Voorstel inzet bestemmingsreserve ouderenbeleid en gehandicaptenbeleid
Inleiding Met deze notitie wordt een voorstel gedaan voor inzet van de bestemmingsreserves ouderenbeleid en gehandicaptenbeleid. De bestemmingsreserve ouderenbeleid bedraagt € 261.818,- en de bestemmingsreserve gehandicaptenbeleid bedraagt € 185.175,Gekozen is voor het maken van 1 voorstel voor inzet van beide bestemmingsreserves. Er is een totaalbedrag van € 446.993,- beschikbaar. De gemeente Hengelo wil zich de komende jaren actief inzetten op de ontwikkelingen rondom Welzijn, Wonen en Zorg. Op 11 juni 2008 is in het Platform Wonen, Zorg en Welzijn uitgesproken dat de gemeente Hengelo, de woningcorporaties, zorg- en welzijnaanbieders en het zorgkantoor, gaan samenwerken op het terrein van wonen, zorg en welzijn. Dit heeft geleid tot ondertekening van het convenant Wonen, Welzijn en Zorg door alle betrokken partners op 23 juni 2008. De ontwikkelingen dienen verder – in nauw overleg met relevante partners - vorm te krijgen via de integrale wijkontwikkelingsvisies, wijkplannen en uitvoeringsprogramma’s. De voorgestelde projecten leveren hier een bijdrage aan. Een uitgebreide beschrijving van de projecten met een plan van aanpak vindt u in de bijlagen. 1. Berflo Es Deze notitie beschrijft kort de ontwikkeling van het woonservicegebied in Berflo Es en geeft een opsomming van projecten die de komende jaren kunnen worden uitgevoerd. Per project wordt aangegeven welke financiële middelen uit de bestemmingsreserves kunnen worden gereserveerd. De projecten in Berflo betreffen Pilot projecten die verder uitgerold worden over heel Hengelo. De totale kosten bedragen € 185.000,-. Voorstel is € 135.000,- te reserveren. Van de partners wordt een bijdrage van € 50.000,- verwacht. 2. Notitie “Thuis in de buurt” De huidige nota “ouderenbeleid, ruimte voor ouderen” en “gehandicaptenbeleid, een open deur?” moeten met ingang van 2009 een nieuwe invulling gaan krijgen. Kijkend naar de daarin geformuleerde beleidsdoelstellingen komen we tot de conclusie dat dit volledig past binnen het beleidsterrein Welzijn, Wonen en Zorg. In juni 2008 is een convenant ondertekend “thuis in de buurt”. We willen in 2009 een integrale notitie ontwikkelen op het gebied van Welzijn, Wonen en Zorg voortbordurend op het convenant. Voorstel is € 63.291,- te reserveren voor deze ontwikkelingen. (zie bijlage) 3. Toegankelijkheid De gemeente is halverwege de uitvoeringsduur van het project implementatie integrale toegankelijkheid. Uit de tussenevaluatie blijkt dat de huidige inzet niet toereikend is voor implementatie van het vastgestelde beleid integrale toegankelijkheid. Doel van dit voorstel is om extra inzet van menskracht te realiseren en daarmee te zorgen dat de implementatie van het beleid integrale toegankelijkheid niet blijft steken maar bereikt wordt. Het tweede doel van dit voorstel is om een fysieke verbeterslag te maken bij de wijkwelzijnsvoorzieningen conform het implementatieplan. Voorstel is € 166.590,- te dekken uit de bestemmingsreserves. (zie bijlage) 4. Doorontwikkeling zorgconcept gezondheidspark In de Uitgangspuntennotitie gezondheidspark is een zorgvisie beschreven. Deze zorgvisie op hoofdlijnen ligt ten grondslag aan het gezondheidspark en moet worden uitgewerkt tot een integraal zorgconcept met daarin een visie op inhoud en samenwerking. ‘Kern van dit zorgconcept is de samenstelling en samenwerking van bestaande en nieuwe zorgaanbieders in het Gezondheidspark, die samen uiteenlopende ketens van integrale zorg van hoge kwaliteit, inclusief voor- en nazorg kunnen aanbieden aan de consument, die zorg nodig heeft of ongewenste zorg wil vermijden. Het voorstel is om de totstandkoming van het zorgconcept in twee fasen uit te werken. In de eerste fase wordt een verkenning uitgevoerd naar de haalbaarheid en reikwijdte van het
Pagina 1 van 20
zorgconcept. De tweede fase staat in het teken van de daadwerkelijke uitwerking van het zorgconcept. Fase 1 is reeds opgestart. Voor fase 2 is het voorstel deze kosten te dekken uit de bestemmingsreserves. Kosten: € 20.000 (zie bijlage) 5. Gezondheidsbeleid De eerste nota LGB Een gezonde stad! 2005-2008 loopt ten einde en daarom wordt er nieuw gezondheidsbeleid ontwikkeld. In deze nota wordt het landelijk gezondheidsbeleid vertaald naar lokaal gezondheidsbeleid. Een van de speerpunten is depressie en eenzaamheid. De gemeente Hengelo wil extra inzetten hierop en heeft de SWOH gevraagd een aanbod te ontwikkelen. Voorstel is de kosten a € 40.900,- te dekken uit de bestemmingsreserves. Zie (bijlage)
6. Projecten aangedragen door de gehandicaptenraad en het seniorenplatform In een reactie op dit advies worden een aantal aantal alternatieve projecten aangedragen voor inzet van de bestemmingsreserve. Door het schuiven met middelen en in de pilot Berflo Es een bijdrage van de partners te vragen kan er een bedrag van € 21.212,- vrijgemaakt voor het onderzoeken van de mogelijkheden en het eventueel realiseren van deze projecten. Voostel is deze middelen a € 21.212,- te reserveren en in een nader gesprek met het seniorenplatform en de gehandicaptenraad in te zetten. De projecten zijn beschreven in de bijgevoegde reacties (zie bijlage)
Pagina 2 van 20
Bijlage 1
Projecten Berflo Es
Stand van zaken woonservicegebied Berflo Es Projecten dragen bij aan levensloop bestendige wijk De komende jaren zal veel energie gestoken worden in het ‘levensloopgeschikt’ maken van de Berflo Es. De bedoeling is dat ouderen en mensen met een handicap (zo lang mogelijk) gewoon thuis, in de wijk kunnen wonen, ook als er zorg en diensten nodig zijn. Tijdens de fysieke herstructurering zullen voldoende aangepaste, toegankelijke woningen worden gebouwd. Ook zullen allerlei nieuwe combinaties van zorg- en dienstverlening worden ontwikkeld en aangeboden. De gemeente speelt als regisseur en financier een belangrijke rol. De Wmo en het ouderen- en gehandicaptenbeleid vormen hiervoor de basis. Berflo Es dient hierbij als pilot voor heel Hengelo Van visie tot realisatie Veertien partijen die betrokken zijn bij de ontwikkeling van het woonservicegebied doorlopen een proces van visieontwikkeling, programma van eisen, ontwerp en realisatie (in projecten). Inmiddels zijn een visie en programma van eisen gereed. Hierin staat integraal beschreven aan welke eisen een woonservicegebied zou moeten voldoen. Om aan deze eisen invulling te geven zal een aantal projecten worden uitgevoerd. Welke dat precies zijn is aan de opdrachtgever, de stuurgroep Woonservicegebied Berflo Es. Hierin zijn alle zorg-, woon- en welzijnsorganisaties vertegenwoordigd die in het woonservicegebied in Berflo Es investeren. Programma aanpak Met verschillende concrete projecten wordt uitvoering gegeven aan de ontwikkeling van het woonservicegebied. Deze projecten hebben betrekking op ketenzorg, infrastructuur voor zorg- en welzijn, integrale toegankelijkheid, thuis- en telediensten, mantelzorg enz. Deze projecten vormen samen het programma Mooi Zo! Uitvoering van deze projecten wordt gecoördineerd door een programmamanager. Nu: opdrachtformulering, prioriteitsstelling, haalbaarheidstoets In september t/m januari 2008/2009 vindt de definitie van projectopdrachten en prioriteitstelling van projecten plaats. Ook vindt in het eerste kwartaal van 2009 een haalbaarheidstoets plaats. Van de potentiële projecten wordt na gegaan of ze financieel en organisatorisch haalbaar zijn, voordat er verdere uitvoering aan wordt gegeven. Co-financiering van de projecten door gemeente en zorgwelzijnsorganisatie en woningcorporatie is hierbij een voorwaarde. Op 22 januari 2009 vergadert de Stuurgroep Woonservicegebied Berflo Es hierover voor het eerst. Uitgangspunten voor vervolg Cofinanciering In deze notitie wordt financiering gevraagd voor projecten waar de gemeente in meer of mindere mate als co-financier optreedt. De mate waarin andere partijen als co-financier willen optreden is op dit moment nog onduidelijk. Hierover kan per project, op basis van de projectbegroting worden onderhandeld. Wellicht wordt ervoor gekozen dat er een overall budget voor de ontwikkeling van het woonservicegebied beschikbaar komt. Samenwerking op wijkniveau In een woonservicegebied is de wijk het niveau waarop zorg, diensten en informatie en advies gezamenlijk door partners uit wonen, zorg, welzijn wordt georganiseerd. Dit vraagt om nieuwe vormen van samenwerking, om nieuwe werkafspraken en het samenvoegen van organisatieculturen. Wij kennen dat in Hengelo op deze manier nog niet. Berflo Es als Pilot en voorbeeld voor andere wijken Participanten aan het project Berflo Es hebben aangegeven de fysieke herstructurering van de Berflo Es te willen aangrijpen voor het ontwikkelen van deze wijkzorg. Berflo Es is de pilot die ons informatie oplevert voor alle andere wijken in Hengelo. Dit heeft in alle hieronder genoemde projecten consequenties voor de aanpak (dwz monitoring, evaluatie)
Pagina 3 van 20
Project 1: nieuwe infrastructuur voor zorg en welzijn in Berflo Es Het leveren van zorg- en welzijn op wijkniveau vraagt om nieuwe infrastructuur. Er dienen nieuwe ‘plekken’ te komen waar wijkbewoners terecht kunnen voor hun zorg, begeleiding, ontspanning en hun vragen hierover. Ook moeten er voldoende woningen met zorg voor de verschillende doelgroepen worden gebouwd. Een eerste inventarisatie heeft hiervan ten behoeve van het Stedenbouwkundig plan plaats gevonden. Dit heeft nu een vervolg nodig. De concretisering van wensen van zorgorganisaties en de onderlinge afstemming, positionering van woningen ervan vraag aandacht (om de beoogde synergievoordelen te realiseren). Het project ‘infrastructuur voor zorg en welzijn’ omvat de volgende deelopdrachten: Initieer en realiseer een zorgsteunpunt waar de coördinatie van zorg en diensten op wijkniveau plaats vindt (voor alle bewoners met zorg in de wijk). Zorg voor een zo breed mogelijke opzet en een geschikte locatie die voor alle deelnemende partijen acceptabel is. Het zorgsteunpunt is de fysieke vertaling van de organisatie van de wijkzorg/- team (zie project 2).
Draag vanuit de zorg bij aan het realiseren aan een informatie-adviespunt in de wijk dat toegankelijk en aantrekkelijk is voor alle wijkbewoners (wijkloket nieuwe stijl). Dit vraagt om nauwe afstemming met de ontwikkeling van de begeleidingsfunctie in de wijk, in de vorm van de zorgcoach. Sluit aan op de doorontwikkeling het Wmo loket en de wijkservicepunten van de gemeente Hengelo.
Draag vanuit de zorg bij aan de programmatische invulling van de MFA en de buurtkamers of sociale filialen in de wijk voor ontmoeting/eetpunt. Draag bij aan een goed en sluitend zorgen welzijnsprogramma, dat optimaal over MFA en sociale filialen verspreid is (zodat gezonde exploitatie van alle fysieke locaties mogelijk is). Uitgangspunt is dat dit project vanuit het welzijnsperspectief wordt geïnitieerd en uitgevoerd.
Zorg voor een actieve inbreng vanuit de zorg in het fysieke proces van wijkontwikkeling. Zorg ervoor dat de voldoende woningen met zorg daadwerkelijk worden gebouwd, naar wens van de toekomstige doelgroep. Zorg voor afstemming tussen de zorgorganisaties wbt hun bouwwensen, zodat synergievoordelen optimaal worden benut.
Geschatte kosten: Ontwikkeling van een zorgsteunpunt: € 10.000 Bijdrage aan ontwikkeling van het wijkloket nieuwe stijl: € 15.000 Bijdrage aan ontwikkeling programmering van MFA/sociale filialen: € 10.000 Coördinatie van de inbreng van zorgpartijen in het fysieke proces van wijkontwikkeling: € 5.000 Geschatte personele kosten (tbv projectleider) totaal € 40.000,--
Project 2: Integraal wijkzorgnetwerk / wijkteam in Berflo Es Een integraal wijkteam / netwerk bestaat uit professionals uit allerlei disciplines afkomstig uit verschillende organisaties en vrijwilligers(organisaties). Nieuwe vormen van coördinatie en samenwerking op uitvoerend niveau moeten worden uitgewerkt in werkprocessen en afspraken. Wat de zorg betreft speelt de wijkverpleegkundige hierin een spilfunctie (evt. samen met de huisarts in de wijk). Het voorkomen van bureaucratie is een belangrijk uitgangspunt. Evenals de zichtbaarheid van de (thuis)zorg in de wijk. Het project omvat de volgende activiteiten: Realiseer als gezamenlijke aanbieders voldoende zorg op afroep, zorg op afspraak en nachtzorg, zodat mensen met behoefte aan zorg veilig en verzorgd thuis kunnen wonen. Ontwerp nieuwe processen/procedures die hierbij passen, benoem taken, verantwoordelijkheden, bevoegdheden. Sluit aan op hetgeen vrijwilligers(roganisaties) doen. Investeer in de vrijwilligers en professionals in de wijk en hun onderlinge relatie, zodat communicatie soepel verloopt, domeindiscussies worden voorkomen en samenwerking meerwaarde oplevert.
Pagina 4 van 20
Geschatte personele kosten projectleider: € 20.000,--
Project 3: Nieuw Hengeloos begeleidingsaanbod met zorgcoach in Berflo Es en Klein Driene/Noork 3.a. Met het verdwijnen van de functie begeleiding uit de AWBZ, is de gemeente Hengelo per 2009 op grond van de Wmo verantwoordelijk voor de participatie van een nieuwe groep kwetsbare burgers. Het gaat hier om mensen met een lichte beperkingen in hun zelfredzaamheid op terreinen van werk, inkomen, wonen, vrije tijd, lichamelijke en psychische gezondheid, sociale relaties en maatschappelijk leven. De Wmo gaat ervan uit dat burgers zelf in toenemende mate in staat zijn de zorgvraag op te vangen. Slechts als dat niet gaat kan men een beroep doen op collectieve voorzieningen als het AMW, Steunpunt Informele Zorg en het ouderenadvieswerk. De vraag is of zij in staat zijn om de nieuwe vragen naar klantondersteuning te bieden en de zorgvraag op te vangen. 3.b Daarbij valt het voor deze groep burgers én een bredere groep burgers met complexe problemen niet mee om de weg te vinden in allerlei voorzieningen. Voorzieningen zijn niet altijd laagdrempelig en wijk/buurtgericht georganiseerd. Bovendien hebben al deze instellingen hun eigen systeem en werkwijze. Onderlinge verwijsafspraken zijn niet altijd duidelijk of aanwezig. Om hierin verbetering aan te brengen is project 2 (wijkzorg) ingesteld. Gaat het daar om verbetering aan de aanbiederszijde, ook versterking van de vraagzijde (ondersteuning van cliënt en mantelzorger) is nodig.
Ad 3.a Stad Hengelo: Krijg inzicht in de exacte aard en omvang van begeleiding die nodig is. De gemeente heeft dit nodig om een goed vrijwilligers en mantelzorg beleid te kunnen voeren. Ook heeft de gemeente dit nodig om het collectieve aanbod van voorliggende voorzieningen aan te laten sluiten op de vraag. Om dit te kunnen doen is het nodig dat in kaart wordt gebracht welke instellingen op dit moment AWBZ begeleiding bieden en waarvan straks verwacht wordt dat een deel van de clienten zich tot de gemeente gaat wenden voor hulp. Doe onderzoek naar nieuwe type dienstverlening die aan de collectieve voorzieningen moet worden toegevoegd of aanpassing van de bestaande dienstverlening als blijkt dat de bestaande dienstverlening onvoldoende aansluit op ondersteuningsvragen van de klant. organiseer vormen van blijvende ondersteuning vergelijkbaar het type dienstverlening dat nu uit de AWBZ verdwijnt. Daarin voorzien de collectieve voorzieningen op dit moment niet. Dit ter voorkoming van het doen van onnodig beroep op individuele Wmo voorzieningen, zwaardere AWBZ zorg. Of in het ergste geval, dat kwetsbare groepen verstoken blijven van de juiste hulp. Ontwikkel een aanbod met de welzijnsorganisaties in de wijken voor de groep burgers die nu nog de dagvoorziening bezoeken met een AWBZ indicatie. Dit levert een samenhangend aanbod van dagbesteding, activiteitenbegeleiding, wellicht arbeidstraining en inzet van vrijwilligers en andere synergievoordelen. Ad 3.b Zorgcoach in Berflo Es (en Klein Driene / Noork) Om de weg te vinden in het woud van voorzieningen wordt in Berflo Es een zorgcoach ingeschakeld. Onderzocht wordt welke meerwaarde het heeft om deze onafhankelijke functionaris in te schakelen. De werkwijze kenmerkt zich door in een korte tijd (bijvoorbeeld 10 dagen) via vraagverheldering tot een plan van aanpak te komen dat sectoroverstijgend is. Deze zorgcoach functioneert binnen de wijk en werkt nauw samen met het te ontwikkelen (wijk) netwerk/team (is randvoorwaarde voor efficiënte werkwijze). De zorgcoach werkt vanuit de verschillende leefgebieden, hecht belang van sociale netwerken, streeft naar versterking van positie en regiefunctie van de cliënt. Deze zaken zijn kenmerkend voor de werkwijze, waardoor van minder zorgconsumptie of afhankelijk gedrag sprake zal zijn. Dit levert financiële voordelen voor zowel de gemeente (Wmo) als zorgverzekeraar (AWBZ, zorgverzekeringswet). Aangezien het hier een project op het raakvlak Wmo / AWBZ betreft, zou dit onder de ‘regelvrijheid’ van de regelvrije zone moeten worden gebracht. Het project omvat onder andere de volgende activiteiten: Ontwikkel de functie van zorgcoach, in aansluiting op het te ontwikkelen wijkteam. Omschrijf de taken, bevoegdheden, verantwoordelijkheden in het traject indicatiestelling, toewijzing, levering. Zorg voor heldere afspraken met indicatiestellers van CIZ (AWBZ) en Wmo loket (Wmo)
Pagina 5 van 20
Experimenteer met de nieuwe functie/werkwijze in Berflo Es en Klein Driene / Noork. Beide wijken kennen relatief veel cliëntsituaties die voordeel hebben van een dergelijke functionaris. Zorg dat het project deel uit maakt van het experiment ‘regelvrije zone’, zorg voor benodigde monitoring om financiële voordelen voor gemeente en zorgverzekeraar inzichtelijk te maken. Geschatte kosten: Personele kosten tbv een projectleider € 40.000,-Personele kosten tbv invulling functie zorgcoach: nader vast te stellen
Project 4: Mantelzorgondersteuning door mantelzorgcoach Overbelasting van mantelzorgers is een knelpunt dat de komende jaren zal toenemen. Voorkoming van deze overbelasting is één van de doelstellingen van de WMO. Er zijn verschillende beleidslijnen in de Mantelzorgnota uitgezet. Samen met de Hengelose partners kan in de Berflo Es worden geëxperimenteerd met een ‘mantelzorg coach’. Deze persoon staat naast de mantelzorg en cliënt en biedt ondersteuning bij allerlei zaken, gericht op het leiden van een zo’n gewoon mogelijk leven in de buurt. Het betreft niet alleen de zorg, maar ook de woning of de ontspanning of daginvulling van cliënt of mantelzorger. Deze ‘coach’ is vult het wijkzorgteam aan vanuit het cliëntenperspectief. Het ontwikkelen van een wijkzorgteam is echter een voorwaarde voor succes van een dergelijke maatregel. Dit project heeft grote overlap met project 3. Wel verschilt de doelgroep en de doelstelling, evenals de duur waarbij de coach in het cliëntsysteem aanwezig is. De werkwijze en positionering van de nieuwe functie komen echter wel overeen. Zorg voor vermindering van de overbelasting van mantelzorgers door ontwikkeling van de functie van mantelzorgcoach. Omschrijf de taken, bevoegdheden, verantwoordelijkheden van de mantelzorgcoach. Stem deze af op die van de meer algemene zorgcoach. Onderzoek of en hoe combinatie van de functie mogelijk is. Experimenteer met de nieuwe functie/werkwijze in Berflo Es en Klein Driene / Noork. Beide wijken kennen relatief veel cliëntsituaties die voordeel hebben van een dergelijke functionaris. Maak de (financiële, maatschappelijke ) voordelen van de inzet van een dergelijke functie inzichtelijk Geschatte kosten projectleider € 20.000,-Het project kan als deelproject worden samengevoegd met project 3, onder de algemene noemer van het organiseren van een ‘nieuw begeleidingsaanbod op wijkniveau’.
Project 5: Participatie van bewoners en potentiële gebruikers Bewoners van de Berflo Es zijn tot op heden vooral bij de fysieke herstructurering en de ontwikkeling van de MFA (via bewonersorganisaties) betrokken geweest. Nu de zorg meer vorm gaat krijgen is het tijd om ook bewoners en potentiële gebruikers bij het proces te gaan betrekken. Ook hierin kan samenwerking tussen alle deelnemende organisaties meerwaarde opleveren. Het project twee deelprojecten. Communicatie-/participatieplan
Maak een communicatieplan waarin duidelijk is op welke wijze doelgroepen zullen participeren (bijv. door het houden van een informatieavond, oprichten van een klankbordgroep, maken van een folder oid); Voer het communicatieplan uit Organiseer minimaal één informatie-avond voor bewoners Maak een flyer, folder
Geschatte bijdrage aan informatieavond, drukkosten folder enz.: € 5.000,--
Pagina 6 van 20
Twee ronde tafelgesprekken met mantelzorgers Onderdeel van het communicatieplan zal zijn het voeren van twee rondetafelgesprekken met mantelzorgers. Doel is een start te maken met de participatie van de doelgroep van het woonservicegebied. Dit in navolging van de rondetafelgesprekken die succesvol verliepen in de Hengelose Es. De opdracht voor dit project omvat: Organiseer twee rondetafelgesprekken met mantelzorgers, één voor mantelzorgers in het algemeen, één voor allochtone mantelzorgers; Verkrijg informatie over wat mantelzorgers en degene voor wie zij zorgen, nodig hebben om zo prettig mogelijk in de wijk Berflo Es te kunnen blijven wonen; Maak gebruik van de aanpak zoals die in de Hengelose Es is gevolgd; Betrek hierbij de voor dit thema relevante partijen als SIZT, Scala, MEE Twente, bureau SPV Ontwikkel samen met deze partijen een laagdrempelige vorm van ‘zorgopvolging’, die ingezet kan worden na afloop van de rondetafelgesprekken. Formeer zo mogelijk een klankbordgroep van mantelzorgers, aan wie gedurende het vervolg van het traject ideeën en projectresultaten kunnen worden voorgelegd. Er is voor het onderdeel ‘participatie’ een provinciale subsidie beschikbaar van : €17.500,--. Dit bedrag kan slechts ten dele voor dit project worden ingezet. In de aanvraag is het organiseren van informatie- en participatiebijeenkomsten maar één van de geplande activiteiten. Verder is er vanuit de provincie specifiek voor het organiseren van rondtafelgesprekken geld beschikbaar. Geschatte aanvullende kosten voor het organiseren van mantelzorg ronde tafelgesprekken: € 10.000
Coördinatie van maatschappelijke participatie Als mensen met een handicap in de wijk wonen is de aanwezigheid van een vorm van dagbesteding of aangepast werk van groot belang. Aangezien er verschillende ‘doelgroepen’ in de wijk zullen wonen is afstemming noodzakelijk en moet worden verkend welke voordelen te behalen zijn door samenwerking. Geschatte kosten inventarisatie/coördinatie maatschappelijke participatie:€ 10.000,--
Project 6: Toegankelijkheidscommissie Hoe zorg je ervoor dat in een vroeg stadium in het ontwerp- en bouwproces toegankelijkheid van woningen, de woonomgeving en de openbare gebouwen in het woonservicegebied gewaarborgd is, zonder dat plannen frustreert of vertraagt? Idee is dat een breed samengestelde toegankelijkheidscommissie, hierin samen met een kleine toetsingscommissie kan voorzien. Hiermee wordt mede invulling gegeven aan het Toegankelijkheidsbeleid zoals dat door de gemeente Hengelo is opgesteld en via het convenant door de woningcorporaties is overgenomen. Het project omvat: Stel een brede dergelijke toegankelijkheidscommissie samen uit vertegenwoordigers van belangenorganisaties en adviescommissies als gehandicaptenraad, VAC, seniorenraad, Wmocliëntenraad, bewonersorganisatie. Stel een kleine deskundige toetsingscommissie samen die de bouwplannen in Berflo Es toetst op een wijze die zowel op korte als langere termijn voordelen oplevert voor woningcorporatie, zorginstellingen en gemeente. Maak heldere afspraken over taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van grote en kleine commissie; Ontwikkel een werkwijze die efficiënt en effectief is en daadwerkelijk ‘levensloopbestendigheid’ tot resultaat heeft; Ontwikkel werkende weg, evalueer en maak de toegevoegde waarde duidelijk. Ter versterking van de kleine commissie zal de gemeente Hengelo een toegankelijkheidsdeskundige aanstellen. Dit valt buiten deze aanvraag voor middelen. Twinta heeft aangegeven één dag per maand een deskundige ter beschikking te willen stellen; gesproken wordt met de woningcorporatie om hetzelfde te doen. Verder is Saskia van de Wetering projectleider voor de implementatie van het toegankelijkheids-beleid binnen de gemeente Hengelo. Het
Pagina 7 van 20
toegankelijkheidsproject in de Berflo Es is echter een gezamenlijk project van woningcorporatie, zorgaanbieders en gemeente. Berflo Es vraagt om aanvullende projectleiders-/ontwikkelcapaciteit.
Geschatte kosten aanvullend projectleiderschap Berflo Es: € 30.000,--
Project 7: Zorgprogramma dementie In dit project vormen professionals in de wijk samen met specialisten een zorgketen op het gebied van dementie en zorgen er zo voor dat rond deze doelgroep een sluitend zorgaanbod gerealiseerd wordt. Naast goede zorg, zorgt dit project voor voorkoming van overbelasting van mantelzorgers (voor passende vormen van ondersteuning en begeleiding). Voor uitvoering van dit project (zorguren) zal een beroep worden gedaan op innovatiemiddelen van het zorgkantoor. Het gaat in deze aanvraag voor middelen om de ontwikkelkosten. Het project omvat: Zorg dat een projectplan ‘zorgprogramma dementie’ door het zorgkantoor als subsidiabel wordt gezien; Zorg voor goede aansluiting met de eerste lijn, met name de huisarts in Berflo Es; Ontwikkel de modules die samen het zorgprogramma vormen; geef ook de zorgcoach/mantelzorgcoach een plek in dit programma Zorg voor uitvoering ervan en evalueer. Dit is een project dat grotendeels door de zorgpartijen in de eerste-tweede lijn zal moeten worden gedragen. De gemeente speelt een rol waar het gaat om ondersteunen/begeleiding van mensen met dementie en hun mantelzorgers en het welzijnswerk en vrijwilligerswerk. Verder kan de gemeente faciliteren in het opstellen van het projectplan dat tot financiering door het zorgkantoor leidt (innovatiemiddelen of regelvrije zone). De gemeente draagt bij in de kosten van een projectleider in de opstartfase. Bijdrage in de personele kosten projectleider en facilitaire zaken: € 10.000
Project 8: Thuis - en telediensten In dit project worden thuis- en telediensten ontwikkeld voor alle inwoners van Berflo Es. Gestart wordt met de ontwikkeling van een laagdrempelige informatiedienst, via de televisie. Deze kan later worden uitgebreid met aanvullende en complexere diensten die meer vragen van achterliggende zorgprocessen. Voorwaarde is wel dat er glasvezelverbinding aanwezig is, waar op dit moment een haalbaarheids-onderzoek naar wordt uitgevoerd. Voor de ontwikkeling van de thuis- en telediensten is de samenwerking gezocht met IZIT.
Aan de uitvoering van een dergelijk project is een duidelijke toets op financiële en organisatorische haalbaarheid noodzakelijk. Het opstellen van een haalbaar projectplan/ businesscase is noodzakelijk voordat een start met dit project wordt gemaakt. Bijdrage kosten opstartfase tbv businesscase: € 10.000,-Bovenstaand bedrag kan gedekt worden uit het ICT en communicatiefonds van de gemeente Hengelo. Algehele programmacoördinatie ‘woonservicegebied’ Om te komen tot samenhangende uitvoering van hierboven benoemde project is een programmadirecteur aangesteld. Naast het opstellen van projectopdrachten, het zoeken naar financiering en het creëren van andere randvoorwaarden (bijv. regelvrije zone), houdt de programmadirecteur zich bezig met werving en aansturing van projectleiders en de begeleiding bij het opstellen en uitvoering van de projectplannen. Tot de zomer 2009 is hiervoor een bedrag van ten minste € 50.000,-- nodig. Bedoeling is dat de personele kosten voor de programmadirecteur uiteindelijk door de gezamenlijke partijen worden gedragen. Over dit principe bestaat overeenstemming; van een praktische verdeelsleutel van de kosten is echter nog geen sprake. Financiering van de programmadirecteur
Pagina 8 van 20
betreft dan ook voorfinanciering, tot het moment dat de verdeelsleutel is vast gesteld (beoogd februari/maart 2009).
Project 1. Infrastructuur voor zorg en welzijn 2. Wijkteam 3. Zorgcoach 4. Mantelzorgcoach 5. Participatie van bewoners ea. 6. Rondetafelgesprekken met mantelzorgers 7. Werk en dagbesteding 8. Toegankelijkheidscommissie 9. Zorgprogramma dementie 10. Thuis- en telediensten * € 10.000,Subtotaal 7. Programmacoördinatie
Gemeentelijke bijdrage in de kosten € 40.000,-€ 20.000,-€ 40.000,-€ 20.000,-€ 5.000,-€ 10.000,-€10.000,-€ 30.000,-€ 10.000,-€ 0,-€ 185.000,-€ 50.000,--
Totaal
€ 235.000,--
* Dekking uit communicatie en ICT fonds De kosten in de hier bovenstaande tabel betreffen niet in alle gevallen de totale kosten van het project. De projectplannen met bijbehorende projectbegrotingen zijn immers nog niet gereed. Ook ontbreekt het ons op dit moment aan inzicht in de verdeelsleutel van de totale kosten en de bijdragen van onze samenwerkingspartners. Opgenomen kosten zijn kosten die nodig zijn om het project te initiëren. De omvang van de bijdragen verschillen, waarmee de gemeentelijke prioriteit van project wordt aangegeven. In 2008 is door de provincie een subsidie van € 69.000,- toegekend voor doorontwikkeling van de woonzorgzone Berflo Es. Hiervan is € 50.000,- beschikbaar voor 2009. De kosten voor de projecten in Berflo Es komen dan op € 185.000,-. Het voorstel is € 135.000.te putten uit de bestemmingsreserves ouderenbeleid en gehandicaptenbeleid. Van de partners wordt verwacht de resterende € 50.000,- bij te dragen.
Pagina 9 van 20
Bijlage 2
Notitie “Thuis in de buurt”
Inleiding De huidige nota “ouderenbeleid, ruimte voor ouderen” en “gehandicaptenbeleid, een open deur?” moeten met ingang van 2009 een nieuwe invulling gaan krijgen. Kijkend naar de daarin geformuleerde beleidsdoelstellingen komen we tot de conclusie dat dit volledig past binnen het beleidsterrein Welzijn, Wonen en Zorg. Gekozen wordt voor een integrale notitie “thuis in de buurt”voorbordurend op het in juni 2008 ondertekende convenant “Thuis in de buurt” en geen afzonderlijke nota’s. Deze notitie verbindt de beleidsterreinen “ouderenbeleid en gehandicaptenbeleid” en legt een duidelijke link richting Welzijn en Wonen en gezondheidszorg. Aanleiding In 2007 en 2008 heeft de gemeente Hengelo zich actief ingezet op ontwikkeling van woonservicegebieden in Hengelo. In 2007 is begonnen met het ontwikkelen van een woonservicegebied in Berflo Es. Dit heeft geleid tot een programma van eisen en plan van aanpak. Op 9 juni 2008 is dit PVE door de bestuurders van betrokken partijen bekrachtigd. Het PVE van Berflo Es heeft als fundament gediend voor de stedelijke invulling. Er is geen blauwdruk te maken van de inrichting van de Hengelose wijken. Wel een aantal gezamenlijke uitgangspunten, die beschouwd worden als “stedelijk programma van eisen”. Aard, omvang en samenstelling van een wijk of buurt bepalen – evenals beschikbare middelen en mate van samenwerking en afstemming tussen maatschappelijke partners - uiteindelijk de verschijningsvorm van het woonservicegebied. De ontwikkeling van woonservicegebieden dient verder – in nauw overleg met relevante partners vorm te krijgen via de integrale wijkontwikkelingsvisies, wijkplannen en uitvoeringsprogramma’s. Op 11 juni 2008 is in het Platform Wonen, Zorg en Welzijn uitgesproken dat ondertekenaars, zijnde de gemeente Hengelo, de woningcorporaties, zorg- en welzijnaanbieders en het zorgkantoor, gaan samenwerken op het terrein van wonen, zorg en welzijn. Dit heeft geleid tot ondertekening van het convenant Wonen, Welzijn en Zorg door alle betrokken partners op 23 juni 2008. Berflo Es In Berflo Es is door de stuurgroep Welzijn, Wonen en Zorg een programmadirecteur aangewezen die in dienst van de gemeente Hengelo zorg draagt voor ontwikkeling van het woonservicegebied in Berflo Es. In deze notitie zijn projecten opgenomen die aan deze ontwikkeling bijdragen. Doorontwikkeling woonservicegebieden Hengelo Berflo Es dient als Pilot voor uitrol van woonservicegebieden over heel Hengelo. In de notitie Welzijn, Wonen en Zorg worden de resultaten uit deze pilot vertaald naar stedelijke projecten. Het voorstel is de nog nader te bepalen stedelijk projecten als programma’s op te nemen in de notitie en hiervoor een bedrag van te € 63.291,- te reserveren uit de bestemmingsreserve ouderenbeleid/ gehandicaptenbeleid.
Pagina 10 van 20
Bijlage 3
Toegankelijkheid
De gemeente is halverwege de uitvoeringsduur van het project implementatie integrale toegankelijkheid. Uit de tussenevaluatie blijkt dat de huidige inzet niet toereikend is voor implementatie van het vastgestelde beleid integrale toegankelijkheid. Dit komt ook doordat implementatie vraag naar extra inzet oproept. Doel van dit voorstel is om extra inzet van menskracht te realiseren en daarmee te zorgen dat de implementatie van het beleid integrale toegankelijkheid niet blijft steken maar bereikt wordt. Het tweede doel van dit voorstel is om een fysieke verbeterslag te maken bij de wijkwelzijnsvoorzieningen conform het implementatieplan. Dit voorstel beoogt verbetering van integrale toegankelijkheid op 2 manieren: 1. investeren in menskracht. Dit zorgt ervoor dat binnen onze eigen gemeentelijke organisatie een technisch kundige trekker en aanspreekpunt is die zorgt voor tijdige verankering van integrale toegankelijkheid in projecten en processen. De tussenevaluatie laat zien dat het bekend maken van medewerkers met dit onderwerp niet voldoende is om het tijdig meenemen hiervan te garanderen. Geplande bouwactiviteiten bieden kans om hier de komende jaren te scoren en tegelijkertijd het risico op missers, maatschappelijke verlies en ongeloofwaardigheid als het niet lukt om ons toegankelijkheidsbeleid te realiseren. De periode van 3 jaar geeft kans om daadwerkelijk zichtbare resultaten te boeken in de diverse geplande (bouw)projecten en automatismen aan te kweken binnen de organisatie. Daarna kan bekeken worden of structurele inbedding nodig is of dat minder volstaat. Kosten: 0,5 fte schaal 10 voor 3 jaar. Hiermee gemoeide loonkosten zijn € 32.954,-- op jaarbasis. Totaal betekent dit een bedrag van € 100.000,2. investeren in de integrale toegankelijkheid van eigen gemeentelijke voorzieningen. Dit verhoogt de gebruikswaarde van de voorzieningen, betekent de follow up van de toetsing wijkwelzijnsvoorzieningen en heeft voorbeeldwerking naar derden. De follow up wijkwelzijnsvoorzieningen gaat over daadwerkelijk uit te voeren aanbevelingen voor de verbetering van integrale toegankelijkheid en een actieplan daarvoor. (Zie bijlage Actieplan follow-up wijkwelzijnsvoorzieningen) Het actieplan laat zien dat de meeste winst is te boeken in het plaatsen van automatische deuropeners en alarmering invalidentoilet in wijkwelzijnsvoorzieningen. Deze aanpassing verhoogt de toegankelijkheid en bruikbaarheid van deze voorzieningen aanzienlijk. Daarnaast gaat er een positieve voorbeeldwerking van uit. De kosten voor de aanpassingen bedragen € 50.000,-. Inclusief een vervangingsreservering van € 5.000,00 en onderhoud van € 1.000,00 per jaar uitgaande van een noodzakelijke vervanging van 10 jaar komen de kosten op een totaal van € 65.000,-. Aanpassing van gemeentelijke voorzieningen op toegankelijkheid betekent ook de toegankelijkheid van de buitenruimtes en de buitenspeelvoorzieningen van de wijkwelzijnsorganisaties. Op dit moment wordt in opdracht gegeven een nulmeting van de staat van het onderhoud van de speeltoestellen. Specifiek aandacht wordt niet besteed aan de toegankelijkheid voor gebruikers met een beperking. Met cofinanciering van € 5.000,- zou dit deel mogelijk maken om onderzocht te laten worden. Voor het realiseren hiervan is een bedrag van € 70.000,- nodig. Voorstel is om een bedrag van € 66.590,- te putten uit de bestemmingsreserve ouderen/gehandicaptenbeleid om dit te realiseren. Het resterende benodigede bedrag van € 3.410,- kan dan gedekt worden uit de post te ontplooien activiteiten gehandicapten 2009 en verder.
Pagina 11 van 20
Actieplan follow-up wijkwelzijnsvoorzieningen Onderwerp: Integrale toegankelijkheid en onderhoud/beheer/renovatie wijkwelzijnsvoorzieningen Aanleiding Contact met Wim Kor en William Westerhof over het lange termijn onderhoudsplan wijkwelzijnsvoorzieningen en het project toegankelijkheid. Uit het implementatieplan integrale toegankelijkheid (2007-2009): follow-up wijkwelzijnsvoorzieningen In 2006 zijn alle wijkwelzijnsvoorzieningen getoetst op IT. De besturen van de wijkwelzijnsvoorzieningen hebben een exemplaar van de toetsing ontvangen. In een algemene bestuursvergadering hebben ze uitgebreid uitleg gekregen over de toetsing. De verantwoordelijke afdeling stelt in samenwerking met de besturen van de Wijkwelzijnsvoorzieningen een actieplan op waarin staat welke aanbevelingen daadwerkelijk worden uitgevoerd. Hoofdpunten De inventarisatie wijkwelzijnsvoorzieningen leverde 4 hoofdpunten op: 1. aanpassingen die opgepakt worden vanuit de wijkwelzijnsvoorzieningen zelf 2. aanpassingen die meegenomen worden met onderhoud/beheer 3. duurdere aanpassingen: a. automatische deuropeners (11, kosten € 42.000 incl. herstelkosten) b. plateaulift c. alarm invalidentoilet (4, kosten € 8.000,- incl. herstelkosten) d. verbreding deuren Vanuit de wijkwelzijnsvoorzieningen zijn al aanpassingen opgepakt. Ook vanuit de gemeente zijn aanpassingen deels al meegenomen in onderhoud/beheer. Conclusie en acties Gezien de kosten en baten (verwachte gebruik) hiervan is ons voorstel om automatische deuropeners en alarm prioriteit te geven. De plateaulift vergt dermate ingrijpen en investering dat het voorstel is om te volstaan met de huidige voorziening (een hellingbaan aan de zijkant van het podium). Verbreding van deuren is bouwtechnisch ook heel ingrijpend. Voorstel is om dit als aandachtspunt mee te nemen bij renovatie.
Pagina 12 van 20
Bijlage 4
doorontwikkeling zorgconcept Gezondheidspark
Zorgvisie Gezondheidspark Twente Aan de westkant van Hengelo ligt het Gezondheidspark Twente waar reeds het Streekziekenhuis Midden-Twente, Trivium, Carint en een aantal andere voorzieningen op het gebied van de gezondheidszorg zijn gevestigd. Dit gezondheidspark wordt uitgebreid met voorzieningen die direct of indirect zijn verbonden met het thema gezondheid. Tevens is beperkte woningbouw gepland op het gezondheidspark. Het gezondheidspark is bedoeld als plek voor voorzieningen op het gebied van zorg of direct ondersteunend daarvoor. De inhoud van de zorg is erop gericht om mensen met een zorgbehoefte te helpen om zo lang als mogelijk hun eigen leven in de samenleving te kunnen voortzetten. De voorzieningen op het gezondheidspark zijn aanvullend dan wel ondersteunend voor de voorzieningen in de wijk of vervullen een regionale functie (Nota van Uitgangspunten Gezondheidspark, Gemeente Hengelo, mei 2006). Hierbij passen ook nader te bepalen voorzieningen voor sport, fitness, wellness en horeca. Juist de combinatie van welzijnszorg, gezondheidszorg, preventie, sport en ontspanning, biedt goede kansen voor het aantrekken van doelgroepen voor het Gezondheidspark Twente (Stec Groep, 2007). Het bijeenbrengen van verschillende voorzieningen rondom het thema gezondheid kan een synergetisch effect opleveren. Van de deelnemers van het gezondheidspark wordt dan ook verwacht dat zij de mogelijkheden voor samenwerking benutten voor een integraal ondersteuningsaanbod aan burgers van Hengelo en omstreken. De bovenstaande zorgvisie op hoofdlijnen ligt ten grondslag aan het gezondheidspark. Deze visie moet worden uitgewerkt tot een integraal zorgconcept met daarin een visie op inhoud en samenwerking. ‘Kern van dit zorgconcept is de samenstelling en samenwerking van bestaande en nieuwe zorgaanbieders in het Gezondheidspark, die samen uiteenlopende ketens van integrale zorg van hoge kwaliteit, inclusief voor- en nazorg kunnen aanbieden aan de consument, die zorg nodig heeft of ongewenste zorg wil vermijden. Hierbij passen ook nader te bepalen voorzieningen voor sport, fitness, wellness en horeca.’ (Uitgangspuntennotitie Gebiedsmanagement Gezondheidspark Twente, januari 2008). Dit zorgconcept is van belang voor een samenhangende ontwikkeling van het Gezondheidspark alsmede voor een duidelijke profilering naar buiten toe. Wat kenmerkt nu het Gezondheidspark Twente en welke partijen passen daar nu wel of niet bij? Op dit moment wordt de laatste hand gelegd aan het bestemmingsplan voor dit gebied. Zodra het bestemmingsplan is vastgesteld, kan een begin worden gemaakt met de uitgifte van grond. Het is van belang dat op korte termijn een zorgconcept wordt uitgewerkt als richtinggevend kader voor partijen die zich kunnen vestigen op het Gezondheidspark Twente. Voor de uitwerking van dit zorgconcept maakt de gemeente Hengelo gebruik van externe ondersteuning. Uitwerking in twee fasen Het voorstel is om de totstandkoming van het zorgconcept in twee fasen uit te werken. In de eerste fase wordt een verkenning uitgevoerd naar de haalbaarheid en reikwijdte van het zorgconcept. De tweede fase staat in het teken van de daadwerkelijke uitwerking van het zorgconcept. Fase 1 In de verkenningsfase wordt onderzoek gedaan naar de haalbaarheid en reikwijdte van het zorgconcept voor het gezondheidspark. Belangrijke deelvragen in deze fase zijn: – Welk ambitieniveau hebben (potentiële) partners? – Welke randvoorwaarden (bestuurlijk, organisatorisch, financieel) zijn aan de orde? – Welk ambitieniveau is haalbaar? – Op welke wijze kan dit ambitieniveau worden gerealiseerd? – Welke nieuwe partijen zouden zich aan dit concept kunnen en willen verbinden? De verkenningsfase resulteert in een plan van aanpak voor de tweede fase waarin het zorgconcept verder wordt ontwikkeld tot een sterk, eenduidig en gedragen concept voor het Gezondheidspark Twente. Stap 5 Opstellen plan van aanpak tweede fase Als laatste stap wordt een plan van aanpak opgesteld met daarin het voorlopig zorgconcept en de acties die moeten worden uitgevoerd voor verdere ontwikkeling en realisatie van dit concept. Deze fase is opgestart in oktober en wordt in december 2008 afgerond. De kosten voor deze fase zijn reeds gedekt uit de post te ontplooien activiteiten ouderen.
Pagina 13 van 20
Fase 2 De resultaten uit fase 1 moeten de informatie opleveren voor de inzet in de tweede fase. Op basis van de huidge stand van zaken is de verwachting dat in de tweede fase kosten worden gemaakt voor procesmanagement, mogelijke inschakeling van deskundigen en de kosten van een gezamenlijke excursie. Procesmanagement Als alle partijen instemmen met de conclusies uit de verkenningsfase, moet er rekening worden gehouden met procesmanagement. Deze procesmanager moet zorgdragen voor de uitvoering van de acties zoals deze in het plan van aanpak zijn opgesteld. De omvang van deze taak kan variëren van 1 tot gemiddeld 2 dagen per week gedurende de doorlooptijd van de tweede fase. Met een doorlooptijd van drie maanden, zou dit ongeveer 17.000 euro kosten (inclusief btw). Inschakeling van deskundigen Daarnaast worden mogelijk op onderdelen experts of deskundigen ingeschakeld (o.a. pr voor uitwerking zorgconcept als marketinginstrument). Het is mogelijk dat deze deskundigheden bij de betrokken partijen aanwezig zijn waardoor de overige externe kosten wellicht beperkt blijven. Maar ook dat inzicht zal de verkenningsfase moeten opleveren. Ten aanzien van dit onderdeel kan nu nog geen indicatie geven. Het is ook maar de vraag of de kosten voor een gezamenlijke profilering van het GZP voor rekening moeten komen van de gemeente Hengelo. Kosten excursie In de gesprekken die reeds zijn gevoerd, is aangegeven dat inhoudelijke samenwerking niet van bovenaf kan worden opgelegd. Ook bestaan er onderling nog gevoeligheden en spanningen. Dit belemmert de samenwerking. Of zoals iemand dat verwoordde: ‘je moet elkaar wel aardig vinden om te willen samenwerken’. De excursie naar de therapeutische tuinen in Duitsland werd als succesvol beschouwd. Nu opnieuw een stap moet worden gezet naar concrete samenwerking, kan het een idee zijn om met elkaar een inspirerend project te gaan bezoeken. De kosten voor een excursie worden geschat op € 3000,Totaal: De totale kosten voor fase 2 bedragen € 20.000,Het voostel is deze kosten te putten uit de bestemmingsreserve ouderenbeleid/gehandicaptenbeleid.
Pagina 14 van 20
Bijlage 5
Gezondheidsbeleid
Inleiding Gezondheidsproblemen nemen landelijk steeds meer toe. Nederland heeft allang geen koppositie meer in de Europese Unie. Vooral door aandacht te geven aan de speerpunten overgewicht, roken, schadelijk alcoholgebruik, depressie en diabetes kan landelijk nog veel gezondheidswinst worden behaald. Hengelo (h)erkent de problemen op het gebied van de volksgezondheid en wil daarom als gemeente een bijdrage leveren aan het verbeteren van de gezondheid van haar inwoners. Door het verhogen van de kwaliteit van leven en het verminderen van bestaande ongelijke kansen op gezondheid, wordt een zo groot mogelijke gezondheidswinst beoogd. Vanuit de Wet Publieke Gezondheid (WPG) is de gemeente verplicht iedere vier jaar een nota Lokaal Gezondheidsbeleid (LGB) op te stellen. De WPG is per 1 december inwerking getreden en vervangt de Wet collectieve preventie volksgezondheid (WCPV), de Infectieziektewet en de Quarantainewet. Voor de gemeente is door de invoering van de WPG, ten aanzien van het gezondheidsbeleid, weinig veranderd. De eerste nota LGB Een gezonde stad! 2005-2008 loopt ten einde en daarom wordt er nieuw gezondheidsbeleid ontwikkeld. In deze nota wordt het landelijk gezondheidsbeleid vertaald naar lokaal gezondheidsbeleid. Gezondheidsbeleid is integraal beleid. Samenwerking tussen de diverse beleidsterreinen en instellingen is van essentieel belang. Aangezien in gemeenten vaak vergelijkbare gezondheidsproblemen aan de orde zijn, is besloten om in Twents verband inhoud te geven aan het lokale gezondheidsbeleid. Dit heeft geresulteerd in de regionale nota Twente kiest voor gezond leven en werkt aan gezondheid. Hierin is ten aanzien van de speerpunten overgewicht, roken, alcohol en depressie, een regionaal uitvoeringsprogramma opgenomen. De lokale nota is een aanvulling op de regionale nota, omdat er naast de landelijke en regionale speerpunten ook lokale prioriteiten zijn. Een van de speerpunten in de regionale nota is depressie: Depressie is een onderkend probleem. In de regionale ouderenmonitor van de GGD Regio Twente rapporteert 9% van de 65-plussers depressieve of neerslachtige klachten. En 17% van de 65-plussers in Twente kan als psychisch ongezond worden beschouwd (Ouderenonderzoek GGD Regio Twente, 2005). Uit ander onderzoek is gebleken dat 16% van de 55-plussers last heeft van ernstige depressieve klachten (Ouderen en Gezondheid, Duzijn 2006). Uit landelijke cijfers blijkt dat in het afgelopen jaar 4,5% van de jongeren in de leeftijd 13-17 jaar aan een depressie leed. Bij de volwassen (18-65 jaar) was dit 6,6%. Onder de ouderen (65-85 jaar) leed 5,7% aan een depressie (RIVM). Een depressie kenmerkt zich door een neerslachtig gevoel of een duidelijke vermindering van de algemene interesse die minstens twee weken aanhoudt. Daarnaast wordt het functioneren beïnvloed door bijkomende klachten zoals slaapstoornissen, moeheid, lusteloosheid, concentratieproblemen en piekergedrag. Depressie komt veel voor en heeft een grote invloed op de kwaliteit van leven. Mensen met een depressie zijn ernstig beperkt in hun sociaal en maatschappelijk functioneren. Het functioneren in werk, school, huishouding en opvoeding gaat vaak met sprongen achteruit. Deze mensen presteren maar een fractie van wat ze normaal kunnen. Voor veel gemeenten is de preventie van depressie een onbekend beleidsthema dat veel vragen oproept. In het traject 'Twente kiest voor gezond leven en werkt aan gezondheid' heeft het thema 'depressie' nadrukkelijk prioriteit gekregen. Ook de gemeente Hengelo kiest voor prioritering van het thema depressie. Regionaal is gekozen voor de volgende aanpak: Zet in op acties om burgers en intermediairs te informeren hoe zij vroegtijdig depressieve klachten bij henzelf of anderen kunnen herkennen. Bewustwording en vroegsignalering zijn in dit kader sleutelbegrippen. Het accent ligt daarbij op zelfstandig wonende 65plussers. Daarbij kan gebruik worden gemaakt van bewezen effectieve interventies. Tevens moeten de verschillende professionals meer afstemmen dan wel samenwerken als het gaat om de wijze van doorverwijzing en het gebruik van 'best practices'. Aan de SWOH is gevraagd hierop in te spelen en een extra aanbod te ontwikkelen gericht op preventie van depressie en eenzaamheid Jaarlijks wordt door de gemeente een bedrag van zo’n € 10.000,- hiervoor beschikbaar gesteld. Dit gedurende de looptijd van de nieuwe nota LGB (2009-2012). De totale kosten bedragen € 40.900,-
Pagina 15 van 20
De kracht van je leven Opsporen en begeleiden van eenzame en depressieve ouderen Aanleiding Steeds meer ouderen ervaren gevoelens van onrust, eenzaamheid, somberheid en zinloosheid. De depressieve klachten worden vaak niet spontaan geuit maar komen naar voren in vertrouwelijke gesprekken en bij doorvragen. Dit is één van de conclusies uit het ouderenbezoek 75+ van SWOH en uit onderzoeken van o.a. de GGD Twente. Uit het ouderenbezoek 60+ voor allochtone ouderen (ook ontwikkeld door SWOH) blijkt dat de klachten in deze groep zelfs nog groter zijn. Haaks op deze uitkomsten staat het feit dat de hulpverlening deze groepen nauwelijks bereikt. Inactiviteit/immobiliteit, gevoelens van schaamte en het niet op de hoogte zijn van de mogelijkheden zorgen ervoor dat ouderen met depressieve klachten zich niet gemakkelijk zelf melden. Wat kan drempelverlagend werken voor deze groep met een zo eigen problematiek? In het onderzoek ‘psychosociale ondersteuning: wat willen ouderen zelf’ 1 (2005) blijken op het terrein van hulp en ondersteuning de volgende items hoog te scoren: nabijheid (bij voorkeur in eigen buurt/wijk), kleinschaligheid en maatwerk. Sfeerbeeld: het huiskamergevoel. Als antwoord op de hulpvraag van deze ouderen zet SWOH - in het kader van het lokaal gezondheidsbeleid voor de speerpunten depressie en eenzaamheid bij ouderen – de eerder genoemde methodiek van huisbezoeken in om deze groep ouderen actief op te sporen, te binden en een programma aan te bieden. Bij de definitieve keuze en uitwerking van het gekozen programma zal nauw worden samengewerkt met de GGZ. Momenteel wordt veel gewerkt met het programma ‘De Kracht van je leven’ ontwikkeld door het Trimbosinstituut. Het doel van dit programma is het ontwikkelen van een positiever verhaal over het geleefde leven, waardoor de depressieve klachten verminderen en het toekomstbeeld en de kwaliteit van leven verbeteren. Doelgroep Allochtone en autochtone ouderen met licht tot matig depressieve klachten die gevoelens van onrust, eenzaamheid of zinloosheid ervaren in hun leven. De methodiek (huisbezoek en aanbieden van het programma) richt zich voornamelijk op ouderen boven de 75 jaar en op allochtone ouderen van 60 jaar en ouder. Doel Ouderen met depressieve klachten op buurtniveau opsporen, begeleiden en een programma laten doorlopen met als doel: bewust worden van de eigen kracht en interesses, verminderen van depressieve klachten en toe leiden naar een zinvolle activiteit. Werkwijze De werkwijze kent 4 fases: 1. Opsporen: deze groep ouderen is moeilijk op te sporen omdat men de depressieve klachten niet gemakkelijk uit, er ligt vaak nog een taboe op dit onderwerp. 1
Psychosociale ondersteuning “wat willen ouderen zelf”Carint AMW, Mediant, SWOH september 2005
Pagina 16 van 20
2. Binden: investeren in persoonlijk contact met als doel het opbouwen van een vertrouwensband. Op deze wijze ontstaat ruimte voor het bespreken van de klachten. Als deze ter sprake zijn gekomen dient het contact goed onderhouden te worden en is snelle actie t.a.v. eventuele hulpverlening geboden. 3. Programma: een aan de doelgroep aangepast programma/cursus waarbij het positief herwaarderen van het levensverhaal een belangrijke methodiek is. Binnen de GGZ zijn hiervoor meerdere programma’s ontwikkeld. 4. Activeren: na het volgen van het programma is het belangrijk dat ook daadwerkelijk de stap wordt gezet naar een voor de oudere zinvolle activiteit. Ad 1 Opsporen: dit project wordt verbonden aan het bestaande ouderenbezoek 75+ en ouderenbezoek 60+ voor allochtone ouderen. Elke ouderenbezoeker bezoekt elk jaar 2 wijken bestaande uit 4 á 6 buurten en praat met de ouderen over alle levensgebieden. Onderwerpen als geestelijke gezondheid en sociale omgeving komen daarbij aan de orde. Door de gesprekken ontstaat een vertrouwensband en daarmee een basis voor het bespreken van problemen en het eventueel uiten van depressieve klachten. Als de oudere aangeeft gevoelens van eenzaamheid en depressie te ervaren zal de ouderenbezoeker daar dieper op in gaan2 en aanbieden om samen een bijeenkomst te bezoeken in de buurt.3 Ad 2 De ouderenbezoeker onderhoudt contact tot de bijeenkomst start. Een buurt wordt in ± 6 weken bezocht en uiterlijk na 6 weken wordt een eerste bijeenkomst georganiseerd. Naar verwachting zullen 6 á 10 mensen per buurt op dit aanbod ingaan. Ook via sleutelfiguren in de buurt kunnen ouderen aangemeld worden voor deze groep. De ouderenbezoeker haalt de oudere thuis op en begeleidt deze naar de bijeenkomst. Ad 3 Het programma start zeer laagdrempelig. Om het huiskamergevoel te behouden, mag de groep uit maximaal 5 á 7 mensen bestaan. Er wordt samen koffie gedronken en er vinden een aantal kennismakingsactiviteiten plaats. De nadruk ligt in eerste instantie op het zich thuis en vertrouwd gaan voelen. Na de koffieochtenden in aanwezigheid van de voor hen vertrouwde ouderenbezoeker trekt deze zich terug en wordt de groep verder begeleid door een (getrainde) cursusleider die het programma start. Deze persoon is vanaf het begin bij de groep betrokken geweest en is dus inmiddels een vertrouwd gezicht geworden. Ad 4 Aan het eind van het programma wordt begeleiding geboden om de stap te zetten naar een activiteit of bezigheid die bij de oudere past. Zingeving is hierbij een belangrijk aspect.
2 3
Dit onderdeel zal in het ouderenbezoek verder uitgediept worden, Arcon heeft een hierin een aanbod. Als de ouderenbezoeker twijfelt over de zwaarte van de depressieve klachten, zal de ouderenadviseur worden ingeschakeld. Deze begeleidt de oudere zonodig naar Mediant of AMW
Pagina 17 van 20
Stappenplan Actie Medewerker aanstellen en plan concreet uitwerken Overleg met de GGZ over keuze van programma Overleg met Arcon over methodiek opsporen eenzame ouderen via ouderenbezoek Overleg ouderenbezoekers SWOH Scholing ouderenbezoekers in “Eigen Kracht” methodiek i.s.m. Arcon Vragenlijsten aanpassen Planning maken en geschikte ruimtes in buurt zoeken Indien nodig bestaand programma aanpassen Start pilot in 2 buurten Monitoren en eventueel bijstellen Implementatie in buurten waar ouderenbezoek plaatsvindt
Voorlopige raming van kosten per jaar Kosten
Door wie
Wanneer 02-2009 02-2009 02-2009 02-2009 03/04-2009 03/04-2009 03/04-2009 05/06-2009 09-2009 10-2009 2009-2012
2009 6.500 2.000
2010-2012 per jaar 4.500
totaal
medewerker scholing vrijwilligers (17) opzet programma huur en organisatie programma programma begeleider****
700 2.000
1.400 4.000
4.900 14.000
Totaal
11.200
9.900
40.900
Pagina 18 van 20
20.000 2.000
Bijlage 6 Aangedragen projecten gehandicaptenraad: Reactie gehandicaptenraad: Participatie van bewoners en potentiële gebruikers. In het communicatie-/participatieplan wordt genoemd het oprichten van een klankbordgroep en een informatieavond. Wij begrijpen dat als burgerparticipatie en denken daarom dat het bedrag voor de kosten daarvan wat laag is geschat. Zeker omdat het hier ook gaat om potentiële gebruikers, in feite vormt dit een link met Cliëntenparticipatie en meer activiteiten plannen en reserveren lijkt ons een goede zaak. Toegankelijkheid Wij zijn zonder meer verheugd over de voornemens om in menskracht te investeren in de IT van eigen gemeentelijke voorzieningen, om tijdige verankering van IT in projecten en processen te garanderen. Tevens zou deze commissie zich bezig kunnen houden met een inhaalslag voor wat betreft Toegankelijkheid voor doven, slechthorende en mensen met andere hoorproblemen, zoals Tinnitus, de ziekte van Méniëre, hyperacusis, Cocheleair implantaat. Deze groep veel al ouderen en gehandicapten moeten kunnen participeren en functioneren in de maatschappij. Om dit te realiseren is het noodzakelijk dat er in openbare ruimten een ringleiding systeem aanwezig is. Er zijn in Hengelo te veel nieuwe openbare ruimten waar dit hulpmiddel niet is aangebracht tijdens de nieuwbouw. Daarnaast is het belangrijk dat wat je niet kunt horen moet je kunnen zien. De volgende punten zijn belangrijk: - akoestiek in ruimten - vloeren, wanden, gordijnen, plafonds zijn belangrijk - visuele alarmering bij brand en andere calamiteiten - aangepaste telefoontoestellen aan balies - geluid en geluidspreventie - informatie aan verzorgende, artsen en hulpverleners hoe om te gaan met deze groep mensen - informatie aan opleidingsinstituten waar studenten kiezen voor een beroep in de zorg - informatie aan ambtenaren die in hun werk met deze problematiek te maken krijgen Bovenstaand zou verankerd moeten zijn in de Integrale Toegankelijkheid, Welzijn, Wonen en Zorg, Gezondheid, Zorgprogramma dementie.(hoorproblemen en dementie kunnen elkaar versterken.) Dit is een maatschappelijk probleem en kan niet door de mensen met hoorproblemen worden gefinancierd. Om een begin te maken stellen wij voor om die nieuwbouw van de afgelopen 2 jaar met terugwerkende kracht te voorzien van minimaal een ringleiding en hiervoor vanuit de bestemmingsreserve gelden te gebruiken. Het Seniorenplatform en Gehandicaptenraad kunnen bij het aangeven van de openbare ruimten behulpzaam zijn.
Pagina 19 van 20
Aangedragen projecten seniorenplatform Reactie seniorenplatform: Ringleidingsystemen In het advies wordt een inhaalslag voorgesteld voor de toegankelijkheid voor doven, slechthorenden en mensen met andere hoorproblemen. Deze groep, die veelal uit ouderen bestaat, moet kunnen participeren en functioneren in de maatschappij. Om dit te realiseren is het noodzakelijk dat er in openbare ruimten een ringleidingsysteem aanwezig is. Er zijn in Hengelo te veel nieuwe openbare ruimten waar dit hulpmiddel niet is aangebracht tijdens de bouw. Een deel van de bestemmingsreserve zou kunnen worden aangewend om in deze ruimten alsnog een ringleidingsysteem aan te leggen. Verbinding voorstadhalte ‘Gezondheidpark’ met het ziekenhuis Wij pleiten voor een studie naar mogelijkheden om onder meer ouderen en gehandicapten een betere toegang te bieden tot het ziekenhuis vanuit de geplande voorstadhalte. Voor deze doelgroep kan een vrij lang voetpad een te belemmerende toegang zijn. Met deze studie zou kunnen worden geïnventariseerd welke moderne en ook betaalbare vervoersystemen de afstand zouden kunnen overbruggen. Bushalte bij het ziekenhuis De bushalte bij het ziekenhuis is op dit moment op enige loopafstand gelegen van het ziekenhuis. Naar onze mening is het niet ingewikkeld om de halte bij de hoofdingang te situeren. Dit betekent wel een andere inrichting van het parkeerterrein. Wij stellen voor uit de bestemmingsreserve een studie te bekostigen hoe met een gewijzigde inrichting een bushalte bij de hoofdingang is te realiseren. Uren voor ouderenconsultatie Wij hebben voorkeur voor verdere uitbreiding van het aantal uren voor de ouderenconsulenten bij SWOH. Dit als opstapje om deze uren in de komende jaren structureel in de meerjarenbegroting op te nemen. Consultatiebureau voor ouderen Er zou een vooronderzoek kunnen worden gedaan naar de wenselijkheid van een consultatiebureau voor ouderen. Dit mogelijk in combinatie met de extra uren voor ouderenconsultatie. Voorstel: Voostel is middelen a € 21.212,- te reserveren en in een nader gesprek met het seniorenplatform en de gehandicaptenraad in te zetten voor nader te bepalen projecten die door hen aangedragen zijn als reactie op het advies
Pagina 20 van 20
