Bijlage 1 Startnotitie ouderenbeleid Gemeente Beek Inleiding De gemeente vervult in toenemende mate een belangrijke rol als het gaat om beleid dat gericht is op de positie van de oudere burger. In het coalitieakkoord Gemeente Beek 2006-2010 is opgenomen dat ernaar gestreefd wordt om mensen zo lang mogelijk in hun eigen vertrouwde omgeving te laten wonen. Gelet op dit standpunt wordt ook door de portefeuillehouder Inwonerszaken deelgenomen aan de Regionale Overlegtafel (ROT) WWZ en door de beleidsambtenaren WWZ aan de Regionale Ambtelijke Werkgroep (RAW) WWZ. Op voordracht van het ROT WWZ is in 2003 het uitvoeringsprogramma WWZ vastgesteld. Dit uitvoeringsprogramma is in 2006 bijgesteld. De onderliggende visie is echter gehandhaafd: “het streven om zoveel mogelijk mensen met een zorgbehoefte de mogelijkheid te bieden zelfstandig te kunnen blijven wonen in hun eigen woon- en leefomgeving, met zorg en dienstverlening op maat. De realisatie van nultreden- en zorgwoningen alsook een goede sociale infrastructuur voor zorg- en dienstverlening (o.a. door middel van woonservicezones) zijn hiervoor noodzakelijk”. Naast het ROT WWZ en de RAW WWZ kent de Gemeente Beek een Lokale Overlegtafel (LOT) WWZ waarin alle lokale partijen op het gebied van Wonen, Welzijn en Zorg vertegenwoordigd zijn. Deze werkgroep komt 1 à 2 keer per jaar bij elkaar. De regie- en trekkersrol die de Gemeente Beek in de hierboven genoemde overleggen zou moeten vervullen, kan geoptimaliseerd worden door meer zicht te krijgen op de Beekse situatie en behoefte. Hierdoor ontstaat ook meer zicht op welke specifieke lokale voorzieningen c.q. activiteiten opgestart zouden moeten worden. Deze startnotitie, die is geschreven vanuit een welzijns- en zorgperspectief (een koppeling met Wonen is er al deels via het eerdergenoemde uitvoeringsprogramma maar zal later nader uitgewerkt worden), moet gezien worden als een eerste aanzet tot de ontwikkeling van kwalitatief en kwantitatief goed ouderenbeleid binnen onze gemeente. Allereerst wordt de doelgroep in beeld gebracht waarna voorstellen worden gedaan om meer grip te krijgen op het totale gebied van Wonen, Welzijn en Zorg. Door de uitvoering van de voorgestelde ideeen en bijbehorende activiteiten zal een visie ontstaan die in een later stadium zal leiden tot een kadernota die in overleg met alle betrokken partijen op het gebied van Wonen, Welzijn en Zorg, zowel intern als extern, zal worden opgesteld. Doelgroep De oudere burgers of de ouderen vormen geen homogene groep en worden in diverse beleidsstukken op verschillende manieren onderverdeeld. Er kan uitgegaan worden van een + onderscheid in levensfasen (jongere ouderen 55-75 jaar en oudere ouderen 75 ) maar vaak wordt er een onderverdeling gemaakt in de actieve en de kwetsbare ouderen. Uitgaande van dit laatstgenoemde onderscheid worden de ouderen grofweg in drie groepen verdeeld: 1. Zelfstandige ouderen De zelfstandige ouderen wonen zelfstandig en zorgen volledig voor zichzelf: huishouding, verzorging, dagbesteding en sociale contacten. De wensen en behoeften van deze categorie verschillen niet wezenlijk van die van de andere inwoners van de Gemeente Beek. Wel is er meer vraag naar mogelijkheden tot ontmoeting, ontspanning en dagbesteding. Ook op het punt van de nabijheid en toegankelijkheid van activiteiten en voorzieningen kunnen deze ouderen wat specifieke wensen hebben. Denk hierbij aan openingstijden, deelnemersbijdrage e.d. Voor deze doelgroep zouden preventieve activiteiten opgestart kunnen worden.
-2-
Ouderen met een groeiende zorgvraag Deze ouderen willen nog zelfstandig blijven wonen maar hebben daarnaast behoefte aan een of meerdere (eenvoudige) vormen van hulp en/of een passende woning. Deze ouderen hebben een beperkte (maar vaak groeiende) zorgvraag en maken dikwijls al gebruik van de maaltijdvoorziening, de sociale alarmering, verzorging, huishoudelijke hulp en/of een aangepaste woning. Daarbij hebben deze ouderen regelmatig gecombineerde zorgvragen: een aangepaste woning plus maaltijdvoorziening plus huishoudelijke hulp. Deze ouderen hebben duidelijk behoefte aan voorlichting en begeleiding bij de hulpvraag. Daarnaast is voor deze groep de kans op vereenzaming en verarming groter door de afnemende mobiliteit en stijgende eigen bijdrages aan voorzieningen. Deze ouderen hebben, naast de zorgvragen, meer vragen op het gebied van wonen en welzijn. Toch blijven ook hier de preventieve activiteiten van belang. 2. Afhankelijke ouderen Deze ouderen hebben indringende hulpvragen op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Voor de invulling ervan is deze categorie erg afhankelijk van de hulpverlening. De behoefte van deze ouderen aan, m.n. zorg, is veelal zo specifiek en intensief dat mantelzorg ontoereikend is en dat professionele hulp, vaak in intramuraal verband, de enige oplossing is. Bovenstaand is een onderscheid gemaakt tussen groepen ouderen en hun behoeften aan hulp en zorg. Natuurlijk is in de praktijk van alledag deze scheiding soms moeilijk te trekken maar het is toch een belangrijke kapstok voor de ontwikkeling van het ouderenbeleid van de Gemeente Beek. Het gemeentelijk beleid zou zich met name moeten richten op de eerste twee genoemde groepen. Voor de derde groep gaat het vooral om een goede samenwerking met de instellingen die aan deze ouderen hulp verlenen en om het scheppen van goede randvoorwaarden op het gebied van ruimtelijke ordening en (nieuw)bouw van (woon)voorzieningen. Wat doen we al? Zoals reeds eerder aangegeven is het lokale ouderenbeleid binnen onze gemeente niet + sterk ontwikkeld terwijl toch bijna 20% (per 01-09-‟06) van de Beekse bevolking 65 -plusser is. Dit betekent dat we toe zijn aan een inhaalslag. Op dit moment kunnen de volgende zaken onder het gemeentelijke ouderenbeleid gebracht worden: Een jaarlijkse vergoeding aan het woonzorgcentrum voor maaltijdvoorziening en sociale alarmering (circa € 2.500,-- per jaar) Een in het basissubsidie voor ouderenverenigingen versleuteld bedrag waarmee de verenigingen bijvoorbeeld gebruik kunnen maken van het aanbod meer bewegen voor ouderen Aanbod regulier maatschappelijk werk Aanbod regulier Gezondheidsbevordering (themabijeenkomsten/voorlichting/cursus geheugentraining) Aanbod steunpunt mantelzorg Voor de hierboven genoemde zaken zijn structureel middelen beschikbaar gesteld. Daarnaast worden zowel door PIW als door Vivantes een aantal activiteiten in het kader van de subsidieregeling Diensten bij Wonen met Zorg (subsidieregeling van het Ministerie van VWS voor het aanbieden van welzijnsdiensten aan burgers ter bevordering van extramuralisering) uitgevoerd. Hierbij kan gedacht worden aan: 1. Inzet ouderenadviseurs 2. Opstarten Zorgtafeloverleg 3. Producten WWZ zoals Maatjesproject, Bieb aan huis en Administratieve ondersteuning
-3-
4. Werving, coaching, scholing, begeleiding en training van vrijwilligers voor diverse producten en activiteiten De subsidieregeling Diensten bij Wonen met Zorg (DBWZ) is tot 2007 uitgevoerd door het Zorgkantoor. Vanaf 1 januari 2007 heeft de gemeente Beek in het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) de financiële middelen voor de uitvoering van de regeling in Beek gekregen. Vooralsnog is afgesproken dat in het kader van de beleidsarme invoering van de Wmo voor 2007 dezelfde bedragen voor dezelfde activiteiten worden toegekend als in 2006. Het gaat om circa € 130.000 waarvan 1/3 naar PIW wordt doorgesluisd en 2/3 naar Vivantes. Door een nieuwe financieringssystematiek (objectief verdeelmodel in plaats van specifieke projecttoekenning) ontvangt de gemeente Beek vanaf 1 januari 2008 aanzienlijk minder (hoeveel is nog niet bekend) voor de uitvoering van deze regeling. Voor continuering van het merendeel van de projecten die thans uit de regeling DBWZ bekostigd worden, zal dus een nieuwe financiering gezocht moeten worden. Wat moet er aanvullend gebeuren? Ouderenadviseurs Ouderenadviseurs brengen, na een training te hebben gevolgd, aan de hand van bepaalde formulieren de wensen, behoeften en knelpunten van de ouderen in een bepaalde kern in beeld. Gezien de ervaringen in Spaubeek wordt voorgesteld deze adviseurs structureel in te zetten in de diverse kernen van de Gemeente Beek. Geadviseerd wordt om de ouderenadviseurs beurtelings in te zetten in de kernen Geverik-Kelmond-Genhout, Beek-West, Beek-Oost excl. Geverik-Kelmond, Neerbeek en Spaubeek zodat een keer in de vijf jaar alle ouderen in een bepaalde kern bezocht worden. Wijksteunpunt Spaubeek Naar aanleiding van de hierboven genoemde bezoeken heeft uw college in december 2006 besloten in Spaubeek een wijksteunpunt te realiseren. In een later stadium zult u hiervoor nog een volledig uitgewerkt voorstel inclusief financiële paragraaf ontvangen. Wel is er al een werkgroep geformeerd en na het eerste overleg kan in elk geval bevestigd worden dat er vraag is naar welzijnsactiviteiten voor de zelfstandige ouderen. Gedacht wordt aan het opzetten en uitvoeren van welzijnsactiviteiten voor 3 dagdelen per week waarbij per dagdeel 4 uur inzet van de welzijnsstichting nodig is. Er zal gestart worden met 2 dagdelen per week activiteiten waarna een uitbreiding tot 3 dagdelen per week zal plaatsvinden. De activiteiten zullen worden uitgevoerd door beroepskrachten én vrijwilligers waarbij de verhouding tussen de inzet van de beroepskrachten en de vrijwilligers zal veranderen naarmate het aantal dagdelen wordt uitgebreid. Hiervoor zullen vrijwilligers worden geworven en begeleid. De ouderen zullen via een outreachende benadering worden geactiveerd. Daarnaast moet er een goede afstemming komen in het activiteitenaanbod tussen de diverse netwerkpartners (zoals Vivantes, KBO en Zonnebloem). De welzijnsstichting verwacht voor dit totale pakket 300 uur (niveau 7) in te zetten wat een kostenpost van € 22362,-- met zich mee brengt. Naast het opstarten van activiteiten in een kern waar de behoefte bekend is, zal voor de gehele Gemeente Beek een passende structuur voor informatie-uitwisseling, overleg en advisering opgestart moeten worden om de totale Beekse situatie en behoefte in kaart te brengen. Gedacht wordt aan het opstarten c.q. anders invullen van twee soorten overleggen. Het opstarten van een Zorgtafeloverleg De ontwikkelingen op het gebied van Wonen, Welzijn en Zorg (zoals de extramuralisering, de Wmo, de verbetering van de leefbaarheid e.d.) vragen om een betere afstemming van zorg- en welzijnsactiviteiten ten behoeve van individuele nog thuiswonende ouderen. De bij WWZ betrokken partijen (in elk geval een afvaardiging van de gemeente, de thuiszorg, Vivantes, de huisartsen en de welzijnsstichting) zullen, onder regie van de gemeente,
-4-
met elkaar in overleg treden om voor de oudere, zorgbehoeftige, inwoner van de gemeente Beek het optimale dienstenpakket te kunnen samenstellen. Het streven is om de inwoner zo lang mogelijk de gelegenheid te geven om zelfstandig te kunnen blijven wonen. Een goede afstemming en samenwerking in het zorg- en welzijnsaanbod is hiervoor onontbeerlijk. Belangrijk doel is het signaleren van knelpunten in individuele situaties. Het overleg, dat zeswekelijks zal plaatsvinden, zal door middel van casusbesprekingen van m.n. zorgwekkende zorgmijders, knelpunten c.q. problemen bij cliënten signaleren en individuele zorgplannen opstellen. Het Zorgtafeloverleg is van belang om directe lijnen te creëren met de eerstelijnszorg en om een goed beeld te krijgen van de individuele problemen van de ouderen met een prangende zorgvraag. De kosten voor het opstarten van dit overleg wordt voor 2007 gefinancierd uit de subsidieregeling Diensten bij Wonen met Zorg worden gefinancierd. Vanaf 2008 zal een nieuwe financiering gevonden moeten worden. Het opstarten van een beleidsoverleg Ook op beleidsniveau zal gekomen moeten worden tot een betere afstemming. Zoals bovenstaand aangegeven, kent de Gemeente Beek een lokale overlegtafel WWZ waarin alle lokale partijen op het gebied van Wonen, Welzijn en Zorg vertegenwoordigd zijn. Deze werkgroep is 1 à 2 keer per jaar bij elkaar gekomen. Dit overleg is geïnitieerd vanuit de afdeling ROBW en is destijds opgestart m.n. om te komen tot een goede afstemming van het beleid op het gebied van Wonen. Tegenwoordig vindt dit overleg minder frequent plaats en gaat het vooral om informatie-uitwisseling. Om te komen tot een goede afstemming en coördinatie van beleid is een goed netwerk onmisbaar. Er is behoefte aan een netwerk dat regelmatig (elke 2 à 3 maanden) bij elkaar komt en waar lokale, regionale en landelijke ontwikkelingen worden besproken. Dit netwerk zou gerealiseerd kunnen worden door de samenstelling en inhoud van de lokale overlegtafel WWZ enigszins te wijzigen. Het accent zou verlegd moeten worden van Wonen naar Welzijn en Zorg. Verleggen van het accent betekent echter ook het overhevelen van het voorzitterschap van de portefeuillehouder Grondgebiedzaken naar de portefeuillehouder Inwonerszaken. De verlegging van het accent is op dit moment een logische stap in het WWZ-traject. Nadat de woningbehoefte in kaart is gebracht, volgt de invulling van de welzijns- en zorgbehoefte. Naast het feit dat deze ombuiging kostenneutraal verloopt, wordt een nieuwe impuls gegeven aan een overleg dat aan kracht heeft ingeleverd. Het opstarten c.q. ombuigen van bovenstaande overleggen is een eerste stap en een absolute “must” om te komen tot een interactieve en integrale beleidsontwikkeling op het gebied van Wonen, Welzijn en Zorg. Daarnaast is het heel belangrijk dat de al gestarte activiteiten, zoals de inzet van de ouderenadviseurs en de realisatie van een volwaardig wijksteunpunt in Spaubeek, kunnen blijven bestaan. Onderstaand worden de bestaande (i.h.k.v. DWMZ) en nieuwe activiteiten met betrekking tot het gemeentelijk ouderenbeleid inclusief de financiële consequenties schematisch in beeld gebracht. De op pagina 2 genoemde structurele activiteiten zijn buiten beschouwing gelaten.
-5-
Naam dienst Ouderenwerk algemeen
Activiteiten - Ouderenadviseurs - Zorgtafeloverleg - Producten WWZ (Maatjesproject, Bieb aan huis, administratieve ondersteuning) - Werving, training, scholing en begeleiding vrijwilligers
Kosten € 42.991,--
Wijksteunpunt Spaubeek
-
Opzetten, uitvoeren activiteiten 2 dagdelen per week/4 uur per dagdeel, beroepskrachten en vrijwilligers Activering ouderen door middel van outreachende benadering Afstemming activiteiten met netwerkpartners (Vivantes, KBO, zonnebloem e.d.)
€ 22.632,--
-
-
TOTAAL
€ 65.353,--
Bovenstaande kosten zijn gebaseerd op prijspeil 2007. In 2008 kan hier nog een indexering op plaatsvinden. De rijksregeling DWMZ moet op het totaalbedrag ad. € 65.353,-- nog in mindering gebracht worden. Naar verwachting wordt een bedrag van € 3.000,-- à € 5.000,-- in het kader van deze subsidieregeling ontvangen. Uw college wordt dan ook voorgesteld een bedrag van ruim € 60.000,-- beschikbaar te stellen (maximaal € 62.353,-- excl. CAO-onderhandelingen en prijscompensatie 2008). Door het vrijmaken van de gevraagde middelen kunnen alle bestaande (i.h.k.v. DWMZ) en nieuwe activiteiten gefinancierd worden. Met de voorgestelde activiteiten wordt een goede basis aangelegd voor de ontwikkeling van het ouderenbeleid, in de breedste zin van het woord. De Gemeente Beek zal een sterke gesprekspartner worden en groeien naar een gemeente die de fysieke en sociale infrastructuur, zeker ook voor de oudere inwoners, hoog in het vaandel heeft staan. Het motto van het collegeprogramma 2006-2010 “Meer samen, meer leefbaar” wordt met deze werkwijze in alle opzichten eer aan gedaan.
-6-
Bijlage 2 Levensverwachting en sterfte in Beek e Zowel in Nederland als in Zuid-Limburg is de levensverwachting sinds het begin van de 21 eeuw gestegen. Ten opzichte van het Nederlandse gemiddelde (80,1 jaar) behoort ZuidLimburg met gemiddeld 79,3 jaar tot de regio‟s met de laagste levensverwachting. De gemiddelde levensverwachting (in de periode 2005-2008) voor Beek is 80,4 jaar en wijkt nauwelijks af van het landelijk gemiddelde. In Beek is het sterftecijfer 70,8 sterftegevallen per 10.000 inwoners: dit verschilt niet significant ten opzichte van Nederland (72,1). Hart- en vaatziekten en kanker zijn in Nederland de belangrijkste doodsoorzaken met respectievelijk 21,8 en 21,5 sterftegevallen per 10.000 inwoners. Ook in Beek zijn dit de belangrijkste doodsoorzaken. De sterfte aan hart- en vaatziekten is 23,8 en sterfte aan kanker is 21,9 per 10.000 inwoners. In Beek sterven significant minder mensen aan dementie (1,8 per 10.000 inwoners) dan gemiddeld in Nederland (3,8 per 10.000) (Lamberts et al., 2010). Sociaaleconomische status in Beek De sociaaleconomische status (ses) geeft de positie van mensen in de sociale stratificatie ofwel maatschappelijke gelaagdheid aan. Indicatoren hiervoor zijn inkomen, opleiding en beroep. Deze indicatoren kunnen naast biologische of geografische factoren verschillen aangeven in de bevolkingsopbouw (Lamberts et al., 2010). In de gemeente Beek bestaan geen grote verschillen in ses (zie figuur 4.1). Een groot deel van de gemeente scoort gemiddeld. In Spaubeek heeft men gemiddeld een midden-hoge sociaaleconomische status.
Figuur 4.1: Sociaaleconomische status per viercijferig postcodegebied in 2006 (Bron: Lamberts et al., 2010) Gemiddeld besteedbaar inkomen in Beek hoger dan landelijk In 13 van de 19 gemeenten in Zuid-Limburg ligt het gemiddelde aantal inkomensontvangers met een laag inkomen boven het landelijke gemiddelde van 40%; in Beek is dit echter gelijk aan het Nederlandse gemiddelde. Andersom geldt ook dat in 12 gemeenten het gemiddelde aantal inkomensontvangers met een hoog inkomen lager ligt dan landelijk (20%); in Beek is dit ook 20%. In de meeste Zuid-Limburgse gemeenten ligt het besteedbaar inkomen onder het Nederlandse gemiddelde van 13.300 euro per inwoner; in Beek is dit iets hoger met 13.400 euro per inwoner (CBS StatLine). Er zijn in Beek geen achterstandswijken, ongeveer 3,3% van de kinderen in Beek woont in een uitkeringsgezin. Gemiddeld in Nederland is dit 5,5% (Lamberts et al., 2010).
-7-
Hoogste percentage hoogopgeleiden van de regio Het hoogste percentage volwassenen in Beek heeft een havo-, vwo of mbo-opleiding afgerond (34%). 33% is hoog opgeleid (hbo- of wo-opleiding); dit is het hoogste percentage in de regio. 4,5% is laagopgeleid en 28% heeft een mavo- of lbo-opleiding afgerond. Het huidige aantal studenten in het hoger onderwijs ligt in bijna alle gemeenten in de regio lager dan het landelijke percentage (4%). Dit geldt ook voor Beek (3%) (CBS Statline). Het percentage achterstandsleerlingen (4 t/m 12 jaar) in Beek is 9,0%. Het landelijke gemiddelde ligt op 16% (Lamberts et al., 2010). Het totaal van de particuliere huishoudens met een gemiddeld gestandaardiseerd inkomen (in 1000 euro) in Beek ligt op Nederlands niveau (Beek: 21,6; Nederland: 21,6) maar boven het Limburgs niveau (20,4). Particuliere huishoudens met inkomen, gemiddeld gestandaardiseerd inkomen in 1) 1.000 euro, 2006*
Totaal aantal particuliere huishoudens Eenpersoonshuishouden Paar zonder kinderen Paar met kinderen Eenoudergezinnen
Beek
Limburg
Nederland
21,6 18,5 23,4 22,7 17,2
20,4 17,3 22,6 21,6 17,2
21,6 18,6 24,7 22,8 17,3
1)
* Gemeentelijke indeling 2007
Per 1000 inwoners van 15 tot 65 jaar zijn er in Beek 94 die een arbeidsongeschiktheidsuitkering hebben. Dit ligt onder het Limburgs niveau (97) maar ruim boven het Nederlands niveau (73). Per 1000 inwoners van 15 tot 65 jaar ontvangen er 21 een werkeloosheidsuitkering. Ook dit ligt onder het Limburgs (23) maar boven het Nederlands (15) niveau. Voor de bijstandsuitkeringen ligt het gunstiger: per 1000 huishoudens ontvangen er 26 een uitkering terwijl dit op Limburgs (42) en Nederlands niveau (40) beduidend hoger ligt. Beek doet het wat inkomens betreft dus niet slecht, zeker niet wanneer rekening gehouden wordt met een wat oudere bevolking (ongeveer 25% 75-plus).
-8-
Uitkeringen, 31 december 2008
1
Beek abs. 2)
AO-uitkeringen* 1.030 3) Mannen* 580 Vrouwen 440 *4) WW-uitkeringen 230 Mannen 140 Vrouwen 90 *5) WWB-uitkeringen 190 WWB-uitkeringen 15 tot 65 jaar 180 Mannen 60 Vrouwen 120 1)
* Per 1.000 inwoners 15 tot 65 jaar 2) * AO = arbeidsongeschiktheid 3) * Gemeentelijke indeling 2007
1
1)
rel.* 94
Limburg abs. rel. 72.910 41.090 31.800 16.950 9.740 7.200 20.950 19.350 8.230 11.120
21
26
*4) *5)
97
23
42
Nederland abs. rel. 814.830 437.650 377.090 170.830 91.320 79.500 292.340 258.780 106.560 152.220
73
15
40
Uitkeringen werkloosheid Uitkeringen bijstand
De som van de delen is niet altijd gelijk aan het totaal. Het betreft hier voornamelijk afrondingsverschillen (Tel. CBS, 17 maart 2011)
-9-
Bijlage 3 Eenzaamheid De 55-plussers in Beek zijn minder vaak ernstig tot zeer ernstig eenzaam (6,9 versus 9,1% in Zuid-Limburg). Bij de 75-plussers is dit zelfs 6,7% ten opzichte van 8,1 in Zuid-Limburg. Angststoornissen/depressie Minder ouderen in Beek hebben een hoog risico op angststoornissen of een depressie (5,4 versus 7,1% in Zuid-Limburg). Overgewicht Bij veel ouderen in Beek is sprake van overgewicht (58%). Het percentage 55-plussers met ernstig overgewicht (obesitas) is 14%.Ondanks dat de percentages in Beek iets lager zijn dan het Zuid-Limburgse gemiddelde (respectievelijk 60 en 17%) zijn deze percentages nog steeds erg hoog. Ongeveer één op de elf 55-plussers in Beek ontvangt mantelzorg In de Wmo is mantelzorg gedefinieerd als: „langdurige zorg die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt aangeboden aan een hulpbehoevende door personen uit diens directe omgeving, waarbij zorgverlening rechtstreeks voortvloeit uit de sociale relatie en de gebruikelijke zorg van huisgenoten voor elkaar overstijgt‟ (Morée et al., 2006).
Driekwart van de zorg die mensen thuis krijgen, wordt verricht door mantelzorgers. Mantelzorg wordt ook wel het cement van de samenleving genoemd; mantelzorg is niet alleen van belang voor het individu maar heeft ook een belangrijk maatschappelijk belang. Van de 55-plussers heeft 9,3% in het jaar voorafgaand aan het onderzoek mantelzorg ontvangen. In Zuid-Limburg is dit gemiddeld 10% (Seniorenmonitor GGD Zuid Limburg, 2008). Met het stijgen van de leeftijd neemt het aantal mensen dat mantelzorg krijgt sterk toe. Het is een algemeen gegeven dat relatief meer laag opgeleide ouderen mantelzorg ontvangen. (Lamberts et al., 2010) Veel 55-plussers in Beek zijn zelf ook mantelzorger (13%). Dit percentage is hoger dan het Zuid-Limburgse gemiddelde (11%). Mantelzorg wordt meestal aan ouders of partners gegeven, maar soms ook aan kinderen, buren of vrienden (zie onderstaand schema en bijlage 2). Mantelzorg senioren
Beek
Zuid-Limburg
Krijgt mantelzorg Geeft mantelzorg Belast door mantelzorg geven
9,3 13,4 19,2
9,9 11,4 19,3
Bijna één op de vijf oudere mantelzorgers in Beek is belast Van de mantelzorgers in Beek van 55 jaar en ouder voelt 19% zich belast; dit is gelijk aan het Zuid-Limburgse gemiddelde. Van de volwassen mantelzorgers voelt 12% zich belast door het geven van mantelzorg ten opzichte van 13% in Zuid-Limburg (zie bijlage 2).
- 10 -
Bijlage 4 Ongevallen bij één op de acht 55-plussers In Beek heeft één op de acht 55-plussers in een tijdsbestek van drie maanden een letsel, vergiftiging of blessure opgelopen; in Zuid-Limburg is dit één op de elf (zie bijlage 2). Deze ongevallen kwamen iets vaker voor bij de ouderen vanaf 75 jaar (13%) dan bij de jongere senioren (11%) (Seniorenmonitor GGD Zuid Limburg, 2008). Het aantal ouderen dat een ongeval in of rondom het eigen huis heeft gehad, is in Beek 4,7% en in Zuid Limburg 3,5% (zie ook bijlage 2). Veel privé-ongevallen worden veroorzaakt door valongevallen. Naast de kosten voor medische behandeling heeft een valongeval een grote persoonlijke impact met lichamelijke, psychische en/of sociale gevolgen. Minder mobiliteit of het ontwikkelen van een valangst kan een depressie of eenzaamheid tot gevolg hebben (Zijlstra et al., 2009).
- 11 -
- 12 -
Bijlage 5 Overzicht kernindicatoren Seniorenmonitor Tabel : Overzicht kernindicatoren seniorenmonitor (55 jaar en ouder) (Bron: Seniorenmonitor GGD Zuid Limburg, 2008) Indicator
Gemeente Beek
ZL
NL
74,0
68,8
81,6
Minimaal 1 aandoening
79,1
80,1
-
Minimaal 2 aandoeningen
56,1
58,7
-
Diabetes
11,0
14,4
10,7
Hoge bloeddruk
34,6
33,3
30,7
Hart- en vaatziekten
11,1
14,5
6,4
Astma/COPD
9,9
11,5
9,7
Aandoeningen bewegingsappa-
51,0
53,0
40,9
Ervaren
gezondheid
(goed-uitstekend) Chronische aandoeningen – – – – – – raat -
Overgewicht
57,8
59,4
56,2
-
ADL-beperkingen
9,9
13,7
-
77,2
72,8
-
Roken
18,9
20,7
22,3
Overmatig alcoholgebruik
7,8
9,6
-
Niet voldoende groen-
64,1
64,8
-
Niet voldoende fruit/sap
55,6
57,7
-
Niet voldoende bewegen
36,8
39,8
-
5,4
7,1
-
Eenzaam (ernstig zeer ernstig)
6,9
9,1
-
Vindt zichzelf vergeetachtig
23,2
26,2
-
Zorgen over vergeetachtigheid
35,4
37,6
-
42,3
50,5
-
1,6
3,9
-
Krijgt mantelzorg
9,3
9,9
-
Geeft mantelzorg
13,4
11,4
-
Belast door mantelzorg geven
19,2
19,3
-
Heeft meer zorg/hulp nodig
6,7
9,0
-
Heeft meer zorg/hulp nodig voor
5,7
7,3
-
-
Vindt eigen manier van leven
gezond Leefstijl – – – – –
te/rauwkost
Psychische gezondheid – – – – – –
Hoog risico op angststoornis/depressie
(die zich vergeetachtig vinden) Maakt zich zorgen over dement worden Slachtoffer huiselijk geweld
Mantelzorg – – –
Zorg – –
huishouden -
Ongeval
11,7
9,2
-
-
Ongeval in/rondom huis
4,7
3,5
-
- 13 -
Welzijnsvoorziening
Beek 2009/2008 Totaal
75-
75+
Maakt gebruik van een of meerdere welzijnsvoorzieningen Hulp bij administratieve of financiële activiteiten
13,6
9,9
26,9
Recreatieve / culturele activiteiten voor ouderen
5,5
2,5
16,1
Sport- of bewegingsactiviteiten voor ouderen
8,0
7,0
11,9
Hulp in en om huis via een vrijwilligersorganisatie
1,5
1,4
1,8
Vervoer naar voorzieningen
4,0
3,0
7,6
Lokaal loket voor informatie over gezondheid, WWZ
2,9
2,2
5,7
Maaltijdverstrekking / maaltijdendienst
2,9
1,2
9,0
Advies of voorlichting van een ouderenadviseur
0,7
0,4
1,7
Eetpunt
2,3
0,4
9,2
Hulp bij (het uitbreiden van) sociale contacten
0,3
0,0
1,4
Ondersteuning bij het geven van mantelzorg
1,4
1,6
0,9
Hulp bij administratieve of financiële activiteiten
3,0
2,7
4,2
Recreatieve / culturele activiteiten voor ouderen
4,5
4,1
6,0
Sport- of bewegingsactiviteiten voor ouderen
8,1
7,7
9,5
Hulp in en om huis via een vrijwilligersorganisatie
5,1
3,9
9,5
Vervoer naar voorzieningen
4,7
3,4
9,3
Lokaal loket voor informatie over gezondheid, WWZ
7,6
6,1
12,9
Maaltijdverstrekking / maaltijdendienst
1,1
0,5
3,5
Advies of voorlichting van een ouderenadviseur
2,3
1,8
4,1
Eetpunt
1,4
1,3
1,6
Hulp bij (het uitbreiden van) sociale contacten
4,1
3,5
6,4
Ondersteuning bij het geven van mantelzorg
1,9
2,6
0,0
Heeft behoefte aan een of meerdere welzijnsvoorzieningen
- 14 -
Bijlage 6 Meer bewegen voor ouderen In de gemeente Beek worden er meerdere varianten van Meer Bewegen voor Ouderen aangeboden. Genoemd kunnen worden: reactiveringszwemmen, zwemmen voor hart- en vaatpatiënten en Spel/Sport 55+. Reactiveringszwemmen is een gezondheidstherapie voor ouderen. De tweede variant van MBvO speelt in op de (on)mogelijkheden van de hart- en vaatpatiënten. Binnen deze variant worden mobiliserings-, ontspannings- en conditieoefeningen aangeboden. Onder het „Spel/Sport 55+‟ vallen diverse gymnastiekoefeningen, welke worden gecombineerd met spelactiviteiten. Badminton, korfbal, volleybal en slagbal zijn enkele sporten die aan bod komen. In tabel 6 is een overzicht te vinden van de wekelijks aangeboden MBvO-activiteiten.
Tabel: Aanbod Meer Bewegen voor Ouderen 2007 (kadernota sport) vraag: wanneer? Organisatie Activiteit Accommodatie Aantal deelnemers Sportcomplex De Haamen Aquasport Sportcomplex De Haamen 20 Sportcomplex De Haamen
Aquasport
Sportcomplex De Haamen
15
Sportcomplex De Haamen
Aquasport
Sportcomplex De Haamen
18
Sportcomplex De Haamen
Zwemmen
Sportcomplex De Haamen
30
Sportcomplex De Haamen
Zwemmen
Sportcomplex De Haamen
25
Sportcomplex De Haamen
Zwemmen
Sportcomplex De Haamen
30
Sportcomplex De Haamen
Zwemmen
Sportcomplex De Haamen
25
Sportcomplex De Haamen
Zwemmen
Sportcomplex De Haamen
15
Sportcomplex De Haamen
Zwemmen
Sportcomplex De Haamen
25
KBO St. Jozef
Gymnastiek
Molen-
24
Sen.ver. Genhout
Gymnastiek
Tref-
24
Organisatie
Activiteit
Gemeenschapshuis berg Gemeenschapshuis punt Accommodatie
KBO St. Jozef
Gymnastiek
KBO afd. Neerbeek
Gymnastiek
Gemeenschapshuis berg Ouderenhome
Ver.v.Ouderen Spaubeek
Gymnastiek
Bejaardensoos
KBO afd. Neerbeek
Gymnastiek
Gemeenschapshuis Heim Neerbeek
Sportcomplex De Haamen
Spel-Sport
Sportcomplex De Haamen
18
Sportcomplex De Haamen
Spel-Sport
Sportcomplex De Haamen
16
Ver.huis Franciscus
Volksdansen
Huize Franciscus
11
KBO St. Jozef
Yoga
KBO St. Jozef
Yoga
Gemeenschapshuis berg Gemeenschapshuis berg
Woonzorgcentrum Vivantes
Zitdansen
't
Molen-
Aantal deelnemers 20 36 18
Oos
28
Molen-
22
Molen-
22
Woonzorgcentrum Vivantes
10
- 15 -
Bijlage 7 Overzicht activiteiten ouderenorganisaties Beek 2010. Activiteit
KBO Beek
Yoga Line Dance Gymnastiek Tai Chi Nordic Walking Wandelen Koersbal Biljarten Soosmiddag Bridge Drive Kienen Jeu de Boule Kaarten/spellen Incidentele activiteiten
x x x x x x x x x x x x x Belangenbehartiging Nieuwjaarstreffen Dansen Carnaval Infomiddagen Eucharistieviering Vakantiereis Politiek Forum Lezingen, informatie en voorlichting Paasviering Daguitstapjes Muziekcursus Dag van de Ouderen Ziekenzalving Adventsviering Verspreiden informatie-bulletin Vertegenwoordiging in platforms/raden Invullen van belastingaangifte Vrijwillige Ouderenadviseurs Het bieden van (collectiviteits)kortingen en juridische ondersteuning
KBO Genhout
Vereniging voor Ouderen Spaubeek
x
x
x
x
OuderenVereniging Neerbeek
x
In planning x
Lezingen Daguitstapjes Vakantiereis Vraagbaak voor belastingen, Wmo, Wwz en maatsch. Zaken Kerstviering Het bieden van (collectiviteits)kortingen en juridische ondersteuning
x
x
x Carnaval Verjaardagenmiddag Daguitstapjes Kerstviering
x Vraagbaak voor belastingen, wetgeving enz. Dag van de Ouderen Lezingen Kerstviering Daguitstapjes Carnaval Jaarvergadering
Bijlage 8 Overzicht lokale én regionale instellingen met een werkterrein binnen onze gemeentegrenzen op het gebied van ouderen
Nr.
1
Organisatie
Beek Daelzicht (Stichting)
2
Ouderenvereniging Neerbeek
3
Katholieke Bond voor Ouderen (KBO) Genhout Katholieke Bond voor Ouderen (KBO) Beek
4
5
Partners (PIW)
in
Welzijn
Omschrijving aanbod
Locatie
Gemeentelijke subsidie Ja/Nee
Vrijwilligers (V) / Professioneel (P)
Zorg voor mensen met een beperking. Met name verstandelijk gehandicapten, maar ook ouderen met dementie of jongeren met een autismestoornis: Ambulante begeleiding Crisisopvang Zelfstandig wonen Specifieke ondersteuning Dagactiviteiten Begeleid werken Vrije tijd Sociale contacten/ activiteiten Gezondheid en beweging Informatiebijeenkomsten Sociale contacten/ activiteiten Gezondheid en beweging Informatiebijeenkomsten Sociale contacten/ activiteiten Gezondheid en beweging Informatiebijeenkomsten Wijksteunpunt met Vivantes Welzijnswerk Maatschappelijk Werk Algemeen Maatschappelijk werk specifiek: Individuele hulpverlening, Groepswerk (groepswerk slachtoffers huiselijk geweld, geheugentraining, verder na partnerverlies, cursus sociale vaardigheden en assertiviteit) Spreekuur.
“Ut Atteljee” Beek
Ja
P
Neerbeek
Ja
V
Genhout
Ja
V
Beek
Ja
V
Ja
P
MFC de Molenberg Woonzorgcen-trum Om de Toren Wijksteunpunt Hoever Residentie (Spaubeek)
-2-
Nr.
6 7
8
Organisatie
Stichting Slachtofferhulp Vereniging voor Ouderen (VVO) Spaubeek
9
Vincentiusvereniging Beek Vivantes Zorggroep
10
Zonnebloem Beek
11
Zonnebloem Neerbeek
12
Zonnebloem beek
Spau-
Omschrijving aanbod
Steunpunt Mantelzorg Steunpunt Vrijwilligerswerk Ouderenzorg: Ouderadviseur, Telefooncirkel, Maatjesproject, Bieb aan Huis, Administratieve ondersteuning en begeleiding. Computer Doe- en Leercentrum Klussendienst Welzohandig Interessebank Opvang bij verkeer – of geweldsmisdrijf Ondersteuning/ Informatie Sociale contacten/ activiteiten Gezondheid en beweging/ Informatiebijeenkomsten Anonieme hulp aan burgers en gezinnen in nood Wijksteunpunt met PIW inlooppunt dagverzorging verzorging verpleging huishoudelijke hulp restaurantfunctie maaltijdvoorziening sociale alarmering structuurbiedende begeleiding klussendienst Huisbezoek Sociale activiteiten/ Vakanties Huisbezoek Sociale activiteiten / Vakanties Huisbezoek Sociale activiteiten / Vakanties
Locatie
Gemeentelijke subsidie Ja/Nee
Vrijwilligers (V) / Professioneel (P)
Ja
V
Ja
V
Nee
V
Nee
P
Beek
Ja
V
Neerbeek
Ja
V
Spaubeek
Ja
V
Woonzorg-centrum Om de Toren Beek Spaubeek
Beek Woonzorg-centrum Om de Toren
-3-
Nr.
Organisatie
13
Zorg Groep Beek
14
Westelijke Mijnstreek Alzheimer Nederland
15 16
Basissport Limburg (Stichting) Horizon Vriendendienst (Stichting)
17 18
Inloophuis BieZefke Koraalgroep
19
Landelijke Unie van Vrijwilligers (LUVV)
20
Leger des Heils
Omschrijving aanbod
Huishoudelijke hulp Verzorging Verpleging Boodschappenservice Kluswerkzaamheden Glazenwasser en speciale reiniging Schilderwerkzaamheden Tuinonderhoudswerkzaamheden Kapper en Pedicure Ziekenvervoer en Taxivervoer Voedings- en Dieetadvies Maaltijdservice Recreatie Sociale activiteiten Informatiebijeenkomsten Individuele ondersteuning Sport voor verstandelijk – en meervoudig gehandicapten Activiteiten om sociaal isolement te doorbreken en maatschappelijke participatie te bevorderen voor burgers met een psychiatrische aandoening Opvang Daklozen Koraal Groep is een stichting die werkt voor mensen met een verstandelijke en/of psychosociale beperking of belemmering. Opvang zwerfjongeren (Gastenhof) Vrijwilligers voor ondersteuning en begeleiding van ouderen en mensen met een beperking. Uitvoering voornamelijk bij en via zorg – en welzijnsorganisaties. Kledingwinkel en Open Huis Overig, bovenregionaal aanbod: Dak – en Thuislozen 24 uur opvang: Maastricht
Locatie
Gemeentelijke subsidie Ja/Nee
Beek
Nee
Vrijwilligers (V) / Professioneel (P) P
Sittard
Nee
V
Sittard
Ja
V
Sittard
Ja
V
Sittard Urmond
Ja Nee
V P
Sittard/ Geleen
Nee
V
Geleen
Nee
V
-4-
Nr.
21
Organisatie
22
Maatschappelijke Opvang Voorzieningen (MOV) Limburg MEE Zuid Limburg
23
Mondriaan Zorggroep
24
Orbis GGZ (voorheen Prins Claus Centrum)
25
Orbis Thuis
26
Patiënten Consumenten vereniging Limburg (PCL)/ Huis voor de Zorg Regiotaxi Limburg (Veolia Transport Nederland)
27
28
RIBW Heuvelland en
Omschrijving aanbod
Prostitutieopvang: Heerlen Sociaal Pension: Maastricht Reclassering: Maastricht Opvang dak – en thuislozen en slachtoffers van huislijk geweld Onafhankelijke, laagdrempelige ondersteuning voor alle mensen met een handicap, functiebeperking of chronische ziekte. Preventie en genezing (stimulerend wonen, werken en leven) voor burgers met psychische problemen. Ambulante Hulpverlening Verslavingszorg Westelijke Mijnstreek (voorheen CAD) Zelfhulpgroepen verslaving Zorg aan mensen per psychische problemen Ondersteuning Alzheimercafé Voorkomen van overbelasting bij GGZ-mantelzorgers Ambulant/ crisis Cursussen Advies, instructie en voorlichting Voedingsvoorlichting en dieetadvisering Thuiszorgalarmering Cursussen Gezond leven met diabetes De zorg de baas Realfit Informatie Ondersteuning
Vervoer van deur tot deur voor iedereen, van jong tot oud en goed of slecht ter been. Aangepast vervoer voor mensen met een Wmo -indicatie (gereduceerde tarieven). (Woon)begeleiding, advies en ondersteuning
Locatie
Gemeentelijke subsidie Ja/Nee
Vrijwilligers (V) / Professioneel (P)
Ja
P
Nee
P
Sittard
Ja
P
Geleen
Ja
P
Sittard
Ja
P
Sittard
Nee
V
Geleen
Nee
P
Sittard/ Geleen
Nee
P
Sittard/ Geleen
Limbricht
-5-
Nr.
Organisatie
Omschrijving aanbod
Maasvallei
Rode Kruis Limburg
30
Stichting Gehandicaptenzorg Limburg (SGL)
31
Stichting Zelfhulpgroepen Fobieën Limburg Steunpunt Huiselijk Geweld (GGD ZL)
32
Zuid
–
29
33
Streekzorg WM
34
Thuishulpcentrale (THC) de Brug
35
Toon Hermans Huis
aan mensen met langdurige problemen van psychische, psychosociale of psychiatrische aard. Vakanties die aangepast zijn aan de behoefte van ouderen, gehandicapten, jongere gehandicapten, terminaal zieken. Recreatieve activiteiten Begeleiding (ondersteuning bij zo zelfstandig mogelijk leven), Actief (Dagbesteding), Revalidatie (hulp bij chronische bewegingsproblemen) Wonen (kleinschalig aangepast wonen met zorg en ondersteuning). Zelfhulpgroepen Informatie Anoniem steunpunt voor vragen over huiselijk geweld. Eén aanspreekpunt voor slachtoffers, plegers en iedereen die op de een of andere manier te maken heeft met huiselijk geweld. Samenwerkingsverband tussen acht (vrijwilligers)organisaties voor informele zorg en welzijn Vrijwilligers die informele hulp aan mensen met een beperking en/of gezondheidsprobleem, als aanvulling op professionele zorg. Vrijwillige hulp aan mensen die, door omstandigheden gedwongen, afhankelijk zijn van hulp en zorg van anderen. Palliatieve terminale zorg overdag Voor mensen met kanker, hun naasten en nabestaanden. Tot rust te komen, Lotgenoten te ontmoeten, Informatie
Locatie
Gemeentelijke subsidie Ja/Nee
Vrijwilligers (V) / Professioneel (P)
Geleen
Nee
V
Sittard/ Geleen
Nee
P
Sittard
Nee
V
Geleen
Ja
P
Ja
V
Geleen
Ja
V
Sittard
Nee
V
-6-
Nr.
Organisatie
Omschrijving aanbod
36
Veiligheidshuis
37
Voedselbank Limburg
38
Welzohandig (PIW)
39
Xonar Bovenregionaal Buddyzorg Limburg (MeanderGroep)
40
41
CVA-vereniging men Verder
Sa-
42
GGD Zuid Limburg
43
GroenekruisService
Professionele psychosociale begeleiding Breed samenwerkingsverband van de regiogemeenten, politie, justitiepartners en zorg. Doelgroep: veelplegers, daders van huislijk geweld en harde kern van probleemjongeren die veel overlast bezorgen. Tegengaan van verspilling van voedsel en zorgen dat mensen die het financieel niet breed hebben fatsoenlijk kunnen eten. Een samenwerkingsverband tussen Partners in Welzijn, alle gemeenten en alle woningcorporaties in de Westelijke Mijnstreek . Reparaties en onderhoud in en rond de woning Hand- en spandiensten Vrouwenopvang – en hulpverlening Vrijwillige “maatjes” voor mensen met een ernstige chronische of levensbedreigende aandoening, of fysieke beperking. Aangepaste bewegingsactiviteiten voor mensen die getroffen zijn door een hersenbloeding of herseninfarct Systematisch volgen en signaleren van ontwikkelingen in de gezondheidstoestand van ouderen en gezondheidsbevorderende en bedreigende factoren Advisering over integrale samenwerking op het gebied van ouderenzorg, preventie en gezondheid Informatie, producten en diensten rondom preventie en gezondheid GroenekruisService biedt uitgebreid dienstenpakket wonen, zorg en welzijn, waarmee het leven thuis vergemakkelijkt wordt Ook aanvullende zorg en service aan huis Gezondheidstrainingen en bewegingsactiviteiten
Locatie
Gemeentelijke subsidie Ja/Nee
Vrijwilligers (V) / Professioneel (P)
Ja
P
Nee
V
Geleen
Ja
P
Sittard/ Geleen
Ja
P
Nuth
Ja
V
Weert
Nee
V
Ja
P
Nee
P
Geleen
Sittard-Geleen
Zuid Limbirg
Maastricht
-7-
Nr.
Organisatie
Omschrijving aanbod
44
Juridisch loket
45
MeanderGroep Limburg
46
Stichting Telehulpverlening Limburg
47
Stichting Wilskracht
48
Valys (Connexxion Taxi Service)
Zuid-
Locatie
Gemeentelijke subsidie Ja/Nee
Onafhankelijke organisatie waar iedere burger terecht kan voor gratis juridisch advies. Fungeren als wegwijzer in recht.. Meander Voeding & Dieet Meander Zorgservice Meander Maaltijdservice Uitleenmagazijn van verpleegartikelen en hulpmiddelen SOS Telefonische Hulpdienst Limburg. Verslavingsinfolijn. Steunpunt Seksueel Misbruik. SOSHulp De Kindertelefoon.
Maastricht
Nee
Vrijwilligers (V) / Professioneel (P) P
Kerkrade
Nee
P
Venlo
Nee
V
De stichting Wilskracht is er voor mensen, in het bijzonder voor vrouwen, met geweldservaring in de breedste zin van het woord. Activiteiten Zelfhulpgroepen Valys is bedoeld voor sociaal recreatieve uitstapjes op bovenregionale afstanden, voor mensen met een mobiliteitsbeperking.
Reuver
Nee
V
Kampen
Nee
P
