nederlandse vereniging tot integratie van homoseksualiteit coc HAAGLANDEN scheveningseveer 7, 2514 hb den haag tel: 070-365.9090 e:
[email protected] i: €.cochaaglanden.nl IBAN:NL79INGB0000643939 BIC: INGBNL2A kvk haaglanden: 27184795 btw: NL808859870B01
JAARVERSLAG 2015 EN WERKPLAN + BEGROTING 2016 WERKGROEP OUDEREN/OUDERENBELEID Algemene informatie Taak/doelstelling Het bestuur heeft de werkgroep Ouderen – thans Ouderenbeleid – op 14 januari opgericht en stelde vast, dat de Ouderenwerkgroep zich moet bezig houden met de volgende punten:
Training: trainen van ouderenadviseurs en ‘roze ouderen’ ambassadeurs en organiseren van bijeenkomsten voor verzorgend personeel en management van verzorgingshuizen, alsmede het opzetten van een bewustwordingsprogramma voor eerstelijns hulpverleners; Roze Loper: benaderen van zorginstellingen en thuiszorgorganisaties ten behoeve van de Roze Loper activiteiten aldaar; Symposium: organiseren van een jaarlijks symposium met koepelstichting SING en de gemeentelijke directie Ouderenzorg. Netwerk: aanleggen en onderhouden van een netwerk binnen de Gemeente Den Haag en randgemeenten op bestuurlijk, ambtelijk en maatschappelijk terrein. Doel : het opzetten van een sociale ouderenkaart in samenwerking met het Maatschappelijk Werk binnen COC Haaglanden Werving: opzetten gerichte reclame- en wervingscampagne voor diverse doelgroepen LHBTouderen.
De Gemeentelijke Dienst OCW/Emancipatie heeft in januari aan het bestuur van COC Haaglanden een ‘aanmoedigings-subsidie’ van 5000 euro toegekend voor het doen uitvoeren van bovenvermelde taken.
JAARVERSLAG 2015 Samenstelling en functies Voorzitter: Arnout Timmerman (vanaf februari tot 30 okt.) Coördinator Anton Witte (vanaf 3 nov.) Secretaris: Jan Lutje Schipholt (vanaf februari) Leden: Renate Den Heijer, Arnout Timmerman (vanaf 3 nov.),Jeroen Molenaar (vanaf 3 nov.) Kand.Leden Jerry Crowe, Peggy Kruger en Susan de Boer Activiteiten 1. Overleg met werkgroep Zilver, woongroep La Vie en Rose,werkgroep Communicatie en Dienst OCW/Emancipatie van Gemeente Den Haag werkgroep Zilver. De organisatoren van de zgn Zilveruitjes lieten weten niet zozeer geïnteresseerd te zijn in beleidsdiscussies , maar zich te willen concentreren op het e e organiseren van programma’s voor de 1 en 3 zondagmiddag in de maand, die plaatsvinden in het COC café en in de Capelzaal. In feite faciliteert de groep een Roze Salon in het COC café en sluit dus aan bij het organisatiepunt Roze Loper van werkgroep Ouderenbeleid woongroep La Vie en Rose. De woongroep opereert zelfstandig en heeft een eigen bestuur, waarvan de coördinator en de secretaris van werkgroep Ouderenbeleid resp.vice-voorzitter en secretaris zijn. Zie verder het Jaarverslag 2015 van La Vie en Rose werkgroep Communicatie. Twee leden van deze werkgroep t.w. Peggy Kruger, coördinator en Angélique Nauta, lid namen met grote inzet deel aan de voorbereidingsgroep voor het Roze Ouderencongres
1
Dienst OCW/Emancipatie Op verzoek van het COC bestuur nam het College van B&W begin 2015 een passage “Roze Ouderen” op in het Uitvoeringsprogramma 2015-18 van de Haagse Emancipatienota. Tegelijkertijd begon het overgangsjaar waarin het gemeentelijk administratief apparaat heringericht moest worden voor het verdelen van de subsidiestromen (totaal ± 1½ miljard euro) die door het Ministerie van Welzijn m.i.v. 2016 worden overgedragen en moest een nieuw ‘Ouderenbeleid’ worden geformuleerd. Om hiervoor ‘input’ te verzamelen werd het project ‘Maand v.d.Vitaliteit’ opgetuigd met een eigen budget en werd o.m. COC Haaglanden c.q. de werkgroep gevraagd daaraan – samen met 45 andere instellingen op dit beleidsterrein - mee te doen. Zie verder hieronder bij punt 2. Jan Lutje e Schipholt werd aangewezen als contactpersoon voor dit project. In de loop van het 2 halfjaar 2015 ontstond een nauwe en hartelijke samenwerking tussen de projectleidster, tevens senior-beleidsadviseur voor Ouderenzaken en Jan LS, Arnout en Anton. De samenwerking met de HHS m.b.t. de situering en regeling van het Roze Ouderencongres kwam tot stand op haar advies. Als senior-beleidsadviseur Ouderenbeleid heeft zij dezelfde relatie : advies en ondersteuning, met het bestuur als hr Gökmen Dogan m.b.t. LHBT emancipatie beleid.
2. Project LHBT Ouderencongres in kader Maand van de Vitaliteit. Het opzetten en regelen van het ‘Roze Ouderencongres’ begon laat , aangezien het gemeentelijk project pas eind mei werd aangekondigd . Ook de organisatie op zich – die werd geregeld door een voorbereidingsgroepje bestaande uit Arnout, Ton, Jan, Renate, Peggy en Angélique – kostte veel hoofdbrekens en veel energie, aangezien een dergelijk groot project sinds 2010 niet meer was opgezet vanuit COC Haaglanden en de materie qua inhoud niet erg bekend was. Veel hulp werd verkregen van de coördinator van de 2 seniorencongressen in de Haagse Hogeschool : seniordocent Joost van Vliet en van het Evenementenbureau van de HHS. Aan het congres namen ± 100 personen deel, die hoofdzakelijk afkomstig waren van beleidsbepalende organisaties en die na afloop zeer tevreden waren over de discussies , zowel plenair als in workshops. De werkgroep is tot de conclusie gekomen dat dit eerste congres moet leiden tot het definiëren en vaststellen van een aantal business-cases die komend jaar verder ‘uitgerold’ moeten worden Zie verder het verslag : Annex 1 . De kosten van voorbereiding, uitvoering en organisatie van het symposium – waarvoor het bestuur 4000 euro beschikbaar had gesteld en de gemeente een ruimte van max. 4000 euro had gereserveerd binnen het budget van de Maand v.d.Vitaliteit – kwamen uit op 7.375 euro, waarmee de voorbereidingscommissie binnen de begroting bleef. Dit project heeft COC Haaglanden goed op de ‘sociale kaart’ van Den Haag gezet en veel goodwill opgeleverd bij de Gemeente. 3. Kontakten met Roze Loper verzorgingshuizen. In Den Haag en de randgemeenten zijn 6 verzorgingshuizen met het Roze Loper certificaat, die maandelijks een ‘Roze salon’ (gezelligheid- en ontmoetingsbijeenkomsten) met een gezamenlijke goedkope maaltijd organiseren. Nader contact werd opgenomen met het ‘Wijndaeler verzorgingscentrum’ en de residentie en verzorgingshuis ‘De Eshoeve’. Het Wijndaler centrum bleek geen organisatorische hulp van de werkgroep nodig te hebben – behalve voor lezingen – aangezien de Humanistische sociaal werkster met een werkgroepje van inwonende Roze senioren maandelijks een goed programma regelt. De Eshoeve bleek bij nader inzien niet van plan in 2015 een maandelijkse Roze Salon te willen regelen, maar een ‘Roze diner’ met optredens waarvoor aan de deelnemende inwoners een fors bedrag wordt gevraagd. Eind oktober is met de nieuwe locatie manager door Jan afgesproken dat bekeken wordt of een ‘normale’, goedkope Roze salon kan worden georganiseerd aldaar . Men beschikt over voldoende accommodatie. Wegens tijdgebrek – veroorzaakt door het organiseren van het Ouderencongres – konden de 4 andere Roze Loperhuizen nog niet bezocht worden. 4.
Samenwerking met De Haagse Hogeschool Van 2009 – 2012 was er een vrij intensief contact met de HHS i.h.b. met het daar aanwezige netwerk van LHBT studenten, dat inhoudelijk werd aangestuurd door de Stichting Expreszo . Die kontakten verwaterden na 2013 omdat de aansturing wegviel en een aantal ondersteunende docenten en ledenstudenten de HHS verlieten. Inmiddels is het netwerk ter ziele en bestond het contact in de periode 2013-15 alleen nog uit voorlichtingsactiviteiten (op verzoek) van de Voorlichtingsgroep van COC Haaglanden. De organisatie van het Roze seniorencongres was het begin van een nieuw, zeer intensief contact met leiding en docenten van de HHS tot wederzijdse tevredenheid dat – mede op verzoek van betrokkenen – in 2016 en volgende jaren zal worden voortgezet.
2
WERKPLAN 2016
Algemeen De werkgroep Ouderenbeleid zal in 2016 projectmatig de gemaakte afspraken met bestuur als vermeld bij Algemene informatie : taak/doelstelling uitvoeren, waarbij de prioriteiten anders gerangschikt worden i.v.m. de beschikbare energie,kennis en tijd van de werkgroepleden. Hopelijk zal dit leiden tot de – o.i. zeer noodzakelijke – voortzetting van het aanmoedigings-subsidie voor opzetten en realiseren van een Ouderenbeleid dat de Gemeente in 2015 heeft verleend. In volgorde van belangrijkheid zijn dat de volgende projecten : LHBT Ouderen Symposium: organiseren van een doelgericht symposium op basis van een beperkt aantal business cases (zie Annex 2) in samenwerking met de HHS en met de gemeentelijke directie Ouderenzorg, in het kader van de Maand v.d.Vitaliteit 2016. De werkgroep is hiertoe nadrukkelijk uitgenodigd door de senior-beleidsadviseur Ouderenbeleid van de Gemeente Netwerk: aanleggen en onderhouden van een netwerk binnen de Gemeente Den Haag en randgemeenten op bestuurlijk, ambtelijk en maatschappelijk terrein. Doel : het opzetten van een sociale ouderenkaart in samenwerking met het Maatschappelijk Werk binnen COC Haaglanden Training: trainen van ouderenadviseurs en ‘roze ouderen’ ambassadeurs en organiseren van bijeenkomsten voor verzorgend personeel en management van verzorgingshuizen, alsmede het opzetten van een bewustwordingsprogramma voor eerstelijns hulpverleners; Roze Loper: benaderen van zorginstellingen en thuiszorgorganisaties ten behoeve van de Roze Loper activiteiten aldaar; ============================================================================= Benodigd budget 2016 Bij de opstelling van de kosten voor 2016 is uitgegaan van voortzetting van de taken, als hierboven vermeld. 1
Ouderencongres
€ 8.000,00
2
Uitwerking en uitrollen Businesscases
€ 2.000,00
3
Netwerk
€ 1.000,00
4
Organisatiekosten
€ 1.000,00
Totaal
€ 12.000,00
We zijn ons ervan bewust dat dit de mogelijkheden van het COC Haaglanden te boven gaat. Er zal dan ook externe financiering (landelijke fondsen, sponsoring) moeten worden gezocht. Vooralsnog stellen wij voor de bijdrage van COC Haaglanden te stellen op € 5.000,=, aannemende dat de gemeente c.q. Dienst OCW/E in 2016 wederom een aanmoedigings-subsidie ad € 5.000,= zal verstrekken evenals in 2015. Daarnaast zal bovendien door de secretaris/penningmeester van de werkgroep – als kontaktpersoon namens COC Haaglanden - overleg moeten worden gepleegd met de senior-beleidsadviseur Ouderenbeleid van de Gemeente over mogelijke ruimte binnen het budget van de ‘Maand v.d.Vitaliteit 2016’.We overleggen graag met het bestuur over het aanboren van externe financiering.
3
Annex 1 Verslag LHBT (Roze) Ouderencongres in Haagse Hogeschool
COC Haaglanden LHBT ouderencongres Datum: Locatie: Verslag:
15 oktober 2015 Haagse Hogeschool, Den Haag Ingrid Bavelaar van Het Notuleercentrum
Opening en welkomstspeeches Het congres wordt om 9:50 uur geopend door Eveline van de Putte, auteur van de levensverhalenbundel ‘Stormachtig Stil’. Zij heet de aanwezigen welkom op het LHBT ouderencongres en leest een gedicht van Rutger Kopland voor. De gastorganisatie, de Haagse Hogeschool, wordt bedankt voor het beschikbaar stellen van de locatie. In het kader van de maand van de vitaliteit wordt vandaag aandacht besteed aan LHBT-ouderen. Nienke van Dijk, directeur faculteit Sociaal Werk en Educatie van de Haagse Hogeschool heet de aanwezigen welkom. De Haagse Hogeschool leidt jongeren op voor werk in de sociale sector en in het onderwijs. Op de Haagse Hogeschool is een diversiteit aan studenten aanwezig; er zijn 146 nationaliteiten en geen enkele groep vormt een meerderheid. Dit wordt superdiversiteit genoemd. De roze ouderen horen hier thuis in het kader van emancipatie en Nienke van Dijk noemt een aantal voorbeelden met betrekking tot vitaliteit en ouderdom. Zij heet de aanwezigen nogmaals van harte welkom. Arnout van Kooij, voorzitter van COC Haaglanden, neemt het woord. Hij bedankt de Haagse Hogeschool en de gemeente Den Haag voor het mogelijk maken van het eerste roze ouderencongres in Den Haag. Vandaag zijn diverse mensen aanwezig uit diverse geledingen en het aspect emancipatie speelt in alle geledingen en in alle gemeenten een rol. Dit congres betreft tevens zorg en veiligheid. Keynote speakers Judith Schuyf: levenswereld van LHBT ouderen 50+ De roze oudere bestaat helemaal niet; men weet vooral iets over de Nederlandse roze oudere, maar niets over de andere 199 nationaliteiten. Er zijn verschillen in de groep, tussen mannen en vrouwen en qua leeftijd. Ouderen tussen de 65 en 80 jaar hebben nog weinig fysieke problemen, maar ouderen boven de 80 jaar hebben hier wel last van en tevens is dan sprake van een engere leefwereld. Er is een nieuw stelsel Zorg en Welzijn en dit heeft de decentralisatie van de ouderenzorg als consequentie. Zorgtaken verhuizen naar de gemeenten en het automatisme is er vanaf. Verzorgingstehuizen worden opgeheven; men komt alleen nog in volledige verzorging als men verregaande fysieke problemen of dementie heeft. De thuiszorgtaak is ook niet meer vanzelfsprekend; dit moet men zelf betalen of zelf regelen. Ouderen blijven vaker thuis wonen en moeten hulp vragen aan de wijk, de kinderen of de buren. Dit is het resultaat van de participatiemaatschappij. Verzorging, de leefsituatie en zorg en welzijn beslaat tweederde van het bruto nationaal product van Nederland. De extreem kwetsbare groep LHBT’ers verkeert in een extreem isolement, is ruim boven de 80 jaar, heeft vrij weinig inkomen en voelt zich uitgesloten. Er zou een tweedeling kunnen dreigen, omdat mensen met weinig vermogen en inkomen afhankelijk zullen zijn van de gemeente en de omgeving en mensen met meer geld zorg kunnen inhuren. Men is bang om afhankelijk te worden van het zorgsysteem, omdat men dan niet meer zelf kan uitmaken wie er over de vloer komt. Burgers gaan helemaal niet spontaan voor elkaar zorgen. De contacten tussen roze ouderen en de buurt zijn niet geweldig; de roze ouderen hebben een andere leefwijze, andere hobby’s en andere relaties. In de maatschappij is weinig kennis over roze ouderen, zij wonen vaak alleen en er is weinig contact met de familie. Met name roze oudere vrouwen wonen alleen, omdat vrouwen seriële relaties hebben van gemiddeld tien jaar en er op een gegeven moment voor kiezen alleen te blijven, terwijl mannen vaker bij elkaar blijven, omdat zij dit oké vinden. De mantelzorg van roze ouderen is klein en betreft meestal alleen de partner. De ouderen hebben een ander vriendennetwerk dat zich meestal op grote afstand bevindt. Als men ouder wordt, valt dit vriendennetwerk daarom sneller weg.
4
LHBT’ers hebben meer te maken met psychische problemen en de gevolgen hiervan op het fysieke vlak; 60% heeft één of meer officiële psychische kwalen. Minderheidsstress kan zich uiten in bovenmatig gebruik van alcohol en ook rookt men meer. Er is weinig binding met de woonwijk en LHBT’ers doen niet mee aan inspraak van de burger; dit moet veranderen. Ten slotte zijn er bepaalde groepen die het nog lastiger hebben dan andere groepen: dit zijn de transgenders die te maken hebben met jarenlang hormoongebruik en de eerste groep mensen die in de jaren tachtig met HIV is geconfronteerd waardoor zij te maken hebben met de effecten van jarenlang medicijngebruik. De zorg moet hier aandacht voor hebben. Er zijn weinig grootschalige onderzoeken en het is lastig gegevens te verzamelen over roze ouderen zolang in enquêtes de seksuele geaardheid niet wordt opgenomen. Er is wel een experiment gedaan om gegevens van LHBT’ers te vergelijken met de algemene bevolking. De kosten van de gezondheidszorg, inclusief de psychische gezondheidszorg, voor roze ouderen zullen hoger zijn dan die voor de algemene bevolking. Er kan 420 miljoen euro worden bespaard door minderheidsstress vroegtijdig te verminderen. Om de zelfredzaamheid van cliënten te beoordelen, heeft de thuiszorg de zelfredzaamheidmatrix geïntroduceerd. Hierin wordt gevraagd naar de financiële situatie, sociale factoren, maatschappelijke participatie, geestelijke gezondheid en fysieke gezondheid. Roze ouderen scoren zorgelijk op geestelijke gezondheid, maatschappelijke participatie en sociaal netwerk. Wel wordt goed gescoord op de financiële situatie, met name bij mannen, en tijdbesteding. In de matrix ontbreekt een aantal factoren zoals overbelasting van mantelzorgers, relatie en seksuele geaardheid en dementie. De Rutgersgroep in Utrecht heeft onderzoek gedaan naar de leefstijl van hetero’s en homoseksuelen en een apart onderzoek onder transgenders en biseksuelen. Daarnaast is tijdens een lezing die op Internet is te vinden, een vergelijking gemaakt tussen oudere LHBT’ers en hetero’s. Er zijn verschillen geconstateerd en deze betreffen: - Verminderd verlangen bij lesbische vrouwen. - Problemen bij opwinding bij homoseksuele mannen en vrouwen. - Problemen bij het komen tot een orgasme bij homoseksuele mannen en vrouwen. - Homomannen hebben vaker meer dan één seksuele disfunctie. Er zijn niet veel instrumenten ontwikkeld voor het meten van dementie bij roze ouderen, dus hierover is niet veel bekend. Er is een theatergroep die zich hiermee bezighoudt en de Alzheimersociety in Engeland heeft een speciale LHBT-afdeling en zij hebben een handleiding. IHLIA is bezig met een serie van roze levensboeken waarin mensen hun levensverhaal vertellen. Van een eenzaamheidsprobleem is in deze boeken geen sprake, omdat veel van deze verhalen worden verteld door mensen die met veel genoegen op hun leven terugkijken. Zij genieten van kunst en cultuur en zijn nog erg actief. Voor het project ‘Als u begrijpt wat ik bedoel’ heeft Peter van Delft gesproken met 24 groepen roze ouderen over wat hen bezighoudt, wat zij hebben meegemaakt en waar men zich zorgen over maakt. De uitkomst hiervan geeft een vergelijkbaar beeld: weinig netwerk, problemen met rouwverwerking en niet durven uitkomen voor de homoseksualiteit. Door mannen wordt meer gebruik gemaakt van internet dan door vrouwen; er kan gebruik worden gemaakt van Grindr, Brenda en Facebook als manier om contacten te onderhouden. De buurt en de wijk zijn niet voldoende toegankelijk voor roze ouderen, maar in Amsterdam worden borrels georganiseerd voor roze ouderen op basis van postcode. Professionals moeten zich meer bewust worden van het bestaan van roze ouderen, maar er ligt ook een verantwoordelijkheid bij roze ouderen om meer naar buiten te treden. Centraal Museum heeft een programma voor mensen met Alzheimer en hun mantelzorgers; iedere maand is er een interactieve rondleiding ‘Onvergetelijk Centraal’. In het buitenland is samen eten een goede manier om contacten te onderhouden en het zou goed zijn om de mogelijkheden hiervan te onderzoeken in de wijk waar men woont. Er zou een overeenkomst kunnen worden gesloten met de lokale horeca. Wouter Neerings: COC beleid ouderen 50+ Louis Couperus, een verborgen homoseksueel, heeft ooit gezegd: ‘Het leven is zo eenvoudig, maar de mensen hebben het zo ingewikkeld gemaakt’. COC Nederland heeft een roze belweek gehouden voor roze ouderen en mensen in de zorg. Er zijn schrijnende voorbeelden van roze ouderen die er niet voor uit durven komen dat zij homoseksueel zijn. Daar is moed voor nodig, van de samenleving en van deze mensen zelf. Moed is meer dan kracht, moed is de ziel, de daad, en kracht is de gedachte. Voor de moed van ouderen is het initiatief ‘Roze Loper’ in het leven geroepen. Manieren om contact met gelijkgezinden te leggen zijn telefooncirkels en netwerkbijeenkomsten zoals de bijeenkomst in de Hof Lounge in Den Haag waar roze mensen van 20 tot 80 jaar bijeen komen. Er is moed voor nodig om hierheen te gaan. Voor het uitnodigen van je buren en het starten van een woongemeenschap is ook moed nodig. De gemeente heeft de bedoeling om dit congres jaarlijks te organiseren, hiermee toont de gemeente moed. Er is moed voor nodig om vol te houden
5
Een en ander moet niet worden gekoppeld aan personen, maar zaken moeten worden verankerd in de organisaties. Er is moed nodig van de politiek, moed om de nek uit te steken, moed om in de bres te springen voor LHBT-ouderen. Ook is moed nodig van jongeren. Men is de voorgaande generatie dankbaar; jongeren ervaren niet meer wat die generatie heeft ervaren en zij zijn hen iets verplicht. Jongeren moeten worden aangesproken op de moed van de generaties voor hen. Niemand mag terug in de kast. Het leven is mooi, maar er is moed voor nodig om het leven vrijer en mooier te maken. In het leven en in de kunst moet men iedere dag opnieuw beginnen. Hier is moed voor nodig. Corine van Dun: levenswereld van transgenders 50+ Vanaf 1956 kon iedereen die een geslachtsoperatie wilde ondergaan, terecht bij Georges Burou in Marokko. In de film ‘I am a woman’ wordt het leven waarover men droomde getoond versus het leven zoals het is geworden en alle ervaringen die dit met zich meebrengt. Oudere transgenders hebben te maken met afwijzing en eenzaamheid; als je grijs wordt, word je onzichtbaar. Michiel van Erp heeft een documentaire gemaakt waarin hij diverse plekken en personen bezoekt en het blijkt dat er een grote veelzijdigheid is in de manier waarop transgenders het ouder worden beleven. De transbeweging heeft een grote ontwikkeling meegemaakt en er is geen uitgebreide procedure meer nodig om van geslacht te veranderen. De eis van permanente en definitieve onvruchtbaarheid die vroeger van kracht was, is verdwenen. In de wet staat dat een minimumleeftijd van 16 jaar geldt om het geslacht van een persoon te veranderen bij de burgerlijke stand. Er wordt gepleit voor afschaffing van de deskundigenverklaring van een psycholoog of een psychiater. Het zou een leuk experiment zijn om in gemeente Den Haag de deskundigenverklaring achterwege te laten. De wetswijziging en beleidswijzigingen doen iets in de maatschappij, maar er is wel sprake van eenzaamheid en een teruggetrokken levenswijze en men ondergaat vaak op latere leeftijd een genderverandering. Oudere transgenders waren de pioniers en hebben ervoor gezorgd dat de jongste generaties zich niet kunnen voorstellen dat je niet kunt zijn wie je bent. Het is tijd om de transgenderthematiek zichtbaar te maken binnen de ouderenorganisaties. De genderidentiteit en genderexpressie moeten worden geborgd en de wet- en regelgeving pleiten voor dat steuntje in de rug. Het enige wat men wil is dat transgenders kunnen genieten van de gewone mensenrechten; er wordt niet gepleit voor algehele overheidsinmenging. Roze ouderen kunnen heel goed eigen ouderenhuizen opzetten. Discriminatie en pesten moet worden tegengegaan en vooral daar waar zorg in beeld komt, is het van belang dat ouderen kunnen zijn wie ze zijn. Openheid over seksuele oriëntatie of genderidentiteit is afhankelijk van de persoon, maar het zou goed zijn als bijvoorbeeld een intakeformulier meer hokjes zou hebben dan alleen man of vrouw. Dit congres is een goede stap, maar het zou jammer zijn als het hierbij bleef. Er zou een inventarisatie moeten worden gemaakt van knelpunten en deze kunnen gezamenlijk worden opgelost. Panel Aan het panel nemen deel Judith Schuyf, Wouter Neerings, Corine van Dun, Matthieu Heemelaar en Sjoerd Warmerdam. De eerste stelling luidt: ‘Opleiden van jonge mensen tot ‘young professional’ met aandacht voor thema’s als seksualiteit en diversiteit’. COC Nederland heeft ervoor gezorgd dat seksuele voorlichting op scholen verplicht is, maar deze voorlichting mag meer diversiteit in seksualiteit beleven. Seks gaat om respect voor de ander en met name het element respect moet naast de technische zaken in de voorlichting tot uiting komen. De stelling laat goed zien dat emancipatie bij het Ministerie van Onderwijs zit. Het is goed om in het onderwijs aandacht te besteden aan LHBT. Het blijkt echter dat op mbo’s niet veel aandacht wordt besteed aan voorlichting en er wordt op ingezet om dit te verbeteren. Bij transgenders is zichtbaar dat zij een geslachtsverandering hebben ondergaan, maar dit is bij de andere LHBT’ers niet het geval. Op de scholen is er een hoge mate van aandacht voor seksuele voorlichting, maar het onderwerp transgenders is onderbelicht. Het is normaal dat veel aandacht wordt besteed aan seksualiteit en de verschillen hierin. In de opleidingen merkt men dat er in toenemende mate mensen binnenkomen die nog nooit een homo hadden gezien; de emancipatie is nooit klaar. Dit probleem is ingevuld door in de seminarweek een studentenvoorstelling te houden over homoseksualiteit met de opdracht zonder oordeel te kijken naar knuffelende mannen. De voorlichting in de beroepsopleiding is al 30 à 40 jaar bezig en binnen de organisatie wordt geborgd dat dit een werkelijk onderdeel van de opleiding wordt. Vorige maand is een project afgerond dat onderdelen bevat om empathie te kweken en de theatervoorstelling was een goed onderdeel hiervan. Movisie heeft een hele serie voorlichtingsfilms ‘kijken door een roze bril’. Judith Schuyf is een lesbische vrouw en tevens grootmoeder van vijf kleinkinderen. De oudste, een meisje van 19, heeft om het onderwerp op het vmbo bespreekbaar te maken, twee scripties geschreven. Naar aanleiding hiervan hebben discussies plaatsgevonden.
6
De kleindochters praten heel makkelijk over hun lesbische oma, maar de kleinzoons durven dit niet. Op paarse vrijdag loopt de hele school met een paars strikje of sjaal en dan belt de kleinzoon naar oma met de mededeling dat hij dit voor haar heeft gedaan. Er wordt dus wel gewerkt aan voorlichting, maar er valt nog veel te doen. Het zou al heel goed zijn als het woord ‘homo’ als scheldwoord uit de taal wordt gehaald, want dit is geen scheldwoord. Vorige week is een theaterstuk gespeeld voor 70 scholieren en de spelers waren doodnerveus voor hun reactie op de levensverhalen die werden verteld. De zaal keek echter ademloos en het is de mooiste voorstelling geworden die ooit is gespeeld. Movisie is bezig met docenten om een stappenplan te maken in opdracht van het ministerie van OC&W om seksualiteit te integreren in de beroepsopleidingen. Het belangrijkste is het tonen van respect en dit vraagt om een andere toon en een andere inhoud. Mensen die in de zorg werken, moeten LHBT’ers accepteren zoals LHBT’ers ook moeten accepteren dat mensen er moeite mee hebben. De tweede stelling luidt: jongere ouderen en oudere ouderen: zoek de tien verschillen. Jongere ouderen zijn fysiek en mentaal gezonder en hebben kunnen genieten van een langere periode van homoemancipatie. Oudere ouderen hebben een cultuur van stilzwijgen; ouderen willen het verstoppen en jongeren schreeuwen het van de daken. SCP zal binnenkort een onderzoek presenteren waarin een vergelijking is gemaakt tussen jongere ouderen en oudere ouderen. Het blijkt dat het vaak mis gaat als er behoefte ontstaat aan zorg. Het is overigens niet duidelijk of oudere transgenders lang zullen blijven leven, omdat nog niet veel bekend is over de gevolgen van jarenlang hormonengebruik. De derde stelling luidt: empowering the elderly, help voorkomen dat ouderen teruggaan ‘in de kast’. Er moet sprake zijn van solidariteit en men moet schouder aan schouder strijden. De zichtbaarheid van de LHBT oudere moet worden vergroot. De transgender kan niet terugkeren in de kast en voor biseksuelen geldt dat zij nu al niet uit de kast zijn. Een idee is om een SIRE spotje te maken met een prachtig beeld van oudere LHBT’ers die verliefd zijn. Tot slot van dit onderdeel wordt gemeld dat aankomend weekend een aantal workshops zullen plaatsvinden aan de Scheveningseveer 7 in Den Haag. Workshops Veiligheid De politie heeft een eenheid ‘Roze in Blauw’, dit is een nieuw project met steun van het ministerie. Door het Openbaar Ministerie is bepaald dat als er sprake is van een strafbaar feit tegen homoseksuelen, de politie verplicht is het feit op te nemen. Een probleem is echter dat de aangifte van een strafbaar feit in persoon moet worden ondertekend op het bureau. Dit doen mensen meestal niet, waardoor er heel weinig aangifte wordt gedaan van bijvoorbeeld mishandeling op grond van seksualiteit. Het is de bedoeling om naar een systeem te gaan dat iemand van Roze in Blauw toesnelt als een dergelijke mishandeling plaatsvindt. Het is echter zo dat iedere agent de aangifte moet kunnen opnemen, maar het is wel goed als dit wordt gedaan door een agent die meer affiniteit heeft met roze. Binnen de politie is hierover nog veel gedoe. Roze in Blauw blijkt binnen de politie niet algemeen bekend te zijn. Er wordt gevraagd of er geen constructie kan worden bedacht dat iemand van Roze in Blauw bij de persoon thuis komt om de aangifte op te nemen. In sommige gevallen kan hiermee wel rekening worden gehouden, maar het feit blijft dat men in persoon op het bureau de aangifte moet tekenen. Daarnaast speelt mee dat persoonsgegevens via de advocaat bij de dader terecht kunnen komen. Vaak wordt in een bemiddelingsituatie meer resultaat bereikt dan met een aangifte. Bij de politie is de omvang van het probleem niet bekend. Homogerelateerde feiten hebben een aparte code, maar veel agenten kennen die code niet. Men kan niet anoniem aangifte doen, omdat de advocaat van de dader de gelegenheid moet hebben om het slachtoffer te horen. Veel mensen zijn van mening dat het doen van aangifte geen nut heeft en dat dit alleen voor de statistieken belangrijk is. Als men wel aangifte doet, krijgt men na een tijd een standaardbrief waarin staat dat er geen verdachten zijn opgespoord. Een voorbeeld van discriminatie is het homostel in Delft dat het leven zuur werd gemaakt door een groep jongeren. Dit is nooit goed opgelost; het stel is verhuisd om ervan af te zijn. Het probleem wordt daarmee verplaatst. Er is een discriminatieoverleg met de Officier van Justitie, de politie, het COC en het Openbaar Ministerie waar allerlei zaken rond discriminatie worden besproken. Een probleem is dat al de verschillende organisaties niet efficiënt genoeg met elkaar samenwerken. Bureau Discriminatie zou hierin een coördinerende functie moeten hebben. De conclusie is dat via de wetgeving moet worden onderzocht of er een manier is om anoniem aangifte te doen van strafbare feiten tegen LHBT’ers op grond van hun seksuele geaardheid.
7
Er moet meer bekendheid worden gegeven aan het instituut Roze in Blauw; dit moet op de website een prominentere plek krijgen. Een mediator in de wijk zou een goede zaak zijn. Dit geldt ook in de zorg; wijkzorg gaat een grotere rol spelen. Speech Gerben Hagenaars (Hoofd OCW/Emancipatie) Gerben Hagenaars is blij met de maand van de vitaliteit en dat COC hierin acteert door te zorgen voor kennisbevordering en emancipatie voor de roze ouderen. In het actieprogramma is tot doel gesteld dat de tolerantie moet worden vergroot en de intentie is om met intensieve aandacht door te gaan. Goede activiteiten zijn het hijsen van de regenboogvlag, het onthullen van het standbeeld en de coming out day. De aandacht wordt gevestigd op de diversiteit. Den Haag kent ruimt 70.000 65-plussers. Ouderen willen langer zelfstandig blijven wonen en actief bezig zijn en daarom heeft gemeente Den Haag zich hard gemaakt voor de maand van de vitaliteit. Oudere bewoners worden geactiveerd en er moet worden gezorgd voor de veiligheid en bereikbaarheid van de leefgebieden. Gerben Hagenaars wenst de aanwezigen succes met het middagprogramma. Workshops Woonvormen Er zijn 40 woongemeenschappen in Den Haag en deze zijn over het algemeen niet thematisch. De woongemeenschappen van GDO bestaan gemiddeld uit 20 huishoudens en de woongemeenschappen van HSBG uit 37 tot 111 huishoudens. De woongemeenschappen zijn verspreid over de stad en staan open voor inschrijvingen vanaf een leeftijd van 50 jaar. De gemiddelde leeftijd in de woongemeenschappen is 70 jaar. HSBG is van oorsprong humanistisch, maar dit is wat op de achtergrond geraakt. HSBG heeft grote woongemeenschappen die een ballotagecommissie hebben; er worden gezamenlijke activiteiten georganiseerd en de bewoners verlenen ondersteuning aan andere bewoners. De bewoners hebben eigen appartementen en dit is sociale huur. Om te voorkomen dat er mensen komen wonen die minder bijdragen aan de gezamenlijke ondersteuning, wordt getoetst of iemand er mag wonen. Het is de bedoeling dat men bewust kiest voor deze woonvorm en dat men bereid is een steentje bij te dragen. Iedereen heeft echter een eigen leven en niets is verplicht. Er komen verzorgingstehuizen leeg; hier ligt een kans voor groepswonen: er kan een tussenvorm komen van groepswonen en verzorging. Het gebeurt niet dat de omgeving van de woongemeenschap wordt betrokken in het kader van mantelzorg, maar het is mogelijk om met elkaar zorg in te kopen. Het is nog niet gelukt om woongroepen op te richten voor LHBT ouderen. Dit is wel geprobeerd door La Vie en Rose, maar iedere keer speelde een ander probleem. De aanwezigen denken verschillend over een dergelijke homogene woonvorm, de één ziet wel iets in een woongemeenschap met allemaal homoseksuelen, maar dan wel van alle leeftijden op een plek die gays aanspreekt, maar de ander moet er niet aan denken om te wonen in een omgeving met allemaal gays. Een aantal HSBGcomplexen hebben aangegeven homovriendelijk te zijn, dus hiervoor kan men zich aanmelden. Elke groep heeft een eigen wachtlijst die niet is gekoppeld aan de wachtlijsten van de woningcorporaties. In het geval van veroudering of als er bijvoorbeeld veel meer vrouwen zijn dan mannen, kan worden afgeweken van de rangorde van de wachtlijst door een jongere kandidaat of een man te laten voorgaan. Bij GDO wordt men lid en schrijft men zich in bij een woongroep. De kandidaten komen langs bij de groep en als er een plaats vrijkomt, kiest de groep wie erbij komt. De doorstroom is echter minimaal en dit geldt ook bij HSBG. Tot nu toe is er in Nederland geen woongroep voor roze; er zijn wel plannen, maar dit loopt telkens mis. Zodra het initiatief groter wordt en de vriendengroep ontstijgt, wordt het lastig. De tijd is echter aan het kenteren en projectontwikkelaars en investeerders nemen weer wat meer risico’s. Het is een goede tijd om dit geluid te laten horen als hiervoor interesse bestaat. Woonzorg, HSBG en Florence gaan om de tafel om een woonvorm te creëren die tussen zorg en wonen in zit. Het gaat om een eigen woning, een gemeenschappelijke ruimte en mogelijkheden voor zorg. Mensen die in een woongroep zitten en die zorgafhankelijk zijn, zouden moeten doorstromen naar deze tussenvorm.
8
Plenaire terugkoppeling Workshop mantelzorg Het is gebleken dat men weinig toegang heeft tot mantelzorg. Mantelzorg kan beter worden getypeerd als ‘informele zorg’. Het is lastig de kwetsbare LHBT senioren te bereiken die achter de geraniums zitten; zij zitten vaak nog in de kast. Er moet eerst goed worden geluisterd naar de mensen zelf, maar men moet hier wel eerst binnenkomen. Huisartsen moeten op de hoogte zijn van ambassadeurs in de buurt, zodat zij actie kunnen ondernemen. Er zouden meer initiatieven in de provincie moeten zijn als Gay Care. Woonvormen Er is gesproken over een upgrade van verzorgingstehuizen dat een breder publiek trekt met een bar die open is, met een gym en met goede styling. Nederland loopt erg achter bij bijvoorbeeld Amerika waar veel wooncomplexen staan. Voorlichting Voorlichting op scholen moet meer worden aangepast aan wat de klas kan en aankan. Dit vergt flexibiliteit van de voorlichter. Seksualiteit onder ouderen is een taboe en heeft niet zoveel met roze te maken. Seks in instellingen is helemaal een taboe. Het is jammer dat het niet wordt geaccordeerd dat iemand verliefd wordt op 80-jarige leeftijd. Veiligheid Tijdens de eerste workshop is voornamelijk gesproken over Roze in Blauw bij de politie en het blijkt dat dit weinig bekendheid heeft en dat deze eenheid beter bereikbaar moet zijn. Veel organisaties zijn bezig met de casuïstiek van de LHBT’er, maar het zou goed zijn om één van de organisaties de regie te geven. Men moet meer wijkgericht werken. De tweede workshop betrof het melden en het doen van aangifte; het blijkt dat het gevolg van het doen van aangifte niet zichtbaar is. LHBT moet een vast onderdeel zijn van de politieopleiding en moet blijvend op de agenda staan. Men vindt dat er meer aandacht moet zijn voor de slachtoffers en minder aandacht voor de daders. Politieke partijen moeten worden geprikkeld en pestgedrag moet worden beschouwd als een onderdeel van een strafbaar feit. Er is veel beleid, maar de uitvoering laat te wensen over. Transgender ouderen De workshop ging vooral over genderidentiteit en genderexpressie. Veel van de transgenders waren homoseksueel en zijn hetero geworden. Vrouwen die mannen worden hebben minder last van secundaire geslachtskenmerken dan mannen die vrouwen worden. Als voorbeeld wordt een grote schoenmaat genoemd. Slotspeech van Tanja Ineke Tanja Ineke, landelijk voorzitter federatie COC Nederland, spreekt haar dank uit voor de uitnodiging voor dit congres, bedankt COC Haaglanden voor de organisatie hiervan en geeft haar complimenten aan alle vrijwilligers. Het is goed dat dit belangrijke onderwerp is geagendeerd. Het gaat best goed met de LHBT’ers; de acceptatie van LHBT’ers in Nederland is één van de hoogste in de wereld, zij kunnen zichzelf zijn en een eigen leven leiden. Een derde van de mensen vindt het echter aanstootgevend om twee mannen te zien zoenen in het openbaar, homo is het meest gebruikte scheldwoord en er is nog steeds sprake van fysiek geweld tegen LHBT’ers. Ruim de helft van LHBTleerlingen wordt gepest en de acceptatie van roze ouderen blijft achter. Het blijkt dat één op de tien werknemers in de zorg zegt dat in de instelling aandacht wordt besteed aan LHBT. Het mag niet gebeuren dat degenen die LHBT’ers hebben gepest op het schoolplein, ook het laatste woord hebben in het verzorgingstehuis. De gr oep moet zichtbaar worden gemaakt en het isolement moet worden doorbroken. Er zijn inmiddels honderd instellingen met een Roze Loper en er is één instelling in Frankfurt dat een Roze Loper heeft. Bijna alle gezondheidsinstellingen met een Roze Loper nemen deel aan de Tour d’Amour. Er zijn tachtig ambassadeurs van roze 50+. De afgelopen jaren is heel veel in gang gezet om de situatie van roze 50+ te verbeteren. De overheid wil dat burgers meer gaan participeren en de regie nemen over hun eigen leven. Er moet voor worden gezorgd dat roze ouderen op het netvlies komen van de gemeente en bijvoorbeeld de thuiszorg. Roze 50+ gaat actief aan de slag en er is alle vertrouwen dat de situatie kan worden verbeterd.
9
Sluiting Eveline van de Putte bedankt de Haagse Hogeschool, COC Haaglanden, Gemeente Den Haag, Leidschendam en Voorburg, alle vrijwilligers, de sprekers en de workshopleiders voor hun medewerking aan het congres en sluit af met een gedicht van Hans Andreas. Het congres wordt gesloten om 16:18 uur.
Annex 2 Ouderenbeleid Business cases
Overzicht van mogelijke businesscases n.a.v. het LHBT-Ouderencongres Definitie Een ‘business case’ is een vertaling van een opvatting, standpunt, conclusie of besluit naar de bestaande of gewenste werkelijkheid. De vertaling kan leiden tot het formuleren van een al dan niet kortstondig , laagdrempelig project , waaraan leden van de doelgroep kunnen medewerken. Financiering zal in het algemeen door fondswerving of subsidiëring van de gemeentelijke overheid geregeld moeten worden, tenzij de LHBT vereniging COC Haaglanden besluit om een of meer projecten zelf te bekostigen.
1. Contacten LHBT-ouderen en de buurt Contacten tussen LHBT-ouderen en de buurt zijn niet goed: er is weinig binding met / in de buurt. Andere leefwijze, andere hobby's en andere relaties maken contact moeilijk. In het bijzonder geldt dit voor transgenders en de eerste groep mensen die in de jaren 1980-1990 met HIV werd geconfronteerd. Mediation in een wijk is interessant. 2. Seksuele geaardheid in enquêtes Er zijn te weinig gegevens verzameld in grootschalige onderzoeken. Beleid maken is lastig. LHBTouderen scoren overigens zorgelijk in de ZRM. 3. Contacten onderhouden via internet Mannen gebruiken meer internet dan vrouwen. Internet is een oplossing, omdat LHBT-ouderen weinig netwerk hebben, problemen met rouwverwerking hebben en niet uitkomen voor hun seksuele geaardheid. 4. Professionals zijn zich niet bewust van het bestaan van LHBT-ouderen In navolging hiervan moeten ouderen ook meer naar buiten treden (empowerment). 5. Borrels op basis van postcode In navolging van casus 1 (Contacten LHBT-ouderen en de buurt) worden in Amsterdam borrels georganiseerd op basis van postcode, waardoor sprake is van eenzaamheidsbestrijding, contacten onderhouden en profilering LHBT-ouderen. 6. Bestaande bijeenkomsten toegankelijker voor LHBT-ouderen Contacten leggen met gelijkgezinden kan al (o.m. via ‘Roze Salons’), maar ouderen worden onvoldoende bereikt.
10
7. Jong voor oud Jongeren moeten zich bewust zijn van de moed van de generaties vóór hen; verplichting tot wederdienst. 8. Afschaffen deskundigenverklaring De deskundigenverklaring van een psycholoog of psychiater bij geslachtsverandering moet worden afgeschaft. 9. Knelpunten inventariseren Een LHBT-Ouderencongres o.i.d. is interessant: inventariseer knelpunten en gebruik een podium, zoals het congres, om deze aan te pakken. 10. Emancipatie is nooit klaar Voorlichting op bijvoorbeeld MBO's is van groot belang. Studenten hebben vaak niet eerder kennis gemaakt met een LHBT-er in de bekendenkring. Voorlichting werkt goed met elementen van verbeelding, zoals theater. 11. Seksualiteit als onderwerp integreren in beroepsopleidingen Tonen van respect vraagt om een aangepaste inhoud van de opleidingen. 12. SIRE-spot De zichtbaarheid van de LHBT-oudere moet worden vergroot. 13. Regel je zaken, nu het kan Hulp bij zelfdoding kan alleen, wanneer je het zelf goed regelt. Euthanasie moet uitgaan van “ja, mits” in plaats van “nee, tenzij”. 14. Affiniteit helpt Wanneer een agent affiniteit heeft met “roze”, dan helpt dat LHBT-ouderen om daadwerkelijk aangifte te doen en daarmee hulp te ontvangen. 15. Coördinatie door BDZ Organisaties as politie, OM en COC werken onvoldoende samen met elkaar, als het gaat om discriminatie. 16. Woongroepen uit de hobbysfeer Veelal zijn het vriendengroepen die een woongroep starten. Dat stokt, wanneer een professionelere aanpak aan de orde is. 17. Gay Care Zorg initiatieven toegespitst op de LHBT-ouderen doelgroep. 18. Voorlichting toegespitst op ontvanger Verschillende scholieren en studenten hebben passende voorlichting nodig om het doel te bereiken.
11
19. Seksualiteit op leeftijd is taboe Niet alleen in instellingen, maar zelfs binnen het familieleven is seksualiteit tussen mensen op leeftijd taboe. 20. Aandacht voor LHBT in de zorg is zorgelijk Slechts één op de tien werknemers in de zorg meldt, dat er aandacht wordt besteed aan LHBT (ouderen) in de instelling.
Jaarverslag 2015 en werkplan + begroting 2016_definitief 161115
12
