ORTHO trends THEMA: BORSTKANKER JAARGANG 13. inclusief middenkatern met:

ORTHOFYTO

®

Vitamine D kan borstkanker met 77% terugdringen Orthomoleculaire chemotherapie Weiproteïne helpt bij kankerpreventie en chemotherapie Screening van borstkanker: preventie als het te laat is Voeding kan kanker helpen behandelen (epigenetica)

67

JAARGANG 13 DECEMBER 2007-JANUARI 2008

Afgiftekantoor Lochristi

Verantwoordelijke uitgever: Walter, O. M. Faché Kerkstraat 101 9270 Laarne België: € 7,8 Nederland: € 8,5

THEMA: BORSTKANKER

ORTHO trends inclusief middenkatern met:

®

Orthofytho® en Orthotrends® zijn een Belgisch tweemaandelijks wetenschappelijk tijdschrift voor Orthomoleculaire geneeskunde, voeding en fyto. Een uitgave van de Belgische Vereniging voor Orthomoleculaire Geneeskunde BSOM.

Het natuurlijke alternatief t i j d e n s d e m e n o p a u z e.

B i o - Pa u s e A M

B i o - Pa u s e P M

’s ochtends

’s avonds

Bio-Pause AM/PM is een uniek middel voor de behandeling van overgangsklachten. Bio-Pause AM/PM heeft een afwijkende dag- (reguleren van hormoonhuishouding) en avondsamenstelling (zorgen voor een goede nachtrust) en kan als combinatie, maar ook enkelvoudig worden ingezet. Omdat niet iedereen vergelijkbare klachtenpatronen heeft, kunt u met Bio-Pause AM/PM optimaal inspelen op de individuele behoefte van uw patiënt. Bio-Pause AM/PM is een product van Biotics Research Corporation, de gerenommeerde producent van hoogwaardige natuurlijke preparaten met bewezen therapeutische waarde. Met Bio-Pause AM/PM voegt u een natuurlijk en veilig alternatief aan uw therapie toe.

B i o t i c s. N a t u u r l i j k.

Energetica Natura BV - België - Tel. 03 789 09 590 - Gratis Fax 0800 800 11 - [email protected] - www.energeticanatura.com

Tweemaandelijks magazine - orthofyto® - orthotrends®

Inhoud ...................................

Borstkanker met orthomoleculaire .................. chemotherapie te behandelen Weiproteïne helpt bij kankerpreventie en versterkt de werking van chemo Screening van borstkanker ................................ als preventie is te laat

4 6

11

13

14 26

Waarschuwingen ................................................................

Luchtvervuiling is even dodelijk als sigarettenrook

18

Diabetesmedicijn veroorzaakt osteoporose Scanneronderzoek kan kanker veroorzaken Zelfs minieme hoeveelheden lood veroorzaken ADHD

Haardiagnose bij kanker zinvol? .............

Oogaandoeningen ............................................................

20

Kleuren in de preventie tegen borstkanker

Cognitieve stoornissen..............................................

20

..........................................

Hoe mindfulness meditatie kan helpen bij het omgaan met borstkanker Borstkankergenen

................................

..........................................................

Invloedsfactoren borstkanker ........................ sterk onderschat Veelbelovende gezondheids- ............................. voordelen door bèta-1,3/1,6-glucanen uit oesterzwam

29 31 32 34

Antioxidanten voorkomen staar

Ontbijten verbetert het geheugen

20

Infectieziekten ....................................................................... Honing voor verkouden en hoestende kinderen Hart- en vaatziekten...................................................... Te hoge bloeddruk? Geen energiedrankjes

21

��

Vitamine D kan borstkanker met 77% terugdringen

�

ORTHOTRENDS®

ORTHOFYTO®

��

��

��

��

��

��

�� inclusief middenkatern met:

�

Orthofytho® en Orthotrends® zijn een Belgisch tweemaandelijks wetenschappelijk tijdschrift voor Orthomoleculaire geneeskunde, voeding en fyto. Een uitgave van de Belgische Vereniging voor Orthomoleculaire Geneeskunde BSOM.

COVERSTORY Studies tonen aan dat grootschalige borstkankerscreening nuttig is, maar het is duur en vaak net iets te laat. Bovendien kan hier niet van een echte preventie gesproken worden. In dit nummer trachten we aan te tonen dat voeding een belangrijke rol speelt in de preventie van borstkanker.

21

Chronische vermoeidheid .................................... Vermoeidheid raakt ons allemaal. Waarom?

NADH-supplement, natuurlijke “brandstof” voor een veeleisende samenleving en topsporters.

23

VIOW NIEUWS Website VIOW .................................................5 Cursus Bistro 1 ..............................................10 Biochemie cursus .......................................... 15 Linus Pauling Instituut ............................... 23 Opleidingen VIOW ...................................... 38 Colofon BSOM-VIOW .................................. 38

ADVERTEERDERS Energetica Natura......................................... 2 Springfield Nutraceuticals ......................... 16 Ojibwa/De Roeck ........................................ 25 Frutarom ..................................................... 25 Pharma Nord............................................... 37 Similia ......................................................... 37 Urmale ......................................................... 37 Minami Nutrition ....................................... 39 Ojibwa/De Roeck ........................................40

Nieuws Linus Pauling instituut ..................... Epigenetica biedt nieuwe inzichten hoe voeding kanker kan helpen behandelen! Infectieziekten ....................................................................... Witte champignons tegen borstkanker

ORTHOFYTO 68 ONDERWERPEN VOLGEND NUMMER:

Dossier: astma - Orthomoleculaire suppletie voor astmabehandeling - Fytotherapie voor astma - Ademhalen volgens dr. Buteyko

24

Orthofyto is sinds juni 2007, als enig neutraal Orthomoleculair Wetenschappelijk Tijdschrift erkend door de ‘European Union of Science Journalists’ Associations’ en de ‘European Research Advisory Board (EURAB)’.

Redactioneel

Vitamine D kan borstkanker met 77 procent terugdringen

D

it nummer van Orthofyto is voor een groot deel gewijd aan borstkanker. Steeds meer vrouwen worden getroffen door deze degeneratieve ziekte. Wat borstkanker is voor de vrouw, betekent prostaatkanker bij de man. Hormoongerelateerde tumoren zijn in volle opmars. Op de vraag waarom zoveel mensen, ondanks de medische vooruitgang, toch kanker krijgen, geven wetenschappers een zeer eenvoudig antwoord. Onze hectische, onregelmatige en onbewust ongezonde manier van leven zorgt ervoor dat jonge mensen veel sneller dan normaal oude cellen krijgen.

Oudere cellen zijn veel gevoeliger om carcinogeen te worden (1)

Walter O M

BREEDSPECTRUM EIGENSCHAPPEN VAN VITAMINE D3

Dringende noodzaak de vitamine D status bij patiënten te controleren. Meer dan alleen calcium

MONOGRAFIEËN NUTRICEUTICA �ORTHOS Instituut VIOW Laarne

Bezoek onze nieuwe website www.viow.be ~ met digitale orthomoleculaire bibliotheek met zoekfunctie ~ alle Orthofyto en LeefNu tijdschriften online ~ een selectie uit de meest recente orthotrends ~ en nog veel meer

Maak ook kennis met onze tweewekelijkse gratis nieuwsbrief VIOW Neem hiervoor ook een kijkje op onze website om de nieuwsbrief ook bij u thuis te ontvangen.

Wij zorgen ook voor een maandelijkse orthoceutica nieuwsbrief Maak nu kennis met de nieuwste orthomoleculaire producten in de wereld.

4

Ouder wordende cellen zijn automatisch veel gevoeliger om carcinogeen te worden omdat ze tijdens het verouderingsproces een opeenstapeling van mutaties in de genen hebben ondergaan die de cellulaire proliferatie regelt. Bij iedere celsplitsing ontstaan er immers zeer kleine veranderingen in de genen. Hoe langer, of intenser, mensen leven hoe meer genetische mutaties er plaatsvinden. Vanaf het ogenblik dat er teveel genen gemuteerd zijn, verliezen cellen hun regulerende controlefunctie en kunnen ze omgevormd worden tot kankercellen. De basispreventie om kanker tegen te gaan bestaat er bijgevolg in iets te ondernemen tegen de cellulaire mutaties. Het goede nieuws zit in het feit dat het nu mogelijk is om genetische mutaties op een zeer goedkope en eenvoudige wijze voor een zeer groot deel te neutraliseren. Tijdens de afgelopen vijf jaar werden er talrijke studies gepubliceerd die aantoonden dat mensen de kans op het ontstaan van kanker met veel meer dan 50 procent konden verminderen door een voldoende hoge vitamine D-status op te bouwen. Mensen met voldoende vitamine D hebben een duidelijk lager risico om borst-, prostaat-, darm-, pancreas-, blaas-, nieren longkanker te ontwikkelen.

Wat is een voldoende vitamine D-niveau? De ideeën over wat een voldoende vitamine D-niveau is zijn hard aan herziening toe. Een dosis van 30 tot 40 nmol/l doet niets, maar minstens 80 nmol/l is nodig om werkzaam te zijn! Bij ouderen die 3 maal per jaar een

ORTHOFYTO

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

®

orale dosis van vitamine D3 van 100.000 IE innemen loopt het aantal botbreuken met een kwart terug. Zelfstandige ouderen in Nederland krijgen volgens Dr Verhage AH (2), slechts gemiddeld 100 IE/dag binnen of 8 à 10 maal minder per dag dan noodzakelijk is! De helft van de Britten is vitamine D-deficiënt. De 25-hydroxyvitamine D (serumcalcidiol) werd bepaald bij 7437 patiënten door Hypponen E en Power C (3). Het grote gezondheidsbelang van een ruime inname van vitamine D is weer eens onomstotelijk vastgesteld in Nutrition Reviews, 2007, 65;8(Suppl):91-95. Volgens onderzoekers van de University of California is meer dan 50% van alle gevallen van darmkanker en borstkanker te voorkomen als de bevolking dagelijks 50 mcg respectievelijk 87,5 mcg vit D3 zou innemen. Voor 2003 zou dit 52.000 minder darmkanker en 21.500 minder borstkanker hebben betekend voor de Verenigde Staten alleen al. Deficiëntie van vitamine D is rampzalig onder mannen, vrouwen en kinderen in de hele wereld. Vitamine D deficiëntie is in de US als een epidemie erkend (4,5,6)!

Vitamine D is cruciaal in het beschermingsproces (3). Vitamine D speelt in dit beschermingsproces een cruciale rol omdat het mensen toelaat terug controle te krijgen over de genen die verantwoordelijk zijn voor de celproliferatie. Vitamine D heeft een directe invloed op meer dan tweehonderd menselijke genen. Veel van die genen zijn verantwoordelijk voor celproliferatie. Proliferatie betekent een zeer snelle en ongecontroleerde celsplitsing. Kankercellen hebben de eigenschap snel voort te woekeren.

Redactioneel

Mensen met onvoldoende vitamine D zijn daarom onvoldoende beschermd tegen ongecontroleerde celwoekering. Gelukkig kan iedereen voor een paar eurocent per dag er voor zorgen dat men over een optimale vitamine D-status beschikt. Op deze wijze helpen we de cellen om terug controle te krijgen over de genen die ons moeten beschermen tegen het ontstaan van kanker. De klassieke, medische wereld stond lang huiverig tegenover die simpele gedachte. Men vroeg een dubbelblind placebo gecontroleerde studie die het bewijs kon leveren dat vitamine D – in combinatie met calcium – mensen beschermde tegen het ontstaan van kanker. Aan de studie namen 1180 postmenopauze vrouwen deel. Ze kregen dagelijks 1000 internationale eenheden (IU) vitamine D in combinatie met calcium. Na vier jaar stelden de onderzoekers een 77 procent lager kankerrisico vast bij de vrouwen die het vitamine D preparaat hadden ingenomen, dit in vergelijking met een placebogroep. De betekenis van deze studie is enorm. Indien iedere Europeaan iedere dag 1000 IU vitamine D (met calcium) zou innemen, dan zou – volgens de resultaten van deze studie – driekwart van alle kankergevallen kunnen vermeden worden binnen een periode van vier jaar!

NIEUW EN UNIEK IN DE BENELUX ! De meest dynamische orthomoleculaire website:

www.viow.be

Met volledige zoekmachine kan u met trefwoord zoeken in ons volledig VIOW archief. 66 orthofyto’s en 36 leefnu’s meer dan 400 orthotrends met wekelijkse updates. Seizoen adviezen Meer dan 200 Artikels Nieuwslijn met wekelijkse update.

Uw hoofdredacteur, Walter O.M. Faché

Referenties: 1. Lappe JM, Travers-Gustafson D, Davies KM, Recker RR, Heaney RP. Vitamin D and calcium supplementation reduces cancer risk: results of a randomized trial. Am J Clin Nutr. 2007 Jun;85(6):1586-91. 2. Dr Verhage AH, internist Algemene Interne Geneeskunde en Cardiologie aan het St Lucasziekenhuis in Winschoten. 3. Hypponen E, Power C. Hypovitaminosis D in British adults at age 45y: nationwide cohort study of dietary and lifestyle predictors. Am J Clin Nutr. 2007; 85(3):860-8. 4. Mosekilde L. Vitamin D and the elderly. Clin Endocrinol (Oxf). 2005;62(3):265-81. 5. Holock Mf. Resurrection of vit D deficiency and rickets. J Clin Invest. 2006; 116(8):2062-72. 6. Anon. Primary vit D deficiency in adults. Drug Ther Bull. 2006;44(4):25-9.

ORTHOFYTO

5 ®

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

Hoofdartikel orthomoleculair

Walter OM Faché

Borstkanker met orthomoleculaire chemotherapie te behandelen Orthomoleculaire troeven bij borstkanker

T

erwijl Europa en de Verenigde Staten ieder jaar, samen met de farmaceutische industrie, miljarden besteed hebben om borstkanker te bestrijden, blijft de ziekte verder oprukken. Het cijfer is droog en hard, één vrouw op acht krijgt in haar leven te horen dat ze een borsttumor heeft. In Europa en de Verenigde Staten krijgen jaarlijks 400 000 vrouwen de borstkankerdiagnose te horen, 92 000 onder hen sterven jaarlijks aan deze degeneratieve ziekte. Borstkanker is de tweede voornaamste doodsoorzaak geworden bij vrouwen in de leeftijdsgroep tussen 35 en 54 jaar. Enkel longkanker scoort verrassend nog meer trieste cijfers.

Fig.1: Zelfdiagnose: Een ingetrokken tepel kan een diagnostisch teken van borstkanker zijn. Een knobbeltje voelen in het borstweefsel moet verder worden onderzocht.

In de klassieke geneeskunde raadt men – na het operatief verwijderen van de tumor – bestralingen en chemotherapie aan om de resterende kankercellen te doden. Bestraling en chemotherapie verzwakken het immuunsysteem, zodat er ruim voldoende studies bestaan die aantonen dat deze handelswijze niet de verwachte verbeterde overlevingskans bieden aan iedere vrouw die voor borstkanker moet behandeld worden. Geïntegreerde therapieën kunnen meer en meer cruciaal worden ingezet om succesvoller borstkanker op een meer natuurlijker wijze te behandelen. De orthomoleculaire geneeskunde bezit heel wat interessante troeven om op een niet-toxische manier borstkanker te helpen ondersteunen zonder die vreselijke bijwerkingen van chemotherapie. Een orthomoleculaire chemotherapie bestaat uit natuurlijke stoffen die eigen zijn aan het humane lichaam en noemt men eumetabole stoffen. Wij laten hier een aantal belangrijke bewezen orthoceuticals de revue passeren.

Melatonine Een van de belangrijkste aanvullingen voor borstkankerpatiënten is een hoge dosis medisch toegediende melatonine vlak voor het slapengaan. Melatonine blokkeert de oestrogeenreceptoren (1) op een bijna gelijkaardige wijze als Tamoxifen dat doet, maar dan zonder de langetermijnsnevenwerkingen

6

ORTHOFYTO

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

®

van Tamoxifen. Beide producten kunnen ook samen worden ingenomen. Melatonine kan op een veilige wijze gedurende een zeer lange periode ingenomen worden. De geadviseerde dosis voor de behandeling van borstkanker bedraagt 5 tot 50 milligram voor het slapengaan. Melatonine blokkeert niet alleen de oestrogeenreceptoren op borstkankercellen, maar verhindert ook rechtstreeks de proliferatie van borstkankercellen. Tot slot zorgt melatonine ervoor dat het immuunsysteem drastisch wordt versterkt, waardoor het kankercellen die willen uitzaaien, gedood worden.

Waarschuwingen bij melatonine Het Tamoxifenprobleem Verschillende studies met Tamoxifen tonen aan dat dit product na 24 maanden verantwoordelijk is voor een duidelijke stijging van het oestrogeengehalte in het bloed. Dit is mogelijk het mechanisme waardoor kankercellen op termijn resistent blijken te zijn tegen de Tamoxifentherapie. Aangezien ook de sterke nevenverschijnselen na twee jaar Tamoxifengebruik optreden is het raadzaam dit product niet langer dan 24 maanden te gebruiken. (2)

Geen interleukine-2 (IL-2) gebruiken in combinatie met melatonine Niettegenstaande het feit dat melatonine ten zeerste wordt aanbevolen aan borstkankerpatiënten mag dit nooit samen gebruikt worden met interleukine-2. IL-2 kan immers de borstkankercelsplitsing bevorderen.


Walter OM Faché

Het gebruik van vitamine A en D3

Het is duidelijk aangetoond geweest dat zonlicht beschermend werkt tegen borstkanker. Zeker in landen met weinig zonlicht is het belang van vitamine D in de preventie van kanker niet te onderschatten! Wetenschappelijk stelt men vast dat de bevolking te weinig vitamine D3 aanmaakt of met de voeding binnen krijgt. (3) Borstkankerpatiënten moeten minstens

Vitamine A en vitamine D3 blokkeren de borstkankercelsplitsing en kunnen kankercellen zodanig beïnvloeden dat ze veranderen in niet-carcinogene, volwassen cellen. Vitamine D3 wordt normaal gevormd uit 7-hydrocholesterol in de huid onder invloed van UV-straling (fig1).

a Zonlicht

In de huid epidermis

4000 tot 6000 internationale eenheden vitamine D3 per dag innemen. Om de actieve vorm van vitamine D3, 1α,25dihydroxycholecalceferol, te verkrijgen moeten heel wat inhibitors geëlimineerd worden en activators gestimuleerd worden. Toxines, cadmium, strontium en aluminium remmen de synthese van vitamine D en verbruiken veel cytochroom P450, een enzym dat nodig

De aanmaak van 1α, 25 dihydroxycholecalceferol wordt beïnvloedt door verschillende factoren (a, b, c, d, e)

UV NADPH

b

7-dehydrocholesterol (metaboliet van cholesterol) wordt in de huid geactiveerd door het zonlicht tot 1,25 (OH)2D3

d

PTH, HGH, cortisol oestrogeen, prolactine activeren het monooxygenase

c

25 (OH)D3monooxygenase een cytochroom P450

Toxines remmen de synthese Vit D en verbruiken veel cyt P450

Ringopening en hydroxylering in nier en lever

e

Actieve vorm van vitamine D of 1a, 25 dihydroxycholecalceferol of 1,25-(OH)2D3

reabsorptie van Ca en Fosfor

4

gestimuleerd door vitamine D3

5


bot

mineralisatie

1

2

(Vitamine D3 heeft de kenmerken van een steroïdhormoon)

Ca2+ binding proteïne

in lever Binding van Ca2+ ionen vanuit het lumen van de darm. Ca2+ ionen gaan naar de circulatie.

darm

3


in nieren

Vitamine D3 receptor genactivatie

absorptie van Ca en Fosfor

Vit D beïnvloedt de opname van Ca en P in darm, nieren en lever (1,2,3,4,5)

Fig.2 Het vitamine D endocrien systeem

ORTHOFYTO

7 ®

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008


Walter OM Faché

is om de actieve vorm van vitamine D te kunnen aanmaken. Het 25(OH)D3mono-oxygenase enzym van het cytochroom P450-systeem wordt geactiveerd door parathyroïdhormoon, cortisol, oestrogeen en prolactine. Heel veel mensen verkrijgen daardoor een verstoring in hun aanmaak van de actieve vorm van vitamine D3 en moeten het stellen met een vitamine D-deficiëntie! Genisteïne uit soja, vanadium en boor activeren dan wel het mono-oxygenase. De vetoplosbare vitamine A moet 100 000 tot 300 000 internationale eenheden per dag bedragen. Deze hoeveelheid krijgen de meeste mensen niet binnen met hun voeding! In bepaalde reguliere middens en in de media heeft men iedereen bang gemaakt en gewaarschuwd voor de potentiële schadelijkheid van vitamine A. Vitamine A bindt zich aan transportproteïnen in het serum om zich dan te binden aan chromatine van targetcellen, waar het de synthese van specifieke eiwitten beïnvloedt. Deze eiwitten zijn verantwoordelijk voor de regulatie van celgroei en celdifferentiatie. Willekeurige celgroei wordt aldus belet door vitamine A! Het remt ook de fixatie van cancerogene stoffen zoals benzopyreen, polycyclische KWS, nitrofuranen, aflatoxine, … op het epithelium DNA, zodat de mitose activiteit wordt afgeremd en de differentiatie in de basale melkkanaalepitheelcellen (ook in longepitheel, …) niet uit de hand kan lopen. Dedifferentiatie treedt niet op zodat de epitheelcellen volwassen kunnen worden en de slijmproductie niet uitvalt en de cellen afgeschermd worden tegen kankerpromotors. Zo wordt celwoekering van onvolwassen of ongedifferentieerde cellen voorkomen! Vitamine A remt aldus de verschillende stappen naar borstkankergroei (zie fig 2). Maandelijkse bloedtesten zijn bij kankerbehandeling veiligheidshalve noodzakelijk om er zeker van te zijn dat er geen toxiciteit optreedt door het overvloedig gebruik van vitamine A en vitamine D3. De laatste onderzoeken wijzen wel in de richting van een hogere noodzaak aan beide vitaminen!

Soja-extracten Soja-extracten zijn de laatste jaren zeer populair geworden als ondersteunende kankertherapie. Nochtans moet er hier gewaarschuwd worden voor het feit dat sommige kankerpatiënten beter geen soja gebruiken.

8

Door vitamine A gebrek

Verhoogde fixatie van cancerogene stoffen in epithelium DNA (bv. benzopyreen, polycyclische KWS, (bv nitrofuranen, aflatoxine,...)

Verhoogde DNA synthese stimulatie van de mitose activiteit

retinoïden en/of carotenoïden helpen de verschillende stappen moduleren.

Verstoring rstoring controle van de differentiatie in de basale epitheelcellen in long, melkkanaal epitheel,...

• celwoekering van de onvolwassen cellen (ongedifferentieerde cellen)

• dedifferentiatie • differentiatie stop in de epitheelcellen

+ • nog reparatie mogelijk

• hoeveelheid cancerogene stoffen te hoog of te lang aanwezig

• geen volwassen cellen • slijmproductie valt uit en de onderliggende cellen worden niet meer afgeschermd tegen kankerpromotors

Long of borst tumorgroei epitheelkanker Fig.3 Vitamine A (retinoïden) moduleren de verschillende stappen tot epitheelkankers.

Kankerpatiënten die bestraald worden mogen geen soja-isoflavonen gebruiken één week voor, gedurende en één week na de bestralingen. Soja blokkeert immers de proteïnekinase C-activiteit in kankercellen. Aangezien kankercellen proteïnekinase C gebruiken voor hun energieproductie is het blokkeren van dit enzym – zonder bestraling – aan te raden. Met bestraling echter zorgt de proteïnekinase C voor het ontstaan van meer vrije radicalen die kankercellen kunnen doden. Daarom is het mogelijk dat de isoflavonen de kankercellen beschermen tegen de vrije radicalen die door de bestraling worden geactiveerd om de tumorcellen te elimineren.

ORTHOFYTO

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

®

Genisteïne blokkeert de kankergroei In verschillende studies toonde genisteine anti-angiogenesiseffecten. Angiogenesis – of het aanmaken van nieuwe bloedvaten door de tumor – is een belangrijke stap in de verdere ontwikkeling van kanker. Genisteïne is een van de krachtigste anti-angiogenese voedingsproducten die er bestaan. Genisteïne staat er ook om bekend dat het voor een geprogrammeerde kankerceldood kan zorgen (apoptose genoemd).


Walter OM Faché

Waarschuwing Advies: Vermijd pesticidenresten in de voeding want zij induceren borstkankercellen Curcumine en genisteïne zijn twee natuurlijke, niet-toxische stoffen die de groei van oestrogeenpositieve borstkankercellen die geïnduceerd worden door pesticiden, blokkeren. Wanneer curcumine en genisteïne via het bloed tot bij borstkankercellen geraken, ontstaat er totale blokkering van de kankercelgroei die veroorzaakt wordt door pesticidegeïnduceerde oestrogeenactiviteit. Aangezien het zeer moeilijk – lees te duur – wordt om alle pesticiden uit het voedsel te verwijderen en omdat curcumine en genisteïne twee niettoxische stoffen zijn voor mensen, is het raadzaam deze beide stoffen in het dagelijks voedingspatroon op te nemen teneinde hormoongerelateerde kankers te helpen voorkomen. Het meest krachtige soja-extract dat nu in de Westerse wereld verkocht wordt bevat 40 procent zuivere sojaisoflavonen. De geadviseerde dosis voor oestrogeenreceptornegatieve borstkankerpatiënten bedraagt vijf capsules van 700 mg viermaal per dag. Deze dosis levert 2800 milligram gestandaardiseerde genisteïne per etmaal. Genisteïne wordt snel gemetaboliseerd door het lichaam, waardoor de patiënten tot die hoge doseringen per dag komen. (4) Oncologen raden vrouwen met om het even welk type van borstkanker aan om het oestrogeenniveau in hun organisme te laten bepalen. De bedoeling is er zeker voor te zorgen dat er niet te veel oestrogeen in het lichaam aanwezig is. Borstkankerpatiënten waarvan de tumorcellen een gemuteerd p53-oncogen hebben, zullen het meeste voordeel ondervinden van de sojasupplementen. Enkel een laboratoriumtest kan uitsluitsel geven of een borstkankerpatiënt een functionele p53 heeft of de gemuteerde versie. Enkel bij een gemuteerde versie zijn sojasupplementen zeker van groot nut. Vergeet ook niet dat een maandelijkse, uitgebreide bloedtest van cruciaal belang is voor iedere borstkankerpatiënt. Ieder individu reageert immers verschillend op conventionele en ondersteunende kankerbehandelingen. De resultaten van de maandelijkse

bloedtesten geven zeer belangrijke data om de efficiëntie van de diverse behandelingen te evalueren. De bloedtesten die doorgaans door artsen worden gebruikt om de progressie of de regressie van een borstkanker te beoordelen zijn CA 27.29, CA15-3, CEA, prolactine, GGTP en alkaliene fosfatase. Indien bijvoorbeeld de CA 27.29 tumormarker blijft stijgen na 30 tot 60 dagen behandeling met sojasuppletie, moet die behandeling onmiddellijk stopgezet worden.

Acetyl L-carnitine Met het verouderen verhoogt in de hypofyse de aanmaak van prolactine. Andere belangrijkste oorzaken van overmaat prolactineproductie zijn: een toestand van hypothyroïdie, medicijnen gebruik en stress. Een verhoogde concentratie van prolactine is een sterk teken van dopaminedegeneratie in de hypothalamus omdat dopamine een inhiberende invloed uitoefent op prolactine. Trouwens indien de dopaminefunctie daalt met de leeftijd, wordt het hele hormooncascadesysteem gereduceerd, inbegrepen testosteron. Dopamine werkt hand in hand met de neurotransmitter acetylcholine, dat ook daalt met de leeftijd. Het herstel van acetylcholine kan met acetyl-L-carnitine. Dopamine wordt aldus geactiveerd door acetyl Lcarnitine (5). Ook kan de afbraak van dopamine worden geremd op een klassieke wijze met Selegiline. De dosis van acetyl L-carnitine bedraagt 800 mg, twee maal per dag in te nemen. Voor sommige mensen heeft vooral acetyl-carnitine een stimulerend effect en zou best niet ’s avonds worden genomen. Onderzoekers hebben verschillende optimale vormen van acetylcarnitine geïdentificeerd die niet alleen helpen bij de cellulaire energieproductie, maar ook specifieke voordelen toekennen voor de hersenen, hart, spieren en het centraal zenuwstelsel. Deze optimale carnitinederivaten zijn glycine propionyl-L-carnitine en acetyl-L-carnitine arginaat die voor kankerpatiënten dan ook een significante meerwaarde bezitten om juist de uitgeputte en verzwakte spieren bij kankerpatiënten krachtiger te maken, de hartfunctie te verbeteren, de hersenen te beletten in depressie te gaan en het zenuwstelsel gunstig te helpen beïnvloeden om de kankerpatiënt een optimale regressie van zijn kanker te kunnen bewerkstelligen. Acetyl L-carnitine arginaat di-HCl 300 mg en glycine propionyl L-carnitine HCl 300 mg kunnen samen met acetyl L-carnitine worden ingenomen.

Waarschuwing Prolactine Borstkankerpatiënten hebben dikwijls verhoogde concentraties van het hormoon prolactine in hun bloed. Een te hoge concentratie prolactine kan het succesvol behandelen van borstkanker in het gevaar brengen. Indien uit bloedtesten blijkt dat het prolactineniveau te hoog is zal de klassieke oncoloog 1,25 tot 2,5 milligram Parlodel voorschrijven. Parlodel is beter bekend als bromocriptine. Dit product moet na de maaltijd ingenomen worden omdat het misselijkheid en braken kan veroorzaken op een lege maag. Een betere manier om het prolactineniveau in het bloed te verlagen is het gebruik van Dostinex. Het product moet slechts tweemaal per week worden ingenomen à rato van 0,25 tot 0,50 milligram en de neveneffecten zijn onbestaande of heel zeldzaam. Het is de bedoeling de prolactineconcentratie in het bloed onder de 3 nanogram per milliliter bloed te brengen om de kankertherapie meer succesvol te laten verlopen.

Indolen uit kolen Er zijn fytopreparaten uit kolen, broccoli en spruiten die ook een positieve invloed hebben op het afremmen van borstkanker. Het indol-3-carbinol kan de activering van de oestrogeenreceptor blokkeren. Daardoor wordt de oestrogeengedreven celdeling van hormoonafhankelijke borstkankercellen afgeremd. Indolen blijken ook bepaalde cytochroom P450-enzymen te stimuleren, die de omzetting van oestrogenen naar 2-hydroxy-oestron verhogen. Oestrogenen kunnen in de lever ofwel omgezet worden naar 16-hydroxy-oestron, ofwel naar 2-hydroxy-oestron. De eerste is delingsbevorderend, terwijl de andere delingsremmende activiteiten vertoont. Door de productie van 2-hydroxy-oestron te verhogen, zal de 16-hydroxy-vorm automatisch dalen. De verhouding tussen 2-hydroxy-oestron/16-hydroxy-oestron kan informatie leveren over het borstkankerrisico van een patiënt, hoewel dit een niet al te nauwkeurige merker is. Een dosis van minstens 8 mg indol-3carbinol 3 maal per dag is minimum nodig om het bovenvernoemd effect te bereiken.

ORTHOFYTO

9 ®

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

Hoofdartikel orthomoleculair Geconjugeerd linolzuur Een van de meest interessante en nieuwe ondersteunende therapieën in de preventie en de behandeling van borstkanker is geconjugeerd linolzuur (CLA). Dit natuurproduct, dat o.a. in zuiver rood vlees, witte champignons en rauwe koemelk terug te vinden is, in uiterst kleine hoeveelheden, blokkeert de lokale tumorgroei met 73 procent. (6) Geconjugeerd linolzuur blijkt een inhibitor te zijn van het aromatase-enzym, net zoals de nieuwste generatie van geneesmiddelen die de wederkeer naar borstkanker moeten indijken. (7) CLA verhindert daarbij ook de uitzaaiing van borstkankercellen naar de longen en het beenmerg. Voor borstkankerpreventie en behandeling heeft men zes tot tien 500 milligram capsules CLA per etmaal nodig. Patiënten met een oestrogeennegatieve borstkankerreceptor moeten samen met de CLA minstens ook nog 800 milligram genisteïne innemen voor een optimaal resultaat.

Druivenpittenextract Een andere aromatase-inhibitor heeft men gevonden in druivenpittenextract. Aromatase is het laatste enzym in de synthese van oestrogeen en is vaak overactief in borstkankercellen en andere kankercellen (prostaatkanker). De stoffen hiervoor verantwoordelijk zouden de procyanidine B-dimeren zijn, die ook in rode wijn aanwezig zijn. Druivenpittenextract echter bestaat voor 75% uit dergelijke proanthocyanidines. Druivenpittenextract bleek ook de expressie van aromatase te verhinderen in borstkankercellen. (7) Twintig milligram resveratrolextract uit Vitis vinifera moet 3 maal per dag worden

Walter OM Faché

genomen en kan samen met indol-3-carbinol, waterkersextract, broccoli-extract, rosemarijnextract en cat’s claw worden gecombineerd.

Groene thee Is het niet soja die in het Verre Oosten voor dergelijk lage borstkankercijfers zou zorgen, dan kan het nog altijd aan de consumptie van groene thee liggen. Uiteraard denken we dan aan epigallocatechine-3-gallaat (EGCG), de belangrijkste polyfenol in groene thee met sterke anticarcinogene eigenschappen. EGCG kan reeds in lage concentraties het DNA tegen schade beschermen. (8) Men moet wel opletten met polyfenolen die vaak zwaar op de maag en de lever liggen, vooral wanneer men het met extracten te doen heeft en wanneer de lever reeds zwaar te verduren heeft door kankertherapie. Tijdens welke kankertherapie dan ook is het van essentieel belang om de lever in de watten te leggen. Men kan regelmatig tijdens de dag een viertal kopjes of meer groene thee drinken of/en een groene thee-extract van minstens 725 mg innemen met een gestandaardiseerde hoeveelheid van 45% of 326, 25 mg EGCG.

Lycopeen Men heeft een inverse relatie gevonden tussen lycopeenconcentraties in het vetweefsel en het voorkomen van borstkanker. De sterkste bescherming vond men voor prostaat, longen en maag, maar ook voor borstkanker biedt het bescherming. Het blijkt nu ook dat de lycopeenconcentraties in borstweefsel vergelijkbaar is met lycopeenconcentraties in de prostaat bij mannen. Lycopeen vermindert het aantal beschadigingen aan het DNA en

heeft delingsremmende eigenschappen die vergelijkbaar zijn met Tamoxifen en anti-oestrogene middelen. (9) Dagelijks ’s morgens 15 mg lycopeen is geen luxe!

Referenties: 1. González A, Martínez-Campa C et al. Effects of MT1 melatonin receptor overexpression on the aromatasesuppressive effect of melatonin in MCF-7 human breast cancer cells. Oncol Rep. 2007 Apr;17(4):947-53. 2. Khoshnoud MR, Fornander T et al. Long-term pattern of disease recurrence among patients with earlystage breast cancer according to estrogen receptor status and use of adjuvant tamoxifen. Breast Cancer Res Treat. 2008 Jan;107(1):71-8. 3. Faché WOM. Breedspectrum eigenschappen van vitamine D3. Een dringende noodzaak de vitamine D3 status bij patiënten te controleren. Publi Media VIOW, 2007; monografie nutriceutica nr 83. 4. Craft CS, Xu L, Romero D et al. Genistein induces phenotypic reversion of endoglin deficiency in human prostate cancer cells. Mol Pharmacol. 2008 Jan;73(1):235-42. 5: Sershen H, et al. Age dependent nerve cell loss in the brain of Sprogue-Dawley rats:Effects of long-term acetyl-L-carniyine treatment. Arch Gerontal Geriat, 1990;10:173-85. 6. Wang LS, Huang YW et al. Effects of human breast stromal cells on conjugated linoleic acid (CLA) modulated vascular endothelial growth factor-A (VEGF-A) expression in MCF-7 cells. Anticancer Res. 2005 NovDec;25(6B):4061-8 7. Chen S, Oh S-R, Phung S et al. Anti-aromatase activity of phytochemicals in white button mushrooms (Agaricus bisporus). Cancer Res. 2006; 66(24):1202634 8. Kijima I, Phung S, Hur G et al. Grape seed extract is an aromatase inhibitor and a suppressor of aromatase expression. Cancer Res 2006; 66(11): 5960-7 9. Kotsopoulus J, Narod SA. Towards a dietary prevention of hereditary breast cancer. Cancer Causes and Control. 2005; 16:125-138

Mis Bistro 1 niet • Vijf donderdagavonden van 19u tot 22u 1. 2. 3. 4. 5.

Welke suiker is goed? Minder vet, meer essentiële vetten. Hoe kan het lichaam de toxische last verwerken? Zijn voedingssupplementen noodzakelijk? Kunnen vitaminen, mineralen toxisch zijn?

14 februari 2008 21 februari 2008 28 februari 2008 6 maart 2008 13 maart 2008

Waar?

Orthos Instituut, Congreszaal Larenhoeve, Kerkstraat 101-103, B-9270 Laarne

Bijdrage € 30 per avond of € 130 voor de volledige reeks van 5 avonden. Met opleidingscheques Vlaamse Regering kost deze opleiding minder! Info: www.opleidingscheques.be Gepensioneerden en huisvrouwen kunnen niet genieten van deze reductie en betalen € 25 per avond of € 120 voor 5 avonden.

Reservatie en betaling voor aanvang zijn noodzakelijk: Tel. 09 369 06 42 of Fax 09 366 18 38 of e-mail: [email protected]

10

ORTHOFYTO

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

®

Therapie

Dirk Bogaert

Weiproteïne helpt bij kankerpreventie en versterkt de werking van chemotherapie

H

oogwaardige weiproteïne berooft kankercellen van hun glutathion (GSH). Daardoor worden kwaadaardige cellen zwakker en krijgen chemotherapie behandelingen meer vat op de tumor. Wetenschappers onderzoeken reeds meer dan dertig jaar welke rol weiproteïneconcentraat (WPC) kan spelen in de preventie en de behandeling van kanker. Biochemici weten reeds meer dan een eeuw dat eiwitten een cruciale taak vervullen in het herstellen van beschadigde cellen. Proteïnen zijn ook belangrijk in de opbouw en het versterken van spieren en beenderen.

ORTHOFYTO

Fig. Wei is een bijproduct tijdens het maken van kaas. Op de foto ziet u hoe iemand ambachtelijk de weivloeistof afgiet van de wrongel. Wrongel is gestremde melk en wordt bekomen door enzymen (stremsel) aan melk toe te voegen zodat het melkeiwit caseïne afgebroken wordt en gaat samenklonteren. Wrongel vormt de grondstof voor de bereiding van kaas.

11 ®

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

Therapie

Dirk Bogaert

McIntosh G.H. publiceerde reeds in 1995 een uitgebreide proteïnestudie in de "Journal of Nutrition". Daaruit bleek dat de weiproteïne veruit over de best beschermende eigenschappen beschikt. McIntosh gaf ratten verschillende soorten eiwitten en diende ze achteraf dimethylhydrazine toe. Dat is een krachtige kankerverwekkende stof. Knaagdiertjes die weiproteïneconcentraat hadden gekregen ontwikkelden duidelijk minder en kleinere tumoren dan de placebogroep. McIntosh schreef in zijn conclusies dat weiproteïneconcentraat preventief geschikt was tegen kanker. De resultaten die McIntosh behaalde zette andere wetenschappers er toe aan om in vivo research te doen op menselijke vrijwilligers. Baruchel S. en Vaiu G. publiceerden in 1996 een studie over de werking van weiproteïneconcentraat op borstkankerpatiënten. Een aantal vrouwen kreeg 30 gram weiproteïneconcentraat per dag. Na drie maanden was de tumor bij de meeste patiënten kleiner en minder agressief geworden. Baruchel ging met zijn team op zoek waarom weiproteïneconcentraat een gunstige invloed had op de behandeling van kankerpatiënten.

Weiproteïne pakt kankercellen selectief anders aan dan gezonde cellen

vinden tijdens het eliminatieproces van kwaadaardige cellen. De snelle glutathionwoekering in tumorcellen wordt in verband gebracht met een agressieve toename van kankercellen. Uit laboratoriumproeven blijkt dat het weghalen van glutathion uit de kankercellen de groei van de tumor gedeeltelijk tot volledig blokkeert. Tot voor kort was het onmogelijk om het glutathiongehalte in tumorcellen tot bijna "nihil" te herleiden zonder de gezonde cellen te raken. Daarom zocht men een stof die zeer selectief de kankercellen van hun glutathion beroofde en tegelijkertijd het GSHniveau in de gezonde cellen verhoogt. Weiproteïne levert deze unieke prestatie. Baruchel toonde in zijn studie aan dat weiproteïneconcentraat in staat is kankercellen te blokkeren en gezonde cellen sterker te maken. Op die manier kunnen millimeterjuist gerichte bestralingen en chemotherapie kankerpatiënten op een meer kwaliteitsvolle manier behandelen tot zelfs genezen. Wetenschappers begrijpen vandaag slechts een belangrijk gedeelte van het werkingsmechanisme van de weiproteïne op het glutathionniveau in gezonde en kwaadaardige cellen. Het is wel duidelijk dat weiproteïneconcentraat tussenkomt in het normale feedback- mechanisme en de regulering van glutathion in kankercellen.

ker worden en kankercellen zwakker.

Wat is weiproteïne? Wei-eiwitten hebben een zeer hoge kwalitatieve voedingswaarde. Weiproteïnen zijn afkomstig van melk. Melk bevat twee basisproteïnen, caseïne en weiproteïne. Tijdens de productie van kaas worden caseïne en de vloeibare wei van elkaar gescheiden. Volle melk bevat 87% water en 13% vaste stoffen. De vaste stoffen kunnen onderverdeeld worden in 30% vetten, 37% lactose, 27% eiwitten en 6 % mineralen. De melkproteïnen bevatten 80% caseïne en 20% weiproteïne. Weiproteïne bestaat uit een serie individuele eiwitcomponenten zoals bèta-lactoglobuline, alfa-lactalbumine, immunoglobuline, bovine serum albumine (BSA), glycomacropeptide (GMP), lactoferrine, lactoperoxidase en lysosyme. Weiproteïne is ook het enige eiwit dat alle essentiële aminozuren bevat die het lichaam dagelijks nodig heeft. De essentiële aminozuren kunnen niet door ons organisme zelf worden aangemaakt. Enkel kwalitatief hoogstaande voeding kan hiervoor zorgen. Referenties : 1.

2.

3.

Baruchel deed dan een verbazingwekkende ontdekking. Hij isoleerde menselijk kankerweefsel in een laboratorium en zag hoe weiproteïneconcentraat erin slaagde om de kankercellen te beroven van hun glutathionreserves. Daardoor werden ze zwakker en slaagden oncologen erin hun patiënten meer succesvol te behandelen met bestralingen en chemotherapie. Tegelijkertijd ontdekte men dat kankercellen en normale cellen totaal anders reageren op de weiproteïne. Het glutathionconcentraat in kankercellen ligt veel hoger dan in gezonde cellen die er rond liggen. Het verschil in de glutathionconcentraties tussen gezonde en kwaadaardige cellen is volgens Baruchel een belangrijke factor waarom bestraling of chemotherapie niet altijd succesvol zijn. Baruchel schrijft in zijn studie dat tumorcelglutathionconcentraties een hoofdrol spelen in de weerstand die bestralingen en chemotherapie onder-

12

De Franse biochemicus Marc Bourtourault bevestigde de remmende werking van weiproteïne op menselijke kankercellen. Hij stelde vast dat het een zeer kleine fractie van weiproteïneconcentraat was die voor deze unieke eigenschap zorgde. Bourtourault ontdekte dat het de in weiproteïne teruggevonden bovine serum albumine (BSA) de factor is die kankercelvermenigvuldiging verhindert. Deze weiproteïneconcentraat activiteit is specifiek afhankelijk van de glutamylcysteïne groepen die aanwezig zijn in de BSA fractie van de weiproteïne. Hij zag ook hoe de cysteïne cellulaire overdracht via ozothiazolidine-4-carboxylaat (OTZ) het glutathionniveau in normale cellen verhoogde. Tegelijkertijd werd de feedback van de glutathioncyclus in kankercellen geblokkeerd. Bourtourault besluit dat weiproteïne, via de bovine serum albumine en de daarin aanwezige glutamylcysteïne, ervoor zorgt dat gezonde menselijke cellen ster-

ORTHOFYTO

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

®

4.

5.

6.

7. 8.

9.

Nukumi N, Iwamori T et al. Reduction of tumorigenesis and invasion of human breast cancer cells by whey acidic protein (WAP). Cancer Lett. 2007 Jul 8;252(1):65-74 Bounous G, Papenburg R et al. (1988) "Dietary whey protein inhibits the development of dimethylhydrazine induced malignancy." Clin Invest Med 11:213-217 Papenburg R, Bounous G et al. (1990) "Dietary milk proteins inhibit the development of dimethylhydrazine-induced malignancy." Tumor Biol. 11:129-136 Bourtourault M, Buleon R et al. (1991) "Effet des proteines du lactoserum bovin sur la multiplication de cellules cancereuses humaines." C.R. Soc. Biol. 185:319-323 Laursen I, Briand P, Lykkesfeldt AE (1990) "Serum albumin as a modulator of growth of the human breast cancer cell line MCF-7." Anti-cancer Res. 10:343-51 Russo A, De Graff W et al. (1985) "Selective modulation of glutathione levels in human normal versus tumour cells and subsequent differential response to chemotherapy drugs." Cancer Res. 46:2865-48 Baruchel S, Wang T et al. (1992) "Different effects of OTZ on organ GSH levels in rats bearing tumours" Villadsen, British Patent 1,495,940 published Dec. 21, 1977 and entitled "Anti-Cancer Active Whey Fractions" Hefler SK, Wildman L, Gaesser GA et al. (1993): Branched-chain amino acid (BCAA) supplementation improves endurance performance in competitive cyclists, Medicine and Science in Sports and Exercise 25, S24 (abstract)

Mammografie

Joost Meeusen

Screening van borstkanker als preventie is te laat

D

e overheid heeft de laatste jaren grote inspanningen gedaan om mammografie aan het vrouwelijk publiek voor te stellen. Hierbij wordt getracht tumoren in een zo'n vroeg stadium op te sporen zodat ze tijdig geëlimineerd moeten worden. Bij deze benadering is het kiezen tussen het motto “als het maar één leven kan redden” en de hoge kosten die mammografie met zich meebrengen. In deze korte analyse zal al gauw blijken dat de nood aan betere screeningstechnieken (en werkelijke preventie) nog even groot is.

Mammografie kende men reeds in de jaren '80 en '90, hoewel dit pas recent in een georganiseerd verband is beginnen doen. Het principe klonk aannemelijk: hoe vroeger men een kanker kan opsporen, hoe groter de kans op herstel. Toch ziet het plaatje er niet zo rooskleurig uit: per sterftegeval dat door borstkanker vermeden kan worden, moeten er ongeveer duizend vrouwen gescreend worden.

Beperkte leeftijdsgroep Screening heeft het meeste nut bij vrouwen van de 50 tot 69 jaar. In deze leeftijdsgroep is borstkanker immers de grootste doodsoorzaak, iets hoger dan hart- en vaatziekten. Geen enkele studie heeft nog kunnen bevestigen dat systematische screening van de 40-tot49-groep voordelig is. De nadelen wegen hier te sterk door. Ook voor mensen ouder dan 69 jaar zijn geen studies die voordelen bevestigen: echter kan men dit moeilijk aantonen. Een studie die de zinvolheid van dergelijke screeningen moeten evalueren, moeten minstens 10 jaar duren. Vanaf 69 is de levensverwachting te laag meer: de kans dat iemand aan iets anders sterft wordt dan te hoog. Men heeft de leeftijdsbovengrens dat borstkankerscreening nog nut kan hebben, geschat op 74 jaar.

Andere methoden Men kan aannemen dat mammografie momenteel de beste methode in gebruik is. Bij zelfonderzoek worden te veel vals-positieve resultaten vastgesteld. In het verleden werd het aangeraden omwille van de onschadelijkheid en de praktische uitvoerbaarheid. Echografie is nog minder effeciënt gebleken.

Nadelen Mammografieën geven een scan weer van het borstweefsel dat moeilijk te interpreteren

is. Er is enige deskundigheid voor nodig om een tumor te onderscheiden van iets anders. Men schat dat in 3 à 7 % van de gevonden tumoren vals positief zijn. Dit is wel erg veel indien men berekent dat na tien mammografieën de kans op een vals positief resultaat 50% wordt! Nieuwe mammografieën moeten bijgevolg uitgevoerd worden, die op hun beurt onvermijdelijk stress met zich meebrengen. In de ergste gevallen noopt men zich ertoe op onnodige invasieve ingrepen te doen om de vermeende aanwezigheid van een tumor definitief vast te stellen.

Fig. Screening van borstkanker

Uiteraard worden ook een aantal tumoren gemist met deze methode. De tumor kan nog te klein zijn. Tenslotte kan men nooit uitsluiten dat iemand een tumor krijgt tussen twee screeningssessies in. Mammografie gaat ook bepaard met bestraling. Men schat de bestralingsrisico's op 10 à 15 overlijdens per miljoen screeningen als gevolg van bestraling. Dit is miniem, maar wel relevant voor personen die een genetische predispositie hebben voor borstkanker.

Besluit Eerst en vooral behelst deze vorm van borstkankerscreening geen echte preventie. Immers wordt niets gedaan om het ontstaan van tumoren te voorkomen. Tumoren worden gedetecteerd die reeds een bepaalde omvang hebben en dus reeds gevaarlijk kunnen zijn. Mogelijk zullen technische verbeteringen aan de scanners bepaalde tekortkomingen opvangen, maar meer waarschijnlijk zal men rekening moeten gaan houden met andere vormen van analyse, zoals het bloed en zelfs het haar.

ORTHOFYTO

Referentie: Paulus D, Mambourg F, Bonneux L. KCE reports vol. 11A – Borstkankerscreening. Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg – Centre Fédéral d’Expertise des Soins de Santé. 2005

13 ®

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

Diagnose

Joost Meeusen

Haardiagnose bij borstkanker zinvol? H

et is nog steeds wat controversieel, maar steeds meer aanwijzingen komen aan de oppervlakte dat hoofd- en schaamhaar kan gebruikt worden om borstkanker te detecteren. Hoe spectaculair sommige resultaten ook mogen lijken, op veel bijval van andere onderzoeksgroep konden ze niet rekenen. Sommige auteurs doen de resultaten zelfs af als zwarte magie.

1a. Figuur 1: Drie diffractiepatronen van een haartje. Een diffractiepatroon is in feite een opeenvolging van donkere en lichte vlekken, lijnen en/of kringen. Foto (a) vormt de referentie waarmee afstanden tussen verschillende diffractiepatronen vergeleken kunnen worden. Op foto (c) is een zwarte ring met twee zijdelingse zwarte vlekken, volgens James twee kenmerken van de aanwezigheid van borstkanker. De felle witte ring op foto (b) zou het gevolg zijn van een slordige experimentele opstelling. Deze witte ring maskeert de mogelijke aanwezigheid van een 'borstkankerring'.

Referenties: 1. James V. The importance of good images in using hair to screen for breast cancer. JMG. 2001;38:e16 2. Lyman DJ, Murray-Wijelath J. Fourier transform infrared attenuated total reflection analysis of human hair: comparison of hair from breast cancer patients with hair from healthy subjects. Appl Spectroscopy. 2005;59:2632 3. Corino GL, French PW. Diagnosis of breast cancer by X-ray diffraction of hair. Int J Cancer. 2008; 122:847-856 4. Howell A, Grossmann JG et al. Can hair be used to screen for breast cancer? J Med Genet. 2000 Apr;37(4):297-8

14

1b.

1c.

In 1999 raporteerde de Australische onderzoekster Veronica James dat ze de aanwezigheid van borstkanker kon aantonen aan de hand van een X-straaldiffractiepatroon van hoofd- en schaamhaar. Diffractie is een golfverschijnsel van electromagnetische straling (zoals licht en X-stralen) dat ontstaat wanneer licht doorheen een (moleculair) rooster invalt. Kleine structuurveranderingen in een moleculaire rooster kunnen goed op een diffractiepatroon geanalyseerd worden. Overigens werd de dubbele helixstructuur van het DNA tevens ontdekt op basis van röntgendiffractie. Gezien het ondenkbare verband tussen de structuur van haar en borstkanker werd deze studie met de nodige scepsis ontvangen. Volgens een latere studie van James bleek geen enkele borstkanker onopgemerkt met deze screeningstechniek, al waren 14 % van de gevallen vals positief. Men probeerde de techniek van James te herhalen in andere laboratoria, maar de technische uitdagingen bleken onoverkomelijk. Myer et al. zond hierop 27 stalen naar James, die zij 'blindelings' moest onderzoeken. Ze bleek effectief in staat te zijn deze stalen op correcte wijze met de aanwezigheid van borstkanker te kunnen linken! Hiermee waren de technische problemen nog niet opgelost. Het protocol dat James de wereld instuurde, bleek onduidelijk, incon-

ORTHOFYTO

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

®

sistent en te veel variabelen te bevatten. Met andere woorden, andere onderzoekscentra konden dezelfde resultaten in hun eigen laboratoria niet repliceren. Verwonderlijk is dit niet; experimentele opstellingen zijn nu eenmaal erg laboratoriumgebonden. Alleen al de spanning waarmee aan het haarsprietje getrokken wordt, kan bepalend zijn voor de beeldvorming. In 2005 werd een andere techniek toegepast, die in het Engels 'Fourier transform infrared attenuated total reflection' genoemd wordt. Hoewel gebaseerd op totaal andere principes kon met deze techniek ook verschillen waargenomen worden tussen het haar van gezonde personen en het haar van borstkankerpatiënten. De onderzoekers gaan ervan uit dat de structuurveranderingen het gevolg zijn van veranderingen in haarvezelgroei en/of een toename van de lipidesamenstelling. Een jaar later werd aangetoond dat bepaalde moleculen die in borsttumoren toegenomen waren, ook gestegen waren in de huid. Men mag niet vergeten dat borstweefsel zeer sterk gelijkt op zweetklieren en dat beiden een epitheliale oorsprong hebben. Het is eveneens geweten dat oestrogeen en andere hormonen ook verwerkt worden in de huid en haarfollikels. In 2003 werd Veronica James nog halvelings beschuldigd van zwarte magie, omdat een onderzoeksgroep uit het Verenigd Koninkrijk niet dezelfde resultaten kon behalen, ondanks, naar hun eigen zeggen, de verfijnde apparatuur die ze in huis hadden. Een recentere studie heeft de experimenten van James wel bevestigd, hoewel daaruit tegelijk blijkt dat een aantal technische kwesties nog steeds overwonnen moeten worden. Deze eerste bevindingen lijken in ieder geval veelbelovend en niet alleen omwille van de gevoeligheid van deze test. Analyse van haarstructuur is immers een van de minst invasieve methode die men kan indenken.

Maak kennis met de mastercursus Nutritionele Medische Biochemie van het VIOW. Proefles op woensdagavond 13 februari 2008 van 19.00 u. tot 22.00 u. De breedspectrum eigenschappen van vitamine D3. Dringende noodzaak de vitamine D3 status bij patiënten te controleren. • 20 accreditatiepunten worden door OAB toegekend • Locatie: Congreszaal Larenhoeve, Kerkstraat 101, 9270 Laarne • Inschrijven kan door een mail te sturen aan [email protected] of telefoneren: T 09 369 06 42

De mastercursus start met de drie modules in de Nutritionele Medische Biochemie op 15 februari 2008 te 9 uur ‘s morgens. 15 februari 2008, 22 februari 2008, 29 februari 2008, 7 maart 2008, 14 maart 2008, 21 maart 2008 Module 1: Het koolhydraatmetabolisme bepaalt de homeostase in en rond de cel.

De orthomoleculaire biochemische basisprincipes zijn nodig voor het inzicht in de biochemische implementaties van het volledig koolhydraatmetabolisme. De regulatie van het bloedsuikergehalte en het koolhydraatmetabolisme om diabetes te voorkomen staat centraal, waarbij insulineresistentie, sydroom X en de gevolgen van hyperinsulinemie en insulinegevoeligheid uitvoerig worden besproken.

Module 2: Membraanstructuur en haar eigenschappen bepalen de homeostasie in de cel.

De eigenschappen van de celmembraan bepalen de biochemische en klinische implementaties van de lipiden en het vetmetabolisme. Inzicht verwerven van de actieterreinen en de onderliggende interacties van vetten en prostaglandinen tonen het groot belang aan van leververvetting, lipidperoxidatie, oxidatieve interacties, biotinedeficiëntie, insulinegevoeligheid en glucose- en vetzuurmetabolisme regulatie via Peroxisome proliferator activated receptors of PPARs, chalonen invloed op veroudering en seniliteit en hoe prostaglandines de bloedstolling beïnvloeden.

Module 3: Metabole Medische Modulaties

Biochemische en energiepathways met hun implicaties bij de nutri-aërobic, de orthomoleculaire strategie bij de manipulatie van de Krebscyclus, de Coënzym Q10 cyclus, de orthomoleculaire metabole interacties en de strategie om het toxisch NH4+ te elimineren. De metabole biochemie moduleren met endogene en exogene hormonen wordt uitvoerig aangetoond bij het steroïdprofiel en de schildklierproblematiek.

Deze cursus wordt gegeven door Walter OM Faché, Orthomoleculair Biochemicus HEOS en directeur van het VIOW, dit gedurende 6 opeenvolgende vrijdagen telkens van 9:00u tot 18:00u (middagmaal wordt voorzien: €12) • Prijs voor de 3 modules, een prachtige cursus en een certificaat bedraagt €1080. U kan opleidingscheques van de Vlaamse Regering aanvragen: www.vdab.be. • Er worden 200 accreditatiepunten toegekend door het OAB voor het volledig pakket. • De cursus kan afgerond worden met een schriftelijk examen. (modaliteiten aanvragen: [email protected] • Locatie mastercursus: Congreszaal Larenhoeve, Kerkstraat 101, 9270 Laarne.

Voor meer informatie: [email protected] of tel 09 369 06 42 of www.viow.be

Inschrijvingsstrook Ondergetekende Naam .............................................................................. Voornaam ..................................................................... Adres ......................................................................................................................................................................... Tel. ................................................................................. Mail-adres...................................................................... Beroep ....................................................................................................................................................................... schrijft zich in voor de biochemiecursus op 15 februari 2008. Datum Handtekening ......................................................................................... ......................................................................................... terugsturen of faxen naar het VIOW-secretariaat, Kerkstraat 101, 9270 Laarne. Tel. 09 366 18 38 - Fax 09 366 18 38 ORTHOFYTO

®

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

15

Toe aan nieuwe energie?

encozyme nadh ®

gestabiliseerd

NADH EN ENERGIE

NADH is de gereduceerde vorm van vitamine B3 (ook wel co-enzym 1 genoemd). NADH is als co-enzym een belangrijk onderdeel van de energiecyclus en geeft meer energie. NADH verhoogt de vitaliteit en zorgt ook voor meer geestelijke energie.

NADH ALS ANTIOXIDANT

NADH is een belangrijke vanger van vrije radicalen én een krachtig antioxidant.

NADH EN SPORT

Omdat NADH betrokken is in de energiecyclus, kan dit juist voor sporters een welkome aanvulling zijn. Dagelijkse inname van NADH geeft meer energie en verbetert het uithoudingsvermogen. De gebruikte ingrediënten staan niet op de NeCeDo dopinglijst.

NADH GESTABILISEERD

NADH is op zich een instabiele stof. Encozyme is volgens de laatste wetenschappelijke inzichten ontwikkeld en biedt een stabiele vorm van NADH door toevoeging van plantaardig chlorofyl.

Productinformatie Aanbevolen gebruik: Verpakking: Adviesprijs: CNK code:

1 tablet per dag 30 tabletten gestabiliseerd NADH 5 mg C 29,95 2136-471 (verkrijgbaar via apotheek)

Meer informatie: Springfield Nutraceuticals Belgium BVBA, Heist-op-den-Berg T 015 - 349 113 • E [email protected]

H E A LT H T H R O U G H N A T U R E , S C I E N C E & I N N O V A T I O N

ORTHO trends

ORTHOTRENDS wordt samengesteld uit de wetenschappelijke literatuur en de actualiteit en voorzien van orthomoleculaire commentaren, toelichtingen en adviezen. ORTHOTRENDS wordt samengesteld door Orth. Biochemicus Walter OM. Faché, Wetenschapsjournalist Dirk Bogaert, Bio-Ir. Joost Meeusen en Dr. Biol. Katleen Van der Gucht Eindredactie Walter OM Faché, Directeur van het Orthos Instituut VIOW.

ORTHOTRENDS®

Waarschuwingen ....................................................................................................


18

Diabetesmedicijn veroorzaakt osteoporose Scanneronderzoek kan kanker veroorzaken Zelfs minieme hoeveelheden lood veroorzaken ADHD Oogaandoeningen .................................................................................................

20

Cognitieve stoornissen...................................................................................

20

Antioxidanten voorkomen staar


Infectieziekten ............................................................................................................ Honing voor verkouden en hoestende kinderen Hart- en bloedvaatziekten ......................................................................... Te hoge bloeddruk? Geen energiedrankjes Chronische vermoeidheid ......................................................................... Vermoeidheid raakt ons allemaal. Waarom?

20 21 21

NADH-supplement, natuurlijke “brandstof” voor een veeleisende samenleving en topsporters. Nieuws Linus Pauling instituut .......................................................... Epigenetica biedt nieuwe inzichten hoe voeding kanker kan helpen behandelen! Infectieziekten ............................................................................................................ Witte champignons tegen borstkanker

Dit label is voor alle orthoceutische producten een kwaliteitsgarantie!

23 24

Orthomoleculaire trends Waarschuwingen


Info

Wil u meer informatie om de toxische stoffen te elimineren, bestel dan de monografie nr 25. ”Orthomoleculaire detoxificatie”. [email protected]

Referenties: 1. Haber G, Witberg G, Danenberg H. Air pollution and cardiovascular disease Harefuah. 2007 Oct;146(10):738-43, 816. 2. Mittleman MA. Air pollution, exercise, and cardiovascular risk. N Engl J Med. 2007 Sep 13;357(11):1147-9.

18

Mensen die langdurig blootgesteld worden aan vervuilde lucht in een grote stad, of langs een belangrijke verkeersader, hebben even veel kans op een hartaanval als een fervente roker. Tot dit besluit kwamen Amerikaanse onderzoekers nadat ze de doodsoorzaak van een half miljoen mannen en vrouwen hadden vastgesteld. Wetenschappers van de universiteit van New York berekenden dat een langdurige blootstelling aan vervuilde lucht het risico op een hartaanval met 31 procent verhoogt. Fervente rokers hebben 33 procent meer kans op een hartaanval dan niet-rokers die in gezonde zee- of boslucht leven, op voorwaarde dat de woonomgeving autovrij is en geen industriële bedrijvigheid vervuiling veroorzaakt. Het was de 'American Cancer Society' die het onderzoek naar de doodsoorzaak van de 500 000 mensen liet uitvoeren. Daaruit bleek dat vervuilde lucht niet alleen het aantal hartaanvallen de hoogte injoeg, maar ook verantwoordelijk was voor veel meer gevallen van longkanker. Zeer fijne toxische stofdeeltjes, afkomstig van de industrie, het lucht- en wegvervoer dringen - via de ademhalingswegen - door tot in de bloedomloop. Eens in het menselijk organisme veroorzaken ze ontstekingsprocessen die zowel tot een hartaanval als tot kanker kunnen leiden. (DB)

Hoe de gevolgen van luchtvervuiling beperken Behalve de milieuvriendelijke maatregelen waaraan de Belgische regering nu werkt,

ORTHO trends

®

bestaan er een aantal vitaminen, mineralen en spoorelementen die iedereen kunnen helpen om een deel van de nefaste invloeden van smog te neutraliseren.

Een overzicht: -

-

-

-

-

Vitamine A (5000 IE per dag): Vitamine A is essentieel om de ogen en de longen te beschermen tegen luchtvervuiling. Vitamine C (1200 milligram per dag): Vitamine C is o.a. belangrijk om de giftige cadmiumdeeltjes in de buitenlucht te neutraliseren. Vitamine E (600 IE per dag): De vitaminen C en E werken samen om de cellen in de longen gezond te houden. (Mensen die bloedverdunners gebruiken raadplegen eerst hun arts) Selenium (200 microgram per dag): Selenium voorkomt de opeenhoping van zware metalen in het lichaam. Selenium bindt zich aan toxische moleculen (o.a. lood, zilver, cadmium, thallium, koper), maakt ze minder schadelijk en zorgt ervoor dat ze uit het lichaam verwijderd worden. Essentiële vetzuren (EPA en DHA - 2000 milligram per dag): Gezuiverde visolie beschermt hart en longen tegen de gevolgen van smog en luchtvervuiling. Calcium (1000 - 1200 milligram per dag): Smog verzuurt het menselijke lichaam. Ons organisme heeft daarom méér calcium nodig om de verzuring tegen te gaan. (WF)

Orthomoleculaire trends Waarschuwingen

Diabetesmedicijn veroorzaakt osteoporose Een geneesmiddel dat regelmatig wordt voorgeschreven om diabetici te helpen, lijkt er voor te zorgen dat het beendergestel dunner wordt en sneller breekt. Deze ontdekking zou een verklaring kunnen geven waarom mensen met suikerziekte een verhoogd risico hebben om breuken op te lopen. Nieuw onderzoek met het medicijn rosiglitazone (merknaam Avandia) toont aan dat deze actieve stof, die dienst doet om de insulineproductie te stimuleren, osteoporose veroorzaakt. Amerikaanse wetenschappers hebben immers ontdekt dat dit medicijn de cellen activeren die bot afbreken. De studie hieromtrent verscheen

in de online editie van het wetenschappelijk vakblad 'Nature Medicine'. GlaxoSmithKline, die de producent is van Avandia, kreeg eerder al te horen dat deze behandeling voor diabetes mellitus patiënten het risico op hartinsufficiëntie verhoogt bij bepaalde mensen. De producent heeft ook al bekend dat er in een studie melding wordt gemaakt van een hoger botbreukrisico bij vrouwen die dit middel gebruiken. De nu pas verschenen studie is het echter de eerste die duidelijkheid verschaft waarom er een verband bestaat tussen dit diabetesmiddel en breuken. (DB)

Referenties: 1. Murphy CE, Rodgers PT. Effects of thiazolidinediones on bone loss and fracture. Ann Pharmacother. 2007 Dec;41(12):2014-8. 2. Lazarenko OP, Rzonca SO et al. Rosiglitazone induces decreases in bone mass and strength that are reminiscent of aged bone. Endocrinology. 2007 Jun;148(6): 2669-80.

Scanneronderzoek kan kanker veroorzaken! Wetenschappers van de Colombia universiteit in de Verenigde Staten waarschuwen ervoor dat herhaalde scanneronderzoeken kunnen leiden tot duizenden nieuwe kankergevallen. Een scanner kan, door een snelle en precieze diagnose mensenlevens redden, maar door het veelvuldig gebruik van dergelijke apparatuur ontstaan er ook extra gezondheidsrisico's. De stralingsconcentratie per onderzoek is immers tot 200 maal hoger dan bij een röntgenfoto. De auteurs van deze studie vrezen er voor dat de mensen die vandaag regelmatig onder een scanner gaan over tien tot twintig jaar kanker kunnen krijgen. Meer concreet

schrijven ze dat binnen één decennium 1.5 tot 2 procent van alle kankergevallen veroorzaakt zullen worden door te krachtige scanners. Tijdens een persconferentie vertelden ze dat twee scanneronderzoeken per jaar ongeveer overeenkomt met de stralingsdosis die de overlevenden van de atoombom op Hiroshima te verwerken kregen als ze op een afstand van drie kilometer van de ontploffing woonden. Ook daar sterven er nog jaarlijks een groot aantal mannen en vrouwen aan de gevolgen van een te grote stralingsdosis. De resultaten van dit onderzoek verschenen op 29 november in de New England Journal of Medicine. (DB)

Referentie: 1. Brenner DJ, Hall EJ. Computed Tomography — An Increasing Source of Radiation Exposure. N Engl J Med 357:2277, November 29, 2007

Zelfs minieme hoeveelheden lood veroorzaken ADHD Het begint er meer en meer op te lijken dat de moderne samenleving de voornaamste factor is in het ontstaan van ADHD bij kinderen en volwassenen. Zelfs de kleinste hoeveelheden lood in het bloed veroorzaken ADHD en andere hersengerelateerde aandoeningen. Tot dat besluit komen wetenschappers die verbonden zijn aan de universiteit van Michigan (V.S.). De studieresultaten werden gepubliceerd in het wetenschappelijk vakblad 'Biological Psychiatry'. De onderzoeksleider van deze studie, professor Joel Nigg, schrijft dat alle lood uit de atmosfeer en uit onze leefomgeving zou moeten verdwijnen. Er zijn volgens de professor heel duidelijke bewijzen dat de kleinste loodconcentraties leiden tot een lagere intelligentiequotiënt bij kinderen én volwassenen.

Daarom moeten er wereldwijd strenge maatregelen genomen worden om de loodconcentraties tot nul te herleiden. Er bestaat immers geen veilige minimale norm. Lood wordt vandaag - volgens de Amerikaanse wetenschappers - nog teruggevonden in de uitlaatgassen van oudere auto's en vrachtwagens, in speelgoed, cosmeticaproducten, reinigingsmiddelen, elektrische toestellen en oude waterleidingen). De neurotoxische gevolgen van zeer kleine hoeveelheden lood in het bloed zorgen voor een gebrekkige groei van de hersenen. De vorming van de synapsen (zenuwoverdracht) verloopt volgens professor Joel Nigg niet optimaal. Synapsen zijn o.a. van cruciaal belang in het zelfbeheersingmechanisme van iedere mens. (JM)

®

ORTHO trends

Referenties: 1. Labie D. Developmental neurotoxicity of industrial chemicals. Med Sci (Paris). 2007 Oct;23(10):868-72. 2. Nigg JT, Knottnerus GM et al. Low Blood Lead Levels Associated with Clinically Diagnosed AttentionDeficit/Hyperactivity Disorder and Mediated by Weak Cognitive Control. Biol Psychiatry. 2007 Sep 12;

19

Orthomoleculaire trends Cognitieve stoornissen


Referentie: 1.

Ingwersen J, Defeyter MA et al. A low glycaemic index breakfast cereal preferentially prevents children's cognitive performance from declining throughout the morning. Appetite. 2007 Jul;49(1):240-4

De belangrijkste maaltijd van de dag is het ontbijt. Uit onderzoek is gebleken dat het geheugen verbetert als er goed ontbeten wordt. Dr Greenwood van de University of Toronto heeft een onderzoek gedaan bij 22 mannen en vrouwen van 61 tot 79 jaar en bij 64 kinderen in de leeftijdcategorie tussen 6 en 11 jaar. Zij deden een geheugentest nadat zij één van de volgende vloeistoffen kregen: een drank met koolhydraten, één met eiwitten, één met vetten of een drank zonder calorieën (placebo). Men stelde vast dat in vergelijking met de placebo, de koolhydraten-, eiwitten- en vettendrank het geheugen vijftien minuten na inname deed verbeteren. Tot een uur na inname had vet het meest positieve effect op het geheugen, terwijl koolhydraten meer dan

een uur na de consumptie van de drank het geheugen het meest verbeterde. De onderzoekers vonden het positieve effect van vet op het geheugen het meest opmerkelijk. Dat koolhydraten een positieve werking hadden, kan worden verklaard door de verhoging van het bloedsuikergehalte in het bloed. De verschillen tussen de diverse behandelingen waren klein. De onderzoekers benadrukken echter dat voornamelijk bij ouderen met milde cognitieve stoornissen, voeding een belangrijke rol kan spelen in het vertragen van het dementieproces. Bij kinderen en volwassenen zorgt het ontbijt voor een scherpere geest. Ze adviseren de koolhydraten niet uit suikers te halen, maar uit groente, fruit en hele granen. (WF)

Oogaandoeningen

Antioxidanten voorkomen staar verschillende momenten voedselvragenlijsten afgenomen en werd gecontroleerd of de vrouwen staar ontwikkelden.

Referentie: 1. Chiu CJ, Taylor A. Nutritional antioxidants and age-related cataract and maculopathy. Exp Eye Res. 2007 Feb;84(2):229-45

Wanneer de inname van vitamine C en carotenoïden voldoende hoog is, verminderen vrouwen het risico van vroege leeftijdsgebonden corticale en posterior subcapsulaire lenstroebeling. De invloed van voeding op deze vorm van staar is nog maar weinig onderzocht. De onderzoekers deden een cohortonderzoek bij 492 vrouwen van 53 tot 73 jaar die geen diabetes en staar hadden. Zij volgden de vrouwen 13 tot 15 jaar. Daarbij werden op

Resultaten: Vrouwen onder 60 jaar, die dagelijks meer dan 362 milligram vitamine C innamen, hadden 57% minder kans om staar te krijgen dan de vrouwen die minder dan 140 milligram van de vitamine per dag binnenkregen. Wanneer de vrouwen gedurende 10 jaar een supplement namen, nam het risico met 60% af in vergelijking met vrouwen die nooit een vitamine C-supplement consumeerden. Vrouwen die niet rookten en meer foliumzuur, alfacaroteen, bètacaroteen of totaal carotenoiden binnenkregen, liepen eveneens minder risico op het ontwikkelen van staar. (PVM)

Infectieziekten

Honing voor verkouden en hoestende kinderen

Referentie: 1. Paul IM, Beiler J et al. Effect of Honey, Dextromethorphan, and No Treatment on Nocturnal Cough and Sleep Quality for Coughing Children and Their Parents. Arch Pediatr Adolesc Med. 2007;161(12):1140-1146.

20

Bepaalde hoestsiropen kregen de afgelopen weken nogal wat negatieve actualiteit. Amerikaanse wetenschappers hebben via een klinische studie aangetoond dat honing een veel veiliger en gezonder antihoestmiddel is dan de meeste medicinale siropen. Professor Ian Paul en zijn tam van de universiteit van Pensylvania deden een onderzoek bij 105 verkouden patiëntjes, die door de hoest niet konden slapen. De 105 kinderen werden onderverdeeld in drie groepen. Groep 1 kreeg voor het slapengaan een lepel biologische, vloeibare honing. Groep 2 nam een lepel medicinale hoestsiroop in.

ORTHO trends

®

Groep 3 kreeg niets. Uit het onderzoek bleek dat de kinderen die de vloeibare honing hadden ingenomen de beste nachtrust hadden. Waarom is honing zo goed? Honing in vloeibare vorm lijkt op hoestsiroop, maar het is zeer rijk aan antioxidanten en stoffen die microben op natuurlijke wijze doden. Op de vraag hoeveel honing de kinderen gedurende de test kregen was het antwoord de eenvoud zelf. "Kinderen tussen 2 en 5 jaar kregen een halve koffielepel, jongens en meisjes in de leeftijdscategorie tussen 6 en 11 jaar consumeerden een volledige koffielepel. Oudere kinderen kregen 2 koffielepels.", zeggen de onderzoekers. (JM)

Orthomoleculaire trends Hart- en vaatziekten

Te hoge bloeddruk? Geen energiedrankjes Mannen en vrouwen die een te hoge bloeddruk hebben (hoger dan 140 over 90 mm Hg) drinken beter geen energiedrankjes die het hartritme verhogen en de hypertensie laten toenemen. Deze drankjes op basis van cafeïne, taurine en ginseng zijn totaal ongevaarlijk voor gezonde mensen. Personen met een te hoge bloeddruk, of beginnende hartproblemen, laten deze vloeibare energieleveranciers beter staan. Uit een Amerikaanse studie blijkt dat twee energiedrankjes per dag de bloeddruk en het hartritme met tien procent de hoogte injaagt. "Dergelijke verhoging is geen probleem voor gezonde mensen met een bloeddruk van 120 over 80 mm Hg. Personen met hartproblemen, zoals hartritmestoornissen, doen er goed aan de extra nodige energie via vers fruit op te slaan", besluiten de wetenschappers in hun studie. Cafeïne en taurine zijn twee stoffen die in bijna alle energiedranken zitten. Ze hebben een belastend effect op hart- en bloedvaten. (PVM)

Referentie: 1. Voutilainen S, Tuomainen TP, Mursu J, Salonen JT. Coffee intake and the incidence of hypertension. Am J Clin Nutr. 2007 Oct;86(4):1248

Chronische vermoeidheid

Vermoeidheid raakt ons allemaal. Waarom? Je hoort het steeds vaker. "Ik kan niet meer!" Wie heeft er deze noodkreet van een medemens nog niet gehoord? Vermoeidheid is vandaag de voornaamste oorzaak waarom uitgeputte mensen een arts opzoeken. Waarom worden mensen nu meer moe dan vroeger? De hectische, ongezonde en onzekere samenleving is er zeker niet vreemd aan? Zuiver klinisch is het duidelijk dat vermoeidheid in verband kan gebracht worden met een samenwerking tussen lichaam en geest. Acute vermoeidheid verandert, door gebrek aan rust, meer en meer in chronische moeheid. Het staat verder ook vast dat een gebrek aan vitaminen, mineralen en vetzuren onze lichaamcellen verhinderen om goed te blijven functioneren. Kwaliteitsvolle voedingssupplementen zorgen voor een biologisch evenwicht, zodat mensen zich goed voelen. Ginseng is een degelijk antivermoeidheidsmiddel dat zowel door jongeren als door volwassenen kan gebruikt worden in geval van oververmoeidheid en stress. Hetzelfde kan gezegd worden van spirulina. Deze kleine zoetwateralg is zeer rijk aan plantaardige eiwitten, aminozuren, vitaminen en mineralen. Spirulina wordt zowel gebruikt in vermageringskuren als in het bestrijden van vermoeidheid. (DB)

Referentie: 1. Ginseng shows potential in reducing cancer-related fatigue. Mayo Clin Womens Healthsource. 2007 Nov; 11(11):3

®

ORTHO trends

21

Orthomoleculaire trends Chronische vermoeidheid

NADH-supplement, natuurlijke ‘brandstof’ voor een veeleisende samenleving en topsporters

O

ndanks al onze dagelijkse inspanningen om gezond te eten, zijn we niet meer in staat voldoende voedingsstoffen in ons organisme te brengen om vitaal en ziektevrij te blijven. Fruit, groenten, aardappelen, rijst, granen, noten, vlees en vis kunnen immers slechts de hoeveelheid vitaminen, mineralen en andere levensnoodzakelijke nutriënten bevatten die ze zelf konden opnemen gedurende hun groeifase. De akkers liggen er al decennia lang totaal uitgeput bij (1). Intensieve landbouwmethoden, het gebruik van pesticiden en herbiciden op het land, degraderen de kwaliteit van de meeste verse voedingsproducten. Vervuilde oceanen leveren minder gezonde vis af.

De alomtegenwoordige fastfoodindustrie en de producenten van kant-en-klaar maaltijden maken al te rijkelijk gebruik van chemische bewaarstoffen, kleurmiddelen en smaakversterkers, waardoor de voedingswaarde van de mooi ogende en (kunstmatig) welruikende schotels ook drastisch vermindert (2). Redenen genoeg dus om te begrijpen waarom steeds meer mensen naar geconcentreerde en gestandaardiseerde voedingssupplementen grijpen. Iedereen wil zo lang mogelijk proberen te voldoen aan de hoge eisen van de westerse prestatiegerichte samenleving. De ‘energieke’ rol van het voedingssupplement NADH wordt in dit artikel duidelijk gemaakt.

Lege voeding – overbelasting chronische stress – burnout - ziekte

Info

Encozyme NADH wordt verdeeld door Springfield Nutraceuticals Belgium. Tel. 015 34 91 13 infobel@springfieldnutra. com Referenties: 1. Foley JA, Defries R, et al. Global consequences of land use. Science. 2005 Jul 22; 309(5734):570-4. 2. Schmidt M, Affenito SG, StriegelMoore R et al. Fast-food intake and diet quality in black and white girls: the National Heart, Lung, and Blood Institute Growth and Health Study. Arch Pediatr Adolesc Med. 2005 Jul; 159(7):626-31 3. Grathwohl, D., M. Klann, H. Muller, et al. Einfluss einer NADH-supplementation auf die muskulare energiebereitstellung beim menschen. Deutsch Zeitschrift for Sportmedizin, 2000

22

In de medische literatuur zijn er op dit ogenblik meer dan zevenhonderd studies beschikbaar waaruit blijkt dat de kwaliteit van onze voeding er op achteruit gaat. Mensen moeten vandaag met minder beschikbare nutriënten ook veel meer presteren in vergelijking met enkele decennia terug. Vroeger kende je een vak. Bijscholing en flexibele werktijden waren in de jaren vijftig, zestig en zeventig zo goed als onbekende begrippen. Vandaag raak je zeer snel werkloos zonder voortdurende bijscholing en de daarbij horende extra prestatietijden. Al die veranderende factoren resulteren bij steeds meer mensen in een overbelasting van lichaam en geest. De stap van overbelasting naar chronische stress, burnout en ziekte is dan ook een volkomen logisch gevolg. Dit geldt zowel voor gewone burgers als voor topsporters die ook aan steeds hogere, en dopingvrije eisen moeten voldoen.

NADH en dopingvrije (top)sport In Duitsland werd een studie uitgevoerd onder professionele fietsers en langeafstandslopers die NADH toegediend kregen. Een duidelijk effect op de prestatie-indicatoren werd geregistreerd zoals verbeterde zuurstofcapaciteit, verminderde reactietijd en grotere geestelijke scherpte. Gebaseerd op deze resultaten werd een dubbelblind, placebo gecontroleerde crossover studie uitgevoerd bij de Afdeling Sportgeneeskunde van de Universitaire

ORTHO trends

®

Kliniek in Freiburg. Veertien getrainde duuratleten (leeftijd 18-49 jaar) namen NADH tabletten gedurende één maand. (3) Hun prestaties werden gemeten door spiro-ergometrie bij aanvang en na de behandelingsperiode. De maximum aërobe capaciteit (het vermogen om zuurstof via de longen op te nemen en via het bloed met behulp van het hart naar de spieren te transporteren en het vermogen van de spieren om de zuurstof op te nemen) werd bepaald. Na een complete wash-out periode van 6 weken kregen de mensen van de placebogroep NADH en omgekeerd. De volgende veranderingen worden toegeschreven aan een positief behandelingseffect: 1. vermindering van zuurstofconsumptie 2. verhoging van ademhalingscoëfficiënt RQ op het bepaalde workout 3. vermindering van de uitwaseming van Co2 4. vermindering van lactaatniveaus De resultaten tonen aan dat NADH cellulair zuurstofgebruik kan verbeteren. De aanwinst in cellulaire energie is het meest waarschijnlijk toe te schrijven aan een verhoogde ATPaanmaak. NADH kan spierenergievoorziening bij opgeleide sporters met een gemiddelde van 7% verhogen

Q10 en NADH Co-enzym Q10 en NADH hangen sterk van elkaar af in hun ATP-producerende functie tijdens de ademhalingsprocedure. Q10 en NADH worden constant gerecycleerd door elkaar, tijdens ATP-productie en antioxiderende activiteit. Het leveren van co-enzym Q10 is daarom slechts zinvol wanneer voldoende cellulaire NADH beschikbaar is. Als Q10 wordt genomen wanneer NADH ontoereikend is, kan de cel uitgeput geraken, en zo een gebrek aan celenergie creëren.

Encozyme NADH en NZVT Speciaal voor sporters en atleten hebben specialisten Encozyme NADH door het NZVT (Nederlands Zekerheidssysteem Voedingssupplementen Topsport) laten testen. Tijdens die klinisch onderzoek worden supplementen volgens bijzondere kwaliteitseisen geproduceerd en gecontroleerd op de afwezigheid van dopingstoffen. (DB)

Nieuws Linus Pauling Instituut

Fig. 1: Het Linus-Pauling Instituut

Epigenetica biedt nieuwe inzichten hoe voeding kanker kan helpen behandelen!

H

et Linus Pauling Instituut publiceerde een nieuwe studie waaruit blijkt dat voeding in staat is om kanker te voorkomen en te behandelen door zijn invloed op genetische expressie. Daardoor worden bepaalde genen geactiveerd of in een slaaptoestand geplaatst. De epigenetica is een relatief nieuwe wetenschap die artsen en oncologen toelaat om te begrijpen hoe o.a. tumoren groeien. Verder laat deze nieuwe wetenschap toe om nieuwe technieken te ontwikkelen om kanker te behandelen en te voorkomen door middel van medicijnen en voeding. Epigenetica vindt echter ook toepassingen in andere ziekteprocessen zoals hart- en vaatzieken, epilepsie en bepaalde zenuwaandoeningen. Fig. 2: Prof Dr. Baltz Frei

“De klassieke benadering van kanker bestaat er in dat oncologen vaststellen dat genetische schade DNA mutaties veroorzaakt waardoor bepaalde genen die verantwoordelijk zijn voor de menselijke natuurlijke afweermechanismen op ‘non actief’ worden gezet”, zegt professor Rod Dashwood, die aan het Linus Pauling Instituut gespecialiseerd is in milieu- en moleculaire toxicologie. Professor Dashwood leidt het Kanker chemobeschermingsprogramma van het Linus Pauling Instituut. “De klassieke benadering is zeker één oorzaak voor het ontstaan van kanker. Via de mechanismen van de epigenetica ontdekken we nu echter dat het aan- of uitzetten van genen die bijdragen tot de immuunfunctie van de mensen, ook gebeurt in cellen die gezond zijn, dus zonder gemuteerd DNA materiaal. Indien dit gebeurt is dat veel moeilijker op te sporen dan genetische schade die veroorzaakt wordt door toxines, stress of slechte eetgewoonten.” “Gelukkig is er ook goed nieuws”, gaat professor Dashwood verder. “Het is al langer bekend dat broccoli, bepaalde

anticarcinogene stoffen bevat die mensen beschermen tegen het ontstaan van kanker. In verschillende recente studies, die aan de Oregon State University werden uitgevoerd, werd ontdekt waarom broccoli zo goed werkt tegen kankercellen. We ontdekten eerst op celniveau, later gedurende experimenten op muizen en tot slot bij mensen.

Info:

Artikel in Orthofyto 12 nrs 62 “Epigenetische factoren bij degeneratieve ziekten”

De genetische kracht van sulforafanen Sulforafaan is een uiterst effectieve induceerder van fase-2-enzymen, die het vermogen van dierlijke cellen om het lichaam te beschermen tegen ziekten, versterken. Sulforafaan komt vooral voor in kruisbloemige groente zoals broccoli, andere koolsoorten en radijs. De voorloper, sulforafaanglucosinolaat, is te beschouwen als een indirecte antioxidant. Dit betekent dat deze stof, in tegenstelling tot directe antioxidanten (b.v. vitamine E en C, bètacaroteen), de vrije radicalen niet rechtstreeks neutraliseert. Indirecte antioxidanten stimuleren de activiteit van de fase-2 ontgiftingsenzymen. Dit

®

ORTHO trends

Prof. Dr. Balz Frei

23

Nieuws Linus Pauling Instituut

Referenties: 1. Yang N, Coukos G, Zhang L. MicroRNA epigenetic alterations in human cancer: one step forward in diagnosis and treatment. Int J Cancer. 2008 Mar 1;122(5):963-8 2. Park JC, Chae YK, Son CH, Kim MS, Lee J, Ostrow K, Sidransky D, Hoque MO, Moon C. Epigenetic silencing of human T (brachyury homologue) gene in nonsmall-cell lung cancer. Biochem Biophys Res Commun. 2008 Jan 11;365(2):221-6. 3. Baldewijns MM, van Vlodrop IJ, Schouten LJ, Soetekouw PM, de Bruïne AP, van Engeland M. Genetics and epigenetics of renal cell cancer. Biochim Biophys Acta. 2007 Dec 15

proces vindt zowel in de lever als in de darmwandcellen plaats. "Deze enzymen fungeren als verdedigingsmechanisme. Ze induceren een brede antioxidantactiviteit die zich voortdurend herhaalt. Hierdoor wordt een groot aantal vrije radicalen geneutraliseerd voordat ze de celschade kunnen veroorzaken die kan leiden tot mutaties en daardoor tot kanker." Indirecte antioxidanten hebben een langdurig effect en zetten een doorlopend proces in gang dat dagenlang actief en effectief blijft. De hoeveelheid sulforafaan in broccolikiemen is 20 tot 50 maal groter dan in de volwassen broccoli die we als groente kennen. Voor het behoud van gezonde cellen zijn broccolikiemenextracten zeer gunstig. Sulforafanen zijn o.a. in staat de activiteit van een groot aantal enzymen, de histone deacetylases (HDACs), te blokkeren. Histone deacetylases zijn eiwitten die functioneren als uitschakelaar van gen activiteit. HDAC-remmers kunnen tumorcellen doden. Precies om die reden zijn HDACs interessante targets voor de behandeling van kanker. Dit werd in het Linus Pauling Instituut al bewezen op menselijke darmen prostaatkankerlijnen. HDAC remmers, zoals de sulforafanen in broccolikiemen, zijn in staat op non-actief staande genen, die het afweermechanisme van de mens helpen versterken, terug actief te maken. Daardoor wordt de normale celfunctie

hersteld en wordt het ontstaan of de groei van een tumor onderdrukt. Uit de studies blijkt dat sulforafanen in de voeding niet alleen in staat zijn mensen te beschermen tegen kanker, maar ook de groei van bestaande tumoren met 50 procent af te remmen. Voor ons staat het vast dat voedingstherapie, bijvoorbeeld met sulforafanen - samen met de conventionele kankerbehandelingen - deel moet uitmaken van een meer succesvolle behandeling van kanker”, besluit professor Dashwood. (WF)

Infectieziekten

Witte champignons tegen borstkanker

O

estrogeen speelt een cruciale rol in de meeste borstkankers. Het bindt met de oestrogeenreceptor van borstcellen, wat de cel in een delende staat kan brengen. Tegenwoordig zoekt men naar borstkankertherapieën waarbij het aromatase-enzym uitgeschakeld wordt. Aromatase is het sleutelenzym in de synthese van oestrogenen.

Referenties: 1. Chen S, Oh S-R, Phung S et al. Anti-aromatase activity of phytochemicals in white button mushrooms (Agaricus bisporus). Cancer Res. 2006; 66(24):12026-34 2. Grube BJ, Eng ET, Kao YC, Kwon A, Chen S. White Button Mushroom Phytochemicals Inhibit Aromatase Activity and Breast Cancer Cell Proliferation. J. Nutr. 131: 3288 –3293, 2001

24

Ook in planten vindt men stoffen die aromatase kunnen inhiberen. Een Amerikaanse onderzoeksgroep testte zeven verschillende groenten uit op de activiteit van aromatase. Hieruit bleek dat de gewone witte champignon het meest effectief was in het afremmen van aromatase. Uitgezonderd selder hadden de andere groenten (ajuin, wortel, peper, broccoli en spinazie) geen effect. Verder onderzoek wees uit dat andere paddenstoelen ook een remmende invloed hadden op het enzym, maar het onderzoek concentreerde zich vooral op de paddenstoel die het meest in gebruik was. Men vond dat de onverzadigde vetzuren linolzuur en geconjugeerd linolzuur verantwoordelijk moesten zijn voor deze remmende activiteit. Omdat linolzuur in een andere studie de groei van borstkanker sti-

ORTHO trends

®

muleerde en geconjugeerde linolzuur de groei inhibeerde, en omdat champignons vooral geconjugeerd linolzuur bevatten, acht men deze laatste molecule de belangrijkste aromataseremmer van champignons. Geconjugeerd linolzuur heeft men ten slotte ook op ratten met tumoren uitgetest, waar de goede resultaten vooral bij de preventie lagen. De dosis champignons die voor mensen relevant zou zijn, schat men op dagelijks 100 gram, hoewel men voor een goede preventie het met minder kan stellen. Dit onderzoek keek niet naar andere champignoncomponenten zoals bètaglucanen en lectinen, welke ook sterke carcinopreventieve eigenschappen bezitten. (JM)

Stress? Angstig? Slaapproblemen?

Overwin angst-, stress- en slaapproblemen op natuurlijke wijze De moderne prestatiemaatschappij eist steeds meer

ZENBEV is een poeder op basis van pompoenpitten en

van de mens. Daardoor slagen veel mensen er niet meer

natuurlijke ingrediënten, oplosbaar in water of vruchten-

in om ’s avonds tot rust te komen, wat leidt tot stress en

sap. Door zijn unieke samenstelling verzekert Zenbev

slaapproblemen. Chronisch slaaptekort, het jachtige leven

overdag een beter humeur, betere stressbestendigheid,

en de vrees om niet te kunnen voldoen aan de hoge eisen

minder angst en een verhoogd gevoel van welzijn.

van werk of gezin veroorzaken nog meer stress en slape-

Wanneer het ‘s avonds wordt ingenomen, zorgt Zenbev

loosheid, wat uiteindelijk kan leiden tot chronische angst-

voor een rustige, natuurlijke slaap.

toestanden. Een dagelijkse dosis ZENBEV zorgt ervoor dat u uitgerust de dag kan beginnen en helpt u om het jachtige leven beter aan te kunnen.

Voor meer info, surf naar www.ojibwa-deroeck.com of bel +32 (0)52 48 43 00

OjIbwa De roeck

your health, our mission

Enjoy Health Ingredients Innovation. Science. Quality.

Brand of Quality:

Kies voor SelectLine®. Meer dan 600 van de beste ingrediënten voor toepassingen in een brede range voedings- en gezondheidsproducten. Wetenschappelijk gedocumenteerd en grotendeels uit voorraad leverbaar. Nieuw in ons gamma;

Natuurlijk vitamine K2 voor een optimale calciumhuishouding.

Krachtig natuurlijk antioxidant met uitstekende opneembaarheid.

[email protected] www.frutarom.com

Hoofdartikel Fyto

Philippe Gerard

Kleuren in de preventie tegen borstkanker De kleurschakeringen en de donkertegraad hangen af van de ketenlengte van opeenvolgende dubbele en enkele bindingen in de molecule. Flavonoïden zijn polyfenolen, zeer veel voorkomende inhoudstoffen van planten, die we aantreffen in groenten, fruit, groene bladeren en ook in de bladeren van bomen. Ze worden ingedeeld volgens hun structuur in: • Flavonolen: quercetine, kaempferol, myricetine en isorhamnetine (in boombladeren) • Flavonen: luteoline en apigenine (melisse en wilde kamille) • Flavanonen: hesperetine, naringenine en eriodictyol (in hoppe) • Flavaan-3-olen: (+)-catechine, (+)-gallocatechine, (-)-epicatechine, (-)-epigallocatechine, (-)-epicatechine 3-gallaat, (-)-epigallocatechine 3-gallaat, theaflavine, theaflavine 3-gallaat, theaflavine 3'-gallaat, theaflavine 3,3' digallaat en de thearubigines (thee) • Anthocyanidines: cyanidine, delfinidine, malvidine, pelargonidine, peonidine en petunidine (in blauwe bloemen en zwarte bessen) • Isoflavonen: genisteïne, daïdzeïne en glyceteïne (uit soja)

Flavonoïden werken op verschillende manieren Als antioxidans Antioxidantia zijn moleculen die electronen kunnen geven of nemen. Binnenin deze moleculen treedt resonantiestabilisatie op van het ontstane electronentekort: het antioxidans beschikt over een groep, die in staat is een vrij electron in de molecule te stabiliseren.

In de groentendriehoek Faché kan je het kleurenpalet van groenten en fruit gebruiken als preventie tegen borstkanker

Info Groentendriehoek te bestellen bij het VIOW: [email protected]

26

Flavonoïden Flavonoïden bezitten de kleuren die we zien in de bladeren, bloemen en vruchten van groentn en fuit. Vermits de naam is afgeleid uit het latijn voor geel (flavus), zien we de kleuren geel, oranje, rood, bordeaux, paars, blauw en blauwzwart.

ORTHOFYTO

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

®

Deze groep bij de flavonoïden is een OH-groep of een gesubstitueerde fenylgroep. Op deze manier vangen ze vrije radicalen en onderbreken ze de kettingreacties van deze zeer reactieve en destructieve elementen.

Op het cytochroom P450 Ze werken in op het cytochroom P450 in het endoplasmatisch reticulum van de cel, waarin ze een inhibitie van de fase-I-enzymes en

Hoofdartikel Fyto

Philippe Gerard

Genisteïne blokkeert oestrogeenreceptoren. Het is de voornaamste inhoudsstof van soja.

Kaempferol, uit boombladeren is een algemeen antioxidans

EGCG is één der sterkste antioxidantia uit de plantenwereld en komt uit thee.

Xanthohumol, een flavonoïdderivaat, met een uitgesproken preventieve kracht bij het ontstaan van borstkanker.

Apigenine uit Melissa officinalis, belangrijk wapen tegen borstkanker Proanthocyanidine: een “gezondmaker” uit zwarte bessen

Fig.2 Enkele voorbeelden van structuren van flavonoïden in veelgebruikte planten

een stimulatie van de fase-II-enzymes veroorzaken. In dit P450 doen de enzymes van de fase I celdeling, groei, vermeerdering en weefseluitbreiding (daar maakt kanker gebruik van), terwijl de enzymes van de fase II een differentiatie veroorzaken met het geven van opdrachten, de programmatie van een precieze functie en tevens een detoxificatie geven. Deze detoxificatie is een zuivering, eliminatie van afval en gerichte organisatie van biochemische processen. De enzymes van de fase II doen dus alles dat gericht is tegen het ontstaan en de ontwikkeling van kanker! Immers, een kankergezwel heeft geen opdracht, noch functie en bovendien heeft het geen mogelijkheid om afval te elimineren. Welnu, de flavo’s zullen de enzymes van de fase I afremmen en de enzymes van de fase II stimuleren, maar verder ook nog : • • •

het afremmen van de angiogenese of de doorbloeding van het gezwel het induceren van de apoptose of de geprogrammeerde celdood het stimuleren van de adhesie om metastasen te vermijden Dus: flavo’s, flavo’s en nog eens flavo’s! Flavonoïden doen eigenlijk precies dát wat chemo doet, op ‘n weliswaar zwakkere, maar ook min-

der aggressieve manier, zacht maar zeker, en dus ideaal in de preventie! Toppers zijn het EGCG uit groene thee, kaempferol en quercetine, alsook de proanthocyanidines uit zwarte bessen.

verschillende flavonoïden. Ze blokkeren enzymes, stimuleren cytokines en mediatoren, die een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van kankers. Ze geven ook symptomatische verlichting bij pathologie.

Isoflavonen

Als PDE- of fofodiësterase remmer De vrijstelling van NO (stikstofmonoxide) in ons lichaam, dat voortdurend gebeurt onder allerlei invloeden, activeert het guanylaatcyclase, een enzym dat de vorming bewerkstelligt van het cyclisch-guanosine-mono-phosphaat of cGMP, dat werkt als een spasmolyticum. Deze stof wordt echter afgebroken of geremd door een ander enzym, het cGMP-specifieke fosfodiësterase of PDE. Flavonoïden remmen het PDE en geven zo aanleiding tot méér cGMP, en zijn daardoor eveneens spasmolytica! Er bestaan echter zeer veel fosfodiësteraseisovormen, die als het PDE 1,2,3,4,5,6,… genummerd worden. Waarschijnlijk bestaan er aldus tientallen of misschien wel honderden! Elk van deze isovormen hebben een zeer specifiek werkingsgebied; zo is PDE 3 een regelaar van de cardiale contractiliteit, PDE 6 geeft een fosfotransductie in de retina en bepaalt dus de kleurdeterminatie in ons oog. Elk flavonoïd heeft een welbepaalde affiniteit voor één PDE, wat de zéér diverse werkingen verklaart van alle

Van alle fytohormonen zijn de isoflavonen uit soja wellicht het best en het meest bestudeerd. Deze isoflavonen zijn de isovormen van een aantal flavonoïden en komen voor in een groot aantal planten; soja bevat er echter het meest. Zo kennen we vooral het daïdzeïne, genisteïne en glyceteïne. De fyto-oestrogenen zijn een groep planteninhoudsstoffen met oestrogeenachtige activiteiten, hoofdzakelijk zijn het isoflavonen. Zij omvatten naast het genisteïne, daidzeïne en glyceteïne ook de lignanen en coumestranen en zitten typisch in de volgende planten: • • • • •

Soja: Glycine max Lijnzaad: Linum usitatissimum Klaver: Trifolium pratense Luzerne: alfalfa : Medicago sativa Hoppe: Humulus lupulus

Isoflavonen zullen door een zekere structurele analogie met de steroïde oestrogenen ingrijpen op de receptoren voor oestrogenen in het lichaam van de vrouw. Bepaalde functionele groepen op de isoflavonen zijn in positie, afstand en

ORTHOFYTO

27 ®

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

Hoofdartikel Fyto

Philippe Gerard

ook planair zo gerangschikt, dat ze in overeenkomst met het 17-beta-oestradiol ingrijpen op de intracellulaire receptoren voor oestrogenen.

nolen zijn, en zelfs polymerisatieproducten zijn van flavonoïden.

De gemiddelde dagdosis van de isoflavonen bestaat uit 20 mg per dag in de preventieve geneeskunde. De affiniteit van isoflavonen voor de oestrogeenreceptor is 1000 x minder dan de echte oestrogenen, doch de dosis is 1000 x hoger, vandaar de competitie en het effect! Isoflavonen hebben een agonistisch effect als er geen oestrogenen meer in het lichaam aanwezig zijn. De isoflavonen nemen dan de plaats in van de endogene oestrogenen op de receptor en geven een hormonale respons. Dit effect is nuttig bij menopausale stoornissen. Zij hebben echter een antagonistisch effect als er wél nog oestrogenen in het lichaam aanwezig zijn. De isoflavonen treden dan in competitie met de lichaamshormonen en klikken zich vast op de receptor, en vormen een obstructie voor de oestrogenen: de hormonale respons blijft uit. Op dit effect is de preventieve werking der isoflavonen bij borstkanker gebaseerd! Het gevolg zijn protectieve effecten op borst-, prostaat-, colon- en baarmoederkanker. Isoflavonen zijn ook antioxidantia: ze capteren vrije radicalen, met name vooral H2O2, O2 , HO°. Genisteïne is bijzonder belangrijk in de preventie van borstkanker, omdat het de activiteit van sommige enzymes, die bij het ontstaan van borstkanker belangrijk zijn, inhibeert, nl. het tyrosineproteïnekinase, het ribosomaleS6-kinase, en het DNA-topo-isomerase, die de celgroei regelen en controleren.

De isoflavonen uit hop Hoppe heeft een antioxidatieve werking door een onderdrukking van de reactieve zuurstofdeeltjes (kankerremming). Het veroorzaakt een captatie van de hydroxyl- en peroxylradicalen en een inhibitie van de LDL-oxidatie. Het geeft tevens een inhibitie van de prostaglandinesynthese (serie 2) door remming van het COX-1 en COX-2. Hoppe bevat een veelheid aan verschillende flavonoïden en hun derivaten: chalconen, xanthohumol en isoxanthohumol en de geprenyleerde flavonoïden, waarvan de sterkst werkzame het 8-prenyl-neringenine is. Hoppe bevat ook de glycosiden van kaempferol en quercetine, alsook looistoffen, die eveneens polyfe-

28

Hoppe bevat verschillende flavonoïden en derivaten, die anticarcinogeen werken.

Het xanthohumol uit de hoppebloemen heeft antiproliferatieve en cytotoxische effecten op sommige humane kankercellen (in vitro) en het inhibeert de cytochroom P450-enzymes (fase I) die sommige kankers stimuleren. Het heeft positieve effecten op borst- en ovariumkankers! Xanthohumol inhibeert de initiatie, promotie en progressie van de carcinogenese. Er is een proliferatieinhibitie bij borstkankercellen, darmkankercellen, prostaatkankercellen en ovariumkankercellen. Er is een inhibitie van het DNA-polymerase-alfa.

Besluit Flavonoïden behoren tot de belangrijkste middelen in de preventie van borstkanker. Als antioxidantia zijn het inhibitoren van carcinogeenblootstelling, en remmen ze tumorinitiatie. Ze remmen de cytochroom P450enzymes van de fase I, stimuleren deze van de fase II, waaronder ook de detoxificatie-enzymes en het zijn electrofielvangers en inductoren van het DNA-herstel. Flavo’s zijn ook belangrijke antipromotie- en antiprogressieve factoren, door inductie van de apoptose en de differentiatie, en inhibitie van de angiogenese en de protease-activiteit. Flavo’s zijn inhibitoren van reactieve zuurstof en cheleren metaalionen, inactiveren superoxide en hydroxylradicalen, remmen lipideperoxidatiekettingreacties, en remmen verder zowel de waterstofperoxide-vrije radicalen als de vorming van geöxideerde DNA-basen, het 8-oxodeoxyguanosine en de tumorigenese.

ORTHOFYTO

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

®

Referenties: 1. Bruneton,J. Pharmacognosie - Phytochimie - Plantes médicinales. Paris, France (1993) 2. Heitz A., Carnat A., Fraisse D., Carnat AP & Lamaison JL. Luteolin 3'-glucuronide, the major flavonoid from Melissa officinalis subsp. Officinalis. Fitoterapia 71, 201-202 (2000) 3. Eskin M & Tamir S. Dictionary of Nutraceuticals and Funcional Foods. Taylor and Francis Group, Boca Raton, USA (2006) 4. Harborne & Baxter. Phytochemical Dictionary. Taylor & Francis, London, UK (1993) 5. Haslam,E. Practical Polyphenolics. Cambridge University Press, Cambridge, UK (1998) 6. Hänsel. HAGERS HANDBUCH : Drogen. Springer Verlag, Berlin (1992) 7. Maurice Goodman. Basic Medical Endocrinology. Academic Press, New York, USA (2003) 8. Joseph Pizzorno & Michael Murray. Textbook of Natural Medicine. Churchill Livingstone Elsevier, (2006) 9. Joanne Barnes, Linda Anderson & David Phillipson. Herbal Medicines. Pharmaceutical Press, London, UK (2002) 10. Marieb,E.N.R.N. Human Anatomy and Physiology. Pearson Benjamin Cummings, San Francisco, USA (2004) 11. Voet,D.&.J. Biochemistry. John Wiley and Sons, Bognor Regis, UK (1995) Oyen et al. PROSEA : Plant Resources Of South Easth Asia 19. Backhuys, Bogor, Indonesia (1999) 12. de Guzman C.C. & Siemonsma J.S. Plant Resources of SouthEast Asia. PROSEA, Bogor, Indonesia (1999) 13. Verhelst Geert. Groot Handboek Geneeskrachtige Planten. Mannavita, (2004) 14. Elisabeth Williamson. Potter's Herbal Cyclopaedia. The C.W. Daniel Company, Saffron Walden, Essex, UK (2003) Fritz Kemper. ESCOP Monographs. ESCOP, (2003) 15. Paul Walsch. PDR for Herbal Medicines. Thomson, Montvale, USA (2000) Chan,M.Y., Wai,M.G., Chen,Z.Y., Wang,J. & Leung,L.K. Oestrogen receptor alpha is required for biochanin A-induced apolipoprotein A-1 mRNA expression in HepG2 cells. Br. J. Nutr. 98, 534-539 (2007) 16. Wang,Y., Man,G.W., Chan,F.L., Chen,S. & Leung,L.K. The red clover (Trifolium pratense) isoflavone biochanin A inhibits aromatase activity and expression. Br. J. Nutr. 1-8 (2007) 17. Linseisen,J., Piller,R., Hermann,S. & Chang-Claude,J. Dietary phytoestrogen intake and premenopausal breast cancer risk in a German case-control study. Int. J. Cancer 110, 284-290 (2004) 18. Phyllis Balch. Prescription for Herbal Healing. Avery, New York,USA (2002) Chen,W.F., Gao,Q.G. & Wong,M.S. Mechanism involved in genistein activation of insulin-like growth factor 1 receptor expression in human breast cancer cells. Br. J. Nutr. 1-6 (2007) 19. Brunelli,E., Minassi,A., Appendino,G. & Moro,L. 8Prenylnaringenin, inhibits estrogen receptor-alpha mediated cell growth and induces apoptosis in MCF-7 breast cancer cells. J. Steroid Biochem Mol Biol. 107, 140-148 (2007) 20. Bigelow,R.L. & Cardelli,J.A. The green tea catechins, (-)-Epigallocatechin-3-gallate (EGCG) and (-)-Epicatechin3-gallate (ECG), inhibit HGF/Met signaling in immortalized and tumorigenic breast epithelial cells. Oncogene 25, 19221930 (2006) 21. Lee,W.J., Chen,W.K., Wang,C.J., Lin,W.L. & Tseng,T.H. Apigenin inhibits HGF-promoted invasive growth and metastasis involving blocking PI3K/Akt pathway and beta4 integrin function in MDA-MB-231 breast cancer cells. Toxicol. Appl. Pharmacol. (2007) 22. Way,T.D., Kao,M.C. & Lin,J.K. Degradation of HER2/neu by apigenin induces apoptosis through cytochrome c release and caspase-3 activation in HER2/neu-overexpressing breast cancer cells. FEBS Lett. 579, 145-152 (2005)

Spiritualiteit

Katleen Van der Gucht

Hoe “Mindfulness Meditatie” kan helpen bij het omgaan met borstkanker

T

e horen krijgen dat je kanker hebt is een traumatische ervaring, niet alleen omdat de ziekte levensbedreigend is, maar ook omwille van de vele neveneffecten van de behandeling. Dit geeft aanleiding tot ernstige emotionele stress dat ieder aspect van je leven gaat beïnvloeden, je sociale relaties en het beeld dat je hebt van je eigen lichaam verandert etc... Voor een aantal patiënten is de stress zo zwaar dat ze depressief worden of ernstige angstaanvallen krijgen. Gezien het chronische aspect van de ziekte is het belangrijk dat kankerpatiënten geholpen worden om zo goed als mogelijk om te gaan met de emotioneel stresserende ervaringen, de veranderingen in levensgewoonten en de onzekerheid betreffende de toekomst. Mindfulness meditatie is een mind-body therapie die toenemende belangstelling krijgt als ondersteunende therapie bij kankerpatiënten.

Wat is “mindfulness meditatie” ? Mindfulness meditatie komt oorspronkelijk uit het Boeddhisme. Het begrip is al meer dan 2000 jaar oud, maar heeft pas meer bekendheid gekregen in het westen toen de programma’s “Mindfulness Based Stress Reduction” (Kabat-Zin 1982) en “Mindfulness based cognitive therapy” (Teasdale, Segal & Williams 1995) werden ontwikkeld, en hun werkzaamheid wetenschappelijk werd opgevolgd. Deze

programma’s bestaan uit een combinatie van oosterse meditatietechnieken en elementen uit de westerse psychologie, en worden meestal aangeboden in de vorm van een acht weken durende training. Jon Kabat-Zinn, de vader van de ‘westerse mindfulness’, omschrijft het als een bijzondere manier van aandacht schenken, namelijk welbewust, in het hier en nu, en zonder te oordelen. Deze vaardigheid leert men aan de hand van verschillende meditatieoefeningen. Het resultaat is dat

ORTHOFYTO

Figuur 1: Vermindering in stresssymptomen [gemeten aan de hand van Symptoms of Stress Inventory Scores (SOSI)], cortisolwaarden [dagelijks gemiddelde waarde, cortisolproductie reflecteert stress], en de productie van pro-inflammatoire cytokines [gemeten aan de hand van de productie van anti-cytokine antilichamen, hoe hoger de waarde, hoe hoger de productie van cytokines] tot 1 jaar na een MBSR-training (figuur naar Carlson et al. 2007).

29 ®

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

Spiritualtiteit

Katleen Van der Gucht

men zich niet langer laat meeslepen door negatieve gedachten, of beheersen door angst, boosheid, verdriet of andere ondermijnende gevoelens. In de plaats daarvan neemt men waar wat er gebeurt op een vriendelijke, niet oordelende manier. Na voldoende training kan men gedachten zien als niet méér dan gedachten: ze komen, je observeert ze, accepteert ze en laat ze weer gaan. Het effect is dat de negatieve gedachten hanteerbaar worden of zelfs ophouden.

“Mindfulness meditatie” en kanker-onderzoek De meeste studies werden uitgevoerd op patiënten met borst- of prostaatkanker. Twee recente overzichtspublicaties over de toepassing van een “Mindfulness Based Stress Reduction” (MBSR) training bij kankerpatiënten, rapporteren globaal positieve resultaten (Ott et al. 2006, Matchim & Armer 2007). Er worden significante verbeteringen waargenomen in psychologische symptomen: patiënten kunnen beter omgaan met hun ziekte, ze ervaren minder pijn en ongemakken, ze vertonen minder stemmingsveranderingen, ze ervaren minder angst, boosheid, depressie, verwarring en stress, en de slaapkwaliteit neemt toe. Patiënten die mindfulness-meditatie beoefenen gaan ook makkelijker een gezondere levensstijl aannemen (meer beweging, een aangepast dieet) en de algemene levenskwaliteit neemt toe. Daarnaast stelt men ook een verbetering vast in het functioneren van het immuunen neuroendocrien systeem. Carlson et al. (2007) volgden borst- en prostaatkankerpatiënten voor en na een MBSR-training, en ook na 6 en 12 maanden. Zij keken niet alleen naar de levenskwaliteit, stress en stemmingsveranderingen, maar onderzochten ook de werking van het endocrien en immuunsysteem, de bloeddruk en hartritmevariabiliteit. Deze onderzoekers stelden een significante daling in het ervaren van stress vast, na het volgen van een acht weken durende MBSR-training. Belangrijker nog is dat deze daling zich ook verder manifesteerde na 6 en 12 maanden (zie figuur 1). Gemiddelde cortisolwaarden namen af na de acht weken training, en toonden ook een verdere lineaire daling na 6 en 12 maanden. Wat betreft het functioneren van het immuunsysteem stelden de onderzoekers een dalende trend vast in de T-celproductie van pro-inflammatoire cytokines. Ook deze dalende trend zette

30

zich voort na 6 en 12 maanden. Proinflammatoire cytokines zouden een rol spelen bij het ontstaan van depressies, via een verandering in de reactiviteit van de hypothalamus-hypofyse-bijnier as, het neerwaarts reguleren van serotonineprecursoren, en het verzwakken van processen van neurogenese (Raison et al. 2006). Verder stelden de onderzoekers ook een daling in de bloeddruk vast van gemiddeld 6 mm Hg na de 8 weken durende training. De hartritmevariabiliteit was het laagst na een meditatiesessie, wat te maken zou kunnen hebben met een activatie van de relaxatierespons tijdens de meditatie. Ook stelde men vast dat zowel de hartritmevariabiliteit als het aantal cytokines positief gecorreleerd was met het ervaren van stress. Eén van de belangrijkste conclusies van deze studie is dat de vastgestelde verbeteringen behouden blijven tot zelfs een jaar na de interventie.

Melatonine en nachtwerk Een recente studie onderbouwt de hypothese dat een verminderde productie van melatonine door overvloedig kunstlicht gedurende de nacht (bijvoorbeeld bij personen die in nachtploegen werken) of door een melatonine-deficiëntie een belangrijke rol speelt bij de ontwikkeling van borstkanker (Srinivasan et al. 2007). Epidemiologische studies toonden reeds eerder aan dat er een sterke positieve correlatie is tussen de kans borstkanker te ontwikkelen en het werken in nachtploegen. Zowel in vitro studies op menselijke borstkanker-cellijnen als in vivo studies op proefdieren geven aan dat melatonine effectief de ontwikkeling van kanker afremt. Hoe dit precies gebeurt is nog niet volledig duidelijk. Wel heeft men reeds verschillende eigenschappen van melatonine kunnen aantonen die de anti-carcinogene werking kunnen verklaren. Melatonine heeft belangrijke antioxidanten immunostimulerende eigenschappen en het is een natuurlijke remmer van de celproliferatie, angiogenese en metastase vorming. Deze laatste effecten waren het meest uitgesproken in onderzoek op oestrogeenreceptorpositieve borstkankers. De pijnappelklier die melatonine uitscheidt, is niet alleen fotosensitief maar reageert ook op interventies zoals meditatie. In 2004 toonden onderzoekers aan dat regelmatig mediteren de productie van melatonine tijdens de nacht significant deed stijgen (Harinath et al. 2004). Onderzoekers suggereren dat de ver-

ORTHOFYTO

13 ~ nr.67 Jaargang 12 nr.66 ~ 2008 2007

®

hoogde endogene melatoninesecretie ten dele verantwoordelijk zou kunnen zijn voor de positieve effecten van MBSRinterventies bij borstkankerpatiënten.

Conclusie Concluderend kunnen we stellen dat, gebaseerd op de hier aangehaalde wetenschappelijke studies, mindfulness meditatie als ondersteunende therapie voor kankerpatiënten zeer nuttig kan zijn om zowel het psychologisch als fysisch lijden te verlichten, alsook om de werking van het neuroendocrien en immuunsysteem te verbeteren.

Info

• Instituut voor aandacht & mindfulness (IAM) www.aandacht.be • Zen Sangha (Zendo Gent) Elyzeese Velden 10 b Gent 09 324 63 95 [email protected] http://www.zensangha.be/

Referenties: 1. Carlson L.E., Speca M., Faris P., Patel K.D. (2007) Brain, Behavior and Immunity 21: 1038-1049 2. Harinath K., Malhotra A.S., Pal et al. (2004) The journal of alternative and complementary medicine 10: 261-268 3. Matchim Y., Armer J.M. (2007 Oncology Nursing Forum 34: 1059-1065 4. Ott M.J., Norris R.L., Bauer-Wu S.M. (2006) Integrative Cancer Therapies 5: 98-108 5. Raison C.L., Capuron L., Miller A.H. (2006) Trends in Immunology 27: 24-31 6. Srinivasan V., Spence D.W. et al. (2007) Breast Cancer Research and Treatment 31: DOI 10.1007/s10549-0079617-5

Genetica

Joost Meeusen

Onderzoek borstkankergenen leidde niet tot verhoopte behandeling

B

orstkanker is de meest voorkomende kwaadaardige tumor bij vrouwen. Nog maar tien jaar geleden heeft men de eerste borstkankergenen ontdekt. Deze ontdekking droeg wel bij tot een betere kennis van borstkankeretiologie, maar naar een betere behandeling heeft het niet echt geleid.

Mutaties stapelen zich op in de cel. Wat maakt dat een cel zich ontpopt tot een tumor dat de ondergang van heel het lichaam kan veroorzaken? De wetenschappers wijzen al jaren naar de mutaties in het DNA. Tijdens veroudering stapelen deze mutaties zich op in een cel totdat deze cel plotseling verkeerd geprogrammeerd wordt. De cel begint te delen. Normaal zullen controlemechanismen ervoor zorgen dat deze delende cel zichzelf elimineert, maar mutaties kunnen ook deze controlemechanismen uitschakelen. Hoewel dit verhaal ook geldt voor borstkanker, kent men voor borstkanker een andere drijvende kracht: de hormonen. Tegenwoordig wordt gesteld dat de meeste borstkankers hormoonafhankelijk zijn. Vooral dankzij deze kennis is men aan preventie kunnen denken. Vreemd genoeg hebben de borstkankergenen weinig of niets met hormonen te maken...

BRCA1 en BRCA2 Dat borstkanker in families kan voorkomen, wisten de oude Romeinen reeds en in 1757 stelde de Franse chirurg Le Dran ditzelfde nogmaals vast. Nog maar tien jaar geleden werden de eerste borstkankergenen ontdekt: BRCA1 en BRCA2. Mutaties hierop brengen een enorm verhoogd risico met zich mee. De schattingen liggen tussen de 45 en 75% voor borstkanker. Ook voor ovariakanker vindt men een verhoogd risico van 11 à 27 %. BRCA1 en 2 zijn betrokken in de reparatie van DNA en in de celdeling. Door de mutatie zijn de enzymen niet meer in staat de herstellingswerken goed uit te voeren, zodat mutaties zeer gemakkelijk achterblijven op het DNA. Gelukkig heeft de cel alternatieve reparatieenzymen, maar kunnen BRCA niet volledig vervangen. Dit jaar nog verscheen een studie die de invloed van deze borstkankergenen meer genuanceerd aan het licht brachten. Zo vond men meer dan 400 verschillende BRCA-varianten bij iets meer dan 2000 proefpersonen. Ook vond men dat de invloed van BRCA-

Begrippen

mutaties overschat was, omdat men steeds gekeken had naar BRCA-mutanten die reeds borstkanker gehad hebben.

TP53 Mutaties in het TP53-gen geven ook een hoger risico, maar deze mutaties zijn eerder zeldzaam. Ondanks het grote aandeel in borstkankeretiologie nemen deze mutaties slechts minder dan 5 % van de borstkankers voor hun rekening! Zeer zeldzaam: nog maar 400 families heeft men geraporteerd met een TP53-mutatie. TP53 heeft functies in de celdelingscyclus, apoptose en DNA-reparatie.

Andere genen Andere genen zijn PTEN, CHEK2 (reparatie en regulatie van celdeling), ATM (detectie DNA-schade), TGFβ1 (celdeling en -differentiatie), CASP8 (apoptose) en BRIP1-genen (interactie met BRCA1 en/of TP53). Ook deze genetische mutaties zijn zeldzaam (frequentie < 1%). Het risico neemt toe met 30 à 40% wanneer iemand drager is van zo'n mutatie.

Mutatie: Een mutatie is een verandering op het DNA of op het gen, zodanig dat de genetische informatie (het eiwit) gewijzigd wordt. Apoptose: Apoptose is een synoniem voor gecontroleerde celdood. Soms beslist de cel om zichzelf te elimineren, bijvoorbeeld bij onstabiele cellen. De cel begint dan de celinhoud te verteren en tracht zoveel mogelijk te recycleren naar de oorspronkelijke bouwstoffen. Reparatie-enzymen: Het DNA van een cel ondergaat dagelijks tienduizenden beschadigingen. Om deze te herstellen heeft de cel verschillende enzymen voor verschillende reparatiemechanismen ter beschikking. Schade die slecht hersteld wordt, kan leiden tot DNA-mutaties.

Nog vele andere genen

Referenties

Van nog een honderdtal andere genen vermoedt men een betrokkenheid bij borstkanker. Tegenwoordig gebeurt het onderzoek op een veel grotere schaal: van duizenden borstkankerpatiënten worden honderdduizenden SNP's tegelijk geanalyseerd. SNP's ('snips') staat voor 'single nucleotide polymorphisms'. Per definitie wordt een genetische variant een SNP genoemd wanneer het voor minstens één procent aanwezig is in de bevolking. Zo vond men nog een aantal genen waarvan de invloed minder groot was (10-20% meer risico), maar die wel meer voorkomen bij de bevolking (tot 50%). Een voorbeeld is het gen voor 'vasculaire endotheliale groeifactor receptor 1' (VEGFR1). Dit gen zou iets te maken hebben met de aanleg van nieuwe bloedvaten. Voor kankers betekent dit een snellere mogelijkheid tot uitzaaiing.

1. Willems PJ. Susceptibility genes in breast cancer: more is less? Clin Genet. 2007; 72:493-496 Gudmundsdottir K, Ashworth A. The roles of BRCA1 and BRCA2 and associated proteins in the maintenance of genomic stability. Oncogene. 2006; 25:5864-5874 2. Schneider BP, Radovich M et al. Association of polymorphisms of angiogenesis genes with breast cancer. Breast Cancer Res Treat. 2007 sep; E-publicatie 3. Oldenburg RA, Meijers-Heijboer H et al. Genetic suceptibility for breast cancer: how many more genes to be found? Crit Rev Oncol/Hematology. 2007; 63:125-149 4. Begg CB, Haile RW et al. Variation of breast cancer risk among BRCA1-2 carriers. JAMA. 2008; 299(2):194-201

ORTHOFYTO

31 ®

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

Milieu

Joost Meeusen en Jozef Poppe

Invloedsfactoren van borstkanker sterk onderschat

G

enetica kan niet de stijging van het aantal borstkankergevallen verklaren. Zo snel veranderen genen niet, zo stelt men. De opmerkelijke stijging moet dus elders gezocht worden. Hoewel de gemiddelde leeftijd van de bevolking stijg, is de vergrijzing evenmin een afdoende verklaring. Borstkanker treft namelijk typisch vrouwen in de vijftig, wat relatief vroeg is voor een dergelijke degeneratieve ziekte.

bij een man. De tweede belangrijke risicofactor is leeftijd: het risico vertienvoudigt na het veertigste levensjaar. Dit verloop suggereert al een hormonaal verband, omdat de menopauze haar intrede doet na het veertigste levensjaar.

Etniciteit Men schat dat Amerikaanse blanke vrouwen 20 à 40 % meer kans hebben op borstkanker dan hun zwarte landgenoten. De laagste kankerincidentie vindt men in Japan, ongeveer een derde van de incidentie in de Westerse landen. In Japan vindt men nog een ander opmerkelijk gegeven. Normaal stijgt het voorkomen van kanker met de leeftijd. Bij borstkanker komt daarbij dat deze stijging veel sneller verloopt tijdens de overgang naar de menopauze. In Japan vindt men deze 'snelle stijging' na hun veertigste ook terug, maar plafoneert (en daalt zelfs een beetje) naarmate men de vijftig nadert. Ook dit fenomeen kan men verklaren aan de hand van hormonale verschuivingen.

Zwangerschap Fig. Een groot deel van de geneesmiddelen spoelt weg via het toilet naar onze waterzuivering en komt zo terug in het drinkwater terecht. Sommige stoffen uit geneesmiddelen worden zeer moeilijk afgebroken door de natuur, waaronder enkele xenooestrogenen. Lees meer over deze problematiek in Orthofyto 64, “De teloorgang van ons drinkwater” en Orthofyto 62, “Medicijnresten in drinkwater”.

Azië versus Europa Opvallend is dat de arme landen tot de lagerisicogebieden behoren voor wat kanker betreft. Terwijl Europa en de V.S. slechts 16% van de bevolking tellen, treft 60% van de borstkankers wereldwijd deze bevolkingsgroep! Hier zitten genen voor niets tussen, omdat migrantfamilies de hoge risico's van het gastland na twee generaties overnemen.

Geslacht en leeftijd De belangrijkste risicofactor is het geslacht: slechts 1 op 150 van alle borstkankers slaat toe

32

ORTHOFYTO

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

®

In 1797 reeds kon dr. Camper een aantal invloedsfactoren terecht aanduiden voor borstkanker: slechte eetgewoonten, koffie, tabak, alcohol, slecht slapen en sedentair leven (De Moulin, 1989). De factor sedentair leven had hij vermoedelijk besloten uit de levensstijl van kloosternonnen. In 1842 vond men een andere link tussen borstkanker en het nonschap: nullipariteit (Serreyn, 2005). Nullipariteit wilt zeggen dat een vrouw geen kinderen ter wereld heeft gezet. Recentere studies tonen tevens aan dat het risico op borstkanker vermindert naarmate men meer kinderen heeft voortgebracht. Ook geeft lactatie gedurende het leven een kleine bescherming (Newcomb PA et al., 1994).

Milieu

Joost Meeusen en Jozef Poppe

Menopauze Hoe langer dat een vrouw vruchtbaar is, hoe groter het risico. De periode van de vruchtbaarheid wordt bepaald door de menarche (intrede van de vruchtbaarheid, tegenwoordig vroeger bij jonge meisjes) en de menopauze.

Sport Voldoende beweging kan het risico met 20% verminderen. Waarschijnlijk is de verbetering van de zuurstoftoevoer hiervan de reden. Kankers verspreiden zich des te gemakkelijker wanneer er een zuurstoftekort is. Zuurstoftekort wekt het signaal op om nieuwe bloedvaten aan te leggen. Sporten zorgt tevens voor een latere menarche.

Anatomie van de vrouw Ook borstdichtheid is sterk gecorreleerd met borstkanker. Op een mammogram ziet men dat dicht weefsel binden epitheelweefsel is, terwijl lagedichtheidsgebieden vetweefsel is. Het risico zou met factor vijf verschillen tussen vrouwen in de laagste en de hoogste borstdichtheidsgroepen: hoe groter de dichtheid, hoe groter het risico (Stone et al., 2006).

Oestrogeen Zowat alle voorgaande bevindingen kan men uitleggen met oestrogeen als vertrekpunt. Alleen al het oestrogeengehalte in het bloed kan men correleren met borstkanker. Cellen in het epitheelweefsel van de borst bevatten oestrogeenreceptoren die na binding met oestrogeen de cel in deling zetten. Niet alle kankers worden veroorzaakt door oestrogeen, vandaar dat borstkankers nu ingedeeld worden in oestrogeengevoelige en oestrogeenongevoelige kankers. Een ander opmerkelijk gegeven: de verwijdering van de ovaria doet het risico met 60% dalen.

Zwaarlijvigheid en cholesterol Obesitas is ook een risicofactor (8% per 5 kg) omwille van verhoogde productie van endogeen oestrogeen door vetweefsel. Ook de beenderdichtheid is gecorreleerd met borstkanker, omdat oestrogeen een rol speelt in de onderhoud van de beenderen. Omdat cholesterol een precursor is van oestrogenen (en alle andere steroïden), zit het cholesterolmetabolisme ook verwikkeld in deze kwestie. Vooral choleste-

rol in de LDL-vesikels (de zogen. ‘slechte cholesterol’) lenen zich tot oestrogeenproductie.

Waarschijnlijk geen virussen 15 % van alle kankers wordt geschat door een virus veroorzaakt te worden. Papillomavirus (baarmoederhals), Hepatitis B en C (leverkanker), Herpes type 8 (Kaposi's sarcoma), EBV (keel en neus) en T-celvirus (leukemie). Hoewel men bij muizen een borstvirus heeft gevonden (al sinds 1941), heeft men bij de mens nog een equivalent gevonden en momenteel lijkt het onwaarschijnlijk dat er één zou bestaan.

Exogeen oestrogeen Introductie van hormoonsubstitutietherapie bracht een epidemie van endometriale kankers teweeg midden jaren zeventig. HST verhoogt het risico op borstkanker zeer sterk. Over de pil wordt veel milder gesproken, maar schijn bedriegt. Ook de oestrogenen van de pil komen in het afvalwater terecht en worden net zoals xeno-oestrogenen zeer slecht afgebroken.

Xeno-oestrogenen Xeno-oestrogenen zijn stoffen in het milieu (meestal afkomstig uit de petrochemische industrie) die een zeer krachtige oestrogeen werking hebben. Ze zijn zéér toxisch en hebben een grote invloed, meestal negatieve invloed op de hormoonbalans. Petrochemische vervuiling is alomtegenwoordig: meer dan vijf miljoen automotoren in dit landje, verwarming van woningen en kantoren en duizenden producten, waaronder plastics, microchips, medicijnen, kleding, voedingsmiddelen, zeep, pesticiden, herbiciden en zelfs parfums. De erfenis van deze vervuiling in levende wezens, inclusief de mens, is een epidemie van misvormingen van pasgeboren kinderen, inclusief een steeds maar stijgend aantal kankers van het voortplantingsysteem. Verder komt er door de xeno-oestrogenen ook veel meer vruchtbaarheidsproblemen voor, waardeloos sperma en de vervrouwelijking van mannen. De mogelijke gevolgen van deze blootstelling zijn niet meer te overzien. Vaststaat dat xeno-oestrogenen jaarlijks miljarden euro's medische kosten veroorzaken en dat ze onze levenkwaliteit iedere dag bedreigen. Het is moeilijk om de ontkomen aan xeno-oestrogenen, maar we kunnen onze

blootstelling eraan aanzienlijk beperken (Sirakov, 2004).

Ook xeno-oestrogenen in onze landbouw Nog een belangrijke bron van xenooestrogenen is dierlijk vet en dan vooral rood vlees en melkproducten. Behalve dat dieren oestrogene stoffen toegediend krijgen om vetter te worden, eten ze ook nog eens granen die met pesticiden zijn besproeid. Synthetische oestrogenen worden gedumpt in de waterwegen overal in Europa en Noord Amerika en dringen op deze wijze iedere dag en nacht de voedselketen binnen. Waterzuiveringsstations zijn immers niet in staat om xeno-oestrogenen uit het drinkwater te halen. Technisch zou het kunnen, maar dan wordt de prijs van een glas drinkwater voor de meeste mensen onbetaalbaar. Nonylphenolen zijn ook xeno-oestrogenen. Ze worden algemeen gebruikt in afwasmiddelen, cosmetica en andere toiletartikelen, maar ook in pesticiden en herbiciden. Ook nonyphenolen komen in de waterwegen terecht. Een bijna universele bron van xeno-oestrogenen zijn plastic gebruiksvoorwerpen en drinkbekers. Sommige soorten verspreiden xeno-oestrogenen wanneer ze opgewarmd worden. Ga er best van uit dat alle soorten plastic xeno-oestrogenen bevatten. Drink dus geen warme dranken uit plastic kopjes. Warm geen eten in de magnetron op in plastic bakjes, of voeding wordt een extra grote bron van xeno-oestrogenen. Referenties over xeno-ostrogenen zijn schaars. Geen enkele industrie heeft er baat bij dat dit probleem teveel media aandacht krijgt. De industrie realiseert gigantische winsten door het verder verspreiden van deze xeno-oestrogenen, de medische ‘nijverheid’ krijgt er dagelijks extra inkomsten door. Het lijkt wel op een win-win operatie voor iedereen, behalve voor de gezondheid zelf (Sirakov, 2004).

Referenties 1. Stone J, Dite GS et al. The heriability of mammographically dense and nondense breast tissue. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2006; 15(4):612-7 2. Newcomb PA, Storer BE et al. Lactation and a reduced risk of premenopausal breast cancer. NEJM. 1994; 330:81-87 3. Sirakov M. Xenoestrogens--danger for the future generations? Akush Ginekol (Sofiia). 2004;43(4):39-45 4. Willems PJ. Susceptibility genes in breast cancer: more is less? Clin Genet. 2007; 72:493-496

ORTHOFYTO

33 ®

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

Immuniteit

Christa Van Malderen

Veelbelovende gezondheidsvoordelen door bèta-1,3/1,6-glucanen uit oesterzwam

O

esterzwammen bevatten een uitzonderlijk bestanddeel dat het afweersysteem op een natuurlijke manier versterkt: de bètaglucanen. Onderzoekers zijn erin geslaagd het mechanisme te achterhalen hoe deze bèta-1,3/1,6-glucanen de afweer tegen infecties versterkt.

Figuur 1 Een vlucht oesterzwammen op een berkenstam. De oesterzwam is de rijkste bron voor bèta-1,3/1,6-glucanen

Bèta-1,3/1,6 D-glucanen Een oesterzwam heeft in zijn celwand een bijzondere bestanddeel dat het immuunsysteem op een veilige en positieve manier beïnvloedt. Ingebed tussen twee cellagen liggen lange polysaccharidenketens van het bèta-1,3/1,6D-glucantype. Helaas ligt deze structuur dermate verborgen dat zij niet gemakkelijk vrijkomt in het lichaam tijdens consumptie van oesterzwammen. Na jaren onderzoek en ontwikkeling is een biotechnologiebedrijf uit

34

ORTHOFYTO

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

®

Slovakije erin geslaagd deze stof te isoleren met behoud van deze unieke vertakkingsstructuur (zie figuur 2). De hoofdketen bestaat uit D-glucose-eenheden verbonden door een 1,3-binding; de vertakking is een 1,6-binding. Bèta-1,3/1,6-glucanen moduleren het immuunsysteem zodanig dat het zijn natuurlijke weerstand versterkt. Dit gebeurt echter zonder overstimulatie van het immuun of afweersysteem, met andere woorden het is enkel effectief wanneer de lichaam meer vatbaar is voor infecties door vreemde stoffen.

Immuniteit


Deze kunnen mogelijke ziekteverwekkers zijn, zijnde de bacteriën, virussen, schimmels en parasieten.

Ontwikkeling van een immuunreactie Wanneer een vreemde stof in het lichaam dringt en in de darm terecht komt, herkennen specifieke cellen deze indringer, op voorwaarde dat de gastheer over een goed werkend afweersysteem beschikt. Een van die specifieke cellen zijn de Mcellen die circuleren in de darmruimte, zoekend naar vreemde stoffen.

Figuur 3: Detail van de darmwand met een verhoogde concentratie aan immuuncellen ter hoogte van Peyer’s platen. M-cellen circuleren in de darmwand op zoek naar pathogenen om deze aan immuuncellen (lymfocyten en macrofagen) aan te bieden ter vernietiging.

a

b Figuur 2a en b. Structuur van 1.3/1.6 D glucanen. (a) Een sterke vergroting van bètaglucanen. De groene kleur is een weergave van de macrostructuur van bètaglucanen, dus niet het moleculaire niveau. (b) De manier waarop verschillende glucoseeenheden aan elkaar verbonden zijn bepaalt de structuur, de eigenschappen en de naamgeving van polysacchariden.

Wanneer zij een vreemd partikel detecteren, vangen ze deze en keren samen terug naar cellen van het immuunsysteem ter hoogte van de darmwand. De M-cel biedt daar de vreemde stof aan één van de krachtigste afweercellen aan, de macrofagen en lymfocyten. Dergelijke groepjes immuuncellen in de darm noemt men de platen van Peyer (figuur 3). Naast circulerende M-cellen in de darmruimte, bestaat in het lichaam een tweede manier om vreemde ziekteverwekkers te herkennen. Lange tentakelcellen, ook dentrieten genoemd, onderzoeken de inhoud van de darm. Zodra zij een pathogeen detecteren, geven ze een signaal door aan de onderliggende immuuncellen. Afhankelijk van het type indringer produceert deze dendritische cel cytokines zodat onrijpe immuuncel-

Figuur 4: Dendrieten zoeken met hun lange tentakels naar pathogenen in de darm. Wanneer ze pathogenen ontdekken sturen ze signalen (cytokines) door naar specifieke immuuncellen (macrofagen).

len ontwikkelen tot de juiste afweercel tegen een specifieke indringer (figuur 4).

Bèta-1,3/1,6-glucanen en het immuunsysteem Het immuunsysteem kan enkel doeltreffend reageren als M-cellen en dendritische cellen hun functie goed uitvoeren. Bètaglucanen moduleren de immuuncelFiguur 5: Een macrofaag, een krachtige immuuncel, vernietigt en slorpt bacteriën op.

len ter hoogte van de peyerplaten zodat het lichaam snel en efficiënt reageert op indringers. Na inname komen bèta-1,3/1,6-glucanen ook terecht in de darm. Door een uniek opnamesysteem gaan darmcellen open en dringen de bètaglucanen naar de onderliggende immuuncellen zoals macrofagen. Dank zij hun 1.3/1.6-structuur, past deze T-structuur perfect als een sleutel in een slot op het oppervlak van deze krachtige afweercellen. Deze macrofagen en lymfocyten worden door de binding geactiveerd, maar produceren op dat ogenblik nog geen afweerstoffen. Dat gebeurt enkel in samenwerking met dendritische cellen (en andere antigenaanbieders).

Geen overstimulatie, wel modulatie Immuun’boost’ roept associatie op met overstimulatie van het immuunsysteem en allergische reactie. Producten die het immuunssyteem continue blijven stimuleren, resulteren uiteindelijk in een overreactie van het lichaam op elke, zelfs

ORTHOFYTO

35 ®

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

Immuniteit


lichaamseigen stof. Dergelijke reactie ligt aan de basis van veel auto-immuunziektes, zoals reumatoide artritis, en chronische ziekten (kanker, alzheimer en vele andere). Vermits bèta-1,3/1,6glucanen een onoplosbare polysaccharideketen is, zal wat niet nodig is voor de immuunmodulatie onverteerd worden uitgescheiden vergelijkbaar met onoplosbare vezels. Bètaglucanen moduleren het immuunsysteem enkel tot wat het van nature in staat is.

Allergieën en huidregeneratie Overactieve immuuncellen lokken een allergische ontstekingsreactie uit. Bètaglucanen balanceren opnieuw de verhouding tussen cellen die een allergische reactie uitlokken en onderdrukken. Toegepast in een creme op de huid stimuleren dezelfde bètaglucanen de huidimmuniteit en celvernieuwing. De huid is immers als grootste orgaan uitermate belangrijk bij verdediging tegen infecties. Huidcellen fungeren als een fysieke barrière en beschermen passief tegen indringers of antigenen. Deze huidcellen communiceren met gespecialiseerde immuuncellen door vrijgeven van cytokines. Deze activeren op hun beurt opnieuw de immuunrespons en wondheling.

Studies De effectiviteit van bèta-1,3/1,6-glucanen in het algemeen en specifiek uit oesterzwam op immuniteit is aangetoond in

tal van publicaties. Een in vitro studie meet een toename van de productie van toxische stoffen in immuuncellen. Een studie op 215 kinderen tussen 1 en 18 jaar toont een gunstig effect aan op de weerstand. Criteria om deel te nemen aan deze studie was het doormaken van minstens vijf infecties van de bovenste luchtwegen in het voorgaande jaar. Na 3 maanden is bij 71% van de kinderen die de bètaglucanensiroop namen, het aantal infecties met minstens de helft gedaald.Van gemiddeld 8,9 infecties per jaar daalt het aantal naar 3,6 infecties. De gemiddelde tijd van een infectie daalt niet met bètaglucanen. (fig.6)

Doelgroep Ouderen, kinderen en sinds de laatste decenia ook adolescenten en jonge dertigers en veertigers vertonen door tal van externe factoren een verzwakt immuunsysteem. Dit is een niet te miskennen factor in de ontwikkeling van ziektes. Ook gezonde personen die een zware periode tegemoet gaan, kunnen zelfs op korte tijd hun immuunsysteem moduleren zonder een immuunboost te veroorzaken. Enkele dagen voor de inspanning een dosis, zal een gunstig effect hebben. Langzaam afbouwen na deze zware periode is niet noodzakelijk. Immers het lichaam gebruikt enkel wat nodig is. Naast de voedingssupplementenmarkt (winterinfecties, sport, allergieën) zijn er dank zij een vloeibare vorm zeker interessante mogelijkheden als functioneel ingrediënt in de voeding (zuivel, sportrepen) of in het domein van de cosmetica.

71% 160

Aantal kinderen

29% 120

Andere bronnen van bètaglucanen. Bètaglucanen komen voor in paddestoelen (zwammen), bacteriën, algen en granen. In haver en gerst zijn bètaglucanen van het 1,3/1,4-type. Dit zijn oplosbare vezels en hebben geen enkel effect op het immuunsysteem. Indien in voldoende dosering gegeven daalt de cholesterolspiegel. Andere paddestoelen die wel 1,3/1,6-glucanen bevatten zijn maitake, shiitake, reishi, en gisten maar de rijkste bron voor bèta-1,3/1,6-glucanen is de oesterzwam (Pleurotus ostreatus).

Dosering en toepassingsvormen. De aanbevolen dosering is 1 mg/kg lichaamsgewicht. Deze dosering kan zo laag gehouden worden door de afwezigheid van eiwitten of vetten waardoor een zeer zuiver product bekomen wordt. Een goede dagdosering is 100 mg/ dag en past perfect in een kleine capsule. Combinatie met een goed beschikbare vitamine C-bron, tijm of andere, vormen een interessante winterformule. Poeder, nutritionele gel en gel voor cosmetisch gebruik creëren een veelzijdig toepassingsgebied (voor oraal gebruik capsules, pastilles, tabletten, zakjes, ampules, siroop, en cremes voor topicaal gebruik ..). In theorie zijn de glucanen onoplosbaar, doch een speciale technologie maakt deze vloeibare vorm stabiel voor gebruik.

Wetgeving 80 40

Positief Antwoord

Geen antwoord

Figuur 6: Een klinische studie met 215 kinderen toont in 71% een daling van het aantal infecties van bovenste luchtwegen ten opzichte van het voorgaande jaar met minstens 50%.

36

Aan diervoeders voegen fabrikanten reeds jaren met succes bètaglucanen toe om de weerstand te verhogen. Andere dieren als duiven, paarden en andere huisdieren zijn zeker gebaat met bètaglucanen in periode van verhoogd risico op infecties.

ORTHOFYTO

Jaargang 13 ~ nr.67 ~ 2008

®

Om bèta-1,3/1,6-glucanen als voedingssupplement op de markt te kunnen brengen is volgens nationale wetgeving een notificatieprocedure verplicht. Oesterzwam (Pleurotus ostreatus) is vermeld op lijst 2 van de eetbare gekweekte paddestoelen van K.B. van 29 augustus 1997 dat het gebruik van planten en paddestoelen in supplementen reguleert. Bovendien valt dit product niet onder de novelfoodwetgeving (EC 258/97).

BIOSIL

™

SELENIUM+ZINC

De veilige keuze om gezond en actief te blijven

Druppels die veerkracht schenken Als ondersteuning bij de (her)opbouw van kraakbeen, pezen, beenderstelsel of bindweefsel en bij ouderdomsklachten

• Volledige antioxidantenformule • Voor een optimale bescherming bij élke inname • Om opnieuw fit te worden!

Voor een optimaal resultaat is een aanvangskuur van minimum 8 weken aangewezen. Zes druppels per dag volstaat als onderhoudsdosis.

Dé sleutel-elementen voor de gezondheid.

BioSil mag geruime tijd worden ingenomen.

SELENIUM+ZINC is een basiscomplex van primaire antioxidanten, bevattende de vitaminen A, B6, C en E en de spoorelementen zink en selenium. Pharma Nord ontwikkelde en produceert als eerste een organisch gistpreparaat, gestandaardiseerd op 70% selenomethionine dat als seleniumbron gebruikt wordt in SELENIUM+ZINC. Deze organische vorm kent een maximale biologische activiteit.

BioSil bevat orthosiliciumzuur, de best opneembare, biologische vorm van silicium !

Biosil is vrij te verkrijgen bij uw apotheker! Deuzeldlaan 34-36, B-2900 Schoten Tel. +32(0)3-641.81.00, Fax +32(0)3-641.81.10 [email protected]

Bewezen doeltreffendheid De doeltreffendheid van SELENIUM+ZINC werd bewezen in een placebogecontroleerde dubbelblindstudie met goed getrainde personen tijdens een trektocht in de Himalaya.

Immunaran

Concentratie aan antioxidante nutrïenten

Evolutie van de antioxidante capaciteit Vitamine C Vitamine E Selenium Voor

Ingrediënten: Beta-(1,3/1,6)D-glucan (108,69 mg), is een natuurlijk polysaccharide dat voorkomt in de paddenstoel Pleurotus ostreatus.

Placebo SELENIUM+ZINC

28 dagen

Na

Immunaran is met name effectief bij het bestrijden en voorkomen van infecties zodat het lichaam minder vatbaar wordt voor infecties, als hulpmiddel bij patiënten die chemo- of radiotherapie ondergaan, bij allergieën, voor ouderlingen, in stress-situaties en vooral voor kinderen die vlug vatbaar zijn voor infecties, zowel pulmonair als intestinaal. Belangrijk is dat Immunaran ons immuniteitssysteem gaat versterken, maar geen overstimulatie teweeg gaat brengen.

J. Pincemail, J. Lecomte en coll., "Oxidatieve stress, antioxidantia en lichaamsbeweging". Medi-Sfeer 09/2001; 323-326.

Het antioxidantenprofiel van de groep die SELENIUM+ZINC had ingenomen bleef ongewijzigd daar waar bij de placebogroep een daling tot 30% waargenomen werd.

BE_SelenZink_Ad_Orthofyto_LeefNu_1006

Bevat geen vetten en geen proteïnen waardoor het geen aanleiding kan geven tot allergie. Posologie: 1 caps per dag of halve koffielepel per 10 kg lichaamsgewicht (Immunaran Liquid) Verpakking: 60 vegecaps of 100 ml (Immunaran Liquid)

Urmale

De pierpondstraat 2 3540 Herk-de-Stad T 013/55.60.92 F 013/55.21.05 E [email protected] W www.urmale.be

SELENIUM+ZINC bestaat in verpakkingen van 30, 90 en 150 tabletten. Verkrijgbaar in apotheken, 1 tablet per dag

Innoverend voor de gezondheid Minervastraat 14, B-1930 Zaventem Tel. 02/720.51.20 – Fax 02/720.51.60 E-mail:[email protected]

OPLEIDING ORTHOMOLECULAIR CONSULENT AAN HET ORTHOS INSTITUUT VIOW TE LAARNE

ORTHOFYTO

•

COLOFON BSOM-VIOW

•

•

De consulentenopleiding bestaat uit 40 consulentenbistro’s, gebundeld per vijf onderdelen die tot een bepaald thema behoren. In totaal zij er 8 verschillende themamodules. Na het volgen van de 8 modules kan men deelnemen aan een schriftelijk examen en kan leiden tot het behalen van het diploma van “Board Certified Orthomolecular Nutrition-Consult” of Orthomoleculair Voedingsconsulent. Sinds dit academiejaar kunnen de consulentenbistro’s ook via thuisstudie worden gevolgd.

Opnieuw examens voor de consulentenopleiding: op dinsdag 19 februari 2008 vanaf 14.00 u. Inschrijving en infobrochure Email: [email protected] Tel: 09 369 06 42 • Fax: 09 366 18 38

ORTHOMOLECULAIRE NUTRITIONELE GENEESKUNDE

Mondelinge module

Inleiding tot de orthomoleculaire geneeskunde op 29, 30 november 2008

Schriftelijke modules

Eerste jaar: Orthomoleculaire voeding Schriftelijk examen. Vervolmakingsdag 25, 26 oktober 2008 Tweede jaar: Orthomoleculaire manipulaties Een orthomoleculair eindejaarswerk: Schriftelijke casestudie. Vervolmakingsdag 7 juni 2008 Derde jaar: Orthomoleculaire substituties Mondeling examen. Vervolmakingsdag 4 oktober 2008 Vierde jaar: Behandelingsprotocollen Schriftelijk examen: protocol van een opgelegd ziektebeeld. Vervolmakingsdag 26 april 2008

®

•

Een gids voor Orthomoleculaire preventie en Orthomoleculaire Substitutie Therapie

•

Verschijnt 6 maal per jaar

•

Brengt u het meest uitgebreide orthomoleculaire voedings- en geneeskundig blad voor alle gezondheidsverzorgende professionals en gezondheidsbewuste mensen.

Hoe abonneren ? Betaling geldt als enige abonnering Jaarabonnementen 6 nummers

� Voor België: storting van € 40 op rek. nr. FORTIS 290-0307607-41 � Voor Nederland: storting van € 44 op rek. nr. IBAN: BE 88290030760741 BIC code: GEBABEBB

De mondelinge colleges van het vijfde jaar vinden telkens vrijdag plaats te Laarne van 9u tot 18u 15 februari 2008 7 maart 2008 22 februari 2008 14 maart 2008 29 februari 2008 21 maart 2008 Eindexamen over de vijf jaar voor een jury: Board certified Higher Education for Orthomolecular Sciences (HEOS) Inschrijving en infobrochure Email: [email protected] Tel: 09 369 06 42 - Fax: 09 366 18 38

Hoofdredactie WALTER O.M. FACHÉ, Hoofdredacteur JOOST MEEUSEN IR., Adjunct hoofdredacteur Kernredactie PROF. DR. BALZ FREI, directeur Linus Paulus Instituut, Oregon universiteit IR. JOOST MEEUSEN (genetica) PROF. DR. IR. JOZEF POPPE DR. K ATLEEN VAN DER GUCHT (Biologie) DIRK BOGAERT, wetenschapsjournalist A PR. PHILIPPE GERARD DR. OSTEOPAAT JOHAN DE COCK A PR. FERNAND H AESBROUCK PIETER VAN MELCKEBEKE DR. MED. FRANS FERMON Werkten mee aan dit nummer CHRISTA VAN M ALDEREN Eindredactie WALTER OM FACHÉ, Medisch Journalist ERIC OST Secretariaat VIOW Larenhoeve, Kerkstraat, 101 B 9270 Laarne Tel. 0032(0)9/369 06 42 Fax 0032(0)9/366 18 38 E-mail: [email protected] Advertenties JOOST MEEUSEN VIOW Kerkstraat, 101 - B 9270 Laarne E-mail: [email protected]

Abonnement loopt automatisch verder indien geen schriftelijke opzegging twee maand op voor- Vormgeving, productie en druk WALTER O. FACHÉ, Directeur VIOW hand.

Prijs per nummer: € 7,80 (B) of € 8,50 (Nl).

JOOST MEEUSEN PIETER VAN MELCKEBEKE DE PAUW STIJN, Drukkerij Coppens bvba Hospitaalstraat 2, 9080 Lochristi-Beervelde www.coppens-druk.be

Orthofyto blijft het enige orthomoleculair vakblad op de Beneluxmarkt dat zich niet bindt aan een productlijn om voldoende inkomsten te genereren. Wij hebben geopteerd voor een orthoceutische firmaraad die los van de redactie en de artikels in het blad functioneert.

Uitgeverij

Mondelinge module

Vijfde jaar: Nutritionele medische Biochemie Schriftelijk examen: biochemische topic uitwerken. Vervolmakingsdag 5 december 2008

Uitgever: BSOM - WALTER O.M. FACHÉ, Kerkstraat 101 - 9270 Laarne

Publi Media VIOW Gespecialiseerd op het gebied van voeding, voedingsaanvullingen, gezonde levenswijze en adviezen bij ziekten. ©Copyright 2008

ISSN 1780-3713

Prof. Dr. Linus Pauling

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. druk, fotocopie of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toelating.

tweevoudig Nobelprijswinnaar

DISCLAIMER: De hoofdredacteur, de redactie, de eindredacteurs en de uitgever van de opgenomen artikelen en advertenties zijn niet aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van vermeende algemene medische adviezen, onjuistheden en/of onvolledigheden.

of handelingen die niet toxisch

introduceerde in 1968 voor het eerst de term “Orthomoleculair” in Science: alle stoffen, moleculen en niet vreemd aan het lichaam zijn, die het lichaam biochemisch en fysiologisch normaal kan verwerken zonder enige schade

Iedere auteur blijft verantwoordelijk voor de volledige inhoud van zijn artikels.

en die op de juiste tijd met

Overname van artikelen of gedeelten hiervan is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur.

of geëlimineerd te worden.

de juiste dosis biochemisch individueel dient gegeven (verruimde betekenis uit Science 160:265-271, 1968)

Je lichaam in topvorm met de juiste oliemix VOOR HAAR:

Essential Woman

VOOR HEM:

Omega Man

®

VOOR HEEL HET GEZIN:

Lignan Flax Oil Complex

®

Biologische mix van : Omega-3 rijke



vlaszaadolie, lignanen, teunisbloemolie

vlaszaadolie, lignanen, pompoenzaadolie

vlaszaadolie, lignanen.

en isoflavonen.

en fytosterolencomplex.

VANAF NU

VANAF NU

€ 24, 9 5

€ 24, 9 5

350 ml flacon : € 24,95 - 120 capsules : € 24,95

Voor een stralende huid, glanzend haar en sterke nagels Behoud van sterke botten Verzacht de klachten tijdens de menopauze Verhoogt de weerstand Helpt het cholesterolgehalte te beheersen Positief effect op premenstruele ongemakken



Versterkt de levenskracht Vermindert de klachten van de man Behoud van sterke botten Verhoogt de weerstand Helpt het cholesterolgehalte te beheersen Voor het behoud van een gezonde haardos

Dagelijks te gebruiken voor een gezond leven Onmisbaar voor het metabolisme Verhoogt de weerstand Helpt het cholesterolgehalte te beheersen

De Barlean’s oliën kunnen worden gebruikt in de keuken, om toe te voegen aan koude gerechten zoals deegwaren, rijst, yoghurt, groenten,... of kunnen ingenomen worden als voedingssupplement in de vorm van capsules.

WENST U MEER INFO ? Ga eens langs bij uw natuurvoedingszaak of contacteer OCE BIO 03 366 21 21 - [email protected] www.barleans-omega3.com - www.ocebio.com

Sponsor van de Belgische Cardiologische Liga

Geselecteerd en ingevoerd door MINAMI NUTRITION

Bescherm uw gezin met de juiste probiotica

INFANT’S BLEND

CHILDREN’S BLEND

ADULT’S BLEND

ADVANCED ADULT’S

SUPER 8 HI-POTENCY

SUPER 5 ZUIGTABLET

Voor zuigelingen en

Voor kinderen

Voor volwassenen

Voor senioren

Om gistoverwoekering in de

Voor een goede mond-

peuters 0-5 jaar

5-15 jaar

16-60 jaar

60 plus

darmen tegen te gaan

en darmhygiëne

UW DARMFLORA IN BALANS MET DE JUISTE GOEDE BACTERIËN In onze darmen leven meer dan 400 soorten en in totaal meer dan 100.000 miljard bacteriën. De totale bevolking noemen we de darmflora. Daaronder zitten zowel ‘nuttige’ als ‘schadelijke’ bacteriën. Zodra die ‘schadelijke’ of ‘ziekmakende’ bacteriën de overhand krijgen, is het delicate evenwicht verstoord en worden we ziek. Diverse factoren kunnen het aantal nuttige bacteriën drastisch verminderen: leeftijd, stress, slechte eetgewoonten, alcoholgebruik en te weinig beweging. Ook een bevalling met een keizersnede, chloorhoudend drinkwater, bacteriële infecties en het gebruik van vele medicijnen zoals o.a. antibiotica doen irritaties zoals gasvorming en een opgeblazen gevoel ontstaan.

Onderzoek toont het belang van supplementering met de juiste probiotica aan. Een consequent gebruik versterkt het immuunsysteem, produceert antioxidanten, verbetert de opname van de voeding door de verhoogde afbraak en opname van vitaminen, mineralen en aminozuren én synthetiseert de B vitaminen die noodzakelijk zijn voor een gezond zenuwstelsel. Probiotica zijn heilzame, nuttige bacteriën die voorkomen in het spijsverteringskanaal, waarbij hun effectiviteit afhangt van de juiste samenstelling en concentratie. Die zijn bij zuigelingen, peuters en kleuters verschillend van volwassenen of senioren. Daarom heeft Dr. Udo Erasmus nu voor elke leeftijd en conditie een specifieke probiotica ontworpen.

VERKRIJGBAAR IN DE BETERE NATUURVOEDINGSWINKEL OF APOTHEEK.

UDO’S CHOICE®

PROBIOTICA • verbeteren de weerstand tegen slechte bacteriën • optimaliseren de spijsvertering • verbeteren de opname van vitaminen, mineralen en aminozuren • bevorderen een regelmatige stoelgang • verhinderen de woekering van gisten en schimmels • versterken de immuniteit

voor meer informatie over de probioticaproducten

Ojibwa-De Roeck+32 (0)52 48 43 00 www.ojibwa.be | www.gezondevetten.be

ORTHO trends THEMA: BORSTKANKER JAARGANG 13. inclusief middenkatern met:

Recommend Documents