Ziektepreventie. Thema: Darm en maagzweren. Jaargang 13. inclusief middenkatern met:

Orthofyto

®

Jaargang 13 oktober-november 2008

Afgiftekantoor Lochristi

Verantwoordelijke uitgever: Walter, O. M. Faché Kerkstraat 101 9270 Laarne België: e 7,8 Nederland: e 8,5

Ziektepreventie Dichloorazijn DCA tegen kanker Helicobactor pylori geen terrorist Melatonine tegen maagzweren Fytotherapie bij maagproblemen Meer magnesium nodig voor iedereen Thema: Darm en maagzweren

ORTHO trends inclusief middenkatern met:

®

72 Orthofytho® en Orthotrends® zijn een Belgisch tweemaandelijks wetenschappelijk tijdschrift voor Orthomoleculaire geneeskunde, voeding en fyto. Een uitgave van de Belgische Vereniging voor Orthomoleculaire Geneeskunde BSOM.

K a p p a R e s t v a n B i o t i c s. D e n a t u u r l i j k e o n t s t e k i n g s r e m m e r. Kappa Rest is een product met een uniek mengsel van kruidenextracten en liponzuur, dat een brede remmende werking heeft op de productie van ontstekingsmediatoren. Chronische ontstekingsactiviteit speelt een belangrijke rol bij veel klachten en daarmee is Kappa Rest breed inzetbaar. Indien pijn onderdeel is van uw klachtenpatroon, zal gebruik van Kappa Rest leiden tot pijnverlichting. Het is een product van Biotics Research Corporation, de gerenommeerde producent van hoogwaardige natuurlijke preparaten met bewezen therapeutische waarde.

B i o t i c s. N a t u u r l i j k.

E n e r g e t i c a N a t u r a B V, B e l g i ë , Te l . 0 3 7 8 9 0 9 5 9 , F a x 0 8 0 0 8 0 0 1 1 , E m a i l : i n f o @ e n e r g e t i c a n a t u r a . c o m , w w w . e n e r g e t i c a n a t u r a . c o m

Tweemaandelijks magazine - orthofyto® - orthotrends®



Inhoud ORTHOfyto®

ORTHOtrends®

In Amerika primeert ziektepreventie .......... Europa opteert voor acute ziekenzorg Dichloorazijn (DCA): kankergenezing .... tussen mythe en werkelijkheid! Helicobacter, opportunist.............................................. maar geen terrorist! Stress veroorzaakt maagzweren.................

De liefde van melatonine ook door de maag

. .......................

Verdelging van helicobacter..............................

Fytotherapie bij maagproblemen..............

Meer magnesium nodig ........................................... voor iedereen Less is more................................................................................ Calorierestrictie deel 2

4 6 9

Cardiologie

Allergie

Fruit, groenten en volkorenproducten..... beschermen tegen astma

12

Diabetes

13

Kamillethee helpt om diabetes te ............ voorkomen!

15

25 29 33

FACHé instituut nieuws Website/nieuwsbrief/ seminaries Faché Instituut.............................4 Seminaries 2009............................................36 Bistro 7 2009.................................................36 Opleiding tot orthomoleculair nutritionist..36 Colofon Faché Instituut.................................37

18

Vitamine C kan hoge bloeddruk............... voorkomen

18 18

Immunologie

19 Selenium helpt om vele ziekten ............... 19 Een appel tegen griep en astma? ............. te vermijden!

Waarom houdt de griep van de herfst?...

20

Energetica Natura.......................................... 2 Pharma Nord.................................................. 5 Pharma Nord................................................23 Urmale.......................................................... 24 Primrose.......................................................24 Springfield.................................................... 37 Similia........................................................... 39 Orthica.......................................................... 39 Ojibwa/De Roeck.........................................40

Op 17 september 2008 verscheen er in Washington een rapport dat gefinancierd werd door de ‘Council for Responsible Nutrition’. Daaruit blijkt bijna tachtig procent van de 1177 artsen, die deelnamen aan deze jaarlijkse rondvraag, voedingssupplementen aan hun patiënten voorschrijven.

Inflammatie

Bromelaïne (uit ananas) helpt bij .......... sinusitis

20

Neurologie

21

Hyperactiviteit, wandelen helpt beter...... dan medicatie!

21 Coënzym Q10 helpt migrainepatiënten . 22

Stress veroudert mensen snel ..................

Nieuw bewijs dat Sint-janskruid efficiënt werkt bij depressies. Obesitas

Adverteerders

coverstory

22 Europa verbiedt verkoop anti-obesitas pil..22

Erkenning Orthofyto Orthofyto is sinds juni 2007, als enig neutraal Orthomoleculair Wetenschappelijk Tijdschrift erkend door de ‘European Union of Science Journalists’ Associations’ en de ‘European Research Advisory Board (EURAB)’.

Oméga-3 en zwaarlijvigheid!...................

Voedingsleer

Broccoli beschermt de longen tegen........ luchtvervuiling!

OnderwerpeN volgend nummer: Dossier Alzheimer

23

Orthomoleculaire ondersteuning van alzheimer Alzheimer: een grote fytouitdaging Curcumine: bijna een totaalbehandeling tegen alzheimer op zich Milieuvervuiling dramatisch voor alzheimer Lycopeen: kleurrijke eigenschappen voor de gezondheid De voedingsgenetica van ApoE

Redactioneel

In Amerika primeert ziektepreventie, Europa opteert voor acute ziekenzorg

O

p 17 september 2008 verscheen er in Washington een rapport dat gefinancierd werd door de ‘Council for Responsible Nutrition’. Daaruit blijkt bijna tachtig procent van de 1177 artsen, die deelnamen aan deze jaarlijkse rondvraag, voedingssupplementen aan hun patiënten voorschrijven. De bedoeling is de levenskwaliteit van de mensen te verbeteren en de kosten van de ziekteverzekeraars te drukken. Bijna op hetzelfde ogenblik vertelde een Vlaamse arts, voor een miljoen Vlamingen, op de Vlaamse zender één dat voedingssupplementen totaal geen waarde hebben, het is weggesmeten geld. De dokter in kwestie kon dit zonder enige bewijsvoering verklaren.

Walter OM Faché, hoofdredacteur en Medisch Journalist. Bezoek onze nieuwe website www.viow.be • Dagelijkse gezondheidstip Faché • Alle data van onze komende activiteiten • Schrijf u in voor de gratis wekelijkse nieuwsbrief • Twee proefnummers Leefnu en Orthofyto • Lijst goedgekeurde orthomoleculaire firma’s

Maak ook kennis met onze wekelijkse gratis nieuwsbrief Faché Instituut Neem hiervoor ook een kijkje op onze website om de nieuwsbrief ook bij u thuis te ontvangen.

Abonneer u op het gesloten gedeelte van onze website: • Volledig archief van Orthofyto en Leefnu met meer dan 6000 artikels • Meer dan 400 actuele artikels • Seizoensadviezen • Nieuws op vlak van orthomoleculaire diagnostiek • Zoekfunctie

Mis de seminaries niet Elk jaar organiseert het Faché Instituut een zestal seminaries. Het volgend seminarie is op vrijdagnamiddag 5 december 2008. Ubiquinol, een superieure vorm van ubiquinon of CoQ10.

4

Hij vergat waarschijnlijk de ondertussen ruim zeshonderdduizend studies, die het tegendeel overduidelijk aantonen. Kortom, er is een duidelijk verschil tussen de Amerikaanse gezondheidszorg en de Belgische. Hoe komt dat? Het antwoord is doodeenvoudig. In België is er blijkbaar nog steeds voldoende overheidsgeld om de bevolking veel sneller in een ziekenhuis op te nemen en dure medicatie voor te schrijven, dit in plaats van te opteren voor een preventieve aanpak van de gezondheidsklachten via gezonde voeding, voedingssupplementen en beweging. Er zal maar een mentaliteitsverandering optreden als blijkt dat de staatskas te leeg is om de gigantisch stijgende gezondheidskosten te blijven betalen. Dan krijgt de patiënt waarschijnlijk plots te horen dat hij net als in de Verenigde Staten zelf verantwoordelijk is voor zijn gezondheidstoestand. Tijdens de bankencrisis was de regering snel om overal voldoende garanties in woorden te verstrekken. Toen bleek dat alle mensen die aan pensioensparen hadden gedaan door de bankencrisis, 25 procent van hun pensioenkapitaal waren verloren, bleek de bereidheid om de nodige waarborgen te geven opeens ver zoek. Het gaat nu immers niet om falende grootbanken, maar om eerlijke burgers. Hetzelfde dreigt dus te gebeuren in de gezondheidszorg. België is het enige land op deze planeet die het aantal voedingssupplementen wil verminderen en er medicijnen wenst van te maken. Kortom, de medische wereld verheft datgene wat ze tientallen jaren

Orthofyto

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

®

als volksbedrog heeft afgeschilderd (SKEPP) tot geneesmiddelen. Dit is niets anders dan pure broodroof tegenover de bedrijven en de wetenschappers die jarenlang tegen de financiële overmacht van de medische nijverheid hebben gestreden. Het kan natuurlijk ook zo zijn dat de medische wereld sommige al te populaire supplementen onder de controle van artsen plaats om ze uiteindelijk niet meer voor te schrijven en ze te vervangen door farmaceutische preparaten die de nodige nevenverschijnselen veroorzaken. Aangezien patiënten artsen als een autoriteit aanzien, worden ze door deze laatste gemakkelijk beïnvloed. De werking van voedingssupplementen wordt in twijfel getrokken omdat de klachtenverlichting veel langer duurt dan bij klassieke medicatie. Van klassieke medicatie wordt verwacht dat ze onmiddellijk de symptomen verminderen, echter de toxische overlast die ze veroorzaken moet je er maar bijnemen. Dat laatste wordt er uiteraard niet bij vermeld, want dit staat dan weer borg voor een vervolgbezoek aan de arts. Het feit dat voedingssupplementen niet terugbetaald worden, maakt de situatie er natuurlijk niet beter op. Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan denkt men er dus duidelijk totaal verschillend over. Artsen hebben er evenveel werk, maar het enige verschil is dat men er meer en meer preventief presteert in plaats van curatief. Het gevolg is dat een groter deel van de actieve bevolking perfect in staat is om te voldoen aan de harde eisen van de steeds meer flexibele ‘just in time’ samenleving.

Redactioneel

SELENIUM+ZINC

Gezond de winter door! Haal meer uit je griepprik!

• • •

Voor een betere weerstand Om opnieuw fit te worden! Volledige antioxidantenformule

De sleutel-elementen voor uw gezondheid SELENIUM+ZINC is een basiscomplex van primaire antioxidanten, bevattende de vitaminen A, B6, C en E en de spoorelementen zink en selenium. Deze zijn sleutelelementen van ons afweersysteem.

Niet alle selenium is hetzelfde. SELENIUM+ZINC bevat een wetenschappelijk gedocumenteerde vorm van selenium die beter opneembaar is door het lichaam dan gelijk welke andere seleniumgrondstof. Dit maakt van SELENIUM+ZINC een echt uniek gezondheidsproduct.

De top vijf redenen waarom artsen voedingssupplementen geven aan hun patiënten zijn de volgende, bescherming tegen osteoporose (33%), versterking van het immuunsysteem (32%), zorg voor soepele gewrichten (29 %), het behoud van een optimale hartfunctie (26%), het cholesterolniveau op een natuurlijk gezond niveau houden (22%). Bijna driekwart van de ondervraagde artsen geven toe dat ze iedere dag zelf voedingssupplementen innemen. De meest populaire zijn multivitaminen (87%), vitamine C (78%), vitamine B (63 %), vitamine D (59%), vitamine E (58%) en calcium (58%).

Selenium concentratie in het bloed

SELENIUM+ZINC L-Selenomethionine puur Andere organische produkten Niet-organische produkten

0

1

2

Begin selenium toediening.

3

4

5

6

7

De toediening van selenium werd na 3 maanden gestaakt, het seleniumniveau loopt geleidelijk terug.

Tijdelijke aanbieding 90 tabletten + 30 Gratis (Adviesprijs: €18,40)

CNK Code: 2326-577

1 tablet per dag (= vanaf +/- 0,15 EUR) (Vraag de CNK-code)

Volgens de ‘Council for Responsable Nutrition’ is er veel te weinig aandacht voor het feit dat de beschikbare essentiële nutriënten in de meeste voeding veel te laag zijn geworden. Uiteindelijk is het aan ieder individu zelf om te beslissen of men opteert voor de preventieve gezondheidsaanpak die meer gezonde en kwaliteitsvolle jaren aan dit leven toevoegt.

Nu staat al vast dat we na een economische recessie ook een gezondheidscrisis zullen meemaken waar iedereen meer verantwoordelijkheid zal moeten dragen voor zijn of haar eigen levenskwaliteit. Preventie is dan het sleutelwoord voor een structurele oplossing.  Uw hoofdredacteur Walter O M Faché

BE_SelenZink_Ad_Leef_DU_0808

Verschillende financieel-economische indicatoren tonen ondertussen aan dat de betaalbaarheidsgrens van onze tot nu toe bekende gezondheidszorg wordt bereikt. Dit moet zeker gezien worden in het perspectief van de dreigende toename van het aantal degeneratieve ziektebeelden.

SELENIUM+ZINC bestaat eveneens in verpakkingen van 30, 90 en 150 tabletten.

Verkrijgbaar in apotheken

Orthofyto

Innoverend voor de gezondheid Minervastraat 14, B-1930 Zaventem Tel. 02/720.51.20 – Fax 02/720.51.60 E-mail:[email protected]

5

®

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

Orthomoleculaire therapie

Walter OM Faché

Dichloorazijn (DCA) : kankergenezing tussen mythe en werkelijkheid! deel 1

H

et zou met de huidige kennis van zaken onverantwoord zijn om te beweren dat DCA voor alle kankerpatiënten het wondermiddel is dat hen geneest. Wel staat vast dat 8 tot 10 procent van de kankerpatiënten, die het middel ondertussen hebben gebruikt, terug volledig gezond zijn. De grote meerderheid stelde slechts een gedeeltelijke genezing vast, bij een beperkt aantal mensen zorgde de toediening van DCA voor een daling van de levenskwaliteit.

Fig. 1: Een bloedkankercel. Een belangrijk kenmerk van kankercellen is dat ze hun vorm verliezen.

Moet DCA nu afgeschreven worden? Zeker niet, integendeel zelfs. Het middel redt immers het leven van 8 tot 10 kankerpatiënten op 100. Veel klassieke kankermedicijnen halen die score niet eens. Het is wel duidelijk dat iedereen die dit middel gebruikt zich heel goed bewust moet zijn van de risico’s en de kans op slagen die DCA hem kan bieden.

Wat is DCA? DCA of natrium-dichloorazijn is een stof die bij sommige patiënten de groei van kankercellen onderdrukt zonder gezonde cellen aan te tasten. Begin 2007 is de stof getest op menselijke kankercellen en kanker bij muizen, waar de stof werkzaam bleek te zijn. De Universiteit

6

Orthofyto

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

®

van Alberta, de Alberta Cancer Board en Capital Health adviseren het gebruik van dichloorazijnzuur voor de behandeling van kanker bij mensen niet, omdat er nog geen klinische onderzoeken hebben plaatsgevonden naar de behandeling van kanker bij mensen met DCA. Een toenemend aantal terminale kankerpatiënten gebruikt ondertussen wel een experimenteel DCA kankermedicijn dat ze via het internet kopen. Hun redenering is dat ze toch niets meer te verliezen hebben. DCA betekent voor hen de laatste strohalm naar een mogelijk gezond leven. Van DCA is bekend dat het in ratten tumorgroei stopt, maar er is nog geen wetenschappelijk onderzoek bij mensen gedaan naar de werking - laat staan de bijwerkingen - van het middel. DCA is een relatief simpel, niet

Orthomoleculaire therapie

Walter OM Faché

Fig. 2: Inkrimping van een tumor aan de lenden bij ratten na DCA-behandeling van drie weken.

gepatenteerd molecuul dat een enzym blokkeert in de mitochondria van lichaamscellen. Mitochondria zijn de energiefabrieken van een cel en ze reguleren ook de celsterfte. In kankercellen is de gereguleerde celsterfte verstoord en DCA zorgt - in het geval van ratten - er voor dat deze automatische celsterfte zich weer herstelt. Over de effecten bij de mens is dus nog niets bekend, behalve dat enkele afzonderlijke gevallen waarbij mensen met prostaat-en slokdarmkanker wel genezen werden verklaard. Volgens het tijdschrift Nature, hebben wereldwijd zo’n 200 kankerpatiënten DCA via internet gekocht en uitgetest.

Fig. 3: Dichloorazijnzuur, een eenvoudig stofje, misschien binnenkort als chemotherapie te gebruiken.

Klinische studies fase II gestart in Canada Evangelos Michelakis en zijn collega’s van de Universiteit van Alberta in Edmonton, Canada testten DCA op menselijke kweekcellen buiten het lichaam en vonden dat het long-, borst-en hersenkankercellen doodde maar geen gezonde cellen. Tumoren in ratten, die opzettelijk met menselijke kanker waren geïnfecteerd krompen drastisch toen ze gevoed werden met water waarin DCA was opgenomen gedurende een aantal weken.

Een succesvolle case story Dokter Wim Huppes kreeg in april 2007 te horen dat hij prostaatkanker had in

een vergevorderd stadium. Zijn prostaat werd operatief verwijderd, en wat hem betrof stopte de klassieke behandeling daar. Met zijn kennis van de geneeskunde, hij werkte tot 1989 als internist in een ziekenhuis, ging dokter Huppes experimenteren met medicijnen. Huppes kwam niet zelf op het idee om DCA uit te testen. “Twee familieleden raadden het me aan, onafhankelijk van elkaar. De een leidt een medisch laboratorium, de ander is een alternatieve arts.” Huppes kocht het middel bij een chemische groothandel. Hij mocht daar grondstoffen kopen omdat hij eerder als onderzoeker in een biotechnologisch laboratorium werkte. Chloorazijn is op zich een veilig middel. Het wordt wereldwijd gebruikt om het drinkwater te zuiveren. DCA werd uitgebreid op veiligheid getest. Huppes dronk enkele dagen per week vier tot zes gram van het middel. Hij denkt dat de juiste dosis voor andere kankerpatiënten anders zal zijn en dat het middel ook niet voor alle soorten kanker zal werken. DCA werkte bij hem meteen. “Het verminderde zeer snel de pijn”. Belangrijker is dat hij nog leeft. Waar met reguliere bestraling en chemotherapie de dood volgens hem misschien enkele maanden zou zijn tegengehouden, is hij inmiddels ruim een jaar na de diagnose kanker nog steeds in leven en weer aan het werk. Huppes heeft baat gehad bij het simpele en goedkope stofje chloorazijn. “Ik moet nog een laatste scan ondergaan. Ik wil daar niet op vooruitlopen, maar afgaand op mijn herstel en de resultaten tot nu toe verklaarde mijn arts me enkele weken geleden genezen.”

Casus 2: Dubbele slokdarmkanker (Patiënt, een vijftigplusser wenst anoniem te blijven) De man werd in eerste instantie met klachten als zure oprispingen van de huisarts naar het ziekenhuis gestuurd.

Via een gastroscopie werden twee tumoren vastgesteld aan de binnenzijde van de slokdarm. Ook een second opinion in Duitsland leverde eenzelfde uitslag op. Teneinde geen ingrijpende chirurgische behandelingen te moeten ondergaan startte de man met DCA. Mensen die overwegen om DCA te gebruiken mogen geen koffie, thee, paracetamol, cola en alles waar de term ‘iene’ in voorkomt gebruiken. Dat staat in verband met een eventuele stimulering van een hersentumor. Gedurende de week die het gebruik van DCA voorafging gebruikte de patiënt volgende voedingssupplementen: - 3 maal daags 100 mg vitamine B1 - 3 maal daags 100 mg coënzym Q10 - 3 maal daags 100 mg alfa-liponzuur - 3 maal daags 300 mg vitamine C Deze supplementen werden ook genomen gedurende de volledige periode dat DCA werd ingenomen. “Om zeker te weten dat de nieren en lever het goed zouden doorstaan heb ik eerst een wat lagere dosis gebruikt. Ik liet vooraf ook, via een bloedproef, nagaan of mijn lever- en nierfunctie voldoende goed was. Dit kon problemen voorkomen.”

Dosis en ervaringen Gewicht: 72 kg maal 60 mg per kg gedeeld door 200 (1 capsule is 200mg) = 22 capsules (lage dosering) 1 dag wel DCA gebruiken, 1 dag rust, tot 4 keer toe. Ik begon ‘s morgens om 7 uur: ik roerde 10 g citroenzuur in een klein cola glaasje met appelsap, dronk dat in 2 slokken op met een tussen pauze van 3 min…. Ik hing onderuitgezakt op de bank, met voeten op tafel, dus beetje vlak, om het goed in de maag te laten betijen en de poriën open te maken van het maagslijmvlies, en te ontvetten van binnen, na inname 30 min rust! Inname DCA: ik verdeelde de capsules

Orthofyto

7 ®

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

Orthomoleculaire therapie in tweeën dus zeg maar 11 capsules DCA per keer. Ik vulde een longdrinkglas met appelsap tot de rand. Ik nam 11 capsules in 1 keer in mijn mond, spoelde dat weg met de helft uit het longdrinkglas, en heb 6 tot 8 min gewacht, alvorens de andere 11 in te nemen, daarna hangend op de bank 2 uur rust met een half liggende houding.

Ervaringen gedurende de werking van DCA Het DCA gierde mijn bloedbaan in, soms kreeg ik het koud, en ben toen in een warm bad gaan liggen om verder te rusten tot de 2 uur volbracht waren. Ik voelde me niet helemaal top, was iets draaierig in mijn hoofd. Na de 2 uur rust 2 glazen bronwater gedronken die op kamertemperatuur was zodat de maag gespaard wordt, daarna minimaal 1 liter brandnetelthee, en daarna nog veel meer drinken maakt niet uit wat, als je maar snel moet plassen. Dat is heel belangrijk. Plassen betekent dode kankercellen uit je lichaam verwijderen, want die zijn na een paar uur DCA geëlimineerd. Urineren is hier van levensbelang de nieren en de lever kunnen verstoppen door de aanwezigheid van de dode kankercellen. Eet pas 4 tot 5 uur na inname van DCA

Dag rust Deze dag is bedoeld om nog meer te spoelen en te plassen, men kan rustig even wandelen, en wat ontspannen, maar zeker geen fysiek zwaar werk verrichten. Denk aan het zenuwstelsel. Na 4 keer DCA te hebben ingenomen heb ik bloed geprikt en mijn waarden waren schitterend te noemen, mijn DCA dosis werd verhoogd naar 90 mg/per kg dus 33 DCA capsules Dit betekent dat er nu niet een veelvoud van 2 is, maar van 3, en de inname van DCA in drie beurten geschiedt met 6 tot 8 minuten tussenpauze, er worden nu ook twee rustdagen ingebouwd tussen een nieuwe DCA-inname.

Indruk na 6 keer DCA gebruik Na de eerste 3 keer DCA innemen begon mijn slokdarm te kloppen van binnen, dat was niet geheel zonder pijn. Toen ik voor het eerst de hoge dosis DCA innam, viel mijn mond open, zo goed als ik me voelde. Ik kon terug bijna pijnloos eten. Op het moment van DCA-gebruik, wor-

8

Walter OM Faché

den alle kankercellen die aan de oppervlakte liggen gedood. Na 2 dagen rust komen door de hoge vitaminen de slaapcellen tot leven die vervolgens de volgende dag door een hoge dosis DCA weer worden geëlimineerd. En zo wordt de tumor langzaam kleiner. De rustperiode tussen de behandelingen is belangrijk, daarin wordt het oude weefsel weer hersteld, terwijl de slapende cellen ontwaken. Ik voel me vrij goed, heb nog een lange weg te gaan. Het is voelbaar dat mijn slokdarmwand die nu 9 mm dik is,weer langzaam aan het slinken is naar de normale dikte van 4 a 5 mm. Er komt meer ruimte om het voedsel naar beneden te transporteren. De tumoren t3 en t2 nemen langzaam in omvang af, het doet nog wel een beetje pijn als het voedsel er langs moet, brood eten en andere harde stukken gaat weer redelijk. DCA heeft zonder meer mijn levenskwaliteit enorm doen toenemen en de kanker minder dreigend gemaakt. Of DCA mij volledig kankervrij zal maken is nog een open vraag.

Werkingsmechanisme kankercellen en DCA Kankercellen floreren door een foetaal enzym te kapen. Geen wonder dat kankercellen zo snel kunnen groeien en zich vermenigvuldigen. Het blijkt dat ze een enzym reactiveren dat verantwoordelijk is voor het aanzwengelen van de explosieve groei van foetussen. Gezonde cellen gebruiken het grootste deel van hun glucose (suiker) “brandstof” om energie te produceren in plaats van nieuwe componenten van nieuwe cellen te maken, zoals vetten en DNA. Maar in kankercellen gebeurt het omgekeerde. Lewis Cantley van de Harvard Medical School te Boston en zijn collega’s hebben het enzym geïdentificeerd dat verantwoordelijk is voor deze omschakeling – een foetale variant van pyruvaatkinase, genaamd PKM2. Het is vergelijkbaar met bouwmateriaal dat een huis binnengedragen wordt, zegt Cantley. “Normaliter verbranden cellen al het materiaal om energie te maken, maar als je alles verbrandt, kun je het niet gebruiken om een nieuw huis te maken. In kankercellen blokkeert PKM2 het verbranden van bouwmaterialen, zodat nieuwe tumorcellen gemaakt kunnen worden. Naast dat deze vondst verklaart waarom kankercellen zo snel kunnen groeien en

Orthofyto

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

®

zich vermenigvuldigen, kan het verklaren waarom bijna alle typen kankercellen zoveel meer glucose innemen dan gezonde cellen, maar omschakelen naar een schijnbaar minder efficiënte manier van verbranden van die glucose. Deze omschakeling stelt ze in staat om meer glucose in te zetten voor celvermeerdering. Dit effect is 80 jaar geleden ontdekt door de Duitse chemicus Otto Warburg. (Hij ontving hiervoor de Nobelprijs). Hij ontdekte dat in tegenstelling tot gezonde cellen die energie produceren in aparte kamers, de mitochondriën, kankercellen energie produceren door een minder efficiënt proces, genaamd glycolyse (vergisting). En dit zelfs terwijl er genoeg zuurstof aanwezig is. Warburg argumenteerde dat deze omschakeling verantwoordelijk was voor het ontstaan van kanker, maar andere onderzoekers waren het daarmee oneens. Het ‘Warburg-effect’ werd genegeerd tot vorig jaar, toen experimenten met het medicijn dichlooracetaat (DCA) lieten zien dat het de energieproductie kon terugschakelen naar de mitochondriën en daarmee kanker kon terugdraaien (zie New Scientist, 20 januari 2007). Cantley’s team heeft nu uitgewerkt waarom het ‘Warburg-effect’ bewerkstelligt dat hulpbronnen worden gebruikt voor de bouw en de vermenigvuldiging van tumorcellen. Cruciaal is dat ze hebben ontdekt dat kankercellen overschakelen op glycolyse door PKM2 te reactiveren. In gezonde cellen wordt PKM1 gebruikt, de volwassen variant van pyruvaatkinase. Maar in alle kankercellen die door Cantley zijn bestudeerd is de foetale variant van het enzym gereactiveerd en de volwassen variant uitgeschakeld (Nature DOI:10.1038/nature06734). Cantley’s team toonde bovendien ook aan dat als ze moleculaire remmers, genaamd kleine haarspeld RNA’s, gebruikten, de kankercellen stopten met groeien, zowel in het laboratorium als in dieren. Evangelos Michelakis de onderzoeker die DCA aan het testen is in Edmonton zegt dat de nieuwe resultaten Warburg ondersteunen. “Ze ondersteunen het concept dat stofwisseling de aanjager is van kanker en niet het gevolg”, zegt hij. In volgende orthofyto 73 kan u het tweede deel over DCA lezen.

Hoofdartikel orthomoleculair

Joost Meeusen, Walter OM Faché

Helicobacter, opportunist maar geen terrorist!

I

n het diepst van het maagzuur leeft wonderbaarlijk een bacterie, genaamd helicobacter pylori. Wonderbaarlijk, want dient het maagzuur niet om de overvloed aan bacteriën te vernietigen? Hoewel deze bacterie de aansteker van maagzweren is, moet ze beschouwd worden als een normale maagbewoner. De bacterie heeft zelfs licht probiotische eigenschappen. Het pleidooi dat hier gehouden wordt, houdt in dat de bacterie nauwgezet in de gaten gehouden moet worden, maar dat van een massale vernietigingscampagne ter preventie van maagzweren geen sprake kan zijn.

Helicobacter pylori is een bacterie die nog maar pas in 1983 geïsoleerd is geweest uit de maag van de mens. Deze bacterie is de voornaamste oorzaak van infecties in de maag en de twaalfvingerige darm, die in het vervolg van dit betoog kortweg als maagzweren aangeduid worden. De discussie beperkt zich hoe dan ook niet tot maagzweren: ook gastritis, maagkanker en lymfoma’s kunnen uit deze infecties ontstaan.

Hoe ontstaat een maagzweer? De helicobacter pylori zit vooral in de slijmlaag van de maag. De bacterie weet zich goed te schikken in die slijmlaag, omdat ze een biofilm creëert. Een biofilm is een laagje bacteriën die in een matrix zitten die tevens van de bacterie afkomstig is. Het is mede door het vormen van een biofilm dat de bacterie in de zure maag kan overleven. Helicobacter is in staat om nauwere contacten met de maag te leggen. Vasthechting is zeker een mogelijkheid, maar ook invasie in de epitheelcellen heeft men beschreven.

Fig. 1: Helicobacter pylori met zijn typische kronkelvorm. De lange flagellen zorgen voor een grote beweeglijkheid.

Andere auteurs houden de mening er op na dat voor een infectie eerst een beschadiging van het slijmvlies nodig is.

Bij wie komt het voor? De wereldbevolking kent een grote variatie in helicobacterprevalentie. In sommige landen komt ze maar bij 10% van de populatie voor; in andere landen haalt ze zelfs 80%. Hoge prevalenties komen voor in ontwikkelingslanden. Minder hygiëne heet dat dan, indien antibiotica ook tot persoonlijke hygiëne gerekend mag worden. Helicobacter is tamelijk gemakkelijk te vernietigen uit iemands maag, maar re-infectie gebeurt a rato van 25% per 10 jaar. Wegens het toegenomen antibioticagebruik en door de strengere hygiënenormen die wij handhaven, is de prevalentie bij ons gedaald tot 25%. In sommige landen (vooral Azië) kan men helemaal géén verband zien tussen het voorkomen van helicobacter en maagzweren!

Orthofyto

9 ®

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

Hoofdartikel orthomoleculair  Helicobacter is potentieel gevaarlijk Hoewel helicobacter onweerlegbaar de voornaamste oorzaak is van maagzweren, ontwikkelen maagzweren zich slechts bij 20% van de helicobacterdragers. Een afdoende verklaring is hier nog niet voor gegeven. Men weet dat sommige helicobacterstammen virulenter zijn dan andere, maar de interactie tussen helicobacter en maagwand blijkt zeer complex te zijn. Sinds dat de betrokkenheid van helicobacter bekend geraakte, is de behandeling van maagzweren een koud kunstje geworden dankzij antibiotica. Maagzweren genezen sneller en beter wanneer de bacterie uit de maag verdreven wordt. Eens de infectie verholpen is, volgt de genezing van de zweer in zo goed als alle gevallen. Ook bij gastritis en maagbloedingen helpt het afdoden van de helicobacter aanzienlijk. In sommige gevallen biedt de bacterie weerstand tegen antibiotica, wat op een lichte vorm van resistentie wijst. Resistentie tegen bacteriën vormt wel een grote bedreiging wanneer van overheidswegen een massale antihelicobactercampagne zou opgestart worden.

Risicofactor van adenomacarcinoma’s Kankers ontstaan gemakkelijk uit infectieuze toestanden, dat ziet men ook bij adenomacarcinoma’s (kanker van de maagkliercellen). Het proces van kankervorming heeft een vrij goed omlijnde sequentie van cellulaire veranderingen (uiteraard met alle uitzonderingen daargelaten):

Joost Meeusen

lijk omdat sommige bacteriestammen virulenter zijn dan andere. Wat helicobacter te maken heeft met het ontstaan van maagkanker, is verre van duidelijk. Men gaat er van uit dat de kanker het gevolg is van aanslepende infecties, en dat helicobacter er onrechtstreeks iets mee te maken heeft.

Helicobacter heeft ook gunstige eigenschappen! Epidemiologisch onderzoek in verband met helicobacter heeft een aantal verrassende feiten aan het licht gebracht. Zo vond men dat de aanwezigheid van helicobacter het risico op een aantal aandoeningen aan de slokdarm verminderde. In het bijzonder ging het om gastrooesofagale reflux (brandend maagzuur of hartbrand), bepaalde vormen van slokdarmkanker en de proximale vorm van maagkanker. Figuur 2 laat zien dat het voorkomen van kankeraandoeningen aan de slokdarm sterk gestegen is en zelfs in de buurt komt van maagkankers. Helicobacter verhoogt ook de zuurtegraad van het maagsap en biedt op die manier bescherming tegen indringers. Cholerae en bepaalde salmonellasoorten vormen een grotere bedreiging dan helicobacter en door de pH laag te houden, krijgen pathogene soorten geen kans de maagdoorgang te overleven. Paradoxaal genoeg beschermt H. pylori ook tegen verzwering ten gevolge van NSAID’s. NSAID’s zijn niet-steroïdale ontstekingsremmers, zoals aspirine, waarvan goed is geweten dat vele maagwanden het niet kunnen verdragen.

Waar het in het lichaam ontstekingen afremt, is het hier een welgekende oorzaak van maagzweren. Alle NSAID’s bleken negatieve bijwerkingen op de maag- en darmmucosa te hebben. Een vreemde vaststelling die men nog heeft gedaan, is de relatie tussen H. pylori en een verminderde kans op obesiteit. Men denkt dat de bacterie een rol speelt in de vorming van apetijtshormonen die door de maag gesecreteerd worden.

Heksenjacht is niet verantwoord Nog voordat de farmaceutische industrie haar heksenjacht zou openen op deze bacterie, moet bovenal benadrukt worden dat helicobacter pylori een normale maagbewoner is! Elk zoogdier heeft helicobacterachtige bewoners in zijn maag. Er hebben zich bacteriën aangepast aan de extreme zure omstandigheden vanaf

Alle NSAID’s zoals aspirine hebben negatieve bijwerkingen op de maag- en darmmucosa! het moment de zure maag in de evolutie verscheen, ongeveer 300 miljoen jaar geleden. Met helicobacter moet dus rekening gehouden worden, maar niet dermate dat men op grote schaal een uitroeiingsprogramma moet gaan toepassen. Resistentie vormt hier een groot risico, aangezien resistentie onvermijdelijk zal

Aanhoudende oppervlakkige gastritis H. py lo ri infec tie

Atrofische gastritis Metaplasia (plekje in de maagwand met niet-functionerende kliercellen)

Maagc arci nom a

Ba rret t’s o es oph agu s

Dysplasia

Slok darm car cino ma

Adenocarcinoma Het is alleszins nog niet duidelijk of de eerste stappen een noodzakelijke voorwaarde zijn voor het ontstaan van adenomacarcinoma’s. Wel bestaat er geen discussie omtrent de rol van helicobacter bij deze kankers. Het risico verviervoudigt door de aanwezigheid van helicobacter. Sommige studies geven een verhoogd risico met factor 9, waarschijn-

10

G ERD

1900

1950

2000

Fig. 2: Doordat de prevalentie van helicobacter is gedaald, is tevens de prevalentie van maagcarcinoma gedaald. Dit neemt niet weg dat andere ziekten zijn beginnen te stijgen. Vooral GERD (gastro-oesofagale reflux ziekte) is enorm toegenomen, echter niet zo ernstig als een carcinoma. De gestegen prevalentie van kankers aan de slokdarm komt nu in de buurt van de maagkankers en doet de verminderde aantal maagkanker helemaal teniet. Bron: Journal of Physiology and Pharmacology, www.jpp.krakow.pl

Orthofyto

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

®

Hoofdartikel orthomoleculair

Joost Meeusen 

leiden tot het niet meer kunnen behandelen van maagzweren!

Synthese: de hygiënehypothese Aanwezigheid van darmbacteriën wordt gedoogd door het immuunsysteem van het spijsverteringsstelsel. Men mag zelfs stellen dat het immuunsysteem afhankelijk is van de darmflora, daarom dat ze probiotica genoemd worden. Mogelijk bestaan in de maag gelijkaardige contacten tussen het immuunsysteem en helicobacter. Immers heeft 80% van alle helicobacterdragers geen last van haar aanwezigheid. Een voorwaarde voor een goede verstandhouding tussen darmbacterie en het immuunsysteem zou kunnen zijn dat het immuunsysteem reeds tijdens de eerste levensjaren in contact komt met de bacterie. Slechts in die beperkte tijdspanne bestaat de kans dat het immuunsysteem zich ‘went’ aan de aanwezigheid van helicobacter. Wanneer helicobacter pas later in het leven haar intrede doet in de maag, is de kans groot dat het immuunsysteem agressiever gaat reageren op de bacteriële infectie. Volgens deze denkpiste worden maagzweren dan vooral veroorzaakt door het immuunsysteem, volgens een mechanisme gelijkaardig aan allergieën. De hygiënehypothese houdt in dat we tijdens onze eerste levensjaren te weinig in contact komen met bacteriën, die nodig zijn voor een optimale rijping van het immuunsysteem. Door het toegenomen antibioticagebruik is het voorkomen van de helicobacter sterk gedaald en zodoende worden helicobacter door het immuunsysteem als potentieel gevaarlijk aanzien. De studie die deze hypothese momenteel het sterkst ondersteunt, is het feit dat helicobacter een beschermende factor is voor allergieën en astma. In verband met allergieën heeft men vaker kunnen aantonen dat contact met een potentieel allergeen op zeer jonge leeftijd de bijhorend risico op een allergie kan doen dalen.

Besluit - Zelden zal men helicobacter in de maag moeten uitroeien louter ter preventie van maagzweren.



Voor mensen met een voorgeschiedenis van maag- en darmzweren, maagkanker of andere ontstekingen aan het spijsverteringsstelsel kan het wel interessant zijn. - In veruit de meeste gevallen is de behandeling gericht op het afdoden van helicobacter. Daar helicobacter niet de ware schuldige is, doet men er goed aan om ook de maagwand in de behandeling te betrekken. - Uitroeiing van helicobacter kan als gevolg hebben dat de zuurbalans verstoord wordt. De aandacht moet dan gevestigd worden op de slokdarmen, in het bijzonder de zuurreflux. Meestal is dit het gevolg van te weinig maagzuur, en moet men betaïne-HCl of andere maagzuurondersteunders nemen.

Behandelingsplan maagzweren Het eerste waaraan men moet beginnen, is een maagvriendelijk dieet. Vermijd voeding die zwaar op de maag ligt: alcohol, koffie, zwarte thee, scherpe kruiden. Ook citrusvruchten zijn moeilijk te verdragen. Veel vezels verhogen de passage en ontlasten de maag hierdoor. Het voornaamste middel tegen maagzweren is koolsap, dat de werkzame stof cabagine (vitamine U) bevat. Men drinkt hiervan twee à drie koppen per dag, op nuchtere maag. Zoethout verdient eveneens veel aandacht, omdat het de kwaliteit van de mucosa (slijmvliezen) verbetert en de bloedtoevoer naar de cellen verhoogt. Wegens het hoger verbruik van vitamine C raadt men 1,5 tot 4 gram natriumascorbaat aan. Sommige vitamine C-preparaten bevatten bioflavonoïden en die kunnen de vrijzetting van histamine verminderen. Zink (50 mg) heeft een modulerende werking op de mastcellen en reduceert de pijn. Om de darmwand kan men glutamine (4 x 400 mg/dag) innemen, één uur voor maaltijd en bedtijd. Vitamine A (100000 I.U., 2 maal per dag) reduceert de grootte van de zweren. Ook vitamine B6 en vitamine E helpen tegen zweren. Lees ook het artikel blz. 15-16 om helicobacter met natuurlijke middelen aan te pakken.

Referenties: 1. Maeda S, Mentis AF. Pathogenesis of Helicobacter pylori infection. Helicobacter. 2007; 12 (Suppl. 1):1014 2. Lehours P, Yilmaz O. Epidemiology of Helicobacter pylori infection. Helicobacter. 2007; 12 (Suppl. 1):1-3 3. Chen Y, Blaser MJ. Inverse associations of helicobacter pylori with asthma and allergy. Arch Intern Med. 2007;167:821-827 4. Ji K-Y, Hu F-L. Interaction or relationship between Helicobacter pylori and non-steroidal anti-inflammatory drugs in upper gastrointestinal diseases. World J Gastroenterol. 2006; 12(24):3789-3792 5. Hunt RH, Sumanac K et al. Review article: should we kill or should we save Helicobacter pylori? Aliment Pharmacol Ther. 2001; 15(Suppl. 1):51-59 6. Kuipers EJ. Review article: exploring the link between Helicobacter pylori and gastric cancer. Aliment Pharmacol Ther. 1999; 13(Suppl. 1):3-11 7. Moss SF, Malfertheiner S. Helicobacter and Gastric Malignancies. Helicobacter. 2007;12(Suppl.1): 23-30 8. Chen Y, Blaser MJ.Helicobacter pylori colonization is inversely associated with childhood asthma. J Infect Dis. 2008 Aug 15;198(4):553-60 9. Wu MS, Lee WJ, Wang HH, Huang SP, Lin JT. A casecontrol study of association of Helicobacter pylori infection with morbid obesity in Taiwan. Arch Intern Med. 2005 Jul 11;165(13):1552-5 10. Yamaoka Y, Kato M, Asaka M. Geographic differences in gastric cancer incidence can be explained by differences between Helicobacter pylori strains. Intern Med. 2008;47(12):1077-83. Epub 2008 Jun 16 11. Glick L. Deglycyrrhizinated liquorice in peptic ulcer. Lancet. 1982; 817 12. Kassir ZA. Endoscopic controlled trial of four drug regimens in the treatment of chronic duodenal alceration. Irish Med J. 1985; 78:153-156 13. Bron paarse foto van helicobacter: content.nejm.org

Orthofyto

11 ®

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

Psyche

Joost Meeusen

Stress veroorzaakt maagzweren

Mythe wordt terug waarheid

O

oit dacht men dat maagzweren veroorzaakt werden door stress. In de jaren ‘90 werd deze theorie doorprikt door de ontdekking van de bacterie helicobacter pyloris. Niettemin eist de huidige stand van zaken dat stress terug erkend wordt als veroorzakende factor.

Volgende gebeurtenissen, hoedanigheden of levenswijzen kon men aan een verhoogd voorkomen van maagzweren koppelen: - Krijgsgevangenen - Werkfrustraties - Werkloosheid - Werkverant woordelijkheid - Familieproblemen (kinderen, ...) - Ontevredenheid over inkomen - Bombardementen tijdens Wereldoorlog II - Aardbevingen in Kobe - Armoede - Chronische ziekte - Economische crises - Rookgedrag, maaltijden overslaan - Militaire oefeningen - Volksverhuizingen

Referenties: 1. Filaretova LP. Activation of the hypothalamus-hypophysealadrenocortical system as an important gastroprotective component of the stress reaction. Neuroscience and behavioral physiology. 2007; 37(4):355-362 2. Levenstein S. The very model of a modern ethiology: a biopsychosocial view of peptic ulcer. Psychosomatic medicine. 2000; 62:176-185 3. Bhatia V, Tandon RK. Stress and the gastrointestinal tract. J Gastroenterol Hepatol. 2005; 20:332-339 4. Murison R. Is there a role for psychology in ulcer disease? Integrative Physiological and Behavioral Science. 2001; 36(1):75–83 5. Weinman J, Ebrecht M et al. Enhanced wound healing after emotional disclosure intervention. Br J Health Psychol. 2008; 13(Pt 1):95-102

12

Waar is de tijd dat een maagzweer bijna een statussymbool was? Maagzweren schenen te ontstaan uit stress, meer bepaald stress die voortkwam uit een gewichtige functie met een veel verantwoordelijkheid en overuren. Dit waren de jaren ‘60 en ‘70, en ook nu nog bestaat dat idee. Stress werd uit de discussie gesloten vanaf het moment dat helicobacter pyloris de kop opstak. Deze bacterie is ongetwijfeld medeplichtig aan maagzweren, echter sinds haar ontdekking zijn twee problemen gerezen: (1) Slechts 20% van alle helicobacter-dragers worden ooit geïnfecteerd met maagzweer als resultaat (2) 10-20% van alle maagzweren ontwikkelen zich zonder helicobacter óf NSAIDgeneesmiddelen. Stress is dus aan een comeback toe, nu dat men op zoek is gegaan naar andere factoren. De relatie met stress is een zeer waarschijnlijke, maar zeker geen gemakkelijke relatie. Het grote probleem ligt bij de meting van psychologische stress. Wat is een goede maat voor stress? Het wordt er zeker niet gemakkelijker op wanneer je stelt dat maagzweren zelf een vorm van stress met zich meebrengen. Ondertussen heeft men wel een overvloed aan bewijsmateriaal verzameld gekregen (zie lijst).

De hersen-darm-as Het darmstelsel beschikt over een eigen zenuwstelsel, die in grote lijnen onafhankelijk kan functioneren van het centrale zenuwstelsel (hersenen + ruggenmerg). In grote lijnen, want het spijsverteringszenuwstelsel en centraal zenuwstelsel zijn met elkaar verbonden met een parasympathische en sympathische zenuwroute, wat men ook wel eens de hersendarm-as noemt. Deze zenuwconnectie speelt waarschijnlijk een rol in de integriteit van de maag- en darmmucosa.

Andere mechanismen Lange tijd meende men dat de glucocorticoïde hormonen de maagzweren rechtstreeks kon-

Orthofyto

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

®

den veroorzaken. De theorie oogde elegant: psychologische stress werd via de hypothalamus-hypofyse-bijnier-as vertaald naar een verhoogde productie van glucocorticoïden. Van deze stresshormonen wist men bovendien dat ze in hoge, farmacologische doseringen schade aan de darm- en maagwand konden toebrengen. Recent onderzoek toont daarentegen aan dat de normale fysiologische glucocorticoïdeniveaus ook in stress-situaties eerder voor een bescherming van de maag- en darmwand zorgen. Een te hoge zuurproductie werd ook als reden aangehaald. Secretie van maagzuur wordt duidelijk verhoogd in omstandigheden van stress, zoals men ziet bij patiënt met zure reflux. Dit maagzuur is vooral een bedreiging voor de twaalfvingerige darm, die liever een iets mildere pH aanhoudt. Men heeft voor de twaalfvingerige darm berekend dat 30% van de zweren niet gevormd worden door helicobacter. Misschien moet men ook gaan zoeken in wondheling in het algemeen. Stress en zelfs psychologische trauma’s vertragen het wondhelingsproces. Ten slotte mogen we het eigen immuunsysteem niet vergeten. Van mastcellen is goed beschreven geweest dat ze geactiveerd kunnen worden door het centrale zenuwstelsel. Mastcellen zijn immuuncellen die geparkeerd staan in de slijmvliezen van epitheellagen o.a. van maag, darmen en longen en die na activatie ontstekingsfactoren produceren die de darmwand meer doorlaatbaar maken.

Besluit Ondanks het feit dat maagzweren goed behandeld kunnen worden met een antihelicobacteraanpak, zullen de anti-stressprogramma’s zeker hun verdienste hebben. Het beheersen van stress voorkomt niet alleen het terugkomen van maagzweren, maar is in grote mate een weldaad voor het hart en de hersenfuncties.

Orthomoleculaire therapie

Joost Meeusen 

De liefde van melatonine ook door de maag

Waarom melatonine tegen maagzweren helpt

M

elatonine is een hormoon dat geproduceerd wordt in de epifyse, een klier in de hersenen. Het is een nachthormoon: het wordt geproduceerd wanneer het donker wordt. Vandaar dat suppletie van melatonine aan te bevelen is bij slaapstoornissen en jetlags. Minder bekend is het melatonine in het spijsverteringsstelsel. De darmen produceren ettelijke keren meer melatonine dan dat kleine kliertje in de hersenen, maar heeft nooit van dezelfde aandacht mogen genieten. Recente studies laten zien dat de actieradius van melatonine veel groter is dan de hersenen.

Onder meer in de pancreas, retina, nieren en ademhalingsstelsel wordt melatonine aangemaakt. De hoeveelheid in het spijsverteringsstelsel aangemaakt is liefst 400 keer meer dan in de epifyse. Het melatonine in het spijsverteringsstelsel lijkt een eigen cyclus te volgen. Het wordt in de galblaas geconcentreerd om dan via de gal in het darmkanaal terecht te komen. De concentraties in het bloed blijven daarentegen sterk afhankelijk van de epifyse. Men gaat er dan ook van uit dat een belangrijk deel van de functies van melatonine zich in het darmkanaal situeren.

Verhoging van de bloedtoevoer naar darmen/maag Melatonine stimuleert stikstofmonoxidesynthetase (iNOS), het enzym dat stikstofmonoxide (NO) aanmaakt uit arginine. De bloedvaten reageren op NO door zich te ontspannen, waardoor de weefsels meer bloed aangevoerd krijgen.

Stimulans van bicarbonaatsecretie in de twaalfvingerige darm Bicarbonaat dient om de felle zuurheid dat uit de maag in de twaalfvingerige darm geledigd wordt, te bufferen. Melatonine in het darmkanaal kan de secretie van dit bicarbonaat verhogen.

Biedt bescherming tegen schadelijke stoffen Onder andere alcohol, stress, NSAID’s en zuurstoftekort zijn bedreigingen voor de maagwand. Indien tryptofaan op voorhand toegediend wordt, kan deze schade beperkt worden. Blijkbaar kan tryptofaan snel omgezet worden naar melatonine en/of wordt mela-

tonine in de lever niet zo snel geïnactiveerd.

Melatonine is een enorm sterke antioxidans Waar vitamine C, vitamine E en glutathion eerder beperkt zijn in het spectrum van vrije radicalen die ze kunnen neutraliseren, heeft melatonine een veel bredere én efficiëntere werking.

Melatonine zorgt voor een stevige mucosale barrière Bij ratten zonder epifyse vond men een toename van maagzweren door stress. Deze toename kon verhinderd worden dankzij melatonine. Althans bij de ratten schijnt de melatonine uit de hersenen ook belangrijk te zijn voor de maag. Varkens met maagzweren hebben lagere concentraties aan melatonine in hun spijsverteringsstelsel. Vier weken toediening van melatonine kon het voorkomen van maagzweren bij deze dieren beduidend voorkomen.

Mechanisme (zie figuur 2) Laten we terug stress als uitgangspunt nemen. Stress beïnvloedt de maag rechtstreeks via de sympathische route van de hersen-darmzenuwas. Dit heeft invloed op de activiteit van de maagspieren en op de bloedvaten, die door de stress gaan vernauwen.

Meer vrije radicalen Deze vernauwing heeft tot gevolg dat de bloedtoevoer naar de maagwand slinkt. Minder nutriënten geraken nog tot hun bestemming, en voor de mitochondriën heeft een klein zuurstofdeficit als gevolg dat meer vrije radicalen (superoxide-radicaal) gepro­ duceerd worden.

Orthofyto

Fig.1: Melatonine wordt meer aangemaakt in het darmstelsel dan in de epifyse.

13 ®

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

Orthomoleculaire therapie

Joost Meeusen

GPO, Een kritisch enzym Superoxide wordt omgezet naar waterstofperoxide door het enzym superoxidedismutase (SOD). Waterstofperoxide is nog steeds een oxidant (zij het iets milder) dat onschadelijk gemaakt wordt door catalase (niet getoond op figuur) en maagperoxidase (gastric peroxidase of GPO).

Mucosale bescherming

H2O2

CEL 1

GPO Vitamine E GSH

In de maag wordt deze opdracht vooral vervuld door GPO, dat hiervoor de essentiële cofactor koper (Cu2+) nodig heeft. Juist dit koper-ion maakt het enzym gevoelig voor superoxideradicalen: na beschadiging komt het koper-ion vrij en kan het zelf de aanmaak van vrije radicalen gaan versterken (het zogenaamde Fentonmechanisme of de Haber-Weissreactie). Nog wel de ergste soort van vrije radicalen ontstaan uit dergelijke reacties: de hydroxylradicalen (OH•). Dit reactief molecule is meer dan andere radicalen in staat om het celkern-DNA en de membraanlipiden te vernietigen.

CEL 2

H2O (-)

Cu2+

NSAID's

Cu2+

(-)

OH

(-)

SOD

O2-

Prostaglandines

CEL 3

(-)

Lipideperoxida tie

H 2O2

(-)

(-) (+)

MELATONINE (-)

COX-1 (-)

(+)

Verminderde bloedtoevoer N-acetyloserotonine

(-)

NSAID's Serotonine MELATONINE (-)

NO

Vasodilatie

Vasoconstrictie

5-HT [5-HT2receptoren]

L-Tryptofaan

Melatonine kan hier als antioxidant dus veel werk verzetten. Meer dan andere antixodanten is het in staat om verschillende vormen van vrije radicalen te neutraliseren, waaronder het OH- en de lipideperoxidaties. Melatonine, samen met nog andere antioxidanten zoals vitamine E en glutathion (GSH), kan het maagperoxidase beschermen tegen de oxidatieve aanvallen.

Cyclo-oxygenase Stress en vasoconstrictie hebben eveneens als gevolg dat het cyclo-oxygenase I-enzym (COX-1) geïnactiveerd wordt. COX-enzymen produceren allerhande prostaglandinen, stoffen die ontstekingen mediëren. In sommige gevallen zijn die ontstekingen zeer ongunstig, bijvoorbeeld in gewrichtsontstekingen. In plaats van genezing leiden deze prostaglandinen tot weefselafbraak en arteriosclerotische plaques, en dienen ze afgeremd te worden. In de klassieke geneeskunde gebruikt men hiervoor NSAID’s, nonsteroidal anti-inflammatory drugs. Sommige van deze NSAID’s (o.a. aspirine) zijn een belangrijke oorzaak van maagzweren gebleken, omdat ze COX-1 afremmen. COX-1 en zijn prostaglandinen staan in voor de stevigheid van de darm- en maagmucosa. De mucosa (slijmvliezen) zijn een matrix die de maagwandcellen beschermen tegen bacteriële indringers en tegen het zuur dat ze zelf produceren. [Terugkomend op de discussie over helicobacter betekent

14

[Sympathische stimulatie]

Stress Fig.2: Biochemische mechanismen van de bescherming van melatonine op de maagwand. SOD superoxidedismutase – 5-HT hydroxytryptofaan – COX-1 cyclo-oxygenase – NSAID's nonsteroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen – GPO gastric peroxidase – GSH glutathion – PGI en PGE prostaglandine I en E. Rode pijlen zijn ongunstige reactiewegen en groene pijlen duiden op gunstige ontwikkelingen. Het linkse blauwe vlak omkadert de interacties tussen oxidatieve stress en antioxidanten, de rechtse kader omvat de prostaglandine pathway die de darmmucosa ondersteunt.

dit dat de primaire oorzaak van maagzweren bij de maagmucosa gelegen is, en dat de helicobacteriële infectie van zeer opportune aard is.] Melatonine heeft een gunstige werking op het COX-1 enzym. Activatie van COX-1 leidt uiteindelijk ook tot bloedvatverwijding. Een ander enzym dat de bloedvaten doet verwijden, is het stikstofmonoxidesynthetase, tevens in haar activiteit gestimuleerd door melatonine. Tot slot verhindert melatonine de vernauwende werking van 5-hydroxytryptofaan op de bloedvaten.

- - - - -

Jetlag: 1 – 10 mg Anti-aging 0,1 – 3 mg Nachtshifts: 1 – 5 mg Immuunstimulatie: 2 – 20 mg Kanker: 10 – 200 mg/dag (in onderzoeksfase)

Slechts één studie in verband met maagzweren werd uitgevoerd bij mensen. Vrijwilligers moesten twee maal per dag 1 gram aspirine innemen. De schade hierdoor toegebracht aan de maag was zichtbaar via endoscopie. Voorbehandeling (30 minuten voor inname van aspirine) met 5 mg melatonine kon deze mucosale schade volledig voorkomen.

Welke dosis is vereist?

Referenties:

Melatoninedoseringen die men ondertussen bij mensen uitgetest hebben lagen tussen de 0,1 mg en 2 gram. Nog géén toxiciteit werd waargenomen! Van melatonine bestaat zelfs geen LD50waarde, een maat voor toxiciteit die men bij dieren uittest. Gangbare aanbevelingen zijn op dit moment: - Slaapstoornissen: 0,2 – 10 mg

1. Bandyopadhyay D, Chattopadhyay A. Reactive oxygen species-induced gastric ulceration: Protection by melatonin. Curr Medic Chem. 2006; 13:1187-1202 2. Konturek SJ, Konturek PC et al. Melatonin in gastroprotection against stress-induced acute gastric lesions and in healing of chronic gastric ulcers. J Physiol Pharmacol. 2006; 57(supp. 5):51-66 3. Konturek PC, Celinski K et al. Melatonin and its precursor l-tryptophan prevent acute gastric mucosal damage induced by aspirin in humans. Journal of physiology and pharmacology 2008, 59, Suppl 2, 67-75

Orthofyto

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

®

Joost Meeusen, Walter OM Faché 

Orthomoleculaire therapie

Verdelging van helicobacter H

et is zeker geen makkie om de klassieke antibioticatherapie tegen maagzweren te overtreffen met natuurlijke en orthomoleculaire middelen. Toch hebben ze onbetwist een meerwaarde: ze hebben andere gunstige eigenschappen en ze zijn niet schadelijk voor het lichaam. Bovendien kun je de vraag stellen of het per se nodig is om helicobacter uit te roeien. Tal van natuurlijke middelen worden hier beschreven, de ene al werkzamer dan de andere. De klassieke standaardtherapie van een maagzweer is een antibioticakuur met een combinatie van een drietal antibiotica? Onder meer bismutpreparaten, amoxicilline, tetracycline, metronidazol, tinidazol, claritromycine en erythromycine zijn sterk in trek. In veruit de meeste gevallen (90%) is deze behandeling voldoende. Resistentie treedt zelden op dankzij deze combinatieaanpak [1], maar is zeker niet onmogelijk. Bovendien kunnen de bijwerkingen ernstig zijn [2]. Tal van veilige en/of natuurlijke alternatieven kunnen antibiotica draaglijker en effectiever maken. Als complementaire therapie bij de antikuur mogen de probiotica niet vergeten worden. Twee argumenten maken probiotica onmisbaar. Ten eerste hebben antibiotica desastreuze gevolgen op de darmflora (en tevens op het immuunsysteem) en suppletie van probiotica beschermen de darmflora tegen die bijwerkingen. Ten tweede produceren sommige probiotica hun eigen antibiotica of creëren ze een milieu waar vreemde bacteriën zich minder thuis voelen. Dergelijke probiotica verhinderen dat helicobacter kan oprukken naar de twaalfvingerige darm. Sommige probiotica (o.a. Lactobacillus gasseri OLL 2716, L. johsonii La1) kunnen zich tijdelijk in de zure maag handhaven en er de aanhechting van helicobacter aan de maagwand verhinderen. De effecten van probiotica zijn zeer afhankelijk van de stam die men gebruikt [3-6]. Ook melkwei, een probiotisch voedingsmiddel dat tijdens kaasproductie ontstaat, heeft maagbeschermende en antimicrobiële eigenschappen. Men heeft onderzocht dat in melkwei bacteriocidines opgelost zitten. Een helicobacterinfectie doet het antioxidantenverbruik stijgen. Vooral voor vitamine C ziet men lagere concentraties bij maagontstekingen die al dan niet veroorzaakt zijn door helicobacter. Voor vitamine E en C vond men dat deze antioxidantenvitamines beschermde tegen maagkanker bij personen geïnfecteerd

Fig.1: Knoflook heeft een sterke reputatie als antibioticum

met helicobacter [7]. Men vond geen beduidend effect van suppletie van deze vitamines op de integriteit van de maagwand en de mucosa [8]. Het ons niet onbekende vitamine C wordt als antioxidant actief gesecreteerd in het maagsap. Vitamine C-suppletie van 500 mg heeft daarom baat bij de klassieke antibioticatherapie. Zo bleek de combinatie 20 mg omeprazole (20 mg) + amoxicillin (1 g) met vitamine C (500 mg)/clarithromycin (250 mg) even effectief als de combinatie omeprazole/ amoxicillin met clarithromycin (500 mg) alleen [9]. In een Portugese studie bleek 5 gram vitamine C als alleenstaande therapie geen enkel effect te hebben op de helicobacterinfectie [10]. Nochtans gaf een studie uit 1998 met 5 gram vitamine en zuurremmers wel enige resultaten, waar zelfs volledige uitroeiing van helicobacter bereikt werd bij 8 van de 27 patiënten [11]. Bij planten heeft knoflook een sterke reputatie als antibioticum, en de consumptie van alliumgroenten is bovendien gerelateerd aan een minder voorkomen van maagkanker [13]. De antibacteriële activiteit tegen helicobacter gemeten in vitro, bleek sterk: vergelijkbaar

Orthofyto

15 ®

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

Orthomoleculaire therapie  met de consumptie van één teentje knoflook [12]. Echter nog geen enkele studie (200 – 275 mg extracten) liet een degelijk in vivo-effect zien van knoflookextracten. Broccolikiemen werden het onderwerp van studie naar aanleiding van een anekdote dat consumenten van dergelijke kiemen plotseling van hun maagzweren af waren. Broccolikiemen bevatten hoge concentraties aan sulforafaan, met sterke antibacteriële en anticarcinogene eigenschappen. In een voorstudie kon men helicobacter uitroeien bij drie van de negen testpersonen met 7, 14 of 28 gram kiemen gedurende 7 dagen [14-15]. Veenbessen (cranberries) zijn gekend tegen hun uitstekende werking tegen infecties aan de urinewegen. Tegen helicobacter kunnen ze ook ingezet worden. Zo liet een studie zien dat 500 ml cranberrysap gedurende 90 dagen bij 14 procent van de proefpersonen de helicobacter kon uitroeien [16]. De verantwoordelijkheid hiervoor wordt toegewezen aan de proanthocyanidinen, kleurige pigmentstoffen en oppermachtige antioxidanten die in vele andere bessen zitten. Bij kinderen kon men een uitroeiing van 23 procent bewerkstelligen met een therapie van probiotica (Lactobacillus johsonii La1) en 200 ml cranberriesap [17]. Honing kreeg nog veel aandacht toen dat de conventionele therapieën nog niet zo effectief waren als tegenwoordig [18]. De antimicrobiële eigenschappen van honing zijn aantrekkelijk: in een dergelijk suiker-gehalte overleeft geen enkele bacterie en bovendien bevat honing enzymen die waterstofperoxide aanmaken. Waterstofperoxide is gekend als ontsmettingsmiddel in de verdunde vorm van zuurstofwater. Nog geen enkele degelijke studie met honing is echter uitgevoerd geweest. Planten bieden hiernaast nog een enorm gamma aan antibacteriële stoffen. Groene thee en rode wijn hebben zeker een antibacteriële werking, maar hebben meer in petto als ontstekingsremmer en anticarcinogeen. Groene thee is hoe dan ook beperkt door de mindere bioschikbaarheid van de inhoudsstoffen. Voor rode wijn (resveratrol en anthocyanidines) vond men dat mensen die 3-6 glazen per week dronken 11% minder risico op helicobacterinfectie hadden. Een klinische studie met Koreaanse rode ginseng (Panax ginseng) verhoogde de uitroeiingskansen en is bovendien effectief als ontstekingsremmer [19].

16

Joost Meeusen, Walter OM Faché

In vitro werden sterke bacteriedodende werkingen gemeten van vele extracten zoals rozemarijn (methanolextract), kamilleolie [20], oregano, kaneel... . Uitschieters zijn hier de geelwortel (kurkuma; uitroeiing in vitro binnen de 15 min!), hars van de mastiekboom, komijn, gember en Spaanse peper (niet zo goed voor de mucosa!). Preparaten met hars van de mastiekboom heeft men uitgetest in een kleine studie met goed resultaat (80% verbetering van symptomen, 70% zichtbare, endoscopische verbetering). Hoewel het bij muizen niet in staat was om helicobacter uit te roeien, heeft het een antibacteriële, licht zuurremmende en celbeschermende werking. [22-23] Ook zoethout moet hier vermeld worden, omdat zoethout andere kwaliteiten bezit (zie artikel blz. 11) en omdat het tevens een adhesieremmer is. Verhindering dat helicobacter zich aan de maagwand hecht (adhesie) is wie weet de ultieme manier om maagzweren te voorkomen, maar dat moet nog blijken. Andere gekende adhesieremmers zijn: alweer de geelwortel, cladosiphon fucoidan (een zeewiersoort), cranberry, galactanen uit zwartebeszaadjes, sap van ochra (Abelmochus esculentes), panax ginseng, artemisia capillaris [21].

Besluit Nog geen enkele studie met natuurlijke middelen kan eenzelfde effectiviteit voorleggen als de antibioticacombinatiekuur. De meeste studies hebben nog een te zachte aanpak: daar waar een antibioticakuur normaal na minder dan een week zijn werk heeft gedaan, lagen de termijnen van bovenvermelde studies rond de vier weken. Je kunt een antibioticakuur niet vergelijken met een kop honing opgelost in water of een glaasje cranberrysap, daarvoor liggen de concentraties van actieve stoffen nog veel te laag. Bovendien kun je de vraag stellen of uitroeiing noodzakelijk is. Een ware helicobacterinfectie ontstaat pas wanneer de bacterie de maagwand beschadigt, wat niet hetzelfde is als het zich nestelen in de maag. Een preventieve aanpak is dan misschien nog de meeste geschikte oplossing en dan dienen natuurlijke middelen hier de ideale oplossing aan.

Orthofyto

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

®

Referentie

1. Cameron EAB, Powell KU, Lynette Baldwin, Duncan Bell PJG, Williams SGJ. Helicobacter pylori: antibiotic resistance and eradication rates in Suffolk, UK, 1991–2001. J Med Microbiol. 2004; 53;535-538 2. Internet: www.apotheek.nl 3. Lesbros-Pantoflickova D, Corthesy-Theulaz I et al. Helicobacter pylori and probiotics. 2007; J Nutr. 137: 812S–818S 4. Francavilla R, Lionetti E et al. Inhibition of Helicobacter pylori infection in humans by Lactobacillus reuteri ATCC 55730 and effect on eradication therapy: A Pilot Study. Helicobacter. 2008; 13: 127–134 5. Kim MN, Kim N, Lee SH, Park YS et al. The effects of probiotics on PPI-triple therapy for Helicobacter pylori eradication. Helicobacter. 2008; 3: 261–268 6. Franceschi F, Cazzato A et al. Role of probiotics in patients with Helicobacter pylori infection. Helicobacter. 2007; 12(Suppl.):59-63 7. Kim HJ, Kim MK, Chang WK, Choi HS et al. Effect of Nutrient Intake and Helicobacter pylori Infection on Gastric Cancer in Korea: A Case-Control Study. Nutr Cancer. 2005; 52(5):138-146 8. Plummer M, Vivas J, Lopez G et al. Chemoprevention of precancerous gastric lesions with antioxidant vitamin supplementation: A randomized trial in a highrisk population. J Natl Cancer Inst 2007;99:137–46 9. Chuang CH, Sheu BS, Kao AW, Cheng HC, Huang AH, Yang HB, Wu JJ. Adjuvant effect of vitamin C on omeprazole-amoxicillin-clarithromycin triple therapy for Helicobacter pylori eradication. Hepatogastroenterology. 2007; 54(73):320-4 10. Kamiji MM, Oliveira RB. Efeito da administração de vitamina c sobre a colonização do estômago por helicobacter pylori. Arq Gastroenterol. 2005 JulSep;42(3):167-72 11. Jarosz M, Dzieniszewski J et al. Effects of high dose vitamin C treatment on Helicobacter pylori infection and total vitamin C concentration in gastric juice. Eur J Canc Prev. 1998; 7:449-454 12. Sivam GP. Protection against Helicobacter pylori and Other Bacterial Infections by Garlic. J Nutr. 2004; 131:1106S–1108S 13. You W-C, Zhang L, Gail MH et al. Helicobacter pylori infection, garlic intake and precancerous lesions in a Chinese population at low risk of gastric cancer. Intern J Epidemiol. 1998; 27:941-944 14. Fahey JW, Haristoy X et al. Sulforaphane inhibits extracellular, intracellular, and antibiotic-resistant strains of Helicobacter pylori and prevents benzo[a] pyrene-induced stomach tumors. PNAS. 2002; 99(11):7610-7615 15. Galan MV, Kishan AA et al. Oral Broccoli Sprouts for the Treatment of Helicobacter pylori Infection: A Preliminary Report. Digest Dis Sci. 2004; 49(7/8):1088-1090 16. Zhang L, Ma J et al. Efficacy of cranberry juice on Helicobacter pylori infection: a double-blind, randomized placebo-controlled trial. Helicobacter. 2005 Apr;10(2):139-45 17. Gotteland M, Andrews M et al. Modulation of Helicobacter pylori colonization with cranberry juice and Lactobacillus johnsonii La1 in children. Nutrition 24 (2008) 421– 426 18. Somai NA, Coley KE, Molan PC et al. Susceptibility of Helicobacter pylori to the antibacterial activity of manuka honey. J R Soc Med. 1994; 87:9-12 19. Lee S-Y, Shin YW, Hahm K-B. Phytoceuticals: Migthy but ignored weapons against Helicobacter pylori infection. J Dig Dis. 2008; 9:129-139 20. Shikov AN, Pozharitskaya ON et al. Antibacterial activity of Chamomilla recutita Oil Extract against Helicobacter pylori. Phytother. Res. 22, 252–253 (2008) 21. Rachel O’Mahony R, Al-Khtheeri H et al. Bactericidal and anti-adhesive properties of culinary and medicinal plants against Helicobacter pylori. World J Gastroenterol. 2005; 11(47):7499-7507 22. Loughlin MF, Ala’Aldeen DA, Jenks PJ. Monotherapy with mastic does not eradicate Helicobacter pylori infection from mice. J Antimicrob Chemother. 2003 Feb;51(2):367-71 23. Al-Habbal MJ, Al-Habbal Z, Huwez FU. A doubleblind controlled clinical trial of mastic and placebo in the treatment of duodenal ulcer. Clin Exp Pharmacol Physiol. 1984 Sep-Oct;11(5):541-4

ORTHO trends

ORTHOTRENDS wordt samengesteld uit de wetenschap­ pelijke literatuur en de actualiteit en voorzien van orthomoleculaire commentaren, toelichtingen en adviezen. ORTHOTRENDS wordt samengesteld door Orth. Biochemicus Walter OM Faché, Wetenschapsjournalist Dirk Bogaert, Bio-Ir. Joost Meeusen en Dr. Biol. Katleen Van der Gucht Eindredactie Walter OM Faché, Directeur van het Faché Instituut FIOW.

ORTHOtrends®

Cardiologie

Vitamine C kan hoge bloeddruk................................. voorkomen

18

Allergie

Fruit, groenten en volkorenproducten....................... beschermen tegen astma

18

Diabetes

Kamillethee helpt om diabetes te .............................. voorkomen!

18

Immunologie

19 Selenium helpt om vele ziekten ................................. 19 Een appel tegen griep en astma? ............................... te vermijden!

Waarom houdt de griep van de herfst?.....................

20

Inflammatie

Bromelaïne (uit ananas) helpt bij ............................ sinusitis

20

Neurologie

Hyperactiviteit, wandelen helpt beter........................ dan medicatie!

21

21 Coënzym Q10 helpt migrainepatiënten . .................. 22

Stress veroudert mensen snel .................................... Nieuw bewijs dat Sint-janskruid efficiënt werkt bij depressies. Obesitas

22 Europa verbiedt verkoop anti-obesitas pil................ 22 Oméga-3 en zwaarlijvigheid!.....................................

Voedingsleer

Dit label is voor alle orthoceutische producten een kwaliteitsgarantie!

Broccoli beschermt de longen tegen.......................... luchtvervuiling!

23

Orthomoleculaire trends Cardiologie

Vitamine C kan hoge bloeddruk voorkomen

Referentie: 1. Rodrigo R, Prat H et al. Decrease in oxidative stress through supplementation of vitamins C and E is associated with a reduction in blood pressure in patients with essential hypertension. Clin Sci (Lond). 2008 May; 114(10):625-34

Allergie

Referentie: 1 de Batlle J, Garcia-Aymerich J et al. Mediterranean diet is associated with reduced asthma and rhinitis in Mexican children. Allergy. 2008; 63 (10): 1310-1316

Diabetes

Referentie: 1. Kato A, Minoshima Y et al. Protective effects of dietary chamomile tea on diabetic complications. J Agric Food Chem. 2008 Sep 10;56(17):8206-11

18

Meer en meer wetenschappers onderzoeken de mogelijkheden van vitamine C bij het voorkomen en de behandeling van hypertensie. Gedurende jaren werd – volgens Italiaanse onderzoekers – nagelaten om vitamine C in te zetten tegen een te hoge bloeddruk. Dat blijkt in ieder geval uit de studieresultaten van wetenschappers die verbonden zijn aan de universiteit van Pisa. Ze maakten de resultaten van hun onderzoek bekend tijdens het jaarlijks congres van de ‘American Heart Association in Atlanta (VS). Tijdens een kleine studie werden twaalf patiënten, met een relatief ernstige vorm van hypertensie,

dagelijks behandeld met injecties die drie gram vitamine C bevatten. Amper twintig minuten na de toediening konden de onderzoekers vaststellen dat het stressniveau bij de mensen met 11 procent daalde. Dit had voor gevolg dat ook de bloeddruk met gemiddeld 7 procent verminderde. Andere onderzoeken zijn nu nodig om na te gaan of oraal ingenomen vitamine C dezelfde effecten heeft. Men vermoedt dat zuigtabletten, waarbij de vitamine C via het speeksel wordt opgenomen, positieve resultaten kunnen geven bij een te hoge bloeddruk. (WF)

Fruit, groenten en volkorenproducten beschermen tegen astma Volgens dokter Isabelle Romieu, die zopas een nieuwe studie liet verschijnen over de relatie tussen voeding en het ontstaan van astma, zijn onze Westerse eetgewoonten mee een belangrijke oorzaak voor het ontstaan van astma. In Mexico voerde de arts een studie uit waarbij ze 1500 kinderen betrok en hun respectievelijke ouders. Men vroeg de ouders om de eetgewoonten van hun kinderen op een precieze wijze door te geven. Al snel bleek dat kinderen die dagelijks fruit, verse groenten, vis en volkoren-

producten aten gemiddeld 40 procent minder kans hadden om astmapatiënt te worden. Het zogenaamde mediterrane dieet bewees zijn kracht al bij het voorkomen en helpen behandelen van hart- en vaatziekten, kanker en suikerziekte. De verklaring voor deze gezondheidsbevorderende eigenschappen is eenvoudig. Mensen die veel fruit, groenten, vis en volkorenproducten eten, krijgen dagelijks veel meer ontstekingswerende en versterkende antioxidanten binnen dan zij die zich beperken tot een snelle fastfoodhap. (DB)

Kamillethee helpt om diabetes te voorkomen! Kamillethee is al jaren bekend als eens rustbrengende warme herfsten winterdrank. De gedroogde blaadjes van de chamomilla L. de matricaria bevatten een rijkdom aan antioxidanten. Britse en Japanse wetenschappers hebben nu – bij knaagdieren – ontdekt dat deze kruidenthee niet alleen suikerziekte helpt voorkomen, maar er tevens voor zorgt dat diabetes veel minder snel gepaard zal gaan met complicaties aan het hart, de nieren en de ogen. De onderzoekers publiceerden hun studieresultaten in het septembernummer van de ‘Journal of Agriculture and Food Chemistry’. Voor

ORTHO trends

®

dit onderzoek gebruikte men twee groepen knaagdiertjes die al suikerziek waren. De ene groep kreeg gedurende drie weken water met kamille, de andere groep dronk zuiver water. Na deze korte proefperiode werd al duidelijk dat kamillethee er voor zorgde dat het bloedsuikergehalte duidelijk daalde. De antioxidanten in de thee verstoren o.a. de werking van twee enzymen die mee verantwoordelijk zijn voor schade aan de ogen en de nieren. Oogen nierproblemen zijn op termijn kenmerkend voor diabetici. Mensen die dagelijks twee tot drie porties kamillethee drinken worden niet alleen rustiger, ze beschermen zich tevens tegen suikerziekte. Mensen die al geconfronteerd worden met dit ziektebeeld worden door het drinken van kamillethee beschermd tegen de mogelijke levensbedreigende complicaties. (JM)

Orthomoleculaire trends Immunologie

Een appel tegen griep en astma? Amerikaanse en Britse wetenschappers hebben ontdekt dat bepaalde stoffen in appelen (maar ook in uien) mensen helpen beschermen tegen het griepvirus. Dit betekent vanzelfsprekend niet dat de klassieke voorzorgsmaatregelen op het vlak van hygiëne (handen wassen), grote massa’s zoveel mogelijk ontwijken en voldoende rust nemen, kunnen verwaarloosd worden. Appelen bevatten relatief grote hoeveelheden quercitine. Deze stof zorgt er voor dat mensen die dagelijks een appel eten 53 procent minder kans hebben om astma, een bronchitis of griep te krijgen (mits het volgen van de klassieke voorzorgsmaatregelen). Voor zwangere vrouwen is het zeer belangrijk om regelmatig een gezonde appel te veror-

beren. Ze beschermen hiermee niet enkel zichzelf, maar zorgen er tevens voor dat het ongeboren kind later veel minder kans maakt om een astmapatiënt te worden. Rest de oplossing op de vraag hoe de belangrijkste beschermende stof in appelen u en mij kan beschermen tegen griep. Het antwoord is eenvoudig. Quercitine beschikt over ontstekingswerende eigenschappen. Deze substantie blokkeert de vorming van ontstekingsreacties die veroorzaakt worden door de prostaglandines en leukotrienes. Kortom het griepvirus moet bij appeleters veel meer moeite doen om een mens ziek te maken dan dit het geval is bij personen die geen fruit consumeren. De appel is geen wondermiddel tegen de griep, wel een smakelijke hulp. (PVM)

Referentie: 1. J.M. Davis, E.A. Murphy et al. Quercetin reduces susceptibility to influenza infection following stressful exercise, American Journal Of Physiology-Regulatory, Integrative And Comparative Physiology. 295: R505-R509

Selenium helpt om vele ziekten te vermijden! Selenium is een oligo-element dat vroeger in de landbouwgronden terug te vinden was. De intensieve akkerbouw, het gebruik van pesticiden en de zuurtegraad van het regenwater zijn de voornaamste oorzaken waarom selenium in Europa bijna uit de grond is verdwenen. Dit heeft voor gevolg dat een zeer groot deel van de Europese bevolking een tekort heeft aan selenium, zonder dat zelf te weten. Het probleem met een seleniumtekort is dat het mee verantwoordelijk is voor een verhoogd risico op kanker, een verzwakking van het afweersysteem, een verhoging van het cholesterolniveau en het sneller afsterven van spierweefsel (vooral senioren krijgen hierdoor o.a. evenwichtproblemen). Volgens officiële

bronnen heeft iedere volwassene dagelijks 50 microgram selenium nodig om niet ziek te worden. Talloze wetenschappelijke studies tonen echter aan dat 200 microgram per dag pas een echte bescherming biedt tegen de hoger genoemde ziektebeelden. Sommige artsen schrijven tijdelijk 400 microgram per etmaal voor. De nadruk ligt hier wel op tijdelijk en onder controle van een geneesheer. Mensen die 800 microgram selenium per dag innemen zullen vergiftigingsverschijnselen krijgen. Nervositeit, braken, misselijkheid, haarverlies en een metaalachtige smaak in de mond zijn de meest bekende kenmerken van een seleniumoverdosis. (JM)

®

ORTHO trends

Referentie: 1. Zagrodzki P, Ratajczak R. Selenium supplementation in autoimmune thyroiditis female patient-effects on thyroid and ovarian functions (casestudy). Biol Trace Elem Res. 2008

19

Orthomoleculaire trends Immunologie

Waarom houdt de griep van de herfst?

Referentie: 1. Lowen AC, Mubareka S et al. Influenza virus transmission is dependent on relative humidity and temperature, PLoS Pathog. 2007 Oct 19;3(10):1470-6

Wetenschappers hebben ontdekt dat temperatuur en luchtvochtigheid een niet te verwaarlozen rol spelen in het overbrengen van het griepvirus via de lucht. Kille herfsttemperaturen van en om bij de vijf graden Celsius, vergezeld van een lage luchtvochtigheid van circa 35 procent zorgen er voor dat griepvirussen veel langer sterk en actief blijven, dan dit het gevoel is bij een temperatuur van 20 graden en een luchtvochtigheid van 55 procent. Door een lage herfsttemperatuur, vooral tijdens de ochtend- en avonduren en een te droge lucht worden de bovenste luchtwegen veel zwaarder belast. De neusslijmvliezen worden dikker, waardoor het ingeademde griepvirus het veel makkelijker krijgt om zich via de

luchtwegen te verspreiden in het lichaam. Zorgen voor een hogere temperatuur en een betere luchtvochtigheid helpt voor alle duidelijkheid niet om het griepvirus te krijgen via persoonlijk contact (iemand een hand geven kan al voldoende doen). Bepaalde vitaminen en mineralen hebben een reputatie dat ze een beschermend effect hebben. Denk dan vooral aan de vitaminen A, B6 en E, maar vergeet vitamine C niet. Verder zijn ook vitamine B12, ijzer en zink zeer belangrijk. Al deze beschermende stoffen zijn terug te vinden in een degelijke multvitamine die best het hele jaar door wordt ingenomen teneinde het afweersysteem beter te wapenen tegen alle mogelijke infecties. (PVM)

Inflammatie

Bromelaïne (uit ananas) helpt bij sinusitis

Referentie: 1. Helms S, Miller A. Natural treatment of chronic rhinosinusitis. Altern Med Rev. 2006 Sep;11(3):196-207

20

Sinusitis is een ontsteking van de sinussen of ‘neusbijholten’. Bij een gewone verkoudheid zijn alle slijmvliezen betrokken dus ook die in de bijholten, zonder dat er dan een echte sinusitis is. Als het slijm dat in zich die sinussen ophoopt besmet raakt spreken we over een sinusitis. Een acute sinusitis duurt minder dan 4 weken waarbij er etterig secreet (“gekleurd slijm”) in de bijholte zit. Men spreekt over een chronische sinusitis als die minstens 6 maanden duurt. Mensen met sinusitis hebben pijn. Sinusitis wordt dikwijls voorafgegaan door een periode van vermoeidheid, of een daar aan gekoppelde verkoudheid die ontstaat door een dalende immuniteit.

ORTHO trends

®

Natuurlijke middeltjes om sinusitisklachten te voorkomen zijn een warme douche nemen, of warme kompressen gedurende 20 tot 30 minuten op de neus leggen en zorgen voor een luchtvochtigheid van om en bij de 50 procent. Veel drinken is belangrijk omdat voldoende vocht zorgt voor het sneller vrijkomen van de vastzittende sinusslijmen. Vermijd wel alcohol en neusdruppels zoals Dristan en Otrivin. Eet veel ananas. In deze exotische vrucht zit een ontstekingswerend en pijnstillend enzym dat bromelaïne heet. Het is ook te krijgen onder de vorm van een voedingssupplement. (DB)

Orthomoleculaire trends Neurologie

Hyperactiviteit, wandelen helpt beter dan medicatie! Kinderen, die last hebben van ADHD, hebben volgens een studie die verscheen in de ‘Journal of Attention Disorders’ meer baat bij een wandeling in een park of groene zone dan bij het innemen van medicijnen die de symptomen moeten onderdrukken. Dat is in ieder geval de conclusie van Andrea Faber Taylor en Frances E. Kuo, twee wetenschappers die verbonden zijn aan de universiteit van Illinois (VS). De onderzoekers onderzochten ook of een wandeling in een stedelijke omgeving (zonder groen en met relatief veel verkeerslawaai) kon helpen. Het werd snel duidelijk dat enkel een rustige park- of groenomgeving een rechtstreekse invloed had op het concentratievermogen en het gedrag van de kinderen. Dat bleek trouwens al bij wandelingen van twintig minuten. De beweging in de natuur had zelfs betere resultaten dan de klassieke medicatie. Volgens de auteurs van deze studie zijn er steeds meer aanwijzingen dat een gebrek aan beweging en gezonde lucht mee aan

de basis liggen van de toenemende ADHDproblematiek. Men raadt de ouders aan hun kinderen - in de mate van het mogelijke - actief te laten zijn in een park- , bos- of natuurgebied. Dit kan een gratis middel zijn die heel veel kinderen met ADHD kan helpen, op voorwaarde dat het bijna dagelijks gebeurt. (DB)

Referentie: 1. Taylor AF, Kuo FE. Children with attention deficits concentrate better after walk in the park. J Atten Disord. 2008

Stress veroudert mensen snel Uit meer dan zeshonderd wetenschappelijke studies blijkt dat spanningen en alle vormen van lichamelijke en mentale stress mensen snel laat verouderen. We leven in een maatschappij waar stress even alom aanwezig is als zuurstof. Iedereen moet flexibel zijn, natuurlijke regelmaat missen. Het gevolg is dat steeds meer mannen en vrouwen bijna verplicht ongezond leven en verschillende vormen van stress accumuleren in hun gestel. Meer en meer mensen krijgen af te rekenen met burn-out, oververmoeidheid en ernstige degeneratieve ziektebeelden, zoals hartaandoeningen en kanker, om enkel de meest bekende te noemen. Ziek verklaarde personen die een rustperiode krijgen voorgeschreven,

zullen nooit meer de energie kunnen opbrengen die ze vroeger wel hadden. Dit komt omdat we ons energie- en beheersbaar stressniveau genetisch hebben meegekregen van bij de geboorte. Hoe sneller we ons kapitaal aan energie en stress opgebruiken, hoe sneller we verouderen, ziek worden en sterven. Volgens wetenschappers komt het in dit leven er op aan om werk te verrichten waarvan men echt houdt, voldoende te bewegen, tijd te reserveren voor echte ontspanning en alles te doen om een mentaal rijk affectief leven te leiden. Geluk ligt in kleine dingen, niet in het altijd meer en meer verlangen. (PVM)

Referentie: 1. Boscolo P, Youinou P, Theoharides TC, Cerulli G, Conti P. Environmental and occupational stress and autoimmunity. Autoimmun Rev. 2008 Feb;7(4):340-3

Coënzym Q10 helpt migrainepatiënten Ubiquinone is, bij mensen die voedingssupplementen gebruiken, beter bekend onder de naam co-enzym Q10. Een nieuwe studie toont aan dat ubiquinone even goed is voor migrainepatiënten dan de klassieke pijnstillers die op termijn voor nevenverschijnselen kunnen zorgen. De studie bevestigt de resultaten van een Zwitsers-Belgisch onderzoek uit het jaar 2005. Gedurende deze klinische studie kregen 43 migrainepatiënten driemaal per dag 100 milligram co-enzym Q10. Een controlegroep nam een placebopil. De resultaten van het onderzoek waren duidelijk. Mensen, die co-enzym Q10 innamen, hadden veel minder

last van migraine dan de patiënten die een placebopreparaat gebruikten. Zowel het aantal aanvallen van hoofdpijn, als de duur ervan verminderde. Co-enzym Q10 scoorde evengoed als de klassieke pijnmedicatie. Toch is er een waarschuwing. Mensen moeten ubiquinone gedurende een maand innemen vooraleer de meest spectaculaire resultaten worden bereikt. Daarna is het essentieel dit voedingssupplement – met nog vele andere voordelen – dagelijks te blijven gebruiken. Gedurende de overgangsperiode mag men probleemloos de klassieke pijnstillers innemen. (WF)

®

ORTHO trends

Referenties: 1. Tepper SJ. Complementary and alternative treatments for childhood headaches. Curr Pain Headache Rep. 2008 Oct;12(5):379-83 2. Sandor PS, Di Clemente L et al. Efficacy of coenzyme Q10 in migraine prophylaxis: a randomized controlled trial. Neurology. 2005 Feb 22;64(4):713-5

21

Orthomoleculaire trends Neurologie

Nieuw bewijs dat Sint-janskruid efficiënt werkt bij depressies.

Referentie: 1. Linde K, Berner MM, Kriston L. St John’s wort for major depression. Cochrane Database Syst Rev. 2008 Oct 8;(4):CD000448.

Sint-janskruid is een stof uit de plantengeneeskunde die sinds lang in Europa wordt gebruikt voor de behandeling van depressies. Volgens een recente Duitse studies zorgt sint Janskruid voor zeer degelijke resultaten bij lichte tot matige depressies. De onderzoekers verklaren dat Sint-janskruid duidelijk beter werkt dan een placebo en evengoed een depressie aanpakt als de klassieke antidepressiva, maar met minder nevenwerkingen”, zegt Klaus Linde, die verbonden is aan het Centrum voor Complementaire geneeskunde in München. De Hypericum perforatum

plant (sint-janskruid) beschikt over verschillende stoffen die helpen om depressies te bestrijden. De wetenschappers volgden voor hun onderzoek 5489 mensen die symptomen vertoonden van een ernstige depressie. Naargelang de ernst van de neerslachtige toestand van de patiënt werd 500 tot 1200 milligram sint-janskruid per dag toegediend. Het viel op dat de mensen die het plantaardige antidepressivum innamen 47 procent meer therapietrouw lieten optekenen dan de controlegroep die de klassieke antidepressiva innamen met bijwerkingen. (DB)

Obesitas

Oméga-3 en zwaarlijvigheid!

Referentie: 1. Ramel A, Martinéz A et al. Beneficial effects of long-chain n-3 fatty acids included in an energy-restricted diet on insulin resistance in overweight and obese European young adults. Diabetologia. 2008; 51(7):1261-8

Veel mensen kennen ondertussen de goede eigenschappen van omega 3-vetzuren die vooral voorkomen in vette vissoorten, zoals zalm en sardientjes, alsook in een massa voedingssupplementen. Uit een studie blijkt nu tevens dat omega 3-supplementen in staat zijn om mannen, vrouwen en kinderen, die met overgewicht af te rekenen hebben, te helpen om de vetverbranding tijdens beweging met 14 procent te verhogen. Omega 3 zorgt er immers voor dat het leptinehormoon, dat verantwoordelijk is voor een verzadigd gevoel, sterk wordt gestimuleerd. Kortom het lichaam verbrandt meer vetten gedurende de inspanningen, terwijl het hongergevoel na de sportieve prestaties

beperkt blijft. Omega-3 is verder positief verantwoordelijk voor het feit dat de spieren beter in staat zijn om tijdens oefeningen meer calorieën te verbranden. Aziatische wetenschappers hebben verder vastgesteld dat omega 3-vetzuren ook de productie van nieuwe vetcellen lam kunnen leggen. Teneinde meer vetten te verbranden gedurende oefeningen moet men minimum 600 milligram DHA en 400 milligram EPA per dag innemen. Bij die hoeveelheden zorgt vooral DHA ervoor dat er geen nieuwe vetcellen kunnen aangemaakt worden. DHA zorgt immers voor de geprogrammeerde celdood van kandidaat vetcellen (apoptose). (WF)

Europa verbiedt verkoop anti-obesitas pil

Referentie:

Sinds zaterdag 25 oktober verbiedt Europa de verkoop van de anti-obesitas pil Acomplia. Het verbod komt er door een tussenkomst van het Europees Geneesmiddelenbureau (EMEA) die stelt dat dit soort medicijn het risico op psychische aandoeningen bij patiënten verdubbelt. “De risico’s, die het gebruik van Acomplia met zich meebrengen, wegen niet op tegen de bescheiden voordelen die het biedt”, zegt een woordvoerder van het Europees Geneesmiddelenbureau.

1. Soyka M. Rimonabant and depression. Pharmacopsychiatry. 2008 Sep;41(5):204-5

Acomplia zorgde voor een extra vermindering van vijf procent van het lichaamsgewicht, op

22

ORTHO trends

®

voorwaarde dat de patiënt zich aan een strikt dieet hield. De problemen rond dit product begonnen eigenlijk al in juni 2007. Toen besloot het Amerikaans geneesmiddelenagentschap, de Food and Drug Administration (FDA), om Acomplia te verbieden voor precies dezelfde problematiek. Veel patiënten onderbraken de behandeling met dit product omdat ze last hadden van misselijkheid, zeer sterke schommelingen in de gemoedstoestand (depressie en agressie), angstaanvallen en duizeligheid. (PVM)

Energie tekort?

Orthomoleculaire trends Voedingsleer

Vul dan aan

Broccoli beschermt de longen tegen luchtvervuiling!

met Bio-Q10

Groenten zijn gezond. Maar er is er eentje die meer dan de anderen de kop opsteekt in de wetenschappelijke literatuur. Dat is broccoli. Broccoli is de gezondste groente van allemaal. Volgens een studie van Dr Cristina GarciaViguera verliest broccoli veel van zijn kracht (antioxidanten) bij het koken in de magnetron, tot wel 90 procent. Bij stomen is dit slechts 11 procent. Toch handig om weten! Nog interessanter dan de groente zijn de broccolikiemen. De kiemplanten zitten bomvol mensbeschermende antioxidanten en je kan ze rauw eten. Vijf gram broccolikiemen bevatten evenveel antioxidanten als met 150 gram gekookte broccoli. Mensen die verschillende malen per week broccoli eten beschermen zich zelf tegen de gevaren van luchtvervuiling en toxische rook. Broccoli zorgt dankzij de aanwezigheid van sulfurofaan voor een voldoende aanmaak van het eiwit NRF2. Deze proteïne met sterke antioxidatieve eigenschappen beschermt de longen en de ademhalingswegen van de mens en voorkomt ontstekingsreacties die kunnen leiden tot chronische bronchitis en COPD. Dit is een afkorting van de Engelse term ‘Chronic Obstructive Pulmonary Disease’, dit betekent chronisch obstructieve longziekte (er is dus een aanhoudende obstructie in de longen). Het is een verzamelnaam voor de longaandoeningen chronische bronchitis en longemfyseem. De smakelijke broccoli voorkomt al die ademhalingsellende. Knap toch van een eenvoudige groente! (DB)

• Krijg uw energie terug met Bio-Q10 • Dé sleutel in de energieproductie van het lichaam • Voel het verschil!

Gehalte van CoQ10 in plasma (relatieve verandering)

Bio-Q10 - voor een optimaal effect 3,0 Zachte gelatinecapsule met olie (b.v. Bio-Q10) Korrels 1 Tablet 1

2,0

Korrels 2

Tablet 2

1,0 Dragee

1

2

3 Dagen

4

In de grafiek ziet u een overzicht van de opneembaarheid van Q10 van diverse preparaten. Droge preparaten worden bijna niet opgenomen, in tegenstelling tot de in olie opgeloste coënzyme Q10.

Bio-Q10 bevat natuurlijk coënzym Q10 in een 100% homogene oplossing (zonder kristallen!) in zachte, donkere capsules die Q10 beschermen tegen het licht. Deze unieke wetenschappelijk gedocumenteerde formule biedt U de beste biologische beschikbaarheid.

Referentie: 1. Barnes PJ. Defective antioxidant gene regulation in COPD: A Case for Broccoli. Am J Respir Crit Care Med. 2008; 178: 552-554

Promotie! Nu verkrijgbaar Bio-Q10 30mg

Code CNK 2326-569 150 capsules + 30 GRATIS

BE_Q10_Ad_Leef_nu_Viow_DU_0808

Tijdelijke aanbieding Verkrijgbaar in apotheken. (Vraag de CNK-code) 1 capsules per dag Bio-Q10 is eveneens verkrijgbaar in concentraties van 30 mg, 100 mg en 200 mg. Vraag de speciale info-folder aan uw apotheker. ®

ORTHO trends

Innoverend voor de gezondheid

Minervastraat 14, B-1930 Zaventem Tel.: 02 720.51.20 - Fax: 02 720.51.60 E-mail:[email protected]

23

Papayaran Acorusaran Papayaran is een algemeen spijsverteringsbevorderend supplement. Papayaran bevordert de eiwitvertering dankzij het enzym papaïne dat een zelfde werking heeft dan het lichaamseigen enzym pepsine. Vooral aan te raden bij een gestoorde spijsvertering, lever- en galstoornissen, dyspepsie, glutenintolerantie en ook bij parasieten. Carica papaya, meloenboom, papaya commun extr. : (250 mg) Bevat papaïne en een enzymenmengsel van proteasen en hydrolasen. - aangewezen bij stoornissen van de maag- en darmsecretie en bij gestoorde vertering - aangewezen bij lever- en galstoornissen

Acorusaran is aangewezen voor allerlei kwalen op gastro-intestinaal niveau. Het kan gebruikt worden als zacht laxeermiddel, krampstillend en bevorderend complex voor de vertering. Acorusaran kan in combinatie genomen worden met Papayaran bij verteringsproblemen en maagproblemen. Acorus calamus, kalmoes, acore vrai extr. : (1,6 g) Bevat etherische olie, asaron, acorin en choline. - bevordert de maag- en darmsecretie - bestanddeel van de etherische olie, nl.asaron, heeft tranquillizerende eigenschappen Ficus carica, vijgenboom, figuier extr. : (1,2 g) Bevat glucide, vetten, eiwitten, organische zuren, vitamine A, B1, B2, PP, C en D waarvan vitamine A en D het meest aanwezig zijn, mineralen en etherische olie - zacht laxativum - voedingsmiddel met hoge caloriewaarde

Melissa officinalis, citroenmelisse, mélisse officinale extr. : (0,4 g) Bevat etherische olie, catechollooistoffen, bitterstoffen, triterpeenzuren, flavonglycosiden en fenolcarbonzuren - antispasmodicum - sedativum - aromatisch bittermiddel - krampstillend - nuttig bij klachten betreffende nervositeit

Curcuma longa, geelwortel, safran des indes extr. : (0,4 g) Bevat etherische olie, kleurstoffen waaronder curcumicin en zetmeel. - cholagoge en choleretische eigenschappen - aangewezen bij ontstekingen van galblaas en galwegen - resorptief vermogen bij galstenen Chelidonium majus, stinkende gouwe, chélidoine extr. : (0,4 g) Bevat alkaloïden, chelidonine, etherische olie, chelidoniumzuur en nicotinezuur - krampstillend - aangewend bij lever-, en galaandoeningen - zacht sedativum

U Voor meer informatie: CVBA Urmale [email protected] De pierpontstraat 2 3540 Herk-de-Stad Tel: 013 55 60 92 Fax: 013 55 21 05

Als natuur en Primrose Laboratories samenwerken...

PRIMACRAM De apothekers van Primrose Laboratories combineren hun métier en ervaring met de heilzame werking van duizendblad, koriander en basilicum. Het preparaat PRIMACRAM is de symbiose van hedendaags onderzoek en intelligente kruidenkennis.

Primrose Laboratories, in 2006 opgericht door apothekers Philippe Gérard en Jacques Tavernier, is door zijn ontwikkelingsen productiemethoden de standaard in de fytotherapie.

Voor een betere werking van maag en darmen

PRIMACRAM 24 capsules / CNK: 2396-828

Duizendblad

Koriander

Basilicum

Enkel verkrijgbaar bij de apotheker

Primrose Laboratories nv, Producers of Herbal Medicines, werkt uitsluitend met de beste kruiden en plantenextracten. Het volledige assortiment omvat supplementen, die goed zijn voor neus en luchtwegen, hoofd, geestelijke veerkracht, nek, rug, spijsvertering, darmfuncties en het hele organisme. Een overzicht hiervan vindt u op WWW.PRIMROSE.BE

Hoofdartikel Fyto

Philippe Gerard

Fytotherapie bij maagproblemen Z ovelen onder ons hebben maagproblemen: moeilijke vertering, opgeblazen gevoel, oprispingen, pijn en zuur. De medicinale planten die deze ongemakken behandelen zijn menigvuldig en worden al eeuwen gebruikt. Eenvoudige middelen met keukenkruiden en specerijen zijn zeer efficiënt en verlichten snel. De planten zijn goed gekend en wetenschappelijk bestudeerd. Hun werking werd in farmacologische en klinische studies ondubbelzinnig bewezen. Maagaandoeningen behoren in ons land tot de nummer 1 van pathologische indicaties en de hoeveelheid geneesmiddelen dat ervoor wordt geconsumeerd is schrikbarend. Een alternatief met kruidenpreparaten is dus een héél goed idee!

De maag als stap in de spijsvertering Planten als voeding en als geneesmiddel

Ons eerste doel op aarde is in leven blijven. Daartoe moeten we onophoudelijk energie tot ons nemen, vermits we er ook constant verbruiken. Dankzij Einstein werd ons duidelijk dat energie nooit uit het niets komt, en dat het ook nooit verloren gaat. Wij moeten dus voortdurend eten, om gaande te blijven, en ons hele organisme, ons hele leven zelfs (grootste overeenkomst met andere levensvormen, cfr. De dieren) is afgestemd op eten. En dus ook op verteren, dit is het beschikbaar stellen voor ons eigen gebruik van de energie uit dit eten. Niet alleen óns spijsverteringsstelsel zit bijzonder ingenieus in elkaar : denk maar eens aan de ingewikkelde, maar voortreffelijk georganiseerde verteringsfunctie van herkauwers vb., of de aangepaste spijsverteringsstelsels van carnivoren. De mens is echter een alleseter en daarvoor gelden twee grote principes: 1. Eet nooit eenzijdig, maar gevarieerd. 2. Eet nooit teveel ineens. Immers, door de zeer veelzijdige opdracht van ons spijsverteringsstelsel, (we moeten zowat alles kunnen verteren) is het verteringssysteem zeer complex en vergt het veel van ons organisme. Belast het dus nooit teveel ineens. Een “indigestie” krijgen we immers niet echt na een broodjesmaaltijd! We eten planten als dagelijkse voeding om gezond te blijven. Ze zijn zeer belangrijk voor ons, denk maar aan de energie die we halen uit ons dagelijks brood: een plant! Ook als geneesmiddel hebben we – met vallen en opstaan- planten leren kennen. Combinaties van planten en het innemen van de juiste dosis leiden tot de grootste effecten voor het onderhouden van een goede gezondheid.

Het moet allemaal door de maag. Dit orgaan wordt nogal eens overbelast. Eten heeft namelijk ook een leuk aspect (’t is lekker) en een sociaal aspect (gezellig tafelen). Daarin durven we wel eens te overdrijven en… onze maag tot het uiterste drijven! Zoals alles in ons lichaam dient er een evenwicht te zijn in de variatie en de hoeveelheid van voedingsmiddelen en de biochemische functies van ons spijsverteringsstelsel. Zo’n evenwicht is een harmonie. Een disharmonische toestand kan worden gecorrigeerd, ook met planten, maar dan precies uitgekozen plantaardige geneesmiddelen.

De spijsvertering

Overzicht van maagondersteunende planten: Kamille Pepermunt Gentiaan Zoethout Koriander

Duizendblad Melisse Gember Goudsbloem Basilicum

Deze planten betreffen zowel aromatische planten (ze bevatten essentiële olie) als nietaromatische. Sommige gedijen zeer goed in ons klimaat, andere verkiezen warmere streken. Alle hebben ze een zeer lange traditie van gebruik voor maagongemakken.

De spijsvertering begint met een mechanisch fijnwrijven door te kauwen, en verder met de chemische afbraak door enzymen. Het voedsel wordt voortgeduwd in het spijsverteringsstelsel door de peristaltiek: spiercontracties van de wand van het spijsverteringsstelsel. De peristaltiek werkt autonoom! Elke enzym werkt bij een optimale pH. Elk deel van het spijsverteringsstelsel heeft een aangepaste pH voor elk enzym dat er in werken moet. Het amylase in de mond werkt bij een neutrale pH. Het pepsine in de maag werkt bij een zure pH: dankzij HCl heerst er een pH 2! Door die extreem zure pH in de maag worden de meeste ziekteverwekkers, die eventueel samen met de voeding worden binnengespeeld, vernietigd. Toch zijn er bacteriën die deze zure pH appreciëren: helicobacter pylori bijvoorbeeld, de aanstichter van maagzweren. De enzymen in de dunne darm, zoals lactase en andere, werken bij een basische pH; zij komen uit de pancreas én de dundarmwand. Gal wordt opgeslagen in de galblaas; die knijpt samen op het moment van een maaltijd

Orthofyto

25 ®

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

Hoofdartikel Fyto 

Philippe Gerard

en lost zijn galzouten in de dunne darm via de sfincter van Oddi. Bij het kauwen van voedsel wordt dit vermengd met water; dit water komt uit de speekselklieren in de mond; méér water wordt toegevoegd in de maag. Het water wordt later gereabsorbeerd in het colon. De spijsvertering resulteert in het ontstaan van moleculen, die de bouwstenen vormen voor de groei en werking van ons lichaam: organische én anorganische elementen en moleculen. Deze moleculen worden opgelost in water, zodat ze als voedingsstoffen kunnen worden verdeeld over het gehele lichaam, in alle cellen. Grote deeltjes worden verdeeld tot kleine deeltjes en verder tot gesolubiliseerde molecules en opgeloste molecules. Deze oplossingen worden verder afgebroken tot bruikbare moleculaire eenheden. Koolhydraten worden omgevormd tot monosacchariden. Proteïnen worden omgevormd tot aminozuren. Vetten worden omgevormd tot vetzuren. Nucleïnezuren worden omgevormd tot nucleotiden. Andere moleculen en andere combinaties worden verder omgevormd tot onder andere kleine koolhydraten en ammoniak. Wij maken per dag 1 à 1,5 liter speeksel aan. Een belangrijk enzym voor de afbraak van bacteriën is lysozym. De maag behoudt het voedsel maximum 4 uren; de sfincters houden die maag goed gesloten (pylorus). Via de maag zelf kunnen alleen vetoplosbare moleculen worden geabsorbeerd via de maagwand; dit is echter heel beperkt. Zo wordt vb. wél alcohol en aspirine geabsorbeerd! Het maagwandoppervlak wordt elke drie dagen helemaal vernieuwd! De mucosa van de maagwand beschermt deze tegen de caustische effecten van het HCl: zoutzuur. Deze slijmvliesbescherming wordt aangetast door alcohol, aspirine en detergenten, maar ook door... angst en zenuwachtigheid. In het colon helpen E. coli voor de waterreabsorptie en de productie van vitaminen. Afbraakproducten van bloed geven bilirubine die via de gal de bruine kleur van faeces geven. We maken ongeveer 1 liter gal per dag aan! Dit alles kan ondersteund worden door planten.

breid: bitterstoffen, vlugoliën, alkaloiden, sommige heterosiden (flavonoiden, saponinen), terpenoiden en plantenzuren. Daarbij is niet enkel het soort stoffen van belang, ook de hoeveelheden die we tot ons nemen bepaalt hoe gezond we ermee kunnen worden. Een ondersteuning van de maagactiviteit is nodig bij dyspepsie, het eerste euvel dat dikwijls voorkomt. Het spruit voort uit overdaad en leidt tot dyspepsie: moeilijke en trage vertering. De belangrijkste plantaardige geneesmiddelen daarbij, zijn de bitterstofhoudende planten; deze stimuleren de verschillende secreties in het spijsverteringsstelsel. Zo kennen we: gentiaan, gember, de galflavonoïden uit mariadistel en artisjok, de paardenbloem, boldo, roomse kamille en bijvoet. Ook aromatische planten kennen een lange traditie voor dit gebruik, ontstaan in de tijd dat de abdijen zorgden voor de gezondheid van de bevolking. Uit hun kruidentuinen kwamen rozemarijn, engelwortel, venkel, anijs, duizendblad, munt en basilicum. De reizigers naar het Oosten brachten ook weer nieuwe planten mee, die via de Oost-Indische Compagnie gemeengoed werden en erg gewaardeerd worden: koriander, kurkuma (Indische geelwortel), kaneel, citroengras, kruidnagel, nootmuskaat en kardemom.

Duizendblad Achillea millefolium L. behoort tot de familie van de samengesteldbloemigen (Compositae). Het is in de Lage Landen een zeer veel voorkomende plant.

De samengestelde bloemen staan in dichte groepen bijeen en kunnen wit of roze zijn. Ze zijn zeer geurig; de typische reuk doet wat aan kamille denken. De fytotherapie maakt gebruik van “het kruid”: dit is het gehele bovengrondse gedeelte van de plant, geoogst tijdens de bloei. De bladeren zijn veelvuldig en diep ingesneden tot een “kantwerk-geheel”, wat de plant zijn naam gegeven heeft. Duizendblad is een prachtige plant van ons platteland, met witte tot witroze bloemen. Ze bevat geneeskrachtige inhoudsstoffen, die krampwerend en pijnstillend zijn. Duizendblad is dan ook één der sterkst werkende middelen tegen maagpijn uit de gehele fytotherapie. De pijnstillende werking situeert zich op verschillende maagongemakken: maagpijn, teveel aan maagzuur en oprispingen zijn alle indicaties van duizendblad. De inhoudsstoffen zijn het alkaloïde achilleïne (spasmolyticum), guaianoliden (bitterstoffen, anti-inflammatoir) en flavonen (spasmolytica). [1-3] De werking richt zich op [4]:

Dyspepsie Daar guajanolide, matricarine en germacranolide alle bitter zijn, wordt duizendblad tegen dyspepsie en gebrek aan eetlust gebruikt (ook achilline). Het is ook een hepatoprotectivum. [5]

Spasmen Door de spasmolytische eigenschappen van zowel de sesquiterpenen als de alkaloïden, aangevuld door dezelfde werking der flavonoïden, is duizendblad spasmolytisch (achilline, achilleïne en flavonen). [6,7]

Pijn, zuur Antacidum en anti-ulcerogeen ter hoogte van de maagwand (alkaloïden en flavonoïden). [8,9]

HO

Spijsverteringsstoornissen zijn in eerste plaats in de maag te zoeken; tekort aan maagzuur, teveel eraan, overbelasting, verkramping, braken, maagzweren: ziedaar een aantal courante maagaandoeningen. Het kruidenarsenaal is bijzonder uitge-

26

O

+

De maag

H3C

Fig.1 Duizendblad of achillea millefolium L.

Orthofyto

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

®

N CH3

O

Fig. 2: Achilleïne is een spasmolytisch alkaloïd. Het heeft een sterke en snelle werking.

Hoofdartikel Fyto

Philippe Gerard 

H

CH2

HO

CH2

H

Me

O (I)

O

Fig. 3: Guaianolide is een sesquiterpeenlacton. Als polycyclische stof is het anti-inflammatoir.

Koriander

dende en spijsverteringsbevorderende eigenschappen. Ook de commission E keurt het gebruik van het zaad van Coriandrum sativum goed bij bovenstaande indicaties. Koriander is actief tegen Salmonella cholerasuis, een veroorzaker van salmonellose die veel voorkomt bij consumptie van bv. gehakt. [12] De Material Safety Data Sheets (MSDS) zegt daarover het volgende:

werking is spijsverteringsbevorderend ter hoogte van maag, darm en lever. Linalol ontsmet krachtig het darmstelsel: het is antimicrobieel en antiviraal, ontstekingswerend, antioxidatief, leverbeschermend, diarreeremmend en pijnstillend bij darmkrampen.

Salmonellosis Pathogeniciteit

Salmonellosis is een acute gastroenteritis met hoofdpijn, abdominale pijnen, diarree, nausea en braken. Het kan septicemie veroorzaken, een dodelijke bloedinfectie. Fataliteiten zijn 2-3 maal deze van tyfus; het is een ziekte, veroorzaakt door voedsel, die zelden wordt gerapporteerd en klinisch herkend. Salmonella cholerasuis is een pathogeen van varkens, dat ook bij de mens tyfusachtige symptomen geeft met koorts.

Fig. 6: Ocimum basilicum L. is een lipbloemige (Labiatae). Het is als keukenkruid al eeuwen gekend!

Epidemiologie Fig. 4: Coriandrum sativum L. worden de rijpe zaden gebruikt. Zij kunnen rond of ovaal zijn, naargelang de herkomst.

OH

Fig. 5: Linalol is een monoterpenol en een zeer bijzondere inhoudsstof. Het is een antioxidans, een spasmolyticum (pijnstillend), ontsmettend en kalmerend. [13]

Koriander is een schermbloemige. Het behoort tot de groep specerijen als anijs, venkel, dille, komijn en karwij. Ze bevatten alle essentiële oliën. Koriander is een Indische specerij, die gebruikt wordt in curieschotels. De zaden van deze plant zijn rijk aan essentiële olie, die vooral uit linalol bestaat. Koriander kennen we vooral als antispasmodicum bij kramptoestanden van de spijsverteringsorganen. Het wordt gebruikt bij spijsverteringsmoeilijkheden, maag-darmkrampen, winderigheid, moeilijke spijsvertering en gebrek aan eetlust. Koriander helpt ook bij maagzweren en maagzuur. [10,11] Het Hagers Handbuch beschrijft het gebruik van de orale inname van koriander tegen dyspepsie en gebrekkige eetlust door de spasmolytische, flatulentiebestrij-

Wereldwijd, meer in Noord-Europa en Noord-Amerika. Hogere incidentie bij kinderen en baby’s; komt voor in kleine epidemies bij de algemene bevolking.

Gastheren

De mens, dieren, vooral varkens en ander vee.

Infectueuze dosis

> 1,000 organismsen – door inslikken, bij de mens; hoger (106-1010) bij dieren

Transmissie

Door het inslikken van besmet voedsel, gemaakt uit besmette dieren. Ook door direct contact met besmette dieren, door veevoeder en door meststoffen, bereid uit afval van besmette dieren. Ook door fecale-orale transmissie van persoon tot persoon.

Fig. 7: Basilicumblaadjes zijn vooral in Italië gewaardeerd in pesto en met tomaat en mozarella.

Basilicum wordt aangewend als antispasmodicum, stomachicum en carminativum, dus bij opgeblazen gevoel, winderigheid en als eetlust- en spijsverteringsbevorderend middel. [3] De essentiële basilicumolie ontsmet en is vooral actief bij darminfecties: enteritis, colitis. Het werkt niet alleen tegen bacteriën en schimmels, maar ook tegen virussen. Basilicum is een anti-allergicum bij gastro-intestinale voedingsallergieën. Het is een maagzuurremmend secretolyticum.

Kamille en zoethout

Incubatieperiode

6 à 72 uur, meestal 12-36 uren.

Basilicum In het blad van basilicum bevinden zich linalol (63 %), methylchavicol (0,5 %), eugenol en in mindere mate ook 1,8-cineol, borneol en geraniol. De

Samen vormen ze de behandeling bij uitstek bij maagzweren, soms samen met goudsbloemblaadjes voor de bacteriedodende werking (want ook in maagzweren zitten bacteriën, zoals in alle zweren, alhoewel men vroeger dacht van niet wegens de hoge zuurtegraad van de maag; sommige bacteriën zijn daar

Orthofyto

27 ®

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

Hoofdartikel Fyto 

Philippe Gerard

echter tegen bestand, zoals Helicobacter pylori).

Fig. 8: Matricaria chamomilla is bijzonder geschikt voor kinderen en baby’s met maag- en spijsverteringsproblemen, en voor maagzweren bij volwassenen.

Daartoe neemt men: - Vloeibaar extract van wilde kamille (Matricaria chamomillae): 30 ml - Vloeibaar extract van zoethout (Glycyrrhiza glabra): 30 ml - Tinctuur van goudsbloem (Calendula officinalis): 40 ml - Men neemt 4 x daags 30 druppels in een glas water.

En wat met baby? Baby’s zijn uitstekend met een beetje aftreksel van de wilde kamille. Enkele gedroogde bloempjes in een klein kopje heet water laten trekken en ’n tweetal soeplepels daarvan in ’n papflesje doen en baby laten drinken. Eventueel mag je enkele korianderzaadjes toevoegen. Dit drankje geeft ook ’n rustige slaap!

Melissa officinalis is uitstekend om prikkelende zenuwimpulsen op het maagdarmstelsel op te heffen bij spijsverteringsstoornissen, kramp en pijn, braakneigingen en misselijkheid. Het best gekende preparaat is het samengesteld melissewater of Karmelietenwater, dat een destillaat is van melisse met andere planten en maagnervositeit behandelt. Men neemt enkele druppels in water, meermaals daags. Ook munt heeft deze werking en is erg verfrissend. Men maakt er een alcoholisch destillaat van.

28

Gentiaan wordt in de Alpen gedestilleerd tot een alcoholisch drankje, dat het uitstekend doet als aperitief. Bijna elk Alpendorp heeft zijn eigen recept en traditie die begeleidt wordt door “gentiaanfeesten” en oogstrituelen. Tip: maak er een exclusief Alpenreisje van en geniet van dit heerlijk bittertje!

Praktisch: een maagtheetje Munt en melisse samen (gemengd, in gelijke delen) geven een lekkere thee, als spijsverteringhulp na de maaltijd. Bij maagpijn en –zuur drink je duizendbladthee, of ook een mengsel van koriander, gember en zoethout (gelijke delen).

Gember en gentiaan Men kan stellen dat gentiaan de maag opent (bovenkant v/d maag), en gember de onderkant v/d maag, dus de verbinding tussen maag en dundarm (d.i.e.gastrokineticum). Samen vormen ze dus de ideale bevorderaars van de spijsvertering: gentiaan is aperitief en geeft honger, gember vergemakkelijkt de maaglediging na een copieuse maaltijd.

Melisse en Munt

Fig. 9: Citroenmelisse is een aromatisch kruid waarvan we de blaadjes destilleren om er de essentiële olie uit te halen.

Een bitter aperitiefje …

Fig. 10: Het is de Gentiana lutea, de gele gentiaan, die medicinaal gebruikt wordt, en niet de blauwe. De wortels worden hoog in de Alpen geoogst.

Orthofyto

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

®

Referenties: 1.

Bruneton J. Pharmacognosie - Phytochimie Plantes médicinales. Paris, France (1993) 2. Dr.Geert Verhelst. Groot Handboek Geneeskrachtige Planten. Mannavita, (2004). 3. Hänsel. HAGERS HANDBUCH : Drogen. Springer Verlag, Berlin (1992) 4. Benedek,B. & Kopp,B. Achillea millefolium L. s.l. revisited: recent findings confirm the traditional use. Wien. Med. Wochenschr. 157, 312-314 (2007) 5. Yaeesh,S., Jamal,Q et al. Studies on hepatoprotective, antispasmodic and calcium antagonist activities of the aqueous-methanol extract of Achillea millefolium. Phytother. Res. 20, 546-551 (2006) 6. Lemmens-Gruber,R. et al. Investigation of the spasmolytic activity of the flavonoid fraction of Achillea millefolium s.l. on isolated guinea-pig ilea. Arzneimittelforschung. 56, 582-588 (2006) 7. Yaeesh S, Jamal Q et al. Studies on hepatoprotective, antispasmodic and calcium antagonist activities of the aqueous-methanol extract of Achillea millefolium. Phytother. Res. 20, 546-551 (2006) 8. Cavalcanti AM et al. Safety and antiulcer efficacy studies of Achillea millefolium L. after chronic treatment in Wistar rats. J. Ethnopharmacol. 107, 277-284 (2006) 9. Mahady,G.B. et al. In vitro susceptibility of Helicobacter pylori to botanical extracts used traditionally for the treatment of gastrointestinal disorders. Phytother. Res. 19, 988-991 (2005) 10. Elisabeth Williamson. Potter’s Herbal Cyclopaedia. The C.W. Daniel Company, Saffron Walden, Essex, UK (2003) 11. Paul Walsch. PDR for Herbal Medicines. Thomson, Montvale, USA (2000) 12. Kubo,I., Fujita,K., Kubo,A., Nihei,K. & Ogura,T. Antibacterial activity of coriander volatile compounds against Salmonella choleraesuis. J. Agric. Food Chem. 52, 3329-3332 (2004) 13. Politano,V.T. et al. Evaluation of the developmental toxicity of linalool in rats. Int. J. Toxicol. 27, 183-188 (2008)

Orthomoleculaire stof

Dirk Bogaert

Meer magnesium voor iedereen Wijdverbreid tekort mede oorzaak van degeneratieziekten.

M

agnesium is nodig bij meer dan 300 biochemische reacties in het lichaam. Het helpt een normale spieren zenuwfunctie te verzekeren, houdt het hartritme stabiel, ondersteunt een gezond immuunsysteem en zorgt mee voor sterke botten. Magnesium helpt ook om het bloedsuikerpeil te reguleren, bevordert een normale, gezonde bloeddruk, en is erom bekend in energiemetabolisme en proteïnesynthese een rol te spelen. Er bestaat ook een toenemende interesse in de rol van magnesium bij het voorkomen en beheersen van ziekten zoals hypertensie (hoge bloeddruk), cardiovasculaire aandoeningen en diabetes.” (Naar: de wereldgezondheidsorganisatie)

De federale regering raadt aan dat volwassen mannen 420 mg magnesium per dag consumeren, maar geeft toe dat veel Europeanen en Amerikanen deze hoeveelheid nooit bereiken. [1] Magnesium is een erg goedkoop voedingssupplement. Het feit dat er zo veel mensen een magnesiumtekort hebben is een bijkomende aanklacht tegen het gebrekkige gezondheidsysteem in de Westerse wereld.

Metabool syndroom en diabetes Een alarmerend aantal Westerlingen lijdt aan diabetes en metabool syndroom – kwalen die te maken hebben met een abnormaal bloedsuikermetabolisme en die geassocieerd worden met een sterk toenemend risico op cardio-

vasculaire ziektebeelden. In feite suggereren schattingen dat 7% van de bevolking diabetes heeft en dat meer dan 20% door metabool syndroom wordt getroffen. [7,8] Studies suggereren met nadruk dat magnesium een belangrijke bescherming zou kunnen bieden tegen zowel metabool syndroom als diabetes. Metabool syndroom wordt gekarakteriseerd door insulineresistentie – de situatie waarbij spier, lever of vetweefsel niet juist kan reageren op het signaal van insuline om glucose in de cellen te brengen. Het resultaat is dat het gehalte aan glucose en triglyceriden in het bloed stijgen, de goede HDL-cholesterol daalt en de bloeddruk stijgt. Tijdens een vijf jaar durend epidemiologisch onderzoek bij meer dan 1.000 gezonde volwassenen, constateer-

Orthofyto

Fig. 1: Alle noten zijn rijk aan magnesium.

29 ®

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

Orthomoleculaire stof 

Dirk Bogaert

den wetenschappers dat een grotere opname van magnesium verband hield met een verbeterde insulinesensitiviteit. [9] In een ander fascinerend onderzoek onderzochten wetenschappers bij gezonde jonge volwassenen de toekomstige relatie tussen magnesiumopname en het ontwikkelen van metabool syndroom en haar componenten. Gedurende een vervolgonderzoek van 15 jaar werden bijna 5.000 Amerikanen tussen 18 en 30 jaar oud gevolgd. Na aanpassing van mogelijke storende factoren bleek dat degenen die het meeste magnesium innamen, een 31% verminderd risico op metabopl syndroom vertoonden. Een grotere opname van magnesium werd ook in verband gebracht met een lager plasmaglucose en gewichtsomvang en een hogere hooggeconcentreerde lipoproteïne (HDL). De auteurs concludeerden dat een hogere magnesiumopname bescherming zou kunnen bieden tegen de epidemie van het metabool syndroom. [10] Volgens een onderzoeksartikel van de Northwestern University zou magnesium verschillende componenten van het metabool syndroom kunnen aanpakken, door het gehalte aan HDL te verhogen, triglyceriden te verminderen, en door glucosehomeostase, insulineactie, en insulineafscheiding gunstig te beïnvloeden. [2] Een verhoogde magnesiumopname is ook in verband gebracht met bescherming tegen hypertensie, wederom een component van het metabool syndroom. [2,11] Magnesiumrijke voedingsmiddelen zoals spinazie, amandelen en volkorenbrood kunnen het risico op het ontwikkelen van diabetes type 2 aanmerkelijk verkleinen. Dat schrijven onderzoekers van de Harvard universiteit in een recent rapport. Ze volgden 85.000 vrouwen en 42.000 mannen gedurende een periode van respectievelijk 18 en 12 jaar, Gedurende dit onderzoek 5.400 deelnemers diabetes type 2. Zelfs bij degenen die een verhoogde kans op diabetes hadden, gebaseerd op risicofactoren zoals overgewicht, ouderdom, weinig lichaamsbeweging en roken, reduceerden degenen met het hoogste gehalte aan magnesium hun risico op het ontwikkelen van diabetes type 2 met 34%. [3] Een magnesiumtekort wordt tevens in verband gebracht met chronische complicaties bij diabetes, zoals retinopathie (oogziekte), nephropathie (nierziekte), neuropathie (zenuwziekte) en voetzweren.

30

Deze bevindingen tonen aan dat individuen met een bestaande diabetes hun magnesiumstatus van naderbij zouden moeten bekijken om lange termijncomplicaties van de ziekte te vermijden. [12]

Cardiovasculaire gezondheid De voordelen van magnesium op de cardiovasculaire gezondheid zijn enorm, gezien de beschermende rol tegen het metabool syndroom en diabetes, twee belangrijke factoren die de gezondheid van het hart en bloedvaten bedreigen. Maar het heilzame effect van magnesium op de gezondheid van de hartpomp houdt daarbij niet op. Onderzoek laat zien dat magnesium een volledig gamma aan andere cardiovasculaire voordelen kan bieden. Een voorbeeld, het Honolulu Heart Program volgde de relatie tussen magnesiumopname en de incidentie van ziekte en dood door coronaire hartziekte onder Japanse mannen die in Hawaï woonden. Na een aanpassing aan talrijke factoren voor het risico op cardiovasculaire ziekten, bleek dat een lager gehalte aan magnesiumopname het risico op een coronaire hartziekte deed toenemen met 50 tot 80%. [4] Magnesium kan verder een gezond hart bevorderen door een optimaal hartritme te ondersteunen. Een studie die in de ‘American Journal of Clinical Nutrition’ werd gepubliceerd, rapporteerde dat weghalen van magnesium uit het dieet van vrouwen na de menopauze leidde tot een toename in het vóórkomen van een abnormaal hartritme. [13] Extra magnesium innemen kan levensredend werken bij individuen met congestief hartfalen (CHF), een kwaal waarbij de verzwakte hartspier niet in staat is voldoende bloed rond te pompen voor de behoefte van het lichaam.

Functioneren van het geheugen Onderzoekers van het Massachusetts Institute of Technology rapporteerden over een boeiende nieuw rol voor magnesium. Magnesium zorgt immers ook voor het behoud van geheugenfunctie vanaf de middelbare leeftijd. Het onderzoeksteam ontdekte dat magnesium een sleutel hersenreceptor reguleert die essentieel is om de elasticiteit van synapsen te behouden. [5] Aangezien geschat wordt dat de meerderheid van de Westerse volwassenen minder dan

Orthofyto

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

®

het geschatte gemiddelde aan benodigde magnesium consumeert, is het mogelijk dat dergelijk tekort schadelijke effecten kan hebben, wat resulteert in een potentiële vermindering van geheugenfunctie.” De elasticiteit van de synapsen (het vermogen te veranderen) is cruciaal voor het vermogen van de hersenen om te leren en te herinneren. Het is welbekend dat ouderwordende of zieke hersenen hun plasticiteit verliezen. Verminderde synaptische plasticiteit in de hippocampus (waar het korte-termijngeheugen wordt opgeslagen), bijvoorbeeld, kan de oorzaak zijn van de vergeetachtigheid die velen van ons meemaken bij het ouder worden. De onderzoekers waren met name geïnteresseerd in de rol van magnesium bij het verbeteren van het synaptisch functioneren. Het verhogen van de concentraties aan magnesium leidde to de grootste verbetering van plasticiteit die ooit in de wetenschappelijke literatuur was gerapporteerd.” [5] De bevindingen suggereren dat een magnesiumtekort het geheugen en de mogelijkheid om te leren kan schaden, terwijl een overmaat aan magnesium het cognitief functioneren zou kunnen verbeteren. Magnesium kan ook een gezond geheugen helpen ondersteunen door andere mechanismen. Magnesium is vereist voor een gepaste werking bij vele enzymen binnen de hersencellen die cellulaire en geheugenfuncties besturen, en speelt zodanig een rol in het vrijgeven van neurotransmitters. [16] Behoud van een optimaal gehalte aan magnesium kan aldus een belangrijke strategie betekenen ter voorkoming of neutralisering van geheugenverlies dat vaak gepaard gaat met het ouder worden.

Migraine en hoofdpijn Magnesium kan ook helpen bij het verlichten of voorkomen van een van de meest pijnlijke en afmattende kwalen die volwassenen kwellen – migraine en hoofdpijn. Talloze studies duiden in sterke mate op het feit dat de magnesiumstatus van een persoon geassocieerd kan worden met de sterkte en frequentie van migraineaanvallen. “We weten dat 50% van alle migrainelijders een magnesiumtekort heeft,” zegt Dr. Altura, PhD, professor in de fysiologie, farmacologie en geneeskunde aan de SUNY Downstate Medical Center in Brooklyn, New York. Veel factoren spelen een rol bij een magnesiumtekort.

Orthomoleculaire stof

Dirk Bogaert 

Fig. 2: Magnesium kan ook helpen bij het verlichten of voorkomen van migraine en hoofdpijn.

“Zestig procent van de migrainepatiënten hebben genetische afwijkingen die hen niet in staat stellen tot het effectief metaboliseren en goed transporteren van magnesium,” zegt Dr. Altura. Intraveneuze infusie met magnesium resulteert in een snelle en blijvende verlichting van een acute migraineaanval bij deze patiënten. [18] Dr. Altura en collega’s vonden dat intraveneuze infusie met geïoniseerd magnesium een significante pijnverlichting met zich meebracht bij meer dan 80% van de patiënten en dit binnen 15 minuten na het toedienen van de intraveneuze magnesium. [19] In een ander onderzoek merkt Dr. Altura op dat magnesiuminfusie een complete eliminatie betekende van de symptomen die de migraine teweegbracht, zoals misselijkheid en photophobia (lichtsensitiviteit). [20] Magnesium vermindert de symptomen van migraine door bloedvaten in de hersenen te ontspannen en verhindert het vermogen van calcium om bloedvaten te vernauwen. Voorkomen is beter dan genezen, vooral wanneer het gaat om migraineaanvallen. Gelukkig heeft het oraal supplementeren met magnesium aangetoond de frequentie en de duur van migraine te beperken. [18,21] Magnesium toont zelfs doeltref-

fendheid aan in het voorkomen van menstruele migraine, die zich voordoet bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd en die de neiging heeft meer frequent en belemmerend te zijn dan niet-menstruele migraine.

Gezonde botten Magnesium is een van de mineralen waaruit de botmatrix is opgebouwd en die de botten sterk en gezond helpt te maken en te houden. In feite is magnesium een essentieel element dat nodig is om je te beschermen tegen osteoporose, het verlies van botmassa en botdichtheid waardoor het risico op en/of het voorkomen van botbreuken wordt vergroot. [6,23] Wanneer de magnesiuminhoud van botmineraal verkleint, worden botkristallen groter en brozer. In twee afzonderlijke studies, die in de ‘American Journal of Clinical Nutrition’ werden gepubliceerd, vonden onderzoekers dat een inadequate opname van magnesium, botmineralen verlaagde terwijl voldoende opname van magnesium via voedingsbronnen de dichtheid van botmineralen verhoogde, waardoor het risico op osteoporose en gerelateerde botbreuken potentieel werden verminderd. “In beide studies vonden we dat hoe hoger de opname [van magnesium], hoe hoger het gehalte aan het botdichtheid mineraal,” zegt Katherine

L. Tucker, PhD, professor van nutritional epidemiology aan de Friedman School of Nutrition Science and Policy at Tufts University. Voor een juist gebruik van vitamine D en calcium, welke beide cruciaal zijn voor gezonde botten, is ook magnesium nodig.

Algemeen magnesiumtekort verhoogt het risico op ziekte Ondanks de rol van magnesium in het behoud van een goede gezondheid, suggereren data van het meest recente National Health and Nutrition Examination Onderzoek dat veel Amerikanen en Europeanen er niet in slagen de aanbevolen hoeveelheid aan magnesium (420 mg voor mannen, 320 mg voor vrouwen) te consumeren. [37] Een magnesiumtekort is in verband gebracht met diverse kwalen, zoals astma, angsten en hartziekten. Het is interessant op te merken dat, terwijl veel Westerlingen niet genoeg magnesium binnenkrijgen, symptomen van een magnesiumtekort niet vaak worden opgemerkt door artsen. “Magnesium is voor zoveel verschillende fysiologische processen nodig, dat het lichaam een manier heeft om zijn voorraden te reguleren. Dus, alhoewel het waar is dat de meeste Westerlingen niet voldoende (de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid) binnenkrijgen, wordt het niet meteen als

Orthofyto

31 ®

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

Orthomoleculaire stof 

Dirk Bogaert

een magnesiumtekort herkend,” zo legt Katherine L. Tucker uit. Dr. Tucker waarschuwt dat, terwijl uiterlijke aanwijzingen naar magnesiumtekort erg zeldzaam zijn, zijn er consequenties verbonden aan het vinden van magnesium beneden het optimale gehalte. “Het veroorzaakt tekorten in het lichaam die zich slechts over een geruime tijd manifesteren. Wanneer de cellen niet voldoende magnesium krijgen om optimaal te functioneren dan verzwakken ze, wat kan leiden tot een aantal verschillende ziektetoestanden in het lichaam.” “Diegenen onder ons die zich gespecialiseerd hebben in magnesiumonderzoek vinden dat er nadelige gevolgen zijn die resulteren uit een tekort aan magnesium, waaronder hoge bloeddruk, osteoporose, en arteriosclerose,” zegt Robert Rude, MD aan de University of Southern California’s Keck School of Medicine.

Magnesium en een kritieke ziekte Een artikel dat in de ‘Journal of Intensive Care Medicine’ werd gepubliceerd suggereert dat een magnesiumtekort vele levensbedreigende ziekten kan verergeren. “Een magnesiumtekort doet zich algemeen voor bij kritische ziekten en correleert met een hogere mortaliteit en een slechter klinisch resultaat in de Intensive Care Unit,” zo merkten de auteurs op. Bewijs uit klinische proeven ondersteunen het idee dat een magnesiumtekort waarschijnlijk een rol speelt bij acuut coronair syndroom, hypokalemie (een potentieel fatale conditie waarbij het lichaam er niet in slaagt een adequaat kaliumpeil te behouden), tetany (een combinatie van symptomen die resulteren uit een abnormaal laag calciumgehalte) en acute cerebrale ischemie (onvoldoende bloedtoevoer die ontstaat na om het eender welk aantal ziekten, waaronder een beroerte). [28] Optimale magnesiumhoeveelheden kunnen beschermend werken tegen het potentieel fatale resultaat van deze grimmige en levensbedreigende situaties.

Meer magnesium krijgen Dr. Altura zegt dat de beste manier om een magnesiumtekort te herstellen via voeding gebeurt, met name omdat veel van de voedingsmiddelen die een hoge concentratie aan magnesium bevatten, zoals noten, donkere bladgroenten, peulvruchten, volkoren producten,

32

en sommige soorten vis, onderdeel uitmaken van een algemeen gezond dieet. “Elke vis die een hoog gehalte aan omega-3 vetzuren heeft, bevat ook veel magnesium,” zegt hij. Aangezien zoveel van het Westerse voedsel wordt bewerkt, waardoor mineralen en vitamines uit de voeding worden gehaald, is het moeilijk om magnesium enkel uit voeding te verkrijgen (koken verwijdert ook magnesium uit voedsel). Magnesium supplementen kunnen mogelijk nodig zijn om deze kloof te overbruggen. Er bestaat een eenvoudige formule om te berekenen hoeveel magnesium iemand minimaal per dag nodig heeft. Dit geldt enkel voor volwassenen. Iedereen kan trouwens heel gemakkelijk zijn magnesiumdosis per dag berekenen. Vermenigvuldig uw gewicht in kilogram maal zes en u bekomt het aantal milligram magnesium dat u per 24 uur nodig heeft om gezond te kunnen functioneren.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

Referenties 1. 2.

3.

4.

5.

6.

7. 8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

Available at: http://dietary-supplements.info.nih.gov/ factsheets/magnesium.asp. Accessed March 3, 2008 He K, Song Y, Belin RJ, Chen Y. Magnesium intake and the metabolic syndrome: epidemiologic evidence to date. J Cardiometab Syndr. 2006 Fall;1(5):351-5. Lopez-Ridaura R, Willett WC, Rimm EB, et al. Magnesium intake and risk of type 2 diabetes in men and women. Diabetes Care. 2004 Jan;27(1):134-40 Abbott RD, Ando F, Masaki KH, et al. Dietary magnesium intake and the future risk of coronary heart disease (the Honolulu Heart Program). Am J Cardiol. 2003 Sep 15;92(6):665-9 Slutsky I, Sadeghpour S, Li B, Liu G. Enhancement of synaptic plasticity through chronically reduced Ca2+ flux during uncorrelated activity. Neuron. 2004 Dec 2;44(5):835-49 Tucker KL, Hannan MT, Chen H, et al. Potassium, magnesium, and fruit and vegetable intakes are associated with greater bone mineral density in elderly men and women. Am J Clin Nutr. 1999 Apr;69(4):727-36 Available at: http://diabetes.niddk.nih.gov/dm/pubs/statistics/index.htm#7. Accessed February 27, 2008 Ford ES, Giles WH, Dietz WH. Prevalence of the metabolic syndrome among US adults: findings from the third National Health and Nutrition Examination Survey. JAMA. 2002 Jan 16;287(3):356-9 Ma B, Lawson AB, Liese AD, Bell RA, Mayer-Davis EJ. Dairy, magnesium, and calcium intake in relation to insulin sensitivity: approaches to modeling a dose-dependent association. Am J Epidemiol. 2006 Sep 1;164(5):449-58 He K, Liu K, Daviglus ML, et al. Magnesium intake and incidence of metabolic syndrome among young adults. Circulation. 2006 Apr 4;113(13):1675-82. Bo S, Pisu E. Role of dietary magnesium in cardiovascular disease prevention, insulin sensitivity and diabetes. Curr Opin Lipidol. 2008 Feb;19(1):50-6 Pham PC, Pham PM, Pham SV, Miller JM, Pham PT. Hypomagnesemia in patients with type 2 diabetes. Clin J Am Soc Nephrol. 2007 Mar;2(2):366-73 Klevay LM, Milne DB. Low dietary magnesium increases supraventricular ectopy. Am J Clin Nutr. 2002 Mar;75(3):550-4. Stepura OB, Martynow AI. Magnesium orotate in severe

Orthofyto

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

®

24.

25.

26.

27.

28. 29. 30.

31.

32.

33.

34. 35. 36.

congestive heart failure (MACH). Int J Cardiol. 2008 Feb 15 [Epub ahead of print] Almoznino-Sarafian D, Berman S, Mor A, et al. Magnesium and C-reactive protein in heart failure: an anti-inflammatory effect of magnesium administration? Eur J Nutr. 2007 Jun;46(4):230-7 Available at: http://www.john-libbey eurotext.fr/en/ revues/bio_rech/mrh/e-docs/00/04/37/D8/article. md?type=text.html Accessed February 26, 2008 Available at: http://www.john-libbey-eurotext.fr/en/ revues/bio_rech/mrh/e-docs/00/04/27/67/resume.md. Accessed February 26, 2008. Mauskop A, Altura BM. Role of magnesium in the pathogenesis and treatment of migraines. Clin Neurosci. 1998;5(1):24-7 Mauskop A, Altura BT, Cracco RQ, Altura BM. Intravenous magnesium sulphate relieves migraine attacks in patients with low serum ionized magnesium levels: a pilot study. Clin Sci (Lond). 1995 Dec;89(6):633-6 Mauskop A, Altura BT, Cracco RQ, Altura BM. Intravenous magnesium sulfate rapidly alleviates headaches of various types. Headache. 1996 Mar;36(3):154-60 Boska MD, Welch KM, Barker PB, Nelson JA, Schultz L. Contrasts in cortical magnesium, phospholipid and energy metabolism between migraine syndromes. Neurology. 2002 Apr 23;58(8):1227-33 Silberstein SD, Goldberg J. Menstrually related migraine: breaking the cycle in your clinical practice. J Reprod Med. 2007 Oct;52(10):888-95 New SA, Robins SP, Campbell MK, et al. Dietary influences on bone mass and bone metabolism: further evidence of a positive link between fruit and vegetable consumption and bone health? Am J Clin Nutr. 2000 Jan;71(1):142-51 Rude RK, Gruber HE, Norton HJ, et al. Reduction of dietary magnesium by only 50% in the rat disrupts bone and mineral metabolism. Osteoporos Int. 2006;17(7):1022-32 Dimai HP, Porta S, Wirnsberger G, et al. Daily oral magnesium supplementation suppresses bone turnover in young adult males. J Clin Endocrinol Metab. 1998 Aug;83(8):2742-8 Carpenter TO, DeLucia MC, Zhang JH, et al. A randomized controlled study of effects of dietary magnesium oxide supplementation on bone mineral content in healthy girls. J Clin Endocrinol Metab. 2006 Dec;91(12):4866-72 Tobias JH, Steer CD, Emmett PM, et al. Bone mass in childhood is related to maternal diet in pregnancy. Osteoporos Int. 2005 Dec;16(12):1731-41 Tong GM, Rude RK. Magnesium deficiency in critical illness. J Intensive Care Med. 2005 Jan;20(1):3-17. Soutar A, Seaton A, Brown K. Bronchial reactivity and dietary antioxidants. Thorax. 1997 Feb;52(2):166-70. Skobeloff EM, Spivey WH, McNamara RM, Greenspon L. Intravenous magnesium sulfate for the treatment of acute asthma in the emergency department. JAMA. 1989 Sep 1;262(9):1210-3 Folsom AR, Hong CP. Magnesium intake and reduced risk of colon cancer in a prospective study of women. Am J Epidemiol. 2006 Feb 1;163(3):232-5. Larsson SC, Bergkvist L, Wolk A. Magnesium intake in relation to risk of colorectal cancer in women. JAMA. 2005 Jan 5;293 (1):86-9 Starobrat-Hermelin B, Kozielec T. The effects of magnesium physiological supplementation on hyperactivity in children with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD). Positive response to magnesium oral loading test. Magnes Res. 1997 Jun;10(2):149-56 Available at: http://lpi.oregonstate.edu/infocenter/minerals/magnesium/. Accessed February 28, 2008 Available at: http://ods.od.nih.gov/factsheets/magnesium. asp Accessed February 28, 2008 Jaing TH, Hung IJ, Chung HT, et al. Acute hypermagnesemia: a rare complication of antacid administration after bone marrow transplantation. Clin Chim Acta. 2002 Dec;326(1-2):201-3

Genetica

Joost Meeusen

Less is more

Calorierestrictie deel 2

E

en stevige, theoretische basis voor calorierestrictie is reeds gelegd (‘Nieuws dat u op uw honger laat zitten’, Orthofyto 71). Deze theorie werd vooral geleverd door middel van dierstudies, en soms dan nog met wormen en fruitvliegjes. Tussen theorie en praktijk is nog een grote afstand te overbruggen. Calorierestrictie is bovendien nog iets anders dan verhongering en heeft zelfs niets met vermageren te maken. In de preventie van elk van de drie grote ziektesyndromen zien we hoopgevende elementen.

De eilandbewoners van Okinawa behoren tot de langst levende mensen van de wereld. Hun keuken is ontstaan uit het gezondste van drie culturele grootheden: Japan, China en Taiwan. Hun dieet blijkt dan ook voortreffelijk te zijn, met veel groenten en vis en weinig calorierijke producten. Matigheid behoort ook tot de ingrediënten. Bij kinderen werd een calorie-inname opgemeten van slechts 62% van wat aanbevolen wordt in Japan. Kanker en dementie liggen er gemiddeld 40% lager. Dit is een van de weinig anekdotische evidenties van calorierestrictie. Calorierestrictie is minder erg dan het op eerste zicht lijkt. Ten eerste wordt op essentiële voedingsstoffen niet bezuinigd. Alle onderzoekers zijn het er over eens dat vitamines en mineralen belangrijk zijn, gewoon al omdat ze essentieel zijn. Calorierestrictie schrapt enkel niet-essentiële nutriënten. Dit is het tweede punt: calorierestrictie hoeft geen uithongering te betekenen. Door calorieën te beperken denkt men de balast op het metabolisme te verminderen. Volgens de levenswijze van Okinawa komt calorierestictie in eenvoudige bewoording neer op meer groentes en minder aardappelen. ‘Vasten’ vormt nog het moeilijkste aspect van calorierestrictie. Hoe is vasten te vereenzelvigen met een gezonde levenswijze? Men kan toch niet eeuwig blijven vermageren. Hoe vaak moet men vasten? Hoe lang kan men vasten zonder noemenswaardige schade op te lopen? Omtrent de biochemie van vasten kan men nog vele vraagtekens plaatsen.

De effecten van calorierestrictie De biochemie van calorierestrictie geeft vele gunstige voortekenen, zonder evenwel een sluitend antwoord te kunnen geven. Onderstaande tabel geeft een waaier van bloedparameters bij mensen op calorierestrictie.

Hart- en vaatziekten Voor hart- en vaatziekten noteren we een verlaging van stressgerelateerde merkers, verbetering van lipideprofiel in het bloed (cholesterol en triglyceriden) en minder ontstekingsfactoren dankzij calorierestrictie. Het beste bewijs dat calorierestrictie levensverlengend zou werken, komt van een studie gevoerd bij de leden van de caloric restriction society. Dit is een groepering in Amerika die al meer dan 10 jaar lang vrijwillig en op verantwoorde basis aan calorierestrictie doen. Zes jaar lang werden een aantal van deze mensen opgevolgd. Men nam een betere werking waar in de linker ventriculaire diastolische werking van het hart, dit in vergelijking met gezonde, niet-calorierestricieve personen. Zeer kenmerkend voor veroudering is dat deze ventrikel stijver wordt, door accumulatie van bindweefsel (fibrose).

Orthofyto

Fig. 1: De Ryukyu-eilanden in het zuidwesten van Japan. Okinawa ligt pal in het midden van de eilandenreeks en vormt daardoor een mengeling van de Chinese, Taiwanese en Japanse cultuur. Bron: wikipedia.org

33 ®

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

Genetica 

Joost Meeusen

Met veel aandacht voor de hersenen De preventie van hersenziekte is een ander noemenswaardig thema. Parkinson, alzheimer en huntington zijn ziekten die zowel de gezondheidszorg als het menselijk bestaan sterk bedreigen. Calorierestrictie stimuleert eigenaardig genoeg de neurogenese. Anders gesteld: neurogenese is een alledaags proces in de hersenen, maar bij het ouder worden verliezen we dat vermogen beetje bij beetje. Calorierestrictie helpt om dit vermogen te behouden. Het vermogen van neurogenese danken we aan stamcellen die in de hersenen aanwezig zijn. Het is een traag proces, dat vroeger helemaal over het hoofd gezien is geweest in de medische wereld. Spectaculair zijn de recente bevindingen die aangeven dat stamcellen in lagere hersendelen kunnen migreren richting de hippocampus, het centrum voor leren en herinneren.

Kanker Voor wat kankers betreft kijken we vooral de groeihormonen en oxidatieve

stress, hoewel deze fenomenen even goed voor andere ziekten van toepassing zijn. Merk het totaal verschillend karakter van oxidatieve stress en verstoring van hormoonbalans op. Oxidatieve stress is op het niveau van de cel gesitueerd, terwijl hormonen betrekking hebben op weefsels of op zelfs het hele lichaam. Oxidatieve stress is ondertussen genoegzaam bekend, en men herinnert er zich aan dat de mens voorzien is van een uit de kluiten gewassen antioxidantensysteem. Het spoor van de hormonenbalans lijkt eveneens naar een oude bekende te leiden: insuline blijkt overal voor tussen te zitten. Van insuline weet men ondertussen dat het de aanmaak van vele andere hormonen regelt, waaronder hormonen van het sympathische zenuwstelsel (stress) en vasoconstrictie (bloeddruk). In verband met kanker is vooral de insuline-like groeifactor (Eng. IGF-1) van tel. Als groeihormoon van het hoogste niveau brengt het vele cellen in een delingstoestand die het ontstaan van kankers vergemakkelijken.

Het tweedaagse vastenregime Zijn de offers van het vasten dan helemaal niet te verenigen met de geneugten van het buikje? Met andere woorden, we zoeken naar een oplossing waar men aan vasten doet, terwijl men het gezonde dikker worden toch nog mogelijk blijft. De oplossing heeft zich reeds aangediend in een vorm van een studie die in de jaren ‘50 plaatsgevonden heeft.

Spaanse studie In verband met het onderzoek naar vasten is een Spaanse studie uit 1956 vaak geciteerd geweest. De studie werd uitgevoerd in een rusthuis in Madrid met 120 bejaarden die in goede gezondheid verkeerden. Zestig bejaarden werden op een apart dieetregime gezet: de ene dag kregen ze een maaltijd van 2300 calorieën (50 g proteïne en 40 g vet), de andere dag werden de calorieën teruggeschroefd tot 500 (melk en fruit). De andere groep, de controle, werd op een

Tabel: Effect van calorierestrictie op bloed- en urineparameters bij mensen en apen. Metabolisme Oxidatieve stress

Bloed en urine parameter effect Proteïnecarbonylatie ➘ Isoprostanen ➘ (lipideperoxdiatie) 8-oxoG (DNA-schade) ➘

studie object(***) Zwaarlijvige mensen Zwaarlijvige mensen

Hart- en vaten

Bloeddruk ➘ Norepinefrine (stress) ➘ Catecholamine (stress) ➘ HDL-cholesterol ➚ Homocysteïne (*) ➚ C-reactief proteïne, ➚ IL-6, TNF-a ... ➘ (ontstekingen)

Zwaarlijvige mensen

Glucosemetabolisme

Insuline Insulinegevoeligheid

➘ ➚

Biosphere II experiment

Neuro-endocriene hormonen

Tri-joodthyronine

➘

Melatonine (**) ➚ Apen Cortisol ➚ Leptine, IGF-I ➘ Pygmy-populatie in de Philippijnen Lichaamstemperatuur ➘ Aantal mitochondriën

(*) (**) (***)

34

➚

Stijging van homocysteïne moet als ongunstig aanzien worden. Deze stijging kon wel voorkomen worden door vitaminesuppletie (met foliumzuur en B12). Geen echte stijging, wel vermindering van daling van melatonine kenmerkend bij het verouderingsproces. Normale personen indien niet gespecifieerd.

Orthofyto

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

®

Genetica

Joost Meeusen

normaal dieet gezet, geschat op 1600 calorieën. De bejaarden werden gedurende drie jaar gevolgd. Geen beduidend verschil in overlijdens kon men vaststellen, wel vond men dat de bejaarden die het afwisselend regime volgden ongeveer de helft minder ziekenhuisopnames hadden. Door een foutieve vertaling heeft men lange tijd gedacht dat de controlegroep 2300 calorieën per dag kreeg en in dat geval zou het om calorierestrictie gaan. Echter is later gebleken dat het afwisselend regime in het totaal evenveel calorieën (1/2 van 500 + 2300) bevatte dan het controledieet.

Latere comeback Deze nieuwe interpretatie van een 50 jaar oude studie inspireert nu om een dergelijk vastenregime aan nieuw

onderzoek te onderwerpen. Vele gezondheidsboeken raden allang aan om een à twee dagen te vasten op wekelijkse of tweewekelijkse basis, eerder dan een jaarlijkse vastenkuur. Het tweedaagse vastenregime komt daar ook in de buurt. Volgens Johson et al. (2006) beschikt men over anekdotische evidentie dat dit vastenregime verbetering geeft in insulineresistentie, astma, seizoenale allergieën, auto-immuunziekten, osteoartritis, virale infecties, infectieuze toestanden van het centraal zenuwstelsel (Tourette, Menière), menopauzale klachten en hartritmestoornissen. Voor astma heeft men al een studie opgestart met dit calorieregime. Hoewel de studie nog niet afgerond is, liet men al weten dat ontstekingsparameters in verband met astma in gunstige richting lopen.

Referenties: 1.

2.

3.

4.

5. 6.

7.

Johnson JB, Raub DR et al. The effect on health of alternate day calorie restriction: eating less and more than needed on alternate days prolongs life. Med Hypothes. 2006 Heilbronn LK, Ravussin E. Calorie restriction and aging: review of the literature and implications for studies in humans. Am J Clin Nutr. 2003;78:361–9 Levenson CW Rich NJ. Eat Less, Live Longer? New Insights Into the Role of caloric Restriction in the brain. Nutr Rev. 2007;412-415 Fontana L. Calorie restriction and cardiometabolic health. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil. 2007; 15:3–9 http://www.calorierestriction.org Varady KA, Hellerstein MK. Alternate-day fasting and chronic disease prevention: a review of human and animal trials. Am J Nutr. 2007; 86:7-13 Johnson JB, Summer W et al. Alternate day calorie restriction improves clinical findings and reduces markers of oxidative stress and inflammation in overweight adults with moderate asthma. Free Radical Biology & Medicine 42 (2007) 665 – 674

BMI en levensverwachting Recent kwam in het nieuws dat een beetje vet de levensverwachting bij mannen verhoogde. Studies schijnen te suggereren dat de optimale body mass index (BMI) bij vijftigplussers hoger ligt dat eerder aangenomen werd. Tot dan nam men aan dat zwaarlijvigheid – in welke graad dan ook – zonder meer een risicofactor was voor hart- en vaatziekten, kanker, diabetes en andere chronische ziekten. Hoewel dit principe nog niet echt weerlegd is geweest, is het plaatje van de BMI wel aan een herziening toe. Volgens de BMI-maatstaven wordt overgewicht gedefinieerd als een BMI van 25 à 30 kg/m² en obesitas vanaf een BMI van 30 kg/m². Obesitas wordt dan beschouwd als een ziekelijke gradatie van overgewicht. Reeds in het begin van de jaren ‘90 werd gewag gemaakt van een betere levensverwachting van zwaarlijvige personen die nierdialyse moesten ondergaan. Pas in 1999 dook de eerste studie op die dat formeel kon bevestigen. Men zag dat bij zwaarlijvigheid de nutritionele status beter was dan bij magere nierpatiënten. Recent zag men gelijkaardige bevindingen bij hartfalen. Indien men enkel de groep van hartpatiënten zou beschouwen, dan ziet men dat hartpatiënten met een hogere BMI een hogere levensverwachting hebben. Opmerkelijk is dat ook obesitaspatiënten (BMI > 30) een gunstigere prognose hadden dan mensen met een normale BMI. Bovendien blijkt ook dat de algemene mortaliteit (sterfte door welke ziekte dan ook) bij vijftigplusser en zestigplussers verlaagd wordt bij BMI’s die ver in de overgewichtszone liggen (27 kg/m²). Bij oudere mensen blijkt dat obesitas slechts weinig invloed meer heeft op de mortaliteit.

We moeten afstappen van de idee dat zwaarlijvigheid zonder meer schadelijk is. Het buikje bij het ouder worden mag dus, op voorwaarde dat het geleidelijk en bijna onopgemerkt gebeurt.

Orthofyto

35 ®

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

Genetica 

Joost Meeusen

Tegenwoordig wordt dit de obesitasparadox genoemd, hoewel deze zogenaamde paradox redelijk snel opgelost kan worden. Immers is aan de stelling dat zwaarlijvigheid een risicofactor is voor vele chronische ziekten, niet getornt. Bij vrouwen in de dertig ziet men bijvoorbeeld dat het sterfterisico dubbel zo hoog ligt bij obesitaslijders. Bij Koreanen ziet men duidelijk (studie met 1,2 miljoen Koreanen) dat een normale BMI de beste levensverwachting kan garanderen. Het verhoogde risico op kanker is goed beschreven geweest in de literatuur en zou naar alle waarschijnlijkheid een hormonale basis hebben. Bij zwaarlijvige mensen is het insulinemetabolisme verhoogd, en onrechtsreeks leidt dit naar een hogere neiging tot celdeling.

Sommige auteurs stellen zelfs dat dikke oude mensen eerder van de ‘gezonde slag’ zijn, andere zwaarlijvigen zouden eenzelfde leeftijd zelfs niet gehaald hebben. Omgekeerd, oude magere mensen zijn vaak mager omdat ze aan een sluimerende, ongediagnosticeerde ziekte lijden. Bij oude mensen zou mager-zijn een voorbode zijn van ziekte en dik zijn een teken van een goede gezondheid. We moeten dus afstappen van de idee dat zwaarlijvigheid zonder meer schadelijk is. Het buikje bij het ouder worden mag, op voorwaarde dat het geleidelijk en bijna onopgemerkt gebeurt. Referenties:

Maar dat zwaarlijvige mensen beter beschermd zijn wanneer ze door ziekte overvallen worden, hoeft desondanks niet te verwonderen. Vetweefsel geeft dan wel een groter risico om aan een hartziekte te lijden, maar eens dat je als hartpatiënt door het leven moet, zal dit vetweefsel zeker van pas komen. Beeld een patiënt in die in het ziekenhuis opgenomen wordt met acute hartklachten, in die situatie kan men niet verwachten dat hij de eerstvolgende dagen voldoende nutriënten naar binnen krijgt. Vetweefsel kan in dergelijke kritieke situaties voor een buffer zorgen. Hartpatiënten krijgen vaak te kampen met oedeem, dat tegelijk een goede absorptie van voedingsstoffen in de darm verhindert. Het nut dat vetweefsel aan mensen in hun oude dag verschaft zou dan ruimschoots de betrekkelijk kleinere risico’s op ziekte compenseren.

Bistro 7: Ziektepreventie

Seminaries: Programma van 2009

Onderwerpen en data voor 2009

6 oktober 2009:

2 maart 2009 : 20 april 2009: 4 mei 2009: 16 november 2009: 7 december 2009:

Hoe de voedingsdriehoek Faché toepassen Astma Oogaandoeningen Aandachtsstoornissen bij kinderen (ADHD) Hyperventilatie, sluimerende oorzaak van vele klachten

De consulentenopleiding bestaat uit acht bistro’s van vijf avonden. In 2009 worden ook bistro 4, 5 en 6 gegeven waarvan de onderwerpen vastliggen. Bistro 8 is een fyto-opleiding van vijf avonden. Voor meer informatie over de andere bistro’s kunt u terecht op [email protected], 09 369 06 42 of op onze website, www.fache-instituut.be/bistro Tijdstip: Locatie: Prijs:

36

1. Schmidt DS, Salahudeen AK. Obesity-survival paradox - Still a controversity? Seminars in dialysis. 2007; 20(6):486-492 2. Janssen I, Mark AE. Elevated body mass index and mortality risk in the elderly. Obesity reviews. 2007; 8:41-59 3. Curtis JP, Selter JG et al. The obesity paradox. Body mass index and outcomes in patients with heart failure. Arch Intern Med. 2005; 165:55-61 4. Oreopoulos A, Padwal R et al. Body mass index and mortality in heart failure: a meta-analysis. Am Heart J. 2008; 156:13-22 5. Jee SH, Sull JW et al. Body-mass index and mortality in Korean men and women. N Eng J Med. 2006; 355:779-87 6. Renehan AG, Roberts DL et al. Archives of physiology and biochemistry. 2008; 114(1): 71-83 7. Samanic C, Chow W-H et al. Relation of body mass index to cancer risk in 362,552 Swedish men. Cancer Causes Control. 2006; 17:901-909 8. Moore SC, Mayne ST et al. Past body mass index and risk of mortality among women. Int J Obes. 2008; 32:730-739

19 - 22u Congreszaal Larenhoeve, Kerkstraat 101, 9270 Laarne 35 euro of 140 euro voor de 5 avonden. Korting via opleidingscheques of voor gepensioneerden/huisvrouwen.

Orthofyto

Jaargang 13 ~ nr.72 ~ 2008

18de seminarie: Vitamine A in de preventie van kanker

19 november 2009: 19de seminarie: Stressrepons, een antwoord op alle degeneratieziekten 3 december 2009:

20ste seminarie: Ribose in de sport

Tijdstip: ‘s avonds van 19.30u. tot 22.30u. Locatie: Congreszaal Larenhoeve, Kerkstraat 101, 9270 Laarne Prijs: 60 euro

Ledenseminarie 2009 13 juni 2009:

100 jaar toxiciteit heeft geleid tot een golf van kanker

Prijs:

60 euro

Dit seminarie is gratis voor al de leden van het basispakket en het orthospakket van het Faché Instituut.

®

Samen zijn we sterk

menaq7 vitamine K2 VOOR STERKE BOTTEN EN EEN GOEDE BOTAANMAAK Vitamine K draagt bij aan de goede opname van kalk. Recente wetenschappelijke inzichten laten zien dat met name vitamine K2 (menaquinon-7) belangrijk is voor de opbouw van botten en voor het behoud van stevige botten. NATUURLIJK MenaQ7 [meenaku-zeven] bevat deze natuurlijke vorm van vitamine K2 die in hoge mate voorkomt in natto. Dit is een traditioneel Japans gerecht dat ontstaat door de fermentatie van soja. Natuurlijke vitamine K2 is goed opneembaar door het lichaam. VITAMINE D Vitamine D verhoogt de opname van kalk in de botten. Vooral op latere leeftijd wordt geadviseerd een hogere hoeveelheid vitamine D in te nemen om stevige botten te behouden. MenaQ7 bevat 5 mcg vitamine D voor een goede synergie met vitamine K2.

OPTIMALE CIRCULATIE MenaQ7 draagt bij aan zuivere vaten en is daarmee tevens goed voor de circulatie. Aanbevolen gebruik: Verpakking: CNK-code: Adviesprijs:

1 softgel per dag bij voorkeur bij de warme maaltijd. 60 softgels (45 mcg vitamine K2 en 5 mcg vitamine D per softgel) 2563-286 (verkrijgbaar bij apotheek) € 18,95

Meer informatie: Springfield Nutraceuticals Belgium BVBA, Heist-op-den-Berg Tel. 015 - 349 113 • [email protected]

H E A LT H T H R O U G H N AT U R E , S C I E N C E & I N N O V AT I O N

Orthofyto

®

Unieke opleiding tot Orthomoleculair nutritionist Reeds 20 jaar unieke opleiding in België en Nederland aan het Faché Instituut. Erkend door de Vlaamse overheid, het Linus Pauling Institute, de International en Belgium Society for Orthomolecular Medicine (ISOM, BSOM) en het World Institute for Integrative Medicine (WIMED) Inleidingscursus Module 1 Inleiding tot de orthomoleculaire geneeskunde DEEL 1 DEEL 2

Inleiding tot de organische en anorganische chemie en fysiologie: 24 januari 2009 Inleiding tot de orthomoleculaire biochemie: 25 januari 2009

Orthomoleculair nutritionist (voorjaar 2009) Module 2 Orthomoleculaire voeding

COLOFON •

Een gids voor Ortho­ moleculaire preventie en Orthomoleculaire Substitutie Therapie

•

Verschijnt 6 maal per jaar

•

Brengt u het meest uitgebreide orthomoleculaire voedings- en geneeskundig blad voor alle gezondheidsverzorgende professionals en gezondheids­bewuste mensen.

Hoe abonneren ?

DEEL 1

Nieuwe denkwijze: 7 februari 2009

Betaling geldt als enige abonnering

DEEL 2

Orthomoleculaire voeding: 14 februari 2009

Jaarabonnementen 6 nummers

DEEL 3

Supernutritie, een potentiele strategie tot bevordering van gezondheid en preventie van ziekte: 21 februari 2009

DEEL 4

Verstandig gebruik van voedingssupplementen, misbruik. Toxicologie: 7 maart 2009

Module 3 Orthomoleculaire terreinen DEEL 1

Inflammatoir terrein: eicosanoiden: 14 maart 2009

DEEL 2

Oxidatie-reductie terrein, vrije radicalen: 18 april 2009

DEEL 3

Het immuniteitsterrein: 25 april 2009

DEEL 4

Basisbioregulatie terrein: 9 mei 2009

Orthomoleculair nutritionist (najaar 2009) Module 4 Orthomoleculaire pathologie DEEL 1

Spijsverteringsstoornissen, een volksepidemie: 26 september 2009

DEEL 2

Degeneratieziekten: 10 oktober 2009

DEEL 3

Immuun- en endocriene systeemziekten: 24 oktober 2009

DEEL 4

Orthomoleculaire psychiatrie: 14 november 2009

Module 5 Orthomoleculaire voedingsmanipulaties DEEL 1 Voedselallergie, een klinisch-ecologische benadering: 28 november 2009 DEEL 2

Preventieve en curatieve nutritieve aanpak in de gynaecologie, pediatrie, geriatrie en life extension: 5 december 2009

DEEL 3

Voedingsmanipulatie bij studenten en sporters: 6 februari 2010

DEEL 4

Orthomoleculaire dermatologie: 27 februari 2010

Module 6 Orthomoleculaire diagnostiek 6 maart 2010 Diploma: BOARD CERTIFIED ORTHOMOLECULAR NUTRITIONIST Meer info en onderwijsbrochure

www.viow.be • [email protected] • Tel. 09 369 06 42

❏ Voor België: storting van E 40 op rek. nr. FORTIS 290-0307607-41 ❏ Voor Nederland: storting van E 44 op rek. nr. IBAN: BE 88290030760741 BIC code: GEBABEBB Abonnement loopt automatisch verder indien geen schriftelijke opzegging twee maand op voorhand.

Prijs per nummer: E 7,80 (B) of E 8,50 (Nl).

Uitgever: Walter O.M. Faché, HEOS Kerkstraat 101 - 9270 Laarne Hoofdredactie Walter O.M. Faché, Hoofdredacteur Joost Meeusen Ir., Adjunct hoofdredacteur Kernredactie Ir. Joost Meeusen (genetica) Prof. Dr. Ir. Jozef Poppe Dr. K atleen Van der Gucht (Biologie) Dirk Bogaert, wetenschapsjournalist A pr. Philippe Gerard Dr. Osteopaat Johan De Cock A pr. Fernand H aesbrouck Dr. Med. Frans Fermon Pieter Van Melckebeke Eindredactie Walter OM Faché, Medisch Journalist Eric Ost Secretariaat Faché Instituut Larenhoeve, Kerkstraat, 101 B 9270 Laarne Tel. 0032(0)9/369 06 42 Fax 0032(0)9/366 18 38 E-mail: [email protected] Advertenties Joost Meeusen Faché Instituut Kerkstraat, 101 - B 9270 Laarne E-mail: [email protected] Vormgeving, productie en druk Walter O. Faché, Directeur Joost Meeusen Pieter Van Melckebeke De Pauw Stijn, Drukkerij Coppens bvba Hospitaalstraat 2, 9080 Lochristi-Beervelde www.coppens-druk.be

Orthofyto blijft het enige orthomoleculair vakblad op de Beneluxmarkt dat zich niet bindt aan een productlijn om voldoende inkomsten te genereren. Wij hebben geopteerd voor een orthoceutische firmaraad die los van de redactie en de artikels in het blad functioneert.

FIOW

Uitgeverij

Publi Media Faché Instituut Gespecialiseerd op het gebied van voeding, voedingsaanvullingen, gezonde levenswijze en adviezen bij ziekten. ©Copyright 2008

ISSN 1780-3713

Prof. Dr. Linus Pauling

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. druk, fotocopie of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toelating.

tweevoudig Nobelprijswinnaar

Disclaimer: De hoofdredacteur, de redactie, de eindredacteurs en de uitgever van de opgenomen artikelen en advertenties zijn niet aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van vermeende algemene medische adviezen, onjuistheden en/of onvolledigheden.

of handelingen die niet toxisch

introduceerde in 1968 voor het eerst de term “Orthomoleculair” in Science: alle stoffen, moleculen en niet vreemd aan het lichaam zijn, die het lichaam biochemisch en fysiologisch normaal kan verwerken zonder enige schade

Iedere auteur blijft verantwoordelijk voor de volledige inhoud van zijn artikels.

en die op de juiste tijd met

Overname van artikelen of gedeelten hiervan is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur.

of geëlimineerd te worden.

de juiste dosis biochemisch individueel dient gegeven (verruimde betekenis uit Science 160:265-271, 1968)

SOMNISIM

Voor een goede nachtrust Beter dan schaapjes tellen! Je wilt slapen, maar het lukt niet. Je ligt uren te woelen in bed, je kunt slecht doorslapen of je bent voor dag en dauw wakker. Herkenbaar? Niet kunnen slapen is een probleem dat voorkomt bij mensen van alle leeftijden. Naar schatting hebben zowat één op drie mensen te kampen met slaapproblemen. Meestal gaat het om moeilijkheden bij het inslapen of het doorslapen. Somnisim capsules bevatten een combinatie aan extracten van zorgvuldig geselecteerde planten, aangevuld met B-vitamines en magnesium. De formule is werkzaam op 3 opeenvolgende fasen in het slaapproces, zijnde het lichaam in een rusttoestand brengen en bijdragen tot sneller inslapen alsook beter doorslapen. Somnisim is een natuurlijk product, werkt niet verslavend en geeft geen sufheid bij het ontwaken.

Somnisim is vrij te verkrijgen bij uw apotheker. CNK-bestelcode: 2447-274

Similia_Somnisim_v5.indd 1

4/15/08 11:43:03 PM

Eén tablet bevat meer dan 1000 bladzijden

> Vraagt u zich ook wel eens af hoeveel 'te veel' is voor een bepaalde cliënt? Of twijfelt u soms welke multi of probioticum u zal adviseren? Samen zoeken wij graag naar een antwoord. U met uw specifieke kennis van uw cliënt, wij met onze kennis over de rol van voedingssupplementen in de voeding. Met uw vragen kunt u altijd terecht bij Orcovita, verdeler van Orthica producten in België. Informatielijn: 011-831770 of via www.orcovita.be. En natuurlijk leren we ook graag van uw ervaringen.

ER IS NOG ZOVEEL MOGELIJK

Mensen maken nieuwe keuzes voor hun gezondheid en dat is nodig. Zo raken ze steeds meer overtuigd dat een goed supplement geen overbodige luxe meer is. In wetenschappelijk onderzoek naar de efficiëntie van goede supplementen valt op dat de opname van sommige vaste vitaminen-, mineralen en kruidensupplementen dikwijls te laag is voor een gezond lichaam. Dat is vaak te wijten aan een minder goede opname door de darmflora. Wetenschappers stelden vast dat vloeibare supplementen voor 90% worden opgenomen door het lichaam, terwijl vitaminen/mineralen in tabletten en capsules, maar voor 12% opneembaar zijn. Daarom heeft Nataos® een unieke lijn voedingssupplementen ontworpen in vloeibare vorm.

Als ‘vloeibaar’ beter is!

‘ALL IN ONE’ VITAMIN/MINERAL

LIQUID CALCIUM MAGNESIUM

PURE ENERGIE IN EEN ZUIVER LICHAAM

GEZONDE TANDEN, SPIEREN EN BEENDEREN IN EEN GEZOND LICHAAM

Pesticiden en milieuvervuiling zorgen voor een verarmde bodem waardoor ons voedsel veel te weinig vitaminen en mineralen bevat. ‘All in One’ Liquid levert in een optimale verhouding meervoudige vitaminen, mineralen, aminozuren en kruiden in één product. Het stelt het lichaam in staat om weerstand te bieden aan elke vorm van moderne belasting en stress. Hierdoor sta je weer energiek in het leven en verdwijnen de aanvallen van futloosheid.

Liquid Calcium Magnesium zorgt voor een optimale opname van calcium dankzij de combinatie met magnesium en vitamine D. Kinderen, ook die met een zuivelallergie, kunnen hun calcium uit Liquid Calcium Magnesium halen om tandbederf en botbreuken te voorkomen. Vanaf 50 jaar is extra calcium belangrijk omdat de botten brozer worden. Ook zwangere vrouwen kampen vaak met tekorten, omdat de baby een deel van de ingenomen mineralen opneemt.

MSM 2000 LIQUID EEN NATUURLIJK ALTERNATIEF TEGEN SPIER- EN GEWRICHTSONGEMAKKEN ÉN ALLERGISCHE REACTIES

MSM, Methyl Sulfonyl Methaan is onontbeerlijk. De nog tamelijk onbekende, organische zwavelverbinding neemt af in onze spieren, botten, hersenen, huid, haren en nagels naarmate de leeftijd vordert. Daarom wordt MSM, met extra vitamine C en Molybdeen als voedingssupplement gebruikt om sneller te herstellen van fysieke inspanningen, spierblessures en gevoelige spieren. Ook de sportmensen hebben nu MSM ontdekt!

VERKRIJGBAAR IN DE BETERE NATUURVOEDINGSWINKEL EN DE APOTHEEK.

JOINT RELIEF GLUCOSAMINE WANNEER GEWRICHTEN JE LEVENSLOOP HINDEREN

Joint Relief, Liquid Glucosamine bevat het lichaamseigen glucosaminesulfaat en chondroïtinesulfaat die deel uitmaken van de kraakbeenstructuur. Zijn unieke vloeibare com- binatie van Glucosamine, Chondroïtine, MSM en vitamine C draagt op een natuurlijke wijze bij tot het behoud van soepele gewrichten en sterke botten.

Voor meer informatie:

Ojibwa-De Roeck+32 (0)52 48 43 00 www.ojibwa.be | www.natoas.com