Voorstel inzet middelen Ondersteunende Begeleiding Psychosociaal Achtergrond pakketmaatregel begeleiding 2009 Op 1 januari 2009 werd de toegang tot de functie begeleiding aangescherpt. Cliënten met een lichte beperking op het terrein van zelfredzaamheid kregen geen toegang meer tot de functie begeleiding. Alleen mensen met matige of ernstige beperkingen konden vanaf dat moment hierop nog aanspraak maken. Ook werd met ingang van 1 januari 2009 de aanspraak op begeleiding en persoonlijke verzorging op basis van de psychosociale grondslag geschrapt uit de AWBZ. De klantgroepen die getroffen werden door deze pakketmaatregel AWBZ zijn in bijlage 1 genoemd (rapport HHM, 2009). N.a.v. deze pakketmaatregel AWBZ kregen de gemeenten structureel middelen van het Rijk. De verwachting was dat mensen die hun begeleiding kwijt zouden raken, een beroep zouden doen op de gemeenten. Deze cliënten werden in eerste instantie ondersteund door MEE die samen met de cliënt op zoek ging naar alternatieven. Vervolgens werden de cliënten doorverwezen naar het Wmoloket van de gemeenten. Voor gemeente Winsum waren de gevolgen van deze pakketmaatregel lange tijd niet zichtbaar. De getroffen cliënten meldden zich niet bij het Zorgloket. De gemeente kreeg geen signalen binnen van cliënten die door het wegvallen van de begeleiding in de problemen kwamen. De mogelijk ontstane problematiek werd niet zichtbaar. Eind 2009 heeft de gemeente gesprekken gevoerd met De Hoven. Zij gaven aan dat hun dagopvang mogelijk leeg zou lopen omdat mensen hun indicatie zouden verliezen. Deze gesprekken resulteerden toendertijd niet in een duidelijke vraagstelling of oplossing. De problematiek werd nog steeds niet duidelijk. Was er wel een probleem? In 2010 zijn wederom gesprekken gevoerd met De Hoven en SW&D, maar ook dat leidde niet tot een duidelijk beeld van de situatie. Nog steeds kreeg de gemeente geen duidelijke signalen binnen bij het Zorgloket. In 2011 hebben de consulenten wel contact gehad met een aantal mensen die om begeleiding vroegen. Het is niet duidelijk of dit mensen zijn die door de pakketmaatregel in 2009 getroffen waren, of dat dit een andere groep betreft. Duidelijk is wel dat mensen steeds minder bij de AWBZ terecht kunnen voor begeleiding. Veranderingen vanaf 2013: transitie AWBZbegeleiding Vanaf 2013 wordt de gehele functie begeleiding geschrapt uit de AWBZ. Cliënten die om welke reden dan ook begeleiding nodig hebben, zullen zich met hun hulpvraag tot de gemeente wenden. De begeleiding valt dan onder de Wmo. In 2013 worden de gemeenten eerst verantwoordelijk voor nieuwe cliënten. Vanaf 2014 vallen dan alle cliënten die begeleiding krijgen onder de Wmo. Voor deze transitie ontvangen de gemeenten in 2012 en 2013 apart middelen van het Rijk. Deze middelen staan los van de middelen die de gemeente al vanaf 2008 ontvangen voor de pakketmaatregel AWBZ. Momenteel wordt een plan opgesteld hoe we deze transitie AWBZ begeleiding gaan oppakken. Brief Sociaal Raadsvrouw De SW&D voert voor de gemeente het Sociaal Raadsliedenwerk uit. In juni 2011 heeft de Sociaal Raadsvrouw een brief gestuurd aan de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Deze brief is in afschrift aan de gemeenteraad gegaan. Met deze brief wil de Sociaal Raadsvrouw een signaal afgeven aan de (landelijke) politiek over de groeiende groep mensen die niet meer hun weg kunnen vinden in het oerwoud van ingewikkelde regelingen en formulieren. Door versnippering, wijzigingen, ingewikkeldheid en samenloop in voorzieningen en regelingen zijn veel van deze mensen niet meer in staat om in de maatschappij mee te komen.
Pagina 1 van 8
Als voorbeeld haalt de Sociaal Raadsvrouw de regeling Toeslagen aan die in 2006 is ingevoerd. Door deze regeling komen veel kwetsbare burgers in de problemen omdat er met voorschotten en terugvorderingen wordt gewerkt. Dit leidt tot schrijnende situaties. Dit beeld geldt ook voor gemeente Winsum. In het jaarverslag 2010 (samenvatting bijlage 2) van het Sociaal Raadsliedenwerk staat dat hulpvragen bij langdurende hulp van het sociaal raadsliedenwerk vooral meervoudige hulpvragen betreffen gelegen op het sociaal juridische vlak. Vaak houden ze verband met een onjuist of niet verkregen voorziening. De Sociaal Raadsvrouw ziet aan de ene kant een toename in hulpvragen en aan de andere kant een tekort aan professionele (brede, generalistische) hulp. Voorstel Om mensen de juiste ondersteuning/begeleiding te kunnen bieden, is het nodig eerst inzichtelijk te krijgen wat de hulpvraag exact is en hoe groot de groep is. Vervolgens kunnen we bepalen wat we voor deze mensen kunnen doen. Hiervoor stellen we voor nader onderzoek te doen naar 1. de groep(en) burgers die vanaf 2009 geen begeleiding meer ontvangen vanuit de AWBZ maar die nog wel behoefte hebben aan begeleiding/ondersteuning om zelfstandig te kunnen (blijven) functioneren, 2. de groep burgers die door het Sociaal Raadsliedenwerk ondersteund wordt en die volgens de Sociaal Raadsvrouw extra ondersteuning en begeleiding nodig hebben. CMO wordt gevraagd voor de gemeente voor deze groepen burgers 1. in kaart te brengen wat voor soort begeleiding zij nodig hebben en 2. (alternatieve) vormen van begeleiding/ondersteuning te ontwikkelen en in te voeren in de gemeente. Bij het onderzoek gaat het om een praktisch onderzoek naar welke signalen er in onze gemeente zijn (bijv via De Hoven, MEE, Zorgloket, GGD, SoZaWe, SW&D, Sociaal Raadsliedenwerk, seniorenvoorlichting). We willen geen theoretisch onderzoek op basis van algemene rapporten, maar een duidelijk beeld van de situatie in Winsum. Bij het ontwikkelen of opzetten van alternatief aanbod dient zoveel mogelijk aangesloten te worden bij initiatieven die al in de gemeente voorhanden zijn. Uitgangspunt hierbij is dat de groepen burgers net zo lang ondersteund worden als nodig is. Onderzoeksvragen + opdracht 1. Zijn er personen die begeleiding nodig zouden hebben, maar deze nu niet ontvangen vanuit de AWBZ? Hoe groot is deze groep? 2. Wat zijn de gevolgen hiervan voor de cliënten en hun sociale omgeving (partner, familie)? 3. Wat is nu nog te merken van de maatregelen uit 2008/ 2009? 4. Welke specifieke doelgroepen in Winsum zijn door deze maatregel getroffen? 5. Zijn er signalen dat mensen door deze maatregel in de knel zijn gekomen? 6. Welke vormen van begeleiding/ondersteuning hebben de cliënten nodig van het Sociaal Raadsliedenwerk? Pas als de omvang van de problematiek inzichtelijk is, kunnen alternatieve vormen van begeleiding opgezet worden om deze groep mensen de ondersteuning te bieden die ze nodig hebben. Denk aan bijvoorbeeld alternatieve vormen van dagopvang voor lichtdementerende ouderen voor het ontlasten van mantelzorgers of aan vrijwilligers die kunnen helpen bij de thuisadministratie.
Pagina 2 van 8
Kostenraming Het onderzoek zal in het eerste kwartaal van 2012 uitgevoerd worden. Het ontwikkelen van alternatieve vormen van begeleiding volgt daarna. Onderzoek: Opzetten alternatieve begeleiding (ureninzet): Totaal:
100 uur à € 100 per uur = € 10.000 € 10.000 € 20.000
De kosten voor de uitvoering alternatieve begeleiding worden tijdens het traject inzichtelijk.
Pagina 3 van 8
Bijlage 1: Klantgroepen die getroffen zijn door de AWBZpakketmaatregel in 2009 Uit rapport ‘ AWBZpakketmaatregel 2009: getroffen klantgroepen.’ Hoeksma, Homans & Menting, 26 maart 2009 Tien groepen cliënten die door het CIZ werden geïndiceerd: 1. Ouderen met beginnende ouderdomsklachten, zoals vergeetachtigheid en mobiliteitsproblemen, zonder dat een duidelijke diagnose is gesteld. 2. Ouderen met beginnend geheugenverlies en concentratiestoornissen die vaak kampen met gemis van partner of vrienden 3. Ouderen waarbij beginnende dementie is gediagnosticeerd, die doorgaans nog thuis wonen en vaak een partner hebben en/of mantelzorg krijgen 4. Volwassenen die als gevolg van chronische invaliderende aandoeningen beperkt zijn in de Persoonlijke Verzorging 5. Volwassenen die als gevolg van chronische invaliderende aandoeningen licht beperkt zijn in hun psychisch functioneren 6. Chronisch psychiatrische patiënten, zowel stabiel als instabiel, die niet of niet altijd zelfstandig kunnen functioneren 7. Volwassenen met somatische of psychiatrische problematiek die ondersteund worden in de gezinssituatie 8. Mensen met lichte verstandelijke beperkingen die zelfstandig of thuis bij de ouders wonen 9. Jongeren en jonvolwassenen met lichte gedragsproblemen als gevolg van een lichte verstandelijke beperking, die buiten andere sectoren (zoals psychiatriel jeugdzorg of justitie) vallen 10. Mensen met zintuiglijke beperkingen die met diverse hulpmiddelen redelijk tot goed zelfstandig kunnen wonen. Vier groepen cliënten die door de Bureaus Jeugdzorg werden geïndiceerd: 1. Kinderen met lichte beperkingen die begeleiding krijgen om vaardigheden te oefenen 2. Kinderen en jongeren met lichte beperkingen waarbij de ouders ontlast moeten worden 3. Kinderen met lichte beperkingen waarvan de ouders niet in staat zijn het kind voldoende te ondersteunen 4. Kinderen met lichte beperkingen die geen begeleiding accepteren van ouders
Pagina 4 van 8
Bijlage 2: Sociaal raadslieden werk, uit jaarverslag 2010 Doelstelling SW&D stelt 4 uur beschikbaar voor sociaal raadsliedenwerk voor de gemeente Winsum. Rapportage Het sociaal raadsliedenwerk is gedurende 4 uren beschikbaar in de gemeente Winsum. Primair wordt het sociaal raadsliedenwerk ingezet in de back office (consultfunctie) voor het maatschappelijk werk. Het gaat hier om het adviseren en uitzoeken van informatie en voorzieningen/regelingencheck ten behoeve van cliënten van het AMW (front office). Dit is niet expliciet uit de cijfers van het sociaal raadslieden werk te halen. Daarnaast zijn er in 2010 66 cliënten bij het sociaal raadslieden werk geweest, waarvan 11 korte contacten en 55 langer lopende contacten met 124 hulpvragen (nb. korte contacten konden voor het sociaal raadslieden tot juli niet in Regas worden geregistreerd). De cliënten worden doorgaans aangemeld via de maatschappelijk werker en/of de bureaudienst naar het sociaal raadslieden werk. Soms wordt er rechtstreeks via mail een afspraak gemaakt o.a. door GSD (2) of WMOloket (5). Van de 55 langer durende contacten zijn er 12 die inkomsten hebben uit een sociale voorziening, 15 die inkomen hebben uit (minimum)loondienst, 11 AOW/ANW, 6 die inkomen hebben uit een werkloosheidsuitkering, 5 met WIA/Wajong, 11 met AOW of ANW en 3 met een zelfstandig inkomen op minimum niveau, 1 heeft inkomen van een ander, 1 studiefinanciering en 1 alimentatie. 16 cliënten leven in een eenouderhuishouden, 20 zijn alleenstaand, 6 wonen samen met kinderen, 10 wonen samen zonder kinderen en 3 overige of meerpersoons huishouden. 14 personen hebben maximaal MBO niveau genoten, 9 alleen een basisopleiding, 10 VMBO, 7 HBO, 7 andere opleiding/scholing en 8 cliënten hebben geen onderwijs gehad. Hulpvragen bij langdurende hulp van het sociaal raadsliedenwerk betreffen vooral meervoudige hulpvragen gelegen op het sociaal juridische vlak. Vaak houden ze verband met een onjuist of niet verkregen voorziening. Correctie hiervan heeft vaak ook gevolgen voor andere voorzieningen en uitkering. Dit vergt aanpassing op diverse terreinen. Van de 124 hulpvragen, betroffen er 35 een financiële problematiek en 53 vragen over inkomensproblematiek. Inkomensproblematiek betreft vaak belastingvragen (zoals toeslagenproblemen, hieruit ontstane terugvorderingen, heffingskortingen en VAkwesties) en vragen over uitkeringen, fondsen en schulden. 36 vragen betroffen juridische problematieken zoals arbeids of huurovereenkomst, echtscheiding en huiseigendom, ontslag en PGB etc. Er is ook dit jaar, vooral ook bij de consultvragen via AMW, een lichte toename van belastingvragen, zoals bijvoorbeeld (verkeerd ingevulde) belastingaangiftes en belastingtoeslagen. Dit gaat regelmatig mis. Deze problemen herstellen of uitzoeken is arbeidsintensief vanwege het terugzoeken naar de oorzaken, het opstarten van bezwaarprocedure of het begeleiden naar een schuldbemiddelingstraject e.d. Ondertussen komen mensen soms in de problemen door hoge terugvorderingen van de Belastingdienst. Aan de andere kant zijn er mensen die te weinig of helemaal niets ontvangen terwijl er wel bepaalde rechten zijn. Oorzaken van nietgebruik zijn o.a.: onbekendheid van de regelingen, men denkt er geen recht op te hebben, de aanvraagprocedures en formulieren zijn te ingewikkeld, de inspanningen wegen niet op tegen de opbrengst, weerstand om gegevens aan te leveren bij bijvoorbeeld sociale zaken, taalproblemen, schaamte of trots. De sociaal raadsvrouw probeert o.a. mensen te helpen de voorzieningen op een juiste wijze te verkrijgen. Hiermee wordt tevens geprobeerd te voorkomen dat mensen in de schulden komen en/of een beroep op een Voedselbank moeten doen.
Pagina 5 van 8
Cijfers Bureau Sociaal Raadslieden, 2010 BSR wijze van aanmelding Anders Face-to-face tijdens werktijd Internet/email Telefonisch in werktijd (binnen en buiten spreekuur) Eindtotaal
Totaal 4 6 9 36 55
BSR verwezen door Belastingdienst Inning Gemeentelijke sociale dienst (GSD) Inkomensbeheer / thuisadministratie Overige maatschappelijke dienstverlening Regulier AMW WMO (-loket) Eigen initiatief Eindtotaal
Totaal 1 2 1 1 18 5 27 55
Geslacht cliënt Man Vrouw Eindtotaal
Tota al 20 35 55
Bron van inkomsten
Totaal
Alimentatie AOW; ANW (nabestaandenpensioen) Arbeidsongeschiktheidsuitkering (WIA, Wajong; TW) Inkomsten uit loondienst Inkomsten uit zelfstandig beroep of eigen bedrijf Leeft van inkomen van een ander Sociale voorziening (WWB; IOAZ; IOZW) Studiefinanciering Werkloosheidsuitkering (WW; Toeslagenwet; wachtgeld) Eindtotaal
1 11 5 15 3 1 12 1 6
Onderwerp en Subonderwerp Financiën Aangifte inkomsten belasting (blauw) Aanslag inkomstenbelasting (blauw) AWBZ Bijzondere Bijstand Fondsen Huiseigendom Huurtoeslag (rood) Huwelijk / samenwonen Kwijtschelding gemeentebelasting Ondernemingszaken
Totaal
55
4 2 2 1 5 1 4 1 1 1
Pagina 6 van 8
Persoonsgegevens en identificatie (DigiD) PGB (WMO en AWBZ) Schulden / budgetteren Terugvordering Voorlopige aanslag (blauw) Woonkostentoeslag Inkomen Aangifte inkomsten belasting (blauw) Aanslag inkomstenbelasting (blauw) Arbeidsovereenkomst Betaling / invordering belasting (blauw) Bijzondere Bijstand Echtscheiding Fondsen Huurtoeslag (rood) Onderhoudsplicht / alimentatie / LBIO OV. zaken llon/ink. belasting (blauw) Overige Werk Overige zaken Arbeidsrecht Pensioenen PGB (WMO en AWBZ) Schulden / budgetteren Toeslagenwet Voorlopige aanslag (blauw) WA Jong Werkeloosheidsuitkering (WW) Wet Werk en Bijstand (WWB) WIA / WAO Woonkostentoeslag Zorgtoeslag (rood) Juridische kwesties Aanslag inkomstenbelasting (blauw) Arbeidsovereenkomst Bijzondere Bijstand Burger en overheid Echtscheiding Erfrecht Huiseigendom Huurovereenkomst Kwijtschelding belasting (blauw) Ontslag Overeenkomst mbt diensten (telecom, kabel) Overige consumentenzaken Overige juridische kwesties Overige zaken Arbeidsrecht PGB (WMO en AWBZ) Schulden / budgetteren Terugvordering Water- en energiebedrijven Werkeloosheiduitkering (WW) Wet Werk en Bijstand (WWB) WSNP
1 2 7 1 1 1 5 1 1 2 5 1 5 3 1 1 1 1 1 1 5 1 6 1 4 3 2 1 1 1 4 1 1 3 1 4 1 1 2 3 1 1 1 4 1 1 1 1 1 1
Pagina 7 van 8
Zorgverzekeringswet Eindtotaal
1 124
Afhandeling bemiddeling bezwaar/beroep informatie en advies invullen formulier overige dienstverlening schriftelijke afhandeling vertaling en interpretatie brieven Eindtotaal
Totaal 40 14 30 13 14 11 2 124
Pagina 8 van 8
