PSYCHOSOCIAAL WELZIJN MODULE 2
HOE EFFICIËNT OMGAAN ALS WERKGEVER/LEIDINGGEVENDE MET EEN ALCOHOL‐ EN/OF DRUGPROBLEEM OP DE WERKVLOER Sabine Stevens Preventieadviseur psychosociale aspecten, Idewe Prenne 13 maart 2012 De Montil Affligem PREBES VZW | DIESTERSTERSTEENWEG 88 | 3510 KERMT | TEL 011 28 83 40 | FAX 011 28 83 49
[email protected] | WWW.PREBES.BE | IBAN BE24 6451 1932 9738 | BTW BE 0424 273 050
Hoe efficiënt omgaan als werkgever/leidinggevende g gg met een alcohol- en/of drugprobleem op de werkvloer? Sabine Stevens Preventieadviseur psychosociale aspecten
Vers van de pers … 03/01/2012 – De Morgen Naar schatting in België: half miljoen alcoholverslaafden en 20.000 20 000 personen mett een d drugsverslaving l i 04/01/2012 - Het Laatste Nieuws “Alcoholgrens naar 0,2 promille” 04/01/2012- Het laatste Nieuws “All verslaafden “Alle l fd iin 1 d databank” t b k” 07/01/2012 - Het Laatste Nieuws “Wereldwijd 200 miljoen druggebruikers
Slide 2
1
Vers van de pers … 12/01/2012 – De Morgen “Artsen Artsen kampen met alcoholprobleem” alcoholprobleem 13/01/2012 - De Morgen “Neurochirurg Dirk De Ridder:”Wie op jonge leeftijd drinkt,maakt minder hersencellen aan” 13/01/2012 – De Morgen “Jeugd grijpt steeds jonger naar de fles
Slide 3
Algemene Vaststelling • We hebben allemaal onze persoonlijke
opvattingen/normen inzake alcohol alcohol- en ander druggebruik gebaseerd op onze kennis van het product, de wettelijke status (legaal of niet) en beïnvloed door onze positieve en negatieve ervaringen
• Wat betekent dit voor interventie op het werk: objectiveren!
Slide 4
2
Situering Wettelijk kader – CAO 100 (april 2010) - Art 2: “Deze overeenkomst strekt ertoe het
•
• •
disfunctioneren op het werk ten gevolge van alcohol – of drugsgebruik in de ondernemingen bespreekbaar te maken, het te voorkomen en te verhelpen, omwille van de nadelige gevolgen er aan verbonden zowel voor werkgevers als werknemers”. Een preventief alcohol-en drugsbeleid moet deel uitmaken van een integraal welzijnsbeleid (veiligheid-en gezondheidsbeleid) en moet ook kaderen in het globaal personeelsbeleid. Graadmeter: het functioneren van de werknemer. Elk alcohol-en drugsprobleem moet behandeld worden zoals elk ander functioneringsprobleem Slide 5
Probleemdefiniëring 1. Wat is een alcohol- of drugprobleem? 2. Wanneer is dit relevant voor het werk? 3. Wat is disfunctioneren?
Slide 6
3
Probleemdefiniëring • De probleemgebruiker bestaat niet (VAD, 2002)
Slide 7
Probleemdefiniëring
Slide 8
4
Probleemdefiniëring • Het problematisch karakter wordt bepaald door
kenmerken van de gebruiker (mens), (mens) de drug zelf (middel) en de context van gebruik (milieu)
• Werkgerelateerd gebruik = Elk gebruik dat zich voordoet tijdens de werkgerelateerde uren i.c. (onmiddellijk) voorafgaand aan het werk, tijdens de werktijd incl. lunchpauzes, ‘specifieke aangelegenheden’ en de weg van en naar het werk
Slide 9
Probleemdefiniëring • Ruime definitie: alle gedragingen die strijdig zijn met •
goed functioneren in de job Het is de taak van leidinggevende om te waken over het goed functioneren van elke medewerker Voorbeelden: - Veelvuldig te laat komen - Er met zijn hoofd niet bij zijn - Onnodige risico’s nemen - Duidelijk naar alcohol ruiken -…
Slide 10
5
Probleemdefiniëring Waarom de focus op functioneren?
• Problemen in het functioneren zijn met zekerheid en • • •
eenvoudiger vast te stellen dan een eventueel achterliggend A&D-probleem Problemen in het functioneren behoren tot de arbeidsrelatie, zodat er geen betwisting hoeft te zijn over privacyproblemen Op deze manier wordt het probleem bespreekbaar en vermijdt men welles welles-nietes nietes discussies over de oorzaken van slecht functioneren Het feit dat de job in gevaar komt, heeft meestal een sterk motiverend effect!
Slide 11
Probleemdefiniëring (Niet-) problematisch gebruik (VAD, 2002) Meerderheid bevolking Minderheid bevolking (90 %)
(5 à 10 %)
Niet-problematisch gebruik Sociaal gebruik Geïntegreerd gebruik
Informeren Sensibiliseren Regelgeving
(2 %)
Problematisch gebruik
situationeel (veiligheid / gezondheid) riskant occasioneel overmatig gebruik Beleidsfocus: Procedures acuut misbruik
chronisch gebruik proces naar afhankelijkheid (vooral gezondheid ; grote impact op omgeving)
Procedures chronisch misbruik
Slide 12
6
Plan van aanpak in de praktijk • Acuut : eenmalig disfunctioneren tgv een (vermoed) alcohol of drugprobleem alcohol-
• Chronisch: herhaaldelijk disfunctioneren tgv
(vermoed) alcohol- of drugprobleem -> niet noodzakelijk manifest onder invloed zijn
Slide 13
Plan van aanpak in de praktijk Eenmalig disfunctioneren Stappenplan: 1.Constatatie verminderd functioneren van de medewerker en optreden 2.Gesprek met betrokkene kort na voorval 3.Bij herhaling feiten aansporen tot positieve gedragverandering 4 Indien positieve gedragsverandering : verder 4.Indien ondersteunen Indien geen gedragsverandering : chronisch
Slide 14
7
Plan van aanpak in de praktijk Voorbeeld procedure acuut misbruik
• Indien I di d dronken k off onder d iinvloed l d van d drugs,
gecontroleerd bedrijf verlaten, op eigen kosten naar huis
• Rustkamer ter beschikking • Betrokkene mag zelf niet rijden, taxirit wordt aangeboden
• Bij acute intoxicatie, verwijzen naar ziekenhuis • Toegang ontzegd voor minimum 12 uren
Slide 15
Plan van aanpak in de praktijk Voorbeeld procedure acuut misbruik (vervolg)
• Regularisatie van de afwezigheid via onbetaald verlof
• • • •
Melding aan HR en arbeidsgeneesheer Vertrouwelijk gesprek kan aangevraagd worden Gebruik van ademtest afhankelijk van beleid LG bespreekt p het rapport pp met betrokkene bijj hervatting werk, eventueel samen met HR manager
Slide 16
8
Plan van aanpak in de praktijk Herhaaldelijk disfunctioneren Stappenplan: L idi Leidinggevende d confronteert f t t medewerker d k mett h hett functioneringsprobleem adhv concrete feiten • Optie 1: betrokkene opteert voor positieve gedragsverandering leidinggevende maakt concrete afspraken en biedt ondersteuning of hulpverlening aan betrokkene wil p probleem zelf oplossen p strikte opvolging van het functioneren door de leidinggevende evaluatie op korte termijn (na 1 tot 3 maanden) functioneren is verbeterd -> ondersteunen en verder opvolgen Slide 17
•
Plan van aanpak in de praktijk Herhaaldelijk disfunctioneren
• Optie 2: -
betrokkene opteert voor positieve gedragsverandering
-
l idi leidinggevende d maakt kt concrete t afspraken f k en biedt bi dt ondersteuning of hulpverlening aan betrokkene kan/wil probleem niet zelf oplossen betrokkene kiest voor hulpverlening (informatie!) opstellen van begeleidingsovereenkomst ts WG en WN naleving overeenkomst : ja -> ondersteunen en blijven opvolgen : nee -> striktere begeleidingsovereenkomst
-
-
indien geen verbetering : eventuele sancties opleggen ook indien geen bereidheid tot gedragsverandering
Slide 18
9
Praktijkvoorbeeld
Case Peter: manager Opdracht: fragment 1
Beantwoord volgende vragen:
- Welke signalen van disfunctioneren ziet u? - Wat vindt u van de reactie van de secretaresse?
Slide 19
Praktijkvoorbeeld
Case Peter Opdracht: fragment 2/3
• Beantwoord volgende vragen: - Wat loopt goed/minder goed bij de aanpak van deze situatie? it ti ?
- Wat vindt u van de aanpak van de leidinggevende? - Hoe kan een uitgewerkt alcohol-en drugbeleid een goede aanpak van deze situatie ondersteunen?
Slide 20
10
Risicofactoren (alcohol) • Risicofactoren :
(bron : NIGZ, 2006)
• Beschikbaarheid van alcohol op het werk • Sociale druk om mee te drinken • Afwezigheid van toezicht • Een hoog of laag inkomen • Bescherming door collega’s • Werkdruk, stress en gevaarlijke situaties • Zwaar, warm of stoffig werk • Ploegendienst en/of onregelmatige werktijden • Verveling
Slide 21
Risicofactoren (alcohol) • Maar: - Hoe meer factoren gelijktijdig aanwezig, hoe groter kans -
op probleemgebruik Alcoholmisbruik kan tijdelijk van aard zijn (overlijden van dierbare, echtscheiding,... In ene situatie is dezelfde hoeveelheid alcohol veel eerder een probleem dan in de andere : bijv. bij beroepschauffeurs, hoogtewerkers
Slide 22
11
Risicogroepen (alcohol) • Risicogroepen : • • • • • • • • • • • • • • • •
(bron : NIGZ, 2009)
Horecapersoneel Amusements- en alcoholindustrie B Bouwnijverheid ij h id Landbouw Visserij Cultuur Chauffeurs Militairen Managers Advocaten Artsen Journalisten Vertegenwoordigers Kraandrijvers Mijnwerkers Havenwerkers Slide 23
Werkgebonden signalen • Wijzen vooral op een verandering in gedrag – functioneren
• Belangrijk om als organisatie alert te zijn voor
werkgebonden signalen als aangrijpingspunt voor een gesprek
• Een snelle reactie leidt tot vroegtijdige detectie en kansen op herstel zijn groter
Slide 24
12
Werkgebonden signalen • Verzuim: hoger ziekteverzuim, vaak te laat komen,
ongeloofwaardige excuses gebruiken, vroeg(er) van het werk vertrekken …
• Concentratieverlies: problemen met het onthouden van
ingewikkelde handelingen en/of details,fysiek aanwezig zijn maar er niet met zijn hoofd bij zijn, …
• Ongevallen: vaker dan anderen betrokken zijn bij een
arbeidsongeval, geen rekening houden met veiligheid van anderen, bijna-ongevallen, …
• Afwijkend werkpatroon: afwisselende periodes hoge en lage produktiviteit, toenemende onbetrouwbaardheid en onvoorspelbaarheid,afnemend doorzettingsvermogen,…
Slide 25
Werkgebonden signalen • Afgenomen efficiëntie: materiaal verspillen, nemen van slechte beslissingen, niet respecteren van deadlines, …
• Slechte verhouding met collega’s: lichtgeraakt li ht kt zijn, ij slecht l ht gehumeurd zijn, klachten of commentaar uit directe omgeving,stemmingsveranderingen, ...
Slide 26
13
Slide 27
Rol hiërarchische lijn • Leidinggevende heeft cruciale rol in de aanpak van het probleem
• Alert zijn voor mogelijke (vermoeden van) drankdrank en
drugproblemen en optreden als het werk en gedrag dat nodig maken: - zorgvuldig opvolgen van het functioneren = verzamelen van concrete informatie - gesprek voeren (over arbeidsprestaties, functioneren van de d b betrokkene) t kk ) - chef dient niet te oordelen of er sprake is van problematisch drinken
Slide 28
14
Rol als collega • NIET: overnemen van taken, medelijden, moraliserende
houding, toedekken goed bedoelde initiatieven maar de probleemgebruiker is hiermee niet gebaat: - geen invloed op probleembesef - negatieve invloed op zelfwaardegevoel
• Alert zijn op gedrag van drinkende of druggebruikende collega • Persoon eerlijk over zijn gedrag aanspreken • Signaleren aan de chef of andere instanties is niet gelijk aan verklikken
Slide 29
Informatie? Sabine Stevens D Departement t t Psychosociale P h i l aspecten t IDEWE Entrepotkaai 15 2000 Antwerpen Tel: +32 32 (0)3 218 83 83
[email protected] www.idewe.be Slide 30
15
