ORTHO trends THEMA: MEDISCHE KRACHT VAN PADDESTOELEN JAARGANG 12 AUG.-SEPT. 2007

ORTHOFYTO

®

JAARGANG 12 AUG.-SEPT. 2007

Afgiftekantoor Lochristi

Verantwoordelijke uitgever: Walter, O. M. Faché Kerkstraat 101 9270 Laarne België: € 7,8 Nederland: € 8,5

Paddenstoelen zijn meer dan voeding Kombuchathee te nemen of te laten? Onderdruk allergie met paddenstoelen Kankerbestrijdende troeven met paddenstoelen Maitake in de oncologie en de cardiologie Eetbare houtzwammen in je tuin

65

THEMA: MEDISCHE KRACHT VAN PADDESTOELEN

ORTHO trends inclusief middenkatern met:

®

Orthofytho® en Orthotrends® zijn een Belgisch tweemaandelijks wetenschappelijk tijdschrift voor Orthomoleculaire geneeskunde, voeding en fyto. Een uitgave van de Belgische Vereniging voor Orthomoleculaire Geneeskunde BSOM.

Het natuurlijke alternatief t i j d e n s d e m e n o p a u z e.

B i o - Pa u s e A M

B i o - Pa u s e P M

’s ochtends

’s avonds

Bio-Pause AM/PM is een uniek middel voor de behandeling van overgangsklachten. Bio-Pause AM/PM heeft een afwijkende dag- (reguleren van hormoonhuishouding) en avondsamenstelling (zorgen voor een goede nachtrust) en kan als combinatie, maar ook enkelvoudig worden ingezet. Omdat niet iedereen vergelijkbare klachtenpatronen heeft, kunt u met Bio-Pause AM/PM optimaal inspelen op de individuele behoefte van uw patiënt. Bio-Pause AM/PM is een product van Biotics Research Corporation, de gerenommeerde producent van hoogwaardige natuurlijke preparaten met bewezen therapeutische waarde. Met Bio-Pause AM/PM voegt u een natuurlijk en veilig alternatief aan uw therapie toe.

B i o t i c s. N a t u u r l i j k.

Energetica Natura BV - België - Tel. 03 789 09 590 - Gratis Fax 0800 800 11 - [email protected] - www.energeticanatura.com

Tweemaandelijks magazine - orthofyto® - orthotrends®

Inhoud 4 Waarom meer 6 paddenstoelen op ons bord? Paddenstoelen zijn meer dan voeding 7 Een orthomoleculaire ontleding. Paddenstoelen voldoen aan 9 de wetten van het afweersysteem Kombuchathee 11 te nemen of te laten? Paddenstoelen in de weer 14 Onderdruk allergie met 26 paddenstoelen Paddenstoel bevat 27 nieuwe generatie antibiotica Paddenstoelextracten 28 brengt de kankertherapieën Redactioneel: rapport bewijst .............................. de kracht van voedingssupplementen

.................................................................................

.......

Nieuws van het ..................................................................... Linus Pauling Instituut: Lobbyisten publiceren verwarrende studies over voedingssupplementen! Ginseng en lijnzaad ....................................................... preventief tegen prostaatkanker

.......................................

......................................................................

......................................

............................................

............................................................

.................................................

op een nieuw spoor

Kankerbestrijdende ..................................................... troeven met paddenstoelen De maitake D en SX fractie .............................. in de oncologie en de cardiologie Reishi, de lakzwam ......................................................... Houtzwammen in je tuin...........................................

29 31 34 35

Moderne voeding en...................................................... dodelijke longziekte Fruit, groenten & noten ........................................... beschermen tegen hooikoorts

Energetica natura Biotics research ............. 2 Pharma Nord...............................................24 Nutrifit ......................................................... 37 Biotics .......................................................... 37 AOV .............................................................. 37 Similia ......................................................... 37 Natuurapotheek .......................................... 25 Minami nutrition ........................................ 39 Ojibwa..........................................................40

PRODUCTINFORMATIE Energetica Natura....................................... 37 Nutriphyto ................................................... 37

18 19

20 20 20

Rood vlees en borstkanker

................................

Waarom het eten van rood ................................... vlees de kans op kanker vergroot Vrouwelijke hormonen ............................................. zorgen voor meer migraine ! Vitamine c bevordert ................................................ Ijzeropname bij zwangere vrouwen

����������� ���������������

������������������������

���������������������������� ������������������� �������������� ����������� �������������� ����������������

����������������������������������� ���������������������������������� ������������������������������������ �������������������������������������������� ����������������������������������������� ������������������������������

��

���������������������������������������

����� ������ inclusief middenkatern met:

Het verband tussen ....................................................... energiegebrek en een tekort aan kalium

Avondsymposium: ............................................................ Selenium & vergrijzing

ADVERTEERDERS

�

ORTHOTRENDS®

���������

ORTHOFYTO®

21 21 22 22 23

VIOW NIEUWS Website VIOW totaal nieuw ...........................5 opleidingen VIOW ....................................... 38

ORTHOFYTO 66 ONDERWERPEN VOLGEND NUMMER: Dossier: Diabetes in regressie met het VIOW-plan Fenegriek verlaagt insulinegevoeligheid Niewe diagnostische middelen voor diabetici Welke suikers mogen diabetici eten? Sporten met diabetes Genetica van diabetes

�

Orthofytho® en Orthotrends® zijn een Belgisch tweemaandelijks wetenschappelijk tijdschrift voor Orthomoleculaire geneeskunde, voeding en fyto. Een uitgave van de Belgische Vereniging voor Orthomoleculaire Geneeskunde BSOM.

COVERSTORY Hoe heilzaam sommige paddenstoelen ook zijn, het effect op onze gezondheid hangt in belangrijke mate af van de versheidstoestand waarin we ze consumeren. Na het plukken degraderen sommige werkzame stoffen in versneld tempo.

Erkenning Orthofyto Orthofyto is sinds juni 2007, als enig neutraal Orthomoleculair Wetenschappelijk Tijdschrift erkend door de ‘European Union of Science Journalists’ Associations’ en de ‘European Research Advisory Board (EURAB)’.

Redactioneel

Rapport bewijst de kracht van voedingssupplementen

V Bezoek onze nieuwe website www.viow.be

~ met digitale orthomoleculaire bibliotheek met zoekfunctie ~ alle Orthofyto en LeefNu tijdschriften online ~ een selectie uit de meest recente orthotrends ~ en nog veel meer

Maak ook kennis met onze tweewekelijkse gratis nieuwsbrief VIOW

Neem hiervoor ook een kijkje op onze website om de nieuwsbrief ook bij u thuis te ontvangen.

Wij zorgen ook voor een maandelijkse orthoceutica nieuwsbrief

Maak nu kennis met de nieuwste orthomoleculaire producten in de wereld.

oedingssupplementen zijn één van de meest succesvolle sectoren in de hedendaagse economie. Toch vragen sommigen zich af wat hun werkelijke waarde is voor de moderne samenleving. Een onlangs verschenen rapport van de Amerikaanse overheid geeft hierover een duidelijke commentaar. Het National Institute of Health (NIH) publiceerde voor het derde jaar op rij een rapport over de gezondheidsbevorderende kwaliteiten van voedingssupplementen. De criteria waren streng. Men vroeg aan uitgevers van wetenschappelijke tijdschriften de meest toonaangevende studies te verzamelen. Men ontdekte er 250 die voorgelegd werden aan medische specialisten. Volgens Amerikaanse, klassiek gevormde artsen waren er vorig jaar zeker 25 studies die aantoonden dat bepaalde voedingssupplementen een echte vooruitgang betekenden in het voorkomen en het behandelen van bepaalde ziektebeelden. Het eerste voorbeeld was foliumzuur (vitamine B9). Foliumzuur is niet enkel goed voor zwangere vrouwen en hun baby’s. Vitamine B9 zorgt er samen met vitamine B12 voor dat het aantal hart- en vaatziekten vermindert. Volgens de wetenschappers zorgt een adequate aanvulling van vitamine B9 en B12 voor 310 000 minder (Amerikaanse) doden per jaar. Toch de moeite waard om over na te denken.

Ik eet gezond, voedingssupplementen zijn overbodig! Foute redenering Artsen en diëtisten vertellen hun patiënten regelmatig dat mensen die gezond eten geen voedingssupplementen nodig hebben. Dergelijke redenering zou juist zijn indien aan de volgende onrealistische voorwaarden zou worden voldaan. Men moet eerst een wetenschappelijk juiste definitie gegeven van wat gezond, evenwichtig eten concreet is. Vast staat dat de klassieke voeding niemand in staat stelt om in alle gezonde stoffen te voorzien die een mens nodig heeft om niet ziek te worden. De enige manier om in de buurt van evenwichtige en gezonde voeding te komen zijn biologische groenten, biologisch vlees, biologisch brood e.d.m.

4

ORTHOFYTO

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

®

Uit een studie die deze week verscheen in de ‘Journal of Agricultural and Food Chemistry’ blijkt dat o.a. biotomaten 300 procent meer beschermende antioxidanten bevatten dan de klassieke tomaat die afkomstig is van de intensieve landbouw. Zelfs indien mensen volledig biologisch zouden eten, hebben ze toch nog antioxidanten nodig omdat de moderne samenleving voor een ‘cocktail’ van ziekmakende bedreigingen zorgt. Mensen die teveel werken, onderhevig zijn aan stress, roken, teveel koffie of alcohol drinken, medicijnen gebruiken, leidingwater drinken, last hebben van overvloedige menstruatie, de anticonceptiepil nemen, intens sportief bezig zijn of actief moeten zijn in een vervuild milieu, zouden aan biologische voeding alleen niet voldoende hebben om langer gezond te blijven. Let wel deze lijst is verre van volledig. Kortom, het is in de hedendaagse samenleving bijna onmogelijk iemand te ontmoeten die geen voedingssupplementen nodig heeft. Mannen en vrouwen die de tekorten niet aanvullen worden veel sneller ziek, krijgen vlugger degeneratieverschijnselen waardoor ze er niet alleen sneller oud uit zien, maar in werkelijkheid ook zijn.

Ziektepreventie is voor iedereen zeer winstgevend Gezondheidsexperten van de Wereldgezond heidsorganisatie (WGO) vinden het betreurenswaardig dat de meeste regeringen van de Westerse landen slechts 3 procent van hun gezondheidsbudget investeren in preventieve gezondheidszorg. “Dat is veel te weinig”, vertelt Catherine Le Galès-Camus die gespecialiseerd is in niet-overdraagbare ziekten en mentale gezondheidszorg binnen de WGO. “Het is duidelijk dat de meeste regeringsleiders nog niet hebben becijferd hoe groot de rendabiliteit van preventie wel is”, zegt ze. Volgens de hoge WGO-ambtenaar kan er niet gesproken worden over gezondheid zonder daarbij de economie van een land bij te betrekken. “Zonder economisch voordeel zal geen enkele regering, of op de kleinste schaal geen enkele persoon, de nodige preventieve gezondheidsinvesteringen vrijmaken”, verklaart Catherine Le Galès-Camus op besliste

Redactioneel toon. “Er is nochtans geen economische vooruitgang mogelijk zonder een gezonde bevolking, en vice versa”. “Ruim 60 procent van de vroegtijdige sterfgevallen worden vandaag veroorzaakt door chronische ziekten die te voorkomen zijn. De hart- en vaataandoeningen doden vandaag vijfmaal meer mensen dan AIDS”. “Het is de hoogste tijd dat politieke bewindvoerders - en iedere mens afzonderlijk - de weg van de preventieve gezondheidszorg inslaat. Een aantal grote ondernemingen doen dit reeds omdat ze weten dat gezonde werknemers beter en gemotiveerder presteren dan uitgebluste mannen en vrouwen. De bedrijven weten heel goed waarmee ze bezig zijn. Iedere geïnvesteerde euro in preventieve gezondheidsmaatregelen levert – over een termijn van zestig jaar – 4,07 euro winst op.

Europa beschermt de consument Sinds 1 juli 2007 moeten alle voedingsfabrikanten binnen de Europese Unie – op basis van wetenschappelijke studies – bewijzen dat de gezondheidsclaims, die ze op hun producten vermelden, correct en degelijk onderbouwd zijn. Termen als ‘arm aan zout, ‘goed voor het hart’, ‘vermindert het cholesterolgehalte’ zijn vanaf 1 juli 2007 onvoldoende tot verboden. Het Europees Parlement wil met de nieuwe wetgeving de soms dubieuze vermeldingen op de verpakkingen van producten (voeding en voedingssupplementen) voorkomen. De nieuwe Europese wet geeft aan producenten die nog niet volledig in orde zijn een laatste uitstel van 2 jaar om te bewijzen dat hun producten wel degelijk wetenschappelijk onderbouwd zijn. Indien ze daar tegen 1 juli 2009 niet in slagen, verdwijnen de betreffende producten definitief van de Europese markt. De vermelde gezondheidsclaims zullen voortaan meer gedetailleerd op de verpakking moeten afgedrukt worden. In plaats van de slogan ‘goed voor het hart’ zal men moeten uitleggen waarom en hoe een product de gezondheid van het hart positief beïnvloedt. Het Europees parlement heeft ook een tweede tekst goedgekeurd die de toevoeging van vitaminen en mineralen aan voedingsmiddelen regelt. Op vraag van de Europarlementariërs mogen enkel stoffen, die door het lichaam perfect worden opgenomen, en op de positieve lijst van substanties staan, gebruikt worden.

Antioxidanten helpen kankerpatiënten In een meta-analyse werden 19 klinische studies betrokken waar in totaal 1554 kankerpatiënten aan deelnamen. Het was de bedoeling om na te gaan of voedingssupplementen een

positieve of negatieve invloed hadden op een chemotherapiebehandeling. De wetenschappers bekeken zeven studies met glutathion, vier met melatonine, twee met vitamine A, evenveel met een multivitamine, twee met vitamine C, één met N-acetyl-cysteïne en één met vitamine E. De deelnemers hadden allemaal kanker in een gevorderd stadium of waren hervallen. Na onderzoek van de resultaten bleek dat de kankerpatiënten die antioxidanten gebruikten een even lange of betere overlevingskans hadden dan de controlegroep die geen vitaminepreparaten innamen. Verder ontdekte men dat de gebruikte antioxidanten, bij geen enkele klinische studie, het effect van de chemotherapie verminderde. Artsen adviseerden, tot hier toe, het gebruik van voedingssupplementen twee weken voor het begin van een chemotherapie te staken omdat ze er van uitgingen dat de antioxidanten zowel de goede cellen als de tumor beschermden. Bij vijftien van de negentien geëvalueerde studies bleek dat de antioxidanten de toxiciteit van de chemotherapie, die zich o.a. uitte door diarree, gewichtsverlies, neurologische schade en een sterke daling van de rode bloedlichaampjes, lichtjes liet dalen in vergelijking met de controlegroep. Volgens de wetenschappers resulteert een vermindering van de neveneffecten bij chemotherapie door toediening van antioxidanten voor meer therapietrouw en dus betere genezingskansen voor de kankerpatiënt. Uw hoofdredacteur Walter OM Faché

Referenties: 01. Keith I. Block, Amanda C. Koch, Mark N. Mead, Peter K. Tothy, Robert A. Newman and Charlotte Gyllenhaal Impact of antioxidant supplementation on chemotherapeutic efficacy: A systematic review of the evidence from randomized controlled trials Cancer Treatment Reviews, In Press, Corrected Proof, Available online 28 March 2007 02. Marko MG, Ahmed T, Bunnell SC, Wu D, Chung H, Huber BT, Meydani SN. Age-associated decline in effective immune synapse formation of CD4(+) T cells is reversed by vitamin E supplementation. / J Immunol. 2007 Feb 1;178(3):1443-9. 03. Ungvari Z, Orosz Z, Rivera A, Labinskyy N, Xiangmin Z, Olson S, Podlutsky A, Csiszar A. - Resveratrol increases vascular oxidative stress resistance. / Am J Physiol Heart Circ Physiol. 2007 May;292(5):H2417-24 04. Lau FC, Shukitt-Hale B, Joseph JA. - Nutritional intervention in brain aging: reducing the effects of inflammation and oxidative stress. / Subcell Biochem. 2007;42:299-318.

Info: De kracht van voedingssupplementen vind je in de monografie van het VIOW en de suppletiedriehoek van Walter Faché. Bestellen kan via email: walter.faché@viow.be of tel. 09 369 06 42

NIEUW EN UNIEK IN DE BENELUX ! De meest dynamische orthomoleculaire website:

www.viow.be

volledig vernieuwd vanaf 1 september 2007 Met volledige zoekmachine kan u met trefwoord zoeken in ons volledig VIOW archief. 54 orthofyto’s en 36 leefnu’s meer dan 400 orthotrends met wekelijkse updates. Seizoen adviezen 178 Artikels Nieuwslijn met wekelijkse update.

ORTHOFYTO

5 ®

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

Voeding: paddenstoelen

Joost Meeusen en Jozef Poppe

Waarom meer paddenstoelen op ons bord? tot vier maal zoveel paddenstoelen moet eten dan vlees om eenzelfde aantal eiwitten binnen te krijgen. Alhoewel ze alle essentiële aminozuren bevatten, wordt de aminozuursamenstelling van rundvlees en gevogelte beter geacht, die van varkensvlees minder. Sommige vleesvervangers voor vegetariërs berusten voor hun gunstige aminozuursamenstelling op fungale ingrediënten. Quorn bijvoorbeeld is een product van de schimmel Fusarium venenatum. Chitine kennen sommigen als een bron van glucosamine afkomstig van de verharde delen van schaaldieren. Het is tevens een belangrijk en typisch component van de celwand van de fungi. Glucosamine wordt als suppletie gebruikt voor de behandeling van ontstoken gewrichten en het leaky-gutsyndroom. Chitine is het meest voorkomende biopolymeer op aarde.

G

isten, schimmels en paddenstoelen horen niet tot het rijk der planten. Ze vormen de aparte groep van de fungi (enkelv. fungus), met grofweg drie prominente vertegenwoordigers: gisten, schimmels en paddenstoelen. Schimmels vormen uitgebreide ondergrondse netwerken van draden (hyfen) en leven van dood organisch materiaal. Uit sommige soorten schimmels poppen daaruit grote vruchtlichamen die we als paddenstoelen herkennen. Fungi geven misschien niet al te vaak kleur aan uw bord, maar ze verrijken wel de maaltijd met nutriënten die in planten en dieren niet terug te vinden zijn.

Welke ingrediënten krijgen we op ons bord? Paddenstoelen hebben meer weg van vlees dan van groenten of fruit. Op vlak van eiwitgehalte kunnen ze stevige concurrentie voeren met vlees. Per gram droge stof zijn bijvoorbeeld oesterzwammen iets minder eiwitrijk dan rundvlees, maar wel 50% rijker dan varkensvlees. Echter bevatten paddenstoelen veel meer vocht dan vlees, vandaar dat men drie

6

Het lage vetgehalte speelt dan weer in het voordeel van de paddenstoelen, te meer omdat vetten in een Westers dieet reeds voldoende aan bod komen. De vetten in paddenstoelen zijn bovendien doorgaans sterk onverzadigd. Het gehalte aan koolhydraten is middelmatig. Aangezien ze in vezelvorm aanwezig zijn, zijn paddenstoelen zeer geschikt voor een laagcalorieëndieet. Paddenstoelen zijn rijker aan vitamines en staan op dat vlak dichter bij plantaardige voedingsmiddelen. Het zijn een goede bron van de B-vitamines: riboflavine (B2), niacine (B3) en pantotheenzuur (B5) en soms ook B12 dat zelden in niet-dierlijke voedingsmiddelen aanwezig is. Daar meer dan 50% van de oudere bevolking lijdt aan vitamine D-tekorten, kunnen paddenstoelen daarvoor aangesproken worden. Paddenstoelen bevatten het ergosterol als voorloper van vitamine D. Ergosterol wordt omgezet naar vitamine D2 door middel van UV-licht, net zoals dat gebeurt met 7-dehydrocholesterol in de huid van de mens. Vitamine D2 (ook ergocalciferol genoemd) heeft een gelijkwaardige activiteit als vitamine D3 (cholecalciferol).

ORTHOFYTO

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

®

Ook gunstiger dan vlees zijn de mineralen, in het bijzonder kalium en fosfor. Ook selenium, zink, ijzer en koper horen erbij, maar dit is sterk afhankelijk van de soort en van de mineraalconcentraties in de bodem of het kweeksubstraat. Paddenstoelen hebben namelijk de neiging om mineralen te accumuleren. Vandaar dat ze een uitgelezen doelwit zijn om seleniumverrijking toe te passen. Door selenium aan het kweeksubstraat toe te voegen, kunnen de seleniumconcentraties tot 100 maal opgedreven worden. Bovendien zorgt dit selenium tegelijk voor een langere bewaartijd en neutraliseert het zware metalen. Het substraat heeft ook invloed op de andere nutriënten.

De keerzijde van de medaille Paddenstoelen zijn echter ook in staat om zware metalen te accumuleren. Uiteraard hangt dit af van de aanwezigheid van metalen in de bodem of het substraat en is dit voor gekweekte paddenstoelen minder relevant. Wilde paddenstoelen mag men om die reden niet plukken wanneer ze op minder van 20 meter van de rijbaan groeien. Plukken van wilde paddenstoelen is om andere redenen niet aangeraden: men doet aan roofbouw en men loopt gevaar op paddenstoelvergiftiging. Referenties: 01. Beelman RB, Royse DJ. Selenium Enrichment of Pleurotus cornucopiae (Paulet) Rolland and Grifola frondosa (Dicks.:Fr.) S.F. Gray Mushrooms. Int J Med Mushroom. 2006; 8(1):77-84 02. Poppe J. Paddenstoelen: een eeuwenoud supplement. Orthofyto. 2003; 9(47):169-171 03. Alonso J, Garcia A, Perez-Lopez et al. The Concentrations and bioconcentration factors of copper and zinc in edible mushrooms. 2003; Arch Environ Contam Toxicol. 44, 180–188 04. Terhi A Outila, Pirjo H Mattila et al. Bioavailability of vitamin D from wild edible mushrooms (Cantharellus tubaeformis) as measured with a human bioassay. Am J Clin Nutr. 1999; 69:95–8 05. Vetter J. Chemical composition of fresh and conserved Agaricus bisporus mushroom. Eur Food Res Technol. 2003; 217:10–12

Chemie: paddenstoelen

Walter O.M. Faché

Paddenstoelen zijn meer dan voeding.

“It is notable and remarkable how reliable the facts collected by traditional eastern medicine are in the study of medicinal mushrooms.” Wasser SP, 2002

Een orthomoleculaire ontleding.

U

it het grote verschil tussen paddenstoelen en planten volgt dat paddenstoelen heel wat andere fytotherapische stoffen te bieden hebben. Onze voorouders – in het bijzonder de Oosterse culturen – hebben dat zeer goed geweten. Het plukken van paddenstoelen is vandaag niet meer zo in trek zoals vroeger en daarmee is een groot deel van de traditionele kennis aan ons voorbijgegaan. Eerder wenden onze onderzoekers zich tot laboratoriumanalyses. Die hebben ons ondertussen niet alleen een enorme veelheid aan nieuwe stoffen getoond, maar ook het besef dat nog veel te ontginnen valt.

Polysacchariden Wat men met glucose allemaal niet kan maken! We zijn erg vertrouwd met het zetmeel in graan- en knolgewassen en het glycogeen in ons lichaam, allebei opgebouwd uit glucose tot lange polysaccharide α-ketens. Cellulose bestaat

Figuur 1: Structuur van lentinan

ook uitsluitend uit glucose. De glucosebouwstenen in paddenstoelen zijn op een andere manier met elkaar verbonden nl. β i.p.v. α-bindingen (zie figuur). Daardoor wordt cellulose door hogere organismen zeer slecht verteerd. Paddenstoelen (doch niet exclusief) hebben ook hun eigen manier om glucose aan elkaar te ketenen: de β-glucanen (cellulose is eigenlijk ook een β-glucaan,

maar wordt nooit zo gebezigd). De helft van de wand van een fungus bestaat uit β-glucanen en vaak worden er nog β-glucanen buiten de cel uitgescheiden. De verscheidenheid van β-glucanen wordt veroorzaakt door de verschillende manieren van vertakkingen. Ondanks ze steeds uit dezelfde moleculen opgebouwd zijn, kunnen ze toch diverse biologische effecten uitoefenen. Hun biologische activiteit wordt dan ook volledig bepaald door de structuur van de polymeren. In het bijzonder de polymeren die zich een helicale vorm hebben aangenomen, blijken een sterke invloed uit te oefenen op het immuunsysteem. Belangrijke β-glucanen met potentiële geneeskracht zijn grifolan, lentinan, zymosan, schizofyllan... . De moleculaire structuur van lentinan, een goed gekend polysaccharide uit Shiitake, is in fig. 1 uitgerold, maar in werkelijkheid nemen deze polymeren een wenteltrapstructuur aan (helix), die zo belangrijk is voor hun biologische activiteit. Ook van belang voor ons en des te meer voor de schimmels, is het chitine, ook een celwandpolymeer. Chitine is een glucosaminepolymeer en bestaat uit eenheden van glucose waaraan een amine verbonden is. Het is tevens het meest verspreide biopolymeer op aarde en vormt het hoofdbestanddeel van insecten en schaaldieren. Glucosamine wordt als een monomere orthomoleculaire stof gebruikt bij de behandeling van reumatische aandoeningen. Andere polysacchariden bevatten naast glucose nog andere suikergroepen: xylanen, mannanen, fuctanen, galactanen,... . Krestine en polysaccharidepeptide (PSP) zijn tevens β-glucanen, maar verbonden aan proteïnes. Men noemt deze dan ook glycoproteïnen, of glycopeptiden wanneer het om een klein aantal aminozuren gaat.

Proteoglucanen Proteoglucanen (of -glycanen wanneer er andere suikers dan glucose betrokken zijn) zijn een speciale klasse van glycoproteïnen. Ze bestaan uit een proteïnekern met lange onvertakte polysaccharideketens. Proteoglycanen in ons lichaam zitten vooral buiten de cellen waar het de extracellulaire matrix vormt. Deze matrix tussen de cellen heeft de belangrijke eigenschap water en belangrijke mineralen zoal silicium en selenium vast te houden. Het water in de extracellulaire matrix in kraakbeenweefsel functioneert dan als een schokdemper. Het silicium functioneert zoals het betonijzer in beton, als een netwerk van siliciumatomen om de stevigheid te vergroten. In de wereld van de paddenstoelen is GLIS (uit Ganoderma lucidum, reishi) het best gekend omwille van zijn vermogen om B-cellen te stimuleren door de ruime aanwezigheid van proteoglucanen. (Zie verder artikel: “paddenstoelen in de weer” p14)

Figuur 2: De structuur van proteoglucanen. De polysaccharidewirwar kan water en mineralen absorberen als een spons.

ORTHOFYTO

7 ®

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

Chemie: paddenstoelen Terpenoïden

Lectinen

Terpenen en hun afgeleiden zijn polymeren opgebouwd uit isoprenen. Een isopreeneenheid is een kort molecule van vijf koolstofatomen met één dubbele binding. Ook met deze bouwblokken wordt een enorme diversiteit aan moleculen gecreëerd. Bekende terpenen uit planten zijn diverse essentiële oliën (munt, geraniol uit Geranium, ...), carotenoïden, vitamine E, vitamine K en ubiquinol. In de oesterzwam zit het pleurotine, een terpeen dat positief bevonden is geweest als antikanker. Sesquiterpenen zijn terpenen met drie isopreeneenheden, terwijl triterpenen er zes hebben. Onder andere armillaricine en armillol uit de honingzwam Armillaria mellea zijn sesquiterpenen. In Ganoderma lucidum (reishi) alleen al heeft men negen triterpenen geïdentificeerd (fig.3). Vele terpenen bezitten ook een scala aan medicinaal potentieel.

Lectinen zijn een universeel voorkomende groep van proteïnen die zich selectief kunnen binden aan polysacchariden. In ons lichaam spelen zij een belangrijke rol in de celherkenning tussen witte bloedcellen en andere cellen. Niet verwonderlijk dus dat lectinen uit paddenstoelen ook in ons lichaam biologische actief zijn. De interactie tussen het ene celoppervlak en een ander lijkt op de werking van Velcro; elke interactie is zwak maar de binding sterk. Lectinen vergemakkelijken daardoor de cel-cel contacten, de cel-proteïnen interacties van de intracellulaire matrix zoals collageen en helpen weefsel en orgaanstructuur onderhouden. Zij helpen in de darmwand intestinale bacteriën binden aan de glucocalyx van het intestinaal epithelium. Het is ook reeds bekend dat de polysacchariden op de oppervlakken van kankercellen abnormaal zijn, zodat zij weefselspecificiteit verliezen en verder kunnen prolifereren. Kankercellen hebben hun interactie met elkaar verloren! (zie verder artikel: paddenstoelen in de weer” p14).

Figuur 3: Triterpenen zijn in essentie opgebouwd uit isopreeneenheden. Van de basisstructuur bestaan verscheidene varianten omwille van de biochemische wijzigingen die het kan ondergaan. De restgroepen R1, R2, R3, R4 en R5 kunnen =O, -OH, -CH3, -CH2OH zijn.

Steroïden Steroïden zijn afgeleiden van triterpenen die zich omgevouwd hebben tot de karakteristieke sterolkern (4 ringen). Cholesterol is de bekendste vertegenwoordiger van deze groep, samen met tal van plant- en dierhormonen. De steroïdhormonen zoals geslachtshormonen, aldosteron, cortisol, vit D en DHEA (dihydroepiandrosteron) zijn allen afgeleid van cholesterol. Ook uit paddenstoelen heeft men talloze triterpenoïden ontrafeld, maar hun biologische activiteit is nog onvoldoende onderzocht. Gezien hun structuurverwantschap met hormonen mag men een totaal andere werking verwachten. Zo vond men enkele steroïden uit Ganoderma lucidum, die bepaalde enzymen activeren, die in tumoren vaak ‘buiten dienst’ werden gesteld.

8

Walter O.M. Faché

Figuur 4: Ergosterol, een cholesterolachtige stof die de basis vormt voor vitamine D2. Bij vitamine D2 is de middenste zesring doorbroken. Vitamine D3 heeft een CH3-groep minder op de staart. Beide kunnen in het lichaam omgezet worden naar de actieve vitamine D-vorm, calcitriol.

Waar cholesterol bij dieren en sitosterol bij planten aanwezig is, zo is ergosterol typisch aanwezig in het celmembraan van fungi. Ergosterolen vormen daarom een doelwit voor farmacologische antifungale agentia. Niettemin hebben ergosterolen zelf een hoge farmaceutische waarde. Een extract uit Agaricus blazei kon de tumorgroei in muizen remmen door de vorming van nieuwe bloedvaten (angiogenese) te verhinderen. Later bleek de meest actieve component uit dit extract ergosterol te zijn. (fig. 4) Ergosterol is ook een sterke inhibitor van COX-1 en COX-2, twee ontstekingsenzymen in het prostaglandinemetabolisme. Andere sterolen zijn fungisterol, camposterol en β-sitosterol.

Fungale immunomodulerende proteïnen (FIP’s) Men heeft tot nu toe slechts vier specifieke paddenstoelenproteïnen geïsoleerd met immunologische activiteit: LZ-8 (Ganoderma lucidum), Gip-gts (Ganoderma tsugae), Fip-fve (Flammulina velutipes) en Fip-vvo (Volvariella volvacea). Deze proteïnen vertonen grote gelijkenis met elkaar en komen enkel voor in paddenstoelen. Analyse van de aminozuursequentie (volgorde) liet zien dat deze proteïnen bovendien gelijkenis vertonen met antilichamen. Inderdaad is gebleken dat LZ-8 de T-cellen activeert en aanzet tot productie van cytokines. Fip-gts lijkt vooral het immuunsysteem in toom te houden, terwijl Fip-fve specifiek Tn2cellen activeert. Een ander interessant aspect is dat een klein peptide zoals Fipfve oraal toegediend kan worden!

ORTHOFYTO

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

®

Polyfenolische verbindingen Ook paddenstoelen hebben polyfenolische pigmenten die een specifieke kleur geven. Van sommige heeft men een antioxidatieve en antimutagene activiteit gevonden, eigenschappen die we gewoon zijn van polyfenolen uit planten. Voorbeelden zijn de hispidines, inoscavins A–C, γ-felligridine, melaninen... . Melanine is bijzonder interessant omdat het zich bindt aan DNA en op die manier beschermt tegen UV-straling. Referenties:

01. Mohammad-Fata M, Mostavavi H et al. Immunomodulation and anticancer agents in the realm of macromycetes fungi (macrofungi). Intern Immunopharmacol. 2007: 7;701-724 Chen J, Seviour R. Medicinal importance of fungal beta-(1-3), (1-6)-glucans. Mycol Res. 2007; xxx:1-18 van Griensven LJLD. Medicinale paddenstoelen. Zijn ze bruikbaar voor immunomodulatie bij kanker? Ho JC, Sze SC, Shen WZ, Liu WK. Mitogenic activity of edible mushroom lectins. Biochim Biophys Acta. 2004; 17;1671(1-3):9-17. 02. Borchers AT, Keen CL, Gershwin ME. Mushrooms, tumors, and immunity: an update. Exp Biol Med. 2004; 229:393-406. 03. Poppe J. De preventieve en curatieve rol van de mycotherapie bij kanker. Uit: De kracht van preventie: Verslag van het 5de internationaal orthomoleculair congres. 2003; 119-177 04. Mathews C.K, van Holde K.E., Alern KG 2000. Biochemistry Third Edition. Addison-Wesley Longman, Inc. San Francisco, CA. 05. Bruce Alberts, James D. Watson et al. 1989. Molecular Biology of the cell. Second Edition Garland Publishing, Inc. New York & London.

Immuniteit paddenstoelen

Joost Meeusen

Paddenstoelen voldoen aan de wetten van het afweersysteem. E

en verzwakte immuniteit maakt het lichaam kwetsbaar voor virale en bacteriële infecties. Anderzijds bestaat er ook iets zoals een overijverig immuunsysteem. Hierbij denken we aan autoimmuunziekten, allergieën en alle andere gevallen waar ontstekingsreacties niet op hun plaats zijn. De term immunomodulatie dekt beide fenomenen. Indien we het correct voor hebben, zijn immunomodulerende stoffen in staat om het immuunsysteem te onderdrukken of te stimuleren naargelang de omstandigheden.

Het antilichaam en het antigen Het uitgangspunt van het afweersysteem is het antilichaam. Het antilichaam (ook immunoglobine genoemd) kan voorgesteld worden als een Y-vormig peptide (figuur 1). De twee armen dienen ter herkenning van lichaamsvreemde moleculen, terwijl de steel in het celmembraan zorgt voor communicatie met de cel. Uitgerust met deze antilichamen gaan immuuncellen het lichaam aftasten naar potentieel schadelijke componenten, de zogeheten antigenen. De goede werking van het afweerstelsel berust op twee grote pijlers. Ten eerste is het in staat om een quasi-oneindige diversiteit aan antigenen te herkennen. Telkenmale een nieuw antigen in het bloed opduikt, zal het immuunsysteem een antilichaam trachten te produceren die dit antigen zo goed mogelijk kan herkennen. Dit kost enige tijd, maar het lichaam slaagt erin steeds betere antilichaam te produceren die deze antigenen sterker binden. Daardoor zijn we in staat om weerstand te bieden tegen nieuwe virusvarianten, alhoewel we hiertoe af en toe een periode van ziekte moeten doormaken. Ten tweede moet het in staat zijn om lichaamsvreemd te onderscheiden van lichaamseigen. Immuuncellen worden hiervoor nog voor de geboorte getraind in de thymus: wanneer een immuuncel een antilichaam produceert dat een lichaamseigen proteïne in de thymus herkent, zal de thymus deze immuuncel stante pede elimineren. Met andere woorden, enkel immuuncellen die geen lichaamseigen producten kunnen herkennen, worden in het bloed en de lymfe vrijgelaten.

De spelers Eerst en vooral kennen we de witte bloedcellen, die onderverdeeld worden in lymfocyten en granulocyten. De lymfocyten zijn de witte bloedcellen die antilichamen produceren (B-cellen) of die in actie schieten na interactie tussen een antilichaam en antigen (T-cellen). Ook de natural killer-cellen horen tot deze groep, al hebben deze minder met antilichamen van doen. Omdat T-cellen en B-cellen met antilichamen werken, zijn ze de acteurs van het verworven immuunsysteem. Immers kan het lichaam immuniteit verwerven tegen een nieuwe indringer door betere antilichamen te produceren. Andere componenten behoren tot het aangeboren systeem, dat enkel in staat is om bepaalde patronen van ziekmakende organismen te herkennen. Welke patronen het kan herkennen, ligt vastgelegd in de genen en is een onveranderlijk gegeven gedurende het leven. De bekendste granulocyten zijn de macrofagen, de immuuncellen die lichaamsvreemde componenten (bijvoorbeeld bacteriën) kunnen opruimen via het proces van fagocytose. Ook neutrofielen en dendritische cellen kunnen op gelijkaardige wijze lichaamsvreemde componenten verwijderen. Daarnaast zijn nog een aantal andere immuuncellen bekend, waarvan enkel geweten is dat ze bepaalde stoffen vrijstellen (basofielen, eosinofielen, mestcellen).

Figuur 1: Een modelantilichaam Schematische voorstelling van een Y-vormig antilichaam. Aangegeven in het rood zijn de veranderlijke gebieden waar binding met het antigen plaatsvindt. Men noemt deze gebieden veranderlijk omdat virtueel elke B-cel unieke antilichamen produceert. De twee armen zijn beweeglijk dankzij twee scharnierende punten, althans bij de IgGantilichamen.

De locaties Het immuunsysteem heeft ook een eigen wegennet: het lymfestelsel met de lymfeknopen. Belangrijke lymfecentra bevinden zich in de milt, het spijsverteringsstelsel en het ademhalingsstelsel. In de dunne darmen bevinden zich de platen van Peyer. Aangezien doorheen de darmen een massa aan antigenen vervoerd worden, kunnen immuuncellen in de platen van Peyer een eerste kennismaking met deze antigenen ervaren. Moest een bacterie via de darmwand het lichaam binnengeraken, zal hierdoor het immuunsysteem scherp genoeg staan om deze bacterie vakkundig aan te pakken.

ORTHOFYTO

9 ®

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

Immuniteit paddenstoelen

Joost Meeusen

Attributen Een aantal peptiden die de immuuncellen begeleiden bij het herkennen en opruimen van antigenen, zijn gekend als de complementfactoren. Deze factoren binden aan het oppervlak van pathogenen, waardoor deze als het ware gemerkt worden ter opruiming door immuuncellen. Een andere complementfactor kan buisvormige constructies in het celmembraan van een pathogeen inbouwen, waardoor lekken in de pathogene cel geslagen worden (figuur 2).

Figuur 3: Communicatie tussen twee cellen gebeurt rechtstreeks met receptoren of via afstand met cytokinen. Het complexe communicatiesysteem moet er voor zorgen dat elke afweerproces zo strak mogelijk gereguleerd kan worden.

Figuur 2: Complementfactor 9 vormt poriën in het membraan van een indringer volgens een bouwdoossysteem. Uiteraard moet de indringer eerst gemerkt worden met andere peptiden, vooraleer de complementfactor zich in het membraan kan nestelen.

Dit systeem van cytokinen is zo complex dat men moet spreken van een echte concertatie. Immers moet het lichaam snel optreden bij een infectie en tegelijk de ontstekingsreactie weg doen ebben wanneer het gevaar over is.

Andere attributen zijn de opsonines, stoffen die een bacteriële cel kunnen omwikkelen. Deze omhulsels vermakkelijken de fagocytose door immuuncellen (Eng. coating). Ten slotte zijn er nog peptiden die moeilijk herkenbare antigenen op een dienblaadje presenteren aan de immuuncellen.

Een infectie is per definitie een overreactie: stoffen om de pathogeen af te doden zijn ook schadelijk voor de lichaamseigen cellen. Bovendien moet lichaamseigen weefsel plaatselijk afgebroken worden om de doorgang van de immuuncellen te verzekeren. Het immuunsysteem kan dus zeker onnodige schade toebrengen wanneer het niet op zijn plaats is!

Kwestie van een goede verstandhouding

Immunomodulatie

Immuuncellen communiceren door nauw contact met elkaar te maken. Daarvoor hebben ze verschillende soorten receptoren op hun celoppervlak ter beschikking. Vaak moeten antigenen uitgewisseld worden tussen twee verschillende immuuncellen of moet een gealarmeerde immuuncel een andere cel activeren tot antilichaamproductie. Dit allemaal hangt af van de rol die een immuuncel heeft (figuur 3). Nog complexer zijn de cytokinen, kleine proteïnen die eveneens instaan voor communicatie tussen cellen op afstand. Zo worden op de plaats van een ontsteking chemokinen verspreid die andere immuuncellen mobiliseren naar de plek van het onheil. Interleukinen omvatten een diverse groep van signaalmoleculen die welbepaalde immuuncellen (des)activeren, tot deling aanzetten en/of tot productie van een andere signaalstof stimuleren. Andere cytokinen zijn de interferonen, tumor growth factors, colony stimulating factors, leukotriënen,... .

Met immunomodulatie bedoelt men het aan- en afzetten van een immuunrespons naargelang de omstandigheden. Een kleine verwonding vraagt een korte ingreep, terwijl bij een virale infectie het immuunsysteem in verschillende delen van lichaam opgeroepen moet worden. Immunomodulatie omvat dus in de eerste plaats de kunst om het immuunsysteem snel op te roepen, de adequate reactie doeltreffend te volbrengen, om vervolgens snel weer te laten afvoeren. Onder andere slechte voeding en stress zorgen ervoor dat ontstekingsreacties te voorbarig opgevoerd worden. Er bestaat nog een meer verfijnde vorm van immunomodulatie. De centrale dirigenten in een immuunrespons zijn de Thelpercellen, die onderverdeeld worden in TH1- en TH2-cellen. TH2-cellen werken samen met B-cellen om de antilichaamproductie in gang te zetten, terwijl TH1cellen met macrofagen communiceren. TH1- en TH2-cellen lijken elkaar niet te kunnen luchten, want activatie van de één leidt steeds tot onderdrukking van

10

ORTHOFYTO

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

®

de ander. TH1- of TH2-activatie komt overeen met wat tegenwoordig type 1- en type 2-respons wordt genoemd. Elke respons heeft zijn eigen cytokinen, die andere immuuncellen activeren tot een bepaald gedrag. Opmerkelijk is dat TH1- en TH2-cellen uit eenzelfde voorloper-T-cel afkomstig zijn. Afhankelijk van de aard van het antigen beslist een voorloper T-cel (TH0) of het zich omvormt tot een TH1- of TH2-cel. Men heeft ook de biochemische basis van deze ‘beslissing’ achterhaald: de omvorming zou afhangen van wat men de intracellulaire glutathionredoxstatus noemt.

Supplementatie van glutathion duwt de immuunreactie richting TH1, terwijl glutathionuitputting tot de TH2-respons leidt, weliswaar bij muizen. TH-cellen zijn dus zeker en vast immunomodulerend, omdat zij bepalend zijn in welke richting de immuunrespons zal verschuiven. Twee belangrijke immuniteitsaandoeningen zijn dan ook tot deze TH-cellen te herleiden. Allergieën zouden gemedieerd worden door TH2cellen omdat de antigenen slechts in kleine hoeveelheden aangevoerd worden (omwille van het slijmvlies). Autoimmuunziekten (reumatische artritis, MS, diabetes type I,... ) zijn eerder TH1gedreven. Bovenstaande voorbeelden zijn nog steeds te grof geschetst om het wonder van het immuunsysteem volwaardig uit te klaren. Minder verwonderlijk zal het immuunsysteem bij ieder verschillen, allemaal kleine varianten op eenzelfde thema.

Het grote aantal receptoren opent wel perspectieven voor behandeling met medicijnen, in het bijzonder de paddenstoelen. Jammer genoeg is de relatie tussen paddenstoelen en het immuunsysteem al een even complexe aangelegenheid.

Kombuchathee

Johan J. De Cock

Kombuchathee te nemen of te laten? Z

owel op internet als in gevulgariseerd wetenschappelijke boeken, treft men een caleidoscoop aan van claims, van indicaties die Kombucha in de hemel prijzen. Onder meer wordt deze drank aangeprezen voor de preventie van ziektekiemen, ondersteuning van de darmflora, activering van het immuunsysteem, ontgiftiging van het lichaam; meer specifiek bij blaasontsteking, verkoudheid, spierpijnen, slaapstoornissen, constipatie, menstruatieklachten, hoofdpijnen en zelfs bij kanker! Wetenschappers zijn het daar doorgaans niet mee eens. Een toenemend aantal gebruikers getuigt echter van de positieve effecten op de gezondheid.

Onder Kombucha thee (spreek uit ‘Komboetsja’) verstaat men een drank die ontstaat door een symbiotische cultuur van gisten en bacteriën (ook Kombucha cultuur of Kombucha mushroom genoemd) te plaatsen in een oplossing van thee en suiker. Het geheel laat men fermenteren [11, 13, 17, 35]. De naam Kombucha wordt zowel gegeven aan de symbiose gist-bacterie, soms aangeduid als ‘paddenstoel’, als aan de gefermenteerde drank. Symbiose en drank zijn al heel lang bekend onder verschillende namen zoals Champignon de (Longue) Vie, Kambucha, Kargasok, Kwas(s), Manchurian tea, Teepilz etc. Diverse bronnen situeren zijn oorsprong in Oost-Azië: China (Han-Dynastie ongeveer 2000 jaar geleden), Korea en Japan. In Rusland wordt Combucha, een algenthee (Combu is een bruinalg), al lang gedronken, alsook Kwas. De drank verspreidde zich in Europa en in de rest van de wereld. In Duitsland is de thee bekend sinds de eerste helft van de 20ste eeuw en wetenschappelijke studies werden hier gepubliceerd vanaf 1930. Men vindt toepassingen van Kombucha als drank, als aperitief en in cocktails. Uitwendig, gebruikt in crèmes en maskers voor het gezicht, gezichtswater, bij de haarverzorging en in badwater. Om in de wirwar van gegevens enig orde te scheppen, bespreken we respectief de bereidingswijze van de drank, de belangrijkste inhoudsstoffen, mogelijke toepassingen gesteund op wetenschappelijk onderzoek, en de eventuele gevaren die bij onoordeelkundig gebruik kunnen optreden. We eindigen met enkele raadgevingen. Kortom, we doen een eerste poging om te achterhalen wat feit is en wat fictie.

Figuur 1. Kombuchathee wordt aangeprezen voor de ondersteuning van de darmflora.

ORTHOFYTO

11 ®

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

Kombuchathee

Johan J. De Cock

Bereidingswijze van Kombucha. Men kan gereedgemaakte preparaten kopen in de natuur- of dieetwinkels, afkomstig van producenten die weten hoe de vork in de steel zit!

Ingrediënten: -

-

-

Zwarte thee (Assamthee, Ceylonthee…), groene thee of kruidenthee. Liefst geen kruiden gebruiken met een hoog gehalte aan essentiële olie. Deze werken nogal eens bacteriedodend, wat het fermentatieproces kan afremmen. Gewone witte suiker, eventueel honing of plantensuikers. Honing zou minder geschikt zijn, maar indien gebruikt, wordt hij enkel toegevoegd als de thee lauwwarm is (minder dan 40 °C), waarbij best vlierbloesems voorzien worden als theebasis [53]. Kombucha stamcultuur die men koopt bij een bonafide handelaar (zie internet).

De bereiding : -

-

-

-

Thee klaarmaken met ongeveer 10 gram kruid (1-2 afgestreken theelepels) per liter water. Bij voorkeur nooit koken; wel als infuus! Tussen de 80 en 125 g/L suiker toevoegen en laten afkoelen tot kamertemperatuur. Bij te weinig suiker (50 g) ‘verhongert’ de Kombucha, bij te veel (190 g) zal een hoeveelheid suiker blijven bestaan. Dit is nadelig bij o.a. diabetes en bij kanker. Overgieten in een (steriele) glazen fles met brede opening. De stamcultuur toevoegen. Onmiddellijk de fles afdekken met een propere gaasdoek en afsluiten met een elastiek. De fles gedurende 7-14 dagen rustig laten fermenteren in een omgevingstemperatuur van 20-25°C [22]. De drank is klaar om te drinken. Samen met wat brouwsel wordt de cultuur opnieuw gebruikt bij de volgende fabricage.

Belangrijkste inhoudsstoffen. In de eerste plaats zijn dit organische zuren (ongeveer 30 g/L) zoals azijnzuur (ca 4 g/L), rechtsdraaiend L(+)melkzuur (ca 2,6 g/L), glucuronzuur… Daarnaast polysacchariden, vitaminen uit de B-categorie, vitamine C, mineralen en oligo-elementen. Een maximumgehalte van 1,5 % ethylalcohol. Uiteraard vindt men zuurbacteriën en gisten terug [7-12, 22]. Soms

12

wordt de aanwezigheid van usninezuur vermeld. Dit zuur komt voor wanneer een combinatie van gisten met algen en andere micro-organismen (bacteriën) wordt gebruikt. Het doet ons denken aan de naam in Taiwan : “K’un-Pu-ch’a”, “Leven dat uit de zee steeg – thee”. Nutritioneel vindt men voor 100 ml Kombucha drank een energetische waarde van 38-45 kcal; 0,02-0,15 g eiwit; 8-9,5 g koolhydraten en 0-0,1 g vet [51+]. Andere combinaties van gisten en bacteriën geven een verschillende stamcultuur, een andere Kombuchavariant. Het gebruik van diverse theesoorten, het suikergehalte, de soort suiker, de fabricagemethode (temperatuur, licht, rust, fermentatietijd) enz., zorgen ervoor dat elke drank verschillende inhoudsstoffen heeft. Ook de kleur varieert van honingachtig goudgeel tot intens rood en zelfs bruin.

Positieve effecten Omdat in 2000 nog geen toxicologische data bij dieren bekend waren, werd een subacute orale toxiciteitstudie in 5 groepen ratten uitgevoerd. Voor Kombucha thee -o.m. oraal toegediend 2 ml/kg en 1% (v/v) in drinkwater, gedurende een periode van 90 dagen- werden geen toxische effecten waargenomen [13]. Pauline et al. [14], dienden de thee toe aan ratten in hoeveelheden die overeenkwamen met de normale dosis en 5-10 maal die dosis. Vermeldenswaardige toxiciteit werd niet vastgesteld; de thee voorkomt vetperoxidatie en heeft antistress en leverbeschermende activiteit. Dezelfde onderzoeksgroep documenteerde de bescherming van de thee bij chromate(VI)-geïnduceerde oxidatieve stress in albino ratten [34]. In 2003 werd de potente antioxidantactiviteit aangetoond tegen lood geïntroduceerde oxidatieve stress bij Sprague Dawleyratten, alsook – nogmaals – de opvallende immuno-modulerende eigenschappen [15]. Een driejarige longitudinale studie bij 64 muizen toont aan dat de diertjes die Kombucha dronken, langer leefden dan die uit de controlegroep. Daarnaast werden nog enige andere positieve aspecten beschreven [16]. Of dit ook van toepassing is op de mens, is nog niet duidelijk. De drank verbetert de slaap en de pijndrempel bij ratten en vertoont in vitro antimicrobiële activiteit tegen een scala van bacteriën [17], die niet alleen is toe te schrijven aan het azijnzuur of aan grote proteïnen, maar ook aan andere antimicrobiële stoffen [18]. Waarschijnlijk speelt het azijnzuur daar-

ORTHOFYTO

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

®

bij een beslissende rol! Ehring [52] verwijst naar de bevindingen van de artsen Reinhold Wiesner (1987) en Rudolf Sklenar. Volgens een publicatie van Hauser uit 1990 is er echter geen enkele evidentie om Sklenar’s claim te ondersteunen dat Kombucha een ‘effectieve biologische behandeling van kanker’ biedt [19], hoewel patiënten o.m. die drank gebruiken ter verlichting van hun ziekte [33]. Recent zou door een Duitse arts een nieuw (gevulgariseerd wetenschappelijk) boek gepubliceerd zijn over die therapie.

Negatieve effecten Stone (1995) waarschuwt in de ‘FDA Talk Papers’ de gebruikers van Kombucha in het bijzonder voor zelf gebrouwde versies van de thee in nietsteriele omstandigheden [20]. Eveneens wordt in het NCAHF News van 1995 [21], het potentiële gevaar vermeld dat bestaat bij lange termijn gebruik : - Contaminatie met Aspergillus, een schadelijke schimmel die de kankerveroorzakende metaboliet aflatoxine B produceert (idem [22]); - Antibiotica resistentie omdat het lichaam een immuunrespons ontwikkelt op verschillende bestanddelen in Kombucha; - Effecten op lichaamsweefsels ten gevolge van een langdurige blootstelling aan plantenzuren. De vorige waarschuwingen werden verspreid nadat 2 vrouwen (59 en 48 jaar) in 1995 in de staat Iowa (USA) werden gehospitaliseerd met ernstige complicaties, gerelateerd aan het gebruik van de Kombuchathee [MMWR, 22]. Beiden vertoonden metabole acidosis; één geval kende een fatale afloop. Microbiologische analyse van thee en paddenstoel toonde geen humane pathogenen of toxineproducerende organismen aan in gecommercialiseerde producten. De zuurtegraad of pH van de thee daalt naar 1,8 in 24 uur, wat preventief het overleven van potentieel contaminerende organismen voorkomt. Toch rapporteerden enkele ondervraagde theegebruikers zichtbare schimmelgroei op hun preparaat, dat uit veiligheid werd weggeworpen. Deze thee werd niet beschouwd als voeding of als medicatie. De FDA vond geen causaal verband tussen de ziekte van beide vrouwen en het gebruik van de thee. In gewone dosis zou de thee geen ongewenste effecten veroorzaken bij gezonde personen. De vraag wordt gesteld of dit ook zou is bij bestaande gezondheidsproblemen en/of bij excessieve doses. Sommige bronnen herne-

Kombuchathee

Johan J. De Cock

Bijwerkingen die waarschijnlijk gerelateerd zijn aan de consumptie van Kombuchathee werden opgetekend bij vier patiënten. Twee vertoonden tekens van een allergische reactie, de derde met geelzucht en de vierde met nausea, braken en hoofd- en nekpijn. De klachten verdwenen na het stoppen met theedrinken [35]. Derk et al. (2004), rapporteren een geval van anti-Jo1 myositis met de Kombucha drank [32], weliswaar bij een patiënt met genetische predispositie voor die aandoening!

Wettelijke aspecten (België)

Fig2: De ‘paddenstoel’ van Kombucha. In feite gaat het om een symbiontische schimmelbacterie-associatie en is het geen officiële paddenstoel of zwam.

men deze gegevens [23-24]. Enkele krantenartikels besteden aandacht aan de mogelijke bijwerkingen van de thee. De drank wordt afgeraden voor HIV-patiënten [46-47]. De thee bevat cafeïne en grote hoeveelheden suiker, die energie leveren waardoor gebruikers zich beter kunnen voelen [47]. Het ontgaat deze auteur dat de suiker door de gisten wordt gefermenteerd en in het eindproduct nauwelijks nog aanwezig is, tenzij excessieve doses werden gebruikt! In 1998 verwijst het Complementary Medicines Evaluation Committee naar twee rapporten over hepatotoxiciteit in associatie met Kombuchathee. Men oppert de mogelijkheid van ongewenste micro-organismen die vooral bij thuisproductie kunnen ontstaan. De thee wordt aanzien als voeding, i.c. een drank, zonder therapeutische claims of doseringsinstructies [25]. Perron en medewerkers bespreken in 1995 een geval van hepatotoxiciteit [30]. Australië en Nieuw-Zeeland noteerden enkele gevallen van leverintoxiciteit en waarschuwen voor loodvergiftiging [26], mogelijk gebaseerd op een rapport van Phan et al. uit 1998: loodvergiftiging door het drinken van thee gebrouwd in keramiek potten [29]. Een geval van huidanthrax in Iran, geassocieerd met de ‘Kombuchapaddenstoel’ is beschreven door Sadjadi in 1998 [28], maar hier zouden besmette koeien uit de onmiddellijke omgeving verantwoordelijk voor zijn.

Bij Ministerieel Besluit (MB) van 23.09.1996 (BS 06.11.1996) werd voor één jaar het afleveren geschorst van geneesmiddelen die bereid zijn door middel van een symbiotische kolonie van gisten en bacteriën, Kombucha genoemd. Het doel van de schorsing is om verkopers (in casu een apotheker) te dwingen om de therapeutische indicaties die ze voorstellen, wetenschappelijk te bewijzen. De schorsing werd verlengd door enkele navolgende MB’s en op 20.02.2003 volgt een Koninklijk Besluit houdende verbod van de aflevering. Men mag Kombucha dus niet voorstellen als een geneesmiddel; men mag dus geen medische claims of therapeutische indicaties noteren. In navolging van de CMEC wordt de gefermenteerde thee het beste aanzien als een voedingsproduct, i.c. een drank [25].

Belangrijke aandachtspunten bij de fabricage en bij het gebruik

Het 7-14 dagen durende fermentatieproces dient in een stofvrije ruimte te gebeuren; de fles niet meer bewegen! Opletten met verontreiniging door omgevingsmechanismen [53]. Te oude ‘paddenstoelen’ smijt men best weg om het ontstaan van groenachtige, fluimige schimmels op zijn oppervlak te voorkomen [52]. Een normaal dagelijks gebruik is 125-250 ml (1-2 glazen); excessieve hoeveelheden dient men te vermijden. Het is goed om een kuur af en toe te onderbreken : 6 weken nemen, 2 weken onderbreken. De Kombuchazwam kan men goed verpakt in wat brouwsel vrij lang in de koelkast bewaren.

Conclusies Kombucha bestaat al ettelijke eeuwen en wordt momenteel in verschillende landen gedronken. Klaargemaakte dranken vindt men in de handel. De gefermenteerde theedrank kan men ook zelf bereiden, net zoals bier en wijn. In de literatuur treft men enkele casuïstieken aan waar het gebruik van Kombucha mogelijk ongewenste effecten veroorzaakt. Indien de richtlijnen voor de bereiding strikt worden opgevolgd, is de kans op schadelijke effecten verwaarloosbaar. We kennen geen enkel geneesmiddel dat al 200 jaar gecommercialiseerd is. Meestal verdwijnen ze van de markt omdat te veel bijwerkingen werden geregistreerd. Men kan opmerken dat te weinig voorafgaand onderzoek is gebeurd. Kombucha echter, blikt terug op 2000 jaar gebruik. We laten de lezer achter met de open vraag : te nemen of te laten? Referentie:

Op de eerste plaats moet men hygiënisch werken. De ‘paddenstoel’ wordt NOOIT met ongewassen handen aangeraakt! Liefst steriele plastieken handschoenen gebruiken. Alle voorwerpen gebruikt bij de productie dienen grondig gereinigd te zijn en -indien relevant- voorafgaand gekookt in water. Niet roken tijdens de fabricage. Het water dat men gebruikt om de thee te maken moet kalkarm zijn : zacht water zoals bronwater, nauwelijks gemineraliseerd plat water dat men koopt in een warenhuis of gedemineraliseerd water. De thee moet zo vers mogelijk zijn. Het thee-infuus wordt in loodvrij glazen flessen of potten gedaan. Geen containers van metaal, van keramiek of van glas dat lood (‘loodkristal’) of andere zware metalen bevat [22]!

01. De literatuurlijst kan men te allen tijde opvragen bij het VIOW.

ORTHOFYTO

13 ®

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

Paddenstoelen, genezende kracht

Paddenstoelen in de weer S

tudies met betrekking tot paddenstoelen en immuniteit halen vaak de term immunomodulatie aan. Het is echter niet zeker dat deze zogenaamde immunomodulerende eigenschappen iets te maken hebben met het immunomodulerend mechanisme dat inherent in het immuunsysteem zelf aanwezig is. Zowel het immuunsysteem als de paddenstoelenchemie zijn te complex om zomaar conclusies te trekken uit dergelijke studies. Nochtans is het potentieel van paddenstoelen enorm.

blemen die het onderzoek bemoeilijken. Een klein verschil in een β-glucaanketen geeft beduidend andere resultaten. Deze kleine verschillen maken het onmogelijk om volledig gezuiverde β-glucaanpreparaten te bekomen. Men is dus nooit zeker welke β-glucaan verantwoordelijk is voor de immunologische effecten. Men kan zich afvragen of opzuiveren wel zin heeft. Medicinale paddenstoelen bevatten immers meerdere biologisch actieve stoffen die bovendien synergetisch werken. Zo’n synergie is nodig voor een ingewikkeld systeem als het immuunsysteem, dat dikwijls op verschillende punten ondersteund moet worden. Het zal dus niet mogelijk zijn om de medicinale waarde van paddenstoelen te evalueren volgens Westerse normen, waar doorgaans uitgegaan wordt van preparaten bestaande uit één stof.

Fig. 1 Shiitake is tegenwoordig ook in onze plaatselijke supermarkten te vinden, al geeft eigen kweek betere resultaten. De mogelijkheden van eigen kweek wordt in een laatste artikel van dit nummer nader toegelicht.

Schimmels in de bodem hebben zware concurrentie te verduren met de bodembewonende wormen en bacteriën. Het grootste deel van een paddenstoel zit onder de grond, waar fijne schimmeldraden een zo groot mogelijk contact maken met de bodem. Dit wil eveneens zeggen dat deze draden van alle kanten belaagd worden door andere micro-organismen. Dit verklaart misschien waarom de vruchtlichamen ook zo’n veelheid aan antimicrobiële stoffen bevatten.

β-Glucanen Het staat vast dat de β-glucanen voor het merendeel verantwoordelijk zijn voor de vele immunologische effecten. Echter stellen zich bij de studies essentiële pro-

14

β-glucanen spelen hun grote rol in de darmen. In de platen van Peyer maken immuuncellen nauwe contacten met het darmlumen volgens een mechanisme dat nog niet opgehelderd is. Met andere woorden, deze cellen vissen allerlei antigenen uit de buitenwereld: bacteriële, virale en fungale antigenen, maar ook polysacchariden. Polysacchariden worden ook door de darmen opgenomen. Men heeft transporteiwitten gevonden die polysacchariden aan zich binden en ze binnentrekken doorheen een celmembraan. Een andere mogelijk is endocytose, waar voedseldeeltjes door het celmembraan ingesloten worden en als kleine blaasjes in de cel opgenomen worden. Het is echter niet zeker of deze polysaccharidefragmenten altijd groot genoeg zijn om een immunologische activiteit uit te lokken.

Van PSK (Polysaccharide Krestine), en PSP (Polysaccharide Peptide) beide Coriolus versicolor extracten en Grifron-D uit maitake, weet men dat ze oraal toegediend kunnen worden. Lentinan en schizofyllan worden wegens hun hoog moleculair gewicht intraperitoneaal toegediend.

ORTHOFYTO

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

®

Joost Meeusen

Referentie:

01. Wang HX, Ng TB. Examination of lectins, polysaccharopeptide, polysaccharide, alkaloid, coumarin and trypsin inhibitors for inhibitory activity against human immunodeficiency virus reverse transcriptase and glycohydrolases. Planta Med. 2001; 67(7):669-72 02. Lull C, Wichers HJ et al. Antiinflammatory and immunomodulating properties of fungal metabolites. Mediators Inflamm. 2005; 2:63-80 03. Borchers AT, Keen CL Gershwin ME. Mushrooms, tumors, and immunity: an update. Exp Biol Med. 2004; 229:393-406 04. Chen J, Seviour R. Medicinal importance of fungal beta-(1-3), 1-6)-glucans. Mycol Res. 2007; 1-18 05. Jian Cui, Yusuf Chisti. Polysaccharopeptides of Coriolus versicolor: physiological activity, uses, and production. Biotechnol Adv. 2003; 21:109-122

De zoektocht naar receptoren van het immuunsysteem De zoektocht naar de juiste receptoren die β-glucanen kunnen herkennen, is nog volop aan de gang. Gezien het grote aantal types receptoren die een rol spelen in het immuunsysteem, moeten we verwachten aan meerdere kandidaatreceptoren. De eerste kandidaat die men naar voren bracht was de complementreceptor 3 (CR3). Deze receptor bevindt zich op neutrofielen, macrofagen en natural killercellen. CR3 is er op gericht om complementfactor 3 te herkennen die zich gehecht hebben aan de bacteriële celwand. Soms blijken bacteriën deze herkenning te kunnen verijdelen. Door toevoeging van bepaalde β-glucanen kon de CR3-herkenning hersteld worden. Bij muizen zag men dat CR3 eveneens noodzakelijk is voor de herkenning van bepaalde tumoren. De β-glucaanreceptor, ook dectine-1 genaamd, is recenter ontdekt. Deze receptor is aanwezig op een groot aantal witte bloedcellen en zou al dan niet in samenwerking met Toll-like-receptoren geactiveerd worden door β-glucanen. Toll-like-receptoren zijn een diverse groep die pathogene patronen kunnen herkennen. Een aantal moleculen zijn universeel bij bacteriën, maar bestaan

Figuur 2. Coriolus versicolor, ook wel Trametes genoemd. De paddenstoel is al decennia de bron van twee antitumorpreparaten: PSK en PSP.

Paddenstoelen, genezende kracht

Joost Meeusen

niet in de hogere organismen. Zulke moleculen vormen het meest geschikte doelwit voor het immuunsysteem, al worden zulke moleculen vaak gemaskeerd door de pathogene gast. Men vermoedt dat de polysacchariden van fungi ook herkend worden door Toll-like en andere receptoren. Dectine is een receptor die tot de klasse van de lectinen behoort. Lectinen herkennen specifieke polysaccharidestructuren en komen zowel bij paddenstoelen als bij de mens voor. Selectinen zijn dergelijke lectinen die op humane vaatwandcellen uitgedrukt worden in gevallen van infectie. Via deze selectinen kan een vaatwandcel een rondzwevende witte bloedcel recruteren. Eventueel wurmen deze witte bloedcellen zich doorheen de nauwe spleten van twee aanliggende vaatcellen, langs waar ze verder ‘kruipen’ naar de lymfen. Selectines spelen een belangrijke rol in cel-tot-celcommunicatie tijdens een immunologische afweerreactie. Nadat de immuuncel naar de juiste plek gemobiliseerd werd, leiden de selectines en andere receptoren (ICAM’s) de immuuncel doorheen de vaatwand. Daarachter zal de immuuncel nuttig werk kunnen verrichten nabij de bron van ontsteking. (Figuur 3).

Immunostimulatie door βglucanen Lentinan uit Shiitake (Lentinus edodes) Lentinan kan een speciale helixstructuur aannemen en juist daarom heeft het een immunologische werking. Bovendien is het hoog gesulfateerd, waardoor het een antimicrobiële en antivirale werking bezit. Lentinan kan de TH1/TH2-balans verschuiven in de richting van TH1. In feite activeert lentinan de macrofagen om IL-12 te produceren, dat TH1-cellen activeert. Geactiveerde TH1-cellen gaan op hun beurt andere cytokines vrijzetten die de vorming van TH2-cellen onderdrukken. Men heeft nog andere effecten waargenomen. Zo interfereert het met het complementsysteem, verhoogt het IL-1, CSF, MIF, IL-3, IL-6, IFN-γ en stimuleert het de vorming van cytotoxische T-cellen en natural killercellen.

Grifolan uit maitake (Grifola frondosa) Grifolan verhoogt de activiteit van macrofagen en productie van cytokines. Immunomodulatie is eventueel mogelijk aangezien grifolan de productie van

drukte immuniteit te wijten aan chemo- en radiotherapie, tumoren en bloedtransfusie. Ze stimuleren de productie van superoxidedismutase (SOD) en glutathionperoxidase. Bovendien heeft men verbetering van appetijt, kalmering van het zenuwstelsel en verhoging van de pijngrens waargenomen.

Andere paddenstoelen SCG uit de sponszwam (Sparassis crispa) verhoogt witte bloedcellenaantallen van granulocyten, natural killercellen e.a. in beenmerg, milt en lever van muizen. ABMK-extract uit Agaricus blazei, de zonnechampignon, kan macrofagen stimuleren met inductie van tumornecrosefactor α (TNF-α) interleukine-8 (IL-8) en stikstofmonoxide (NO). Een galactomannan uit Morchella esculenta stimuleerde nuclear factor kappa B-expressie (NF-κB) expressie in macrofagen half zo goed als lipopolysacchariden (LPS) van bacteriën. PL-uit de vuurzwam (Phellinus linteus) verhoogde de productie van NO door macrofagen bij in vivo-experimenten met muizen, maar verlaagt Interleukine-2 (IL-2), gamma interferon (IFN-γ) en TNF-α in de immunologische cellen van de milt. Ook Cordyceps pruinosa, Sarcodon aspratus, Pleurotus florida, Agrocybe cylindracea, Tricholoma mongolicum e.v.a. hadden specifieke immunologische werkingen.

Slotbeschouwing

Figuur 3. Selectines

Het immuunsysteem gebruikt lectinen ook om pathogenen aan de hand van hun suikerketens te identificeren. Niet verwonderlijk dus dat plantaardige en fungale lectines ook ons afweersysteem kunnen bijsturen.

Van de champignonlectinen (Agaricus bisporus) heeft men gemeld dat ze tumorgroei kunnen afremmen in de huid, de darmen en de maag. In vitro bleken ze de vermenigvuldiging van HIV volledig te kunnen blokkeren. De lectinen van Volvariella volvacea blijken echter een sterke delingsbevorderende activiteit te bezitten!

IFN-γ stimuleert (en daarmee de TH1respons).

PSK (Krestine) en PSP uit Coriolus versicolor PSK (Polysaccharide Krestine) en PSP (Polysaccharide Peptide) zijn twee Coriolus versicolor-extracten die respectievelijk in Japan en China commercieel verkrijgbaar zijn. Ook hier gaat het om mengsels van polysacchariden en glycopeptiden van zeer gelijkaardige samenstelling.

De vele studies lijken erop te wijzen dat tumorremming met paddenstoelen een realiteit is, maar één die boven ons petje gaat. Waarschijnlijk zijn de sleutels om een bepaalde immunologische respons te bewerkstelligen, te vinden in het rijk der paddenstoelen. Immers worden paddenstoelpolysacchariden door celreceptoren in het lichaam herkend, terwijl paddenstoellectinen zich binden aan specifieke polysacchariden van het lichaam. Alhoewel deze componenten van het lichaam lichaamsvreemd zijn, kunnen ze wel volgens orthomoleculaire principes werken. Echter is het nog onmogelijk te bepalen wat de juiste sleutelcombinatie is voor een specifiek ziektebeeld.

Deze extracten bezitten een enorm gamma aan fysiologische effecten: productie van IL-6, IFN’s, IgG, macrofagen en T-lymfocyten. Daarbij heropwaarderen ze de onder-

ORTHOFYTO

15 ®

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

C20H18O5 + C15H20O =

6x BETEARR O P N E E M BA

Curmaxell bioactieve curcumine CURCUMINE BETER OPNEEMBAAR Een nieuwe stap vooruit waarbij de traditionele kennis van toen wordt gekoppeld aan de innovatieve ontwikkelingen van nu. Door toevoeging van de vluchtige olie uit curcuma – Ar-turmeron – wordt de opneembaarheid sterk verbeterd. Onderzoek toont aan dat met minder capsules Curmaxell uiteindelijk meer curcumine in het lichaam wordt opgenomen. Uit dit onderzoek bleek dat Curmaxell tot 6 x beter opgenomen werd en langer actief bleef dan gangbare curcumine.

CURMAXELL -

Ondersteunt de reinigende werking van de lever en is goed voor de galfunctie Beschermt als krachtig antioxidant tegen vrije radicalen Helpt bij de verlaging van het cholesterolgehalte Beschermt de maag- en darmwand

CURMAXELL MET AR-TURMERON 250 mg bioactieve curcumine geeft een betere opname dan twee capsules met elk 600 mg curcumine 95% in poedervorm. PRODUCTINFORMATIE: 60 softgels 250 mg bioactieve curcumine 180 softgels 250 mg bioactieve curcumine

adviesprijs € 29,95 adviesprijs € 84,85

CNK-code:

180 softgels - 2417-186

60 softgels - 2417-178

Meer informatie: NL - Springfield Nutraceuticals BV, Oud-Beijerland • Tel. (0186) 62 61 73 • [email protected] B - Springfield, Heist-op-den-Berg • Tel. 015/349113 • [email protected]

H E A L T H

T H R O U G H

N A T U R E ,

S C I E N C E

&

I N N O V A T I O N

ORTHO trends

ORTHOTRENDS wordt samengesteld uit de wetenschappelijke literatuur en de actualiteit en voorzien van orthomoleculaire commentaren, toelichtingen en adviezen. ORTHOTRENDS wordt samengesteld door Orth. Biochemicus Walter OM. Faché, Wetenschapsjournalist Dirk Bogaert, Bio-Ir. Joost Meeusen, Dr. Katleen Van der Gucht Eindredactie Walter OM. Faché, Directeur van het Orthos Instituut VIOW.

ORTHOTRENDS® Nieuws van het ..................................................................... Linus Pauling Instituut: Lobbyisten publiceren verwarrende studies over voedingssupplementen! Ginseng en lijnzaad ....................................................... preventief tegen prostaatkanker Moderne voeding en...................................................... dodelijke longziekte Fruit, groenten & noten ........................................... beschermen tegen hooikoorts

18 19

20 20 20

Het verband tussen ....................................................... energiegebrek en een tekort aan kalium Rood vlees en borstkanker

................................

Waarom het eten van rood ................................... vlees de kans op kanker vergroot Vrouwelijke hormonen ............................................. zorgen voor meer migraine ! Vitamine c bevordert ................................................ Ijzeropname bij zwangere vrouwen Avondsymposium: ............................................................ Selenium & vergrijzing

Dit label is voor alle orthoceutische producten een kwaliteitsgarantie!

21 21 22 22 23

Nieuws van het Linus Pauling Instituut

Door Prof. Dr. Balz Frei - Directeur van het Linus Pauling Instituut - Oregon Universiteit

“Lobbyisten publiceren verwarrende studies over voedingssupplementen!” Twijfel zaaien De 68 studies werden in een zogenaamde meta-analyse verwerkt. Op die manier ontstond er een ‘nieuw onderzoek’ die duidelijk enkel tot doel had twijfel de wereld in te sturen over de kwaliteiten of bedreigingen van antioxidanten.

Prof. Dr. Balz Frei

O

nlangs verscheen er een studie over de rol van antioxidanten en een verhoogd sterfterisico in the Journal of the American Medical Association. De onderzoekers kwamen tot het besluit dat mensen die antioxidanten namen zoals vitamine A, onder de vorm van bètacaroteen, en vitamine E voor gelijk welke reden, in om het even welke dosis en vooral ongeacht welke tijdsduur, hun leven daardoor in gevaar brachten. De onderzoekers behoorden tot het medisch centrum van de universiteit van Kopenhagen.

Dubieuze methodologie “Ik vind de methodologie, die gebruikt werd om deze studie te realiseren, zeer dubieus. De ‘lobbyisten wetenschappers’, die voor dit onderzoek werden ingezet, gebruikten, bij nazicht van de referenties, enkel studies waar tenminste één dodelijk slachtoffer was bij betrokken. Het speelde geen rol of de persoon, die antioxidanten innam, reeds hartpatiënt was, aan kanker leed, zware nierproblemen had of zelfs zelfmoord had gepleegd. De Deense wetenschappers bekeken in totaal 815 studies. Daarvan werden er slechts 68 weerhouden omdat die bepaalde onderzoeken telkens minstens een dodelijk slachtoffer vermelden.

18

Indien men de gebruikte referenties grondig bekijkt en analyseert, stelt iedere neutrale onderzoeker vast dat de gemiddelde leeftijd van de proefpersonen tussen 80 en 103 jaar bedroeg. Er werd met andere woorden geen onderzoek verricht naar de gevolgen van antioxidantengebruik bij jonge, gezonde mensen die proberen in optimale conditie te blijven door gebruik te maken van voedingssupplementen. Veel van de mensen die aan de geselecteerde testen meededen waren reeds zwaar ziek en hadden cardiovasculaire aandoeningen, kanker, levercirrose, nierproblemen, diabetes, cataract, alzheimer of parkinson. De Deense onderzoekers gebruikten ook studies waaraan zware rokers deelnamen.

Duur vitaminegebruik van geen belang Een ander zwak punt van de gepubliceerde studie is het feit dat de duur van het vitaminegebruik helemaal niet van belang was. Een aantal deelnemers kreeg slechts gedurende enkele dagen vitamines. De gemiddelde duur van het antioxidantengebruik bedroeg evenwel 32 maanden (2,7 jaar).

Frauduleus onderzoek Nog een bizar feit is dat de wetenschappers twee zeer grote studies niet opnamen waarin 13000 patiënten tussen de 40 en de 58 jaar vitamine C, vitamine E en selenium gebruikten. Maar toen bleek dat dit een 22 procent reductie in de mortaliteitscijfers weergaf, verwijderde men de studie uit de meta-analyse. Men verving ze door een onderzoek met 18314 patiënten, allemaal zware rokers, waarvan de gemiddelde leeftijd 58 jaar bedroeg, die daarenboven zeer hoge dosissen bèta-caroteen gebruik-

ORTHO trends

®

ten gedurende een periode van meer dan 4 jaar. Deze mensen hadden een 16 procent hoger risico op vervroegde mortaliteit. Het is gewoon belachelijk dat de 68 geselecteerde studies nu worden gegroepeerd in een nieuwe gigantische studie waaraan 232606 zieke patiënten deelnamen en waaruit kan besloten worden dat antioxidanten, vitaminen en mineralen de sterftekans – bij ernstig zieke personen – met vijf procent laten toenemen. Dit vooral omdat men de 747 onderzoeken op jongere en gezonde mensen uit de meta-analyse verwijderd heeft.”

Tot besluit Professor Balz Frei besluit dat dit onderzoek niets vertelt over de waarde van antioxidanten in de preventie van ziekten. “Deze gepubliceerde meta-analyse negeert immers alle cruciale regels waar alle ernstige wetenschappelijke studies moeten aan voldoen. Ieder degelijk onderzoek moet toch de bedoeling hebben om patiënten met dezelfde ziektebeelden in een klinische test te betrekken. De deelnemers moeten identieke hoeveelheden supplementen krijgen over een zelfde tijdsperiode. Het is onbegrijpelijk dat een respectabel blad als de ‘Journal of the American Medical Association’ (JAMA) deze studie heeft gepubliceerd. Dit lijkt meer op regelrecht goed georchestreerd lobbywerk.” Het enige correcte dat in de studie wordt weergegeven is het feit dat mensen die veel roken geen baat hebben bij het nemen van zeer hoge dosissen bètacaroteen. Bèta-caroteen interageert met tabaksrook en verandert – in die omstandigheden - van een degelijke antioxidant in een carcinogene factor. Het is dan ook niet verwonderlijk dat 40 procent van de 68 geselecteerde studies – 27 in totaal - bèta-caroteen als schadelijke factor aanduiden die tot een vervroegde mortaliteit kan leiden.

Wat betekent deze studie tot slot voor de klassieke gebruiker van voedingssupplementen? Men heeft geprobeerd de mensen – zonder enige verantwoorde reden - in verwarring te brengen. We weten immers aan de hand van de 747 genegeerde, positieve studies over voedingssupplementen dat antioxidanten over zeer

Orthomoleculaire trends veel gezondheidsbevorderende eigenschappen beschikken. Ze verminderen het risico op cardiovasculaire aandoeningen, ze zorgen voor minder kanker, ze verlagen het aantal slachtoffers van ernstige oogziekten en neurodegeneratieve ziektebeelden. Daarenboven zijn ze de sleutel voor een versterking van de algemene immuniteit en een fel verbeterde weerstand tegen alle mogelijke vormen van infecties. Ik besluit met het vaststaande feit dat een tekort aan antioxidanten jaarlijks honderdduizenden mensenlevens eist.” (DB) Referentie: 01. Goran Bjelakovic. Use of some antioxidant supplements may increase mortality risk. JAMA. 2007;297:842-857

Info Deze monografie n° 76 kan besteld worden bij het VIOW [email protected] 09 369 06 42

Oncologie

Ginseng en lijnzaad preventief tegen prostaatkanker Wetenschappers hebben de therapeutische waarde onderzocht van complementaire stoffen zoals ginseng en lijnzaad in de preventie en de behandeling van prostaatkanker. Uit een klinisch onderzoek bleek dat de omega-3 vetzuren en de lignanen, die aanwezig zijn in lijnzaad, de groei van de tumor met 30 tot 40 procent vertraagden. Omega-3 werkt op de productie van celmembranen en beperkt hun proliferatie (celdeling). In lijnzaad zitten ook plantaardige hormonen die lignanen worden genoemd. De lignanen blokkeren, volgens de wetenschappers, het stimulerende effect die andere hormonen zoals testosteron en oestrogenen op kankercellen uitoefenen. Gedurende de klinische studie werden 161 patiënten, die aan prostaatkanker leden, ver-

zocht om per dag 30 gram lijnzaad te eten. In vergelijking met een placebogroep vertraagde de progressie van de tumorgroei met 30 tot 40 procent. Een andere studie toonde aan dat hooggedoseerde ginseng kankerpatiënten kunnen helpen om de vermoeidheidsverschijnselen te verminderen, die als neveneffect gepaard gaan bij de behandeling van kanker. Aan de recente ginsengstudie namen 282 kankerpatiënten deel. De proef duurde twee maanden. Een kwart van de deelnemers, die tot 2000 milligram ginseng extract per dag had genomen, verklaarde na 8 weken dat ze zich duidelijk beter voelden. Bij de mensen die het placebopreparaat hadden gebruikt zei tien procent dat hun toestand iets verbeterd was. [DB]

®

ORTHO trends

Ginseng boom

Referenties: 01. Jiang RW, Zhou JR, Hon PM, Li SL, Zhou Y, Li LL, Ye WC, Xu HX, Shaw PC, But PP. 02. Lignans from Dysosma versipellis with inhibitory effects on prostate cancer cell lines. 03. J Nat Prod. 2007 Feb;70(2):283-6. Yue PY, Mak NK, Cheng YK, Leung KW, Ng TB, Fan DT, Yeung HW, Wong RN. 04. Pharmacogenomics and the Yin/Yang actions of ginseng: anti-tumor, angiomodulating and steroid-like activities of ginsenosides.Chin Med. 2007 May 15;2:6.

19

Orthomoleculaire trends

Pneumologie

Moderne voeding en dodelijke longziekte Wetenschappers verbonden aan de befaamde Amerikaanse Harvard universiteit hebben ontdekt dat geraffineerde voeding, bewerkte vleeswaren, gefrituurde gerechten en tal van industriële desserten, mee aan de basis liggen van het stijgend aantal gevallen van chronisch pulmonaire aandoeningen (COPD). Ze deden daarvoor onderzoek bij 43 000 Amerikaanse mannen. COPD is een afkorting van de Engelse term ‘Chronic Obstructive Pulmonary Diseases’, dit betekent chronisch (langdurig) obstructieve longziekte (er is dus een obstructie in de longen). Het is een verzamelnaam voor de longaandoeningen chroni-

sche bronchitis en longemfyseem. Deze term is een specificatie van de oude term CARA, wat ‘Chronische A-specifieke Respiratoire Aandoening’ betekent. Het mediterraan dieet dat rijk is aan fruit, groenten en vis biedt bescherming tegen COPD. Wetenschappers zijn ervan overtuigd dat COPD tegen 2020 de derde belangrijkste doodsoorzaak wordt. Tot voor kort werd COPD enkel in verband gebracht met rokers. De nieuwe studie toont aan dat verkeerde eetgewoonten ook voor ‘rokerslongen’ zorgen. Hetzelfde geldt voor de toenemende luchtvervuiling. (JM)

Referentie: 01. Varraso R, Fung TT, Hu FB, Willett W, Camargo CA Jr. Prospective study of dietary patterns and chronic obstructive pulmonary disease among US men. Thorax. 2007 May 15;

Allergie

Fruit, groenten & noten beschermen tegen hooikoorts Een groep wetenschappers gingen na waarom kinderen en jonge mensen op het Griekse eiland Kreta veel minder het slachtoffer werden van hooikoorts en astma. Deze twee aandoeningen komen steeds meer voor in het geïndustrialiseerde deel van West-Europa. De onderzoekers volgden zevenhonderd jonge mensen in de leeftijdscategorie tussen zeven en achttien jaar. Voor de wetenschappers staat het vast dat de mediterrane eetgewoonten, waarin vers fruit, groenten en noten de hoofdbestanddelen vormen, er voor zorgen dat

er minder hooikoorts, allergische rhinitis en astma ontstaan. Rode druiven, sinaasappelen, appelen en verse tomaten bieden een belangrijke bescherming. Magnesium die in verse noten voorkomt zou de astmasymptomen verminderen en de werking van de longen verbeteren. Noten zijn ook een goede leverancier van natuurlijke vitamine E. Deze vitamine waakt over de menselijke cellen en elimineert vrije radicalen die het immuunsysteem ondermijnen. (PVM)

Referentie: 01. Chatzi L, Apostolaki G, et al. Protective effect of fruits, vegetables and the Mediterranean diet on asthma and allergies among children in Crete, Thorax. 2007 Apr 5.

Immuniteit

Het verband tussen energiegebrek en een tekort aan kalium Het is verbazend om vast te stellen dat minder dan de helft van de Amerikaanse en Europese bevolking dagelijks de minimumdosis consumeren van de aanbevolen hoeveelheid kalium (potassium). Kalium is belangrijk voor de waterhuishouding in het lichaam, maar ook voor de bloeddruk. Kalium helpt tenslotte ook om hartritmestoornissen te helpen voorkomen. Mensen die veel suikers, alcohol of geraffineerde voeding eten moeten voor extra hoeveelheden kalium zorgen. Kalium is tot slot ook zeer belangrijk om via de stofwisseling voldoende energie te kunnen krijgen. Een beperkt tekort aan kalium kan voor vermoeidheid, uitputting en verwardheid zorgen. Mensen die regelmatig aspirines gebruiken

20

ORTHO trends

hebben ook extra kalium nodig. In aspirine zit acetylsalicylzuur. Deze stof bezit de eigenschap om het ritme van de ademhaling te verhogen. Bij iedere uitademing verdwijnen er ook zeer fijne waterdruppeltjes uit ons lichaam. In dat vocht zit kalium. Een verhoging van de ademhaling resulteert bijgevolg in een extra verlies aan kalium Magnesiumtekort is ook een veel voorkomende oorzaak van kaliumdeficiëntie. In de industriële voeding zit nog amper magnesium. Het is bijgevolg van cruciaal belang om ook voldoende magnesium per dag te consumeren. Bananen en rozijnen zijn de belangrijkste natuurlijke bronnen van kalium. (DB)

®

Referentie: 01. Varraso R, Fung TT, Hu FB, Willett W, Camargo CA Jr. Prospective study of dietary patterns and chronic obstructive pulmonary disease among US men. Thorax. 2007 May 15;

Orthomoleculaire trends Oncologie

Rood vlees en borstkanker Uit een Britse studie, waar 33 725 vrouwen aan deelnamen, blijkt dat postmenopauzale vrouwen, die 57 gram rood vlees of meer per dag eten, 56 procent meer kans hebben om borstkanker te krijgen in vergelijking met dames die geen vlees consumeren. Volgens de wetenschappers bestaat er een verband tussen het ontstaan van een tumor in de borst en de aanwezigheid van gesatureerde vetten in rood vlees. Er werd ook een verband ontdekt tussen rood vlees en borstkanker bij jongere vrouwen die zich nog niet in de menopauzejaren bevonden. Dames die meer dan 103 gram rood vlees per etmaal aten hadden 20 procent meer kan om borstkankerpatiënt te worden dan hun soortgenoten die geen rood vlees consumeerden. In concrete cijfers kregen 23 vrouwen op 1000 die rood vlees aten borstkanker tegenover 16 op 1000 die geen vlees op hun menu plaatsten. (DB) Referentie: 01. Taylor EF, Burley VJ, et al. Meat consumption and risk of breast cancer in the UK Women Cohort Study Brit J Cancer, 2007, April 9; 96(7): 1139-1146.

Waarom het eten van rood vlees de kans op kanker vergroot. Referentie: 01. Tappel A. 2007. Heme of consumed red meat can act as a catalyst of oxidative damage and could initiate colon, breast and prostate cancers, heart disease and other diseases. Medical Hypotheses 68: 562-564.

Wetenschappers toonden reeds langer aan dat er een verband bestaat tussen het regelmatig eten van rood vlees en het ontstaan van kanker en andere degeneratieve ziekten. De algemeen gangbare opinie was dat de verzadigde vetten daarbij een belangrijke rol spelen. Tappel (2007) wijst er echter op dat de aanwezigheid van heme (hoe roder het vlees hoe meer heme-pigmenten) wel eens één van de belangrijkste risicofactoren zou kunnen zijn. De heme-groepen, die na absorptie via het bloed getransporteerd worden naar de verschillende organen en weefsels, zijn belangrijke catalysators van oxidatieve

reacties waarbij vrije radicalen ontstaan. De door heme gecatalyseerde oxidatie-reactie is volgens Tappel (2007) één van de belangrijkste oxidatie-systemen die aanleiding kunnen geven tot beschadiging van de cel en op die manier ziekteprocessen in gang kunnen zetten. De schade die door deze vrije radicalen wordt teweeg gebracht is vergelijkbaar met deze van ioniserende bestraling. Minder rood vlees eten vermindert derhalve de oxidatieve stress in ons lichaam. Uiteraard best in combinatie met het eten van meer groenten en fruit, waardoor het aantal antioxidanten in ons lichaam stijgt. (KVG)

®

ORTHO trends

21

Orthomoleculaire trends Immuniteit

Vitamine C bevordert ijzeropname bij zwangere vrouwen De hoeveelheid ijzer in moedermelk is aan de lage kant, maar het is zeer goed opneembaar. Het is niet zo dat er niets in zit, maar wel dat er na een maand of 6 ijzerhoudend voedsel moet worden bijgegeven. Tot die tijd heeft de baby een ijzervoorraad die in de baarmoeder aan het kind is meegegeven.

moedermelk is in normale gevallen nauwelijks afhankelijk van het dieet van de moeder. Heel soms als de moeder flinke bloedarmoede heeft, kan dat wel invloed hebben op de hoeveelheid ijzer in moedermelk. In dat geval hebben de ijzerpillen bij de moeder wel effect op het ijzergehalte van de moedermelk. Wat wel afhankelijk is van het dieet van de moeder is de hoeveelheid vitamine C in moedermelk. En aangezien vitamine C de ijzeropname bevordert, zou het eten van flink veel fruit en groenten behalve jouw ijzergehalte, ook het ijzergehalte bij de baby kunnen verhogen. De ijzer in moedermelk wordt dan beter opgenomen door de vitamine C in moedermelk. (WF)

IJzertekort is een bekend probleem bij alle zuigelingen en peuters. Baby’s die geen borstvoeding krijgen, krijgen daarom extra ijzerversterkte koemelk. Daar zit erg veel ijzer in, maar dat is vooral omdat ijzer in melkproducten slecht wordt opgenomen. Dit in tegenstelling tot ijzer in moedermelk. Dat wordt zeer goed opgenomen. De hoeveelheid ijzer in

Endocrinologie

Vrouwelijke hormonen zorgen voor meer migraine! Eén miljoen Belgen hebben ‘pijnlijke kopzorgen’. Ze krijgen regelmatig af te rekenen met migraine. Vrouwen zijn driemaal meer slachtoffer van migraine dan mannen. Dat heeft volgens endocrinologen (hormoonspecialisten) vooral te maken met de maandelijkse menstruatiecyclus. De oestrogeenschommelingen die tijdens de cyclus voorkomen maken van vrouwen ‘geprivilegieerde’ migrainedoelwitten. Waarom veroorzaken oestrogeenschommelingen hormonaal gerelateerde migraine? Volgens wetenschappelijk onderzoek krijgen 5 tot 8 procent iedere maand migraine aanvallen door de sterke daling van de oestrogeenproductie die samenvalt met het begin van de menstruatie. Volgens Amerikaanse onderzoekers is een tekort aan magnesium een belangrijke oorzaak. Ze stelden een zeer groot tekort aan magnesium vast bij 45 procent van de vrouwen die zich in hun menstruatiecyclus bevonden. Buiten de menstruatie periode bedroeg het zeer grote tekort aan magnesium slechts 14 procent. Deze resultaten laten vermoeden dat een magnesiumtekort een rol kunnen spelen bij hormoon gerelateerde migraine. (DB) Referentie: 01. Sulak P, Willis S, Kuehl T, Coffee A, Clark J. - Headaches and oral contraceptives: impact of eliminating the standard 7-day placebo interval.Headache. 2007 Jan;47(1):27-37

22

ORTHO trends

®

Referentie: 01. Breymann C, von Seefried B, Stahel M, Geisser P, Canclini C. Milk iron content in breast-feeding mothers after administration of intravenous iron sucrose complex. J Perinat Med. 2007;35(2):115-8

BIOSIL

™

Druppels die veerkracht schenken Als ondersteuning bij de (her)opbouw van kraakbeen, pezen, beenderstelsel of bindweefsel en bij ouderdomsklachten Voor een optimaal resultaat is een aanvangskuur van minimum 8 weken aangewezen. Zes druppels per dag volstaat als onderhoudsdosis. BioSil mag geruime tijd worden ingenomen. BioSil bevat orthosiliciumzuur, de best opneembare, biologische vorm van silicium !

Biosil is vrij te verkrijgen bij uw apotheker! Deuzeldlaan 34-36, B-2900 Schoten Tel. +32(0)3-641.81.00, Fax +32(0)3-641.81.10 [email protected]

Selenium symposium Pharma Nord

Joost Meeusen

Avondsymposium Selenium & vergrijzing

D

e preventieve kracht van selenium is al langer dan vandaag bekend. Reeds in 1976 stond in het tijdschrift Cancer beschreven hoe dat lage seleniumwaardes in het bloed het risico op metastase en multipele tumorvorming verhoogden. Doorheen decennia leverde dit mineraal tal van ander bewijsmateriaal af met betrekking tot kankerpreventie. Redenen genoeg voor een stand van zaken in de vorm van een avondsymposium.

Selenium beschikt over een genetische code Selenium onderscheidt zich op verschillende vlakken van andere mineralen. Zo is selenium het enige mineraal dat over een eigen genetische code beschikt. Het DNA bevat in beginsel de codes (nucleotidetriplets) voor aminozuren die de bouwstenen vormen van alle proteïnen. Toch is er een code (het UGA-triplet) dat een speciaal aminozuur representeert: selenocysteïne. Selenocysteïne wordt bekomen uit door het zwavel in het aminozuur cysteïne te vervangen met selenium. Dit selenocysteïne wordt gebruikt in 25 selenoproteïnes die het menselijk lichaam rijk is. Een van de best beschreven selenoproteïnen zijn de glutathionperoxidasen. Deze enzymen recycleren het tripeptide glutathion, het belangrijkste niet-enzymatische antioxidant in het lichaam. Selenoproteïnen zijn ook betrokken in de productie van de schildklierhormonen, ondersteuning van het immuunsysteem en de bescherming van zaadcellen. Aan de andere selenoproteïnen in de spieren, prostaat, bloed en de nieren heeft men nog maar een vermoedelijke functie toegekend.

Selenium in voeding bepaald door de voorraad in bodem Een tweede bijzonderheid van selenium is dat zijn aanwezigheid in het voedsel bepaalt wordt door de voorraden in de bodems. In eerste instantie is dit een natuurlijke gegeven: sommige bodems bevatten meer selenium dan andere bodems. Zo zijn de seleniumgehaltes in de Europese bodems aan de lage kant. Voor een deel kan dit te wijten zijn aan de toenemende industrialisering die zich in de landbouw heeft voorgedaan. Door organische meststoffen in te ruilen voor kunstmatische bemesting, bevat de bodem minder organisch materiaal en daardoor een mindere capaciteit om selenium op te slaan. Zonder organisch materiaal gaan veel mineralen verloren via uitspoeling naar het grondwater. Bovendien zorgen bacteriën (gevoed door het organisch materiaal) voor een verbeterde biobeschikbaarheid van selenium.

Niet verwonderlijk lijden de meeste Europese inwoners aan marginale seleniumtekorten. In tegenstelling tot acute tekorten zijn marginale tekorten niet onmiddellijk levensbedreigend, maar duurt het een tijd vooraleer ze zich manifesteren. Ernstige seleniumtekorten liggen aan de oorzaak van de ziekte van Keshan, terwijl marginale tekorten ‘slechts’ een groter risico geven op hart- en vaatziekten en kanker. Zo is de gemiddelde seleniumopname in het Verenigd Koninkrijk amper 40 µg per dag, terwijl de optimale hoeveelheid geschat wordt tussen 100 en 200 µg/dag. In België is het met 50 µg/d nauwelijks beter gesteld. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid in België voor selenium staat met haar 55 – 70 µg/d (afhankelijk van de instantie) hopeloos achter op de wetenschappelijke stand van zaken.

Selenium scoort in epidemiologische studies Selenium is ook het nutriënt dat uitstekend scoort in epidemiologische studies. Men onderscheidt drie soorten epidemiologische studies: de correlatiestudies, de casecontrol studies en de interventiestudies. Correlatiestudies beschouwt men als de zwakste vorm van bewijskracht. Hierin tracht men het voorkomen van ziekten te correleren met het dieet of de levenswijze van een land of een streek. Zo heeft men al in de jaren ‘70 de link gelegd tussen hogere seleniumconcentraties in gewassen en lagere kankermortaliteit. Ondanks deze en andere resultaten geven correlatiestudies geen oorzakelijk verband tussen twee factoren. Case-control studies met selenium vergelijken het risico op een ziekte tussen personen met een hoog en personen met een laag seleniumgehalte. Ook in deze studies vond men geregeld dat een lage seleniumstatus het risico op kanker verhoogde. Onder meer werd door de onderzoeksgroep van prof. van den Brandt grootschalige studies uitgevoerd die aantoonden dat selenium in de teennagels omgekeerd evenredig was met het risico op prostaat-, blaas-, long- en maagkanker. De hoeveelheid selenium in teennagels is een weerspiegeling is van de gemiddelde seleniumopname gedurende 26 à 52 weken! Dit

®

ORTHO trends

Het seleniumsymposium vond plaats op 8 mei in het RAI-congrescentrum te Amsterdam. Lezers van dienst waren Dr. Margaret P. Rayman van de universiteit van Surrey, Piet van den Brandt van de universiteit van Maastricht en Dr. ir. Stoffer Loman van Pharma Nord, de firma die het symposium in kwestie organiseerde. Pharma Nord is een van de sponsors van een zeer grootschalige studie, genaamd PRECISE, met 42000 personen waarbij men het effect van drie doses selenium (van diezelfde firma) nagaat. De studie is van start gegaan in 2002 en wordt beëindigd in 2015.

23

SELENIUM+ZINC

Er zijn een aantal goede redenen waarom positieve resultaten van studies met andere nutriënten achterblijven. Immers werden die studies wel degelijk bedacht als het vervolg op studies met celculturen en dieren, steeds met hoopvolle resultaten. Toch blijven deze studies een oversimplicificatie van de werkelijkheid. Welk effect kan men nu verwachten van suppletie van één nutriënt op een dergelijk complex fenomeen als kanker? Dit is zeker niet de enige tekortkoming. Vitamine E en beta-caroteen zijn antioxidanten; men gaat er dus van uit dat de kankerbescherming moet gebeuren via onschadelijk maken van vrije radicalen. Het onschadelijk maken van vrije radicalen is een serieel proces, waarbij het reactieve ongepaarde elektron doorgegeven worden van antioxidant naar antioxidant met een steeds lagere reactiviteit. Antioxidanten vormen dus een netwerk, waarvan vitamine C, vitamine E en beta-caroteen belangrijke schakels zijn, maar zeker niet de enige. Biochemisch gezien heeft het dus zelfs geen zin om een studie te doen met slechts één van deze nutriënten.

• Volledige antioxidantenformule • Voor een optimale bescherming bij élke inname • Om opnieuw fit te worden!

Dé sleutel-elementen voor de gezondheid. SELENIUM+ZINC is een basiscomplex van primaire antioxidanten, bevattende de vitaminen A, B6, C en E en de spoorelementen zink en selenium. Pharma Nord ontwikkelde en produceert als eerste een organisch gistpreparaat, gestandaardiseerd op 70% selenomethionine dat als seleniumbron gebruikt wordt in SELENIUM+ZINC. Deze organische vorm kent een maximale biologische activiteit.

Bewezen doeltreffendheid De doeltreffendheid van SELENIUM+ZINC werd bewezen in een placebogecontroleerde dubbelblindstudie met goed getrainde personen tijdens een trektocht in de Himalaya.

Evolutie van de antioxidante capaciteit Vitamine C

Placebo SELENIUM+ZINC

Vitamine E Selenium Voor

28 dagen

Na

J. Pincemail, J. Lecomte en coll., "Oxidatieve stress, antioxidantia en lichaamsbeweging". Medi-Sfeer 09/2001; 323-326.

Het antioxidantenprofiel van de groep die SELENIUM+ZINC had ingenomen bleef ongewijzigd daar waar bij de placebogroep een daling tot 30% waargenomen werd.

BE_SelenZink_Ad_Orthofyto_LeefNu_1006

Tekortkomingen bij suppletie onderzoek

De veilige keuze om gezond en actief te blijven

Concentratie aan antioxidante nutrïenten

vergemakkelijkt het onderzoek danig: meting van selenium in teennagels is minder omslachtig dan meting van selenium in de voeding. Bovendien kunnen teennagels gewoon per post opgestuurd worden naar het labo. Interventiestudies met voedingssupplementen hebben doorgaans niet dezelfde positieve navolging. Bij deze studies krijgen de mensen dagelijks een vaste hoeveelheid selenium toegediend en gaat men na wat het voorkomen is van een ziekte in vergelijking met een groep die geen extra selenium inneemt. In het verleden werden studies met vitamines (vooral betacaroteen en vitamine E) gedaan die weinig resultaat opleverden, ondanks de hoge verwachtingen van correlatie- en casecontrol studies. Voor beta-caroteen en longkanker (bij rokers) vond men zelfs averechtse resultaten. Selenium vormde hierop wel een belangrijke uitzondering. In de Nutritional Prevention of Cancer-studie (NPC) volgde men personen die herstellend waren van huidkanker. Seleniumtoediening bleek het terugkomen van huidkanker niet te verminderen, maar men zag in de suppletiegroep wel een reductie van prostaat-, darm- en longkanker. De Linxian Cancer Prevention Study gaf na vijf jaar ook een daling in kankermortaliteit, al was het tekort aan selenium bij die groep wel heel extreem.

Besluit “Epidemiologisten kennen hun biochemie niet.” Deze uitspraak viel niet tijdens de reeks voordrachten, maar kregen we achteraf bij monde van Dr. Rayman te horen. Heel wat geld wordt dus uitbesteed aan studies die niet aangepast zijn aan de huidige biochemische kennis. Selenium is daar nochtans een uitzondering op gebleken, maar het valt te betwijfelen of eenvoudige nutriënt-ziektebeeld-relaties ook voor andere antioxidanten in dergelijke studies reproduceerd zullen worden.

SELENIUM+ZINC bestaat in verpakkingen van 30, 90 en 150 tabletten. Verkrijgbaar in apotheken, 1 tablet per dag

Innoverend voor de gezondheid Minervastraat 14, B-1930 Zaventem Tel. 02/720.51.20 – Fax 02/720.51.60 E-mail:[email protected]

Allergie van paddenstoelen

Philippe Gerard

Onderdruk allergie met paddenstoelen

P

addenstoelen zijn in de meeste gevallen activatoren van het afweerstelsel, maar in sommige gevallen is dat niet gewenst. Daarbij denken we onmiddellijk aan allergieën, waar een overdreven reactie in gang wordt gezet tegen quasi onschuldige stoffen, allergenen. Gezien hun effecten op het afweerstelsel mogen we ons ook verwachten aan paddenstoelallergieën.

Paddenstoelenallergie

5.

De proteïne-polysaccharidecomplexen uit paddenstoelen kunnen het immuunsysteem ook te fel induceren, wat men een allergische reactie noemt. Paddenstoelenallergie kan enerzijds te wijten zijn aan rondzwevende sporen (inademingsallergie) of de vruchtlichamen bij consumptie (voedselallergie). Men onderscheidt vier types, waarvan de IgE-gemedieerde reacties (type I-hypersensiviteit) de meest voorkomende zijn. IgE’s zijn antilichamen die op de mastcellen voorkomen, die, eens gebonden aan een allergeen, de vasoactieve aminen vrijgeven (o.a. histamine, serotonine en prostaglandine). Deze kunnen pathologische reacties uitlokken en ernstige symptomen veroorzaken: vasodilatie van bloedvaten in de huid, bronchconstrictie en hartzwakte. De meest extreme pathologie is anafylactische shock: bloeddrukverlaging en een levensbedreigend hartfalen.

Ondersteuning van allergie Vermits allergie immuungemedieerd is, dient het immuunstelsel ondersteund te worden: 1. via de voeding, in het bijzonder antioxidanten. Het betreft vooral flavonoïden, die van nature voorkomen in groenten en fruit, alsook in kruidentheeën waarbij vooral de bladeren van bomen de beste leveranciers zijn van de topoxidanten quercitine en kaempferol. 2. via supplementatie met plantaardige middelen of geneesmiddelen. 3. via inname van polyonverzadigde vetzuren. Prostaglandinen van de tweede serie (PG2) zijn verantwoor-

26

4.

6.

7.

delijk voor allergische ontstekingsreacties en worden onderdrukt door voldoende omega-6 en omega-3 vetzuren. detoxificatie met drainageplanten en plantaardige diuretica: eliminatie van allergenen kan op voortreffelijke wijze gebeuren door stimulatie van de verwerking van allergenen (onder andere proteïnen, lectines en orsellinaldehyde uit paddenstoelen) versterking van het immuunfunctie van het darmstelsel kan met Bifidobacteriën en gelijkaardige, goedaardige darmflorabacillen. De allergische reactie van het spijsverteringsstelsel zal verminderen. een symptomatische aanpak is soms nodig voor EHBO. Dergelijke middelen vinden we in de fytotherapie onder de vorm van antispasmodica, anti-inflammatoire planten, een gastrokineticum (gember) en antacida (duizendblad, basilicum). algemene immunostimulantia leveren op langere termijn een waardevolle bijdrage, door een volledige versterking van het immuunstelsel, inclusief de allergieveroorzakende deficiënties.

Zwarte aalbes (Ribes nigrum L.) De bladeren van de zwarte aalbes bevatten een anti-allergische werking door de proanthocyanidines, die de bijnierschors stimuleren tot aanmaak van lichaamseigen cortisol. Een anti-inflammatoir effect wordt bekomen door proanthocyanidine, catechine-looistoffen en flavonoïden (isoquercitrine en rutine), directe inhibitoren van de prostaglandine E2- en leukotriënen-synthese. De anti-inflammatoire werking is te vergelijken met het medicijn indomethacine, doch is niet ulcerogeen, zelf niet bij langdurig peroraal gebruik. De stoffen veroorzaken eveneens een vasoconstrictie; zij remmen de afbraak van adrenaline en remmen de productie van histamine. Vitamine C remt samen met de catecholaminen de vrijstelling van histamine en andere mediatoren.

Eleutherococcus senticosus Eleutherococcus senticosus of de Russische ginseng is een stimulerende

ORTHOFYTO

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

®

Referentie: 01. Prof. Harry Wichers Allergieconsortium, en prof. Huub Savelkoul van de leerstoelgroep Celbiologie omtrent de werking van suikerketens en eiwitten uit paddenstoelen die allergische reacties moeten voorkomen.-Wageningen UR

plant met adaptogeen vermogen. Immunomodulerende werking : stimulatie der niet-specifieke imuunafweer, stimulatie der fagocytosecellen en der natural killer cellen, alsook delen van het humorale systeem, zoals het komplementsysteem en de interferonaanmaak. Tabebuia avellanedae of Pau d’Arco (ook Lapacho) is een boomschors met cornasol, xyloidine, indolalkaloiden en bitterstoffen. De meest werkzame bestanddelen zijn naftochinonen en anthrachinonen: lapachol, alfa- en beta-lapachonon en methylanthrachinon met anti-allergische en imuunstimulerende werking. De inwerking op de bijnieren wordt toegeschreven aan een veelheid van inhoudsstoffen : de lapachonen in de eerste plaats, maar ook de flavonoïden en de fytohormonen. Panax ginseng bevat steroïde ginsengosiden (saponinen) met een anti-inflammatoire, anti-allergische en analgetische werking. Ze zijn nuttig bij een algemene versterking van de immuniteit.

Vlierbessen Sambucus nigra of vlierbessen zijn immunostimulantia. De bessen bevatten flavonoïden (kaempferol, quercetine, rutine, astragaloside, hyperoside), anthocyanen (1 %, chrysanthemine, cyanidine, sambucine en sambucyanine), looistoffen (3 %), lectinen (Sambucus Nigra Agglutinine IV) en RIP (Ribosome Inactivating Protein). De lectinen zijn echter immunostimulerende proteïnen, die zich binden aan de polysacchariden op de allergenen!

Immunosuppressie, ook met paddenstoelen Eigenaardig genoeg blijken ook enkele Japanse paddenstoelen immunostimulantia te zijn, die de allergie aan andere paddenstoelen kunnen afzwakken; zelf vertonen ze geen allergene reactie. Het zijn vooral shiitake, maitake en reishi die het immuunsysteem verhoudingsgewijs meer TH1-immuuncelen en minder TH2-immuuncellen laten aanmaken. Bij allergische personen blijkt het immuunsysteem vooral verschoven te zijn naar de type 2-respons van de TH2cellen.

Dirk Bogaert

Antimicrobiële activiteit van paddenstoelen

Paddenstoel bevat ‘nieuwe generatie’ antibiotica P rofessor Michael Zasloff, die als immunoloog verbonden is aan het Medisch Centrum van de Georgetown Universiteit, is voorzichtig als hij het heeft over een nieuwe en krachtige soort antibiotica en antivirale middelen die afkomstig zijn van de Pseudoplectania nigrella paddenstoel. “Ik denk dat we een totaal nieuwe klasse van antibiotica hebben ontdekt”, zegt Zasloff. We hebben de actieve stoffen gevonden in een kleine zwarte paddenstoel die vooral in de Scandinavische landen groeit.”

Zasloff maakt deel uit van een Amerikaans-Deens team dat in de Pseudoplectania nigrella een molecule heeft ontdekt. Wetenschappers noemen de molecule plectasin. Dit stofje zou een nieuw tijdperk kunnen inluiden in de ontwikkeling van antibiotica. Plectasin werd uitgetest bij muizen en zou weinig toxisch zijn, maar tegelijk krachtiger werken dan de tot nu toe bestaande antibiotica. Plectasin is krachtiger en heeft het specifiek gemunt op bepaalde bacteriën. Ze zou zo doeltreffend zijn dat ze een wapen zou kunnen worden tegen resistente bacteriën. Als ze ook veilig en werkzaam blijkt te zijn bij de mens, komt ze mogelijk vanaf 2012 op de markt. “Ik heb in het wetenschappelijk vakblad Nature al een studie gepubliceerd over de mogelijkheden die Plectasin kan bieden. Plectasin is een peptide, werkt even effectief als penicilline en vancomycine bij het bestrijden van longaandoeningen bij muizen. De testen op mensen zijn nu bezig. Het klopt dat een antibioticum op basis van Plectasin pas rond 2010-2012 zou kunnen gecommercialiseerd worden.” De Plectasinpeptide behoort tot een klasse van moleculen die ‘defensins’ worden genoemd.

Wat betekenen ‘defensins’ voor de mens? De binnenbekleding van luchtwegen, het luchtwegepitheel, heeft tot taak om allerlei binnendringers te weren. Het epitheel beschikt over een groep peptiden die micro-organismen kunnen doden. Die

Dirk Bogaert

Studieresultaten met Plectasin

Pseudoplectania Nigrella

peptiden, uitgescheiden door epitheelcellen en neutrofiele granulocyten (bepaalde witte bloedcellen), heten defensines. Maar deze stofjes doen veel meer: ze regelen ontstekingsprocessen en afweerreacties. En ze lijken te helpen bij het genezen van wonden in het epitheel. “Het is de allereerste keer dat we er in geslaagd zijn om Plectasin te isoleren uit een paddenstoel”, vertelt Zasloff.

“Binnen de vijf jaar beschikken we -dank zij de paddenstoelen- over een totale nieuwe generatie antibiotica.”, zegt professor Zasloff. “We wisten al langer dat die stof bij planten en dieren voorkwam. We hebben plectasin getest op een hele reeks bacteriën, waaronder de streptococcus, de enterococcus en de staphylococcus. We zijn ook bezig met het uittesten van andere defensins die een sterke antivirale activiteit vertonen. Met de huidige stand van het wetenschappelijk onderzoek is het al duidelijk dat de meer dan tweehonderdduizend bestaande schimmels veel meer defensins opleveren dan het al genoemde Plectasin. Indien alle geslaagde dierproeven met deze stoffen uit paddenstoelen ook succesvol werken op mensen beschikken we straks over hoog gespecialiseerde antibiotica die zeer doelgericht tewerk gaan. Het tijdperk van de breedspectrumantibiotica is bijna ten einde.” Plectasin wordt nu klinisch getest door het Deense biotechnologiebedrijf Novozymes.

Muizen die van het peritoneum (buikvlies) een letale dosis Streptococcus pneumoniae kregen toegediend en behandeld werden met Plectasin herstelden beter en met minder nevenverschijnselen dan met het antibiotica vancomycine. Tien milligram per kilogram lichaamsgewicht Plectasin zorgde binnen de twee uur voor een tienvoudige daling van het aantal ziekmakende stoffen. De concentratie pneumococci daalde na vijf uur met een duizendvoud. Er was zeventig milligram vancomycine per kilogram lichaamsgewicht nodig om hetzelfde resultaat te bereiken. “Plectasin vertoonde geen enkele vorm van toxiciteit in de behandelde muizen”, verklaart Dr. Zasloff. “We verwachten dezelfde gunstige resultaten bij mensen. Plectasin werd bij de muizen via de urine uit het lichaam verwijderd. Dit is een teken dat het gebruik ervan zowel effectief als veilig is. Grote klinische studies met mensen zullen onze bevindingen verder moeten bevestigen.” Professor Zasloff besluit met de belangrijke opmerking dat de gebruikte paddenstoelen in volle bosrijke grond moeten groeien om voldoende Plectasin te kunnen leveren. “We deden de test met paddenstoelen in serres. De schimmels groeiden wel, maar ze bevatten slechts 10 procent van de hoeveelheid Plectasin in vergelijking met de exemplaren die uit de volle bosgrond kwamen.” Referenties: 01. Mygind PH, Fischer RL, Schnorr KM, Hansen MT, Sonksen CP, Ludvigsen S, Raventos D, Buskov S, Christensen B, De Maria L, Taboureau O, Yaver D, Elvig-Jorgensen SG, Sorensen MV, Christensen BE, Kjaerulff S, Frimodt-Moller N, Lehrer RI, Zasloff M, Kristensen HH. Plectasin is a peptide antibiotic with therapeutic potential from a saprophytic fungus. 02. Nature. 2005 Oct 13;437(7061):975-80. Silver LL. Antibacterial drug discovery and development--SRI’s 11th Annual Summit. Antibacterial trends and current research. IDrugs. 2006 Jun;9(6):394-7

ORTHOFYTO

27 ®

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

Kanker op een nieuw spoor

Walter OM Faché

Paddenstoelextracten brengt de kankertherapieën op een nieuw spoor Referenties: 01. Janeway Charles A, Travers Paul et al. Immunobiology. The Immune system in health and disease. Garland Science; 2001: 5th edition 02. van Griensven LJLD. Medicinale paddenstoelen. Zijn ze bruikbaar voor immunomodulatie bij kanker? Nederlands Tijdschrift voor Fytotherapie. 2005; 18(4):7-15

H

et terugdringen van pathogene invasies is niet de enige functie van het immuunsysteem. Het immuunsysteem waakt er ook over om de op hol geslagen cellen af te doden. Op medisch gebied zijn de verwachtingen van immunotherapie hoog gespannen. Immers zijn de huidige conventionele technieken nog steeds te agressief voor het lichaam. Radiotherapie doodt kankercellen af door straling die zelf hoogschadelijk is voor andere cellen. Chemotherapie tracht celdeling te stopzetten, maar treft ironisch genoeg ook de immuuncellen. Niemand zal ontkennen dat de conventionele therapie nog veraf van het ideaal zijn, al wordt veel energie gestoken in nieuwe therapieën.

Chaos in de cel Figuur 1: Een natural killercel (linkse kleine bol) die zich aan een verdachte witte bloedcel heeft gehecht. Men kan zien dat de natural killercel een zo groot mogelijk contact tracht te maken met de kankercel. De killercel zal het membraan van de andere cel beschadigen zodat deze laatste ineen zal klappen.

Tumoren zijn ontregelde cellen. In de cel heerst een zodanig mutagene sfeer dat de toestand alleen maar erger kan worden. In het beste geval sterft zo’n tumorcel af. Andere tumorcellen blijken wel levensvatbaar en vormen een groot gevaar. Omwille van de totale chaos in de cel worden een aantal ongewone proteïnen aangemaakt, vaak specifiek voor een tumor. Ongewone proteïnen zijn gemuteerde proteïnen of proteïnen die abnormaal gemethyleerd zijn, maar ook abnormale hoeveelheden en proteïnen die enkel in andere cellen thuishoren mogen daartoe gerekend worden.

Abnormaliteiten op het celmembraan (1)

(2)

(3)

28

Eigenlijk gebeurt hetzelfde wanneer er een virus in de cel zou zitten. Alle cellen zijn in principe in staat om brokstukken (of antigenen) van een virus op te vangen en ze tentoon te stellen op het buitenoppervlak van de cel (nl. op MHC-receptoren). In geval van tumorcellen kunnen sommige brokstukken van proteïnen ook tentoongesteld worden, die Figuur 2 (Charles, 2001) Er zijn drie manieren beschreven waardoor een tumorcel niet meer herkenbaar is voor het immuunsysteem. (1) De tumorcel (onderste vormeloze cel) drukt geen herkenningspeptiden of receptoren meer uit. (2) Bepaalde antigenen op het celoppervlak worden wel herkend door antilichamen, maar die antilichamen worden geëlimineerd door inkapseling (endocytose). (3) De tumorcel geeft inhiberende signalen aan de immuuncel, waardoor de antitumorreactie wordt verhinderd.

ORTHOFYTO

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

®

voor het immuunsysteem het teken zijn dat er iets abnormaals aan de hand is met de cel. Cytotoxische T-lymfocyten reageren hierop door de cel in kwestie af te doden, zoals dat met viraal geïnfecteerde cellen gebeurt.

Onzichtbaar voor het immuunsysteem Van een dergelijke specificiteit kunnen de huidige behandelingen nog iets leren. Helaas blijken veel tumoren te kunnen ontsnappen aan het oog van het immuunsysteem. Het gen voor de MHC-receptor moet maar geïnactiveerd worden en de cel wordt onzichtbaar voor de T-cellen. Natural killercellen kunnen in sommige gevallen MHC-loze cellen alsnog herkennen. Een andere manier om te ontsnappen aan het immuunsysteem is het produceren van cytokines die het immuunsysteem onderdrukken. Bij sommige tumorcellen heeft men het immunosuppressieve IL-10 waargenomen. Dit biochemisch fenomeen merkt men tevens bij kankerpatiënten, waar een aantal immunologische parameters duidelijk verstoord waren. Bij een vergevorderde kanker zullen de tumorcellen een sterke invloed kunnen uitoefenen op het hele immuunsysteem, wat zich weerspiegelt in een verlaging van TNF-alfa, IFN-gamma, IL-2 en IL-12. Vooral TH1-afhankelijke processen krijgen het zwaar te verduren; een verhoging van hun activiteit zou buitengewoon van belang kunnen zijn voor kankertherapie (van Griensven, 2005).

Hoge verwachtingen van alternatieve therapieën Conventionele therapieën zijn nog minder geschikt voor metastasen. Een operatieve verwijdering is al niet mogelijk, en de chemotherapie moet zo opgedreven worden dat de toxiciteit en getaande levenskwaliteit een ernstige belemmering vormen. Indien we de levenskwaliteit op de eerste plaats zouden zetten, moeten we misschien wel de voorrang verlenen aan alternatieve stoffen uit de natuur. Immunotherapie heeft voor metastase op papier wel zeer veel te bieden. Het immuunsysteem werkt van nature op hollistische basis en is zodoende een bijzonder geschikt uitgangspunt om metastasen te bestrijden. Paddenstoelen extracten zullen de kankertherapie op een nieuw spoor brengen.

Kanker en paddenstoelen

Joost Meeusen

Kankerbestrijdende troeven met paddenstoelen I

n Japan, China en Korea zijn paddenstoelen reeds erkend voor therapeutisch gebruik als bijkomende behandeling. In vergelijking met de conventionele behandeling kan men de paddenstoelen preparaten alvast als zachtaardig beschouwen, al heeft men op vlak van toxiciteit en interacties met medicijnen nog niet veel onderzoek gedaan.

Voorkomen is beter dan genezen Weinig epidemiologische studies zijn uitgevoerd geweest rond het verband tussen paddenstoelen en kanker. In Korea vond met een verminderd risico op maagkanker naarmate een hogere consumptie van paddenstoelen, al was deze studie statistisch niet onderbouwd genoeg. In Japan en Brazilië vond men een spectaculair resultaten bij paddenstoelkwekers. Bij kwekers van Flammulina velutipes in Japan en Agaricus blazei in Brazilië vond men 40% minder sterfte aan kanker. Deze kankerpreventieve eigenschap heeft men daarna bevestigd bij muizen. Muizen die op een paddenstoelendieet gezet werden hadden beduidend minder tumoren dan hun soortgenoten.

Ondersteuning van het immuunsysteem Polysacchariden kunnen tumorcellen niet afdoden. Chemisch gezien zijn ze niet reactief (het zijn immers gewone suikers), maar met hun specifieke structuren oefen ze wel effect uit op tal van lichaamsreceptoren. Meer nog kunnen polysacchariden onherkenbare tumoren terug zichtbaar maken voor het immuunsysteem, hetzij door binding aan de tumorcel zelf, hetzij door de onderdrukte immuuncellen te heractiveren.

Directe remming van tumorgroei Polysacchariden zouden in sommige gevallen een nog sterkere respons kunnen opwekken door tumorproliferatie onmiddellijk te blokkeren. Men vermoedt dat ze de genexpressie in tumoren kunnen beïnvloeden, meer bepaald genen betrokken in celdeling en apoptose. De meeste van deze bevindingen zijn afkomstig van enkele in vitro-studies, dus nog te vroeg om conclusies te trekken.

Een greep uit de paddenstoelenmand Champignon (Agaricus bisporus) De champignon heeft men uitgetest op het aromatase-enzym in het kader van borstkanker. Aromatase is een cytochroom P450-enzym dat een rol speelt in de productie van oestrogenen. Men denkt dat de plaatselijke productie van oestradiol een drijvende kracht is voor ongewenste celdeling. Aromatase is ook voor conventionele kankertherapieën een doelwit geworden. In de fytotherapie zijn vooral de flavonen goede aromataseremmers, terwijl de isoflavonen (bijv. uit soja) op een andere manier de oestrogenen afremmen. Ook gewone champignons (en andere paddenstoelen) bleken aromatase-activiteit te verminderen. Specifieke substanties hiervoor verantwoordelijk kunnen de vetzuren zijn, omdat de vetfractie van de paddenstoelen de meest actieve remmers waren. Belangrijke vetzuren zijn linolzuur, linoleenzuur en vooral het geconjugeerd linolzuur. Alhoewel ook de andere het enzym aromatase konden inhiberen, bleek enkel geconjugeerd linoleenzuur de celproliferatie te verlagen.

Shiitake (Lentinus edodes) Verschillende stoffen heeft men uit shiitake geïsoleerd en geïdentificeerd, waarvan lentinan de best bestudeerde is geweest. Lentinan is reeds in de jaren ‘80 officieel erkend. Dierenproeven laten een tumorinkrimping van gemiddeld 90% zien. Het zou de overleving verhogen van patiënten met gevorderde maag- of darmkankers. Deze studies zijn vaak van Oosterse origine, waar men het gebruik vergelijkt met conventionele therapieën. Conventioneel staat echter niet synoniem aan de Westerse procedures van chemotherapie. Even belangrijk als een levensverlengend effect is de verbetering van de levenskwaliteit. Misselijkheid, pijn en haarverlies heeft men alzo geobserveerd, al moeten we hierbij vermelden dat het slechts om anekdotische gegevens gaat.

Recent heeft men wel een bemoedigend resultaat behaald bij een 67-jarige vrouw die metastase had van eierstokkanker. Na chemotherapie was de vrouw hervallen, waarna ze behandeld werd met adoptieve immunotherapie en lentinan. Lentinan wordt goed getolereerd met slechts enkele bijwerkingen.

Elfenbankje (Coriolus (syn. Trametes) versicolor)

Elfenbankje is de producent van twee belangrijke paddenstoelpreparaten uit het Verre Oosten. PSK (krestine) is voor het eerst door de Japanners geïsoleerd in de jaren ‘60, terwijl PSP in 1983 geïsoleerd werd in China. PSK en PSP werken indirect tumordodend, met andere woorden, ze werken middels het immuunsysteem. De polysacchariden zouden de superoxidedismutase- en glutathione-enzymen stimuleren, beide cruciaal in de verdediging tegen oxidatieve schade. In 1987 was PSK voor 25% verantwoordelijk voor de totale Japanse nationale uitgaven aan kankertherapie. Ze wordt gebruikt als immunostimulans in combinatie met chemotherapie, het meest in gevallen van maagkanker. PSK als complementaire therapie kon de levensverwachting verdubbelen in vergelijking met de loutere chemotherapie, omdat ze het onderdrukte immuunsysteem heropwaarderen. Onderzoek en toepassing van PSP concentreerde zich vooral in China. Doses van 6 gram/dag werden goed verdragen en er werden geen bijwerkingen genoteerd. Men nam verbeteringen waar in vermoeidheid, eetlust, witte bloedcelaantallen en andere bloedparameters bij kankerpatiënten. PSP zou ook pijnverlichtend werken. Een ander preparaat (Coriolus MRL®, in weze gedroogd materiaal) kon de populatie van natural killercellen met 35% vermeerderen in een studie in het kader van chronisch vermoeidheidssyndroom.

ORTHOFYTO

29 ®

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

Kanker en paddenstoelen Zonnechampignon (Agaricus blazei, syn. A. brasiliensis) Gynecologische kankers zijn een belangrijke groep van kankers bij vrouwen. Deze kanker wordt meestal veroorzaakt door het papillomavirus. De klassieke behandeling is matig doeltreffend, maar met ernstige bijwerkingen, niet in het minst met een sterke onderdrukking van het beenmerg (waaruit alle immuuncellen afkomstig zijn). Extracten van de zonnechampignon (ABMK-extract) verhielpen enkele van deze bijwerkingen bij patiënten met baarmoederkanker: misselijkheid, slapeloosheid en andere ongemakken. Bovendien bleek de natural-killercelactiviteit beduidend verbeterd te zijn. Echter werd recent drie gevallen van hepatitis gerapporteerd waarbij de patiënten Agaricus blazei-extracten namen. Bij één van de gevallen (het ging om kankerpatiënten) bleek de hepatitis te verbeteren nadat de patiënt in kwestie haar paddenstoelenkuur stopzette. Een toxicologisch onderzoek bij ratten liet voordien echter geen toxicologische verschijnselen zien.

Figuur 1: Agaricus blazei of zonnechampignon (Stramets, 2000)

Joost Meeusen

remmers van het oestrogeenmetabolisme.

Figuur 2: Flammulina velutipes of fluweelpootje

Vuurzwam (Phellinus linteus, meshimakobu) Tumoren in de blaaswand komen meestal terug na chirurgische behandeling, erger nog, de tumoren komen terug in een agressievere vorm. Behandeling met Bacillus Calmette-Guerin vermindert wel deze wederopkomst met 40%, maar deze therapie heeft nog te veel bijwerkingen (allergie, sepsis,...). In een studie met een cultuur van blaaskankercellen ging men de inhiberende werking van acht commerciële paddenstoelenpreparaten na. De GD-fractie van Maitake en de PL-fractie van de vuurzwam bleken de kankercellen te doen afsterven. Men vond eveneens dat vitamine C (in niet-toxische concentraties) samen met de paddenstoelfractie (in een veel lagere concentratie) eenzelfde inhibitie vertoonde. Vitamine C op zich had daarentegen geen effect op de celgroei, tenzij in toxisch hoge concentraties.

Fluweelpootje (Flammulina velutipes) Kwekers van het fluweelpootje hadden slechts een kankerincidentie van 97 op de 100000, vergeleken met de 160 per 100000 inwoners elders. Aldus een grootschalige 15-jarige studie in de Nagonastreek van Japan. Onder meer het proteïne Fip-fve en een hemagglutinine heeft men gevonden als anticarcinogene agentia. Extracten bleken tevens een zeer sterke inhibitor te zijn van culturen met borstkankercellen. Het ging om een nog moeilijk behandelbare kankercellijn, die ongevoelig zijn voor

30

Figuur 3: Phellinus linteus of vuurzam

ORTHOFYTO

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

®

Referenties: 01. Sullivan R, Smith JE et al. Medicinal mushrooms and cancer therapy. Perspectives in biology and medicine. 2006; 49(2):159-170 Smith JE, Rowan NJ, Sullivan R. Medicinal mushrooms: their therapeutic properties and current medical usage with special emphasis on cancer treatments. Cancer Research UK. 2002; E-pub: http://sci.cancerresearchuk. org/labs/med_mush/med_mush.html 02. Borchers AT, Keen CL, Gershwin ME. Mushrooms, tumors, and immunity: an update. Exp Biol Med. 2004; 229:393-406. Zhang M, Cui SW, Cheung PCK, Wang Q. Antitumor polysaccharides from mushrooms: a review on their isolation process, structural characteristics and antitumor activity. Trends Food Sci Technol. 2007; 18:4-19 03. Cui J, Chisti Y. Polysaccharopeptides of Coriolus versicolor: physiological activity, uses, and production. Biotechnol Adv. 2003; 21:109– 122 04. Mukai H, Watanabe T et al. An Alternative Medicine, Agaricus blazei, May Have Induced Severe Hepatic Dysfunction in Cancer Patients. Jpn J Clin Oncol. 2006; 36(12):808–810 05. Baiba J Grube, Elizabeth T. Eng et al. White button mushroom phytochemicals inhibit aromatase activity and breast cancer cell proliferation. J Nutr. 2001; 131: 3288–3293 06. Chen S, Oh SR, Phung S. Anti-aromatase activity of phytochemicals in white button mushrooms (Agaricus bisporus). Cancer Res. 2006 Dec 15;66(24):12026-34 07. Monro JA. Treatment of Cancer with Mushroom Products. Archives of Environmental Health. 2003; 58(8):533-537 08. Gu YH, Leonard J. In vitro effects on proliferation, apoptosis and colony inhibition in ER-dependent and ER-independent human breast cancer cells by selected mushroom species. Oncol Rep. 2006; 15(2):417-23 09. Ahn WS, Kim DJ et al. Natural killer cell activity and quality of life were improved by consumption of a mushroom extract, Agaricus blazei Murill Kyowa, in gynecological cancer patients undergoing chemotherapy. Int J Gynecol Cancer. 2004; 14:589-594 10. Sensuke Konno. Effect of Various Natural Products on Growth of Bladder Cancer Cells: Two Promising Mushroom Extracts. Altern Med Rev. 2007; 12(1):63-68 11. Fujimoto K, Tomonaga M, Goto S. A case of recurrent ovarian cancer successfully treated with adoptive immunotherapy and lentinan. Anticancer Res. 2006; 26(6A):4015-8 12. Stamets, P. 1993 and 2000 (3 rd edition). Growing Gourmet and Medicinal Mushrooms. Ten Speed Press, PO Box 7634, Olympia, WA.

Dirk Bogaert

Hart en vaatziekten/kanker

De maitake D en SX fractie in de oncologie en de cardiologie D

e maitake paddenstoel (Grifola frondosa) is er in minder dan een decennium in geslaagd om zijn medicinale kwaliteiten ook in de Westerse wereld waar te maken. In de Chinese geneeskunde worden de therapeutische mogelijkheden van de maitake al bijna tweeduizend jaar erkend. Fracties van de maitake zijn anno 2007 vooral populair als preventieve en ondersteunende kankertherapie, maar ook om diabetes, cardiovasculaire aandoeningen, hypertensie en zwaarlijvigheid mee te behandelen.

De Maitake paddenstoel: Een stuk (h)eerlijke genezende en beschermende natuurkracht

De D en SX maitake fracties Het belangrijkste immuunversterkende onderdeel van de maitake paddenstoel wordt proteïne gebonden bètaglucaan genoemd (proteoglucaan). Uit eerder onderzoek blijkt dat bètaglucanen zich op de buitenwand van macrofagen vastzetten. Macrofagen zijn een soort witte bloedcellen die er o.a. voor zorgen dat bacteriën, virussen, schimmels en woekerende cellen door het immuunsysteem worden geliquideerd. Wetenschappers hebben uit de maitake paddenstoel twee goed onderzochte fracties ontdekt. De D-fractie speelt een rol in de behandeling en de preventie van kanker. De SX-fractie helpt cardiovasculaire aandoeningen voorkomen die het gevolg zijn van het syndroom X, hypertensie en diabetes.

De maitake D-fractie De maitake D-fractie is zowel gunstig voor personen die gezond wensen te blijven als voor kankerpatiënten die door het gebruik minder last ondervinden van de chemotherapie. Men stelt tot 95 % minder misselijkheid vast, 90 % minder haarverlies, pijn en braakneigingen. De maitake D-fractie zorgt ook voor een significant kleinere daling in het aantal rode en witte bloedlichaampjes tijdens de chemokuur. De D-Fractie uit Mataike (Grifola frondosa) werd in 1984 geïdentificeerd door Dr. Hiroaki Nanba. De D-Fractie bestaat voor 90% uit bèta-glucanen (bèta-1,6 glucanen, de hoofdketens en bèta-1,3 glucanen, de zijketens) en voor 10% uit eiwitten. De goede absorptie van deze bètaglucanen is te danken aan de eiwit-

Referenties:

fractie. Het specifieke vertakkingspatroon bepaalt de unieke activiteit op het immuunsysteem. Hieronder volgt een opsomming van het werkingsveld van de Maitake D-Fractie : • Stimulatie van macrofagen (witte bloedcellen die vreemde partikels zoals kankercellen, bacteriën en cellulaire afbraakproducten in zich opnemen en verteren). • Stimulatie van ‘Natural Killer’ cellen (NK-cellen of witte bloedcellen die virusgeïnfecteerde cellen en kankercellen doden door de inhoud van hun granules (partikels met verteringsenzymen zoals perforine) in de targetcel te injecteren). De Maitake D-fractie stimuleert de NK-cellen rechtstreeks, maar eveneens onrechtstreeks via de activering van macrofagen die IL-12 produceren, waardoor NK-cellen eveneens geactiveerd worden. Interleukine-12 (IL-12) is een cytokine dat de ontwikkeling van T-helper 1 (Th1) cellen stuurt. Cytokines zijn boodschapperstoffen van het immuunsysteem. Cytokines zetten de cellen van het immuunsysteem bijvoorbeeld aan om in actie te komen of om juist tot rust te brengen. • Inductie van enkel de cellulaire immuun-

ORTHOFYTO

01. Hong L, Xun M, Wutong W. Anti-diabetic effect of an alphaglucan from fruit body of maitake (Grifola frondosa) on KK-Ay mice. J Pharm Pharmacol. 2007 Apr;59(4):575-82. 02. Cui FJ, Li Y, Xu YY, Liu ZQ, Huang DM, Zhang ZC, Tao WY. Induction of apoptosis in SGC-7901 cells by polysaccharide-peptide GFPS1b from the cultured mycelia of Grifola frondosa GF9801. Toxicol In Vitro. 2007 Apr;21(3):41727. 03. Cui FJ, Tao WY, Xu ZH, Guo WJ, Xu HY, Ao ZH, Jin J, Wei YQ. Structural analysis of anti-tumor heteropolysaccharide GFPS1b from the cultured mycelia of Grifola frondosa GF9801. Bioresour Technol. 2007 Jan;98(2):395-401

31 ®

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

Hart en vaatziekten/kanker

•

•

respons bij kanker (onderdrukking van B-cellen, stimulatie van T- en NK-cellen). Op die manier herstelt Maitake D-Fractie de gezonde balans tussen de Th2 en Th1 helper T-cellen. Inductie van zowel de cellulaire als de humorale (via antilichamen) immuunrespons bij gezonde proefdieren. Maitake D-Fractie onderdrukt de groei van tumoren en voorkomt uitzaaiingen (vooral metastases naar de lever zijn goed bestudeerd).

In een preliminaire studie ondervonden 90% van de 165 kankerpatiënten die behandeld werden met chemotherapie een vermindering van de neveneffecten van de chemokuur (haarverlies, gedaald aantal witte bloedcellen, misselijkheid, braken, gebrek aan eetlust) wanneer ze de Maitake D-Fractie innamen (100 mg/dag). Ook de pijn werd gereduceerd. De beste resultaten (verbetering van de symptomen en een vermindering in tumormassa) werden bekomen bij borst-, long- en leverkanker. • In een tweede klinische studie bij 8 patiënten met ofwel borst-, long- of leverkanker werd duidelijk aangetoond dat de NK-cellen sterk geactiveerd werden. • Bij 10 kankerpatiënten die geen enkele andere antikankertherapie volgden kwam duidelijk naar voor dat onder invloed van de Maitake DFractie de expressie van tumormerkers (een maat voor de tumormassa) en het risico op uitzaaiingen daalde terwijl de activiteit van de NK-cellen toenam. De maitake D fractie stimuleert dus duidelijk de macrofagen en de T-cellen die deel uitmaken van het menselijke afweersysteem. Beide soorten immuuncellen beschikken - indien ze voldoende worden geactiveerd - over significante kanker- en infectiewerende eigenschappen. Maitake paddenstoelen leveren het voor de afweercellen levensnoodzakelijke bètaglucaan. Bètaglucaan is een lange polysacharidemolecule en o.a. een component van de celwand van de maitake paddenstoel. Door de consumptie van maitake worden de beschermende eigenschappen van de macrofagen volledig geactiveerd. De macrofagen beschikken over celreceptoren die moeten ‘aangezet’ worden om de immuniteit van de mens te optimaliseren. De meeste voedingstoffen binden zich slechts met één of hooguit twee celreceptoren. De kracht van de macrofagen om zich in te zetten

32

Dirk Bogaert

tegen toxische stoffen die het lichaam bedreigen wordt hiermee meestal beperkt tot 14 procent. Bètaglucaan uit maitake koppelt zich perfect met zeven celreceptoren op iedere macrofaag. De kracht van het immuunsysteem wordt daardoor geoptimaliseerd tot 98%. Daardoor is het lichaam veel beter in staat om zich te verdedigen tegen bacteriële en virale infecties gaande van een doodgewone verkoudheid en griep tot herpes, HIV en kanker. In een klinische studie kregen 165 patiënten (leeftijd tussen 25 en 65 jaar) met een diagnose van relatief vergevorderde kanker (stadium III en IV) maitake bètaglucaan en ruw maitake poeder. De eerste groep kreeg daarbij geen chemotherapie. De onderzoekers stelden een tumorregressie en significante levenskwaliteitsverbeteringen vast bij elf van de vijftien borstkanker patiënten. De maitake verbeterde ook de algemene toestand van twaalf van de achttien longkankerlijders. Dezelfde diagnose volgde bij zeven van de vijftien leverkankerpatiënten. De groep kankerlijders die zowel maitake bètaglucaan én chemotherapie ontvingen zagen hun toestand nog met 12 tot 28% verbeteren. De maitake veranderde bij verschillende long- en leverkankerpatiënten de toestand van een gevaarlijke fase III kankerstatus naar een meer controleerbare en leefbare vorm.

De maitake SX-fractie Het therapeutisch succes van de maitake D-fractie zette wetenschappers er toe aan om andere bio-actieve stoffen in de geneeskrachtige paddenstoel te zoeken. Dit leidde in 1997 tot de ontdekking van een andere bètaglucaan, namelijk de maitake X fractie. De X fractie van de maitake paddenstoel vermindert volgens studies de insulineresistentie en verbetert de insuline gevoeligheid. Dokter Cu Chuang (endocrinoloog) ging verder met het maitake onderzoek en ontdekte een nog meer biologische actieve stof die de SX fractie werd genoemd. Studies aan de Georgetown universiteit in Washington DC toonden aan dat de SX fractie nog over veel sterkere eigenschappen beschikte om de insulinegevoeligheid te verbeteren en het bloedsuikerniveau te verlagen. De SX fractie wordt als een echte natuurlijke doorbraak beschouwd om hoge bloedsuikerwaarden onder controle te houden en het verstoorde glucose/ insuline metabolisme te herstellen.

ORTHOFYTO

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

®

Mensen met te hoge bloedsuikerwaarden (diabetes – syndroom X) zien hun glucose niveau na 5 maanden maitake SX- fractie gebruik met 40% dalen (Bron: Georgetown University – Washington DC)

Professor Harry Preuss, die verbonden is aan de Georgetown universiteit in Washington DC, is ervan overtuigd dat als artsen in staat zijn om zowel de insuline en de bloedsuikerwaarden te herstellen, men de vicieuze cirkel kan doorbreken die het syndroom X heet. Dit syndroom staat in rechtstreeks verband met een hele reeks ziektebeelden waaronder hoge bloeddruk, hoge triglyceridewaarden, een sterke vermindering van de goede HDL cholesterol, zwaarlijvigheid, diabetes en cardiovasculaire aandoeningen. Insulineresistentie en sterk schommelende bloedsuikerwaarden worden ook prediabetes genoemd. Prediabetes veroorzaakt een versnelde veroudering van het menselijk lichaam omdat hoge bloedsuikerwaarden voor meer vrije radicalen zorgen die het DNA sneller beschadigen. Het goede nieuws is dat insuline resistentie en syndroom X kunnen voorkomen en genezen worden door een combinatie van aangepaste voeding, matige lichaamsbeweging en de juiste voedingssupplementen (o.a. de maitake SX fractie). De maitake SX-fractie zou een zeer belangrijke rol kunnen spelen in het helpen voorkomen van de syndroom X epidemie, waardoor er steeds meer diabetes en cardiovasculaire ziektebeelden ontstaan. Medio 2007 leden er volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) 250 miljoen mensen aan diabetes (de tendens is sterk stijgend). Een half miljard mannen en vrouwen heeft af te rekenen met hart- en vaataandoeningen die het gevolg zijn van het eerder genoemde syndroom X. Volgens de WGO zal tegen het jaar 2010 ruim twintig procent van de wereldbevolking (1.4 miljard) mensen in mindere of meerdere mate de nadelen van het syndroom X ondervinden.

Hart en vaatziekten/kanker

Dirk Bogaert

Besluit: Niemand begrijpt waarom er tot op heden zo weinig gebruikt wordt gemaakt van de bewezen kracht van de maitake D en maitake SX fracties. Beide werkzame stoffen uit de maitake paddenstoel kunnen niet alleen de levenskwaliteit van miljoenen mensen verbeteren, ze zijn tevens in staat gigantische besparingen te realiseren in de ziektekosten. De maitake D-fractie beschermt de mens tegen zowat alles waarvoor kankerpatiënten schrik hebben als ze een chemo- of bestralingskuur moeten ondergaan. Het is wellicht te vroeg om te beweren dat de zeventien mensen, die in het universitair ziekenhuis van Gent dit jaar verkeerd werden bestraald tijdens een behandeling voor een hersentumor, vandaag wel nog zouden geleefd hebben, indien ze gebruik hadden gemaakt van de maitake Dfractie. Uit een Japanse studie blijkt echter wel dat de maitake D-fractie niet alleen gezonde cellen beschermt tegen chemotherapie en bestraling. De maitake D-fractie doodt ook meer kankercellen terwijl de levenskwa-

liteit van de patiënt duidelijk verbetert. Aziatische wetenschappers concluderen dat chemotherapie en bestralingen veel minder selectief zijn als het er op aankomt de kwaadaardige cellen te onderscheiden van de gezonde exemplaren. De maitake D-fractie versterkt gezonde cellen en doodt tumorcellen. Het zou bijgevolg handig zijn om beide therapieën te combineren. Een chemo- of bestralingskuur laten vergezellen van een maitake behandeling moet volgens de meeste wetenschappers meer kankerpatiënten volledig genezen. De alledaagse werkelijkheid op de diensten oncologie van diverse ziekenhuizen in Vlaanderen is echter totaal anders. Men raadt iedere kankerpatiënt af ook maar enige vorm van voedingssupplementen te gebruiken. De redenering van de oncologen gaat als volgt. Chemotherapie doodt kankercellen door oxidatieve stress. Mensen die antioxidanten gebruiken, neutraliseren de oxidatieve stress en beschermen bijgevolg de kankercellen. Uit tal van onderzoeken blijkt

echter dat zeker de maitake fracties de gezonde cellen beschermen, maar niet de kankercellen. Professor Harry Preuss vreest dat een weinig doorgedreven kennis van de totale antioxidantenwerking aan de basis ligt van dit vreselijke, medische misverstand. Of zijn het toch de dure ‘geneesmiddeleneuros’, die er voor zorgen dat de waardevolle en soms levensreddende fracties van de maitake uit de schijnwerpers van de moderne geneeskunde blijven? Referenties (vervolg): 04. Lin H, Cheung SW, Nesin M, Cassileth BR, Cunningham-Rundles S. Enhancement of umbilical cord blood cell hematopoiesis by maitake beta-glucan is mediated by granulocyte colony-stimulating factor production. Clin Vaccine Immunol. 2007 Jan;14(1):21-7. 05. Kodama N, Murata Y, Asakawa A, Inui A, Hayashi M, Sakai N, Nanba H. Maitake D-Fraction enhances antitumor effects and reduces immunosuppression by mitomycin-C in tumor-bearing mice. Nutrition. 2005 May;21(5):624-9. 06. Kodama N, Asakawa A, Inui A, Masuda Y, Nanba H. Enhancement of cytotoxicity of NK cells by DFraction, a polysaccharide from Grifola frondosa. Oncol Rep. 2005 Mar;13(3):497-502.

����������������������������������

������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������ ����������������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������������������������������� ���������� ��������� ������ ����������� ������������ ��� ����� ���������� �������� ��� ������������������������������������������������������������������������������� ���������������������������������������������������������������������������������

���������������

���� ���� ���������������� ����������� ����������� ���� �������� ���������� ������ ���� ���������������������������������������������������������������������������������� ���������������������������������������������������������������������������������� ������ ��������� �������� ������� ��� �������� ��� ������� ��������� ����� ������� ���� ������� ���������������������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������������������������� ����� ������������ ���� ��� �������� ���� ��� ������� ���� ��� �������� ������ ��������� ���������������������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������������������������������� ���������������������������������

�������������������������������������������������

������ �������������

ORTHOFYTO

33

®

����������������������������������������������������������� Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

Reishi

Joost Meeusen

De lakzwam D

e lijst van aandoeningen waarvoor men reishi gebruikt heeft, is eindeloos: allergie, artritis, bronchitis, maagzweren, hyperglycemie, arteriosclerose, hypertensie, chronische hepatitis, hepatopathie, slapeloosheid, nefritis, neurasthenia, scleroderma, ontstekingen en kanker. Een elixer voor onsterfelijkheid moeten we niet meer ver gaan zoeken! Toch, voordat we ons zulke voorbarigheden laten ontvallen, moeten we hier enkele kanttekeningen plaatsen.

verslagen van de onderzoekers, gaf aan dat het reishi-extract Gano 161 gunstige resultaten behaalde bij borstkankerpatiënten die tevens een klassieke behandeling volgden. Men zag een inkrimping van de tumor, minimale ongemakken van de chemo- en radiotherapie en verbetering van de levenskwaliteit. De recentere verklaringen voor het antitumormechanisme van reishi zoekt men thans bij het NF-κB-enzym, van welke de expressie sterk opgedreven is in borstkankercellen.

De lakzwam (Ganoderma lucidum) is alomtegenwoordig bekend onder de Chinese benaming reishi, maar in China spreken ook van Ling Zhi en in Japan van ‘Saruno Koshikake’ of ‘Mannendake’. Net zoals andere paddenstoelen toonde reishi een brede waaier aan immunologische effecten in talloze studies: stimulatie van IL-1beta, TNF-alfa, IL-6, IFN-gamma, antivirale activiteiten,... . Veel laboratoriumwerk is verricht om deze eigenschappen te bevestigen, maar testen met proefpersonen blijven nog vaak achterwege.

Bij een 47-jarige man diagnosticeerde men een maagzweer als een grote Blymfoma, die zelden volledig verdwijnen. Na 11 dagen bleek bij een heronderzoek de lymfoma verdwenen te zijn en plaats te hebben geruimd voor cytotoxische T-cellen. De man in kwestie had grote dosissen reishi genomen die vermoedelijk het immuunsysteem aangezet hebben tegen de lymfoma in actie te treden.

Antikanker Een zeer groot aantal studies werden uitgevoerd op het in vitro-niveau. Inhibitie van celculturen met borst-, prostaat-, long-, lever-, bloed-, blaas-, en darmkankercellen worden de laatste jaren regelmatig gemeld. De mechanismen van inhibitie waren veelvuldig: blokkering van intracellulaire signaalroutes, inhibitie van de vorming van bloedvaten, inductie van apoptose en vermindering van invasief karakter van de cellen. In dierexperimenten kon men de groei longcarcinoma’s en leverkanker afremmen. Bij kankerpatiënten vond men een duidelijk opwaardering van het immuunsysteem in verschillende studies. De lakzwam bevat ook organisch germanium, een mineraal dat nog maar weinig onderzocht is geweest. Sommige germaniumhoudende stoffen zouden anticarcinogene waarde bezitten, zowel in vitro als bij proefdieren. Echter heeft dit nog geen ingang gevonden in de gangbare wetenschappelijke wereld en zijn er nog geen testen met mensen gedaan. Een studie gebaseerd op persoonlijke

34

Lever Vele leveraandoeningen zijn tevens immunologisch gerelateerd, denk maar aan alcoholvergiftiging, virale infecties en giftige xenobiotica. Een belangrijk wachtpost van de lever zijn de Kupffercellen, waar toxische en pathogene substanties uit het bloed weggeruimd worden en antigenen aan het immuunsysteem voorgesteld worden. Polysacchariden en triterpenoïden uit Ganoderma lucidum vertoonden een leverbeschermende werking bij ratten met leverschade. Ook tegen hepatitis virus B hebben Ganodermasoorten therapeutische waarde, onder meer door inhibitie van het viraal DNA-polymerase. Andere bestanddelen zouden dan het DNA-polymerase van zoogdieren inhiberen (cerebrosiden en linolzuren). Repressie van een HVB-infectie heeft men aangetoond in een studie waarbij men proefpersonen 5400 mg/dag reishipolysacchariden toediende.

Immuunverzachtend Reishi toont zich ook van haar antiinflammatoire kant. Bij ratten met artritis had het een pijnverlichtende en ontstekingsremmende werking. In allergiemodellen kon men histaminevrijzetting afremmen, evenals astma

ORTHOFYTO

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

®

Reishi op een rottende boomstam

en contactdermatitis opmerkelijk voorkomen. Reishi bleek ook gunstig tegen maagzweren die door Helicobacter pyloris worden veroorzaakt, maar die ook een immunologische grond hebben met TFN-alfa en IL als figuranten. Het proteïne LZ-8 kon de afstoting van transplantieweefsel bij muizen uitstellen. Afstoting van vreemd weefsel is een typisch immunologisch verschijnsel waarvoor vandaag nog hard naar een oplossing wordt gezocht.

Hypoglycemische effecten De polysacchariden uit reishi beschermden de pancreas van muizen tegen sterfte, waardoor de insuline in het bloed stabiel bleef. Twee van die polysacchariden, ganoderan A en B, verminderden het glucose in het bloed en verhoogden het insuline. Bovendien werd er in andere studies een bloeddrukverlagend effect waargenomen, vermoedelijk via inhibitie van het sympathisch zenuwstelsel.

Wondheling Men heeft een huidweefselsubstituut gemaakt uit sacchachitine, weliswaar uit een andere Ganodermasoort (G. tsugae, Oosterse hoefzwam). Sacchachitine is een polymeer dat uit een combinatie van beta-glucaan en glucosamine bestaat. Het stimuleert de activiteit van fibroblastcellen. Bij ratten kon het de wond volledig genezen, terwijl de genezing met katoenverband achterbleef. Referenties: 01. Sliva D. Cellular and physiological effects of Ganoderma lucidum (Reishi). Mini-reviews in medicinal chemistry. 2004; 4:873-879 02. Cheuk W, Chan JK et al. Regression of gastric large B-cell lymphoma accompagnied by a florid lymfomalike T-cell reaction: immunomodulatory effect of Ganoderma lucidum (Reishi)? Int J Surg Pathol. 2007; 15:180-6 03. Gao Y, Chan E et al. Immunomodulating Activities of Ganoderma, a Mushroom with Medicinal Properties. Food Reviews International. 2004; 20(2):123-161 04. Chen AW, Seleen J. Potential Benefits of Ling Zhi or Reishi Mushroom Ganoderma lucidum (W. Curt.: Fr.) P. Karst. (Aphyllophoromycetideae) to Breast Cancer Patients. Int J Med Mushr. 2007; 9(1):29-38 05. Kaplan BJ, Parish WW, Andrus GM, Simpson JS, Field CJ. Germane facts about germanium sesquioxide: I. Chemistry and anticancer properties. J Altern Complement Med. 2004;10(2):337

Zelf paddenstoelen kweken

Ann Van Belle

Eetbare houtzwammen in je tuin Vers geplukt

H

oe heilzaam sommige paddenstoelen ook zijn, het effect op onze gezondheid hangt in belangrijke mate af van de versheidstoestand waarin we ze consumeren. Na het plukken degraderen sommige werkzame stoffen in versneld tempo. Onmiddellijk koelen tot op 2°C kan dit proces met enkele uren vertragen. Iets gelijkaardigs gebeurt met het aroma: grofweg 4 uur na de pluk zijn de vluchtige alcoholen die het smaakpallet samenstellen, grotendeels vervlogen. Paddenstoelen hebben nl., in tegenstelling tot planten, geen verdikte cellaag of schil, die de verdamping beperkt.

Waar en wanneer Om regelmatig over kraakverse paddenstoelen te beschikken, kan je een schaduwrijk, windvrij hoekje in de tuin reserveren. Reken er echter niet op dat oesterzwammen, shiitakes, judasoren en andere lekkernijen zich zomaar spontaan zullen aanbieden. Deze soorten zijn namelijk houtbewoners: hun zwamvlok of mycelium heeft hout nodig om zich te ontwikkelen. Deze zwamvlok is in feite een fijn netwerk van schimmeldraden, dat het hout volledig koloniseert. Wanneer er een periode met hoge luchtvochtigheid aanbreekt, verraadt ze haar aanwezigheid door de vorming van vruchtlichamen, die wij ‘paddenstoelen’ noemen. Bij de meeste soorten, zoals bv. de inheemse blauwe oesterzwam (Pleurotus ostreatus), gebeurt deze vruchtvorming in de herfst, verscheidene jaren na elkaar. Men spreekt dan telkens van een ‘vlucht’ oesterzwammen. ’s Winters vertraagt de groei van de zwamvlok onder invloed van de koude. Toch groeit ze verder, onzichtbaar onder de schors, zich vertakkend in alle richtingen. Vorst deert haar niet. Ondertussen verteert ze het hout, en neemt zo de nodige voedingsstoffen op. Van zodra de zomer ten einde loopt, verschijnen er opnieuw vluchten. Na enkele jaren is het hout volledig vermolmd, en valt het in stukken uiteen.

Enten en plukken Er bestaan handige methodes om dit natuurlijk proces in je tuin te imiteren. Daarbij maak je gebruik van zgn. ‘entplugs’ of ‘graanbroed’. Entplugs zijn houten staafjes waarop het myceliumweefsel zit van de houtzwam die je wil kweken. Graanbroed zijn gesteriliseerde graankorrels, eveneens omweven met de gekozen zwam. Wanneer je deze entstoffen tijdens de winter aanbrengt in vers gekapt of gesnoeid loofhout, ontwikkelen ze zich verder in het hout. Oesterzwammycelium is niet kieskeurig: alle soorten loofhout kan het aan, uitgezonderd eik, acacia, tamme kastanje, wegens het hoog gehalte aan looistoffen. Aangezien de groei bovendien snel vordert komt er reeds na enkele maanden een eerste vlucht paddenstoelen. Dit gebeurt volledig spontaan, van zodra de nachtelijke temperaturen onder 5°C duiken. Je plukt de paddenstoelen best wanneer de hoedrand zich nog nét niet volledig gestrekt heeft. Na 3 tot 4 weken verschijnt er een nieuwe vlucht, en er kunnen er nóg komen. Wanneer het te koud wordt breekt er een periode van rust aan, tot het volgend najaar. Het grote voordeel van deze extensieve teelt op hout is dat er geen bestrijdingsmiddelen nodig zijn. Alles kan precies verlopen zoals in de vrije natuur. De teeltzorgen zijn minimaal en beperken zich tot het vinden van een geschikte standplaats, en het plukken.

Populierenleemhoedjes Niet alle wilde of gekweekte houtzwammen maken hun paddenstoelen tijdens de herfst. Bij de populierenleemhoed (Agrocybe aegerita) verschijnen de vluchten 4 à 5 keer per jaar met tussenperiodes van enkele weken, te beginnen in het voorjaar. Met hele toefen verschijnen ze op gekapte populierenstobben, ‘famigiole’ (gezinnetjes) zoals de Italianen het gezellig uitdrukken. Sinds de Romeinse tijd wordt de ‘piopparello’ of ‘pioppino’ daar gewaardeerd. Plinius (1ste eeuw na Ch) vermeldde reeds de gewoonte, om stukken populierenhout, waar regelmatig leemhoeden op voorkwamen, in stukken te hakken en over

te brengen naar vers hout, in de hoop dat de zwamvlok zich daarop verder zou uitbreiden. Ook de Fransen beschouwen de ‘pivoulade’ of ‘piboulade’ als een eersteklas consumptiepaddenstoel. Vroeger wreef men de populierenstobben, die overbleven na het kappen, in met rijpe vruchtlichamen. De sporen, die onderaan de hoed vrijkwamen gaven soms het ontstaan aan een nieuw mycelium. Deze verschillende vormen van primitieve teelt hadden wisselvallig succes, in tegenstelling de huidige methodes. Nu gebruikt men, net zoals bij de oesterzwam, mycelium op plugs of graankorrels. Dit dient dan als gezond uitgangsmateriaal voor een nieuwe teelt. De populierenleemhoed is één van de gemakkelijkst te kweken paddenstoe-

Populierenleemhoedje

ORTHOFYTO

35 ®

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

Zelf paddenstoelen kweken

Ann Van Belle

len. Hij kan 5 tot 6 jaar op dezelfde stobbe voorkomen. Je plukt hem op het moment dat de hoed loskomt van de steel.

Eikenzwammen: shiitakes Een andere aangename tuingast is de Japanse shiitake of eikenzwam, van Aziatische oorsprong. Je ent hem op vers gekapt hout van eik, berk of tamme kastanje. Het mycelium is tegen veel bestand, maar groeit traag : minstens 16 maanden gaan er voorbij vooraleer hij een eerste paddenstoel laat zien. Vanaf dan beginnen de vluchten te verschijnen: 2 à 3 per jaar, in zomer en herst. Het leukste is dat je ze op commando kunt doen komen: je dompelt hiertoe het doorgroeide hout 1 à 2 dagen in zuiver water en 10 dagen later priemen de kleine knopjes door de schors. Plukken en bereiden kan reeds enkele dagen later, terwijl de omgeving vervuld is van het typische fijne aroma. Het zijn precies deze geur- en smaakstoffen die verdwenen zijn wanneer shiitakes, geïmporteerd uit het verre Oosten, hier als verse consumptiepaddenstoel te koop worden aangeboden. Na 4 jaar is het hout uitgeput en kan het gebruikt worden als brandstof. Verse shiitakes bereid je best als volgt: veeg de hoeden schoon met keukenrolpapier en snijd ze in reepjes. Indien je de steel ook wilt gebruiken, hak je hem dan fijn, aangezien hij nogal taai is. Het uiteinde gebruik je niet. Bak de reepjes al roerend enkele minuten in hete boter of olie, of een mengsel van beide. Draai het vuur zachter, voeg wat peper bij en laat nog een 5-tal min doorbakken, af en toe omroerend. Op die manier klaargemaakt, ontdek je de eigen, onvervalste smaak van de shiitake.

Judasoren Judasoren (Auricularia auricula), met een uitgesproken voorkeur voor oude vlierstruiken, komen in het wild over heel de wereld voor. Ze hebben een bruin-fluwelige buitenkant, soms met een purperen tint. De binnenkant is glad en gerimpeld, net een menselijk oor. Meestal worden ze in het vroege voorjaar gevormd. Als de weersomstandigheden droger worden, verschrompelen ze, bij vochtig weer zwellen ze weer op en groeien ze verder. Als je graag chinees gaat eten, is er veel kans dat je deze ‘zwarte chinese zwam’, zonder het te weten, reeds verorberd hebt. Zelf tamelijk smakeloos, neemt hij de smaak over van het gerecht waarin hij verwerkt wordt en zijn speciale tex-

36

Judasoor

tuur zorgt voor een niet alledaags gevoel in de mond. Al deze genoemde eetbare en vlot te kweken soorten leven saprofytair, d.w.z. dat ze in de natuur enkel voorkomen op stervende bomen of delen ervan.

Zwakteparasieten Minder vlot te kweken zijn de ‘zwakteparasieten’ die een voorkeur vertonen voor bomen met een ernstig verminderde weerstand. Hun vruchtlichamen verschijnen op de boom terwijl hij nog in blad staat. Enkel een kennersoog ziet dat hij reeds ziek is. Nochtans is de zwam geen oorzaak van zijn kwijnen, maar eerder een gevolg. Zulke houtzwammen zijn bijv. de lakzwam of reishi (Ganoderma lucidum), de pruikzwam (Hericium erinaceus) en de eikhaas of maitake (Grifola frondosa). Vooal de laatste lijkt een jarenlang evenwicht te kunnen opbouwen tussen zijn gastheer en zichelf : jarenlang leven ze samen terwijl het nadeel voor de boom tot een minimum beperkt blijft. Aangezien reishi en pruikzwam ook nog een aantal jaren verder saprofytair leven als hun waard is afgestorven, kan je ze op vers gekapt eike- of beukehout kweken. De geënte stammen stapel je op elkaar. Zo mogen ze gedurende 2 jaar blijven liggen, beschaduwd en uit de wind. Net op het moment dat je alle hoop op succes reeds laten varen had, tovert de warme nazomer onverwachts een zwartglanzende steel, en daarop een vuurrode, gelakte hoed, taai en hard: dit is de reishi. Eten kan je hem niet, wel is hij geschikt om thee te zetten. Het zou haast zonde zijn om zo’n eigenzinnige schoonheid te plukken, ware het niet dat deze paddenstoel bij de Aziatische volkeren reeds duizenden jaren geassocieerd wordt met ‘eeuwig leven’. Nóg merkwaardiger is de pruikzwam. In de voorbije 150 jaar zijn er in Vlaanderen slechts een 10-tal mel-

ORTHOFYTO

Jaargang 12 ~ nr.65 ~ 2007

®

dingen gemaakt, meestal in wonden op oude staande beuken, eiken en één enkele maal op een notelaar. De jonge pruikzwam ziet eruit als een onregelmatige, gebobbelde knobbel. Bij het verdergroeien ontwikkelt zich een massa witte stekels die bij rijpheid mooi vertikaal naar beneden hangen. Ze smaken verrukkelijk zoet-bitter, hun textuur is zacht. Kweken lukt best op gesteriliseerd schavelingen van eik of beuk, zoals het in het Verre Oosten op industriële schaal gebeurt. Ook voor de maitake is dit de beste manier, aangezien zijn natuurlijke, half-parasitaire levenswijzemoeilijk op gekapt hout na te bootsen is. Voor hobbyteelt is dit helaas niet de meest geschikte soort. Enten, graanbroed, plugs, doorgroei, het lijkt allemaal nogal veraf. Zodra je echter het eenvoudig principe beethebt, kan je bijna jaarrond regelmatig verse, eetbare paddenstoelen plukken. Net zoals de teelt, vraagt de

Pruikzwam

bereiding weinig tijd. Voor inspiratie kan je bij de Oosterse koks terecht: paddenstoelen worden er bijna dagelijks verwerkt in het menu, volgens hen de weg naar een lang en gezond leven. Ann Van Belle is zaakvoerster van Mycobois dat instaat voor de productie van entstof, broedsels en reeds doorgroeide substraten van tal van soorten paddenstoelen. Voor meer info over de teelt van paddenstoelen: Stropstraat 7 - 9810 Nazareth B 32 (0)9 385 71 49 [email protected]

IMUGLUCAN

SHIITAKE 500MG Gebruiken bij: Immuunzwakte & Infecties

Helpt het immuniteitssysteem te ondersteunen

ys te em

e ti g ch Kra

on rs de ee rst w euni af ng van het

Wetenschappelijke gegevens: Nutriphyt NV Tel: 050 201 604 E-mail: [email protected]

Adv_8905_A5.qxd

20-12-2006

09:47

Ingrediënten: 3-6 beta-glucaan (poeder, 250 mg) Doos van 30 tabletten Gebruiksaanwijzing: 1 tablet per dag Gepatenteerd product Pagina 1

TE VERKRIJGEN BIJ DE APOTHEKER

Adviesdosering: 3 x daags 1 à 2 capsules tussen de maaltijden. Artikelnummer / Verpakking: KR4442 / 90 capsules Samenstelling per 3 capsules: Shiitake-concentraat (gelatine capsule) 1500 mg Vrij van: Gluten, gist, lactose, soja, suiker, conserveringsmiddelen, synthetische geur-, kleur- en smaakstoffen. Contra-indicaties: Geen contra-indicaties bekend bij aangegeven dosis. Bijwerkingen: Geen bijwerkingen bekend bij aangegeven dosering. Interacties: Interacties met reguliere of natuurlijke geneesmiddelen zijn steeds mogelijk.

Concentraat

Door van de Shiitake paddestoel een concentraat te maken wordt een grote dichtheid aan werkzame stoffen bereikt. Door deze geconcentreerde vorm is in de regel een gebruik van 1 à 3 capsules per dag voldoende om een krachtig vitaliteits- en weerstandsverbeterend effect te verkrijgen. Bij meer ernstige aantastingen van het immuunsysteem kan de dosering zonder bezwaar worden opgevoerd tot 3 x daags 2 capsules.

Krachtige weerstand Het extract van de paddestoel Coriolus versicolor bevat van nature PSK en PSP. Deze proteoglycanen stimuleren het immuunsysteem krachtig en helpen de natuurlijke afweer van de lichaamscellen. Koperslager 17

2631 RK Nootdorp

T 070 352 00 74

aov

®

natuurlijk gezond F 070 350 68 57

E [email protected]

www.aov.nl

OPLEIDING ORTHOMOLECULAIR CONSULENT AAN HET ORTHOS INSTITUUT VIOW TE LAARNE •

De consulentenopleiding bestaat uit 40 consulentenbistro’s, gebundeld per vijf onderdelen die tot een bepaald thema behoren. In totaal zij er 8 verschillende themamodules.

•

Na het volgen van de 8 modules kan men deelnemen aan een schriftelijk examen en kan leiden tot het behalen van het diploma van “Board Certified Orthomolecular Nutrition-Consult” of Orthomoleculair Voedingsconsulent.

•

Sinds dit academiejaar kunnen de consulentenbistro’s ook via thuisstudie worden gevolgd.

Opnieuw examens voor de consulentenopleiding: op dinsdag 27 september 2007 vanaf 14.00 u. Inschrijving en infobrochure Email: [email protected] Tel: 09 369 06 42 • Fax: 09 366 18 38

ORTHOFYTO

®

ORTHO trends

COLOFON BSOM-VIOW •

Een gids voor Orthomoleculaire preventie en Orthomoleculaire Substitutie Therapie

•

Verschijnt 6 maal per jaar

•

Brengt u het meest uitgebreide orthomoleculaire voedings- en geneeskundig blad voor alle gezondheidsverzorgende professionals en gezondheidsbewuste mensen.

Hoe abonneren ? Betaling geldt als enige abonnering

ORTHOMOLECULAIRE NUTRITIONELE GENEESKUNDE

Mondelinge module

Inleiding tot de orthomoleculaire geneeskunde op 1 en 2 december 2007

Schriftelijke modules

Eerste jaar: Orthomoleculaire voeding Schriftelijk examen: Certificaat Tweede jaar: Orthomoleculaire manipulaties Een orthomoleculair eindejaarswerk: Schriftelijke casestudie: Certificaat Derde jaar: Orthomoleculaire substituties Mondeling examen: Board Certified van Orthomolecular Nutritionist Vierde jaar: Behandelingsprotocollen Schriftelijk protocol opgelegd ziektebeeld: Certificaat

Jaarabonnementen 6 nummers

� Voor België: storting van € 40 op rek. nr. FORTIS 2900308228-80 � Voor Nederland: storting van € 44 op rek. nr. IBAN: BE 882900307607/41 BIC code: GEBABEBB

Abonnement loopt automatisch verder indien geen schriftelijke opzegging twee maand op voorhand.

Prijs per nummer: € 7,80 (B) of € 8,50 (Nl).

Inschrijving en infobrochure Email: [email protected] Tel: 09 369 06 42 - Fax: 09 366 18 38

Hoofdredactie WALTER O.M. FACHÉ, Hoofdredacteur DIRK BOGAERT, Adjunct hoofdredacteur JOOST MEEUSEN IR., Adjunct hoofdredacteur Kernredactie PROF. DR. BALZ FREI, directeur Linus Paulus Instituut, Oregon universiteit IR. JOOST MEEUSEN (genetica) PROF. DR. IR. JOZEF POPPE DR. K ATLEEN VAN DER GUCHT (Biologie) DIRK BOGAERT, wetenschapsjournalist A PR. PHILIPPE GERARD DR. JOHAN DE COCK A PR. FERNAND H AESBROUCK PIETER VAN MELCKEBEKE Eindredactie WALTER OM FACHÉ, Medisch Journalist ERIC OST Secretariaat VIOW Larenhoeve, Kerkstraat, 101 B 9270 Laarne Tel. 0032(0)9/369 06 42 Fax 0032(0)9/366 18 38 E-mail: [email protected] Advertenties JOOST MEEUSEN VIOW Kerkstraat, 101 - B 9270 Laarne E-mail: [email protected] Vormgeving, productie en druk WALTER O. FACHÉ, Directeur VIOW JOOST MEEUSEN PIETER VAN MELCKEBEKE DE PAUW STIJN, Drukkerij Coppens bvba Hospitaalstraat 2, 9080 Lochristi-Beervelde www.coppens-druk.be

Uitgeverij

Publi Media VIOW Gespecialiseerd op het gebied van voeding, voedingsaanvullingen, gezonde levenswijze en adviezen bij ziekten.

Vijfde jaar: Nutritionele medische Biochemie Schriftelijk biochemische topic uitwerken: Board Certified Orthomolecular Specialist Practicus

Eindexamen over de vijf jaar voor een jury: Board certified Higher Education for Orthomolecular Sciences (HEOS)

Uitgever: BSOM - WALTER O.M. FACHÉ, Kerkstraat 101 - 9270 Laarne

Orthofyto blijft het enige orthomoleculair vakblad op de Beneluxmarkt dat zich niet bindt aan een productlijn om voldoende inkomsten te genereren. Wij hebben geopteerd voor een orthoceutische firmaraad die los van de redactie en de artikels in het blad functioneert.

Mondelinge module

De mondelinge colleges van het vijfde jaar vinden telkens vrijdag plaats te Laarne van 9u tot 18u 15 februari 2008 7 maart 2008 22 februari 2008 14 maart 2008 29 februari 2008 21 maart 2008

®

©Copyright 2007

ISSN 1780-3713

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. druk, fotocopie of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toelating. De hoofdredacteur, de redactie, de eindredacteurs en de uitgever van de opgenomen artikelen en advertenties zijn niet aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van vermeende algemene medische adviezen, onjuistheden en/of onvolledigheden.

Iedere auteur blijft verantwoordelijk voor de volledige inhoud van zijn artikels. Overname van arikelen of gedeelten hiervan is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur.

Prof. Dr. Linus Pauling tweevoudig Nobelprijswinnaar introduceerde in 1968 voor het eerst de term “Orthomoleculair” in Science: alle stoffen, moleculen of handelingen die niet toxisch en niet vreemd aan het lichaam zijn, die het lichaam biochemisch en fysiologisch normaal kan verwerken zonder enige schade en die op de juiste tijd met de juiste dosis biochemisch individueel dient gegeven of geëlimineerd te worden. (verruimde betekenis uit Science 160:265-271, 1968)

Je lichaam in topvorm met de juiste oliemix VOOR HAAR:

Essential Woman

VOOR HEM:

Omega Man

®

VOOR HEEL HET GEZIN:

Lignan Flax Oil Complex

®

Biologische mix van : Omega-3 rijke

Biologische mix van : Omega-3 rijke

Biologische mix van : Omega-3 rijke

vlaszaadolie, lignanen, teunisbloemolie

vlaszaadolie, lignanen, pompoenzaadolie

vlaszaadolie, lignanen.

en isoflavonen.

en fytosterolencomplex.

VANAF NU

VANAF NU

€ 24, 9 5

€ 24, 9 5

350 ml flacon : € 24,95 - 120 capsules : € 24,95

Voor een stralende huid, glanzend haar en sterke nagels Behoud van sterke botten Verzacht de klachten tijdens de menopauze Verhoogt de weerstand Helpt het cholesterolgehalte te beheersen Positief effect op premenstruele ongemakken

350 ml flacon : € 24,95 - 120 capsules : € 24,95

475 ml flacon : € 19,95 - 120 capsules : € 19,95

Versterkt de levenskracht Vermindert de klachten van de man Behoud van sterke botten Verhoogt de weerstand Helpt het cholesterolgehalte te beheersen Voor het behoud van een gezonde haardos

Dagelijks te gebruiken voor een gezond leven Onmisbaar voor het metabolisme Verhoogt de weerstand Helpt het cholesterolgehalte te beheersen

De Barlean’s oliën kunnen worden gebruikt in de keuken, om toe te voegen aan koude gerechten zoals deegwaren, rijst, yoghurt, groenten,... of kunnen ingenomen worden als voedingssupplement in de vorm van capsules.

WENST U MEER INFO ? Ga eens langs bij uw natuurvoedingszaak of contacteer OCE BIO 03 366 21 21 - [email protected] www.barleans-omega3.com - www.ocebio.com

Sponsor van de Belgische Cardiologische Liga

Geselecteerd en ingevoerd door MINAMI NUTRITION

Bescherm uw gezin met de juiste probiotica

INFANT’S BLEND

CHILDREN’S BLEND

ADULT’S BLEND

ADVANCED ADULT’S

SUPER 8 HI-POTENCY

SUPER 5 ZUIGTABLET

Voor zuigelingen en

Voor kinderen

Voor volwassenen

Voor senioren

Om gistoverwoekering in de

Voor een goede mond-

peuters 0-5 jaar

5-15 jaar

16-60 jaar

60 plus

darmen tegen te gaan

en darmhygiëne

UW DARMFLORA IN BALANS MET DE JUISTE GOEDE BACTERIËN In onze darmen leven meer dan 400 soorten en in totaal meer dan 100.000 miljard bacteriën. De totale bevolking noemen we de darmflora. Daaronder zitten zowel ‘nuttige’ als ‘schadelijke’ bacteriën. Zodra die ‘schadelijke’ of ‘ziekmakende’ bacteriën de overhand krijgen, is het delicate evenwicht verstoord en worden we ziek. Diverse factoren kunnen het aantal nuttige bacteriën drastisch verminderen: leeftijd, stress, slechte eetgewoonten, alcoholgebruik en te weinig beweging. Ook een bevalling met een keizersnede, chloorhoudend drinkwater, bacteriële infecties en het gebruik van vele medicijnen zoals o.a. antibiotica doen irritaties zoals gasvorming en een opgeblazen gevoel ontstaan.

Onderzoek toont het belang van supplementering met de juiste probiotica aan. Een consequent gebruik versterkt het immuunsysteem, produceert antioxidanten, verbetert de opname van de voeding door de verhoogde afbraak en opname van vitaminen, mineralen en aminozuren én synthetiseert de B vitaminen die noodzakelijk zijn voor een gezond zenuwstelsel. Probiotica zijn heilzame, nuttige bacteriën die voorkomen in het spijsverteringskanaal, waarbij hun effectiviteit afhangt van de juiste samenstelling en concentratie. Die zijn bij zuigelingen, peuters en kleuters verschillend van volwassenen of senioren. Daarom heeft Dr. Udo Erasmus nu voor elke leeftijd en conditie een specifieke probiotica ontworpen.

VERKRIJGBAAR IN DE BETERE NATUURVOEDINGSWINKEL OF APOTHEEK.

UDO’S CHOICE®

PROBIOTICA • verbeteren de weerstand tegen slechte bacteriën • optimaliseren de spijsvertering • verbeteren de opname van vitaminen, mineralen en aminozuren • bevorderen een regelmatige stoelgang • verhinderen de woekering van gisten en schimmels • versterken de immuniteit

voor meer informatie over de probioticaproducten

Ojibwa-De Roeck+32 (0)52 48 43 00 www.ojibwa.be | www.gezondevetten.be