juli 2007 jaargang 18, nr 68. THEMA Wonderen

B en j am i n JMW • juni/juli 2007 • jaargang 18, nr 68

68

Babyboomers • !Babyboomers: booming business! • Over upgraden, spam en doorloopkoffie...

Jongeren • Redactielid in de spotlights... Met Tobias de Bruijn

55-plussers • Niet van gisteren • Willeke Alberti in het mr L.E. Visserhuis

Megapesachspektakel van Tikwatenoe!

THEMA

Wonderen...

Benjamin intro ‘Wonderlijk’ Benjamin Nieuws “What’s new”, is mijn vaste lijfspreuk. De nieuwe Benjamin is Full Color en oogt daarmee een stuk aantrekkelijker. Maar, “what else is new?” De traditie van de afgelopen jaren om van het zomernummer een themanummer te maken zetten wij voort. Voor dit nummer kozen wij voor WONDEREN. Van Dale geeft als uitleg voor een wonder 1) iets buitengewoons, iets dat men zich niet verklaren kan 2) mirakel, gebeurtenis, tegen de natuur der dingen, die aan een directe tussenkomst van G’d of goddelijke machten wordt toegeschreven 3) zaak of

Ere-speld voor... Fifi Engelman -Ehrlich (88). De oudste vrijwilliger van JMW ontving n.a.v. haar afscheid als assistent-gastvrouw, tijdens de Pesach periode te Lunteren, de allereerste JMW ere-speld voor vrijwilligers.

persoon die door haar bijzondere hoedanigheid doet denken aan een wonder. Dit themanummer heeft van alles wat. Zonder anderen te kort te willen doen springt het interview met Ronnie Goldstein er in alle opzichten uit met ‘het Wonder van de Liefde’. Liefde zo blijkt, heelt de grootste wonden. In de redactie wordt regelmatig gesproken over de maximale lengte van ingezonden stukken en door gastcolumnisten aangeleverde stukken. In dit stuk mocht ik gewoonweg niet schrappen en strepen. Met tranen in mijn ogen las ik dit ontroerende relaas

Tot slot wil ik u graag bedanken voor de vele giften die wij wederom van u mochten ontvangen naar aanleiding van onze oproep in het Pesachnummer. Een fijne en relaxte zomer toegewenst, Michel Kotek

De wonderen zijn de wereld nog niet uit... De Joodse geschiedenis staat bol van ‘wonderverhalen’. Wat is een wonder? Het is een gebeurtenis waarvan gezegd wordt: ‘...het valt buiten de natuurlijke orde... hier is een bepaalde oorzaak niet gevolgd door de logische consequentie... hier is iets buitengewoons gebeurd...’. Wonderen worden in het Jodendom toegeschreven aan de directe interventie van HaKadosj Baroech Hoe, God, die uiteindelijk de wereld als onzichtbare Macht leidt. Al eeuwenlang proberen Joden in benarde omstandigheden wonderen af te dwingen. Chassidische rebbes kregen verzoeken om een brooche (zegen), zodat een bepaalde zaak ten goede zou keren. Wie denkt dat mensen in onze moderne, door technologie beheerste wereld geen behoefte meer hebben aan steun ‘van Boven’ heeft het mis. In elke actieve Joodse gemeenschap komen mensen regelmatig samen om Tehilim (Psalmen) uit te spreken, met name voor de genezing van zieken. Bij zo’n bijeenkomst noemt men de Joodse naam van de zieken voor wie men refoe’a (genezing) vraagt. Nog zeer onlangs leek in onze Kehilla (gemeente) een ernstig

2 Benjamin

van een vrouw die alles voorbij heeft zien komen. Wat een wonder dat een mens na zoveel ellende te hebben meegemaakt nog zo positief in het leven kan staan.

zieke niet meer te redden door de artsen. Het verdriet en de schok beroerde de mensen enorm. Wat konden we nog doen?! De Kehilla voelde op dat moment een sterke eenheid: deze eenheid (achdoet) uitte zich door het dawwenen (bidden) ten bate van deze tragische patient. Zonder enig uitzicht op medisch reddend ingrijpen was de familie en omgeving de wanhoop nabij. Zoals in Tenach God talloze malen een Tefila (gebed) verhoorde, gebeurde het deze keer weer: deze patiënt werd gered. Gewoon in het ziekenhuis, niet zonder de artsen. Maar... er trad een onverklaarbaar verloop van deze genezing op, juist op het moment van ultieme radeloosheid. Toen iedereen vrijwel machteloos stond, kwam de verlossende ingreep. Een wonder? Zeker voor wie het zo ervaart! Een bijkomend wonder was dat familie, vrienden, kennissen, de gemeenschap als eenheid zich spiritueel tot het uiterste inspande genezing te vragen. Toen deze kwam, was de ontroering voor een ieder groot... en men ervoer de kracht van Tefila opnieuw. Aviva Pels

Hans Vuijsje, Algemeen directeur

In deze Benjamin 2

5

JMW actueel In deze column hou ik u altijd op de hoogte van actuele zaken. Een van die zaken betreft een nieuwe advertentiecampagne voor de hulpverlening. ‘JMW heeft zeker klanten nodig?’, hoor ik al een aantal lezers zeggen. Dat is niet de reden van deze campagne. In 2006 heeft JMW meer cliënten geholpen dan het jaar daar voor en ook in 2007 ziet het ernaar uit dat de verwachte demografische terugloop vooralsnog aan JMW voorbij gaat. Deze campagne is op iets anders gericht. Je hoeft niet perse bij JMW te werken om te merken dat er behoorlijk wat problemen spelen bij ‘Joden in Nederland’. Veel van die problemen zijn ‘gewone’ problemen die het leven nu eenmaal met zich meebrengt. Problemen in je relatie, problemen bij het opvoeden, problemen met de druk die op je staat met werk, de opvoeding van kinderen en de opvang van ouder wordende ouders. ‘Gewone’ problemen, maar soms zie je het toch gewoon even niet meer zitten. Veelal zijn dat problemen waar niet met anderen over wordt gesproken. Je partner zit te dicht bij en is misschien wel een deel van het probleem, je vrienden en vriendinnen gaat het niets aan en je ouders zullen het (mogelijk) niet begrijpen. Ook voor dat soort problemen kan je echter bij JMW langs komen. Soms is alleen luisteren al genoeg, soms heb je maar een enkel woord nodig om verder te kunnen. ‘JMW ook uw personal coach!’ is een campagne om ook dit soort ‘gewone’ problemen bespreekbaar te maken. Een tweede project waaraan wordt gewerkt is de babyboomconferentie van 14 oktober a.s. Op blz. 5 kunt u hier meer over lezen. Dat belooft een bijzondere bijeenkomst te worden! Als babyboomers hebben wij -naast veel verschillen- toch vooral veel overeenkomsten. Wij hebben onze jeugd doorgebracht in de schaduw van de oorlog. Onze ervaringen in die vormende jaren, met ouders die nog nauwelijks van

de verschrikkingen waren bekomen, zijn eigenlijk niet aan anderen te vertellen. Lange tijd hebben we het zelfs niet met elkaar kunnen bespreken. Velen hebben dat inmiddels wel kunnen doen en die gezamenlijke ervaringen geven ons als Joodse babyboomers een extra band. Nu de babyboomgeneratie tegen de zestig loopt hebben we opnieuw veel gezamenlijke ervaringen. Sommigen zijn inmiddels al met het werken gestopt, anderen zijn in de laatste jaren van hun werkzaam leven. Allemaal zijn we bezig met de periode rond en na de pensionering. Het is een periode van terugkijken en vooruitkijken. Wat hebben we van ons leven gemaakt, waar staan we nu en hoe gaan we ons leven vanaf nu indelen? Veel tijd besteden aan partner, kinderen en kleinkinderen? Leuke dingen doen? Tijd uittrekken om als vrijwilliger aan de gang te gaan? We hebben een hele nieuwe toekomst voor de boeg! Het leven begint misschien op je veertigste, maar rond je zestigste vinden pas de echte veranderingen plaats en ook dan gaat het leven gewoon door! Genoeg veranderingen om eens rustig met elkaar te bespreken. Ik hoop veel Joodse babyboomers op 14 oktober te zien! Hans Vuijsje Algemeen directeur

6

9

10

12

16 18

20 22 26 28 31

32

34

Benjamin intro Benjamin nieuws De wonderen zijn de wereld nog niet uit... JMW Actueel Baby Boomers Babyboomers: booming business! Over upgraden, spam en doorloopkoffie.., Lea PagrachVan Coeverden Jeugd Tikwatenoe Haboniem Wonderen bestaan? Of niet! Marion Blocq Jongeren CiJO Mifgash Volwassenen en Gezin Redactielid in de spotlights... Tobias de Bruijn Godzijdank!, Tamara Gijrath 55-plussers Het wonder van de liefde, interview met Ronnie Goldstein Brievenproject Willeke Alberti in mr L.E. Visserhuis Regionale Bijeenkomsten JMW Groepen & cursussen Slapeloosheid in Bagels & Beans Cultuur & educatie Op Zoek Actief in Mokum en Mediene Filmrecensies Joods Algemeen Informatieverstrekking slachtoffers Shoah Eerste Landelijke Joods Korenfestival Babbel Benjamin Wonderlicht Wonderen bestaan niet, Roel Abraham Het Benjamin Service pakket

hèt digitale medium voor Joods Nederland

www.joods.nl

3 Benjamin

TIJDENS JE STUDIETIJD WERKEN IN DE THUISZORG? Dat kan per direct Je helpt bij de verzorging van de cliënt, (‘s ochtends, ‘s avonds óf in het weekend)

óf je doet het huishoudelijk werk bij de cliënt. (maandag t/m vrijdag, full-time, part-time of oproepbaar) Bel eens voor meer informatie of een gesprek over de inhoud van het werk, de verdiensten en arbeidsvoorwaarden en de contractmogelijkheden die wij je kunnen bieden met de heer Jolan Toff, hoofd Thuiszorg of de heer Wybe Koopmans, zorgmanager. Telefoon: 020-577 65 11. Of mail je CV direct naar [email protected] Meer weten over JMW? Bezoek onze website www.joodswelzijn.nl

De zorgcoördinator van Joods Nederland

Nieuws en verhalen voor en door mensen geboren in de

Babyboomers

jaren 1945 – 1955

!Babyboomers: booming business! Op de babyboom-conferentie van JMW op zondag 14 oktober komen vele leeftijdgenoten bij elkaar. Kom jij ook? Wil je meer mensen ontmoeten met een Joodse achtergrond? Wil je met andere babyboomers gedachten uitwisselen over wat je familie of je Joods-zijn voor je betekent? Droom je wel eens van al die dingen die je kunt gaan doen als je niet meer hoeft te werken? Of hoe leuk het zou zijn om samen met leeftijdgenoten op stap te gaan? Droom je wel eens over een studie, of wil je iets zinvols met je vrije tijd doen, maar je weet niet wat? Vraag je je wel eens af of de zorg voor oude ouders anderen ook zo zwaar valt? Tob je er soms over of oud worden in je eentje nog enige kwaliteit heeft? En over hoe het moet als je niet meer zo makkelijk de deur uit komt? Je bent niet de enige: je bent met zo’n 6999 anderen. Deze leeftijd, tussen jeugd en ouderdom

in, midden tussen verleden en toekomst, is het moment waarop velen de balans opmaken. JMW nodigt je van harte uit om dat gezamenlijk te doen op 14 oktober in Amsterdam. We bieden je een veelzijdig programma aan met serieuze, vrolijke, filosofische, actieve en creatieve workshops. Iedereen die komt, kan het zijne of hare halen. Er volgt nog meer informatie, maar zet deze dag alvast in je agenda. Als er een onderwerp is, waarvan je vindt dat er op deze dag beslist aandacht aan besteed moet worden, laat het ons alsjeblieft weten. Hoewel we zelf ook allemaal babyboomers zijn, krijgen we graag input van andere ervaringsdeskundigen. We hopen van je te horen! Werkgroep BB anno 2007 Reacties kunt u sturen aan JMW, t.a.v. de SLO, de Lairessestraat 145, 1075 HJ Amsterdam. Telefoon 020 577 65 77 of e-mail [email protected]

Druk, drukker, drukst ook jouw ‘Personal Coach’

www.joodswelzijn.nl

Gastcolumn Over upgraden, spam en doorloopkoffie... We leven in een moderne tijd. Vinden we. Tien jaar geleden voelde ik me trots een moderne en vooruitstrevende vrouw in het bezit van een antwoordapparaat en mobiele telefoon. Een fax behoorde beslist niet tot de standaarduitrusting van een huishouden om over een computer nog maar te zwijgen. Waar zijn we de afgelopen jaren in terecht gekomen? Ik weet het niet meer, het is een wirwar van informatiestromen in mijn hoofd en kabels en verlengsnoeren onder mijn bureau. Ik wil weer zelfgemalen koffie, een zwart wit televisie en het Polygoon journaal in de bioscoop. Op de radio wil ik de waterstanden bij Lobith en G.B.J. Hilterman op zondag horen. Ik wil best weer prutsen met een lekkend potje inkt om mijn vulpen te vullen. Ik wil kinderen zien op rolschaat-

gebied - wie heeft er nog een abonnement voor schouwburg of concert -op communicatief gebied- wie belt er nog regelmatig in plaats van te sms’en of e-mailen. Het worden wel eens wonderen genoemd, alle nieuwe mogelijkheden. Maar het is geen wonder dat we op een gegeven moment een grens hebben bereikt. Het wonder van de technologie.

sen waarmee ze net zulke geweldige gaten in hun knieën mogen vallen als wij dat vroeger deden. Ik wil best een week wachten op het ontwikkelen van mijn foto’s en ik hoef geen last-minute voor een habbekrats naar de zon. Met de vooruitgang van de techniek is er een enorme achteruitgang in eigenlijk alles. Op sociaal gebied - zelden waren er zoveel alleenstaanden - op cultureel

Wanneer we handelingen verrichten waar we niet op gebouwd zijn en termen gebruiken waarmee we niet zijn opgevoed: downloaden, spam, upgraden, dubben, jpg-files, mpg-bestanden, zip-drives en nietuitvoerbare en beschadigende exebestanden. Geef mij maar een kop echte doorloopkoffie en een ouderwetse typemachine. Ik pruts het nieuwe lint er wel weer in als hij op is. Lea Pagrach-van Coeverden

5 Benjamin

Jeugd

tot 18 jaar

Joey op de schaatsdag afgelopen winter

e o n e t a w k i T is mega leuk!

6 Benjamin

Megapesachspektakel van Tikwatenoe: zelf matzes bakken... en eten!

Je gaat niet voor niets naar Tikwatenoe! Er is altijd veel te doen, zoals matses bakken met Pesach of een speurtocht. We doen altijd veel spelletjes en we krijgen meestal iets lekkers. Soms maken we ook iets lekkers! Je leert er veel van, want het gaat vaak over de Joodse feestdag die er aan komt. De madrichiem en madrichot zijn leuk en aardig. De madrichiem zeggen dat als we goed opletten en meedoen, we een goed en eerlijk mens zullen worden. Meestal heb je iedere keer een andere madriech, altijd een hele leuke en de meesten zijn wel grappig. Wij hebben het daar altijd naar ons zin.

Tikwatenoe bestaat al heel lang want toen onze vader klein was, toen ging hij ook al naar Tikwatenoe. En volgens ons had hij het ook altijd naar zijn zin. Één keer per jaar gaan we zeilen en kanovaren met een grappige leraar. Je gaat niet voor niets naar Tikwatenoe! Met het winterkamp zijn we nog nooit meegeweest, maar dat willen we dit jaar wel doen. Dag allemaal, tot snel! Joey (9) en Adam (bijna 8) Schonker

Gastcolumn Wonderen bestaan? Of niet! Een lastig onderwerp waarbij ik heen en weer geslingerd word tussen het geloof in wonderen en het verdriet wanneer je op een wonder hoopt en dit niet gebeurt. Emotioneel word ik bij het zien van een pasgeboren hummeltje, een echt wonder elke keer weer. Maar ook als ik de stralende snoetjes van die kleine mensjes zie die ’s ochtends langs mijn kamer lopen op weg naar de juf, hun allerliefste juf. Op school vinden er eigenlijk continu kleine wonderen plaats, ook al ervaren we ze niet als zodanig. Wat te denken van alle activiteiten in de groepen 1 en 2 waarbij de kinderen elke dag nieuwe dingen leren. Het lijkt allemaal zo gewoon. Vooral opa’s en oma’s zijn zeer gevoelig voor de miraculeuze ontwikkelingen van hun nageslacht. Op de speelplaats waar de kinderen opgehaald worden aan het einde van de dag, wisselt men de laatste wonderen uit. Onvoorwaardelijke liefde van opa’s en oma’s voor de kleinkinderen en omgekeerd. Eigenlijk is dat alleen al een

Agenda Tikwatenoe wonder, de generatie die gelukkig openlijk mag en kan genieten van de kleintjes; de kleintjes die zoveel leuke dingen met hun opa en oma kunnen doen. Het lijkt nog maar zo kort geleden dat onze generatie het vaak zonder grootouders moesten doen. Het was veel van onze grootouders niet gegund de wonderen van hun kinderen mee te maken en zelfs degene die tot op het laatst bleef hopen werd daarin teleurgesteld. Gelukkig kunnen drie generaties en soms zelfs vier generaties getuige zijn van alle wonderen die betrekking hebben op hun kinderen, klein- of achterkleinkinderen. Laten we er alsjeblieft voor zorgen dat we dit alles naar waarde blijven schatten. Laten we ons vooral niet druk maken om onbelangrijke zaken. Laten we elkaar de mogelijkheid bieden om te delen in de wonderen die ons overkomen, maar ook steun te bieden als een wonder verder van ons af lijkt dan ooit. Ach, wonderen! Marion Blocq

Rectificatie De pre-zomeractiviteit van 6 mei is vervallen en zal nu op 1 juli plaatsvinden in de vorm van een speurtocht. 9 September is een jamiem towiem activiteit.

Bijzondere ontmoeting VMBO Scholieren en Joodse ouderen Scholieren van een VMBO-school uit Haarlem schreven brieven aan Joodse ouderen. Lees meer over het ‘brievenproject’ van JMW bij 55-plussers, pagina 14.

Vooruitzicht Haboniem-Dror Haboniem, dé Socialistisch Zionistische Joodse jeugdbeweging, is voor jongeren en wordt gerund door jongeren, in de leeftijd van 7 t/m 25 jaar. Ook dit jaar is er weer van alles te doen: Na het novemberweekend, wintermachanee, Poeriemweekend en alle afdelingen waar we ontzettend veel plezier hebben gehad, is het jaar gelukkig nog niet afgelopen. 25 t/m 28 mei is het gezellige meiweekend. Je kunt je nog steeds opgeven! 23 en 24 Juni zijn er ‘afdelingen’. Afdelingen zijn bijeenkomsten op het moadon, waarbij 2 uur lang leuke pe’oelot (programma’s) zijn, gegeven

door madrichiem (leiders). Het zijn de allerlaatste van dit jaar, dus zorg dat JIJ erbij bent! Midden juli zal er een groep chanichiem op Israëlreis gaan en daar ruim een maand genieten van alles wat Israël te bieden heeft. Om ons jaar af te sluiten hebben wij 10 dagen lang van 1 t/m 10 augustus ons geweldige zomerkamp. Wil jij meer informatie over een van deze activiteiten dan kun je ons ma-vr van 16.00-18.00 bereiken op 020 644 14 06 of kijk op www.haboniem.nl Tot snel!

7 Benjamin

B en j am i n WILT U OOK ADVERTEREN IN DE NIEUWE FULL COLOR BENJAMIN?

W I E I E T S VA N Z I J N E I G E N W E LVA A R T MET EEN ANDER D E E LT, W O R D T E E N BETER MENS Tienduizenden kinderen en tieners in Israël missen de kans op onderwijs en training die wij in Nederland normaal vinden. Vooral jonge immigranten en 2e en 3e generatie Israëli’s, die in de periferie van het land leven. Zij moeten het vaak doen zonder financiële en mentale steun van hun familie. Dank zij de educatieve programma’s van Keren Hayesod krijgen zij nu toch gelijke kansen. Met uw gift daarvoor werkt u aan een betere toekomst van de jeugd in Israël.

Informeer naar onze voordelige advertentietarieven via [email protected] of bel 020 577 65 18. Of download de tarieven van www.joodswelzijn.nl

Staat u in de Benjamin, dan bereikt u Joods Nederland!

Namens deze kinderen en tieners alvast veel dank voor uw bijdrage.

Menno Paktor, voorzitter.

Postbank 77 77 77 Postbus 7858, 1008 AB Amsterdam Telefoon: 020-644 8429 Fax: 020-642 3790 E-mail: [email protected] Voor meer informatie: www.israelactie.nl

TIJDENS JE STUDIETIJD WERKEN IN DE THUISZORG? Dat kan per direct Je helpt bij de verzorging van de cliënt, (‘s ochtends, ‘s avonds óf in het weekend)

óf je doet het huishoudelijk werk bij de cliënt. (maandag t/m vrijdag, full-time, part-time of oproepbaar)

Een geslaagde match! Jingles Singlesdag Jingle?

In juli gaat JMW gesprekken voeren, om te horen wat u vindt van Jingles. Hoe bevalt Jingles u tot nu toe en wat zou u willen dat Jingles nog meer aanbood?

Bel eens voor meer informatie of een gesprek over de inhoud van het werk, de verdiensten en arbeidsvoorwaarden en de contractmogelijkheden die wij je kunnen bieden met de heer Jolan Toff, hoofd Thuiszorg of de heer Wybe Koopmans, zorgmanager. Telefoon: 020-577 65 11. Of mail je CV direct naar [email protected] Meer weten over JMW? Bezoek onze website www.joodswelzijn.nl

Heb jij interesse en ideeën genoeg over dit onderwerp? Neem contact op met Roos v.d. Berg [email protected] of 020-577 65 77

Kijk op www.joodswelzijn.nl

De zorgcoördinator van Joods Nederland

Joodse Jongerenorganisatie stelt zich voor...

Jongeren CiJO is jarig! Sinds mei dit jaar bestaat CiJO (de CIDI-jongerenorganisatie) vijf jaar. De afgelopen vijf jaar hebben we ons bezig gehouden met onze belangrijkste twee doelstellingen. Aan de ene kant het verschaffen van informatie over Israël en het Midden-Oosten, alsmede het laten horen van een gematigd geluid in het beladen publieke politieke debat. Informatie verschaffen we door middel van borrels en lezingen. Ook nemen we onze leden en leiders van politieke jongerenorganisaties mee naar Israël, om hen de mogelijkheid te bieden zich intensief te verdiepen in het IsraëlischArabisch conflict. Aan de andere kant hebben we in Nederland een andere taak. Middels dialoog- en voorlichtingsactiviteiten bestrijden we actief het antisemitisme en andere vormen van racisme. In april hebben we een kookworkshop gehouden over de Islamitische- en de Joodse keuken. Tevens hebben we een voorlichtings-

CiJO pakt groots aan.

programma op middelbare scholen en zijn we aanwezig bij zoveel mogelijk ‘dialoogactiviteiten’ in het land. Het waren vijf bewogen jaren. Tijdens de zwaarste jaren van de intifada werden we opgericht en ook nu, tijdens de afwikkeling van de Tweede Libanon oorlog, de leiderschapscrises in Israël en de dreiging van Iran en een vijandige Hamas regering, heeft Israël onze steun hard nodig. Onafhankelijk en kritisch proberen we ons de komende vijf jaar in te zetten voor vrede in het Midden-Oosten en in Nederland. We proberen mensen van verschillende

religieus-culturele achtergronden bij elkaar te brengen. De standpunten die CiJO inneemt worden bepaald door het bestuur en zijn gebaseerd op onze, in het statuut geformuleerde, doelen. Wat betreft het Israëlisch-Palestijnse conflict streven we naar een tweestaten-oplossing, waarin twee levensvatbare staten in vrede en veiligheid naast elkaar kunnen leven. Onze leden verschillen sterk van mening hoe deze oplossing gestalte moet krijgen. Onze achterban is overwegend Joods, maar huisvest ook leden van andere culturen. Zowel Islamitische, Christelijke en Joodse studenten hebben hun weg naar CiJO gevonden. Dit verrijkt het debat en zorgt voor interessante interactie tussen de verschillende culturen. Ben je geïnteresseerd in het MiddenOosten conflict en tussen de 16 en 35 jaar? Kom eens een keer naar onze gezellige borrels of naar een van onze andere activiteiten. Kijk op www.cijo.nl

6 jaar Mifgash Mifgash bestaat nu 6 jaar en heeft inmiddels een adressenbestand opgebouwd van zo’n 5100 mensen. We organiseren feestjes en concerten in samenwerking met diverse groepen Joden, Nederlanders en Israëliers. Mifgash hoopt in de toekomst niet meer te bestaan, dan ‘zullen alle Israëliërs terug zijn naar Israël’. Wij streven ernaar met meerdere Joodse jeugd-organisaties in gesprek te gaan om

Laat feesten organiseren maar aan Mifgash over!

zo gezamenlijk één organisatie te kunnen vormen. Tot op heden heeft de nauwe samenwerking met goedwillende mensen als David Mock, Hadas Betsalel, David Gaillard, e.v.a, geleid tot de oprichting van JongJoods, gefaciliteerd door JMW. Een aantal keer per jaar organiseren we concerten en feesten. Nu Mifgash, door de samenwerking met JMW, weer een nieuwe impuls heeft gekregen, hopen we binnenkort weer een aantal concerten en feesten voor (Joodse) jongeren te kunnen organiseren! Hopelijk tot ziens bij Mifgash! Jack Tjordman Informatie www.mifgash.nl Steun voor Mifgash - een persbericht In de Gemeenschapsraad liet Jack Tjordman vallen dat de organisatoren van Mifgasj zeer teleurgesteld waren in de

steun van de Joodse gemeenschap en m.n. de afwijzingen van Maror. Mifgasj is in de afgelopen jaren tot een geweldig initiatief uitgegroeid dat vele Israëli’s en nietIsraëli’s trekt naar zijn feesten. Dit jaar leek door gebrek aan steun zelfs de Jom Ha’atsmaoet-viering niet door te kunnen gaan. De bestuurder heeft besloten om deze viering via een samenwerking tussen Mifgasj en JMW toch nog mogelijk te maken. JMW heeft daartoe - op basis van een ingediende begroting - een (beperkte) financiële garantie afgegeven aan Mifgasj. De bestuurder wil kijken of het mogelijk is om in overleg met partijen een oplossing te vinden voor de problemen van Mifgasj. Zie pagina 29 voor Jewhoo en pagina 7 voor Haboniem. 9 Benjamin

Volwassenen en gezin Redactielid in de spotlights... het opbouwwerk Nu, meer dan 60 jaar na ‘40-’45, duiken er nòg steeds mensen op die er achter komen dat ze Joods zijn en daar meer over willen weten. Of zijn er mensen die het wel wisten, maar die er niks concreets mee konden of wilden doen. Opbouwwerk brengt mensen met een Joodse achtergrond bij elkaar en biedt hen de gelegenheid om samen iets te verbeteren in hun leefomgeving.

Dit is het tweede interview uit een serie gesprekken, die we houden met redactieleden van de Benjamin. In ieder nummer staat een redactielid centraal, die iets zal vertellen over het werken voor de Joodse Gemeenschap bij JMW. Het woord is aan een opbouwwerker. Deze keer een portret van Tobias de Bruijn (59 jaar). Hij studeerde andragogiek (vormingswerk), stopte met zijn studie en begon in 1979 als opbouwwerker bij Stichting Buitenlanders in Breda. In 1990 begon hij als opbouwwerker bij JMW voor de afdeling SLO (samenlevingsopbouw). Vanaf 2000 werkte hij voor de regio Zeeland, Brabant en Noord Limburg en daarna voor de regio Fryslan, Groningen, Drenthe en de regio’s van Apeldoorn, Zwolle en Arnhem. Sinds 2001 woont hij in Oosterwolde in Fryslan en werkt van daaruit voor een groot gebied. Ondanks dat hij er flinke afstanden voor moet afleggen, ‘is het aantal kilometers van de Mediene naar Amsterdam nou echt kleiner dan andersom?’, doet hij dit werk al jaren 10 Benjamin

met plezier. Hij houdt van nieuwe mensen ontmoeten, tekenen en schilderen, fotografie, muziek, zingen(bas), andere culturen en... van knutselen. Wat betekent opbouwwerk voor jou? Mensen opzoeken in hun eigen leefomgeving en met hen samen kijken of en wat er daarin verbeterd moet en kan worden. Ik probeer een antwoord te vinden op de vraag: ‘Hoe kom ik als mens beter tot mijn recht?’. Bij culturele minderheden als Turken en Marokkanen was dat vooral gericht op zaken als gezondheidszorg, huisvesting en gezinshereniging, maar in de Joodse gemeenschap ligt dat anders. Je moet het daar meer zoeken op het gebied van psychische behoeften en identiteit. Waarom is er specifiek Joods opbouwwerk? Omdat het juist die Joodse identiteit is die mensen zoeken en die hen weer de gelegenheid geeft om zich beter te gaan voelen, om zich weer veilig, vertrouwd, geliefd en beschermd te weten. Niet als eenling, maar juist samen met anderen.

Doe je zelf iets met je Joods zijn? Ik ben een Jood en ik voel me dat ook, maar religieus actief ben ik niet. Met Jom Kipper ben ik in sjoel in Middelburg, daar hóór ik, zo voel ik dat. Ik heb daar van dichtbij mogen meemaken hoe Jodendom daar, samen met het sjoelgebouw,in de ‘90-er-jaren weer uit het puin verrees. Nu staat daar weer een juweeltje van een sjoel. Ik geniet daar echt van. Het scheelt wel of je een Joodse partner hebt en/of dicht in de buurt woont van andere Joden met wie je een band hebt. In de Mediene is dat vaak lastig. Ik ben verschillende keren in Israël geweest en dat heeft me een gevoel van trots gegeven. Mijn andere wortels, namelijk die in Nederlandsch-Indië liggen, zijn echter ook sterk en roepen heimwee op. Doen de Joodse gemeenten in de Mediene dan niets? Zeker doen de Joodse gemeenten in de Mediene wèl iets. Gelukkig is er in de afgelopen jaren ook het één en ander veranderd in de houding die men aanneemt tegenover Joden met alleen een Joodse vader, maar het blijft een moeilijk en emotioneel beladen punt. Waar bestaan je dagelijkse werkzaamheden uit? Uit het onderhouden van contacten met vrijwillig(st)ers van de verschillende groepen in mijn regio. Hun ondersteuning is mijn belangrijkste taak. Daarnaast zijn en blijven er persoonlijke contacten met deelnemers doorheen lopen. Ik zit in de redactie van de Benjamin, ik ben klachtenfunctionaris, ik help mee om de

website van Jingles goed te laten functioneren en maak jaarlijks in mijn regio een ronde met de filmvertoningen in het kader van het Actua-team. Wat voor soort mensen doen mee aan de activiteiten? In de jaren ‘90 richtten we ons met dit werk vooral op de 55-plussers, diegenen die de oorlog overleefd hadden en weer opnieuw moesten beginnen. Zij woonden vaak in de Mediene, ver weg van Amsterdam waar ze oorspronkelijk vandaan kwamen. Bovendien vaak ver weg van het Joodse leven waar ze voor de oorlog deel van uitmaakten en dat zo vertrouwd was. D.m.v. activiteiten probeerden wij hen uit hun isolement te halen. Geleidelijk aan kwam ook de na-oorlogse generatie in beeld, waartoe ik zelf ook behoor. Die ‘babyboom-generatie’ gaat nu en in de komende jaren massaal in de VUT of met pensioen. Er ligt daar ligt een

enorm potentieel aan kennis en ervaring. Deze mensen krijgen meer vrije tijd en gaan wellicht alsnog stil staan bij hun Joodse wortels en identiteit. Ik vind het nog steeds verbazend om te zien hoe de invloed van die Joodse wortels soms generaties kan overslaan om dan tòch weer in mensen terug te keren. En wat ik ook heel bijzonder vind is dat bij JMW mensen elkaar ontmoeten die elkaar in geen enkel ander verband ooit zouden tegenkomen. Ik heb al heel wat bijzondere en waardevolle contacten zien ontstaan tussen mensen.

doelgroep te werken en voor dezelfde klus te staan geeft mij een enorme kick. Heb je nog een tip of advies voor de mensen in het noorden? Ja, wees actief en neem het heft in eigen handen. Zo hebben ze dat in Apeldoorn weten te doen en met succes. In Groningen lijken er nu, na een succesvolle recente bijeenkomst, weer aanwijzingen te zijn dat jonge mensen iets zouden willen ondernemen met elkaar. Daar ga ik op af en kijk of er weer iets van de grond kan komen. Marianne Fuchs

Wat vind je belangrijk in je werk? Het persoonlijk contact met zowel de deelnemers als de vrijwillig(st)ers vind ik van levensbelang in dit werk. Juist dáár haal ik mijn energie en plezier uit om dit werk te blijven doen. Daarnaast is voor mij het contact met collega’s heel waardevol, het gevoel om samen voor dezelfde

Woont u in het noorden en heeft u ideeën of wilt u een gesprek met Tobias de Bruijn? Neem dan contact met op, telefoon 020 577 65 79 (alleen op maandag) of [email protected] Of neem contact op met de afdeling SLO, telefoon 020 577 65 66.

behoorlijk obsessief aan het tellen geslagen. Negen dus. En geen dreumes meer. Het had iets heel onheilspellends, een stad zonder kinderen. Een stad met een zwart verleden en een vergrijzende toekomst. Die avond aten we bij Borghland, een typisch Yuppen-proof restaurant waar je alleen een tafeltje kunt bemachtigen als je er toe doet, en pas wanneer je ziet en vooral gezien wordt bij Borghland doe je er toe. En dus zaten we aldaar allebei boven een smaakvol bord Spargelen. Rond om ons tafels vol prachtige Berlijners. Jong, succesvol en vrolijk drinkend. Stijlvol, stressloos, slank. Geen tijd met de oppas afgesproken, geen voetbalclubjes the morning after, want geen kinderen. We vroegen ons af of het een bewuste keuze was van de Berlijners of was het puur een kwestie van tijdgebrek? Of was de stad, of liever het leven, niet de moeite waard om een nieuwe generatie in groot te brengen? Zou het verleden hen hun toekomst

hebben afgenomen? Ondanks de asperges paste ik de dag erna in geen enkele outfit bij Quartier 206 aan de Friedrichstraße. (een aanrader voor de modebewuste, kinderloze Yup, met giga onkostenvergoeding en maatje zero). Zondagmiddag nog een kopje thee gedronken in het beroemde Café Einstein, waar de tijd leek te hebben stil gestaan. Was het hier dat die kleine grote grijze man zijn ding deed? Fascinerend. En toen wilden we allebei eigenlijk heel erg graag weer naar huis. Mijn vriendin naar de hare, ik naar de mijne. Gister was mijn jongste ziek. Nou ja, hij had ook wel een beetje behoefte aan een verwendag met Mamma. Die middag kocht ik zes voorverpakte, té kleffe, té zoete Berliner bolletjes die we met z’n tweetjes op bed opaten. Grinnikend. Hij omdat hij me toegaf dat het wel meeviel met die keelpijn en ik omdat ik nu helemaal nooit meer zou slagen op de Friedrichstraße… Godzijdank!! Tamara Gijrath

Gastcolumn Godzijdank! Negen kinderen hebben we geteld in Berlijn. Negen! Vanaf vrijdagavond tot zondagnamiddag. Geen grap. Echt niet. Negen kinderen. Niet meer. In de taxi op weg naar Checkpoint Charlie vertelde onze taxichauffeur ons dat er die avond een groot festival werd georganiseerd in Berlijn om jonge echtparen te stimuleren om toch vooral kinderen te krijgen. Dus zagen we al vroeg die middag honderden gekleurde ballonnen in de lucht boven de stad. Er werd druk gebouwd aan een gigantisch podium waar die avond zou worden opgetreden voor de kinderloze Berlijners en enkele jeugdige toeschouwers. We reden langs opblaasclowns en trampolines in de vorm van een Iglo. ‘Ze kunnen ook gewoon een avondje de elektriciteit in de stad laten uitvallen’, zei ik nog tegen mijn vriendin. ‘Oeps…’ Zo raakte half New York op een avondje donkerte plots zwanger. Enfin, mijn vriendin en ik waren na de taxirit

11 Benjamin

55-Plussers Het wonder van de liefde Een interview met Ronnie Goldstein - van Cleef, 1921, journaliste, weduwe en vele stief (klein)kinderen van haar tweede man Frits Goldstein. Ik interview mevrouw Goldstein-van Cleef in haar lichte flat op een zonnige dag in mei. We staan voor het raam en kijken uit op een mooie partij bomen. ‘We vechten voor het behoud van die bomen, die moeten weg voor nog meer torenhoge gebouwen. Dat willen we niet’, zegt ze zacht, ‘dit uitzicht is zo mooi’. Haar lijf is tenger, haar ogen helder blauw. Ze schenkt thee in en zet de heerlijkste koekjes voor me neer. Aan het eind van mijn interview vraag ik haar: ‘Wat hebt u met het Jodendom?’ ‘Niets met de religie, want daar ben ik helemaal niet in opgevoed. Wel met het volk.’ Er is nu een tentoonstelling in het verzetsmuseum in Berlijn over al haar gedichten en haar tekeningen. ‘Uw tekeningen en veel van uw gedichten gaan over WOII en concentratiekampen.’ Ik zat begin juli 1944 in Westerbork. We hadden gehoord van mensentransporten, maar waar de mensen naar toe gingen en waarvoor wisten we niet. Dat mensen werden vergast wisten we niet. Niemand was ooit teruggekomen om het ons te vertellen. In Westerbork waren we betrekkelijk zorgeloos. De geallieerden waren in Europa en we dachten dat er geen mensen meer op transport naar Duitsland zouden gaan. Bestemming Birkenau/ Auschwitz Maar er was wel een transport en we kwamen in september 1944 aan in Birkenau/Auschwitz. Na aankomst stonden we op de kale grond aan de kant van het perron ‘die Rampe’ van 1 meter smal. Verderop zagen we barakken met prikkeldraad er om heen. Langs de kant van ‘die Rampe’ stonden schreeuwende bewakers. Ze duwden ons als een kudde bijeen. We hadden niets bij ons want de weinige bagage moest in de trein blijven. Dat was 12 Benjamin

raar, maar we zeiden niets. Bewakers rukten onmiddellijk de kinderen uit de armen van de schreeuwende, gillende moeders. Dat was vreselijk, ik stond er bij te huilen. Wat die bewakers deden was erg eng en fout. Maar ik durfde niets te zeggen. Ik was nog maar 21. Die kindertjes werden direct afgemaakt. Dat was een daad van menslievendheid, begreep ik later. Zonder kinderen hadden die jonge vrouwen nog een kansje om door de selectie van dokter Mengele heen te komen. Mengele stond achter slagbomen en zag eruit als een knappe filmster. De rij liep netjes aan hem voorbij. Hij wees alleen met zijn duim. Duim naar links was naar de vrachtauto’s voor de dood in de gaskamers. Duim naar rechts was naar het kamp: voorlopig leven. Mijn oom, tante, hun dochter en kleindochtertje waren bij mij. Ik hield het handje van mijn kleine nichtje vast. ‘We blijven bij elkaar’ zeiden we nog. Opeens waren mijn tante, haar dochter en mijn kleine nichtje verdwenen. Ik zag niet dat ze waren afgevoerd naar de vrachtauto’s. Het ging zo snel, opeens waren ze weggerukt. Ik schrok heel erg, waar waren ze zo plotseling gebleven? Dat ze direct werden vergast, wist ik op dat moment niet. Toen kwam het bevel: ‘uitkleden’. Er werd gezegd dat we ontsmet moesten worden. Ik vond het vreselijk en schaamde me. Ik wilde niet. Verderop zag ik dat iemand in elkaar werd geslagen. Ik werd heel bang. ‘Doe iets uit’, fluisterde mijn vriendin Frieda. De mannen keerden uit respect hun ruggen naar ons, de vrouwen, toe. Dat hielp mij. Ik zal nooit dat respect vergeten. Ik deed bijna al mijn kleren uit. Bijna. Maar mijn broekje hield ik aan. Dat was voor mij het laatste stukje waardigheid dat ik nog had. Toen kwam een SS-er met een grote herdershond op mij af. De SS-er rukte het broekje genadeloos van mijn lijf. Alsof hij mijn hart uit mijn lijf scheurde. Iets wezenlijks doofde toen in mij uit. Daarna moesten we netjes in een rij naar de barakken lopen. Poolse vrouwen graveerden daar met een kroontjespen pijn-

lijk hard bij iedereen een persoonsnummer in de arm. Die wond ontstak later. Het kon niemand wat schelen. Mijn hele lichaam werd geschoren, mijn haar kortgeknipt en zonder zeep en handdoeken moesten we douchen. Uit de douchekoppen kwam water, ik vond het vies en koud. Maar ik wist toen niet wat een geluk we hadden dat er bij ons water uit de douchekoppen kwam en geen gas. Kletsnat en rillend werden we naar buiten gedreven. De bewakers gooiden kledingstukken rond als brokken brood naar honden. Je greep ernaar, want dan had je tenminste iets om je naakte lijf te bedekken.

‘Ingeklemd tussen angst en dood’, Ronnie Goldstein, ca. 1955. Bron: www.eo.nl

Haar verhaal vertelt ze rustig. Zo vaak heeft ze het verteld. Haar blauwe ogen zijn verdrietig, haar mond lacht. Niet van vreugde. De lach van verontschuldiging, want zij kan nog getuigen. Mengele deed genadeloze testen op uithoudingsvermogen met ons. We moesten uren op ochtendappel staan. Staan en niet bewegen. Dat is fysiek afmattend en in je hoofd zit de spanning, dat je moet vol houden. Ook moesten we stenen dragen van de ene kant van het kamp naar de andere kant. De stenen waren groot en opgestapeld tot aan je kin. Na kilometers zeulen moest je ze op de grond gooien. Je dacht, gelukkig, eindelijk is de kwelling voorbij. Maar dat was niet waar. Opnieuw moest je die zelfde loodzware stenen

optillen en weer terugbrengen naar de plaats waar je ze vandaan had gehaald. Zo ging dat maar door. Je dacht niet meer. Je hoofd werd leeg. Je veranderde van mens in een zielloze marionet die als een automaat commando’s uitvoert. Een ding zonder wil. Anne Frank Op een dag wenkte een kleine Hongaarse arts ons om haar te volgen naar de schurftbarak. ‘Mengele is hier geweest’ zei ze, ‘Voorlopig komt hij niet meer’. In die barak ontmoette ik Anne en Margot Frank weer, die ik nog kende uit Westerbork. In Westerbork liep Anne altijd aan de arm van haar vader waar ze dol op was en Margot bungelde er een beetje bij. Ik praatte veel met Anne, die met geen woord over haar dagboek sprak. Ik vond Anne onuitstaanbaar, ze was chagrijnig, humeurig en de hele tijd ontevreden. Ze voelde zich de dupe, was de hele tijd boos, en opstandig om wat haar was aangedaan. Ze huilde veel om zichzelf en deed niets om boven de situatie uit te komen. Margot, haar zus was veel aardiger. Anne zal haar vader zeker wel gemist hebben. Ze was nog maar een kind. We hadden een tunneltje gegraven waar een hand door kon en zo kregen we voedsel voor ons vieren van Anne’s moeder, Edith, en van de moeder van mijn vriendin, Frieda. Die stolen dat voor ons. We deelden alles; het ontbijt, zwart water (koffie!), verdeelden we in slokjes, zodat ieder evenveel kreeg. Anne ging later op transport naar Bergen Belsen, daar stierf ze. Ik ging naar kamp Libau. Op 8 mei 1945 waren we bevrijd door de Russen, en na zes weken van omzwervingen was ik terug in Den Haag. Ik voelde me ellendig en er was niemand die mij opving. Later ben ik jaren in therapie gegaan. Meer dan 23 jaar. Huwelijk Ik trouwde na de oorlog met de, charmante, knappe Leo. Hij wilde mij al jaren, mijn moeder zeurde, en ik trouwde hem. Hij

nam iedereen mee naar huis, maakte grappen en was vrolijk. Waren we alleen dan moest ik precies doen wat hij wou. Nam ik de telefoon niet aan, zoals hij wilde of was de tafel niet gedekt zoals het volgens hem moest, dan werd hij woedend en schold me uit. Ik wist nooit wanneer ik iets fout deed. Ik leefde voortdurend in angst maar liet dat gevoel niet toe. Anders zou ik breken. Breken wilde ik niet. Dat ik niet brak, voelde hij als verzet tegen hem. Verzet tegen hem mocht beslist niet. Hij werd daardoor nog kwader en schold nog harder. Dan deed ik mijn gevoel nog meer op slot. Inwendig kookte ik van woede. Ik wilde hem het liefst in elkaar slaan, maar hij was sterker. Ik bleef bij hem, want ik geloofde dat hij van mij hield en ik wilde ons huwelijk wel redden. Maar we hadden geen huwelijk. Ik wel, maar Leo niet. Leo hield niet van mij. Zijn ware liefde lag bij zijn vele buitenechtelijke liefjes. Ik lag eens in het ziekenhuis en onder mijn ogen legde hij het aan met een verpleegster. Ik was woedend. Maar zei niets. Zijn psychiater zei dat Leo een gestoorde man was en ik lief voor hem moest zijn. Leo was wreed en speelde vreemde spelletjes met mij. Eens zette hij de auto met draaiende motor, en zonder de handrem aan te doen, op een hellende berm. Hij ging er uit, want hij was dol op plassen in de openlucht. Ik zat alleen in de auto, die langzaam maar zeker naar het water rolde. Ik verdrink, besefte ik doodsbang. Net op tijd kon ik de handrem aanzetten en de auto kwam tot stilstand. Gedichten en tekeningen Ik heb sinds mijn 16 e gedichten geschreven. Ik had er talent voor. Slechts twee dagen in mijn leven heb ik getekend, in mijn eerste huwelijk. Twee dagen zonder ophouden maakte ik meer dan 55 tekeningen. Over mensen die leden in concentratiekampen, die tekeningen zijn nu te zien op de tentoonstelling in Berlijn. Ik zie haar tekeningen in een boek en lees haar gedichten. De tekeningen laten zien

hoe een kind uit een moeder wordt gerukt, een naakt knielend meisje dat sterft, een hond die een mens dreigt te verscheuren. De tekeningen zijn òòn lange schreeuw. Van pijn uit radeloosheid, angst, onmacht. Over mensen die zijn uitgeleverd aan mensen zonder mededogen. Het wonder In maart 1968 vertrekt Ronnie uit haar huwelijk met Leo. In 1970 ontmoette ze Frits Goldstein. Het was liefde op het eerste gezicht. Ze trouwden in 1971 en leefden gelukkig gedurende 30 lange jaren. In een gedicht over Frits zegt Ronnie: ‘Toen zacht om niet te vrezen, Zo onvolprezen Prachtig Kwam jij mild en warm Je armen wijd Een balustrade van veiligheid.’ Het wonder geschiedde. In de liefdevolle armen van Frits vond Ronnie eindelijk de geborgenheid die de wereld haar nooit had geschonken. Frits overleed in 2001. ‘Nog elke nacht huil ik mijzelf in slaap van verlangen naar hem’. Met het religieuze Jodendom heeft Ronnie Goldstein-van Cleef niets, maar haar Joodse man Frits Goldstein, heeft haar het mooiste geschonken wat het Jodendom kan bieden: Liefde. Yael Schrijver www.MyWorkCoach.info

Groepen en cursussen Groepen en cursussen, zie pagina 18

13 Benjamin

55-Plussers

NIETVANGISTEREN BRIEFWISSELING TUSSEN LEERLINGEN VAN HET LOURENS JANSZOON COSTER COLLEGE IN HAARLEM EN JOODSE OUDEREN - MEI 2007

Jongeren leggen bloemen bij Hollandsche Schouwburg

Niet van Gisteren Na een intensieve briefwisseling van in totaal 6 brieven tussen Joodse ouderen (geboren voor 1945) en jongeren van het VMBO in Haarlem was het dan eindelijk zover. Op 10 mei ontmoetten de ouderen en de jongeren elkaar in levende lijve. De ontmoetingsplek was een hele bijzondere: De Hollandsche Schouwburg. Voor sommige ouderen een hele stap om daar (soms voor het eerst) naar toe te gaan. Voor de (over het algemeen buitenlandse) jongeren was het zomaar een plek in Amsterdam. Rond 14:30 kwamen de leerlingen aan. Na een inleiding van Annemieke Gringold over de geschiedenis van De Hollandsche Schouwburg, liepen de leerlingen langs de muur met namen. Onder de indruk van het aantal namen en zelfs de ontdekking dat er bekende namen tussen stonden (‘Hé, zo heet mijn moeder!’) werd er een korte wandeling gemaakt door de Joodse buurt. Terwijl de leerlingen wandelden, kwamen druppelsgewijs de ouderen binnen. Leerlingen en ouderen zouden elkaar op de tweede verdieping ontmoeten. Toen de twee groepen dan uiteindelijk in één 14 Benjamin

kring zaten was de nieuwsgierigheid groot. N.a.v. een tweetal vragen aan de ouderen maakten de briefschrijvers zich aan elkaar bekend en raakten ze in gesprek. Alle briefwisselingen zijn gebundeld in een boekje dat alle aanwezigen uitgereikt kregen uit de handen van Hans Vuijsje. Ter afsluiting van de bijzondere middag legden de groep bloemen bij het monument van De Hollandsche Schouwburg. Wilt u meer weten over dit bijzondere project? Wilt u meedoen of kent u iemand die voor 1945 geboren is en wel mee zou willen doen aan deze manier van ‘van elkaar leren’? Neem contact op met Roos v.d. Berg 020 577 65 77 of e-mail [email protected]

Wonderen Tenach staat er vol van. Recenter lees en hoor je er over. Rebbes en hun wonderbaarlijke verrichtingen. Hoe moet je daar anno 5767 mee omgaan? Ik wil het u uitleggen aan de hand van een gedeelte uit een artikel dat ik voor de site www.vijftigplusser.nl schreef: Met mijn kleindochter zit ik voor de computer. Wij bekijken familiefoto’s van haar neefjes en nichtjes die in het buitenland wonen. ‘Opa, laat nog even die foto zien van de baby van tante Rivka!’ ‘Nee.’ ‘Hè, Opa, het is zo’n schattige baby.’ ‘Nee.’ ‘Waarom nou niet, Opa?’ ‘Omdat het niet kan.’ ‘Het kan wel, Opa. Je moet gewoon terugklikken!’ ‘Ja, maar dan krijg je toch niet dezelfde foto.’

Mijn kleindochter begrijpt er niets van. Ik leg het haar uit: Kijk, wat je op het beeldscherm van je computer ziet, wordt elke seconde, elke splitsecond, daarop geprojecteerd. Het beeld vernieuwt zich ieder moment. Wat je net zag is niet wat je nu ziet. En wat je nu ziet, een seconde later, zie je daarna niet meer. Het ziet er wel eender uit, maar het is niet concreet hetzelfde beeld. ‘Mijn kleindochter luistert aandachtig. En ik vervolg: ‘bij een langzame computer zou je misschien kunnen zien dat het beeld langzaam opnieuw wordt vernieuwd. Maar bij een moderne, snelle computer zie je dat niet. Het lijkt het zelfde beeld, zoals bij een gewone foto, maar het is het niet. Ja?’ Omdat ik er niet zeker van ben of mijn kleindochter het begrijpt, ga ik verder met mijn uitleg: ‘Het diepere wezen van het beeld zijn eigenlijk de energiegolven die in een concrete vorm worden gegoten

en zo op het scherm zichtbaar worden. Alles wat jij, lieve meid, bijvoorbeeld op die babyfoto zag – het gezichtje, de ogen, het neusje, de donzige haartjes, al die verschillende kleuren en tinten – waren eigenlijk, zoals ik je al zei, zichtbaar gemaakte, vormgegoten energiegolven. Steeds opnieuw vormgegeven, steeds op nieuw geschapen!’ ‘Geschapen?’ ‘Ja, zo zou ik het willen noemen. Scheppen is een continu proces. Scheppen is steeds herhalen. Scheppen is niet een eenmalig gebeuren, iets wat één keer plaatsvond, waarbij de wereld zo en zo veel jaren tot stand kwam. Nee, de schepping vindt voortdurend plaats.’ Als je het verschijnsel van de schepping begrijpt, hoef je je over het verschijnsel wonderen niet meer te verwonderen... Rabbijn I. Vorst

Willeke Alberti in het mr L.E. Visserhuis Het kostte JMW drie jaar.. maar het is toch gelukt Willeke Alberti naar het Joodse bejaardentehuis in Den Haag te halen. Op woensdag 29 april jl, arriveerde Willeke met haar vijfkoppige band en twee zangeressen bij het mr L.E. Visserhuis. Die middag zou zij, geheel belangeloos, optreden voor de bewoners. Voor die gelegenheid was de centrale ontmoetingsruimte omgetoverd tot een heuse ‘foyer’. Om de ‘zaal’ goed vol te krijgen waren er een aantal plaatsen vrij voor deelnemers van activiteiten van JMW elders in het land, zoals Rotterdam en Amsterdam. De opkomst bleek overweldigend; geen stoel meer te krijgen! De ontvangst met koffie, thee en (gember)boterkoek mocht er zijn en men wachtte gespannen op wat komen ging. Rond twee uur verscheen Willeke ten tonele en startte met een

‘wij hebben niets meer aan de wind van gisteren, hoe die morgen waait weten wij niet. Laten wij het doen met de wind van vandaag’. Willeke kreeg voor haar belangeloos optreden een warm applaus en een donatie voor haar Willeke Alberti Foundation. Dank aan JMW en alle aanwezige vrijwilligers voor een geslaagde middag! Annelies van Mechelen-Knetemann Willeke Alberti in het mr L.E. Visserhuis

nummer van Jackie Bulterman. De zaal gaf onmiddellijk een teken van herkenning en voorzichtig begonnen de eersten mee te zingen. Willeke vertelde tussen de liedjes door over gebeurtenissen in haar leven, zoals het gemis van haar vader en haar drie echtscheidingen. De zaal reageerde gepast en kreeg ongevraagd, naast amusement ook goede raad. Willeke’s laatste liedje ging over de wind:

Groepen en cursussen Groepen en cursussen, zie pagina 18

15 Benjamin

Regionale Bijeenkomsten Het Noorden gaat op stap Het is inmiddels een jaarlijks terugkerend evenement geworden: het gezamenlijke uitstapje van de deelnemers van de JMW-groepen uit NoordNederland. In 2005 was Zutphen aan de beurt en in 2006 waren we met stralend weer in Enschede. Dit jaar bezoeken we Amersfoort op woensdag 5 september. Het programma ziet er als volgt uit: 10.30 uur ontmoeting in het gemeenschapshuis ‘Beth Medina’ in de Drieringensteeg 5-7, tegenover sjoel in Amersfoort. Daar gebruiken we koffie of thee met een koekje erbij. 11.00 uur start een rondleiding in sjoel tot ongeveer 11.30 uur, waarna we met een gids door Joods Amersfoort gaan wandelen. ±12.30 uur lunchen we in de binnenstad. 14.15 uur staat er een rondvaart op het programma, die ongeveer 45 minuten zal duren. Tegen 15.00 uur is ons programma ten einde, maar u kunt de dag natuurlijk zelf nog verder invullen. De kosten hebben we, ondanks alle prijsstijgingen, net als vorig jaar op € 17,50 weten te houden. Een koopje dus! We hopen dat u weer met ons mee gaat en het net zo gezellig wordt als de vorige keren. Graag tot de vijfde september!

Flevoland Almere Diz’nkoffie, iedere donderdag vanaf 09.30 uur inloop koffieochtend in Parkwijk 27 juni laatste keer voor de zomerstop. Gesloten in juli en augustus. 5 september excursie naar Amersfoort (zie onder ‘Het Noorden gaat op stap’). 12 september aanvang nieuwe seizoen. Informatie Betty Ilsar, 036 844 76 86 of Hennie Matteman, 06 1767 6563

Friesland Sjemoe’ot Informatie 0514 541 193, e-mail [email protected]

Gelderland Apeldoorn Hamakor geen JMW activiteit Elke derde vrijdag van de maand aanvang 10.00 uur. Informatie 055 542 08 63 ‘Jajem’ Joods Apeldoorn geen JMW activiteit Eens per maand ‘s avonds een (huiskamer)bijeenkomst rondom een Joods onderwerp of -feestdag. Informatie Tom Fürstenberg 06 2187 8915, [email protected], www.joodsapeldoorn.nl Arnhem Joffie geen JMW activiteit Informatie 026 445 92 21 Sjmoes Inn geen JMW activiteit Iedere eerste en derde donderdag van de maand vanaf 10.30 uur Informatie 0575 542 315 of 0317 424 746 e-mail [email protected]

16 Benjamin

Groningen Club Sjalom geen JMW activiteit Informatie 050 527 25 73, e-mail [email protected]

Noord-Brabant Den Bosch Bejachad, huiskamerbijeenkomsten. Informatie 073 521 48 05 Breda Finjan Koffieochtend, bijeenkomsten eens per maand op woensdag, aanvang 10.00 uur. 24 juni, als laatste bijeenkomst voor de zomerstop, een uitstapje naar Amsterdam. In september start het nieuwe seizoen. Informatie 076 541 33 03

Noord-Holland Alkmaar Chanah geen JMW activiteit Informatie 072 561 01 96, 0229 240 674 of 0255 511 652 e-mail [email protected] [email protected] [email protected] Amstelveen Koffie-inloop, iedere dinsdag van 10.30 uur in ‘Open Hof’. Entree € 1,– Informatie 020 647 77 50 Amsterdam OrangeJews Bijeenkomsten met de feestdagen. Informatie 020 577 65 86 Roos v.d. Berg, e-mail [email protected]

Beth Simcha Diverse cursussen en activiteiten ma. t/m do. van 09.00 tot 16.30 uur. Eettafel Nesjomelet ma. t/m do. open vanaf 15.00 uur aanvang eten 17.00 uur. 12 Juli is het weer tijd voor de traditionele barbecue van Nesjomelet. Aanvang 15:30 uur. 1 augustus organiseert Beth Simcha de zomerlunch. Graag vooraf opgeven. Joods & Actief: de laatste dagtocht van het jaar is gepland op 5 september. De bestemming blijft nog een verassing! 7 juli t/m 26 augustus is er een cursusstop. Informatie 020 577 65 88, e-mail [email protected] Haarlem Tsevet, bijeenkomsten eens per maand op dinsdag, aanvang 19.30 uur. 15 juli boot-tochtje (beperkt aantal plaatsen). 19 augustus traditionele barbecue. Informatie 023 526 22 81 Heiloo Tsafon, iedere maand bijeenkomsten, behalve in juli en augustus. Het nieuwe seizoen start weer in september. Aanvang 20.00 uur. Informatie 072 533 03 34 ‘t Gooi Gooise Nesjomme Juli en augustus zomerstop. 5 september excursie naar Amersfoort (zie onder ‘Het Noorden gaat op stap’). 20 september start nieuwe seizoen met huiskamerbijeenkomst bij Toos. Informatie 035 541 47 50, 035 621 23 24, e-mail [email protected], www.gooisenesjomme.nl

Noord-Oost Nederland Le Dor wa Dor 3 zondagen per jaar een thema-dag (zie verderop op deze pagina). Informatie 0514-564 177, e-mail [email protected]

Overijssel Zwolle Emoen Wandeling en lunch in Lochem, deze bijeenkomst is de afsluiting van het seizoen. Aanvang 11.00 uur. Informatie 06 5193 1319, e-mail [email protected]

Ontmoetingsgroep Noord Nederland gaat door als ‘Le Dor Wa Dor’

Zuid-Holland Dordrecht Bené Dór geen JMW activiteit Informatie 078 651 19 18 Den Haag Mitzwe-Bar, iedere tweede en vierde dinsdag van de maand in het mr L.E. Visserhuis vanaf 14.30 uur. 26 Juni laatste bijeenkomst voor de zomerstop. Vanaf 14:30 kunt u haring eten op het terras van het mr L.E. Visserhuis. Het nieuwe seizoen start weer in september. Informatie 0172 430 628 Schmoezen geen JMW activiteit Iedere tweede woensdag van de maand in Buurtcentrum WDC Mariahoeve vanaf 19.00 uur Informatie 025 221 45 65 of 015 310 96 55, e-mail [email protected] Rotterdam Koffie-ochtend, iedere derde woensdag van de maand vanaf 10.00 uur. Ook in juli en augustus, bij mooi weer op het terras. Informatie 0180 314 539

Zuid-Limburg Maastricht Majo Informatie 06 4216 7844, e-mail [email protected]

Het kritisch oog van de expert tijden de ‘kunst&kitsch’ van Le Dor Wa Dor

Ontmoetingsgroep Noord Nederland organiseerde tot voor kort bijeenkomsten voor 50-plussers met een Joodse achtergrond. Le Dor Wa Dor zet deze traditie in een nieuwe vorm voort. ‘Le Dor Wa Dor’ is Hebreeuws voor: ‘van generatie op generatie’, vrij vertaald: ‘voor jong en oud’. De vrijwilligers van JMW organiseren drie zondagen per jaar een bijeenkomst voor jong en oud uit de drie noordelijke provincies en de kop van Overijssel. De activiteiten zijn erop gericht het onderling contact tussen mensen met een Joodse achtergrond in de noordelijke regio’s te versterken en zo nodig uit te breiden. De bijeenkomsten hebben een Joods cultureel thema zoals de geschiedenis van het Jiddisj, de Joodse feestdagen, beeldende kunst of bijvoorbeeld de Joodse keuken. Le Dor wa Dor is voor alle leeftijden, voor iedereen met minstens één Joodse grootouder en staan los van enige geloofsovertuiging of politieke richting. Le Dor Wa Dor is een activiteit van JMW. De locatie is afhankelijk van het seizoen en het thema. Voor meer informatie kunt u terecht bij het secretariaat, Marion de Klijn telefoon 0514-564 177, e-mail [email protected]

17 Benjamin

Groepen en cursussen JMW Informatie Informatie over groepen en cursussen geeft Marianne Fuchs 020 577 65 77 of e-mail [email protected] Opgave kan via de antwoordbon. Met uitzondering van de cursussen Joodse Cultuur en Levensverhalen schrijven vindt vooraf een kennismakingsgesprek plaats.

Een deelnemer aan het woord ‘kind in de oorlog’ Toen de mogelijkheid werd geboden mee te doen aan de gespreksgroep ‘Kind in de oorlog’, heb ik wel even goed moeten nadenken of ik eraan zou deelnemen en wat het mij zou brengen. Uiteindelijk heb ik toch besloten mee te doen. En daar heb ik beslist geen spijt van gekregen. Na een aantal bijeenkomsten, waarin je heel dicht bij jezelf komt, blijkt er bij alle deelnemers vaak diezelfde rode draad te zijn; zeker tegen de achtergrond van dat oorlogsverleden en het opgevoed worden door anderen dan je eigen ouders. In deze groep heb ik me veilig gevoeld en werden allerlei zaken bespreekbaar gemaakt; zoals de relatie met je kinderen, je vrienden, je eigen partner en hoe je omgaat met je Joodse identiteit. Samenvattend kan ik zeggen, dat het goede bijeenkomsten zijn geweest, waaraan iedereen actief deelnam. Ik kijk uit naar de evaluatie over enkele weken. Philip Frank

18 Benjamin

Van je familie moet je het hebben - of niet... - Drie gespreksbijeenkomsten over familierelaties Vrienden kies je, familie heb je. Familierelaties zijn relaties met een geschiedenis. De relaties binnen de familie zijn de meest eigene die we hebben en tegelijkertijd niet zelden de meest gecompliceerde. Soms blijkt het contact met de familie moeizaam te zijn, of zelfs tijdelijk verbroken. Pogingen om in gesprek te komen lopen vast, het lijkt wel of er een andere taal wordt gesproken. Bij JMW horen we deze verhalen regelmatig. Tijdens deze bijeenkomsten kun je je verhaal kwijt en horen hoe anderen omgaan met hun ervaringen. Je kunt elkaar vertellen waar het misloopt, waar het stokt en door het uitwisselen van ervaringen kun je nieuwe mogelijkheden ontdekken om het gesprek aan te gaan of eventuele onmogelijkheden leren accepteren. Bij voldoende deelname worden deze drie bijeenkomsten overal in het land georganiseerd. Kosten € 15,– Wie schrijft die blijft Je wilde altijd al schrijven, maar je komt er niet toe. Onder begeleiding en met afgebakende opdrachten schrijven we over dingen die ons bezighouden. We lezen elkaar voor en krijgen reacties op onze teksten. Schrijftalent is niet nodig! Tien bijeenkomsten. Kosten € 45,–, folder op aanvraag Wat is de invloed van de oorlog op je leven? Of je nu vóór of na de oorlog geboren bent, soms kunnen gevoelens opspelen die te maken hebben met de oorlog. Als je opgevoed bent door ouders die het wel meegemaakt hebben, kan het je leven kleuren. Je kunt je verantwoordelijk voelen voor iedereen of vastlopen in je relaties. Soms is het moeilijk om je gevoelens uit te spreken in intieme relaties en laat je alles bij het

oude. Je hoopt, door je altijd aan te passen aan de ander, aardig gevonden te worden. Of je trekt je terug en je voelt je eenzaam. In deze groep gaan we in op persoonlijke zaken die nu spelen en die te maken hebben met vertrouwen/ wantrouwen, verwachtingen van jezelf en anderen, boosheid, angsten, omgaan met ouders, broers en zussen. Deze gespreksgroep is voor mensen die vóór, in of na de oorlog zijn geboren. Het gaat over je situatie nu en wat je wilt veranderen. Tien bijeenkomsten. Kosten € 40,– Kind in de oorlog De oorlog ligt 60 jaar achter ons. Toch blijft bij de kinderen ‘van toen’ de oorlog als een soort cactus van binnen steken. Kennissen en soms ook goede vrienden kijken je vreemd aan als je probeert iets over je achtergrond te vertellen. Als je de oorlog als kind hebt meegemaakt kun je nu nog plotseling opkomende gevoelens van eenzaamheid en onveiligheid, of het gemis van dierbaren voelen. Is dit herkenbaar? In deze groep wissel je ervaringen uit en vind je ondersteuning. Twaalf bijeenkomsten, tweewekelijks. Kosten € 48,– folder op aanvraag Gespreksgroep na-oorlogse generatie Hoe kun je last hebben van de oorlog, als je deze niet zelf heb meegemaakt? Toch droom je er soms over. Je hebt vragen over de relatie met je ouders, over je Joods zijn, over het aangaan van intieme bindingen en nog veel meer. In deze groep kun je in gesprek met anderen tot nieuwe inzichten komen. Twaalf bijeenkomsten, tweewekelijks. Kosten € 48,–, folder op aanvraag Cursus Joodse cultuur in één dag In het najaar zal er weer een cursus Joodse cultuur in één dag starten. Deze cursus is voor beginners en toegankelijk voor iedereen met een Joodse achtergrond en eventuele partners. Informatie Mirjam Samson 020 577 65 66 of e-mail [email protected]

[email protected]

i.s.m. Sinai Centrum Omgaan met dementie - Ondersteuningsgroep voor partners, familieleden en andere naastbetrokkenen bij dementerende ouderen Het is vaak heel moeilijk om te accepteren dat iemand, om wie je veel geeft, geestelijk aftakelt, zich niet meer verzorgt en bijna onherkenbaar verandert. Dit kan bij de naastbetrokkenen leiden tot gevoelens van machteloosheid en verdriet, angst voor de toekomst en schaamte tegenover de omgeving. De zorg voor een dementerende kan ook een grote psychische en fysieke belasting vormen, zodat je minder tijd hebt voor ontspanning en sociale contacten. Voor naastbetrokkenen van dementerende ouderen organiseert het preventieteam van JMW en Sinai

Ambulant een ondersteuningsgroep met als doel: • Uitwisselen van ervaringen • Informatie krijgen over het proces van dementeren • Tips geven en krijgen voor het oplossen van praktische problemen Vijf bijeenkomsten en één terugkombijeenkomst, frequentie: tweewekelijks, kosten € 25,–, start: najaar 2007. Informatie en aanmelding Marianne Fuchs telefoon 020-577 65 77, e-mail [email protected] Zin in vriendschap! - Cursus voor vrouwen boven de 55 jaar, Amsterdam Met een vriendin kun je lachen en huilen, kun je een intimiteit bespreken en afspraken maken, op stap gaan, een film

zien. Een aantal vrouwen vraagt zich af waar ze zijn gebleven. Heb ik wel voldoende aandacht aan hen geschonken? Had ik het te druk met mijn werk, mijn gezin? Ben ik te kritisch geweest? In de ‘Vriendschapscursus’ kun je ontdekken wat vriendschap voor jou betekent. Ter sprake komt hoe je omgaat met conflicten en teleurstellingen in vriendschappen en hoe je nieuwe contacten legt. Twaalf bijeenkomsten van 2 uur. Kosten € 45,–. Informatie over cursus Amsterdam Marianne Fuchs 020 577 65 77, e-mail [email protected], of Marja Schraal 020 301 37 30, folder op aanvraag

Slapeloosheid in Bagels & Beans Op 26 april jl. kom ik om rond 19.00 uur als een van de eerste aan in de Bagels & Beans, in de van Baerlestraat, Amsterdam. Op de deur hangt ‘gesloten voor publiek’, met daaronder gelukkig de aankondiging van de avond over slaapproblemen, georganiseerd door JMW en Sinaï Centrum. Ik ga de nog lege ruimte binnen. Er loopt een meneer rond druk doende met alle voorbereidingen. Zou deze ‘gewoon aandoende meneer’ de slaapspecialist zijn? Nee, daar lijkt hij te ‘gewoon’ voor. De ruimte vult zich snel met allerlei geïnteresseerde mensen die in ruime opkomst binnenkomen. Om ongeveer 19.45 uur nemen we een trap naar boven die zo steil en smal is, dat je er slapeloze nachten van zou krijgen. Maar gelukkig gaat alles goed. De zaal boven zit gezellig vol. Na een korte voorstellingsronde en inleiding en dan komt warempel de ‘gewone’ meneer naar voren: slaapspecialist dr. Waterman. Ondanks mijn sceptische houding, ‘wat kan

Uitleg over slpaeloosheid in Bagels & Beans

iemand mij nog vertellen, wat ik al niet wist op het gebied van slaapstoornissen?’, word ik gegrepen door het betoog. Dr. Waterman verteld over zijn jarenlange wetenschappelijke studie en ervaring op het gebied van slaapstoornissen en voorziet zijn verhaal op een levendige manier van praktijkvoorbeelden. De zaal is geboeid. Men

voelt zich begrepen en (h)erkend. Dr. Waterman krijgt een waterval van vragen over zich uitgestort. Aan de orde komen o.a.: medicijngebruik, storingen en problemen in het slaapritme, slaapwandelen, in- en doorslaapproblemen. Het verbaast me dat dr. Waterman geen enkele vraag of probleem te veel is. In het laatste deel van de avond wordt Monique Westendorp geïntroduceerd. Zij is verbonden aan het Sinaï Centrum te Amersfoort alwaar zij slaaptrainingen geeft. Ze wijst het publiek er op dat het mogelijk is in het Sinaï Centrum slaaptrainingen te volgen. Het bestijgen van de nachtmerrie-trap was het dubbel en dwars waard. Het was een boeiende en leerzame avond. Dank het JMW team, die hier vast enkele slapeloze nachtjes over gehad zal hebben. Adrienne Garber, deelneemster In het najaar van 2007 start het Sinai Centrum een slaapcursus. Opgave via telefoon 020 301 37 30. 19 Benjamin

Tsavta 9e jaargang, nr. 39, juni/juli 2007

Tsavton

20 Benjamin

21 Benjamin

Cultuur Regionale & Educatie Zojuist verschenen Mijn leven achter onzichtbare tralies Scherpe herinneringen in proza en poëzie van een kwetsbare vrouw met een sterke stem. In het boek beschrijft Manja Croiset haar jeugd en moeilijke pubertijd in het na-oorlogse Amsterdam. Mijn leven achter onzichtbare tralies is geen gedichten bundel, zoals Croiset’s eerste boek, maar bestaat uit fragmentarische aantekeningen van haar kinderbelevingen, aangevuld met teksten in de tegenwoordige tijd. ISBN 978905 1795127

Muziek De Uelenspieghel 7 t/m 9 september vindt Hor’High Energy plaats. Tijdens dit dynamische dansweekend in Drenthe verzorgt Rafi Ziv uit Israël samen met Niels v.d. Steen en Martin Wanzenried verschillende workshops. Leer Israëlisch dansen, Bollywood-dansen of darbukah spelen. Prijs € 100,– p.p. (incl. camping, ontbijt & maaltijden), studenten en jongeren € 50,– p.p. Bij overnachting binnenshuis wordt € 15,– p.p./ p.n. extra berekend (aantal plaatsen beperkt). Bij opgave na 1 augustus € 10,– extra. Opgave Annette v.d. Steen, telefoon 0521 351 331, e-mail [email protected] of www.uelenspieghel.nl Rafi Ziv in actie tijdens Hor’ Hight 2006

Druk, drukker, drukst ook jouw ‘Personal Coach’

www.joodswelzijn.nl

Joods Historisch Museum T/m 16 september is de tentoonstelling Sarah Bernhardt: de Kunst van het Grote Drama te zien. Hierin staat het leven en werk centraal van deze beroemde Franse actrice en eerste internationale superster. ‘De goddelijke Sarah’ ontpopte zich in de loop van haar carrière tot de belangrijkste tragédienne van haar tijd. De expositie toont ruim 150 zelden getoonde voorwerpen die haar leven, roem en theatraliteit in beeld brengen. Tegelijk met de expositie over Sarah Bernhardt toont het JHM in het prentenkabinet nooit eerder geëxposeerd werk van beeldend kunstenares Charlotte Salomon (19171943). Deze serie, die bestaat uit bijna 800 gouaches, bevat schetsen en studies voor haar beroemde meesterwerk Leven? Of Theater?. Informatie Joods Historisch Museum telefoon 020 531 03 10 of www.jhm.nl

22 Benjamin

Charlotte Salomon, Verso van gouache uit Leven? of Theater?, 1940-1942 © Stichting Charlotte Salomon

Concertgebouw 5 Augustus Klezmerconcert door César Lerner (piano/accordeon/percussie) en Marcelo Moguilevsky (klarinet/ saxofoon/fluiten/mondharmonica). Klezmer, bekend als de feestmuziek van de Joodse dorpen van het Oost-Europa van weleer, leeft ook ten zuiden van de Evenaar voort. De virtuozen Lerner en Moguilevsky, spelen onvervalste klezmer, met invloeden van de muziek van de Argentijnse pampa, jazz uit de stadse cafés en de tango. Aanvang 20:15 uur. 26 en 28 Augustus spelen het Jerusalem Kwartet en Laurence Power muziek van Johannes Brahms. Op het programma staan het Eerste strijkkwartet in c, op. 51 nr. 1 en het Tweede strijkkwintet in G, op. 111. Aanvang 20:15 uur.

Voorstellingen 10 Duizend Zakdoeken 20, 21 en 25 t/m 29 juni geven Heddy Lester en Myra de Jong, in Nationaal Kamp Vught, speciaal voor leerlingen van het voortgezet onderwijs, de theatervoorstelling 10 Duizend Zakdoeken. De voorstelling vertelt het verhaal van de ouders van Heddy Lester. Zij ontmoetten elkaar tijdens de Tweede Wereldoorlog in het concentratiekamp Vught en zijn elkaar daar ook weer uit het oog verloren. Na de oorlog kwamen zij elkaar bij toeval in Amsterdam weer tegen. Het is een verhaal over de invloed die de oorlogservaringen hebben op het leven van ouders en kinderen. Informatie en reserveringen 073 656 67 64, e-mail [email protected] of www.nmkampvught.nl

Lezingen Synagoge Groningen St. Folkingestraat organiseert ter gelegenheid van haar 100 jarig bestaan een lezingenserie, expositie en concert. Informatie 050 301 10 73, [email protected] of www.synagogegroningen.nl Beit Ha’Chidush De sterk groeiende Joodse gemeente Beit Ha’Chidush viert sjabbat en de Joodse feestdagen in de Uilenburgersynagoge in Amsterdam, geleid door rabbijn Elisa Klapheck. We staan open voor iedereen met een Joodse achtergrond. Er komen steeds meer ouders met jonge kinderen voor de Joodse les en bar/bat mitswavieringen. Er zijn shiurim (cursussen) voor volwassenen over de Talmud, de Kabbala en Joodse vernieuwing. Aanmelden via e-mail [email protected] en zie ook www.beithachidush.nl Internationaal congres over de Kabbalah aan de UvA Aan de Universiteit van Amsterdam vindt van 4 t/m 6 juli 2007 een internationaal congres plaats, dat geheel gewijd is aan de wetenschappelijke studie van de Kabbalah. Het congres wordt georganiseerd door de Leerstoelgroep Geschiedenis van de Hermetische filosofie en verwante stromingen, in samenwerking met de Ben-Gurion University of the Negev (Israël) en het Joods Historisch Museum. Deskundigen uit Europa, Amerika en het MiddenOosten bespreken daarbij de invloed van de Kabbalah op verschillende aspecten van de 19e- en 20e-eeuwse cultuur. Het congres is toegankelijk voor studenten (€ 20,–), academici en alle andere belangstellenden (€ 40,–). Aanmelden via [email protected].

Félix Nadar, Sarah Bernhardt, ca. 1860. Bibliothèque nationale de France

Alphonse Mucha, La Samaritaine, 1897. Bibliothèque nationale de France © Mucha Trust 2007

23 Benjamin

Cultuur Regionale & Educatie Zeeuwse Bibliotheek Middelbrug T/m 23 juni de tentoonstelling Vita sine libris mors est. Deze tentoonstelling geeft een overzicht van de Portugees-Joods exlibriscultuur in Nederland en Portugees-Joodse kunstenaars. Informatie telefoon 0118-654 000 of www.zebi.nl

Tentoonstellingen Verzetsmuseum Amsterdam Tot en met 30 september kunnen bezoekers de muziek uit de bevrijdingsdagen herbeleven tijdens de tentoonstelling Bevrijdingsmuziek, over de muzikale ontlading in mei 1945, die volgde op de vijf jaren van bezetting. Tot en met 21 oktober is de kindertentoonstelling De Ontdekking. Van strip tot werkelijkheid. te zien. Stripfiguur Jeroen leidt bezoekers rond op de zolder van zijn oma, en ontdekt zo wat zijn familie tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft meegemaakt. Informatie 020 620 25 35, e-mail [email protected] of www.verzetsmuseum.org Verzetsmuseum Friesland Tot 17 september is de tentoonstelling De pers draaide door te zien, over de Leeuwarder Courant in oorlogstijd. Informatie 058 212 01 11, e-mail [email protected] of www.verzetsmuseum.org

Herinneringskamp Westerbork T/m 2 juli twee indrukwekkende tentoonstellingen: Paramisa, een expositie op het terrein van Kamp Westerbork: 27 levensgrote portretten van Sinti en Roma, gefotografeerd door Rogier Fokke. The holocaust against Roma and Sinti and present day racism in Europe, deze tentoonstelling in het Herinneringscentrum, is een internationaal initiatief om meer publieke bekendheid te geven aan het lot van de Sinti en Roma tijdens de nazi-vervolging. De expositie is reeds in New York en Straatsburg te zien geweest. Informatie 0593 592 600, [email protected] of www.kampwesterbork.nl

Druk, drukker, drukst ook jouw ‘Personal Coach’

www.joodswelzijn.nl

hèt digitale medium voor Joods Nederland

www.joods.nl

Cursussen Israëlisch dansen o.l.v. Angela Reutlinger Elke dinsdagavond dansen op verschillende niveaus. Op 3, 10 en 17 juli en 14, 21 en 28 augustus zijn er weer zomerinstuiven. Informatie 020 671 96 32 of e-mail [email protected] of home.tiscali.nl/rikudey.am

Wandeling Diamantwandeling 15 Juli organiseert de Burcht een diamantwandeling met aansluitend een bezoek aan Gazan. Informatie 020 624 11 66 of www.debrucht.org

25 Benjamin

Op zoek JMW is opzoek naar u! Opa’s en oma’s (saba en safta) gezocht! Wij zijn op zoek naar mensen die het heel leuk vinden om een Israëlisch kleinkind te ‘adopteren’. De kinderen wonen zelf in Nederland maar hun eigen opa’s en oma’s wonen in Israël. Door de grote afstand kunnen zij maar weinig contact met elkaar hebben. Om dat gemis een beetje te verzachten willen wij ouderen koppelen aan een kind met één of twee Israëlische ouder(s), om een keertje op stap te gaan, samen thee te drinken of voor te lezen etc. Lijkt u dat wat? Dan kunt u contact opnemen met JMW telefoon 020 577 65 77 of Beth Simcha telefoon 020 577 65 88. Vraag naar Tzippy Harmsen of Irene Hirsch. Daarnaast kunt terecht bij Madelon Bino van het LJG, telefoon 020 540 01 23. U kunt ook een e-mail sturen aan [email protected] [email protected] of [email protected]

Benjamin’s next top model De Benjamin zou de Benjamin niet zijn als er geen ‘echte Benjamins’ in ons blad stonden. Heeft u een foto van uw kleinkind die Benjamin heet? Heet je vriendje Benjamin en is hij fotogeniek? Of heb je een mooi zelfportret, Benjamin? Stuur je foto op naar JMW, De Lairessestraat 145-47, 1075 HJ, Amsterdam of [email protected]. Vermeld daarbij tevens de achternaam van Benjamin, zijn leeftijd en het jaar waarin de foto genomen is.

26 Benjamin

Oproepen

Zoeklicht

Kol Chadash zoekt leden Kol Chadash, opgericht in 2006, zoekt nog steeds nieuwe leden. Hou je van Joods repertoire, d.w.z. Jiddische, Hebreeuwse, Ladino en synagogale liederen en zou je eens willen meezingen, dan geven wij je graag de kans. Laat het ons weten, je bent van harte welkom. Informatie Marijke Felet 024 322 13 55, Karel Schellen 024 356 46 57, Eddy Falkenstein 06 2958 8995 of bezoek onze website www.goodtimes4you.com/kol-chadash

Foto’s familie Gans Mijn naam is Tini den Boer. Ik ben de schoondochter van Lies den Boer- Gans. Na haar overlijden, vier jaar geleden, hebben wij de oude foto’s van mijn schoonmoeder in handen gekregen. Het zijn oude foto’s waar haar ouders, broers, zuster en hun families opstaan. In het afgelopen jaar heb ik al die foto’s gescand en op een cd gezet. Inmiddels heeft een neef er een heel mooie dvd van gemaakt. Wij hopen nu de kinderen van Arie en Reina Gans te vinden. Het gaat om David Gans. Esther Gans-Lisser, Dora Gans en Max Gans. Later was oom Arie met tante Jo getrouwd. Zij hebben samen een dochter gekregen. Zij heet Josina. Tante Jo had zelf al twee kinderen, zij heten Theo en Jet. Max en Josina zijn omstreeks de zeventig. De anderen zijn ouder. We hopen dat ze contact met ons op willen nemen. Tini den Boer- van Heuzen, Kalmoes 42, 2954 NB Alblasserdam, telefoon 078 691 76 85

Klezmergroep Ravelijn zoekt leden De Utrechtse klezmergroep Ravelijn zoekt voor seizoen 2007-2008 nieuwe muzikanten. Bas-instrumenten zijn extra welkom. Eens per maand wordt gespeeld op zaterdagmiddag, onder leiding van ervaren en inspirerende docenten. Meer weten? Stuur dan een mail naar [email protected] Levens gered door Giorgio (Jorge) Perlasca Perlasca, een Italiaans diplomaat en verzetstrijder redde eind 1944, begin 1945 het leven van talloze Joodse vluchtelingen, die zich in Budapest en Hongarije ophielden, door brieven van bescherming van de Spaanse regering uit te schrijven. Professor Mariluz Costa, docent Spaans aan een Italiaanse openbare hogeschool, is vastbesloten de nog levende, Joodse overlevenden uit die tijd of hun naaste familieleden te vinden. Hij zou, ook namens de school deze overlevenden of hun familie graag interviewen, naar hun luisteren en hun verhalen horen. Hij wil de stemmen en verhalen voor volgende generaties bewaren, zo mogelijk door middel van video opnames. Als u, of naaste familieleden van u, in die tijd in Boedapest door Giorgio Perlasca gered zijn, dan kunt u contact opnemen met professor Perea Costa, e-mail [email protected]

Torah rol voor jeugdvriend In 1947 kwam David met 500 Joodse kinderen uit Roemenië naar Nederland, op weg naar Israël. Hij bleef twee jaar in Apeldoorn en Zandvoort. Begin mrt/ apr 1949 lag hij in het CIZ, Jacob Obrechtstraat, Amsterdam (wegens zijn blinde darm) naast een Hollandse Joodse leeftijdgenoot van 12 jaar, die hem een kleine Torah rol schonk om mee te nemen naar Israël (zie foto). Levenslang heeft David deze Torah rol in Israël gekoesterd. Hij zoekt nu zijn jeugdvriend (deze zou inmiddels 70 jaar moeten zijn, naam onbekend) om hem te bedanken! Contactpersoon Ella Andriesse, [email protected] of telefoon 06 5111 3877

Schadchen ‘Er is geen mens zo eenzaam als hij, die alleen zichzelf bemint!’ De Benjamin fungeert als doorgeefluik voor het maken van contacten tussen mensen. Schadchen, koppelen, is een oude Joodse gewoonte. Wil je gebruik maken van deze mogelijkheid, stuur dan je advertentie naar de redactie van de Benjamin. De tekst wordt anoniem geplaatst. Reacties op de advertenties kunnen worden gezonden naar JMW, redactie Benjamin, met op de envelop links boven het advertentienummer. 484 Prettige dame, Joodse achtergrond, 65, zoekt dito heer of dame, in omgeving Amsterdam, om één of twee keer per maand naar film of theater te gaan. 485 Sportieve Joodse vrouw, 55+ met interessante baan, twee volw. kind. spreekt Pools, Frans, Iwrieth, Engels, good looking, houdt van dansen, uitgaan, lekker eten, reizen, een goed boek en een goed gesprek, zou graag in contact komen met goed uitziende heer die zich in deze advertentie kan herkennen, voor vriendschap. Hij heeft geen bezwaar tegen af en toe een reisje. Alleen serieuze reacties graag. 486 Vrouw, 62+, vele hobby’s, wil die samen delen met een vriend, tot ±78 jaar, ook samen genieten van de mooie dingen van het leven. Brieven graag met telefoonnummer.

U plaatste een Schadchen... hoe liep het af? U plaatst een schadchen onder nummer, JMW stuurt u de reacties op uw oproep door. Hoe het afloopt blijft altijd onduidelijk. Daarom is een korte inventarisatie gehouden onder mensen die ooit een schadchen-advertentie plaatsten. Hieronder één van die verhalen: Nee, ik was niet wanhopig op zoek naar een partner, maar mijn maatschappelijk werker van JMW zei ‘Je bent een leuk mens en waarom probeer je niet eens een advertentie in de Benjamin?’ (Ik had nog nooit een advertentie gezet.) Mijn vorige partner was 5 jaar terug, na een gelukkige relatie overleden en ik dacht ?de koek is op?. Ik had er vrede mee en voelde me niet ongelukkig. Maar het zou wel leuk zijn iemand te vinden waarmee ik kon wandelen, fietsen, musea bezoeken en lekker eten, maar absoluut geen relatie. Wat wel een voorwaarde voor me was, was dat ik iemand zocht met dezelfde achtergrond; niet omdat ik Joods leef, maar omdat ik niet alles wilde vertellen en uitleggen wat er in de oorlog gebeurd was (ik ben 70+). En dus werd een schadchen-advertentie geplaatst. Per kerende post kreeg ik een brief van een man die zijn vrouw 10 jaar geleden had verloren, van dezelfde leeftijd was als ik en een half uur met de auto van mij vandaan woonde. (Ik heb nog drie andere brieven ontvangen, die ik terugstuurde.) Omdat het zo’n aardige brief was heb ik hem niet op de een of andere ontmoetingsplaats gezien, maar meteen thuis. En wat hij ook niet voor mogelijk hield: `t klikte, we hadden zo veel raakvlakken. Onze beide oudste zoons hadden dezelfde naam en meer van die dingen kwamen in onze beide families voor. Vrij snel groeide er iets meer dan wij hadden verwacht. Tussen ons groeide een LAT- relatie; dat is voor beide partijen veel beter. Je bent in de loop van de jaren zo gewend alles alleen

te doen, dat heeft ook zijn voordelen. Alles bijeen hebben we het erg goed samen en we zijn volledig door de wederzijdse kinderen geaccepteerd. Hoe liep het bij u af? Heeft u de liefde van uw leven ontmoet of liep het schadchen-avontuur uit op een grote deceptie? U kunt uw goede ervaringen, maar natuurlijk ook uw teleurstellingen, nog steeds insturen! De redactie selecteert de verhalen. De onroerendste/ grappigste/ mooiste of meest dramatische verhalen komen in de Benjamin. Stuur het aan JMW, t.a.v. Schadchenproject, De Lairessestraat 145-47, 1075 HJ, Amsterdam of [email protected]

Een geslaagde match!

Jingles Singlesdag In juli gaat JMW gesprekken voeren, om te horen wat u vindt van Jingles. Hoe bevalt Jingles u tot nu toe en wat zou u willen dat Jingles nog meer aanbood? Heb jij interesse en ideeën genoeg over dit onderwerp? Neem contact op met Roos v.d. Berg [email protected] of 020-577 65 77

Jingle?

Kijk op www.joodswelzijn.nl 27 Benjamin

actief Mokum en Mediene Jiddische anekdote

Filmrecencies

Wonder? De oude man zit aan z’n ontbijt, als hij opeens zijn besmeerde boterham laat vallen. Toch, wonder boven wonder, belandt het brood met de beboterde kant naar boven op de vloer. Hij belt zijn Rabbi en zegt: ‘Rabbi, ik, een oude man, heb misschien al 25.000 keren aan het ontbijt gezeten. Al 100 keren heb ik mijn boterham laten vallen. Telkens belandde het brood met de beboterde kant op de vloer en ik kon het weggooien. Maar vanmorgen belandde het met de beboterde kant naar boven op de vloer, vertel me, hoe kan dit?’.

JMW ging Pathé - Het kinderhuis Op de zwoele voorjaarsavond dat ‘JMW gaat Pathé’ Almere aandeed, kwamen ca. 30 gasten naar de vaste plek Diz’nkoffie voor de film over het Beet Jeladiem (kinderhuis) in de oude kibboetsjem. In deze film vertellen ervaringsdeskundigen over hun verschillende en ook wel overeenkomstige ervaringen uit die tijd. Geen van de ondervraagden leefde nog in de kibboets, allemaal waren ze vijftigers uit kibboetsiem die voor 1948 waren opgericht. Een kunstenares had de tijd in de kibboets bijzonder negatief ervaren, terwijl een architect genuanceerder overkwam.

The Rabbi vindt het probleem te moeilijk. Hij wil het voorleggen aan de Opperrabbijn en er later bij de oude man op terug komen. Drie dagen later belt hij terug: ‘Met betrekking tot uw vraag –waarom uw brood, na 100 keer met de beboterde kant op de grond te zijn gevallen, nu opeens met de boter naar boven op de grond beland– concluderen wij: dat u dit keer de verkeerde kant heeft besmeerd!’

In het gesprek na de film kwamen ook ervaringsdeskundigen aan het woord. Sommigen waren jonger en hadden gelijksoortige ervaringen uit lang geleden opgerichte kibboets. Anderen daarentegen, die als ouders hun kinderen in Batee Jeladiem hadden, waren wel positief gestemd. Zij kwamen zelf ook veelal uit kibboetsiem die na ‘48 waren opgericht. Kortom een avond met een film over een leuk onderwerp met een goed gesprek achteraf. Joel Bros

JMW ging Pathé - Borat Borat: garantie voor een leuke middag? Nee, niet voor iedereen, maar gelukkig wel voor de meesten die zondagmiddag 25 maart, in Theater Tuschinski, naar de film BORAT kwamen kijken. Sacha Baron Cohen, maker en hoofdrolspeler, laat ons de ‘mens’ in al zijn soorten zien. En doet dit met een waanzinnig gevoel voor humor. Grove humor. Té grof, volgens sommigen. Dus niet iedereen zat te schateren van het lachen. Borat, een TV journalist uit Kazachstan, reist door Amerika, om verslag uit te brengen, aan zijn landgenoten. De absurde situaties, die Cohen via het personage Borat liet zien, resulteerden in hilarische scènes. De grappen zijn gebaseerd op (zelf)spot. De Amerikaan, die hij ons laat zien, zou ook iemand uit Nederland kunnen zijn. De spiegel die hij ons voorhoudt, geeft soms schokkende beelden. Het debat na afloop, onder leiding van Karien Anstadt, met in het panel: Margalith Kleijwegt, Renée Sanders en Dave Cohen, was geen overbodige luxe. Zo kon iedereen nog even z’n ei kwijt. Het was bijzonder om te horen, hoe jong

hèt digitale medium voor Joods Nederland

www.joods.nl

28 Benjamin

Twee jongeren tijdens het debat bij Borat

De tweede film James Journey to Jerusalem ging over een Afrikaanse theologiestudent die door zijn dorp als pelgrim naar Jeruzalem gezonden wordt. Bij aankomst wordt hij opgepakt. James komt er snel achter dat Israël niet zo is als in de Bijbel. Weer wordt hij opgepakt. Als hij in de politieauto vraagt naar welke gevangenis hij gaat, blijkt dat Jeruzalem te zijn. Zo komt hij tegen het einde van zijn verblijf in Israël toch nog gelukzalig, figuurlijk èn letterlijk geboeid op zijn oorspronkelijke eindbestemming aan. ‘Leuk zo’n debat voor jong en oud’, aldus Isaac Hamburg

en oud over de inhoud van deze film dacht: een derde generatie ging in debat met een eerste generatie. Zo kon men horen hoe verschillend deze film werd beleefd. Bij de eerste stond de humor voorop, en bij de tweede de angst voor de eventuele gevolgen. Overigens werd deze film ook vertoond op een middelbare school, en wat bleek: humor onder Joden, Turken en Marokkanen is hetzelfde, ze lachten op hetzelfde moment! JMW, bedankt voor, wat mij betreft, een fijne middag. Voor herhaling vatbaar! Pati Reinds-Amat Indrukwekkend Joods Film Festival (geen JMW-activiteit) 18 April jl. vond het Joods filmfestival plaats in de Gooise Nesjomme in Hilversum. Net als na het buffet was ik verzadigd na het zien van drie indrukwekkende films: Souvenirs over een 82-jarige Israëlische veteraan uit de Joodse Brigade. Hij gaat samen met zijn zoon, voor de eerste keer na 60 jaar, weer via Italië terug naar Nederland. Vooral de zoon probeert er op deze tocht achter te komen of zijn vader ‘souvenirs’, kinderen, heeft verwekt bij zijn toenmalige vriendinnen. Dat blijkt niet zo te zijn.

Het laatste shot van de derde film Close to Home, stond in schril contrast hiermee: twee totaal ontredderde, zwijgende 18-jarige soldaten op een scooter. Het is hun taak om de namen te noteren van iedereen met een Arabisch uiterlijk. Als een omstander zich hier mee gaat bemoeien, ontstaat er binnen een mum van tijd een lynch-partij, die je niet ziet, maar wel hoort. Als vlak daarna het licht in de zaal aan gaat, is iedereen stil. Sybrech Nevenzeel

Mijn wonder Na een ernstig ongeluk 11 jaar geleden streed ik 2 jaar tegen een dreigende WAO. Mijn fijne baan als secretaresse in de psychiatrie wilde ik nog niet kwijt. Helaas, bij de laatste keuring was de arts onverbiddelijk. Heel verdrietig ging ik naar huis, mijn toekomst was een gapend zwart gat. Thuisgekomen pakte ik de Benjamin uit de brievenbus. Hierin stond een oproep voor vrijwilligers voor vriendschappelijk huisbezoek. Meteen gebeld, een week later bezocht ik mijn eerste cliënte en velen volgden. Weg zwart gat, wat fijn dat ik dit zinvolle en dankbare werk mag doen. Mijn redding, mijn wonder. Anneke Kopuit Deventer

! o o h Je w Aan het begin van het nieuwe studiejaar zullen JMW en een aantal jongerenorganisaties de handen ineen slaan. Op zeven plaatsen in Nederland zullen wij Joodse jongeren (18-30 jaar) aanspreken die meer willen weten over wat Jong Joods Nederland te bieden heeft. Dit project onder de naam Jewhoo! zal met een groots evenement voor Chanoeka eindigen. Meer weten? [email protected]

Het Mediene Nieuws Het Mediene Nieuws is een blad met interessante artikelen en wetenswaardigheden voor en door mensen uit Limburg en Noord Brabant. Drie maal per jaar komt het Mediene Nieuws uit. Wij zouden het zeer op prijs stellen als u nieuws uit deze regio heeft of andere interessante weetjes, die de moeite waard zijn om met een groter publiek te delen. Wilt u het Mediene Nieuws gratis ontvangen dan kan dat ook. Neem contact op met Roos v.d. Berg. [email protected] 020-577 65 77

29 Benjamin

Het mr L.E. Visserhuis is een modern Joods woonzorgcentrum in Scheveningen/Den Haag. Wij bieden onze bewoners een comfortabele leefomgeving in een Joodse sfeer.

Joodse geestelijke gezondheidszorg en zorg voor cliënten met een verstandelijke handicap

Ons motto is;

Toekomst met een verleden, en we leven nu! Het Sinai Centrum, gevestigd in Amersfoort, Amsterdam en Amstelveen is specialist in de behandeling van aan trauma gerelateerde stoornissen. Onlangs zijn wij gestart in ons gloednieuwe woon/behandelcentrum en ‘Nesjomme’ centrum voor leren en werken voor mensen met een bijzondere zorgvraag aan de Maccabiadelaan en Kea Boumanlaan te Amstelveen. Heeft u belangstelling voor onze activiteiten, als omwonende, cliënt, verwijzer, medewerker of vrijwilliger? Neem dan contact met ons op via een van onderstaande telefoonnummers of per mail: [email protected]

Wij werken vanuit een heldere vraaggerichte visie:

Aandacht voor de individuele behoeften van de bewoner Het mr L.E. Visserhuis ligt in een veilige, prettige, groene omgeving, maar ook vlakbij winkels, strand en duinen. Wij zijn goed bereikbaar, ook met het openbaar vervoer. Er is tevens mogelijkheid voor aanvullende meerzorg, kortdurende opname en voor particuliere dagopvang.

Wilt u meer informatie? Neemt u dan eens contact met ons op:

Voor meer informatie raadpleeg onze website: www.sinai.nl Sinai Centrum: GGZ, Amersfoort 033-464 06 40 polikliniek GGZ, Amersfoort 033-253 35 55 polikliniek GGZ, Amsterdam 020-301 37 30 VG, Amstelveen 020-545 10 11 GGZ, Amstelveen 020-645 53 28 ‘Nesjomme’ Amstelveen 020-545 10 10

mr L.E. Visserhuis Doorniksestraat 152 2587 AZ DEN HAAG Telefoon 070-358 63 63

Of raadpleeg eerst eens onze website: www.jbc-visserhuis.nl

De Stichting Joods Maatschappelijk Werk is een landelijke overkoepelende welzijnsorganisatie t.b.v. de Joodse gemeenschap in Nederland, met kantoren in Amsterdam, Arnhem, Eindhoven, Groningen en Den Haag en ontvangstruimten in Enschede en Rotterdam. De werkzaamheden van de Stichting zijn in drie sectoren ondergebracht, te weten de sector Hulpverlening, de sector Thuiszorg en de sector Zorg en Preventie.

Voor het directiesecretariaat op het hoofdkantoor in Amsterdam zoeken wij, voorlopig voor een periode van 3 maanden, een

secretaresse m/v voor 18 uur per week

De secretaresse zal op meerdere deelgebieden van het Directiesecretariaat worden ingezet. De deelgebieden kunnen worden samengevat als: • redactiesecretariaat t.b.v. het kwartaalblad De Benjamin • commerciële activiteiten in het kader van marketing en PR • overige ondersteuning PR-functionaris • beheer website (samen met andere webmasters) • ambtelijk secretariaat ondernemingsraad • notuleren van vergaderingen Ingeval van vakantie of ziekte van een collega wordt waar mogelijk ingevallen bij andere werkzaamheden. Op het Directiesecretariaat werken vier secretaresses. De aanstelling geldt voor bepaalde tijd (3 maanden) met de mogelijkheid tot verlenging bij goed functioneren.

Voor de functie vragen wij: • HBO werk- en denkniveau; • Uitstekende beheersing van de Nederlandse taal in woord en geschrift, goede beheersing van het Engels is een pré; • Bij voorkeur ervaring met het maken van drukwerk en toepassing DTP-techniek; • Kennis van en/of affiniteit met de Joodse gemeenschap; • Communicatief vaardig, flexibel en creatief; • Een collega die in staat is in goede samenwerking met de andere collega’s zelfstandig in een team te functioneren; • Bereidheid om bij piekdrukte maximaal 24 uur per week te werken. Voor de functie bieden wij: • Zeer gevarieerd werk; • Opname in het PGGM-pensioenfonds en arbeidsvoorwaarden volgens CAO Welzijn

alsmede de mogelijkheid tot deelname aan collectieve bedrijfsregelingen; • Salariëring tussen €1.779,- en €2.502,- bruto per maand bij een volledig dienstverband volgens CAO Welzijn salarisschaal 6. Een beschrijving van de werkzaamheden is aan te vragen bij het secretariaat Personeelszaken (woensdag t/m vrijdag 020–5776517 of [email protected]). Uw schriftelijke sollicitatie kunt u binnen 14 dagen na het verschijnen van deze advertentie richten aan de Stichting Joods Maatschappelijk Werk, t.a.v. Personeelszaken, De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam. Informatie over de functie kan telefonisch worden ingewonnen bij mevrouw J. Buesink, hoofd Directiesecretariaat, tel. 020-5776516.

www.joodswelzijn.nl JMW, de zorgcoördinator van Joods Nederland

Joods Algemeen Informatieverstrekking slachtoffers Shoah toegankelijker Joods Agenda Anne Louis Cammenga heeft een lijst samengesteld met daarop vermeld de gegevens van instanties, waar Joodse Tweede Wereldoorlogslachtoffers c.q. hun nabestaanden informatie over hun omgekomen/vermiste verwanten kunnen inwinnen. Op 20 februari 2007 ontving Cammenga tot zijn grote vreugde het positieve bericht van het Nederlands Genootschap van Burgmeesters dat het NGB volledig akkoord is gegaan met zijn verzoek de lijst te distribueren aan alle Nederlandse burgemeesters en deze lijst aan alle Joodse Tweede Wereldslachtoffers c.q. hun nabestaanden op verzoek te verstrekken, zodat de informatie-

verstrekking aan hen voortaan in alle gemeenten in Nederland is gegarandeerd. Wanneer Joodse Tweede Wereldoorlogslachtoffers c.q. hun nabestaanden contact opnemen met het gemeentehuis van hun eigen woonplaats, kunnen zij via de gemeenteambtenaar/gemeentearchivaris de lijst opvragen. De lijst ten behoeve van Joodse Tweede Wereldoorlogslachtoffers en hun nabestaanden staat eveneens gepubliceerd op de website van het NGB en kan worden gedownload onder het kopje ‘nieuwste downloads’: www.burgemeesters.nl Anne Louis Cammenga

Het eerste landelijke Joods Korenfestival, een muzikaal succes 18 Maart vond het eerste landelijke Joods Korenfestival plaats in de LJG in Amsterdam. Een verslag van een memorabel festival. Voor de pauze klonken Beth Jehoeda met een lithurgisch repertoire, het vrouwenkoor Sjiera, Shir Balev, vrolijk en met swung, Kol Chadash met o.a. het mooie ‘Jerusalem Sjel Zahav’ en het LJG-koor van Amsterdam Sjier Chadash. Na de pauze, met broodjes en drankjes in de Anne Frankzaal, volgde de opening van de Paula SalomonLindberg muziekbibliotheek. In het vervolg kunnen de koren hieruit putten voor hun repertoire. Een prachtige, welkome aanwinst! De sensatie van na de pauze was ongetwijfeld: The Alyth Choral Society. De komst van dit 35-koppige koor uit Londen was de aanleiding geweest voor

‘Mooie agenda, maar hij is zo groot!’ Over het algemeen is iedereen goed gestemd over JMW’s Joodse Agenda. De enige ‘maar’ die ik wel eens hoor is over het formaat. ‘Mooie agenda, maar het is zo groot! Ik kan ‘m niet meenemen in mijn tas. Kan het niet wat kleiner?’ Tot op heden was een kleiner formaat niet mogelijk, wegens praktische redenen aan de kant van de uitgever, een ander formaat was te kostbaar. Maar m.i.v. 2009 kan er wel op kleiner formaat gedrukt worden. Graag zou ik van u horen of een kleinere Joodse Agenda uw voorkeur zou hebben. Met deze peiling kunnen we goed inschatten of het een verbetering zal zijn. Stuur uw reactie naar Jolande Drop e-mail [email protected]

het organiseren van het korenfestival. Mokum Alef, verzorgde daarnaast een optreden van internationale Jiddische musici. Het LJG-koor Rénanim, ook met internationaal repertoire, trad op met o.a. ‘Mi Haisj’, het begin van een Ladino-repertoire. En er was een optreden van Hejmisj Zain, een gemengd Jiddisch koor. Helaas waren het Amsterdams Synagogaal Koor, het CIZ-koor en Santo Servicio niet aanwezig omdat de rabbijnen van het NIK een ‘psak dien’, verbod van de rabbinale rechtbank, hadden uitgesproken. Het festival was zo’n succes, dat men zich hoopvol afvroeg of het volgend jaar niet wéér zou kunnen plaatsvinden. Hetty Barsony LJG Utrecht

31 Benjamin

BabbelBenjamin Jiddische anekdote

Wonderlijke ontmoeting

Wonderen De Amerikaanse dokter Bloom, bekend om zijn wonderbaarlijke genezingen van artritis, had zijn wachtkamer vol mensen. Er kwam een oude dame binnen lopen of liever schuifelen, want ze was compleet krom en liep voorovergebogen, leunend op haar stok. Toen het haar beurt was, schuifelde ze de dokterskamer binnen. Nog geen half uur later kwam ze weer naar buiten: fier rechtop, met haar hoofd omhoog!

Een soort ‘zoektocht naar in de oorlog verdwenen kunstvoorwerpen’, maar dan anders, bracht mij in gedachten weer terug naar een plek die niet erg vrolijk te noemen was. Naar de diaconie vergaderzaal van het weeshuis waar ik opgroeide en verbleef van 1944 tot 1956. Daar hing een groot en prachtig schilderij. Het aankleden der wezen, van Jan Victors. Als kind droomde ik vaak weg in het beeld van de kinderen die liefdevol de haren gekamd en verzorgt werden. Jaren had ik niet meer aan de voorstelling gedacht, tot ik in de jaren ‘70 van de vorige eeuw, naar het pas gerestaureerde Amsterdams Historisch Museum ging. Door de zalen slenterend, kwam ik oog in oog te staan met de kinderen van ‘mijn’ schilderij. Hardop riep ik: ‘Kijk eens, daar hangt mijn schilderij!’. Ik schrok

Een van de dames uit de wachtkamer had het tafereel gadegeslagen en riep: ‘Het is een wonder! Je schuifelde krom naar binnen en binnen een half uur sta je weer rechtop! Hoe heeft de dokter dit gedaan?’ Waarop de oude dame antwoord: ‘Wonder, wonder... hij gaf me gewoon een langere stok.’

Even voorstellen... Mijn naam is Lizette Schoenmaker, 23 jaar, sinds een jaar werkzaam bij JMW, eerst in de thuiszorg en sinds januari op kantoor. Met dit mooie nummer over ‘wonderen’ zet ik mijn eerste stapjes in mijn ‘Benjamincarriere’. Aarzelende stapjes, maar wel met enthousiasme. Ach.. waar het om gaat is dat de Benjamin elk kwartaal weer piekfijn bij u op de deurmat ligt en daar ga ik mijn uiterste best voor doen! Een hartelijke groet en een heerlijk lange zomer toegewenst. Lizette Schoenmaker

Het aankleden der wezen, Jan Victros.

van mijn eigen stem, maar was ook meteen blij dat het zo’n prachtige plaats heeft gekregen. Wegdromen in de beelden als toen ik kind was hoeft niet meer, maar kunst kijken en er over lezen geeft extra invulling in je leven, heb ik ondervonden. Loes te Pas- Van Collem

Wonderlicht Meneer D., onze biologie-leraar, begon zijn eerste les in de eerste klassen met de volgende anekdote: ‘Er zijn drie dingen die niet bestaan. Wie weet welke?’ Muisstil (meneer D. was streng hadden we gehoord) deed de hele klas er het zwijgen toe. Na een lange stilte, waarin wij, bedeesde pubers, steeds

32 Benjamin

ongemakkelijker in onze schoolbanken zaten te draaien, zei hij met plechtige stem: ‘dat is, Dames en Heren, ten eerste Sinterklaas. Ik neem aan dat u daar niet van opkijkt. Ten tweede is dat de ooievaar. Rest ons nog de derde onbestaanbare: en dat is de olifant’. Glazig keek de klas hem aan. ‘En wel hierom’, vervolgde hij, ‘er was eens een boer die met zijn vrouw een dagje naar Amsterdam ging. Op het programma stond ook een bezoek aan Artis. Ze keken hun ogen uit: zoveel wilde dieren bij elkaar… Toen kwamen ze bij de olifanten. Ze bleven geruime tijd voor het hok staan kijken. Eindelijk had de boer zijn spraak terug en hij zei tegen z’n vrouw: ‘Grietje, dit bestaat niet. ‘t Is gewoon een wonder’. Hieraan moest ik denken toen ik beloofde om iets over een wonder te schrijven. ‘Mijn’ wonder is, evenals voor de boer uit het verhaal van meneer D., absoluut een wonder: het Noorderlicht. In februari was ik op bezoek bij vrienden die vlak onder de poolcirkel wonen. Noord Noorwegen in de winter is een sprookje. Sneeuw, veel witter dan wit, zelfs op het bevroren fjord, waar het houten huis van mijn vrienden op uit kijkt. Hoewel het niet lang licht is, is het er ook niet helemaal donker, doordat de schemering veel langer duurt dan in Nederland en omdat de sneeuw de wereld van onder af verlicht. De avond van het wonder was de maan net onder en het was vrij donker en onbewolkt. En daar was het. Onpoëtisch gezegd: een lasershow van de natuur, dus onvergelijkbaar veel mooier dan dat. Ademloos en ontroerd stonden we in de sneeuw en stilte van die Noorse nacht naar boven te kijken naar dit wonder. Schoonheid is een wonder en zuiverheid is dat, denk ik, ook. Iets wat je raakt en wat overweldigend en nieuw is. Wonderen bestaan gelukkig. Ik wens ook u allen heel af en toe een wonder toe! Eva de Baat

Gastcolumn Wonderen bestaan niet Mijn eerste reactie bij het vernemen van het huidige Benjamin-thema ‘wonderen’ was een korzelige. In normaal Nederlands: ‘Mot dat?’. Bij wonderen dacht ik in eerste instantie geïrriteerd aan lopen over water, het met paard en al opstijgen ten hemel of het weer aan elkaar breien van versgekookte en recent in partjes gedeelde knapen. (Voor de theologen onder u: Jezus, Mohammed en Sint Nicolaas). Flauwekul dus! Wat kan ik als eenvoudig medienesjtamper met zo’n thema? Niets! Mijn favoriete Joodse Welzijner (van de mannen dan, maar d’r werken er volgens mij ook maar drie en ik ken alleen hem maar) zei; ‘Kom op Roel, wat was het wonder in jouw leven!’ Nou geinponem, dat mijn motorfiets vanochtend startte, dacht ik zachtop. Dus ik thuis aan tafel de jeledjes maar gevraagd. Als ik die nu maar genoeg onder druk zette hoefde ik zelf ook niks te verzinnen. Dat was niet zo slim, want ik mocht ze eerst gaan uitleggen wat een wonder is. ‘Als er iets bijzonders gebeurd dat eigenlijk niet kan?’ maakte

ik er maar van… Rivka wist niks te bedenken, maar dat vergaf ik haar maar want ze is vier. Ischa (van 5) wél. Ischa zei: ‘Toen koning David een schaap kwijt was ging hij zoeken in een donkere grot en toen was daar de brandende bromstruik die licht gaf en hem vertelde waar het schaap was.’ Knap hè! Onze huidige jongste, Joram, vertelde: ‘Blamblam spiedie klapt’ (Dat vertelt hij elke dag een keer of zeven, hij is ooit door een kat genaamd Speedy gekrabt. En ja, Blamblam betekent Joram.)

elkaar heeft lopen zetten en dat het huis brandschoon is. Dat ik in een Lada rijdt die het altijd doet. Nou ja. Laat ik de grootste (kleinste) wondertjes niet vergeten. Mijn drie kinderen, waaronder de Nobelprijswinnaar voor de diergeneeskunde 2019 (spiedie klapt), een hoogleraar Torale Theologie (zijn dissertatie gaat over de brandende bromstruik), en Miss Flevoland 2022 (ze zegt weinig maar is bloedstollend mooi). En dan ikzelf natuurlijk nog. Ik ben verwonderd over mijn geluk. Roel Abraham

’s Anderendaags kwam de revelatie: ik mag clichés uit de kast trekken. Keiharde clichés, die ook nog eens superwaar zijn! Welnu, beminnelijke benjaminnaars, mijn wonder is zo groot als mijn gezin. Mijn balleboeste die het al bijna negen jaar met me uithoudt en me binnenkort een vierd’ jeledje schenkt (bij leven en welzijn). Wonderlijk ook dat die vierde er nog steeds niet is. Helemaal wonderlijk dat mijn vrouw hoogzwanger met haar schoonmoeder Lundiastellingen in 33 Benjamin

Benjamin Servicepakket/JMW Antwoordnummer 47160 1070 WB Amsterdam

Benjamin Servicepakket De voordelen op een rijtje

Het Benjamin Service pakket bestaat nu ruim een jaar. Het is ontwikkeld door JMW in samenwerking met Amstelring. Het Benjamin Servicepakket heeft al een aardig aantal leden. Wanneer u lid wordt van het Benjamin Servicepakket dan kunt u, buiten het pakket van de Amstelring, ook gebruik maken van extra diensten en produkten die hier door JMW aan zijn toegevoegd. Bijvoorbeeld de cursussen van Crescras en Beth Simcha met een aantrekkelijke korting. Het is ook mogelijk om uw lidmaatschap van Amstelring om te zetten in een abonnement op het Benjamin Servicepakket. U houdt dan uw rechten bij Amstelring en kunt ook gebruik maken van de extra diensten en produkten van het Benjamin Servicepakket. Wanneer u dat bij ons aangeeft regelen wij dit verder voor u. Informatie 020 577 65 88, e-mail [email protected]

Als abonnee op het Benjamin Servicepakket krijgt u korting op alle diensten, artikelen en cursussen uit het Servicepakket, de Thuiszorgwinkels van Amstelring en enkele met name genoemde diensten van JMW. Verder ontvangt u, gratis driemaal per jaar het ledentijdschrift en éénmaal per jaar de ledenfolder. Het aanbod van Benjamin Service- abonnement wordt regelmatig geactualiseerd. Neem voor het laatste aanbod contact op met 020 577 65 88. JMW is niet aansprakelijk voor fouten in de opgenomen tekst van het Benjamin Servicepakket.

In je nopjes aan de knopjes Hoe bedien ik de magnetron? Computer start niet, wat moet ik doen? SMS’en op mijn mobiel, hoe werkt dat?

3

2

1

6

5

4

Met deze en andere vragen over apparaten in en om het huis kan Beth Simcha u helpen. Voor € 10,– per uur (voor Benjamin Servicepakket-leden € 8,–) helpen wij u uit de brand en vertellen getrainde medewerkers hoe apparaten bediend worden. 9

8

7

0

#

Meer weten bel 020 577 65 88, van 9.00 tot 17.00 uur van maandag t/m donderdag.

*

Dit aanbod geldt voor zowel Amsterdam en omstreken!

34 Benjamin

Antwoordbon Benjamin Servicepakket Ik maak graag gebruik van het Benjamin Servicepakket

Betaling via acceptgiro € 17,50

Joodse achtergrond: Ja

Nee

Betaling via automatisch incasso € 16,50 Achternaam

Mevr. / Dhr.

Meisjesnaam

Voorletter(s)

Geboortedatum

Burgelijke staat ongehuwd / gehuwd / weduwe/weduwnaar / samenwonend

Naam partner

Mevr. / Dhr.

Voorletters

Geboortedatum

Straat + nummer

Postcode

Woonplaats Telefoonnummer

Telefoon mobiel

Bank/girorekening

E-mailadres

Datum

Handtekening

Alle velden zijn verplicht. Uw persoonlijke gegevens zullen conform de wet op de privacy worden behandeld.

an rsussen v u c e ll a Op or orting vo k % 5 1 s Cresca in t Benjam e h n a v leden akket. Servicep

5. BEWEGING

Het Benjamin Servicepakket is per 1 januari 2007 vernieuwd! Onderstaand het overzicht van diensten, cursussen en produkten die onderdeel uitmaken van het Benjamin Servicepakket. Let wel, uitsluitend diensten, cursussen en produkten waar nu landelijk bij staat vermeld, hebben een landelijke dekking. De cursussen zonder vermelding landelijk, worden aangeboden in de regio Amsterdam, Amstelveen en Hoofddorp. 1. GEMAK • • • • • • • • • • •

Kapper aan huis landelijk Pruikenservice landelijk Audicien aan huis landelijk Opticien aan huis landelijk Tandprotheticus Pedicure Podoloog Schoenenservice Kleding aan huis landelijk Ondermode/lingerie Maaltijdservice landelijk 2. PRAKTISCH

• • • • • • • • • • •

Grote schoonmaak Wassen-Strijken-Stomen Klussendienst aan huis Tuinaanleg en onderhoud Hulp bij Administratie Bewindvoering & Nalatenschap BoedelZorgDrager landelijk Mobiele telefonie landelijk BasicPhone landelijk Verhuisservice landelijk Computercursus aan huis landelijk

3. KINDEREN • • • • • • • • • •

Baby op Komst! Rondom Zwanger! Beide ouderscursus Zwangerschapsyoga ZwangerFit De kunst van borstvoeding Zwangerschapszwemmen Babymassage EHBO voor ouders van kleine kinderen EHBO voor ouders van kleine kinderen herhaling • Themabijeenkomsten speciaal voor peuterspeelzalen en kinderdagverblijven: Regels en grenzen, Gevoelens bij peuters, Peuters: lastige eters?!, Welterusten! Over slaapproblemen bij peuters • Slim Kids 4. GEZOND • • • • • • • • • • • • • • •

Lekker in je vel Beter slapen Pakje Kans-Samen stoppen met roken Leven met diabetes Valpreventie Kennismaken met yoga Yoga voor gevorderden Geheugentraining Omgaan met dementie Hand en voet Zorgmassage Voetreflexzonetherapie Leren masseren Masseren niet verleren Stoelmassage Begeleiding bij Rouwverwerking na overlijden • GeZZond Check (gratis voor verzekerden bij Z&Z)

• • • • • • • • • • •

FysioFitness Nordic Walking PhysioFitWalking Sportief Wandelen Trimclub Slank en fit Aquarobic Aquafitness Aqua Fysiofit en Hydrofit Swimfit Reuma-oefenen in warm water 6. EXTRA VOORDEEL

• Voordelige tijdschriftabonnementen landelijk • Zorgboeken en cd-roms landelijk • Diabetes-testmateriaal landelijk • Thuiszorgwinkels • Korting op materialen Nordic Walking • Verhalen van vroeger-krant landelijk • Korting op ziektekostenverzekeringen, doorlopende reisverzekeringen en uitvaartverzekeringen landelijk 7. JOODS Diensten • Kosjere maaltijdservice landelijk • De keukens van Langerhuize Cursussen Beth Simcha 55+ ouderenwerk • ca. 15% korting op cursussen Ivriet, Engels, Jiddisj, tekenen, schilderen en Joodse geschiedenis (€ 100,– voor 35 lessen). Voor abonnees € 87,50. • Gymnastiek en koor € 80,– per jaar. Voor abonnees: € 70,–. • Dinsdagmiddag activiteiten en open atelier € 2,25 per keer. Voor abonnees € 2,–. • Dagtochten en bijzondere evenementen 10% korting voor abonnees. Deze prijzen worden per keer vastgesteld. • Nesjomelet: een maaltijd kost € 9,–. Voor abonnees € 8,–. 35 Benjamin

JMW Bureaus Bureau Amsterdam Spreekuur maandag t/m vrijdag 09.30-12.00 uur en woensdagavond 18.30-20.30 uur 020 577 65 77 [email protected]

bezoek onze website

www.joodswelzijn.nl

Bureau Arnhem Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 09.30-11.30 uur 026 445 12 89 [email protected]

Colofon De Benjamin wordt uitgegeven door Joods Maatschappelijk Werk (JMW) en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 10.000 exemplaren. De Benjamin wordt op aanvraag gratis toegezonden. Het volgende nummer verschijnt ca. 31 augustus.

Redactieadres JMW De Lairessestraat 145-147 1075 HJ Amsterdam tel 020 577 65 18 fax 020 577 65 00 tel 020 577 6584 (administratie) E-mail: [email protected] www.joodswelzijn.nl

Redactie Tobias de Bruijn, Marianne Fuchs, Tzippy Harmsen (Tsavta), Esther Konstantinov, Michel Kotek (hoofdred.), Mireille Oei, Lizette Schoenmaker (secr.), Jolan Toff, en Liesbeth de Vries.

Foto’s Jeanine Vonno Vormgeving Dickhoff Design, Amsterdam Drukwerk Hegadruk, Den Haag

Bureau Den Haag Spreekuur dinsdag 14.00-15.30 uur 070 355 56 72 [email protected] Bureau Eindhoven Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 09.30-11.30 uur 040 243 45 45 [email protected]

Bureau Enschede Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 09.30-11.30 uur 053 431 85 02 [email protected] Bureau Groningen Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 09.30-11.30 uur 050 313 29 08 [email protected] Bureau Rotterdam Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00-15.30 uur 010 466 86 66 [email protected] Website JMW www.joodswelzijn.nl Voor een volledig en actueel overzicht van de openingstijden, diensten en activiteiten!

Inleveren kopij De sluitingsdatum voor het inleveren van kopij voor het Rosj Hasjana nummer van de Benjamin is 10 juli 2007.

Antwoordbon 68 naam

voorletter (s)

voornaam

adres postcode

woonplaats

telefoon

e-mail

geboortedatum

nationaliteit

man/vrouw*

Ik heb wel/geen Joodse achtergrond* (*doorhalen wat niet van toepassing is) Ik wil deelnemen aan één van de volgende groepen die binnenkort starten: (hokje zwart maken wat wordt gewenst) Gespreksgroep Van je familie moet je het hebben - of niet... o Gespreksgroep Wat is de invloed van oorlog op je leven? o Gespreksgroep Kind in de oorlog o Gespreksgroep Na-oorlogse generatie

datum

handtekening

Wie schrijft die blijft Joodse Cultuur in één dag I.s.m. met Sinai Centrum Omgaan met dementie Zin in vriendschap!

Ik wil mij opgeven voor het videoproject Ik krijg nog geen Benjamin, dus wil ik graag op de verzendlijst voor het gratis JMW-kwartaalblad met informatie over activiteiten op Joods gebied

Deze bon zenden naar: JMW – SLO De Lairessestraat 145-147 1075 HJ Amsterdam