van het verlies

te denken

echtgenoot

foto,

alsof de dood van de geliefde

en permanente

vele

2 jaar voor

de psychologische

het hele verdere

situatie?

is een uitermate

gebeuren.

wegvallen

in feite nooit helemaal

omdat

Wat

à

rouwproces,

dat rouw

rende

en

en flink,

m.a.w.

Het rouwproces

grootste

tijdsduur

ook heel wat gehakketak;

een normaal

is

automatisme

houden

zich stoer

verbijstering

Men gedraagt

het

ontstaat

in een shock-

niet uit het

verdriet,

Over de precieze

naar zijn vrouw

rouwfasen.

verlies.

reactie of om een nor-

van de belangrijkste

« chronic

auteurs

kunnen

rouw.

Pathologisch

een

een pre-

teren in elk van de drie hierboven

sieve

».

kan ook ver-

Er treedt

den als de rouwende

breekt

zeker

« breakdown

terugkerende

wezige,

het korps van rouwonderzoekers

heel wat onenigheid

steeds

overgaat,

massa-tafe-

tegelijk

man wil

onze samenleving

De grenzen

oosterse

gebruikelijk

in juni

die zichzelf

overleden

zeer

we maar aan de « waan-

relen na het overlijden

Khomeini

In

verdriet

in sommige

en « hysterische»

weduwe

heel

cultuur

die

zijn (Denken

mourning is

de publiekelijke,

worden.

be-

gaat het hier om

Besluit

zien.

doen een poging

lengd

een

om een

(zie ook

aan

na een overlijden

zinnige»

een pathologische

tot een of andere

en normen.

uitbarstingen

en wanhoop

reikt is, of niet. M.a.w.

male reactie op een abnormale

zijn het in vrij grote mate in fase

naar

Ook hier stelt zich de

leidt

gesitueerd

onderhevig

nend aan tegen

emotionele

concentratiekamp.

ning

invloeden

onze westerse

In de

Men gaat

zeer snel weer de oude taken opnemen, zich generen

Hij had als kind

wegvoeren

vraag of de grens van de pathologie

de kop wor-

of verdrongen.

zien

proces te situeren

fenomenen

wat culturele

het

massaal

ouders

hoogge-

er een goederen-

dendert.

delicate

op de as normaal-abnormaal

binnen

duur

rouw.

worden

wijl

de

Ook hier kunnen alle sympto-

men van verdriet

De fase van desorganisatie

Zoals

zijn

: een

barst op het perron

uit wanneer

voorbij

en patho-

Normale en pathologisch rouw

het

in

trein

plex

het

tussen normale

en

Voorbeeld

ambtenaar

in tranen

« ergens

van vliegtuig-

herstellen. plaatste

over eens dat dit soort massieve ontken-

zijn (of er nooit zijn aan begon-

Dit brengt

sneuvelt

stoornissen

zodat omstaanders

De psychothe-

die in hun rouwproces

onderscheid

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

het leven niet

kan dragen.

rouwenden

hulpver-

er

kan plaats-

In de <;!esorganisatie-

kunnen

optreden. Tenslotte kan een professionele

wanneer

of crematie

ik van

aanvulling

benaderingswijzen

namelijk

geen begrafenis

maar door een gebeurtenis terug te

BERGER, W.J., De rol ven de religie bij verdriet en verliesverwerking, in Glll, K./DIEKSTRA, R.F.W., red., o.c., pp. 177-188. BRUGGEMAN, P., Gebroken verhaal, Als je hel sterven wilt doorleven, Tielt, lonnoo, 1987. DE TEMPE, J., Rouwen, rouwtheorie en rouwlheropie, in VAN OER HART e.o., Afscheid nemen, Afscheidsrituelen in psychotherapie, lisse, Swels & Zeitlinger, 1987, pp. 199-223. DIEKSTRA, R.F.W., Psychologische aspecten van verliesverwerking en rouw, in Glll, K.lDIEKSTRA, R.F.W. red., o.c., pp. 22-42. Glll, K./DIEKSTRA, R.F.W. red., Verdriet, verliesverwerking en gezondheid, Scholen, Westland, 1988. KEIRSE, M e.o., lijden - sterven - rouwen in onze samenleving, besleladres : IPSOC, Korlrijk, 1988. KUBlER-ROSS, E., lessen voor levenden, gesprekken met stervenden, Schoten, Westland, 1969. lINOEMANN, E., Symptomatology and management of acute grief, in: Americon Journalof Psychiatry, 1944, vol. 101, pp. 141-148. MUSAPH, H. en MAOZ, B. Over pathologische rouw in onze dogen, in Glll, K./DIEKSTRA, R.F,W. red., o.c., pp. 63-73. O'CONNOR, N., loslaten met liefde, Over het rouwproces en het verwerken ven verdriet, Katwijk, Servfr. 1986. POLET,A., Verder, over rouw no suïcide, Leuven, Acco. 1989. SABBE, B., voordracht over verliesverwerking en rouwtbereple, november '88. THIJS, 0., Het jaar nul. leven met de dood van een kind. Kampen, tortvtère & voorhoeve. 1987. VAN DER HART, e.a., Afscheid nemen, Afscheidsrituelen in psychotherapie, lisse, Swets & Zeitlinger, 1987. VAN REE, F., Reactieve depressies en rouwproces, in Tijdschrifl voor Psycholheropie, Joorgong 4,1987/8, pp. 127-137. VAN RIJSDIJK, M., liever geen bezoek, geen bloemen ... moor daarna? Kampen, Kok, 1977. VAN UDEN, M., Rouw, religie en ritueel, Schoten, Westland, 1988. VAN WIECHEN, R.J,M.P., lileroluur als medicijn, in Glll, K.lDIEKSTRA, R.F.W. red., o.c., pp. 210·218. VlORST, J., Noodzakelijk verlies. Oe liefdes, illusies, afhankelijkheid en irreële verwachtingen die wij allen moeten opgeven om te kunnen groeien. Schoten, Westland, 1987. WORDEN, J.W., Grief Counseling ond grief therapie. Springer Publishing Compony, New Vork, 1982.

voor-een recente en uitgebreide literatuurlijst rond verdriet en rouw verwijs ik noor A. POlET en K. Glll en R.F.W. DIEKS· TRA, beide hierboven geciteerd.

3

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

neren» slaat op de samenwerking van een reeks kennisfuncties, waaronder perceptie, aandacht, geheugen en denken. Het is de goede of minder goede samenwerking van de functies die bij mensen de graad van intellectuele autonomie bepaalt. Na een korte beschrijving van de psychische functies besprak hij de invloed die ze ondergaan bij het verouderen. Eerder dan bij de leeftijd zelf, moet het slecht functioneren van de kennisfuncties gezocht worden bi j het verkeerde onderhoud ervan. Hij belichtte zijn reactiveringsprogramma's van waaruit hij enkele praktische raadgevingen gaf omtrent de preventie van de werking van kennisfuncties.

" Een zicht op Oud Montreol oon de St. iourent " (Foto Guido Verbrugghe)

FIAPACONGRES

«AUTONOMIE»

1990 - MONTREAL

IN HET BRANDPUNT

Het achtste internationaal FIAPAcongres stond dit jaar volledig in het teken van de autonomie van de oudere mens i n de moderne maatschappi j. Tijdens de cessi e gegeven door het wetenschappelijk komitee van FIAPA werd bijzonder veel aandacht besteed aan de analyse van de verscheidene domeinen van de menselijke autonomie. De lichamelijke autonomie werd door verscheidene gastsprekers behandeld. Specialisten op dit terrein belichtten de verschillende programma's die de motorische en zintuiglijke autonomie activeren.

In Canada staat men met de lichamelijke fitness heel wat verder dan in onze West-Europese landen. Dr leblanc van het Instituut voor Cardio-vasculaire preventie van de Universiteit van Montreal gaf daaromtrent een bijzonder knappe uiteenzetting. In dit instituut wordt een wetenschappel i jk onderzoeksproject gekoppeld aan motorische reactivering. Sportieve en recreatieve infrastructuren worden in Canada opengesteld voor dergelijke activiteiten. Bewegingsactiviteiten beslaan alzo het grootste gedeelte van het activiteitenpakket van afdelingen voor gepensioneerden. Dr leblanc spoorde de deelnemers aan om met hun politieke mandatarissen de rekening te maken van de winst die de preventieve programma's met der tijd voor de staats4

De deelnemers kregen na deze uiteenzettingen ruimschoots de kans om aan de onderscheiden sprekers vragen te stellen. AI met al, een leerrijke publieke bijeenkomst waarin wetenschappers en niet gespecialiseerd publiek zich op constructieve wijze met mekaar onderhielden. Drs Jan BARNHARDT (FIAPA Nederland)

kas opbrengen. Het belangrijkste vond ze tenslotte de winst· aan mooie, actieve en participerende ouderen. Professor Busuttil van het Internationaalinstituut voor Gerontologie van de Verenigde N~ties, demistifieerde de verkeerde opvattingen omtrent ouder worden en geheugenverlies. Hij schetste de biologische achtergrond van de geheugenwerking en belichtte van daaruit de moeilijkheden bij het diagnostiseren van dementie. Volgens spreker bestaat op dat gebied heel wat verwarring. Een symptoom geldt nooit als diagnose. Dementie wordt gekenmerkt door een reeks van symptomen. Maar opgelet! Ook dan nog is verwarring mogelijk. Zo worden sommige mensen geduid als dement, maar lijden infeite aan psychische desengagering ! Deze mensen kunnen via goede begeleiding hun autonomie herwinnen. In een moderne wereld van haast, spoed, eenzaamheid en hyperactiviteit moeten we oog hebben en vooral vechten voor autonomie tot op hoge leeftijd. Tenslotte belichtte Guido Verbrugghe het belang van de intellectuele autonomie. Hij onderlijnde de onduidelijkheid die bestaat omtrent het woord « intelligentie ». Als prakticus van de cognitieve reactivering trok hij de aandacht van de deelnemers op het feit dat « autonoom intellectueel functio-

VORMINGSCURSUS ANTWERPEN Het wagenpark neemt in België jaarlijks toe, wat o.a. merkbaar is aan de dagelijkse file-ellende op de diverse autowegen. De enorme uitbreiding van het aantal wagens zorgt meteen ook voor een grotere stress bi j de bestuurders en drijft het aantal gevaarsituaties gevoelig op : de balans van verkeersdoden- en gekwetsten is daar de droevige getuige van. De ouder wordende mens wordt uiteraard ook met dit fenomeen geconfronteerd en moet zich aan de snel wijzigende toestand aanpassen. Het is van groot belang dat de 60-plussers zich van hun mogelijkheden bewust zijn, zich niet onderschatten, maar zich ook niet hoogmoedig gedragen. Tips en richtlijnen om zich optimaal te verplaatsen als voetganger, fietser, bromfietser en automobilist zijn dan ook handig om weten. Dr. Meeus gaf op 10 juli, in zaal « De Meirminne ». Lange Nieuwstraat 109 te Antwerpen, een uiteenzetting met als thema « DE BEJAARDE, EEN RISICO IN HET VERKEER? »

ZELFREDZAAMHEID Zoals u wellicht weet, richten de Liberale Bonden van Gepensioneerden, cursussen « zelfredzaamheid» in. In vroegere edities van de Courant werden reeds verschillende verslagen daarover verstrekt.

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

Deze cursussen hebben tot doel, behoudens het bijbrengen van praktische en theoretische kennis, de gepensioneerde en in het bijzonder de alleenstaande gepensioneerde zolang mogelijk in het eigen milieu te laten leven, dit zonder hulp van derden.

Onafhankelijkheid is immers te verkiezen boven afhankelijkheid, hoe goed ook de bedoeling van de hulpverlener(s) moge zijn. Inderdaad,

" De voltollige

den verricht onkundig).

(en

blijft

de

Op deze traditionele regel gelukkiglijk uitzonderingen.

kookploeg

uit Vilvoorde"

enz.) en leren de vrouwen een aantal klusjes opknappen (electriciteit, hout, loodgietwerk, enz.). De cursussen richten zich daarbij uitsluitend tot hetzij mannen of vrouwen. Op die wijze wordt « het zelf doen » principe tenvolle benadrukt en wordt vermeden dat het traditionele rollenpatroon zich spontaan zou manifesteren.

vrouw

zijn

er

Dus bij het wegvallen van de partner ontstaan situaties die vaak hulp van derden (familie, vrienden of buren) vereisen.' Deze hulpverlening kan tot allerlei spanningen leiden en creëert hoe dan ook afhankelijkheid.

Dus twee soorten cursussen die in afzonder Ii j ke dag- of nam iddagprogram ma's worden gegeven of in reeksen in de eigen lokale afdeling.

Nochtans stelt men vast dat die hulp

ü

De voorbereiding

Deze cursussen vragen een minimale infrastructu ur en worden zo goedkoop mogelijk gehouden.

... " (Foto P.O.R.)

als men alleen komt te vallen, hetzij de man of de vrouw, ontstaan vaak situaties waarbij praktische hulp van derden nodig wordt. Bij de man is het vaak voor het bereiden van de eigen maaltijd en bij de vrouw voor het verrichten van allerlei « klusjes» in het huishouden. Ons traditioneel rolpatroon is hiervan de oorzaak. Meestal is het de vrouw die kookt (en blijft de man onkundig op dit vlak) en is het de man die de klusjes in het huishou-

(Foto P.O.R.)

Mocht u belangstelling betonen, dan kunt u steeds informatie krijgen bij de L.B.G. of vraag het eens aan een aantal oud-cursisten. " Geduldig

in de ri] .. " (Foto P.O.R.)

P.D.R. infeite niet nodig is of althans dat slechts tijdelijk hulp dient geboden te worden. Om dit te realiseren moeten we uiteraard leren onszelf te behelpen. Vandaar dus cursussen « zelfredzaamheid ».

u

De lootste hond ... " (Foto P.O.R.)

Via praktische demonstratie, maar vooral met de nadruk op het « zelf doen », leren de mannen koken (bakken, braden, sausen maken,

"Ook

eens bediend ... " (Foto P.O.R.)

5

BEJAARDENWELZIJN

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

Op alle programma's van de politieke partijen staat het bejaardenwelzijn ingeschreven. Maar, wordt dit begrip in werkelijkheid wel ernstig toegepast? Ik betwijfel het. Wij, residenten van een rust- en verzorgingstehuis, voelen dit maar al te best en denken dat er meer een politiek wordt toegepast van bejaarden-uitpersing. Inderdaad: sinds 1987 tot en met heden 1990 zijn onze verblijfkosten per dag opgevoerd voor een gezin van 1.840 fr. naar 2.170 fr. dus met een verhoging van 330 fr. of 17,935 % afgerond bijna 18 %. Dit hebben wij te danken aan de heren ministers Ph. Maystadt (P.S.e.) en W. Claes (S.P.) en wat is de mening van de ministers voor pensioenen en financiën ? Zij hebben de bedienden in diezelfde periode gul bedacht met een verhoging van (slechts) ongeveer 6 %. Dit maakt eventjes een verschil van 12 %. Is dat nog zorgen voor bejaardenwelzijn, heren ministers? leder van ons kan voor zichzelf zijn eigen geval berekenen naar gelang zijn statuut van bediende, zelfstandige, staatsambtenaar of -beamte, en hun toestand van alleenstaande of gezin. Maar alle mogelijke berekeningen wijzen erop dat wij uitgeperst worden als citroenen. Maar wat is de oorzaak van deze kostenverhoging; waar zitten de verantwoordelijken van deze toestand? De schuldigen zijn de ministers voor « Gezondheidszorg» die een discriminatiepolitiek toepassen in ver-

Waarde Redactie

band met de R.V. T.-bedden, en aansprakelijk zijn voor de hoger vermelde verhoging. Inderdaad: voor wie in een erkend R.V. T.-bed terecht komt, betaalt het ziekenfonds aan de rust- en verzorgingstehuizen een bedrag van 1.153 fr. per dag; voor wie in een niet erkend R.V. T. -bed terecht komt, betaalt het ziekenfonds 344 fr. per dag indien vier verpleegsters per dertig R.V.T.-bejaarden. Het verschil 809 fr. hoeven de bejaarden uit eigen zak te betalen. Bij nadere inlichtingen te hebben ingewonnen, moet er genoteerd worden dat in onze inrichting ongeveer zestig patiënten aanwezig zijn die normaal aanspraak kunnen maken op een erkend R.V. T.-bed. Op jaarbasis vertegenwoordigt dit verschil een som van: 809 fr. per dag x 60 patiënten x 365 dagen = 17.717.100 fr. of afgerond achttienmiljoen frank. Er bestaat werkelijk een sociale ongelijkheid waaraan paal en werk hoeft gesteld te worden. Maar wie kan ons helpen? Nogmaals die politiekers !? Wij hebben allen een loopbaan achter de rug en hebben gelukkiglijk ons best gedaan om een appeltje voor de dorst te vergaren, een hele boom vol van

die sappige appeltjes. Maar helaas, iedere maand moeten we een van die lekkere vruchtjes prijs geven en eens komt de dag dat onze reserveboom daar naakt zal staan met droge, krakende takken! En wat dan? Goede moed, beste residenten, dan kunnen we nog hulp inroepen van het O.e.M. W. op voorwaarde dat die dan nog centen hebben voor ons. Over geld gesproken, wat is daarvan de waarde? Toen ik twintig was verdiende ik als onderwijzer per maand 500 fr. of 16,6 fr. per dag. Nu vijfenzestig jaar later betaal ik voor mijn vrouwen mijzelf 2.170 fr. per dag aan verblijfkosten alhier. Als het voortgaat in dezelfde verhouding als tussen de periode 1987-1990 dan betalen wij in het jaar 2000 ongeveer 3.000 fr. per dag als gezin. Wie zijn de gelukkigen die dat nog zullen kunnen betalen: zij die niet hoeven te rekenen, namelijk de rijken. Laat ons in afwachting optimist blijven en van het leven genieten zoveel we kunnen en hopen dat we tegen het jaar 2000 reeds het tijdelijke met het eeuwige zullen verwisseld hebben. G. Baeten (Aartselaar)

RUSTOORDEN BEJAARDEN

ODE AAN

Een nationale overeenkomst werd bereikt met de rustoorden voor bejaarden voor de invoering van een forfaitaire tegemoetkoming voor de verpleegkundige zorgen. Het dagelijks forfait werd vastgelegd op : - 480 fr. : RVT bejaarden verblijvend in een erkende instelling; - 90 fr. : niet-RVT bejaarden verblijvend in een erkende instelling; - 68 fr. : niet-RVT bejaarden verblijvend in een niet erkende instelling. Voor de inrichtingen die niet toetreden tot de overeenkomsten werden deze bedragen met 25 % verminderd. Na goedkeuring door de minister werd deze regel i ng per 1.7.1990 van kracht. Bijgevolg is de terugbetaling van verpleegkundige zorgen in gemeenschappelijke verblijfplaatsen vanaf die dat u mafgeschaft.

Op 18 maart 1990, zou het koor van Gent acht jaar bestaan, Vijf dagen ervoor bent U van ons heengegaan. Uw levensloop schetsen, dat deed menige krant, Daarom willen we er iets aan toevoegen van onze kant. Van het koor in Kluisbergen en dit van Gent, Was U stichter en een zeer goede dirigent. Het was Uw leven, met ons hogerop te geraken, Uw inzet om van de koren iets goeds te maken. Lied na lied werd door Uw vinnige hand geschreven, En dan wisten we, voor ons was er steeds iets te beleven. Door de jaren heen hadden we succes en werden verwend, Daardoor werden we in ons land en erbuiten zeer bekend. Veel, ja veel te vroeg hebt U ons verlaten, Dat brengt in beide koren hiaten. Maar zo is nu eenmaal het leven, Men moet steeds kunnen nemen en geven, Op muzikaal gebied hebt U ons veel meegegeven, Roger, U blijft steeds in onze gedachten verder leven.

DE REDACTIE

6

ROGER BRACKE

L.B.G. koor

«

Morel leonard De Voorzorg» Gent

STICHTINGSVERGADERING VAN EEN NIEUWE LIBERALE BOND VAN GEPENSIONEERDEN TE AFFLIGEM

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

Een honderdtal belangstellenden werden in aanwezigheid van eregenodigden en vertegenwoordigers van het Verbond van Liberale Mutualiteiten, Mevr. Diane D'HAESELEERen de heer PESSEMIERKamiel, verwelkomd door Kantonnaal Voorzitter P.V.V. Asse, Paul DE PETTER,op de stichtingsvergadering van woensdag 27 maart l.I. van een Liberale Bond van Gepensioneerden te Affligem. In zijn toespraak vertolkte de heer De Petter de suggestie van zovelen om een nieuwe schakel te smeden aan de bestaande sterke P. V. V.-

" Gelukwensen

van mevr.

D'Haeseleer

••

DE LIBERALE BOND VAN GEPENSIONEERDEN VAN TEMSE IN HET KASTEEL « LA MOTTE-EN-GEE » TE TIHANGE Op 12 mei 1990 om 12.30 uur vertrokken 36 leden van de L.B.G.-Temse naar Tihonqe voor een verblijf van 6 dagen in het kasteel van « La Motte-en-Gée' ", met als gezelschap « Regen », Bij aankomst rond 15 uur in de zonneschijn, stond het personeel al klaar om onze valiezen naar onze kamers te brengen. Onze verrassing was

" Een honderdtal

belangstellenden

...••

associatie, de bloeiende Vrouwenvereniging en de groeiende Jong P.V.V.-afdeling. Hij verwees tevens naar het reële doel voor het oprichten van deze nieuwe vereniging: namelijk voor onze senioren een zinvolle en creatieve tijdsbesteding uit te bouwen. Ten slotte dankte hij de eregasten voor hun morele en daadwerkelijke steun. Mevr. Diane D'Haeseleer verheugde zich op de talrijke opkomst en schetste in een korte historiek wat de P.V.V. in het algemeen en sommige van onze liberale ministers in het bijzonder reeds hebben verwezenlijkt voor de gepensioneerden. Zij wenste de initiatiefnemers een verder groeiend succes. Na de koffiepauze werd de heer José MERTENSeenparig door de vergadering tot voorlopige voorzitter aangesteld. In zijn rede nam hij de taak op zich om het verdere

voorbereidend werk te voleindigen. Hij benadrukte dat de nieuwe bond voor elkeen openstaat en dat de geïnteresseerden zich kunnen laten inschrijven. Daarna werden alle aanwezigen vergast op een potje bloemen, geschonken door schepen Louis Warin.

groot, toen we merkten dat sedert ons laatste verblijf een ganse nieuwe vleugel met mooie slaapkamers was gemoderniseerd.

Een pluim voor de directeur, de heer Theys. Alles was prima kwa eten, verzorging, attenties zoals o.a. met moederkensdag toen elke dame een prachtige roos kreeg, een uitgebreid diner met als dessert een reuzetaart gedragen door twee tafelmeisjes.

Voor deze die kleine wandelingen maken ligt er rondom het kasteel een prachtig onderhouden park. Wandelaars van grote afstanden komen zeker aan hun trekken, want het verblijf ligt in een mooie streek, 90 m. boven de Meusevallei in een typisch Condroz landschap. Voor de leden die van rust houden, zijn er ligstoelen en een groot overdekt terras of een tuin. Wij hebben gehad.

er 6 dagen zonnig

P. De Petter (Affligem)

" Dhr. Mertens

en De Peller ••

En zo ging ons verlof verder, tot we op 18 mei allen met spijt van directeur tot kamermeisje afscheid namen. Een verblijf dat hartelijk aan te bevelen is voor alle L.B.G.Bonden. En we kunnen er bij zeggen: « Onze leden die er niet bij waren hadden ongelijk ».

weer

Het bestuur (Temse) 7

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

Er is de laatste tijd heel wat gebeurd in de landen van het Oostblok. Daardoor is een gemakkelijker communicatie tot stand gekomen. Specialisten uit allerlei disciplines kunnen nu meer vrijuit met collega's uit de Westerse landen in contact komen. Dit is ook voor de gerontologie waar. Behalve enkele spectaculaire initiatieven zoals bijv. de Aslantherapie, weten we nog heel weinig over hoe ver men in het Oostblok staat met de studie en de interventie op het vlak van het verouderen in het algemeen. Via het wetenschappelijk comité van de F.I.A.P.A. wordt het thans mogelijk om enkele markante figuren van de gerontologie aan ons lezerspubliek bekend te maken. Voor dit nummer hadden we een gesprek met Prof. Dr. Héléna SWARC, Pools gerontologe. Ze vertelde ons over haar bewogen leven, haar studie en publikaties.

IN GESPREK MET • Tijdens één van onze talrijke gesprekken vertelde u ons hoe bewogen uw jeugd was ! Inderdaad, ik ben geboren te Lodz in 1923. Mijn lagere en middelbare schoolperiode speelden zich daar zonder te grote problemen af. Muziek was één van mijn grootste interessepunten. Ik dacht er toen aan pianiste te worden. Op dat moment trouwens werden we opgevoed in zeer liberale scholen. Het onderwijs was er sterk geïndividualiseerd. Democratie en patriottisme waren de twee pijlers van ons land.

• Met de Duitse bezetting is daar heel wat kentering in gekomen ? Ja, ik was zestien jaar toen W.O. " begon. Dit was voor ons allen een zware shock en onder de Duitse bezetting hebben we de meest onmenselijke dingen meegemaakt. Heel wat Poolse jongeren werden daarom lid van de weerstand. We noemden onze weerstandsorganisatie « Het leger van het land », Mijn kameraden en ik voelden ons geroepen om al het mogelijke te doen om in ons onderdrukt land opnieuw de democratie te doen zegevieren. U moet weten dat tijdens die periode één Pool op vijf het leven heeft verloren. Voor de jonge weerstanders was dit ongeveer één op drie!

• •

PROF. DR .

bijzonder veel geluk gehad. Toen ook wij op weg waren naar het dodenkamp, werd om één of andere reden onze vrachtwagen door het Duitse leger gerecuisioneerd. We moesten uitstappen en moesten in afwachting van onze veroordeling terug te voet naar onze gevangenis. Dat gelukkig toeval heeft mij gered, want daags nadien waren de Duitsers op terugtocht.

• Een betere periode was voor u dus in het vooruitzicht ? Dat dachten we allemaal ! Een nieuwe ontgoocheling stond ons echter te wachten. Stalin was aan democratie even allergisch als onze vroegere bezetters. De eersten die in het bevrijde Polen opgezocht en opgesloten werden, waren de vroegere weerstanders. Hun vrijheidsdrang werd door het nieuwe regime niet op prijs gesteld. Ik was dus verplicht om een tijd onder te duiken in eigen vaderland. Toen tenslotte de leden van

H.SWARC

« het leger van het land» amnestie kregen, kon ik eindelijk mijn studies in de geneeskunde aanvatten. We hadden reeds heel wat ti jd verloren.

• Hoe verliep uw medische carrière ? In 1951 behaalde ik de graad van dokter in de geneeskunde. Ik had toen al heel wat stages in de ziekenhuizen achter de rug. Maar helaas, het Stalinisme was me niet vergeten! Niettegenstaande de omnestie, werden alle leden van de vroegere weerstand opnieuw het slachtoffer van haat! Ik verloor daardoor mijn plaats in het ziekenhuis. Na heel wat rompslomp, maar vooral door het feit dat ik als oud weerstander geen gevangenis meer had opgelopen, kon ik mij specialiseren in inwendige geneeskunde.

• Was dit de eerste stap naar de gerontologie ? Eigenlijk

wel.

Vanaf dit moment

• Bent u aan de Gestapo kunnen ontsnappen ? Neen, in 1944 werd ik gevangen genomen en ter dood veroordeeld. Tijdens de laatste dag van de bezetting van Lodz hebben de SSers tweeduizend gevangenen vermoord te Radogoszcz. Dit was zowat op zes kilometer van de vrouwengevangenis. Ik heb toen 8

" Links op de folo Prof. Dr.Sware,

mei enkele

besluurders

van de Universileit

3e leeitiid

Polen"

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

heb ik heel wat onderzoekswerk verricht. Mi jn dissertatie in verband met de ziekten van de schildklieren, gebaseerd op persoonlijk onderzoek, opende voor mij de kans om docent te worden aan de academie voor lichamelijke opvoeding te Warschau. Daar onderzocht ik de invloed van Iichaamsbeweging en inspanning op de algemene gezondheidstoestand. Een andere studie met betrekking tot de gezondheidstoestand van mensen uit concentratiekampen leverde heel wat gegevens op omtrent de invloed van het leefmilieu op het algeheel welzijn. Bij deze beide studies werden oudere mensen betrokken. Meer en meer ging mijn aandacht uit naar hen. Ze werden mijn lievelingspatiënten en de gerontologie werd mijn onderzoeksdomein.

• Welke zijn op dit vlak uw belangrijkste bezigheden ?

Ik hou me vooral druk bezig met preventie en rehabilitatie. In 1984 werd ik Professor benoemd in de medische wetenschappen. Ik had ondertussen de eerste cursussen gegeven in de gerontologie in het kader van de medische postgraduaten. Thans ben ik promotor van veertien gespecialiseerde dokters. Het intellectueel en het lichamelijk stimuleren van mensen op leeftijd, ligt me nauw aan het hart. Eén van mijn publikaties betreft trouwens de readaptatie en lichamelijke recreatie. Ik heb er tevens voor geijverd dat in Polen « Universiteiten voor de derde leeftijd» zouden opgericht worden. Mijn eerste creatie dateert van 1975. Op het huidige ogenblik bestaan er twaalf +3 universiteiten.

• Uw inzet voor de ouderen werd ook sterk in het buitenland geëerd? In de mate van het mogelijke heb ik altijd getracht naar internationale uitwisselingen. Die zijn nu fel vergemakkelijkt. Sinds twee jaar ben ik vice-voorzitter van de internationale organisatie van Universiteiten voor de Derde Leeftijd. Ik ben ook reeds twee jaar I id van het Internationaal Instituut voor Gerontologie van de Verenigde Naties.

• Eén van uw studies betreft de gezondheidstoestand van negentigjarigen ? Inderdaad, de resultaten van dit onderzoek zijn zeer leerzaam. We

stelden vast dat betrokkenen veel gezonder waren dan we dachten. Hun immunologisch en morfologisch profiel is specifiek. Wij blijven in deze leeftijdsklasse trouwens verder onderzoek verrichten. In totaal heb ik zowat honderddertig studies achter de rug die de meest uiteenlopende domeinen van de gerontologie bestrijken.

• Hoe is de economische en sociale toestand van de oudere bevolking in Polen ? Onze oudere bevolking staat er én economisch én sociaal slecht voor. Oorlog en Stal inisme hebben ons niets goeds meegebracht. Veel mensen hebben daardoor hun kinderen vroegtijdig verloren. Soms zijn de kinderen uitgeweken! Veel oude mensen zijn alleen en beschikken niet over de nodige middelen om in een minimum van comfort te leven! Eenzaamheid en armoede kenmerken onze oudere bevolking.

• Hoe ver staat het wetenschappelijk onderzoek in Polen in vergelijking met dit van de WestEuropese landen ? Het onderzoek wordt verricht door de instituten van de wetenschappelijke academie. Het betreft vooral medische onderzoeken. Naar mijn mening bereiken ze het niveau van het onderzoekswerk in het Westen.

• Wat denkt Prof. Zwarc van een Aslan-behandeling ? Aslan is zowat de enige naam uit het Oostblok die men in de Westerse landen kent! Dat is spijtig. Deze Roemeense dokter is fel overroepen. Haar studies en behandelingen hebben geen wetenschappelijke aanvaardbare basis. Zo'n behandeling vind ik gewoon nutteloos geld verkwisten.

• Toen we elkaar over/aatst in Nederland ontmoetten, was u erg blij met de afbraak van de Berlijnse muur ? Ja hoor ! Alles wat ik tijdens mijn leven gepoogd heb voor het veroveren van vrijheid krijgt nu pas zijn ware dimentie. Onze jeugd is thans getuige van een totale ommekeer. Laat ons hopen dat de democratie echt mag zegevieren.

G.V.

DE ISLAM De religie van de Islam (wat « overgave» betekent aan de wil van God) werd omstreeks 622 na Christus met de leer van de profeet Mohammed gesticht. Erzijn zowat 800 tot 1.000 miljoen gelovigen. In tegenstelling tot het Christendom kent de Islam geen gewijde priesters; de religieuze leiders zijn leken die om hun morele of intellectuele kwaliteiten respect genieten. De doctrines van Mohammed zijn opgetekend in de Koran. Negentig procent van de Moslims behoren tot de richting van Soenni (de Orthodoxen). De belangrijkste minderheid wordt gevormd door Sji'a-sekte. Het belangrijkste verschil tussen beide is dat de Soenniten zich aan de tradities (de Hadith), de op schrift gestelde gezegden van de profeet houden, terwijl de Sji'ieten uitgaan van de goddelijke onfeilbaarheid van hun Imam (leider). De bolwerken der Sji'a zijn Iran (100 %) en Irak (50 %). Het is precies daar dat de bakermat te vinden is van het fundamentalisme. Daar predikt men de absolute gehoorzaamheid aan de Koran, zoals die werd geïnterpreteerd door wijlen Ayatollah Khomeini. Vooral in Iran vinden we het ware en tot het uiterste doorgevoerde fundamentalistische .qèloof in het leger van fanaten die zich de « partij van God» of Hezbollah noemen. Op andere plaatsen opereren fundamentalisten onder andere benamingen, doch de Hezbollah is wel de belangrijkste. Het uitgangspunt is dat de hele Islam uiteindelijk ook de rest van de wereld, zich moet onderwerpen aan de wil van Allah zoals die door Khomeini werd geïnterpreteerd. Dit is mogelijk als aan een aantal vereisten wordt voldaan. Onder meer het onderwerpen van alle Moslimregeringen, want ze zijn onwettig (ze zijn immers niet gebaseerd op onvoorwaardelijke onderwerpi ng aan Allah) (lees Khomeini); het uitroeien van iedere vorm van coëxistentie tussen de Hezbollah en een wereldlijke Moslimregering; (vandaar de strijd tussen Iran en Irak) en het uitroeien van alle ketters in de Islam zelf. Zij achten het een heilige plicht om op de gehele wereld allen die de Islam kwaad doen ter dood te brengen (vandoor de moordpogingen op Salomon Ruzdi, schrijver der Satanische Verzen). Via de « Heilige Terreur» - haar strijders zijn bereid in zelfmoordakties hun leven te offeren - wil de Hezbollah haar doeleinden die geen genade of mededogen of terughoudendheid kennen, nastreven .. « Allah is groot ... en Mohammed is zijn profeet ... »,

P.D.R. 9

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

PORTO

10

Port is de meest bekende wijn van Portugal. Waar de Douro uit Spanje Portugal binnenkomt, ligt een woest bergland (de temperaturen schommelen er tussen 44° C. in de zomer tot _5° C. in de winter) met zeer diep uitgeslepen rivierdalen, moeilijk toegankelijk, op vele plaatsen slechts per muilezel langs steile paden of met een gondelachtig scheepje « de barcos rabellos» die is uitgerust met vierkantig zeil en lange roerstok, over de rivier. Hier groeien, op steile terrassen, de wijnstokken voor de port, in verweerd leisteen en graniet. Hoewel de wijnbouw in dit gebied al zeer oud is - archeologen vonden er fossielen van druivelaars uit het vroeger bronstijdperk en de Franken bedreven er al lang voor de komst van de Romeinen wijnbouw - is port nog vrij jong: pas sinds de 17e eeuw worden de wijnen uit dit gebied van de Hoge Douro tot port verwerkt. In de 14e eeuw werd de Dourowijn reeds met brandewijn versterkt, dit om een betere bewaring te verzekeren tijdens de overzeese tochten van de Portugese ontdekki ngsreizigers. Later kwam iemand op het lumineuze idee om de brandy al in het beginstadium van de vinificatie toe te voegen, waardoor de gisting werd gestopt en de wijn zijn natuurlijke zoetheid grotendeels behield. Zo ontstond de port. Het principe van port is als volgt : na het persen van de druiven, gaat de most gisten, waarbij de suiker uit de druiven wordt omgezet in alcohol. Van zodra zowat de helft van de suiker is omgezet wordt de gisting gestopt door toevoeging van zuivere wijnalcohol. Op die wijze krijgt de port zijn typische zoete fluwelige smaak en wordt het alcoholgehalte hoger dan een gewone tafelwijn (18 à 20 %). Daarna wordt de wijn voor ca. 2 jaar opgeslagen in grote legkisten. Uit verschillende wijnen van verschillende wijngaarden en jaargangen wordt dan overgegaan tot de definitieve « blend » en krijgt

men dan, afhankelijk van het type, de jonge robijnrode ruby port, of de taankleurige tawny port (dit is oudere port). Het oogsten van de druiven en het persen is telkens een folkloristischfeestelijk gebeuren. Eind september als de oogsttijd is aangebroken, trekt een bonte massa seizoenarbeiders naar de Alto Davro voor de druivenpluk. Met de traditionele kromme messen snijden zij de zongerijpte trossen af en droppen die in een rieten korf op hun rug. Die worden vervolgens in grote manden leeggegoten die gevuld tot 100 kg wegen. Op het eind van de dag worden zij door plukkers in een lange rij de helling afgedragen tot aan het produktiecentrum van de « quinta» (het wijnlandgoed). Daar worden de manden leeggegoten in ondiepe rechthoekige stenen kuipen de « lagares ». Vervolgens worden de druiven met de blote voeten geplet. Begeleid door groepjes muzikanten dansen jonge mannen in korte pofbroek en met de armen over mekaars schouders geslagen door de vruchtenbrij. (Dit werk duurt verschillende dagen). De overige dorpsbewoners zingen en dansen mee op het droge. Deze eerder primitieve persmethode heeft als voordeel dat de pitten van de druiven niet verbrijzeld worden, zodat geen bittere stoffen vrijkomen. Men gebruikt uiteraard ook mechanische hulpmiddelen. Doch het persen geschiedt met een speciale centrifugale techniek die de pitten intact laat. Portwijn heeft zijn internationale verspreiding te danken aan het Brits-Portugese handelsverdrag van Methwen (1703) dat voorzag dat de Engelsen hun wol en textielprodukten mochten slijten in ruil voor een lagere invoerheffing op Portugese wijn, dan de Franse en Duitse. Toen de Frans-Engelse oorlog uitbrak lag zelfs de weg voor de port voor de Engelsen helemaal open. Vandaar dat de meeste porthuizen, gesticht werden door de Engelsen en vandaar dat velen nog Engelse namen dragen: Sandeman, Dow, Cockburn, Croft, Offley, Taylors ... Het is markies Van Pombol die in de 18e eeuw het portowijngebied officieel liet afbakenen en controleren, vergeli jkbaar met wat veel later in Frankrijk « I'appellation

d'origine controlée » zou heten. Inderdaad het eerste beschermde wijngebied ter wereld is de « Regiao Demarcada dos Vinhos Generosos do Douro ». Omdat Porto uit één homogeen wijngebied afkomstig is, is de classificatie niet zoals de Franse wijn gebaseerd op herkomst (Ch6teau, cru,) doch uitsluitend op rijpingsproces, samenstelling en oogstjaar.

Hoe port serveren

?

Veel hangt af van welke soort port je drinkt. De in de fles nagerijpte port heeft immers een vrij zwaar sediment (bezmksel ). Het is dan ook essentieel dat deze soort port vooraf voorzichtig gedecanteerd wordt of dat in elk geval de fles waarin de port bewaard wordt niet geschud wordt en voorzichtig behandeld wordt. Als de portfles vrij troebel is - en dus veel bezinksel bevat -doet men. er goed aan vooraf de port te vergieten door een papierfilter. Zoals hoger gesteld hangt uiteraard veel af van de soort port dat men consumeert. Tawny port die in houten tonnen rijpt en er bewaard wordt en vervolgens gebotteld, geeft praktisch geen bezinksel. Ruby port evenmin daar het een keuze bevat van jonge (port)wijnen die « helder» zijn. Let toch op voor bezinksel; word je er niet ziek van, dan hou je er vaak een flinke kater aan over. Port wordt het best gedronken uit een portglas (dr. de tekening) als een dessertwijn en niet als aperitief.

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

Opnieuw werd in De Panne in De Blauwe Distel door uw L.B.G. met succes een cursus Life-Fitness georganiseerd. Deze cursus had o. m. tot doel de deelnemers bewuster te maken van de noodzaak van het fit zijn. De nadruk werd gelegd op het belang van het bewegen en de gezonde voeding.

Inderdaad kan men, dit is zowel tijdens deze stage, maar tevens wetenschappelijk bewezen, opnieuw lichamelijk actief of fit worden en blijven.

Fit zijn - en dat wisten reeds de oude Grieken - staat voor zich goed voelen of de vorm fit zijn staat borg voor een algehele betere fysische toestand, hetgeen globaal resulteert in een betere gezondheidstoestand. Bewegen staat of stond dus centraal, uiteraard aangepast aan de eigen fysische mogelijkheden.

Als men aan beweging denkt, ziet men onmiddellijk zware fysieke inspanningen. Bij een Life-Fitness programma is dit niet het geval. Bewegen staat hier niet voor turnen of

L IFE (F%'s

FITNESS

P. Buyck)

sport of training, maar gewoon zoals het woord het zegt voor « bewegen » in de meest eenvoudige betekenis: dus wandelen, zwemmen, fietsen, enz. rekening houdend met de actuele konditie of fysische toestand. Het fijne van het programma lag hier en ligt ook in het feit dat tevens aangeleerd werd dat bewegen ook in groep kan gebeuren en dat dit op een leuke manier kan geschieden. Dus meteen een middel om uit de eenzaamheid te treden.

Ook kan « om anders te leven » even gedacht worden om op een andere wijze aan vrijetijdsbesteding te doen: lezen, knutselen, creatief zijn, enz. Dus naast een gezond lichaam een gezonde geest. De combinatie van dit alles staat borg voor « zich beter voelen en beter zijn », meer nog het staat synoniem voor preventieve gezondheid. Het gehele Life-Fitness projekt werd begeleid door een team uit de Vrije Universiteit Brussel. P.D.R.

Om fit te zijn is (aangepaste) beweg i ng dus belangrijk, maar daarnaast houdt het tevens in dat er op een andere manier dient geleefd te worden en dat wij er andere leef- en eetgewoonten dienen op na te houden. Dus anders eten, minder eten, stoppen met roken, denken aan calorieën, enz.

-

11

HET METEN VAN

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

U vermoedde het al, doch de mens is zodanig met zijn kalender opgegroeid dat hij zich niet stoort aan de erin voorkomende onregelmatigheden (dr. vroeger de diverse kalendersoorten). Evenmin zal het hun een zorg wezen dat uit de daarin gestelde onregelmatigheden moeilijkheden zitten voor het sociaal en economisch leven. Neem gewoonweg het aantal dagen van de maand 28, 30 en 31 dagen en het aantal effectieve werkdagen, zonder daarbij rekening te houden met de feestdagen en u merkt meteen dat een statistische vergelijking tussen twee opeenvolgende maanden onmogelijk wordt. Economisch gezien zou zo'n vergelijking nochtans haar nut kunnen hebben: hoe bijv. de produktie van een maand vergelijken met deze van vorige maand of hoe de dagprestaties meten? Doch hierbij blijft het niet. Als een vergelijkbare chronologische eenheid' moeilijk is, wordt ze quasi onmogelijk omdat in ons kalendersysteem een bepaalde datum van jaar op jaar steeds op een andere dag van de weekvalt. Om het af te ronden doen we er om de 4 jaar nog een schrikkeljaar bij zodat men moeizame berekeningen moet verrichten om precies te weten te komen in welk jaar, welke dag een bepaalde datum zal vallen en/of omgekeerd. Cijferbollebozen hebben zo'n berekeningen gemaakt - wat dacht u (reeds in de 18e eeuw) en hebben een « eeuwig durende kalender» ontworpen. Zo'n kalender (dr. Courant nr. 4, jrg. 6, 1988) geeft de datum en de dag van de week voor honderden jaren in de toekomst. Ze kunnen in kaartvorm worden gemaakt of zelfs een mechanische uitvoeri ng hebben zoals een

SENIORENWEEK

1990

Op initiatief van het Oyerlegkomitee van Vlaamse Gepensioneerdenorganisaties wordt tijdens de week van 19 tot 25 novernbero.s. 'de Seniorenweek - de vroegere « Week van de Derde Leeftijd» - georganiseerd. Tot dit Overlegkorntteebehorên de belangrijkste gepensioneerdertorqonisoties.

De aanvankelijk « week », die eerder bedoeld was als een gelegenheid om de bejaarden eens extra te beluttelen, groeide uit tol hel ondersteunen van een nieuw imago over ouderdom en het beklemtoonde o. m. de « weerbaarheid » en het « positieve beeld» van de ouderen in onze samenleving. Vaslgesteld werd toen dal een en ander 12

DE TIJD

klok. Dit geeft uiteraard geen oplossing voor het gestelde probleem; namelijk vergelijkbare datagegevens krijgen 'en onregelmatigheden in het kalendergebeuren vermijden. Naar oplossingen werd er wel gezocht. Reeds in 1834 stelde de Italiaan Mastrofini voor om de laatste dag van het jaar los van de weken te zetten zodat de overblijvende 364 dagen dan precies 52 weken zouden vormen. De schrikkeldag die om de 4 jaar voorkomt, zou eveneens los van de weken komen te staan, zodat een bepaalde datum in ieder jaar op dezelfde weèkdag zou vallen. Auguste Comte, grondlegger der sociologie suggereerde in 1849 een « vaste jaarkalender ». Deze zou 13 maanden tellen en de nieuwste maand, zon genoemd, zou tussen juni en juli vallen. Elke maand zou 28 dagen tellen waardoor er aan het jaar 1 extra

dag (29 november) zou overblijven, los van de weken. Deze dag wordt een feestdag. Hetzelfde zou dan het geval zijn voor 29 juni (de schrikkeldag). Volgens dit systeem zou elke maand vier weken tellen en doordat elke maand uit precies vier weken bestaat, zouden ze identiek zijn. Meteen zou bijv. een willekeurig gekozen dag in elke maand steeds op dezelfde dag van de week vallen. Zo'n kalender zou ideaal zijn, ware het niet dat op die wijze het jaar niet in even lange kwartalen of semesters kan worden ingedeeld, omdat 13 nu eenmaal een priemgetal is (door geen ander getal deelbaar) en dat hoofdrekenen met 13 tienden niet zo gemakkelijk is. Vandaar dat een andere Fransman (Flammarion) een eeuwig durende kalender bedacht, gebaseerd op een kwortoçl en dus niet 12 maanden. In elk kwartàal zou een maand zitten met 31 en 2 met 30 dagen. Uiteraard zou er nu ook 1 extra (verlof)dag zijn en in een schrikkeljaar 2, namelijk 31 december en 31 juni. Volgens deze « universele kalender» tellen de maanden evenwel geen geheel aantal weken en zijn ze van ongelijke duur, doch een verbeiering ten opzichte van de huidige kalender bestaat erin dat elke maand, precies hetzelfde aantal dagen kent (26) zodat het mogelijk 'wordt de maanden met elkaar te vergelijken. Alle kwartalen zijn daarenboven identiek. Ontwerpen van kalenderwijzigingen zijn deze eeuw nog verschillende malen onder studie genomen, doch religieuze bezwaren o.m. de regeling van een vaste Paasdatum - hebben de nodige hervormingen in de weg gestaan. Een volgende maal meer hierover.

nodig was om hel beoogde doel Ie bereiken. Met name hel feil dal heel wat ouderen als onvolwaardige burgers werden beschouwd en zich in onze samenleving vrijvook in « buiten-spel »situaties bevinden, noopte tot het leggen van agressiever accenten.

kunnen spelen in het beleid. Daarom zullen opnieuw affiches verspreid worden en zal een sensibiliseringsactie op touw gezet worden. De leuze blijft « Senioren buiten-spel !? » en de accenten (eisen) worden inspraak en participatie.

Ondanks de talrijke acties gericht zowel lol het grote publiek, het beleid en de ouderen zelf, is aan die « buiten-spel» siluatie nog niet veel verandering gekomen. Hel komitee is evenwel hoopvol omdat hier en daar een nieuwe wind is komen aanzetten. Reden temeer om ook dit jaar de behandelde hoofdthematie~ te behouden en nieuwe accenten te leggen.

De bestuursverantwoordelijken 'worden gevraagd om aktief aan deze week te willen meewerken en voorgoed afstand te willen doen van de vaak tijdens deze week georganiseerde « betuttelende» activiteiten.

De klemtoon wordt opnieuw gelegd op de rol die de gepensioneerden moeten

De senioren zijn (net als zijzelf) volwaardige burgers met rechten en plichten die in onze samenleving meer dan ooit te voren een actieve rol te spelen hebben in het sociale, politieke en economische leven.

ZULLEN DE TAX-FREE SHOPS WELDRA VERDWIJNEN?

De Europese Commissie heeft zich ertoe verbonden een einde te stellen aan bepaalde onrechtmatige gedragingen van de nationale besturen op het vlak van het vrij Europees personenverkeer. Hoewel t.o. v. senioren het communautair recht geen standpunt inneemt terzake de mogelijkheid om in een andere lidstaat te verblijven dan die waar men heeft gewerkt, heeft de Commissie ,u voorstellen uitgewerkt om aan deze bevolkingscategorie, die op dit vlak nog buiten de werkingssfeer van het gemeenschapsrecht volgt, het verbl i jfsrecht toe te kennen (dr. in dit verband Courant nr. 4 jrg. 7, 1989, blz. 5).

Wanneer

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

WEG MET OBSTAKELS

Zo heeft een onderdaan het recht zich te vestigen in een ander land van de gemeenschap op het tijdstip van de pensionering, indien wordt voldaan aan door de nationale wetgeving van het betrokken land gestelde voorwaarden. Behoudens 3 voorstelrichtlijnen, welke betrekkingen hebben op het verblijfrecht van studenten, loontrekkenden en andere werknemers die hun beroepsleven hebben beëindigd (gepensioneerd), alsmede op andere onderdanen van de gemeenschap die niet in aanmerking komen voor het communautair verblijfrecht, werd door het Sociaal en Economisch Comité een gunstig advies uitgebracht en werd door de Raad van het Europese Parlement een politiek akkoord uitgewerkt. Om van het recht van verblijf te genieten moet men over het volgende beschikken: • een medische verzekering die in het gastland kan afgesloten worden • voldoende middelen van bestaan • een « verblijfskaart van de Europese Gemeenschappen» waarvan de geldigheid kan beperkt worden tot vijf jaar en dan telkens kan vernieuwd worden. De eerste twee voorwaarden dienen te vermijden dat diegenen die hun verblijfsrecht uitoefenen ten laste zouden zijn van de hulp van het gastland. Sommigen .. zullen automatisch mee kunnen genieten van het verblijfsrecht van de rechthebbende EG-onderdaan: • de echtgenoot • de afstammelingen in neergaande lijn van minder dan 21 jaar of, zij die ten laste zi j n • de afstammelingen in opgaande lijn ten laste.

de

twaalf

hun vooropgestelde

met de bestaande

E.G.-lidstaten plannen

inzake

cipe van

de Europese interne markt uitvoeren,

deren

zullen

rechtsgebied

reizigers

binnen

die zich verplaatsen

de E.G. niet langer

taksvrij

kunnen kopen. De handelsreiziger particulier

die vanuit

vliegtuig

Zaventem

neemt voor Londen,

Barcelona

of Frankfurt

of het

Parijs,

zal zijn fami-

grenzen.

taxfree»

«

te

Het prin-

bestaat erin goe-

kopen

in

een

fiscaal

om ze te verbruiken

een ander fiscaal rechtsgebied.

enige de

probleem

controle

ligt volgens

van

de

hen in

aangekochte

hoeveelheden.

wennen

de controle

van de toegelaten

veelheden

van taksvrije

met een fles cognac parfum

of een

dat hij taksvrij

op de luchthaven. het Nederlands

kocht

In een studie van

Economisch

Instituut

hoeveelheden schaffing

van de eengemaakte

antwoordde

voor

de tax-free

shops.

werd uitgevoerd International

in opdracht

sector vertegen-

in zowat

heeft gevestigd die blijkt

van de

Duty Free Confedera-

tion die de taksvrije woordigt

De studie

14 landen

en zich

te Brussel. Uit de stu-

dat de reizigers

1988

verplaatsten

zowat

1,4 miljard

die zich in

binnen

Europa

ECU spendeerden

aan taksvri je goederen.

Door de ver-'

koop van deze taksvri je goederen de hieruit sten

voortvloeiende

voor

de

mogelijk andere

luchthavens,

de

kosten te drukken.

de prijzen

is het

landingsrechten

deze opbrengsten

en

Wanneer

wegvallen,

zullen

voor een zitplaats

vliegtuig

en

opbreng-

of een ferryboot

in het

aanzien-

Met

probleem travel

minder lijken Het

zullen

de

relatief

duur worden.

intra-Europese

vluchten

De verminde-

ring van de tax-free

verkoop

zijn sporen

op het vlak van

nalaten

de werkgelegenheid. tax-free

Zowel

sector in het algemeen tional

in de

shops als in de toeristische

sen afvloeien.

Volgens

zullen

buiten

men-

op de

taxfree

«

en Op

».

kan men ook het vergeop de luchthaven

in de stad bemoeilijken. van

de

tax-free

een

aantal

negatieve

gevolgen

met zich mee-

brengen.

De reiziger

kan niet langer

taksvrij de

kopen,

prijzen

de landingsrechten,

van

zitplaatsen

in de ferryboot, ingaan,

verliezen iemand

sommige

in

het

zullen

de

mensen

hun baan, ... Toch is er ook die zich niet za ongelukkig

zal voelen,

namelijk

vadertje

die het geld afkomstig en de accijnzen

geheven

ren die anders

taksvrij

verkocht,

graag

staat,

van de B.T.W. op goedezouden

zijn

zien

bin-

zal

nenkomen.

de Interna-

Duty Free Confederation,

verkoop

zal ook

Een

van een produkt

»

verdwijnen

hoogte

E.G.)

ven-

«

om zich

toe te leggen

shops zal ongetwijfeld

lange

de

».

kan erin bestaan

van prijzen

en prijzen

een

invoeren.

op het aspect

deze wijze

Wij

«

voor het

value

ten.

(buiten

met

oplossing

meer en meer «

Hierop

men de uitbaters

systeem

»

mogelijke

vliegtuig,

afstandsvluchten

na de af-

men bij de International bedoelt

dor control

vluch-

met de

Maar wie zal deze

controleren

van de shops. Zij zouden andere

hoe-

van de grenzen?

Wij»

«

gebeurt aankopen

Duty Free Confederation

lijk stijgen voor intra-Europese In vergelijking

Momenteel

door de douane.

stond men even stil bij de gevolgen Europese markt

Zelfs

na de harmonisatie blijven de 12 fiscal""e rechtsgebieden bestaan. Het

lie of zichzelf niet langer kunnen verheerlijk

in

is de

Uit:

Bulletin

Alg.

Rechtsberichten, januari

taks niet verbonden

90, nr. 5.

WOORDWIJS - Ik bezoek

nooit

- Goedemorgen - De computer - Wat moest - Wie

krematies,

zei hij verstrooid.

sprak Lazarus opgewekt. is stuk zij hij bits.

jij in die kroeg

lust er nou geen

vroeg

varkensvlees

hij .~ars. sprak

moeder

knorrig. 13

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

GE

14

IJNIJNE/IJ

De maag is een zeer belangrijk deel van ons spijsverteringsstelsel. In de maag wordt het gekauwd voedsel opgevangen. Door de inwerking van het maagsap wordt het voedsel een dikke brij. Het maagsap wordt afgescheiden door de maagwand, dit sap bestaat uit enzymen, zuren en slijm. Het verwerken van een volledige maaltijd duurt ongeveer 4 tot 5 uur. De brij wordt dan doorgestuurd naar de darmen, waar de opname van de voedingsbestanddelen kan gebeuren. In de maag zijn dus krachtige stoffen werkzaam, verkeerde conmaak of het overdadig aanmaken van deze stoffen kan bijgevolg schadelijke gevolgen hebben voor de maagwand.

Over het algemeen ontstaan de .klachten omdat er teveel maag'sap wordt afgescheiden. De maag kan door verschillende oorzaken gestoord worden v.b. het gebruik van medicatie, verkeerde eetqewoonten, psychische toestanden. Naargelang de ernst kunnen wij drie belangrijke aandoeningen onderscheiden.

middelen die bij u indigestie veroorzaken. Door goed te kauwen neemt u een deel van de functie van de maag over. Neem tijd om te eten en eet rustig. De huisarts zal in uw gedragspatroon naar 'de oorzaak van de indigestie zoeken. Naast enige medicatie zal hij u waarschijnlijk aanwijzingen geven waardoor u de eetgewoonten kan aanpassen aan de eigenaardigheden van uw maag.

1. INDIGESTIE 2. GASTRITIS Indigestie is geen ziekte maar een geheel van verschijnselen die zich manifesteren na het eten en die er direct gevolg van zijn. Sommige mensen krijgen indigestie na het eten van kool, bonen of na het drinken van wijn of tonic. Anderen krijgen indigestie door overdadig eten of door te snel te eten. Overmatig gebruik van alcohol en roken werken een indigestie in de hand. De verschijnselen verschillenvaak sterk van persoon tot persoon. Pijn in de maagstreek, aangevuld met een gevoel van « zich niet goed voelen», een opgezette buik, zuurbranden, oprispingen en misselijkheid, komen meest voor. Indigestie is hinderlijk maar op zichzelf niet zo ernstig. Vermijdt die voedings-

Gastritis is een ontsteking van het slijmvlies dat de maag bekleedt. Deze ontsteking kan veroorzaakt zijn door een virusinfectie, gebruik van geneesmiddelen (aspirine, medicatie tegen

door F. Cosyn

gedragspatroon eens onder de loep nemen en naar oorzaken zoeken. Misschien rookt of drinkt u teveel of eet u teveel of ongezond. Uw arts zal u in geval van gastritis med icatie voorschri jven en een aangepaste voeding.

3. MAAGZWEER Een maagzweer is een rauwe plek of krater in het slijmvlies van de maag. Het belangrijkste symptoom van een maagzweer is de hevige brandende pijn. Deze pijn kan plots opkomen en uren blijven duren. De maagstreek is dan zeer drukgevoelig, spannende kledi j verergert deze ellende. Gebrek aan eetlust, maagzuur, opgeven van maagzuur zijn begeleidende symptomen. De oorzaken van de maagzweer zijn niet altijd zo duidelijk. In onze westerse wereld komt ze zeer frequent voor. De spanningen waaronder wij leven worden soms zo groot dat de maag teveel maagsap gaat produceren, waardoor maagklachten en· maagzweren ontstaan. Stress, verdriet, familiale belasting zijn zeer belangrijke oorzaken. Daarnaast onderkennen zij

MAAGKLAC reuma .. :) overdadig gebruik van alcohol, besmette eetwaren, e.d. De verschijnselen lijken op deze van een indigestie. Bijna iedereen heeft wel eens last van gastritis. Als u er evenwel dikwijls last van hebt, moet u het eigen

ook nog overmatig drinken en roken en het gebruik van geneesmiddelen als oorzaken voor zweervorming. Een maagzweer zal dikwijls genezen mits een aangepaste medicatie en voldoende rust. U zal vermoedelijk

uw voedingspatroon moeten aanpassen. Alcohol, koffie en thee kan u best vermijden.

Wat kan u zelf doen om maagklachten te voorkomen of te verminderen?

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

1. eet regelmatig, in kleine hoeveelheden. Schrap die voedingsmiddelen die u zwaar op de maag liggen zoals kool, vette spijzen, sterk gekruide gerechten, erg zoete gerechten.

2. Kauw uw voedsel voldoende en neem ruim de tijd om te eten.

3. Thee,

alcohol, koffie, e.d. bevorderen de afscheiding van maagzuur.

SPAARZAAM In vergelijking

MET WATER

valt de waterreke-

Laat de kraan tijdens het tanden-

ning meestal

nogal

poetsen

mee. Dat is

geen reden om water te verspi

vijf of zes liter. Was de auto met in plaats

belast immers de natuur. Door het

Heb je er

oppompen

al

van reusachtige

veelheden

grondwater

hele natuurgebieden Het zuiveren

hoe-

kunnen

verdrogen.

van vuil rivierwater

enkele

emmers

eens

wagen

aan

gedacht

in de pletsende

wassen? maat

Gebruik

en

de

om

de

regen te

de wasauto-

vaatwasmachine

vraagt

op zijn.

alleen als ze helemaal

beurt grote oppervlakten

voor de

Het is niet omdat het één of twee

aanleg van installaties

spanning in. Geraakt u zelf niet uit de problemen vraag dan raad aan uw arts. Over uw probleem praten helpt. Ontspanningsoefeningen, yoga, e.d. kunnen u vast en zeker helpen.

Zo spaar je

water

van drinkwater

5. Een aantal medicijnen veroorzaken maagklachten. Aspirine en andere pijnstillers behoren tot deze groep. Neem alleen die medicatie die de arts u voorschrijft. Maak geen misbruik van medicamenten. Bespreek eventuele klachten steeds met de huisarts.

HTEN

1-

niet lopen.

van met een tuinslang.

len. De winning

tot leidingwater

op het werk, angsten en zorgen zijn oorzaken van veel klachten. Wees u daarvan bewust en leer omgaan met stress en spanningen. Bouw daarom in uw leven voldoende rust en ont-

liter per jaar !

en 2.000

teitsrekening

4. Roken is beslist af te raden.

6. Spanningen

maand

met de elektrici-

en spaar-

dagen

lekker warm

vol zitten. is geweest,

bekkens.

dat de gieter of de tuinslang moet

Wist je dat ieder van ons elke dag

durige droogte

gemiddeld

maal per week goed te sproeien

worden 120 liter leidingwater

gebruikt?

dan

De voedselbereiding,

het wassen, het baden, de vaat, de

schoonmaak,

het

w.c.-

bovengehaald.

elke

planten

dag

een

wortelen

verdragen

Bij lang-

is het beter eenbeetje.

De

dan dieper

en

zo beter de droogte.

het

Besproei de tuin alleen 's avonds

autowassen ... bij dat alles komt

of's morgens. Overdag verdampt

er water te pas. Daarom enkele

het water

tips om het wat

zonnewarmte.

gebruik,

het tuinonderhoud,

kalmer

aan te

grotendeels

Neem eens een douche in plaats

de

Kies bij de aan-

schaf van een nieuwe

doen.

door

model

dat

bruikt.

Een lage

weinig

w:c. een

water

stortbak

verheeft

van een bad. Voor een vol bad is

meer water nodig dan een hoge

driemaal

stortbak aan de muur. Voor een

zoveel

water en ener-

gie vereist als voor een douche-

aantal huishoudelijke

activiteiten

beurt

kan

problemen

van zes minuten.

bovendien stalleer

zo

mengkranen,

mogelijk

In-

speciale

die onmiddellijk

de juiste temperatuur kunnen

Het is

nog hygiënischer.

op

ingesteld

steeds goed

dicht. Repareer lekkende kranen. Een verlies minuut

van 10 druppels

betekent

zonder gebruiken

van leidingwater:

in plaats

schoonmaken,

d~ auto wassen, kamer- en tuinplanten water geven,

... Regen-

water kan in grote hoeveelheden

worden.

Draai waterkranen

men

regenwater

170

opgevangen

worden

in

een

regenwaterput

of in kleine

hoe-

veelheden

in een (regen)ton.

per

liter. per

A.V. 15

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

STRESS, WAT DOE JE ERMEE? In ons vorig artikel over stress hebben we gezien dat ons organisme goed uitgerust is om zich te verdedigen in geval van gevaar. Dit gevaar kan biologisch zijn, maar bij de mens liggen in feite heel wat spanningen op het psycho-emotionele vlak. Psycho-emotionele stress is typisch voor mensen en kenmerkt zich door het feit dat ons lichaam daar blijkbaar minder goed tegen opgewassen is. Als wij te langdurig of te sterk onder emotionele spanning staan, put ons aanpassingsvermogen zich vlug uit. Hierdoor ontstaan verwikkelingen die op hun beurt kunnen aanleiding geven tot ziekten. Deze ziekten worden gekenmerkt voor hetgeen men functionele stoornissen noemt. Een functionele stoornis is een stoornis die niet toe te schrijven is aan een kwetsuur van een orgaan, maar wel aan de verkeerde werking ervan. Met der tijd echter kan die verkeerde werking werkelijk aanleiding geven tot echte schade aan het betrokken orgaan zelf. Als we dus met onze emoties geen weg meer weten, dan staan we erg onder spanning. Bij langdurige spanning ontstaan voorlopige functionele stoornissen die ons dan later ernstig kunnen ziek maken. Het is dus uiterst belangrijk dat dergelijke stoornissen herkend worden, maar vooral dat voor de overdreven emotionele spanning een uitlaatklep gezocht wordt. Functionele stoornissen kunnen zowat op alle organen voorkomen. Plotse ademnood, hartkloppingen, maag- en darmklachten, lage rugpijn, nekpijnen, verhoogd cholesterolgehalte, essentiële hypertensie, slapeloosheid zijn enkele stoornissen die overspannen mensen kunnen kenmerken. Men typeert ze als functioneel, wanneer na uitgebreid onderzoek, geen orgaankwetsuren worden vastgesteld. Sommigen duidt men onder het gemeenschappelijk woord van spasmofilie. Daarmee bedoelt men dat het een reeks van verschijnselen betreft die optreden ten gevolge van voorvallen te wijten aan een contrariërend leefmilieu. Wetenschappelijke onderzoeken duiden op een hoge frequentie van spasmofilie in onze moderne maatschappij (20 à 25 % van de bevolking). De psychopharmaca trachten hieraan te remediëren. Het verbruik van slaap en kalmeermiddelen is thans courant ! Dergelijke middelen behandelen echter alleen de symptomen, ze veranderen niets aan de oorzaak van de stress zelf. Soms stuit men op een soort aanvaarding! « Oh, 't is maar van stress », zeggen de mensen. Anderen gebruiken het woord stress ten onrechte. Ze geven er zichzelf een soort cachet mee van over belangrijk manager of slachtoffer van de maatschappij. 16

door Guido Verbrugghe

Onderzoeken hebben aangetoond dat « status » het algemeen evenwicht bij mensen verstevigt. Maar anderzijds weet men dat ook de persoonlijkheid, t.t.z. de manier waarop mensen de hen omringende gebeurtenissen filtreren en aanpakken, belangrijk is. Dergelijke onderzoeken komen trouwens duidelijk overeen met deze gedaan bij apengroepen waarin de sociale rangorde de relaties tussen de dieren bepaalt (R. Sapolsky). Mannetjes met lager sociaal statuut hebben een lager weerstandsvermogen dan dominerende mannetjes. Wanneer onderdrukten om een of andere reden toch in een dominerende positie terecht komen, dan halen ze daar ook een fysiologische winst uit. Men stelt ook vast dat dieren die zich gemakkelijk aanpassen en vlot oplossingsmethoden vinden, een veel lager cortisolgehalte hebben en dus minder te maken hebben met lichamelijke klachten. Bij de mens zijn de meeste sociale stressoren subtiel en veelzijdig. Ze zijn verspreid over de familiale en professionele regio's. Ze zijn vaak moeilijk situeerbaar, soms zijn ze intiem met elkaar verbonden. Mensen kunnen oplossingsstrategieën aangeleerd worden, het volstaat dat ze dit echt willen. Zo geeft psychotherapie goede resultaten in geval van spasmophilie. Natuurlijk bestaan er uiterste situaties die men niet altijd beheerst. Gewoonlijk is het veranderen van de situatie dan de beste oplossing. Sommige groepsactivitei-·· ten kunnen behulpzaam zijn bij het verminderen van psychische spanning (praatgroepen, zelfhulpgroepen). Uitstekende resultaten werden bereikt via relaxatieoefeningen. Volgend schema geeft grosso modo een overzicht van hoe de aanpak van de omgeving al of niet leidt tot een goede gezondheid. MOEn.UKHEDEN IDEmncIT

OPLOSSING

(l

---

1

OPLOSSING

I

. angst nadenken

.

. indien nadie verandefin, van uralcgîe

GEEN OPLOSSING

· anv'

· schrik • Iunktione! stoornis SC"

AKTIE

ZIEKlC

t.;: t.;:. :io~~;,.,..,.~~~:;~t,.;:io,~;I")I'~~:;.~""",,~O!~~''''''"';'''''~"~,~;~lf'~,~i~>,~·r.I.'i ",.,..~ ~,' v: .", -~."... ~-f...... .,.-~...• ~

Ijl

.ooM

1;)

~

Ijl

• t,;I

."

t

~~: ~

..,

Ijl

~•••• '

..,....

~ •

•

t.\·

•.•••

_t..\ l4

.:

~

~..

,~. ~

Via de uitwisseling van bloemen, konden verliefden vroeger met elkaar communiceren en in het geheim boodschappen uitwisselen. Zo bestond er zelfs in de 1ge eeuw een bloemenwoordenboek waarin lijsten van wel honderden bloemen en hun betekenis waren opgenomen.

~

Dit gebruik en andere

,.)<:~.

,,:

,.,~ I.,,-C:•

..•.~~: 't

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

i

zou zijn oorsprong Moslimlanden.

Hierna volgt een gekende bloemen

vinden

in de harems van Turkije

selectie van enkele gekende / planten en hun « boodschap

en minder ».

Bent u (nog) verliefd en wenst u vandaag een boodschap over te maken met een bloem, dan doet u er wel goed aan vooraf uw financiële situatie even na te gaan.

AALBES: « uw bedenkelijke wordt nog eens mij n dood»

SERING:

blik

gedachtenis

ACACIA

: vriendschap

SCHEEFBLOEM lig

ALSEM:

afwezigheid

SLA:

AMANDEL

ANJER:

:

«

uw liefde

TAXUS:

weigering

CEDER:

«

ik leef slechts voor JOU»

DAGLELIE:

«

eeuwige

mijn

ZEG' HET IV\ET BLOEIV\EN

---

DOORNAPPEL charme

toegewijde

KAMPERFOELIE affectie

spijt» bedrieglijke

KLAVERTJEVIER:

EREPRIJS (VERONICA)

KLAVER (witte)

: trouw

gedu Id / wis-

beantwoord

BERK: zachtmoedigheid ongehuwd

:

spijt

TIJDLOOS : genegenheid»

ASTER : tot ziens

BOTERBLOEM:

gruwel

SLEUTELBLOEM pelturig

wordt

«

:

«

wees de mijne» denk aan mij»

TULP (gele)

: hopeloze

TULP (rood)

: liefdesverklaring

VENUSWAGEN VIOOLTJE bedachtzaam

:

«

KLOKJE : standvastigheid

WATERLELIE: zuiver

KRUIZEMUNT:

WIJNRUIT':

GOUDSBLOEM: HAGEDOORN

HORTENSIA: IRIS:

«

je bent koud»

«

ik ben zo gelukkig

mijn

«

geluk

LINDEBLOEM : verwachting

boodschap

JASMIJN:

wantrouwen

LELIE VAN DAELEN : keert terug»

: hoop

WILG hart

KWEE(PEER) : verleiding LAVENDEL:

jaloersheid

warmte

LISBLOEM: »

«

ik brand»

MADELIEFJE gevoelens» NACHTSCHADE

:

«

ik

deel

jouw

: waarheid

OLEANDER : opgelet PANTOFFELPLANT: overwin me » PERZIKBLOEM gevangene» ROOS:

«

:

eeuwige

verover me en

«

«

ik

ben

liefde»

uw

van hart

minachting

: uit

ZURING

niet uit»

(driekleurig)

GERANIUM onverwachte

:

liefde

vlieg

KLIMOP:

GERANIUM (notemuskaatkleurig) verwachte ontmoeti ng

vol vertrouwen

«

ES : voorzichtigheid (citroenkleurig) ontmoeting

onverschil-

koud van hart»

«

SLANGEKRUID:

: hoop

AMBROZIJN beantwoord»

:

de

geduld

grond

van

mijn

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

.:

sen die een conversatie kunnen leiden zonder zelf heel veel te zeggen; dat zijn de mensen, die tijdens hun afwezigheid niet zo bijzonder opvallen, maar die men mist als zij vertrokken zijn. Er zijn anderen, die voortdurend aan het woord blijven; dikwijls zijn zij veel minder onderhoudend dan de weinig spraakzamen. Praat met mate; wat ge zegt, moet de moeite waard zijn van het luisteren.

HET GESPREK EN HET GEDRAG

IN GEZELSCHAPPEN

Er wordt meer gepraat dan ooit, maar conversatie mag men dit hol en nutteloos gerucht nauwelijks noemen. De kunst van converseren is op weg om verloren te gaan. Waren veertig, vijftig jaar geleden een aantal mensen van ontwikkeling en beschaving bijeen, dan wisten zij hoe zij op een hoffelijke, geordende, leerzame wijze met elkander konden spreken. Eén van hen bracht een onderwerp ter sprake, waarvan mocht worden aangenomen dat het ieders belangstelling had; hij lokte hierover de mening der anderen uit. En dan sprak ieder op zijn beurt; men liet iedereen uitspreken; een puntige of geestige interruptie verbrak deze regel niet. Het onderwerp werd van alle kanten bezien; men werd het evenmin eens als men het thans zou worden, maar door de veelzijdige verlichting van het vraagstuk had het voor allen aan belang gewonnen. Tenslotte vatte de eerste spreker de verschillende opinies samen. Zo ongeveer verliep een conversatie; bij een ontvangst werd ze door gastheer of gastvrouw op hoffelijke en tactvolle wijze geleid; aan de vroegere « salons» deed ze denken. . Natuurlijk zijn er nog kringen, waarin men weet te converseren, maar de regel is, ook in zogenaamde goede milieus, dat er maar stelselloos en onsamenhangend door elkaar wordt gepraat over de onbetekenendste en minst inspannende dingen. De woordenschat neemt snel af; het tegenwoordige geslacht kan voor de uitdrukking van zijn weinige en weinig samengestelde aandoeningen met een kleine vocabulaire toekomen;

naar rijkdom van taalvormen streeft het niet; de behoefte, zijn gedachten even welgerangschikt als welgestyleerd in woorden over te brengen, gevoeld het niet als een dringende noodzaak. Het toenemen van de concurrentiezucht, ten gevolge van de steeds scherper geworden stri jd om het bestaan, heeft de gewoonte gekweekt om over elkaar heen te praten, ja, te schreeuwen; wie hierop niet is verdacht en er zelf niet de vereiste vrijmoedigheid voor bezit, kijkt in menig gezelschap van deze tijd verbluft toe, zwijgt al gauw en gaat dan naar huis om een goed boek ter hand te nemen. Het wordt hem niet duidelijk, waarom eigenlijk mensen nog praten, die elkaar, blijkbaar niets van belang hebben te zeggen, het geduld missen om elkaar iets ten einde te horen vertellen en geen enkel onderwerp langer dan enkele minuten weten vast te houden en toch: er wordt heden ten dage meer gepraat dan ooit, eindeloos, doelloos, zinloos, afmattend ... Vandaar enkele tips: In gezelschap moet men maat weten te houden bij het spreken. Er zijn men-

18

Spreek een zuivere taal. Het aanwenden van een zuivere taal is verlichtend voor elk welopgevoed mens. Spreek duidelijk en verstaanbaar en gebruik daarvoor de minst mogelijke hoeveelheid geluid. Zeer vele mensen spreken veel te luidruchtig. Opmerkelijk is, dat zulke mensen vooral buitenshuis een keel opzetten. Ze lopen aan de overkant vlak naast elkaar en toch kunt ge aan deze zijde, bij uw open venster zittend, elk woord verstaan. Let eens op, met welk een overdadig gekakel vrouwen een tram onbewoonbaar kunnen maken! Gemis aan zelfbeheersing; ook aan begrip van verhoudingen; wat kan het ons scheIen, mevrouw, wat ge daar aan uw medereizigster voor onbeduidends hebt te vertellen, dring het ons niet op; gebruik er in elk geval niet die koerende keelstem voor, die ge u hebt aangewend om over het steeds toenemend stadsrumoer te kunnen heenkrijsen en die een hedendaags vrouwengezelschap naar het gehoor nog al eens op een verzameling pluimvee doet gelijken. Luister eens naar uw eigen stem. Bedenk, dat anderen er naar moeten luisteren! Verzorg vooral uw uitspraak; word niet minister, predikant, acteur, onderwijzer - of vooral niet onderwijzer ! - wanneer ge nog niet eens uw moedertaal zopder accent kunt spreken. Vorm uw zinnen behoorlijk; heb uw stemomvang in toom; geef inhoud aan hetgeen gij zegt. Wanneer gi j een gesprek voert, bedenk dan dat het in de eerste plaats i nteressant voor anderen moet zi j n, wat ge zegt; praat nooit om het plezier, dat het praten uzelf doet. Enwees alles liever dan vervelend. Wees boosaardig, kwaadsprekend, oneerbiedig, als het niet beter kan, maar wees nooit vervelend. Het vragen of aanbieden van voorwerpen zijn steeds vergezeld van de een of andere beleefde formule; hieraan moet men zich van jongsaf gewennen : {( Mag ik u dit of dat aanbieden ? Mag ik zo vrij zijn u dit te offreren ? Wil u zo goed zijn mij het zout aan te geven? Mag ik u even het brood

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

vragen? » Zelfs tegenover een ondergeschikte is dit voorschrift geldend. Zo zal een overste zeggen: « Geef me, als 't u blieft, dit of dat. Doe me het genoegen, dit of dat te halen. » Voor iedere oplettendheid of dienstbetoning is men een woord van dank verschuldigd : « Ik dan u zeer. Ik dank u vriendelijk. Dank u, Mijnheer. »

Men onderhoudt er zich van, ruwe zegswijzen uit de volkstaal te gebruiken, welke in fatsoenlijke kringen niet gangbaar zijn. Is men echter verplicht, om reden van ·nauwkeurigheid, een min of meer onkies woord aan te wenden, dan leidt men het in door een zin als deze: « Om het het juiste woord te gebruiken, als ik dat zo zeggen mag, » enz ...

Men praat verder nooit zijn mond voorbij, met andere woorden, men toont zich steeds omzichtig en behoedzaam in zijn spreken. Zo vermijdt men, te gewagen van een zaak die bij één of meer aanwezigen onaangename of pijnlijke herinneringen zou kunnen opwekken, of die hen zouden kunnen kwetsen: van een fout die één hunner familieleden beging, van een gerechtelijke veroordeling, van tegenspoed in hun zaken, van het slechte gedrag van een nabije bloedverwant, enz. Omzichtigheid is de boodschap vooral in de aanwezigheid van vreemden. Heeft men een vraag niet goed gehoord of begrepen, dan wachtte men zich, io' maar bot « Wat? Hoe? of He ? » te zeggen of te roepen. Men excuseert zich en zegt bijvoorbeeld: « Neem me niet kwalijk, maar ik heb u niet goed verstaan? Mag ik u verzoeken, uw vraag te herhalen? Ik heb ze niet duidelijk gehoord. »

Men stelt nooit onbescheiden

vragen

en verneemt niet onmiddellijk naar de herkomst, de levensloop, het vermogen, enz., van de personen die men in een gezelschap ontmoet.

Bij het opsommen van personen, waartoe we zelf behoren, noemen we al de anderen het eerst: « Mijn vader, mijn jongste broertje en ik; Jan, Paul en ik. »

Men tracht ook nooit een vertrouwelijk gesprek af te luisteren. Bemerkt men de aanwezigen elkaar iets persoonlijks te zeggen hebben, dan verwi jdert men zich. Heeft men onwillekeurig een geheim vernomen, dan houdt men dit voor zich. Wereldkundig maken wat men in een besloten kring gehoord en gezien heeft, getuigt van een onkiese, onedele natuur.

Men toont zich voorkomend en bewi jst aan zijn medegasten allerlei attenties.

Men gedraagt zich vooral niet aanstellerig, door voortdurend het hoge woord te voeren en aan anderen de kans niet te gunnen, ook een woordje in 't midden te brengen. We zullen integendeel de genegenheid winnen van de aanwezigen, wanneer we ze, door onze behendige vragen in de gelegenheid stellen, te spreken over een of ander onderwerp dat ze bijzonder kennen en dat hun lief is; de belangstelling die ze daardoor opwekken is hun aangenaam en stemt ze gunstig te onzen opzichte. De grote kunst van een gastvrouwen van een gastheer vooral bestaat juist in het doelmatig toepassen van die regel; ze moeten trachten de liefhebberij te kennen van hun genodigden en dezen de mogelijkheid verschaffen, te schitteren op het terrein dat ze speciaal bewerken. Jongelui dienen vooral te luisteren. De kunst van goed te luisteren wordt slechts door weinigen verstaan : ze dient aangeleerd door oefening. « Horen, zien ... en weinig spreken» is de leus der jongeren. Zwijgen als een graf is ook te verwerpen; het kan een blijk zijn van schuchterheid, doch vooral van hovaardigheid of stugheid en zelfs van wantrouwen : Wie zich met anderen niet wil afgeven, blijft liever thuis.

Nooit spot men met andermans gebreken, vooral niet met lichamelijke, want op dat punt zijn de meeste mensen licht geraakt en men maakt geen potsierlijke woordspelingen op een zonderlinge familienaam die zich daartoe leent. Men kijkt nooit uit de hoogte neer op minder gefortuneerden of op minder fijn gekleden. Nooit spreekt men hekelend van afwezigen. Van lui die dat gebrek hebben zegt men : « Zodra we weg zijn, krijgen wijzelf natuurlijk ook onze beurt. » Lasteren is zo laag, dat men niet beseft, hoe het mogelijk is, dat dit in een gezelschap van welopgevoede mensen kan voorkomen. Gewone kwaadsprekerij zou er ook niet geduld mogen worden. Er zijn echter personen, die er hun plezier in vinden, de kleinste familieschandaaltjes na te vorsen en uit te pluizen, in plaats van er Noach's mantel overheen te werpen. Wordt er in ons bijzijn over 't een of ander ongelukkig geval dat een van ons kennissen treft met leedvermaak gesproken, dan dienen we de moed te hebben om de kwaadspreker bedaard en netjes de mond te stoppen. Men onthoudt er zich ook van, voortdurend kritiek te oefenen en alles af te keuren. Dat eeuwig beknibbelen maakt een mens onuitstaanbaar.

Is men aan 't woord dan spreekt men niet te lang. Langdradigheid wekt wellicht verveling bij de toehoorders: liever een keer meer gesproken dan te lang. Men vermijdt, te veel over zichzelf te praten, over zijn vermogens, zijn begaafdheden, zijn verdiensten, zijn familie en voortreffelijkheid, over zijn meningen, zijn bedoelingen, zijn arbeid, zijn toekomstplannen, enz. Eigen lof ontstemt! 19

NOG EVEN WACHTEN

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

Vele gehandicapten zullen een jaar moeten wachten op hun achterstallige uitkeringen. Dat is het gevolg van beslissingen die de overheid uit besparingsoverwegingen nam. Midden vorig jaar schortte staatssecretaris voor Gehandicaptenbeleid Delizée de uitvoering van de beslissingen omtrent de tegemoetkomingen aan gehandicapten èn de uitbetaling van de achterstallen van uitkeringen op. Het budget bleek immers ruim ontoereikend. Begin dit laar schreef de regering 1,3 miljard in om de achterstallen die voortvloeien uit de opgeschorte beslissingen uit te betalen. Voor zo'n

GLOBAAL PLAN

BELEIDS-

10.000 mensen werden op die manier de achterstallen met één cheque vereffend. De programmawet van 22 december 1989 (en het KB van 5 maart 1990, dat van kracht is tussen 1 januari 1990 en 31 december 1992) bepaalt dat de uitbetaling van de achterstallen voortaan gespreid wordt over vier trimesters, behalve als het bedrag niet groter is dan 24.000 frank. De eerste sch i jf van de achtersta Ilen wordt gestort tijdens het eerste kwartaal dat volgt op het kwartaal waarin de eerste maandelijkse uitkering wordt uitbetaald. Uit een dienstnota van de administrateurgeneraal van de Rijksdienst voor

Pensioenen blijkt dat de eerste magneetband met gegevens over de uitte betalen achterstallen aan de Dienst voor Tegemoetkomingen Minder-Validen op 15 juni werd verstuurd. De laatste gegevens werden ingevoerd vi jf werkdagen voordien. De rest moet wachten tot de volgende driemaandelijkse magneetband. Vermits het gaat om achterstallen van uitkeringen die ingaan vóór 1 november van vorig jaar, zullen deze gehandicapten zowat een jaar op hun centen hebben gewacht. Om in aanmerking te komen voor deze uitkeringen moeten de gehandicapten aan strikte inkomensgrenzen voldoen.

VVDC GESTICHT

KADERVORMING WEST-VLAAN DEREN

Begin dit jaar werd een Vlaamse Vereniging voor Dienstencentra (WDC) opgericht. Deze dienst heeft tot doel de veldwerkers van Dienstencentra bij elkdar te brengen, de overheid over hun werk en hun cliënteel te 'informeren en te adviseren en de dienstencèntra meer bekend te maken bij het publiek ...Vlaanderen telt naar schatting 120 DC's voor bejaarden. Hun doel is ertoe bijdragen oudere mensen zo lang mogelijk hun zelfstandigheid te laten behouden door ze hulp te verlenen die hun moet toelaten in het eigen milieu (thuis) te blijven. Naast hulpverlening aan huis, staan DC's ook in voor het creëren van ontmoetingsplaatsen voor bejaarden, verstrekken ze informatie, diensten en doen aan animatieve activiteiten. Sedert '85 regelt een decreet de erkenning van die centra. Indien u meer wenst te weten over Dienstencentra dan kan u terecht op tel. 056121. 99. 77.

- Wie bang is voor zijn eigen positie heeft geen tijd voor andere dingen.

Onder het motto « preventie algemeen welzijn» werd gedurende de maand mei een kadervorming voor West-Vlaanderen opgezet. Menige belangstelling en een talrijke opkomst garandeerden een succesvoi verloop. Binnen een algemene inleiding werd, door beide stafmedewerksters, een kader geschetst omtrent het genoodzaakt zijn « om op pensioen te gaan» en de maatschappel i jke, I ichamel i jke en psychische factoren die daaraan verbonden zijn. Achtereenvolgens werden in het verder verloop van de kaderdagen een aantal subthema's uitgesplitst en uitgewerkt, waaronder : een voordracht omtrent lichaamsverzorging gebracht door stafmedewerkster Joke Cardoen, het verwerken van een verlies gebracht door staf medewerkster Nadine Fiems, seksualiteit bij de derde leeftijd gebracht door Gu ido Verbrugghe, permanent secretaris bij L.B.G. -Nationaal, urine-incontinentie gebracht door Romy Tratsaert van de firma Mölnlycke en als laatste slapen en slapeloosheid gebracht door huisarts dokter R. Langenaekens van Oostende. Deze vormingsdagen werden afgesloten met een evaluatie. De plaatsen van samenzijn waren Poperinge, Sint-Jan Ter Biezen « De Strooyen Hen », Heist « Ter Dui-: nen » en als laatste Oostende « De 8rieke ».

- Haat is een nuttig wapen; meer nog dan angst houdt het de zaak levend.

N.F.

Het is de bedoeling om via een op te richten Vlaams Fonds waar de sociale integratie van gehandicapten de opdrachten van zowel het geregionaliseerde « Fonds '81 » (zorg voor gehandicapten), als het nationale Rijksfonds voor mindervaliden (uitkeringen) over te nemen. Met de fusie beoogt men het nastreven van een globale en multidisciplinaire aanpak van een handicap en in het bijzonder het drastisch vereenvoudigen van de papierberg voor de betrokkenen. Ook beoogt men meteen een stijging binnen de 5 jaar van de financiële middelen met maar liefst 50 % (nu bedraagt dit 15 miljard).

NADENKERT JES - Niets mobiliseerde zoveel inventiviteit der te vernietigen.

als de wens de tegenstan-

- Het geweten is de prijs van de moraal en de moraal is de prijs van de beschaving. - Vastbehoudenheid

20

levert in regel uiteindelijk

resultaat.

OVER BOUWSTIJL Ter gelegenheid van toeristische uitstappen of tijdens onze buitenlandse reizen wordt nog wel eens gewezen op de bouwstijl - Romaans of Gotisch - waarin monumenten en gebouwen zijn opgetrokken. Dit artikeltje is dan ook bedoeld om u toe te laten de stijlen vanaf heden feilloos uit elkaar te houden.

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

De kans dat je in Vlaanderen nog een origineel Romaans bouwwerk (10e-13e E) vindt is niet erg groot. Heel wat gebouwen die in die stijl zijn opgetrokken zijn immers reeds verdwenen of ondergingen in de loop van de jaren de nodige aanpassingen. Bouw- of verbouwingswoede dateert heus niet van dit jaar.

Romaans

welfde met een in stenen uitgevoerde booggewelf. Om te vermijden dat die boog de zijmuren zou wegduwen, werden de steunmuren extra dik gebouwd. Dit laatste is dus kenmerkend voor Romaanse bouwstijl: ronde booggewelven en dikke muren. Dus ook rondbogen voor vensters en gewelven en vaak lange gebouwen met horizontale lijnen. Een stapje verder in de bouwkunst (van de 13e tot de 16e E) werd ontdekt dat men minder dikke muren nodig had en toch vaster en steviger en meteen sierlijker kon bouwen als men de ronde gewelven vervangt door spitsbogen i.p.v. ronde bogen. Het gevolg daarvan was de nu gekende Gotische bouwstijl die zich kenmerkt door hoge, slanke gebouwen, met spitsbogen. Die laten grotere spanningsmogelijkheden toe en vergen meteen minder materiaal. De Gotische gebouwen kenmerken zich door slanke muren met grote vensters, hoge gebouwen met vertikale lijn en spitsbogen voor vensters en gewelven. Om de boog te maken werd gebruik gemaakt van een houten bekisting - for~eel - genoemd. Bovenop het formeel werden de stenen gemetseld en daar-

- detail St. Jacobskerk

Gotisch - detail St. Jocobskerk

Gent (Foto P. O. R.)

bovenop, precies in het midden, een sluitsteen. Na het opdrogen van de metselspecie nam men het formeel weg en was de boog klaar. Vaak treft men nu nog gebouwen aan in gemengde bouwstijlen. Vanaf nu kunt u ze uit elkaar houden.

Gent (Foto P.O.R.)

De stijl waarin een gebouw uitgevoerd is, heeft meestal te maken met het al of niet voorhanden zijn van een aantal bouwmaterialen. De bouwmeesters uit de oudheid gebruikten vooral natuursteen die uit rotsen werd uitgehakt. Waar geen natuursteèn voorhanden was gebruikte men bakstenen, hout en leem. Grotere bouwwerken werden in steen opgetrokken. De overwelvingen en de daken evenwel werden in hout vervaardigd. Dit leverde meteen zijn beperkingen. Gebouwen mochten niet te breed gemaakt, noch te groot worden omdat een boom ± balken oplevert van maximaal 6 meter lengte. Voor woningbouw was dit en is dit voldoende, doch voor grotere gebouwen diende een duurzamer en steviger oplossing gezocht. Dit werd gevonden door gebruik te maken van boogvormen. Men bouwde twee muren die men over-

Het bouwen

van een boog (formeel)

21

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

NIEUWE PENSIOENWET

voor ze een volledig vangen.

De Europese Commissie heeft reeds in september 1982, de veralgemening van de vrijwillige pensionering aanbevolen, gespreid over een periode van 10 jaar met een pensioen dat berekend zou worden in functie van het salaris en het aantal gepresteerde arbeidsjaren. Deze aanbeveling beoogt o.m. een grotere keuzevrijheid voor het individu terzake en meteen de instelling van een gelijkwaardige behandeling' tussen mannen en vrouwen. Ook beoogde men daardoor meer arbeidskansen te verlene-n aan jongere arbeidskrachten en een antwoord te geven op het ontstane onevenwicht en het daardoor ontstane financieringsprobleem tussen actieven en inactieven.

Hoewel in E.E.G.-verband tot nu toe slechts twee lidstaten het flexibele pensioenstelsel hebben ingevoerd . (Denemarken en de D. D. R.) wil ook België het nodige doen. Volgens een nieuw wetsontwerp kunnen mannen en vrouwen (uit de particuliere sector) vrij met pensioen gaan tussen 60 en 65 jaar. (Brugrust- en brugpensioen buiten beschouwing gelaten). Probleempje doorbi] is dat de berekening van het volledig pensioen evenwel ongelijk blijft. Mannen moeten 45 jaar gewerkt hebben en vrouwen slechts 40 jaar

W·ELVAARTSVAST In de vorige Courant hadden we het er reeds over: op 1 oktober worden de pensioenen weer" welvaartsvast ». Het was 9 jaar (sinds 1981) dat de aanpassing niet meer is gebeurd. Zoals u weet volgen de pensioenen enerzijds de evolutie van het indexcijfer der consumptieprijzen en anderzijds die van de lonen. De regeling pensioenen : - vóór 1 januari 73 : 3 % uit de jaren 73-'87 2 % - uit de jaren '83-'87 : 1 %

+ + +

Globaal beschouwd is de voorziene verhoging van de pensioenbedragen afhankelijk van de ingangsdatum en is enkel van toepassing op de werknemerspensioenen. Evenmin heeft ze een weerslag op de pensioenbedragen van de openbare sector. De voorziene

22

weddeverhoging

met

pensioen

ont-

De vermindering van 5 % van het bedrag per jaar dat een man vervroegd op pensioen gaat, is evenwel geschrapt. Dit is direct flagrant in strijd met de EG richtlijnen over de gelijke behandeling (zie boven) van mannen en vrouwen. Dus zouden zowel man als vrouw na een loopbaan van 40 of 45 jaar recht moeten hebben op een volledig pensioen. Dit laatste - 45 jaar - houdt een inlevering in voor de vrouwen van gemiddeld 15 % wat dus niet aanvaardbaar is. Het eerste voorstel - iedereen na 40 jaar arbeid met pensioen - is voor de Belgische staat financieel niet haalbaar en evenmin is het voorstel aanvaardbaar de mannen te verplichten tot 65 jaar i.p. v. 60 jaar te werken. Blijft dus over: de E.E.G.-richtlijn nog niet helemaal naleven. Advies van onze Raad van State brengt evenmin een duidelijk antwoord en kan niet bepalen of de nieuwe Belgische pensioenwet al of niet in strijd is met de E.E.G-richtlijnen. Naar hun mening is alleen het Hof van Justitie in Luxemburg bevoegd. Typisch Belgisch is wel de houding van de Raad van State waar men ontdekt heeft dat de E.E.G.-richtlijn niet vermeid heeft of lidstaten een uitzondering mogen maken voor de bereke-

6 % gespreid over 3 jaar voor de ambtenaren van de Vlaamse Gemeenschap (met ingang van 1 november 1990) is een intentie. Dienaangaande werd nog geen definitieve beslissing genomen zo konden we van Mevr. Detiège (Staatssecretaris voor Pensioenen) vernemen. Naar verluidt zouden bijzondere verhogingen voor welbepaalde functies worden toegekend voor sommige categoriën ambtenaren van het departement van Financiën. Deze verhogingen werden geïntegreerd i n de weddeschalen, zullen voor de pensioenberekening in aanmerking komen. Dezelfde bron deelt ons mee dat op 1i9/'89 alle weddeschalen in de Openbare Dienst met 2 % werden verhoogd. Daaruit volgt dat ingevolge de perikwatie van de overheidspensioenen (automatische aanpassing van het pensioen bij stijging van de lonen in de overheidssector) alle pensioe-

ningswijze wat dus kan leiden tot de conclusie dat het Belgisch wetsontwerp niet strijdig is met de E.G.-richtlijnen. De Raad stelt zelf dat een andere redenering kan worden gevolgd door erop te wijzen dat zo aan de lidstaten enige ruimte wordt gelaten in verband met het vaststellen van de leeftijd dat hieruit mag worden besloten dat de lidstaten de vrijheid hebben er een (redelijke) afwijkende berekeningswijze op na te kunnen houden. Het Luxemburgse Hof daarentegen zegt dat vroegere rechtspraak in het Hof oordeelt en aantoont dat de "prestaties» (hieronder verstaat het Hof alleen uitkeringen in het kader van het wettelijk sociale zekerheidsstelsel aanvullende verzekeringen vallen daar niet onder) alleen mogen verschillen als ze een rechtstreeks gevolg zijn van een ongelijke pensioenleeftijd. Meteen heeft België geen enkele rechtsgrond meer om een ongelijke pensioenberekening te handhaven, daar we immers een gelijke pensioenleeftijd invoeren! Dus ... Maar, daar het wetsontwerp nog niet door het parlement is goedgekeurd en wel door de senaat kan men slechts een advies verlenen en niet optreden. Doch hiermee is de " kous nog niet af ». De Belgische Wet die het principe wenst in te voeren dat mannen en

nen, openbare dienst eveneens met 2 % stegen. Voor wie met pensioen ging in 1988, 1989 of 1990 is geen welvaartsaanpassing voorzien en de zelfstandigen vallen (opnieuw) uit de boot. Naar verluidt zouden voor hun de prioriteiten gelegd zijn op het fiscaal aantrekkelijker maken van het aanvullende pensioen. . Hoe het staat met de welvaartsvastheid in 1991 of de vraag of die voorziene verhoging wel verrekend wordt in de herwaarderingscoëfficiënt bij de berekening van nieuwe pensioenen werd niets medegedeeld. Evenmin wilde men een antwoord kwijt op de vraag of ervoor gezorgd werd dat voor de lagere pensioenen de verhoging niet meteen ongedaan gemaakt wordt voor de inhoudingen vanaf een bepaald grensbedrag van de sociale ze-: kerheid. De voorziene verhoqinqen zou 1.300.000 gepensioneerden ten goede komen en samen 5,3 miljard kosten.

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

vrouwen vrij hun pensioen kunnen kiezen tussen 60 en 65 jaar zou logischerwijze moeten inhouden dat de vrouwen het recht hebben om tot hun 65ste te blijven werken en dit is niet door dit wetsontwerp geregeld. Dit vergt een andere wet die vrouwen het recht toekent om na hun 60ste te werken. De arbeidswetgeving zegt immers nog alti jd dat werkgevers het recht hebben vrouwen met verkorte opzegtermijn af te danken (ook dit is sinds 1986 door het Europees Hof gelaakt) op het ogenblik dat ze60 werden. Ze kunnen wel" toestaan» na hun 60ste te blijven werken. Dus een nieuw advies / ontwerp is noodzakelijk wil men de voor- en tegenstanders verzoenen. Hoewel het ene een logisch gevolg is van het andere, zijn er - hoe kan het anders - problemen en is men het met deze regeling niet eens. In concreto willen de vakbonden die regeling aanvaarden daar heel wat vrouwen geen loopbaan tellen van 40 jaar en dus nooit een volledig pensioen kunnen trekken. De werkgevers daarentegen zijn tegen omdat, zo stellen ze, er nu al een hoge werkloosheid bestaat onder de jonge vrouwen en wat dan met de oudere vrouwen? Om deze regeling ook in de nieuwe wet te kunnen opnemen, diende dit regeringsontwerp geamendeerd te worden (wat onlangs gebeurde door Van den Brande). Blijft dan nog volledigheidshalve

« DUIDELIJK»

de

discussie van het recht om na de « normale» pensioenleeftijd te blijven werken. Dit is evenmin in het ontwerp van wet opgenomen. Nochtans blijven werken in België na de pensioenleefti jd kan maar het is geen recht en ". het wordt niet aangemoedigd. Werknemers uit de particuliere sector zijn theoretisch niet verplicht om met pensioen te gaan als ze de pensioengerechtigde leeftijd bereiken. Ze hebben wel het recht daartoe. Van zodra de leeftijd van 60 of 65 bereikt is (tot nu toe) wordt het pensioe n door betrokkene aangevraagd; geeft de werkgever ontslag of neemt de werknemer ontslag. Volgens de arbeidswetgeving immers eindigt het arbeidscontract niet automatisch met het bereiken van de pensioenleeftijd - het mag zelfs niet in het arbeidscontract voorzien zijn. (Dat geldt niet voor ambtenaren). Dit feit houdt dus in dat de wet de werknemer uit de particuliere sector niet verbiedt verder te werken na de pensioengerechtigde leeftijd; doch het geeft geen recht. Hij mag alleen blijven doorwerken in de mate dat de werkgever hiermee instemt. Het niet instemmen van de werkgever gebeurt dan via afdanking. En inderdaad in de wet is voorzien dat de werkgever de werknemer met verkorte opzegtermijn mag ontslaan van zodra deze pensioengerechtigde is. Daaruit zou men kunnen concluderen dat hij dus het recht heeft de werknemers aan de

deur te zetten omdat hij pensioengerechtigde is. Vraag hierbij is of men dan iemand mag ontslaan op grond van leeftijd - een principe dat indruist tegen de rechten van de mens. Zonder hierop dieper te willen ingaan mogen we toch ook stellen dat de wet, werken na de pensioenleeftijd niet aanmoedigt. Men verhoogt immers de pensioenrechten niet en de jaren arbeid na die leeftijd komen niet in aanmerking voor het verrekenen van de vereiste loopbaan en het pensioenbedrag. Het heeft dus geen zin om na de pensioengerechtigde leeftijd te werken om ontbrekende arbeidsjaren in te vullen. Men moet trouwens ook rekening houden met de normen m. b. t. de toegestane bezoldigde arbeid als gepensioneerde wil men werken na de pensionering aantrekkelijk maken. Dat een uiteindelijke en vooral definitieve beslissing omtrent het pensioendossier eerlang tot stand komt, zit er naar mijn mening niet in. Naar ik vrees zal de loopbaanberekening voor de mannen in 45sten blijven, wat betekent dat de mannen nog geen aanspraak zullen maken op een volledig pensioen op 60-jarige leeftijd. Trouwens de verlenging van de schoolplicht maakt dit onmogelijk. Of de gelijkheid er eerlang komt, stel ik eveneens in vraag. Het is niet de eerste keer dat België « zijn laars lapt» aan E.E.G.-richtlijnen. Tot slot stelt zich nog steeds de vraag naar het pensioendossier van de zelfstandigen.

COMPROMIS IN BRUGPENSIOEN DEBAT

Over het brugpensioendebat is men eindelijk tot een compromis gekomen. Zoals bekend wou de regering geleidelijk de leeftijd van wanneer iemand op brugpensioen kan gaan terugschroeven van 55 of 57 jaar tot 58 jaar. Een en ander leidde tot heftige debatten, maar men is blijkbaar tot een « consensus» gekomen. In de eerste fase werd overeengekomen de « conventionele» brugpensioenleeftijd op 1 januari '92 op te trekken tot minimum 56 jaar. Een tweede stap wordt in de periode '93-'94 gezet terwijl het einddoel 58 jaar wordt. De datum waarop de laatste moet geschieden is nog niet bepaald. Uiteraard zijn er uitzonderingen voorzien. In ondernemingen in moeilijkheden blijft de leeftijd 50 jaar (voorwaarde 10 jaar in de sector gewerkt hebben of 20 in het algemeen) en is er geen vervangingsplicht voor de werkgever voorzien, noch een hoofdelijke bijdrage aan de R.v.A. In ondernemingen in herstructurering is de

leeftijd 52 jaar. Er is geen vervangingsplicht voorzien doch de werkgever betaalt 3.000 fr.lmaand aan de R.v.A. In ondernemingen waar nu nog KAO's bestaan voor brugpensioen tussen 55 en 58 jaar wordt de leeftijd opgetrokken tot 56 jaar (dd. 1/1/'92) en uiteindelijk tot 58 jaar. De betrokkene moet hier' 25 jaar gewerkt hebben en de werkgever moet hun vervangen (tenzij hij geen vervanger vindt, wat hij moet bewijzen). In ondernemingen zonder moeilijkheden (die bestaan ook nog) kan men nu nog vervroegd weg op 55 jaar als men een loopbaan van 38 jaar kan bewijzen. Het brugpensioen vanaf 58 jaar (KAO nr. 44) (uitzondering voor bedrijven met minder dan 10 werknemers) blijft tot eind dit jaar bestaan. 25 dienstjaren zijn vereist en de werkgever moet in vervanging voorzien van 3.000 fr.lmaand betalen. Het brugpensioen vanaf 60 jaar (KAO nr. 17) blijft bestaan voor wie 10 jaar in de sector werkte of 20 jaar arbeid kan bewij-

zen (geen vervangingsplicht en een lagere hoofdelijke bijdrage). Dus globaal beschouwd zijn er aanpassingen voorzien zowel op de anciënniteitsvoorwaarden voor de werknemer als voor de door de werkgever te betelen bijdragen en de verplichting een werkloze in de plaats van de bruggepensioneerde op te nemen. Deze regel is wel - zoals hoger aangetoond - gemilderd en ook wordt de werknemer financieel niet langer « gestraft» als zijn werkgever de vervangingsplicht naast zich neerlegt. Hij blijft steeds recht hebben op een werkloosheidsuitkering van 60 %. Uitzondering vormen de KMO's waarvoor nog geen consensus werd bereikt. Tot slot is nieuw aan de gehele regeling het feit dat zowel mannen als vrouwen die hun loopbaan onderbraken voor de opvoed ing van hun kinderen (maximaal 2 maal3 « krediet jaren ») minder loopbaanjaren moeten bewijzen om in aanmerking te komen. Doch opgelet: ter verduidelijking: de regeling geldt niet voor de brugpensioenen in bedrijven in herstructurering.

23

PIONIERS "'4

ANr>lIfA.E

\'f\"1.11

DER WETENSCHAP

e a va r e,•.r~1" C AE

LI!lIIII\lIt\II.

\"",,-"11:

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

'~trft~I,-.:."./.

GES/0, CAt! T t!R.. A TI~

o\I0A...

L A..J'fo,

r

ARCHIMEDES Wie met het een of ander rekenkundig of meetkundig probleem worstelt, doet er goed aan eens aan Archimedes te denken die zo'n 2.200 jaren geleden al met precies dezelfde moeilijkheden zat en er eèn oplossing voor bedacht. Het is Archimedes geweest die de eerste boeken schreef over geometrie, mechanica en rekenkunde. Daarenboven heeft hij naast de wiskunde ook pionierswerk geleverd op het vlak van de natuurkunde. Hij was het immers die aan het principe van de hefboom en de katrol dacht en het soortelijk gewicht ontdekte. De uitvinding van de bu isvorm ige schroef waarmee men water omhoog kan brengen en machines waarmee men projectielen kan wegslingeren, behoren ook tot zijn verdiensten. Hij zou geboren zi jn in 287 voor Christus te Syracuse (op Sicilië) dat toen onder Griekse heerschappij stond. Alhoewel van koninklijke bloede (hij was familie van Koning Hiero) hield hij zich in hoofdzaak bezig met studie i.p.v. het bekleden van een staatsambt. Aan hem is de wereldberoemde uitdrukking « Eureka! » te danken. Eureka is Grieks en betekent « ik heb het gevonden» 24

Wat hij had gevonden was niet de zeep, (hij uitte het Eureka bij het baden) doch het principe van het soortelijk gewicht, dat hij toevalIig ontdekte toen de koning hem opdracht gaf na te gaan of de kroon die hij door een bekende kunstenaar had laten maken wel van zuiver goud was. Men vermoedde immers dat de kunstenaar goud had weggenomen en vervangen door een ander metaal. Archimedes sloeg aan het experimenteren en ontdekte dat een lichaam (voorwerp) dat geheel of gedeeltelijk is ondergedompeld in een vloeistof (water) schijnbaar een gewichtsverl ies ondergaat dat precies gelijk is aan het gewicht van de verplaatste stof. Dus hij woog eerst het voorwerp in de lucht en vervolgens onder water en aangezien het daar minder woog trok hij van het gewicht in de lucht dat van het onderwatergewicht af. Tenslotte deelde hij het gewicht van het voorwerp in de lucht door het gewichtsverlies in water. Zo stelde hij vast dat een bepaald volume zuiver goud, 19.3 maal zoveel weegt als hetzelfde volume water. Hij ontdekte de oplossing van het probleem terwijl hij aan het baden was - het waterniveau steeg immers door zijn eigen gewicht - wat aan hem het « Eureka» ontlokte. Daarop zou hij opgewonden als hij was door zijn ontdekking, naakt de straat opgerend zijn al roepende : Eureka, Eureka! Wat hij dus ontdekte was het soortelijk gewicht. Tussen haakjes: de kunstenaar was een bedrieger want de kroon was niet van zuiver goud ... In vergelijking met de grote verdiensten die Archimedes de koning later bewees, had het ontmaskeren van de gouddief weinig betekenis. Toen Rome begon met Griekenland aan te vallen, ging Archimedes rustig door met studeren en experimenteren. Zo construeerde hij tijdens het beleg van Syracuse een slingertuig, waarbij vuurbollen naar de Roméirien gegooid werden en stak hij op afstand door gebruikmaking van holle spiegels en het zonlicht de vloot in brand (laser !). Toch werd Syracuse overrompeld ... en een Romeinse soldaat velde met zijn zwaard één der grootste denkers aller tijden.

CLASSIFICATIE Eén van de oudste classificaties van wolken is afkomstig van de Engelse meteoroloog Luke Howard (1772-1864), die zijn verdeling in cirrus, cumulus, nimbus en stratus vooral steunde op de hoogte en vorm. Zijn onderverdeling vormt nog steeds de basis van de nu gebruikelijke classificatie, al wordt tegenwoordig meer gelet op de ontstaanswijze van de wolken dan op de hoogte waarop zij tot ontwikkeling komen. De thans gebruikelijke namen zijn echter nog nauw verbonden met de oorspronkelijke indeling. De huidige indeling gaat uit van vier families, elk onderverdeeld in twee of drie wolkengeslachten. De geslachten worden onderscheiden in ondergeslachten, soorten en variëteiten. Deze staan alle beschreven in de Internationale Wolkenatlas van de WMO (Wereldorganisatie voor Meteorologie). Sommige geslachten zijn daarbij verticaal uitgestrekt zoals de cumulonimbus en cumulus. De eerste familie wordt gevormd door de hoge wolken (in het algemeen boven 6 km) met de geslachten cirrus, cirrocumulus en cirrostratus. Ze zijn meestal ijl, wit van kleur en werpen geen schaduw. De cirrus (veerwolken, Ci) vormt afzonderlijke witte wolken met een vezelige bouw, die vaak een zijdeglans vertonen. Ze lijken soms op krijtstrepen, veren of gebogen draden (komma's) en bestaan uit ijskristallen (soms tot 9 km hoogte). De cirrocumulus (fijne schaapjeswolken, Cc.) (tussen 7 en 8 km) vormt een laag of bank van cirrusachtige wolken. De bank bestaat uit afzonderlijke witte vlokken of uit zeer kleine ronde wolkjes, die min of meer regelmatig gerangschikt zijn in rijen of golfjes. Goed verspreid in een heldere lucht betekenen ze vaak mooi weer, doch als ze « straatpatronen » gaan vormen riskeer je weersverandering. De cirrostratus (Cs) heeft het uiterlijk van een effen of vezelachtige lichte witte sluier. De zon (of maan) blijft door de wolken heen zichtbaar en werpt nog schaduwen. Er ontstaan bijna altijd kringen (halo's) of soortgelijke verschijnselen om de zon (tussen 6 en 7 km). Halo's rond de zon voorspellen vaak dat het zal regenen. De tweede wolkenfamilie bestaat uit" middelbare wolken die in het algemeen tussen de 2 en 6 km hoog liggen. Ze zijn dichter don de hoge wolken en geven (vervolg blz. 25)

WEERSVOORSPELLINGEN Onze voorouders die nog nooit van meteorologie gehoord hebben, waren vaak in staat juiste weersvoorspellingen te doen. Zij konden dit door waarnemingen in de natuur. Deze volksweerkunde, ook waarnemingsvoorspelling genoemd, kunnen wij ook. Het komt er alleen op aan op bepaalde Cf details" te lellen.

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

Tot één van de nauwkeurigste weersaonwijzers behoren de kleuren van de hemel. Als de hemel 's avonds dieprood is, betekent dit vaak dat het de volgende dag zal regenen, terwijl roserood op droog weer wijst. Dit komt al naargelang het stof dat in de lucht hangt en de daarbijhorende vochtigheidsgraad. Zo krijgt men vaak een rose of dieprode schijn. De observatie van de wolken geven de nauwkeurigste voorspellingen. Een aanwijzing voor regen vormen laagliggende wolken, terwijl de hoogliggende mooi weer betekenen. Uiteraard geeft ook de vorm van de wolken een indicatie van het te verwachten weer. Zoals u wellicht weet worden de wolken ingedeeld naar hooqte en vorm (dr. in dit verband de classificatie van de Engelse meteoroloog Luke Howard hieronder). De afzonderlijke wille wolken met een vezelige bouw die vaak een zijdeglans vertonen - de cirruswolken - en soms lijken op krijtstrepen, veren of gebogen draden, zijn het eerste teken van weersverandering en mogelijk regen. Zien we in de hemel een wolkenbank bestaande uit afzonderlijke wille wolken of uit weer klein ronde wolkjes, die nu of meer regelmatig gerangschikt zijn in rijen of golfjes - de cirrocumulus wolken - dan mogen we wind en af en toe regenbuien verwachten.

een lichte schaduw. Tot deze familie behoren:

De altocumulus (grove schapewolken, Ac) lijkt op de cirruscumulus, maar is veel dichter. De wolken zijn in het midden dichter dan aan de randen. Evenals bij de cirrocumulus zijn de afzonderlijke elementen vaak gerangschikt in rijen of golven (veranderlijk weer - hoogte tussen 4 en 5 km). De altostratus (As) is een vezelachtige of effen wolkensluier met een grauwe of blauwige tint. Hij bedekt altijd een groot deel van de hemel en sommige delen kunnen dun genoeg zijn om de zon er vaag, als door een soort matglas, doorheen te kunnen zien. Het onderscheid met de cirrostratus is echter het eenvoudigst te maken door zijn grotere dichtheid.

Zien we wolkenmassa's afsteken tegen een blauwe lucht en tegen de zin in gezien, zijn ze donker met een lichte omranding, dan mogen we mooi weer verwachten. Hebben ze evenwel rafelige randen dan bestaat er een kans op een bui. Lijken de wolken op uitgeplozen wallen dan mogen we binnen de 12 uren regen verwachten. Betreft het grote gezwollen wolken - enorme uitgebreide wolkenmassa's die op bérgen en torens lijken en die onderaan gewoonlijk weer donker zijn, dan mogen we ons aan regen-, hagel- of sneeuwbuien verwachten en dikwijls ook onweer. Een.andere indicator van weerwaarneming vormt de luchthelderheid. Wanneer overdag een object aan de horizon wazig en ver lijkt, dan is het wellicht warm weer. Scherpe afgetekende details op de horizon kunnen wijzen op de komst van regen en koude. 's Nachts wijst een heldere sterrenhemel vaak op kans tot dauwen vorst of harde wind. Een omfloerste maan daarentegen is dikwijls een aanwijzing voor komende regens, sneeuw of winderig vies weer. Sommige onder ons kunnen ook weersveranderingen voorspellen omdat ze het aan den lijve ondervinden. Pijn in de ledematen (reuma) of een stekelig gevoel in littekenweefsel (na operatie) of op plaatsen van botbreuken wijzen

De lage wolken gewoonlijk beneden 2 km, vormen de derde familie met de geslachten nimbostratus, stratocumulus en stratus. De nimbrostratus (regenwolk, Ns) is donkergrijs en vormloos. Dikwijls valt er gelijkmatige regen of sneeuw uit. Onder dit dek kan zich een laag van losse wolkenflarden vormen (fractostratus). De stratocumulus (gelaagde stapelwolken, Sc) lijkt op de altocumulus, maar de vlakke schollen of ballen zijn donkerder. Vooral in de winter en het voorjaar bedekken z~ vaak 'de hele hemel, die er dan gegolfd uitziet. De stratus (laagwolk, St) is een gelijkmatige grijze wolkenlaag, waaruit fijne motregen of motsneeuw kan vallen. De vierde en laatste familie omvat wolken die zich sterk in verticale richting

op een toenemende vochtigheidsgraad (regen) of zelfs vrieskou. Naar verluidt zouden sommigen een veranderende luchtgesteldheid kunnen ruiken. Zo ruikt men regen in de lucht. Uiteraard vormt de observatie van dieren een belangrijke aanwijzing ven het komende weer. Koeien, schapen, paarden, enz ... troepen samen als een zware bui nadert. Schildpadden verstoppen zich bij naderend regenweer of graven zich in bij naderende vrieskou. Lijsters verstoppen zich in de struiken als het gaat regenen en merels fluiten er lustig op los, terwijl de meeuwen hun vlucht verleggen afhankelijk van het te verwachten weer : bij nakend warm weer boven het water en bij nakend koud weer boven het land. aak geeft de observatie van insekten een idee van wat ons allemaal op weerkundig gebied te wachten staat. Bij komend regenweer zie je geen vlinders of bijen en de naam zegt het zelf, een naderend onweer wordt aangegeven door de Cf dondervliegjes n , Ook de plantenwereld heeft zo haar eigen voorspellers: de paardebloemen sluiten zich bij een verhoogde vochtigheidsgraad, terwijl paddestoelen juist gaan gedijen. Sommige planten geven daarentegen sterkere geuren. Mocht iemand nog meer weerswijsheden hebben, dan worden ze in dank aanvaardt. Van mij nog een goede raad: luister vooraf naar Pien, observeer vervolgens de hierbij beschreven Cf wijsheden" en ga nooit weg zonder je regenscherm. P.D.R.

hebben ontwikkeld. Ze bevinden zich meestal in de luchtlaag van 500 tot 6000 m. hoogte en omvallen de geslachten cumulus en cumulonimbus. De cumulus (stapelwolk, Cu) bestaat uit afzonderlijke, dichte wolken met een koepelvormige bovenkant en een vrijwel horizontaalondervlak. Tegen de zon in gezien zijn ze donker met een licht omranding. Uit deze wolken valt geen of slechts lichte neerslag. Dè cumulonimbus (onweerswolken, Cb) betreft uitgebreide wolkenmassa's met aanzienlijke verticale afmetingen. Ze lijken op bergen of torens. De bovenzijde kan sterk afgeplat zijn, waardoor de vorm van een aambeeld ontstaat. De onderzijde is gewoonlijk zeer donker. Deze wolken veroorzaken meestal regen-, hagel- of sneeuwbuien en dikwijls ook onweer.

25

FEESTJAAR Op 7 september 1990vierde Koning Boudewijn zijn 60ste verjaardag en op 17 juli viert hij zijn 40 jaar koningschap. Deze beide evenementen vormen een tweevoudige reden om de Koning te huldigen en zoals de eerste Minister het terecht stelt « als symbool van de eenheid van het land en als behoeder van de instellingen ».

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

Op initiatief van het Comité Feestelijkheden, bijgestaan door de vzw « Koningsfeesten 1990-1991 ». worden in het raam van die dubbele verjaardag heel wat luisterrijke evenementen georganiseerd. Ook Koningin Fabiola wordt niet vergeten. Op 15 december 1990, ter gelegenheid van 30 jaar huwelijk van ons koningspaar, zal in de HeizeIpaleizen te Brussel een groot huldefeest worden ·georganiseerd als blijk van waardering voor 30 jaar inzet van de Koningin en haar actieve aandacht voor de sociaal-zwakkeren.

-

-

-

-

De vieringen van de Koning hebben plaats van 6 september tot 21 juli 1991.

-

Een overzicht van de hoogtepunten uit· een lijvig pr.ogrammabrochure : - Het jubeljaar werd ingezet op 6 en 7 september met een hele reeks sporten muziekmanifestaties en met een

-

TWEEKLEURIGE MUNT VOOR Naar aanleiding van de viering van de zestigste verjaardag van Koning Boudewijn dit jaar en zijn veertigste ambtsjubileum volgend jaar, pakt de Koninklijke Munt uit met twee primeurs. Ze slaat twee tweekleurige (goud en zilver) muntstukken. Voor het eerst in haar geschiedenis brengt ze bovendien een munt van 500 fr. met een Duits opschrift in omloop. Van de speciale herdenkingsmunten komen telkens twee uitgiften. Het qootorn stukken van 10 en 20 ecu met een·gouden kern en een zilveren rand. Het zijn de enige officiële munten die naar aanleiding van de Koningsfeesten geslagen worden. Er is al een uitgifte sinds de zomer (met inscriptie 1930-1990) en er is er een in de lente van volgend jaar (met inscriptie 1951-1991).

26

tentoonstelling over het patrimonium van de gemeenschappen. Er is ondermeer een hulde van het Festival van Vlaanderen en sportqebeurtenissen in de centra van Bloso en Adeps. Op 9 september was er een Open Monumentendag, die aldus aan zijn tweede uitgave toe was. Op 15 december is er de hulde aan Koningin Fabiola op de HeizeI. Er wordt een schier onoverzichtelijke reeks tentoonstellingen in het hele land over allerlei aspecten van het koningshu is aangekondigd. BRTen RTBfzullen ~en hele reeks speciale programma's verzorgen. De BRT plant een retro-journaal en uitzendingen over allerlei andere onderwerpen rond de Koning. Er is een hulde van de diverse erediensten en van de oudstrijders. Het koninklijk paar zal bezoeken brengen aan het parlement en aan alle provincies, evenals aan de Belgische strijdkrachten in Duitsland. Een boodschap van de jeugd aan de Konfng zal hem in juni 1991 worden overhandigd. Het programma plant ook allerhande koninklijke recepties. Op het paleis zullen de koninklijke petekinderen worden ontvangen, evenals diegenen die 40 jaar werden op 17 juli. Andere

KONINGSFEEST

De munten bevatten resp. 1110 en 1/5 ons f jn goud. De oplage hangt af van het succes van de voorintekening. Daarvoor kan men zich wenden tot de financiële instellingen, de Post 'en- de beursmakelaars. De kostprijs van het 10-ecustuk is 3.500 fr. Het 20-ecustuk kost het dubbele. Als de goudprijs meer dan 10 procent schommelt, kunnen de verkoopprijzen aangepast worden. De netto-opbrengst van de speciale uitgifte komt ten goede aan de Koning Boudewijnstichting. Het zilveren 500-frankstuk wordt geslagen op een oplage van 1 miljoen exemplaren. Voor het eerst verschijnt er naast de stukken met een nederlandstalig en een franstalig op.schrift ook een met een duitstalige legende. Ze gaan .tegen hun nominale waarde van de hand, want ze zijn wettige betaalmiddelen. Wel komt er dit en volgend jaar telkens een beperkte oplage van de drie zilvermunten in een speciale verpakking tegen 3.000 fr. op de markt. Tegen eind 1990 brengt de schatkist een reeks van 4 gouden munten op de markt waarvan de verkoop ± 2,5 miljard moet opleveren. Het gaat om

recepties zijn voorzien voor de gemeentelijke en provinciale overheden, het diplomatiek korps en alle andere overheden. - De feestelijkheden worden besloten op 20 en 21 juli 1991. Het troependefilee zal uitzonderlijk plaatshebben op zaterdag 20 juli 1991en wordt gevolgd door een groots volksfeest op de HeizeI. 's Avonds is er een openluchtconcert voor de jeugd in de buurt van het Amerikaans theater. 's Zondags is er een plechtig Te Deum en nadien alweer een groots volksfeest op het thema « de Koning ontvangt de natie », 's Avonds volgt een daverend vuurwerk. Bij al deze evenementen worden ook senioren betrokken - dus ook L.B.G. - en het is evident dat ook wij op de huIdevieringen uitgenodigd zijn. Plan dus alvast deze data!

een proefset van 4 munten met een nominale waarde van respectievelijk 100 ecu, 50 ecu, 25 ecu en 10 ecu. Het gaat om zeer fijn gegraveerde munten waarbij vooral op beleggers wordt gemikt. De munt van 100 ecu - met afbeelding van Maria Theresia - bevat 31,1 gram zuiver goud, net zoveel als de Canadese Maple Leaf, de Amerikaanse Eagle, de Australische Nugget en de Britse Brittannia, waarmee ze in concurrentie komt. Ze zal worden verkocht met een premie van 3 tot 5 procent boven de waarde van het goud die ze bevat. Het stuk van 50 ecu draagt de beeltenis van Karel de Grote en bevat 15,05 gram goud. Het stuk van 25 ecu. bevat 7,52 gram goud en draagt de afbeelding van de Romeinse keizer Diocletianus, terwijl het stuk van 10 ecu Keizer Karel V afbeeldt en iets meer dan 3 gram goud bevat. In de loop van het volgende jaar komen er drie « courante» ecumunten (100, 50 en 25 ecu) en later datzelfde jaar komt nog een stuk van 2 ons met de afbeelding van Maria Theresia. Rekening houdend met de internationale goudprijs zal dot stuk een waarde van ongeveer 30.000 fr. hebben.

DE ECU

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

De idee van een soort Europese munt, want dat is de ECU, is niet nieuw. Reeds in 1865 bij de oprichting van de Latijnse Muntunie, (België, Frankrijk, Zwitserland en Ital ië) werd een gemeenschappelijk monetair systeem aangenomen .rnet goudstukken van 100, 50, 20, 10 en 5 frank en zi Iverstukken van 5 frank. Die stukken waren onbeperkt inwisselbaar en hadden naast hetzelfde gewicht, hetzelfde formaat. Doch schommelingen in de goud- en zilverprijs'en de inflatie na W.O. I en de waarden in de Zwitserse munt zorgden voor de definitieve opheffing van deze Unie (1925). Nochtans, wie vandaag va n de Europese Gemeenschap spreekt, spreekt duidelijk ook over de harmonisatie van het economische en het daarmee hand in hand gaande, monetaire beleid.

Hoewel een unificatie op monetair en economisch vlak geen absolute basisvereiste is voor de verwezenlijking van de « grote markt ", is het toch een aanvullende etappe die nog grotere mogelijkheid biedt op het stuk van de concurrentiekracht en de economische groei van Europa. Dit vergt van de participerende landen een grote coördinatie van het nationaal-economisch beleid met dat van het Europese en het impliceert eveneens het vrije verkeer van het kapitaal, vaste muntpariteiten en (het ene vereist het andere) monetaire beleidslijnen van de nationale instanties ten aanzien van een Europees Monetair beleid.

Om tot dit laatste te komen is men overgegaan tot het tot stand brengen in 1979 van een Europees Monetair systeem, EMS genoemd die tot doel heeft een grotere monetaire stabiliteit in de Europese Gemeenschap in de hand te werken. Globaal gezien berust het EMS systeem op 3 pi [Iers :.enerzi jds een mechanisme van onderlinge steun tussen de centrale banken van de Europese gemeenschap; een Europese Centrale Bank die de centrale banken zou overkoepe len en een Europese munt.

Niet alleen stelt zich, zoals bij de latijnse muntunie, opnieuw het probleem van de wisselkoersen, doch ook is er het feit dat waar er reeds afspraken tot onderlinge steun aan de centrale banken bestaan, dit slechts effectief kan zijn als alle EEG-lidstaten tot het EMS toetreden. Dit vergt u iteraard het

opgeven van de eigen soevereiniteit op monetair gebied (wat niet altijd wordt gewenst) en het sluiten van compromissen met economisch zwakkere landen en hun munt (Italië). Het oprichten van een soort Europese « Centrale Bank" - met name het FECOM (Europees Fonds voor Monetaire Samenwerking) zal wellicht in 1995 een feit worden. In concreto betekent dit het aanvaarden door alle lidstaten van een Europees Monetair beleid en de harmonisering der rentetarieven. Tot slot is er de ECU, die dient als Europese Monetaire rekeneenheid en die geldt als referentie voor het vaststellen van afwijkingen van onderlinge wisselk?ersen. De naam ECU werd ontleend aan een beroemd goudstuk dat in het Europa van de 13e eeuw werd gebruikt. Ecu staat voor European Currency Unit. Hoewel de ECUbestaat is het nog lang geen Europese munt zoals bijv. de Dollar is voor de Verenigde Staten. In hoofdzaak wordt de ECU gebruikt als gemeenschappelijke noemer voor de bepaling van de spilkoersen van de EMS-munten van de Nationale Centrale Banken waarbij de in ECU uitgedrukte koersen omgezet worden in bilaterale koersen van elke munt. Het vormt eveneens een zekere eenheid voor het uitdrukken van de wederzijdse schulden en vorderingen (clearing) in de centrale banken van de EMS-landen. Hij wordt ook gebruikt voor de berekening van leningen gedaan door het FECOM aan de Centrale Bank van een EMS-land ter ondersteuning van de eigen munt en ook worden begrotingen, offertes, etc ... op EEG-vlak in ECU uitgedrukt. Naast dit officiële gebruik, is er het commerciële gebruik. Zo kunnen de facturering en betaling van commer-

ciële transacties tussen verschillende vennootschappen in ECUgebeuren. Dit kan wel een wisselrisico inhouden omdat de in ECU uitgedrukte eigen munten in waarde kunnen schommelen. Tot slot is er het particuliere qebruik : leningen, obligaties, reischecks, kredietkaarten en zelfs verzekeringscontracten worden nu al in ECU aangehouden. De vraag die nu ge-. steld wordt is of de ECU ooit de echte Europese munt wordt ter vervanging van/of bestaande naast de respectievelijke eigen nationale munt. Hoewel per 1 januari 1993 de Europese grenzen definitief gesloopt worden, zal er wellicht nog veel gerealiseerd dienen te worden. Naast de afbouw van nationalistische strekkingen die weigerig staan tegenover het pri jsgeven van de eigen soevereiniteit, dient het « gewicht" van elke Europese Munt in de ECUKORFgewogen te worden. De verhouding van de eigen munt tegenover de ECU passen zich immers telkenmale aan telkens een ander land tot de monetaire Unie toetreedt. Vereiste is dus dat alle lidstaten tot de Unie toetreden zodat een sterke, stabiele ECU tot stand wordt gebracht. Ook is het noodzakelijk dat het bestaan van een Europese Centrale Bank aanvaard wordt. Zoals de situatie zich nu aftekent zal de positie van de nationale munten evenwel niet worden aangetast.

Gebruikte

taire Unie

van 13 tot 18 november 1990 - te De Panne : Home De Blauwe Distel. Nadruk wordt ondermeer gelegd op het zich eigen maken van de leeren geheugenprocessen; het oefenen van het concentratievermogen en geheugen, enz. Iedereen is welkom.

Anders werken met mensen : Data's in afspraak. Te Baronville Home Ch6teau de Baronviiie. Deze cursus richt zich uitsluitend tot be-

nr. 134, April

1989,

te

Noor

een

mone-

ft.

- Knoek, 5 april

1989,

IC

De Munt woor Europa op wacht

!!,

Moreel Gydé.

P.D.R.

VORMINGSCURSUSSEN Optimalisering van waarneming, voorstelling, geheugen en denkvermogen:

bronnen;

. Europa bericht

1990

stuursleden. Dit programma behelst het leren hoe « anders» met mensen kan worden gewerkt en welke de faktoren zijn waarmee men rekening moet houden. en over welke middelen men beschikt.

Diverse vormingscessies in de provinciale vz.w, georganiseerd door LBG Nationaai: efficiënt grootouderschap, optimalisering van de mentale funkties, .cursussen zelfredzaamheid (aankondiging via de provinciale vzw). 27

c

u r S

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

DE BOOM

1

e f j e

DIE STERFT

De boom tegenover ons appartement is op sterven na dood. Nog tijdens de lange, hete zomer van 1989 begonnen zijn bladeren één voor één af te vallen. Voor de herfst goed en wel zijn intrede had gedaán, was de kruin reeds helemaal kaal. Haast geen mens die er oog voor had - tenzij misschien als bijkomstigheid - want met dat mooie weer was alles immers dik in orde. Dit jaar kwamen er, tegen al mijn verwachtingen in, toch weer blaadjes aan. Ze zijn echter veel kleiner dan normaal en staan direct op de onderste hoofdtakken en over de hele lengte van de stam. Boven wat eens een volle kruin was, steken nu kale takken troosteloos de hoogte in. De ongewone bladvorming betekent een ultieme poging van de boom om het hoofd boven water te houden. Die is evenwel al bij voorbaat verloren, want ze volstaat uiteraard langs geen kanten om te overleven, laat staan om de dode takken weer op te wekken. Even aandachtig rondkijken is voldoende om te zien dat niet alléén « onze» boom stoot te sterven. De meeste lanen, parken en bossen blijken verontrustend veel zieke bomen te tellen. Alleen valt het, op plaatsen waar je elke dag voorbijkomt, nu eenmaal niet meteen op dat er tussen het groen steeds meer bomen en struiken staan, die er steeds minder fleurig uitzien. Onvermijdelijk moet ik terugdenken aan die oerpessimistische hit van Will Ferdy over

28

door Frans

de zeven laatste dagen », Het liedje beschrijft hoe er elke dag iets van de mensheid wordt afgenomen, de dieren, de planten, het zuiver water, het licht ... tot er op het laatste enkel nog een doodverlaten wereld achterblijft. Toen het nummer in het begin van de jaren 70 uitkwam, had het iets weg van religieus fanatisme, maar nu lijkt het plots griezelig actueel te worden. «

Voor zover ik weet, bekommert niemand in de buurt zich om de stervende boom. Integendeel, redeneren sommigen, als het twee bomen naast elkaar waren geweest, zou er weer een parkeerplaats vrijgekomen zijn : ·geen overbodige luxe in deze straat met haar vele auto's, maar weinig plaats wegens garageopritten. De zure regen - of precies het gebrek aan regen in de lange, droge zomer - heeft zijn vernietigend werk verricht. Decennia lang dachten we dat we alle schadelijke stoffen van auto's en van thermische centrales, voorgoed kwijt waren in de atmosfeer. De laatste jaren pas geven we er ons rekenschap van dat we de hele vuilnisbak terug over ons hoofd gestort krijgen. Voor thesisstudenten economie of biologie, zou het een interessante opdracht zi jn om na te gaan hoeveel schade de uitlaatgassen van auto's en fabrieken precies aanrichten aan het bomenbestand. Geen gemakkelijke klus, die berekening, want de regen stoort zich nu eenmaal niet aan landsgrenzen. En alsof dat nog niet genoeg is, hebben we ook nog rekening te houden met een vertraging in de ecologische processen: vooraleer de rommel die we

de Iucht of het water i nkappen, terugkeert, kunnen er jaren voorbijgaan. De gedachte maakt me even benauwd : zelfs als we nu meteen dras-tische maatregelen zouden nemen om schoner te rijden of elektriciteit te maken, hangt er ons nog - letterlijk - een onnoemelijk pak vuiligheid boven het hoofd! Eens de ecologische kost van bijv. de auto becijferd, valt het gemakkelijk uit te rekenen hoeveel ki lometers er gem iddeld genomen per wagen nodig zijn om één gemiddelde boom om zeep te helpen en hoeveel kilometers daarvan uitgespaard kunnen worden. Het probleem is dat tot nader order niet in geld uit te drukken valt hoeveel een volwassen boom precies waard is. Een bomenkweker kan precies vertellen hoeveel een stek kost; een houthakker kan de waarde bepalen van het ruwe hout dat hij aan een dode boom overhoudt. Maar op wat er tussenin ligt, op wat een levende boom ons waard is, kleeft geen prijskaartje. Eerst na verloop van tijd zou men ongeveer kunnen berekenen wat het verdwijnen van een bos kost en dan nog aan de hand van een aantal bijkomende problemen. Om er een tweetal te noemen - want er zijn er heel wat meer - de vruchtbare grond stroomt weg en de Iucht wordt minder gezuiverd met alle gevolgen vandien op de landbouw en de volksgezondheid. Maar wat met de boom waarover ik het had ? Die sterft langzaam verder, dag na dag ...

VAKANTIEGENOEGENS

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

Zowat 200 jaar geleden vroeg William Hesketh aan Jozef II de toestemming om op het strand van Oostende een « plaetse te maken alwaer baders eenige verversinghen konden bekomen". Hij kon toen niet vermoeden dat hij de peetvader zou worden van het grootste vakantiepark van het land. Want, zoals in vele gevallen komt van het een het ander : die « plaetse " groeide alras uit tot een strandaubet en een theesalon en een cafetaria en ten lange leste een dijk vol gezellige terrasjes. Daarna kwamen er ijsjestenten en werden er wafels gebakken en kon men vis proeven, ontstonden er eethuizen en restaurants. Die eerste promenades groeiden uit tot kilometerslange wandeldijken, strandgalerijen met zithoekjes achter windvaste schermen.

Toen artsen ontdekten dat baden in zee « heilzaam" is, deden de badkarren aan de kust hun intrede. Toen - het waren nog preutse tijden - werd zo'n kar tot aan de vloedlijn gereden en kon men ongezien langs een trapje zich tot aan het middel in het zeewater begeven. Een badmeester hield daarbij de wacht, want toen ook reeds kende

de zee verraderlijke

stromingen.

De toenmalige badkarren werden de strandkabines van nu en de badmeesters werden de strandredders. De aanvankelijke rustige kustplaatsen groeiden uit tot ware vakantiecentra zoals wij die nu kennen met tennis- en squashterreinen, met jachthavens, surfzones, hotels, vakantiepensions, vakantiedorpen, kampeerterreinen, enz ... De kust biedt naar ver luidt-aûû.Oûû bedden. Van het eerste treintje tussen Mechelen en Oostende kwam een net van treinverbindingen met het achterland, met extra zomertreinen en speciale tarieven voor « een dagje aan zee » , Er kwamen snelwegen en een « Koninklijke baan" van De Panne naar Knokke en het eerste stoomtrammetje uit 1886 ruimde baan voor een moderne sneltram. De Belgische kust groeide uit tot één van de modernste en meest volledige rekreatiestranden van de' Noordzee die een wereldwijde bekendheid geniet en die alles biedt wat nodig is voor een on-

OVERZICHTSTENTOON STELLING

• vergetelijke

strandvakantie.

Jammer dat het weer niet altijd van de partij is en bij al die lofbetuigingen vergeet men vlug de dure prijzen, het massatoerisme, het vervuilde zeewater en ... de hondepoep !

.

Nog tot 31 december 1990 heeft in het Koninklijk Museum voor Kunst en Geschiedenis, Jubelpark 10 te 1040 Brussel een unieke overzichtstentoonstelling plaats over de Inca-beschaving en de culturen die vooraf gingen. Aan de hand van ruim 450 meesterwerken van de precolumbiaanse kunst van Peru, afkomstig uit meer dan 40 Peruaanse, Noordamerikaanse en Europese Musea wil het museum de bezoeker een idee geven van de Incabeschaving en cultuur. De tentoonstelling bestrijkt 3 millenia (3000 jaar) geschiedenis en illustreert op treffende wijze de grootsheid van deze verdwenen beschaving. Als bakermat van de goudsmeedkunst in de Nieuwe Wereld verbindt Peru zijn naam steeds met goud: « het zweet van de zon ", zoals de Inca's het noemden.

In de tentoonstelling wordt dan ook ruim aandacht besteed aan het meesterschap van de Peruaanse goudsmedeh met gouden masker, oor- en neusringen, armbanden, enz... Daarnaast wordt er aandacht besteed aan de houtsculpturen en prachtige steensculpturen van de Inca's. Ook de « vedertooi ». voor de Inca's waardevoller dan goud, legt getuigenis af van de grote kunstzinnigheid van deze « primitieven », Peru'« land van het zweet van de zon" is een tentoonstelling die u met uw afdeling niet mag missen. Er zijn verminderde toegangsprijzen voor senioren en groepen. Info: Koninklijk Musea voor Kunst en Geschiedenis, Jubelpark 10 te 1040 Brussel 02/734.40.11. Open van 10 tot 17 uur. Woensdag tot 22 uur. 's Maandags gesloten. 29

FILMS

IN DE

MARGE

.•••••••••••• ZONEN Originele

EN VADERS

titel:

Dad

Regie : Garq David Goldberg

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

Vertolking:

Jack Lemmon, Ted Danson, Olympia Dukakis, Ethan Hawk, Kathy Baker,

Kevin Sparey, Zaks Mokse Produktie:

Steve Spielburg

Amerikaanse onderschriften Verdeler:

film,

1989, kleur,

117 min.,

originele

versie

met nederlandstalige

- nog niet op 16 mmo

United International

Thematische speelfilm,

Pictures

3e leeftijd,

relatie jong-oud

De Tre.monts zijn een Middle-Class relaties met vader, moeder, zoon en zelfs kleinzoon worden zelfs familie. Joke Tremont, (Jack Lemmon), een kranige 75-jarige en zijn hersteld. bazige vrouw Bette leiden een Wie gedacht had dat hier de film gelukkige ouwe dag of wat er althans op lijkt. Ze zijn volkomen eindigt heeft het mis. Joke krijgt kanker doch overleeft het en dit is op elkaar ingespeeld en veel verandering is er niet meer bij in '. het sein voor hem om nog intenhun dagelijkse leefgewoonten. ser dan vroeger te gaan leven. Zo worden er reisplqnnen gesmeed Joke wordt door haar betutteld. voor een trip naar het verre OosHun zoon John heeft het te .druk ten en wordt er ijverig voor gemet zijn beroepsbezigheden en is vervreemd van zijn ouders. Op een studeerd. dag krijgt Bette een hartaanval en Gevolg : de man-vrouw relatie alzo lijkt dat de achtergebleven komt op de helling te staan. Het is hulpeloze vader dynamischer en een zoveelste film die de relatiezelfstandiger is dan vermoed. In thematiek behandeld (dr. On Goldie periode vinden zoon en vader den Pond) doch de overdrijvingen elkaar terug. Tegen alle verwachen de verhaalswendingen maken tingen in geneest de moeder. De

dat het gegeven basisthema ongeloofwaardig overkomt. Daarenboven wordt teveel op overdreven sentimentele situaties ingewerkt (ETen Love Story-achtige toestanden). Wel is het beeld en de algemene vorming heel verzorgd. De kern van het verhaa I is evenwel diepmenselijk. De zorgvuldig gemaquilleerde acteurs Jack Lemmon en Olympia Dukakis kwijten zich voortreffelijk van hun taak en spelen oprecht de rol van aandoenlijke oudjes. Diepgang is er evenwel niet bij. De film heeft wel waarde als gespreksfilm.

GEEF ME DE VIJF - Een Indiaans opperhoofd ruilt zijn 40-jarige vrouw voor 2 vrouwen van 20. Na een tijdje geeft hij ze terug en neemt zijn 40-jarige vrouw weer. Waarom hij dat doet: « mijn vermogen is niet aangepast aan 220 ». Noem eens een buideldiertje dat geen water drinkt, vraagt een opa aan z'n kleinkind. Antwoord: « jij opa! » Toppunt van ijver:

een ambtenaar die doping gebruikt.

Wat is de betekenis van 11 juli (nationale feestdag) voor ambtenaren « het beëindigen van het zomerreces en de aanvang der winterslaap ». 30

BOEK FRANS GROOT JANS Het Willemsfonds en het Liberaal Vlaams Verbond hebben samen met het Liberaal Archief, opnieuw de handen in elkaar geslagen voor de uitgave van een boek gewijd aan een groot liberaal voorman: Minister van Staat Frans Grootjans. Het is geen « liber amicorum" met getuigenissen

van vrienden en evenmin een verhaal over de belangrijke rol die Frans Grootjons speelde in de Belgische politiek. Wel wordt, naar analogie met het boek over Herman Vonderpoorten, de grote staatsman zelf aan het woord gelaten. Door een redactiecomité, onder voorzitterschap van Gouverneur Andries

Kinsbergen, werd een selectie gemaakt u it de honderden redevoeringen, interpellaties, interviews en teksten van Frans Grootjans. Ook u wilt dit boek, dat zowel een politiekhistorische, als sentimentele' waarde heeft, ongetwijfeld bezitten. Dit kan door storting van 1.000 fr. op rekeningnummer 290-0224881-56, Boek Frans Grootjans, 9000 Gent.

« LIBERALISME» : EEN NIEUW TIJDSCHRIFT OF INITIATIEF VAN DE LIBERALE FAMILIE

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

« LIBERALISME )) : de naam van een nieuw tijdschrift dat vanaf nu zal worden uitgegeven. In de vier nummers, die jaarlijks zullen verschijnen, zullen de thema's in verband met de fundamentele ideeën en de voorwerpen van bekommering van het liberalisme worden behandeld, besproken en bestudeerd. Dit alles in een geest van verdraagzaamheid en vrijheid van uitdrukking. Met bovendien het dynamisme, de verbeeldingskracht en de durf van een ploeg jongeren die de

heren DECROO Herman en Jean GOl binnen het Paul Hymanscentrum hebben verenigd. Dit alles dankzij het talent en de geestdrift van talrijke auteurs afkomstig uit de meest uiteenlopende horizonten. « LIBERALISME )) zal beschikbaar zijn in het Nederlands en in het Frans; elke editie zal zowel afzonderlijke als gemeenschappelijke artikels omvatten. Gemeenschappelijke thernctlsche nummers worden voorzien ter gele-

genheid van bijzonder betekenisvolle gebeurtenissen en maatschappelijke problemen. Indien u interesse heeft voor dit initiatief, aarzel dan niet! Kontakteer het Paul Hymanscentrum : Napelsstraat 37-39 te 1050 Brussel - tel. 02/512.90.65. - Fax: 02/511.15.38 of vraag een abonnement voor uzelf of uw vrienden door op rekeningnummer 210-0451953-82 het bedrag te storten van 750 BF (gewoon abonnement) of 1.500 BF (s,teunabonnement). Bij voorbaat dank!

KANT UIT HET KONINGSHUIS Tentoonstellingen gewijd aan kant zijn eerder zeldzaam. Uniek is dan ook deze die het zal hebben over koninklijk kant. In het kader van de verjaardagsfeesten van de koning, heeft de BBL een honderdtal stukken in kantwerk kunnen verzamelen die toebehoorden aan, of nog altijd in het bezit zijn van de koninklijke familie. De tentoonstelling zal 150 jaar geschiedenis van de kant in haar historische context plaatsen en zo gebeurtenissen die zich voordeden in de dynastie. Zullen er onder andere te bezichtigen zijn: de sleep die geschonken werd aan de koningin Marie-Henriëtte ter gelegenheid van de 25ste verjaardag van haar huwelijk, de huwelijkssleep van prinses Clémentine en deze van prinses Joséphine-Charlotte; een verzameling « oorlogskant » vervaardigd met de steun van koningin Elisabeth, de doopkleedjes van de prinsen Hohenzollern en van de prinsen van luik. Koningin Fabiola heeft voor ons ook een aantal stukken in kantwerk uitgezocht die aan haar en aan koning Boudewijn werden geschonken sinds hun troonbesti jging.

Voorhang,

borduurwerk

(fa la) Koninkli;ke

Musea

Kunst en Geschiedenis,

op lul/e voor Brussel

De tentoongestelde werken werden ontleend van de koninklijke paleizen te Brussel en te laken, van het Kasteel van de Belvedere, van het huis der Groot-Hertogen van luxemburg, maar

ook van privé-verzamelaars en musea, zoals het Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis van België, het Museum van de Dynastie, de kwetsuur van de Belgische Senaat, het Provinciaal Museum van Namen, ... Zij getuigen van het belang van de kantindustrie van België en van de steun van het hof waarop deze steeds kon rekenen. Een reeks schilderijen illustreert hoe dit kantwerk door de koninklijke familie gedragen werd en enkele modegravures tonen hoe de keuze van de prinsen de mode konden beïnvloeden. Daarbij zal ook het socio-historisch aspect van de Belgische kantindustrie aan bod komen. Verscheidene archiefdokumenten en foto's zullen de tentoonstelling vervolledigen. Plaats: BBL, Koningsplein 6 te 1000 Brussel 02/517.22.92 - 517.23.83 - 517.81.25 Openingsuren: 19 september - 4 november 1990 van 10 tot 18 uur. Op woensdag van 10 tot 21 uur. Dagelijks toegankelijk, zelfs op feestdagen. Toegangspri - 100 BF: 50 BF : ,

js normale groepen nen)

prijs (min.

15 perso-

31

.

PUZZEL nr. 23 2

3

4

5

6

7

8

.,

9

10

2

(c) Liberaal Archief - Kramersplein 23 - 9000 Gent

3 4 Oplossing 5

2

6

2

3

puzzel nr. 22 4

5

6

7

9

10

1--+--+-

3

7

4

p

8

5

6f--+-+-_ 7

9

8

LC)L

10

9 10 L-~-L-L~

__ L-~_

Hilde VAN WAES

Horizontaal 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Hooimaand - leer van het heldendicht Beste, primus van de klas Randschrift van een muntstuk - muzieknoot Afwezig, niet thuis - europeaan Zeer grote natie - vorderden inspraak Europese taal - tijdperk Rivier in Oostenrijk - samentrekking van edel Rivier in Friesland - spijsverteringssap Oudere - dorp in Vlaanderen - gemeente in Gelderland Drukte hard samen - plezier, pret, fun

DE loB.G.-COURANT

~~:~ï:'è~~'~:~

~i~~5~;~~:s~~n~~rden

Telefoon 02/538 59 05 Redactie De Dames:

Vertikaal

J. F. N. A.

J. P.

De Heren:

1. Voornaam van keizer Caesar - loofboom 2. Westvlaamse gemeente 3. Kamhagedis 4·. Legt iedere vogel - bergketen in Zuid-Amerika 5. Griffelen - daad, handeling (verouderd Zuid-Nederlands) 6. Gelofte - zijtok van de Rhone 7. Loofde - eminentie (afk.) 8. Bestaat - regiem, systeem 9. Graveerster - vulkaan op de Filippijnen 10. Bolleboos - kort stukje na toneel, ook na gezang (Coda)

J.

R. M. G.

CARDOEN COSYN FIEMS VERNIMMEN DE LEEVER DE RAEDT HOENGENAERT NOTERMANS VAN HEE VAN HOEY VERBRUGGHE

Hoofdredacteur Omer HOENGENAERT Redoetiesecretaris Guido VERBRUGGHE

Somen~t:~~i;bËRÁ~ö1redactie Briefwjsseli"~ Alle brlefwts sehnq in verbond meI de redactie, de abonnementen en de odverlenlies dienen gericht aan: Oe LB,G Abonnementen

-Covront.

jTg-Joof17~~

Ltvorrtcstroo

L:B.'G.'

1~e~~~n3e Prijs per afzonderlijk nummer:

Zend de oplossing naar ons adres met vermelding van uw naam en uw adres uiterlijk tegen 29 oktober 1990

v.z.w.

Fox 02/537 04 40

O.

32

8

t

25 - 1050 Brussel

rekeningnummer 45 fr.

Verant~~~:döJ~~iE~tt:~::~seloon 55 _ 3300 Tienen Druk

t.be-c!e

Muluoliteilsfederalien

van België