Orthofyto
®
20 1989-2009
De conferentie van Parma
Te dik of te dun bloed: een bloedstollend (levens)verhaal! Deel 1 Heparine blokkeert metastase Bloedplaatjes aggregatie remmen met fyto Synergie van vitamine C en vitamine K tegen kanker
Jaargang 14 april - mei 2009
Afgiftekantoor Lochristi
Verantwoordelijke uitgever: Walter O.M. Faché Kerkstraat 101 9270 Laarne België: e 7,8 Nederland: e 8,5
De ziekte van Lyme
Thema: bloedstolling
ORTHO trends inclusief middenkatern met:
®
75
Orthofytho® en Orthotrends® zijn een Belgisch tweemaandelijks wetenschappelijk tijdschrift voor Orthomoleculaire geneeskunde, voeding en fyto. Een uitgave van de Belgische Vereniging voor Orthomoleculaire Geneeskunde BSOM.
De natuurlijke pijn- en ontstekingsremmer bij artrose
Sculacia
TM
(Scutellaria en Acacia)
Een nieuw gepatenteerd product met duidelijke verbetering van het bewegingsapparaat in minder dan 30 dagen. Artrose Reumatische klachten Wetenschappelijk onderzocht op veiligheid en effectiviteit (Burnett et al 2007) Door de Dual pathway inhibitor is er een nauwkeurig bepaalde balans waarbij Cox-1, Cox-2 en 5-Lox evenredig worden geremd. Hierdoor voorkomt men bijwerkingen Een significante verbetering van de functionele mobiliteit en de functionele stijfheid binnen 30 dagen Samenstelling per capsule: SculaciaTM proprietair mengsel 250 mg bestaande uit: - Glidkruid (Scutellaria baicalensis extract; wortel) - Catechuboom (Accacia catechu; extract kernhout en schors)
Referenties: - Burnett BP et al (2007) Safety evaluation of a combination, defined extract of Scutellaria baicalensis and Acacia catechu. J. Food Biochemistry 31; 787-825. - Burnett BP et al (2007) A medicinal extract of Scutellaria baicalensis and Acacia catechu. Acts as a dual inhibitor of cyclooxygenase and 5-lipoxygenase to reduce inflammation. J Med Food 10 (3) 2007, 442–451 - Levy R et al (2007) Safety, efficacy and acceptability of flavocoxid (Limbrel) compared with naproxen in subjects with osteoarthritis of the knee: a pilot study. Posterpresentation ICRS (International Cartilage Repair Society)
PROFESSIONELEN KUNNEN DE TECHNISCHE FICHE AANVRAGEN VOOR MEER UITGEBREIDE INFO.
Energetica Natura BV ● Postbus 148 - 9100 St.Niklaas ● Gratis tel: 0800-990 11 ● Gratis fax: 0800-800 11 ●
[email protected] ● www.energeticanatura.com
Tweemaandelijks magazine - orthofyto® - orthotrends®
Inhoud De conferentie van Parma!.......................................... Te dik of te dun bloed - Een bloedstollend (levens)verhaal! Deel 1........ 300.000 mensen in de Benelux leven dankzij antistollingsmiddelen en zijn in gevaar. ................................................................ Heparine blokkeert metastase....................... Salmonellose: ......................................................................... De zomerdiarree komt er aan! Anti-bloedplaatjesaggregatie-planten.......................................................... De synergie van vitamine C en vitamine K tegen kanker................................ De ziekte van Lyme pathogenese en diagnose. .....................................
4 6
10 12 14 26 29 31
®
ORTHOtrends® Cardiologie
Een tekort aan vitamine C en hartaandoeningen.....................................
18
Diabetes
L-arginine verbetert de insulinegevoeligheid............................. Immuniteit
Resveratrol tegen griep!............................
19 19
Verminder de allergische reactie..............
19
Neurologie
Probiotica tegen angst en stress...............
20
Hoge doses vitamine E gunstig bij alzheimer................................
20
Schildklierhormoon tegen depressie..........................................
20 21
Oftalmologie
22 Glutathion beschermt tegen cataract...... 22 Luteïne met ‘oog’ voor uw hart en beschermend tegen kankercellen ...........
FACHé instituut nieuws
Adverteerders Energetica Natura.......................................... 2 Springfield.................................................... 16 Urmale.......................................................... 16 Similia........................................................... 25 School van Ayurveda................................... 25 Primrose....................................................... 25 Minami......................................................... 39 Ojibwa-De Roeck.........................................40
20 1989-2009
De conferentie van Parma
Te dik of te dun bloed: een bloedstollend (levens)verhaal! Deel 1 Heparine blokkeert metastase Bloedplaatjes aggregatie remmen met fyto Synergie van vitamine C en vitamine K tegen kanker
Jaargang 14 Afgiftekantoor Lochristi
Verantwoordelijke uitgever: Walter O.M. Faché Kerkstraat 101 9270 Laarne België: e 7,8 Nederland: e 8,5
De ziekte van Lyme
THema: blOedsTOlling
OrTHO trends inclusief middenkatern met:
L-tyrosine tegen stress en voor motivatie.......................................
Faché Instituut online.....................................5 Monografie nr. 11: Griepinfecties..................25 Lustrumcongres - 20 jaar FIOW..................35 Monografieën Faché Instituut.......................36 Revolutionaire aanpak - boek.......................36 Voordrachten aan het Faché Instituut..........37 Bistro 6: Lichaamsschoonheid.....................37 Voordrachten aan het Faché Instituut..........37 Volgende editie.............................................. 38
OrthOfytO
ORTHOfyto®
Pulmologie
Astma en voedingssupplementen............ Immuniteit
Vitamine D helpt recreatieve sportmensen! ........................ Psyche
Minder verlangen naar cocaïne met N-acetylcysteïne................................ Oncologie
Magnesium vermindert het risico op longkanker...........................................
®
75
Orthofytho® en Orthotrends® zijn een Belgisch tweemaandelijks wetenschappelijk tijdschrift voor Orthomoleculaire geneeskunde, voeding en fyto. Een uitgave van de Belgische Vereniging voor Orthomoleculaire Geneeskunde BSOM.
coverstory Bloedstolling is een ingewikkeld proces waarbij een fragiel evenwicht tussen te dun bloed en te dik bloed gehandhaafd moet worden. Te dun bloed wil zeggen dat het risico op bloedingen te hoog is, terwijl bij te dik bloed een overmaat aan bloedklonters kan ontstaan. Vooral te dik bloed vormt een probleem bij mensen. Althans in onze wereld worden massaal antistollingsmiddelen geslikt, zonder dat er echt rekenschap gehouden wordt met het ingewikkelde proces. Daarom dat een nieuwe en handige bloedstollingstest een enorme bijdrage kan betekenen voor de patiënt.
23 23 24 Erkenning Orthofyto
24
Orthofyto is sinds juni 2007, als enig neutraal Orthomoleculair Wetenschappelijk Tijdschrift erkend door de ‘European Union of Science Journalists’ Associations’ en de ‘European Research Advisory Board (EURAB)’.
Redactioneel
De conferentie van Parma!
O
p het ogenblik dat u dit nummer van Orthofyto leest, zitten vertegenwoordigers uit de wereld van de voedingssupplementen in het Italiaanse Parma bijeen met een politieke en wetenschappelijke delegatie van de Europese Commissie (de EFSA). De bedoeling van de gesprekken is tot een ‘compromis’ te komen, waarin de EFSA tot minder harde standpunten zou moeten komen met betrekking tot gezondheidsclaims, en waarin de producenten van de supplementen bereid moeten gevonden worden hun dossiers beter wetenschappelijk te onderbouwen.
Walter OM Faché, hoofdredacteur en Medisch Journalist. Bezoek onze nieuwe website www.viow.be • Dagelijkse gezondheidstip Faché • Alle data van onze komende activiteiten • Schrijf u in voor de gratis wekelijkse nieuwsbrief • Twee proefnummers Leefnu en Orthofyto • Lijst goedgekeurde orthomoleculaire firma’s
Maak ook kennis met onze wekelijkse gratis nieuwsbrief Faché Instituut Neem hiervoor ook een kijkje op onze website om de nieuwsbrief ook bij u thuis te ontvangen.
Abonneer u op het gesloten gedeelte van onze website: • Volledig archief van Orthofyto en Leefnu met meer dan 6000 artikels • Meer dan 400 actuele artikels • Seizoensadviezen • Nieuws op vlak van orthomoleculaire diagnostiek • Zoekfunctie
4
We hadden in dat verband een gesprek met Professor Joerg Gruenwald. Hij is de directeur van het wetenschappelijk onderzoeksbureau ‘Analyze & Realize’ in het Zwitserse Genève. Professor Gruenwald heeft er voor alle duidelijkheid belang bij dat de gesprekken in het voordeel van de voedingssupplementenindustrie uitdraaien. Samen met een team wetenschappers realiseert ‘Analyze & Realize’ minder dure klinische onderzoeken die volledig voldoen aan de eisen van de EFSA. “Multinationals beweren dat een klinische studie, om een gezondheidsclaim te bewijzen, ruim vijf miljoen euro zou kosten”, zegt Gruenwald. “Wij realiseren dergelijke studies voor 150000 tot 300000 euro.” Het stoort Joerg Gruenwald wel dat zelfs zeer degelijke onderzoeken, die miljoenen hebben gekost, zoals dit het geval is met veenbes-
Orthofyto
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
®
senextracten, door de EFSA als onvoldoende worden afgedaan. “De eisen die Europa nu oplegt zijn hoger dan deze die gelden voor de lancering van een nieuw geneesmiddel. Dat is totaal absurd. Voedingssupplementen zijn geen geneesmiddelen, maar waardevolle nutriënten die in de allereerste plaats de tekorten die zijn ontstaan door de dramatische gevolgen van de intensieve landbouw te compenseren. Verder zijn voedingssupplementen er om verzwakte mannen en vrouwen te beschermen tegen het begin van bepaalde ziektesymptomen. Voor alle duidelijkheid, er is niemand die beweert, dat voedingssupplementen alleen patiënten een honderd procent garantie geven dat ze zullen genezen van kanker, cardiovasculaire aandoeningen of Alzheimer. Medicijnen kunnen dit trouwens ook maar in veertig procent van de gevallen.
Redactioneel De EFSA verwart, opzettelijk of niet, nog steeds preventieve geneeskunde met acute zorgverlening. Dat thema moet in Parma duidelijk aan bod komen. De voedingsmiddelenindustrie wil mensen gezond houden, zo de levenskwaliteit van de bevolking verbeteren en tegelijkertijd het bijna ‘gloeiend rode’ onbetaalbare plaatje van de ziektekosten tot normale proporties herleiden. Ik begrijp heel goed dat dit tegen de zin is van farmaceutische bedrijven, die de afgelopen decennia miljarden hebben geïnvesteerd in de ontwikkeling van nieuwe medicijnen. Dit is ook de reden waarom diezelfde multinationals nu van voeding geneesmiddelen willen maken. Men realiseert zich maar al te goed dat nieuwe medicijnen slechts voor een deel van de patiënten werkzaam is en dat de nevenverschijnselen soms zo erg zijn dat een volledige behandeling menselijk onmogelijk wordt.” Volgens de president-directeur van Analyse & Realize is het voor de meeste producenten van voedingssupplementen nu goed om even af te wachten vooraleer nieuwe claims in te dienen. “Ik raad iedereen aan om de resultaten van de gesprekken van Parma af te wachten. Tegen september van dit jaar zouden we veel meer moeten weten.” Ondertussen stoppen voedingsmultinationals zoals Danone voorlopig om nog pogingen te ondernemen nieuwe claims in te dienen. Hun woordvoerder zei dat Danone voeding produceert, verrijkt met vitaminen en goede bacteriën. “Miljoenen mensen voelen zich goed met onze producten, ze worden geconfronteerd met minder ziekten. Voor ons is dit een bewijs dat we wel goed bezig zijn. We concentreren ons daarom op onze gigantische basis, die de bevolking is, en we gaan
gewoon verder met de productie. Als mensen zich beter voelen hebben ze geen gezondheidsclaim nodig om een bepaald product te kopen. De waarde van een product wordt ook – gedeeltelijk – door een combinatie bepaald van het aantal mannen en vrouwen die het koopt en de verklaringen die deze mensen afleggen op het vlak van levenskwaliteit. Danone zal op haar manier blijven aan wetenschappelijk onderzoek doen, dit in het belang van de hoge kwaliteitsnormen die we onszelf opleggen en in het belang van de volksgezondheid.” Het Faché Instituut verdedigt de producenten van de voedingssupplementenindustrie en is daarom van mening dat wetenschap de basis moet blijven vormen voor het lanceren van voedingsaanvullingen. Het is inderdaad echter waanzin dat aan voeding – die nooit toxisch is – dezelfde eisen worden gesteld dan aan chemisch vervaardigde medicijnen, die zware neveneffecten kunnen veroorzaken. Het Faché Instituut informeert haar lezers ook over de mogelijke interacties die bestaan tussen gezonde voedingssupplementen en gevaarlijke medicijnen. Het kan echter nooit de bedoeling zijn mensen, die niet acuut ziek zijn, te verbieden hun immuniteit te versterken door het gebruik van extra nutriënten. Gezonde voedingsaanvullingen moeten altijd de voorrang blijven behouden op toxische geneesmiddelen. Nu lijkt het er wel op dat de farmaceutische industrie die rolverdeling wil omkeren. Uw algemeen hoofdredacteur Walter OM Faché Directeur Faché Instituut
Faché Instituut Online De vernieuwde website
WWW.VIOW.BE
in deUniek bene lux
De meeste dynamische website over orthomoleculaire geneeskunde: www.viow.be met meer dan 4000 artikels Het betalende gedeelte van deze website omvat: ;; ;; ;; ;; ;;
Nieuwste aanwinsten:
Archief van 70 Orthofyto’s Archief van 40 Leefnu’s Meer dan 400 Orthotrends Seizoensadviezen Een databank van meer dan 400 artikels die wekelijks aangevuld wordt
Men kan elk artikel snel opvragen via een zoekfunctie met trefwoorden of via de geavanceerde zoekmachine.
;; Gezonde voeding beschermt de huid tegen de zon ;; Ook vlierbessenconcentraat beschermt tegen griep ;; PEGysomal Resveratrol™ neutraliseert alle griepvirussen ;; Studie bewijst dat massamedia een negatief beeld weergeeft over voedingssupplementen ;; Rokers ondervinden meer slaapproblemen ;; Melk is niet de beste bron van calcium ;; Franse wetenschappers bewijzen dat vitamine C kankercellen doodt ;; Echinacea verlengt levensduur ;; Geneesmiddelen tegen alzheimer werken niet
Word digitaal abonnee Toegang voor het betalende gedeelte gaat enkel via het Orthopakket. Met dit pakket (160 euro) ontvang je het vakblad Orthofyto, het voedingsmagazine Leefnu, uitnodiging voor het ledenseminarie en toegang tot het gesloten gedeelte van de website. Info: www.fache-instituut.be/lidworden
Orthofyto
5 ®
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
Dossier bloedstolling: mechanismen
Walter OM Faché
Te dik of te dun bloed Een bloedstollend (levens)verhaal! Deel 1 Een pasgeboren baby heeft 300 tot 400 milliliter bloed, dat is ongeveer de hoeveelheid van een blikje cola. Een volwassen man of vrouw heeft twaalfmaal meer bloed, ongeveer 5 liter. In een groot lichaam heb je immers ook veel meer bloed nodig wil je overal zuurstof en voedingsstoffen bezorgen. Bloed is een vloeistof die in het lichaam van de mens circuleert voor de verdeling van voedingsstoffen en de afvoer van afvalstoffen van de stofwisseling, en tevens zorgt voor het transport van zuurstof en de afvoer van het verbrandingsproduct koolstofdioxide en warmte.
Extrinsieke weg
Intrinsieke weg Vaatwandbeschadiging activeert
Weefseltrauma activeert het cascademechanisme sneller!
Kininogeen en kallikreïne (Twee plasma-EW induceren cascademechanisme)
reeks inactieve factoren
“Bloed coagulatie factoren” (proteïnen)
reeks actieve factoren
(0,01 mg/ml)
inactieve Stuart factor
actieve factor
actieve Stuart factor(X)
Ca2+
inactieve factor inactieve S. factor
Ca2+
Ca2+/fosfolipide/EVZ protrombine
trombine
protrombinase carboxylase bindt zelf op het fosfolipideoppervlak en bindt Ca 2+
Fibrinogeen
vit K Mal absorptie (-)
opname van vit K
Vit K maakt van het glutamaat in protrombine een sterkere Ca2+-chelator door -carboxyglutamaat te maken in de lever (= cofaktor van carboxylase)
taurine is nodig
3 mg/ml
Fibrine
vit E Ca2+
Cross-linking Fibrineklonter gevormd
galzouten zijn nodig
6
Fig. 1:
Synthese
© Faché Instituut
De bloedstolling wordt geactiveerd door twee onafhankelijke mechanismen waarop de stollingscascade op gang kan worden gebracht: de intrinsieke en de extrinsieke weg. Vitamine K heeft een essentiële rol in de bloedstolling.
Orthofyto
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
®
Walter OM Faché
Bloedstolling of coagulatie is het proces waardoor bloed dat aan de lucht wordt blootgesteld of door interactie van de bloedstollingsfactoren aan de binnenkant van het vaatstelsel onoplosbare fibrineklonter vormt. De vorming van een bloedklonter is een belangrijk verdedigingsmechanisme in het lichaam. Het is één van de processen die bloedverlies bij verwondingen helpt beperken. Wetenschappers noemen dit ook hemostase. Het lichaam beschikt over vier fysiologische reacties om verlies van bloed te stoppen na een verwonding: (1) door vasoconstrictie van het bloedvat, (2) aggregatie van de bloedplaatjes op de plaats van verwonding om een prop of tijdelijke klonter te vormen, (3) vorming van een sterkere permanente klonter of fibrineklonter, die het bloedverlies stopt tot de wonde is hersteld en (4) tenslotte kan het lipoproteïne a of Lp(a) de fibrinolyse stimuleren om de gevormde fibrine terug op te lossen om definitief de vaatschade te herstellen door nieuw collageen aan te maken. Bloedstolling is een buitengewoon complex proces waarbij vooral de bloedplaatjes en een groot aantal stollingsfactoren (eiwitten in het bloed) betrokken zijn. Falen van de bloedstolling leidt tot een verhoogde bloedingneiging (bloederziekte of hemofilie), terwijl het bij een verhoogde activiteit trombose kan veroorzaken. De bloedstolling wordt geactiveerd door twee onafhankelijke mechanismen waarop de stollingscascade op gang kan worden gebracht. Enerzijds via de intrinsieke weg waarbij de al in het bloed aanwezige eiwitcomponenten geactiveerd worden door de vaatwandbeschadiging. Als reactie op de weefselletsels zetten kininogeen en kallikreïne dan de stollingscascade in gang door een reeks inactieve factoren te activeren tot de stollingcascade reactie. Anderzijds oefent de extrinsieke weg een snelle stimulering van het stollingsmechanisme uit door het getraumatiseerd weefsel zelf en leidt eveneens tot de aanzet van het stollingscascade mechanisme. Pas door de beschadigde cellen kan het stollingsmechanisme starten! (zie fig. 1) Bloedplaatjes of trombocyten zijn cruciaal in het coagulatieproces en worden, net als de andere bloedcellen gevormd, in het beenmerg. Bloedplaatjes zijn eigenlijk geen volledige cellen meer maar slechts fragmentjes. De levensduur van een bloedplaatje in de bloedsomloop bedraagt ongeveer 8 à 10 dagen. De afbraak van bloedplaatjes vindt plaats in de milt, lever en longen. Als een bloedvat beschadigd is, gaan de bloedplaatjes plaatselijk aggregeren
Dossier bloedstolling: mechanismen of samenklonteren en maken daarbij protrombokinase vrij. Het vrijgekomen protrombokinase zet protrombine om in trombine dat op zijn beurt fibrinogeen omzet in fibrine die leidt tot het ontstaan van een fibrineklonter of bloedstolsel. Zo wordt er een afsluitende bloedprop gevormd. Fibrine is een vezelachtige stof die een netwerk van draden gaat vormen om de bloedprop te verstevigen. Een heel belangrijke ondersteuning bij deze klontervorming speelt vitamine K een uiterst belangrijke rol. In de lever maakt vit K van het aminozuur glutamaat in protrombine een sterkere calciumchelator door er een gamma carboxyglutamaat van te maken, zodat protrombine sterker wordt gekatalyseerd tot trombine en de stolling sneller en sterker kan gebeuren. Deze levensbehoudende stollingsfunctie beschermt ons dagelijks tegen uitwendige en inwendige bloedingen, maar wij realiseren ons echter te weinig of helemaal niet dat er tezelfdertijd heel wat kan mislopen met ons bloed. Bloed kan – zonder dat we dit beseffen - te dik of te dun zijn.
Te dik bloed of hyperviscositeitsyndroom In extreme gevallen leidt te dik bloed tot een hart- of herseninfarct of tot een trombose. Meestal komt het echter zover niet en blijven de gevolgen relatief beperkt. Een eenvoudig en zeer veel voorkomend voorbeeld: een watertekort van ongeveer 10% van je lichaamsgewicht vermindert de hoeveelheid bloed, waardoor het bloed te dik wordt. Dik bloed stroomt slechter en daardoor worden de lichaamscellen slechter voorzien van zuurstof en voedsel. Hierdoor heb je een grote kans om last te krijgen van verkramping en onderkoeling van spieren. Hyperviscositeit of overdreven kleverigheid kan in het bloed ook optreden bij zeer hoge hoeveelheden reumafactor. Hyperviscositeit of stroperigheid van het bloed ontstaat tevens door grote hoeveelheden paraproteïnen in het bloed. Dit zijn abnormale immunoglobulinen die ontstaan door excessieve monoklonale werkzaamheid van plasmacellen. De bloedcirculatie wordt dan terug minder goed en resulteert in een slechts bloedtoevoer in de kleine bloedvaatjes. Dit kan dan leiden tot zwakte, moeheid, eetlustdaling, kortademigheid, duizeligheid, toenemende bloedingneiging, gezichtstoornissen, hartfalen, spierzwakte, en gevoelsstoornissen in de extremiteiten ten gevolge van te hoge concentratie van serumeiwitten, waar-
door een “trage” bloedstroom ontstaat.. Een teveel aan paraproteïnen is wel een gevaarlijke toestand omdat het kan duiden op een tumor. Paraproteïnen zijn immers afwijkende kleine eiwitten (immunoglobulinen) die gemaakt worden bij bepaalde typen kanker (paraproteïnemie).
Te dun bloed Dun bloed lijkt minder gevaarlijk dan te dik bloed. Het is enkel gevaarlijk bij operatieve ingrepen en bij verwondingen. Dun bloed zal bij een val of een ongeluk ook veel sneller interne bloedingen veroorzaken die fataal kunnen zijn.
De bloedstolling: een beknopt overzicht De stolling is een belangrijk verdedigingsmechanisme van het lichaam om bloedverlies te voorkomen of te beperken. De coagulatie is tevens een zeer complex. Het is van levensbelang dat het stollingsmechanisme alleen dan actief wordt wanneer er ergens in ons lichaam een kwetsuur optreedt. We willen niet dat bijvoorbeeld de halsader dicht stolt als er een kleine verwonding aan de grote teen is. Ook willen we bijvoorbeeld dat bij een kleine verwonding aan de grote teen de stolling beperkt blijft tot de onmiddellijke omgeving van de verwonding en niet dat het stollingsproces zich doorzet in de hele voet. Al deze voorwaarden maken dat het coagulatiesysteem behoorlijk complex verloopt. Voor een goede stolling zijn bloedplaatjes (trombocyten) en stollingseiwitten (stol lingsfactoren nodig). De bloedplaatjes worden door het beenmerg gemaakt en de stollingseiwitten door de lever.
Fig. 2. : Geactiveerde bloedplaatjes
Orthofyto
7 ®
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
Dossier bloedstolling: mechanismen Als eerste maatregel bij een beschadiging van een bloedvat wordt er een prop bestaande uit bloedplaatjes in de opening van het bloedvat geplaatst. Dit houdt maar enkele uren stand en moet dringend verstevigd worden door een netwerk van fibrinedraden. Dit netwerk wordt gevormd door de zogenaamde stollingscascade waarin de stollingseiwitten (stollingsfactoren) de hoofdrol spelen.
Regelmechanismen Als de bloedstolling bij een verwonding in gang wordt gezet, dan moet er voor worden gezorgd dat hij ook weer op tijd stopt. Anders kan een stolsel te groot worden en kan een bloedvat worden afgesloten, terwijl dat niet de bedoeling is. Dit noemen we trombose. Om dit te voorkomen beschikt het lichaam over een aantal regelmechanismen. Deze zorgen er dus voor dat de bloedstolling op tijd wordt afgeremd. Ook hierbij spelen een aantal eiwitten een rol, die ook weer in de lever gemaakt worden en in het plasma circuleren. Er kan ook iets mis zijn met de regelmechanismen, doordat een of meerdere van deze eiwitten te weinig wordt gemaakt. Een verhoogde tromboseneiging is dan het gevolg.
Fig. 3: Niet geactiveerde bloedplaatjes
De eerder genoemde stollingsfactoren worden door de lever gemaakt en circuleren in het bloed. Ze circuleren normaal in een inactieve vorm zodat alles wel aanwezig is om te kunnen stollen maar zonder dat dit ook daadwerkelijk gebeurt. Bij een beschadiging van een bloedvat komen er producten vrij (weefselfactor) die de stollingscascade gaan activeren. Een voor een worden de verschillende stollingfactoren geactiveerd en op hun beurt activeren zij de volgende factoren. Zo verloopt er een hele cascade (waterval) waarbij de ene na de andere stollingsfactor wordt geactiveerd tot de omzetting van fibrinogeen in fibrine gebeurt. Dit is het eindproduct van de stollingscascade. Op de bloedplaatjesprop wordt zo het fibrinenetwerk gelegd zodat het stolsel tot enkele weken aanwezig kan blijven. De stollingsfactoren worden met Romeinse cijfers aangeduid (Factor I, II, V, X, ....) en omdat het stollingsmechanisme als een cascade (waterval) opgebouwd is, zijn ze dus allemaal nodig. Als er een stollingsfactor ergens in de cascade ontbreekt, werkt het hele systeem slecht. De stollingscascade heeft ongeveer de vorm van een Griekse Y waarvan één arm wordt geactiveerd door weefselschade en één arm door contact met vreemd materiaal. Het is deze arm die maakt dat bloed stolt bij contact met bijvoorbeeld een buisje voor bloedafname of als het ergens op valt.
8
Walter OM Faché
Vitamine K-afhankelijke stollingsfactoren Een aantal van de stollingsfactoren worden de vitamine K-afhankelijke factoren genoemd. Dit zijn de factoren II, VII, IX en X. Zij kunnen alleen maar goed in de lever gemaakt worden als er voldoende vitamine K aanwezig is. Het zijn deze factoren waarvan de productie is verminderd als patiënten coumarine stoffen innemen. De lever heeft in normale omstandigheden slechts kleine hoeveelheden vitamine K nodig omdat er een recyclagesysteem bestaat voor de vitamine K. Iedere molecule vitamine K kan verschillende malen gebruikt worden om stollingsfactoren mee te maken. De coumarines blokkeren dat recyclagesysteem zodat iedere molecule vitamine K maar één maal gebruikt kan worden. De lever heeft zo een veel hogere behoefte aan vitamine K om in de productie van de vitamine K-afhankelijke stollingsfactoren te voorzien. Bovendien speelt vit K in veel hogere concentraties een uiterst belangrijker rol in de opbouw van botweefsel, zodat bij te weinig vit K een groot risico ontstaat voor osteoporose. Tezelfdertijd is vit K ook dringend nodig om de calcium uit de bloedvaatwand te halen en dit in het botweefsel te verrijken.
Hoge dosering vitamine K dwarsboomt antistollingsmiddelen
Fig. 4: Bloedprop met het begin van het fibrine netwerk
Er bestaan twee grote remmingsystemen voor de coagulatie: AntithrombineIII dat de enzymen (IIa, Xa, IXa, XIa, XIIa) uit de stollingscascade remt, en het Proteine C & S systeem dat de cofactoren (Va, VIIIa) remt. Een deficiëntie van Antithrombine III, Proteine C en Proteine S geeft een verhoogde tromboseneiging. Deze eiwitten worden door de lever gemaakt en circuleren in het bloed waar ze normaal niet actief zijn. Het is pas als de stolling actief wordt en er dus actieve stollingsfactoren in de bloedsomloop komen, dat deze remsystemen actief worden. Het effect van Antithrombine III wordt versterkt door heparine en dit is de wijze waarop de antistolling door heparine werkt.
Orthofyto
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
®
Mensen die antistollingsmiddelen gebruiken om trombose te voorkomen, zouden niet meer dan 100 microgram vitamine K via supplementen binnen moeten krijgen. Dit blijkt uit onderzoek van de Universiteit Maastricht. Het eten van vitamine K-rijke wintergroenten als boerenkool en spruitjes vormt echter geen probleem. Slechts tien tot dertig procent van de vitamine K hieruit wordt opgenomen in het lichaam. Zonder vitamine K kan er geen sprake zijn van bloedstolling, want vitamine K is nodig voor de aanmaak van stollingsfactoren. Bij trombose stolt het bloed echter te goed: in de bloedvaten of in het hart ontstaat spontaan een bloedstolsel. Dat is gevaarlijk, want als het bloedstolsel te groot wordt, kan het bloedvat volledig afgesloten worden. Daarom moeten mensen die een grote kans op trombose hebben, dagelijks antistollingsmiddelen gebruiken of preventief orthomoleculaire bloedverdunningsnutriënten gebruiken. De meeste antistollingsmiddelen danken hun werking aan het feit dat ze vitamine K tegenwerken. Het zijn zogenoemde
Walter OM Faché
vitamine K-antagonisten. Hierdoor worden er minder stollingsfactoren aangemaakt, waardoor het bloed minder snel stolt en de kans op trombose daalt. In het ideale geval is er een evenwicht tussen de werking van de antistollingstoffen en die van vitamine K. Uit onderzoek van de Universiteit Maastricht (1) blijkt echter dat hoge doses vitamine K uit supplementen dit evenwicht kunnen verstoren. Twaalf gezonde jonge proefpersonen kregen tijdens het onderzoek een antistollingsmiddel. Vervolgens werd het effect van vitamine K-supplementen op de bloedstolling gemeten. De proefpersonen kregen daarvoor telkens een week lang een vitamine K-supplement met doseringen oplopend van 50 microgram tot 500 microgram. Ter vergelijking: de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) vitamine K die op verpakkingen van supplementen vermeld wordt is 80 microgram en er zijn geen nadelige gezondheidseffecten gevonden bij grotere hoeveelheden. Tot een dosering van 100 microgram vitamine K (125% van de ADH) veranderde de bloedstolling niet noemenswaardig, maar al bij een dosering vanaf 150 microgram (bijna 200 procent van de ADH) nam de stolbaarheid van
Dossier bloedstolling: mechanismen
het bloed toe. Hoe hoger de dosering vitamine K, des te meer de stolbaarheid van het bloed toenam. De onderzoekers concluderen hieruit dat het bij gebruik van antistollingsmiddelen oppassen is met supplementen met meer dan 100 microgram vitamine K (125 procent van de ADH). Hoewel het onderzoek relatief klein is en de proefpersonen jong en gezond zijn, is er volgens specialisten toch genoeg aanleiding om het advies van de onderzoekers over te nemen. Alleen mensen die antistollingsmiddelen gebruiken, moeten oppassen met grote hoeveelheden vitamine K. In andere gevallen vormen hoge doseringen vitamine K geen enkel probleem. Hoge doseringen op zich zorgen bijvoorbeeld niet voor een verhoogde kans op trombose. Want hoewel een bepaalde hoeveelheid vitamine K nodig is voor een normale bloedstolling, is er bij hoge doseringen geen sprake van extra bloedstolling. Een hoge dosering vitamine K uit supplementen dwarsboomt dus de werking van antistollingsmiddelen. Maar het effect van een hoge dosis vitamine K uit voedingsmiddelen is veel minder groot dan gedacht, zo blijkt uit hetzelfde onderzoek (1). De proefpersonen kregen
daarvoor 400 gram spinazie of broccoli voorgeschoteld. De 700 tot 1500 microgram vitamine K die ze hiermee binnenkregen, had in de meeste gevallen amper effect op de bloedstolling. Dat komt omdat slechts tien tot dertig procent van de vitamine K uit voedingsmiddelen daadwerkelijk wordt opgenomen in het lichaam. Wetenschappers in België en Nederland zoeken momenteel uit hoeveel vitamine K ideaal is. Voor mensen zonder bloedstollingproblemen is er geen risico. Voor de 260 000 bewoners van de Benelux waarvan vast staat dat ze vandaag wel reeds geconfronteerd worden met coagulatie moeilijkheden ligt de bovengrens op 100 microgram per dag. Een bijkomend probleem is dat zeer veel mannen en vrouwen niet eens weten dat ze een beginnend probleem hebben met hun bloedstolling. In deel 2 van dit bloedstollingsartikel zullen wij dieper doordringen in het bijzonder belang van vitamine K voor de hele bevolking. Referentie:
1. Schurgers LJ et al. Effect of vitamin K intake on the stability of oral anticoagulant treatment: dose response relationships in healthy subjects. Blood First Edition Paper, prepublished online July 1, 2004; DOI 10.1182/blood-2004-04-1525 2. Faché OM Walter. Nutritionele Orthomoleculaire Geneeskunde module 2 deel 4 en module 16. Publi Media Faché Instituut Laarne, 2009.
Orthofyto
9 ®
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
Dossier bloedstolling: diagnose
Dirk Bogaert
300.000 mensen in de Benelux leven dankzij antistollingsmiddelen en zijn in gevaar
S
teeds meer mensen moeten hun leven lang orale antistollingsmiddelen innemen (ook vitamine K-antagonisten en coumarinederivaten genoemd) omwille van diverse medische omstandigheden zoals mechanische hartkleppen, voorkamerfibrillatie of andere omstandigheden die het ontstaan van mogelijk gevaarlijke bloedklonters of trombi bevorderen. In 2008 hebben meer dan twintig miljoen mensen wereldwijd orale antistollingsmiddelen ingenomen om hun bloed te verdunnen en de vorming van ongewenste bloedklonters als gevolg van die medische omstandigheden te vermijden. Aangezien iedereen anders reageert op deze geneesmiddelen en er heel wat storende factoren zijn zoals de voeding, stress, andere geneesmiddelen, moet de protrombinetijd (PT; de tijd waarop het protrombine wordt gevormd en is afhankelijk van de beschikbare hoeveelheid vit K1) of de INR-waarde (International Normalised Ratio dat de bloedstollingstijd weergeeft) regelmatig gemeten worden. Deze test wordt uitgevoerd om de dosering van de orale antistollingstherapie aan te passen aan het individuele “therapeutische bereik”. Dit therapeutische bereik wordt bepaald door de arts of professionele zorgverlener en zal achteraf door hem gecontroleerd worden via de PT/INR-tests.
Meer testen een absolute noodzaak! Zowel professor N. Claes van de universiteit van Hasselt als professor Serge Motte van de ULB, Erasmus Ziekenhuis verklaren dat indien men bepaalde regels volgt, men een normaal leven kan leiden met antistollingsmiddelen, als men het aantal controles vermeerdert. Er stelt zich wel het probleem dat na enkele jaren de aders verharden waardoor bloedafnamen steeds moeilijker en zelfs pijnlijk worden. En nochtans, de oplossing bestaat. Iedereen kent de glucosemeter die diabetespatiënten gebruiken? Wel, er bestaat een gelijkaardig toestel om de INR-waarde te bepalen (bloedstollingstijd) en dit zonder bloedafname: een pijnloze prik in de vingertop volstaat. Dit instrument kan men om het even wanneer en om het even waar gebruiken. Binnen de twee minuten kent de patiënt zijn INRwaarde en kan hij onmiddellijk, mits een beetje ervaring, zijn dosering aanpassen. Maar dit apparaat kost ongeveer 1000 EUR en is niet terugbetaald door het RIZIV en ook niet door de ziekenfondsen. Misschien te duur? Dokter Claes en haar medewerkers hebben uitgerekend dat als deze controles uitgevoerd worden door middel van deze kleine apparaten, er een besparing van 2 % zou zijn op het budget van de klinische biologie, met andere woorden, een jaarlijkse winst van 14 620 965 EUR. En dan spreken wij nog niet over de ongelukken die hiermee vermeden kunnen worden zoals trombose, hemorragieën en hun gevolgen: invaliditeit, lange hospitalisatie en
10
Orthofyto
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
®
Dirk Bogaert
Dossier bloedstolling: diagnose
revalidatie … en de dramatische fysische en morele gevolgen voor de patiënten en hun familie.
huisverblijven kunnen dan ook geminimaliseerd worden, wat bijdraagt tot lagere gezondheidszorgkosten, maar ook tot meer zelfstandigheid en een beter gevoel voor de persoon in kwestie.
De voordelen van zelfcontrole en zelfmanagement van bloedstolling? Door de stollingswaarden regelmatig te controleren kunnen bepaalde veranderingen makkelijker herkend worden. Indien nodig kan de dosering van een oraal antistollingsmiddel onmiddellijk aangepast worden.
Meer veiligheid Complicaties kunnen vermeden worden door de INR-waarden onmiddellijk aan te passen bij potentiële schommelingen.
Meer flexibiliteit en onafhankelijkheid Of mensen nu thuis zijn of op reis – met de CoaguChek XS meters kan iedereen zijn INR-waarden op ieder ogenblik van de dag of de nacht controleren. Vooral patiënten met een actieve levensstijl zullen die grotere flexibiliteit, die ze genieten dankzij de zelfcontrole van hun INR-waarden, weten te waarderen.
Betere levenskwaliteit Door het eigen bloed regelmatig te controleren zal men de processen in het lichaam ook beter kunnen begrijpen en beoordelen. Men kan er onnodige spanningen en beperkingen in uw dagelijks leven mee voorkomen. De herwonnen onafhankelijkheid en het vertrouwen in uw beslissingen zorgen voor een zelfstandiger en comfortabeler leven.
Zelfcontrole beter voor de aders Bij elke klassieke, met andere woorden conventionele beoordeling van INRwaarden moet een veneus bloedmonster afgenomen worden. Heel wat patiënten vinden dat niet aangenaam. Door uw bloedstolling zelf te controleren hoeft er geen bloed meer getrokken te worden: dat is ook heel wat aangenamer voor uw aders. Om de bloedstolling te controleren is nog enkel één druppeltje bloed nodig uit het topje van uw vinger.
De CoaguChek XS meter voor controle thuis De CoaguChek XS meter is een toestel waarmee mensen hun eigen orale anti-
Onverwachte factoren die de stollingstijd van het bloed veranderen! De stollingstijd van het bloed kan onverwacht afhangen van enkele veel voorkomende factoren. Fig. 2: Een druppel bloed volstaat om binnen de minuut de correcte INR- en PT-waarden af te lezen.
stollingsbehandeling thuis kunt beheren. Deze methode is gekend onder de benaming “Zelfcontrole door de Patiënt”. De CoaguChek XS meter is een draagbaar, gebruiksvriendelijk en op batterijen werkend toestel dat snel en makkelijk accurate meetresultaten levert. Deze meters worden met succes gebruikt door artsen en professionele zorgverleners in antistollingsklinieken, alsook door patiënten die na een aangepaste professionele opleiding zelf instaan voor de controle (of zelfs het beheer) van hun bloedstolling. Zelfcontrole heeft als voordeel dat het een accurate methode is die gereproduceerd kan worden, want de resultaten worden nooit beïnvloed door veranderingen in de testmethode of door verschillende laboratoriumomgevingen. Elk testresultaat kan direct vergeleken worden met voorgaande tests. Met andere woorden: zowel de patiënt als de arts zijn steeds volledig op de hoogte van eventuele wijzigingen, zodat de dosering van het geneesmiddel aangepast kan worden. De CoaguChek meter voor zelfcontrole thuis gebruiken gaat makkelijker dan indien mensen zich naar een antistollingskliniek, een laboratorium of de praktijk van een arts hoeven te begeven. Een drukke planning moet niet onderbroken worden en wie moeilijk naar een zorgverlenende instelling geraakt, kent geen transport- of logistieke problemen. Het systeem is altijd toegankelijk en kan gebruikt worden waar en wanneer dat nodig is. Bovendien kunnen de CoaguChek XS teststrips lange tijd opgeslagen worden bij kamertemperatuur. Door de antistollingsbehandeling strikter op te volgen vermindert de mogelijkheid op complicaties zoals bloedklonters of bloedingen. De noodzakelijke zieken-
•
Eetgewoontes, sommige voedingsmiddelen (bijvoorbeeld broccoli, kool, spinazie, venkel, sla, lever) bevatten aanzienlijk veel vitamine K1.
•
Alcohol beïnvloedt het effect van vitamine K1 en kan de coagulatietijd verhogen.
•
Geneesmiddelen als antibiotica en ontstekingsremmende middelen alsook hormonale behandelingen beïnvloeden het effect van de stollingstijd. Patiënten die deze medicijnen gebruiken zullen langzaam maar zeker hun stollingstijd verlagen door de beschadiging van de darmflora die de vit K1 aanmaak doet verlagen. Pilgebruiksters, reumapatiënten en antibioticaslikkers dienen aldus samen met kun medicijnen extra vit K1 bij te nemen!
•
Bovendien is het bij kinderen niet altijd gemakkelijk om met precisie de oorsprong en hoeveelheden van het opgenomen voedsel te kunnen bepalen. Men kan aldus moeilijk achterhalen dat deze kinderen voldoende vit K1 uit de voeding hebben opgenomen.
Deze onverwachte factoren kunnen ernstige gevolgen veroorzaken: hoe groter de coagulatiewaarden (INR, PT), hoe meer risico op bloedingen terwijl een lage coagulatie kan leiden tot een risico op trombose. Dit impliceert dat de patiënt zijn coagulatiespiegel moet controleren. De waarde van vandaag is echter niet per definitie de waarde van morgen. De waarden evolueren immers onophoudelijk op basis van wat de betrokkene eet, drinkt, als medicatie kan hebben genomen alsook zijn/haar gezondheidstoestand (bijvoorbeeld diarree). Hierdoor heerst er bij de patiënt een voortdurende vraag: bevind ik me wel binnen de therapeutische zone? Zelfcontrole biedt hier de beste garantie.
Orthofyto
11 ®
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
Dossier bloedstolling: Heparine en kanker
Joost Meeusen
Heparine blokkeert metastase Kanker verhoogt de neiging van het bloed om te stollen. Dit brengt niet alleen bijzonder vervelende complicaties met zich mee, maar brengt ook het genezingsproces in gedrang. In dit verslag wordt heparine aangehaald als eerste keus om trombose bij kanker te behandelen.
De bloedstolling is een fijn ingesteld systeem: een teveel leidt tot trombose, een te weinig tot bloedingen. Een anomalie in het lichaam, zoals kanker, kan dit evenwicht gemakkelijk verstoren. Reeds in 1861 herkende men de eerste noties hiervan, maar wegens de complexiteit ervan zijn de biochemische details pas veel later ontrafeld.
Kanker verstoort bloedstolling Een aantal abnormale eigenschappen van tumoren maken dat ze de bloedstolling gaan verstoren. Bepaalde tumoren maken bijvoorbeeld meer tissue factor aan. Dit proteïne zit als eerste in de rij om de bloedstollingscascade in gang te zetten. Delen van de tumor sterven dikwijls af (door necrose) en gaan zo een ontstekingsreactie veroorzaken. Ontstekingen beïnvloeden sterk de bloedstolling, denk maar aan wondheling. Daarnaast hangt de overleving van een tumor af van de aanmaak van nieuwe bloedvaten. Ook voor dit proces moeten bepaalde stollingsfactoren gemanipuleerd worden. Conventionele kankertherapieën zijn een andere belangrijke risicofactor voor trombotische aandoeningen. Ongeveer 11% van de patiënten die chemotherapie volgen, hebben hiermee te kampen. Ook katheders en bestralingen zijn belangrijke factoren.
Fig. : De moleculaire structuur van suikerketens die in heparine zitten. Van links naar rechts: N-acetyl-D-glucosamine, D-glucuronzuur, D-glucosamine, L-iduronzuur, D-glucosamine, meestal een gesulfateerde (SO4-) vorm. De volgorde van de suikerbouwstenen en de sulfaatgroepen kunnen variabel zijn.
12
Orthofyto
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
®
Remming van bloedstolling helpt Kankerpatiënten hebben een veel hoger risico op veneuze trombo-embolie (VTE), dat wist men al sinds de 19de eeuw. Dat stollingsremmers helpen, ondervond men reeds in 1931. Resultaten van studies sinds de jaren ‘80 met farmaceutische vitamine K-antagonisten gaven geen bijzonder goede resultaten. In de jaren ‘90 vond men bij toeval gunstige waarnemingen met heparine, toen men het verschil tussen LMW-heparine en UF-heparine (zie verder) onderzocht bij diep veneuze trombose. Er zaten heel wat kankerpatiënten in deze studie en na herziening van de resultaten bleek dat de levensverwachting van deze kankerpatiënten verbeterd was. Deze resultaten zijn bevestigd geworden in latere studies. Heparine werkt duidelijk beter dan vitamine K-antagonisten (zogenaamde coumarinederivaten) en het risico op bloedingen is bijzonder klein.
Heparine Heparine is een complexe stof die tot de glycosamineglycanen gerekend wordt. Dit zijn polysaccharideketens die als slierten aan een proteïne-as gebonden zijn. Slijm en de
Joost Meeusen
extracellulaire matrix bestaan uit dergelijke materiaal; het zijn dus lichaamseigen stoffen. Hoewel de verschillende bouwblokken van heparine (galactose, glucosamine(sulfaat)...) steeds dezelfde zijn, ziet de totale structuur van heparine er divers uit. Men vindt wel structurele patronen terug in deze variabele structuren; dit zijn dan voornamelijk de bindingsplaatsen voor stollingsfactoren. Niet alleen geeft de extracellulaire matrix steun aan de cellen, ze zorgt ook voor communicatie en binding van stollings-, groei- en ontstekingsfactoren. Sommige auteurs zien de extracellulaire matrix als een reservoir voor groeifactoren, waar ze ‘verblijven’ om later geactiveerd en ingezet te worden.
Wat doet heparine? Antitrombine heeft bindingsplaatsen op heparine. Na binding wordt het geactiveerd door een enzym, zodat antitrombine de bloedstolling (nl. vorming van trombine) kan omkeren. Antitrombine is overigens niet de enige stollingsfactor waarmee heparine kan interageren. Heparine heeft nog andere activiteiten, los van de bloedstolling. Tumoren hebben groeifactoren nodig om te kunnen blijven delen en meestal maken ze die zelf aan (zogenaamde autocriene groeifactoren). Deze groeifactoren blijven gemakkelijk kleven aan heparine, waardoor ze geneutraliseerd worden. Heparine verhindert ook contacten tussen bloedplaatjes en de tumor. Wanneer de tumor zich laten bedekken met bloedplaatjes, neemt hij niet alleen in omvang toe, maar wordt hij ook onzichtbaar voor het immuunsysteem. Een andere opvallende werking is via het heparanase-enzym.
Heparanase Af en toe moet de extracellulaire matrix wijken voor celdeling, bijvoorbeeld om nieuwe bloedvaten te vormen. Hiervoor beschikt de cel over heparanase, het enzym dat heparine in stukken hakt. Vooral voor tumoren is dit handig, want expansie ten koste van de extracellulaire
Dossier bloedstolling: Heparine en kanker
matrix is één van hun voornaamste oogmerken. Men heeft bij de meeste kankercellen inderdaad een hogere productie van heparanase waargenomen. Wanneer heparine afgebroken wordt, zullen groeifactoren bovendien vrijgemaakt worden: deze kunnen de celdeling nog eens bevorderen.
De symptomen van HIT zijn meestal koorts, rillingen, verlaagde hartslag en hypertensie. Ook flushing, hoofdpijn, misselijkheid, diarree en pijn in de borst werden eerder vermeld als mogelijke symptomen. Ook nog speciale aandacht vragen de onderhuidse pijnen op de plek waar heparine werd ingespoten.
Orthomoleculair advies
Als natuurlijk substraat is heparine een remmer van heparanase, waarschijnlijk omdat het enzym snel overbelast geraakt door het extra aan toegediende heparine (feedback mechanisme).
Zowel onze kennis van de celbiologie als de klinische studies ondersteunen de behandeling van bloedstolling met heparine (hypercoagubaliteit) bij kankerpatiënten. Hoewel de kanker niet rechtstreeks bedreigd wordt, toont het wel aan dat elke kanker op verschillende fronten aangepakt dient te worden.
Vormen van heparine Commerciële preparaten van heparine zijn afkomstig van runderlongen of varkensingewanden. Uit hygiënische overwegingen is men op zoek naar synthetische preparaten, die – cynisch genoeg – mogelijk wel patenteerbaar zijn. De ‘rauwe’ vorm noemt men ongefractioneerde heparine (UFH). Voor LMWH (laag moleculair gewicht heparine) werden de zwaarste moleculen eruit gefilterd. De verschillende heparinepreparaten verschillen dus enkel in de gemiddelde grootte van de heparinemoleculen. De LMWH worden beter geacht dan UFH omdat ze beter werken en minder bloedingen veroorzaken.
Heparine is sterk gesulfateerd en hiervoor heeft het lichaam veel zwavel nodig. Vandaar dat we de aandacht vestigen op zwavelrijke voeding (ajuin, knoflook, koolsoorten...) of op zwavelrijke supplementen (in eerste instantie MSM, maar ook acetylcysteïne, glutathion, glucosaminesulfaat enzovoort). In welke vorm dan ook is zwavel een niet te onderschatten voedingsstof in de bescherming tegen kanker. Bovendien zal extra toevoeging van glucosaminesulfaat, het aminozuur glutaminezuur en organisch silicium een ernstige meerwaarde zijn voor alle kankerpatiënten om meer heparine te kunnen aanmaken uit de proteoglycanenpool.
Belangrijke bijwerkingen Bloedingen zijn een logisch, maar klein risico. Fatale bloedingen bij kankerpatiënten behandeld met heparine traden iets frequenter (ongeveer 0,5%) op dan bij kankerpatiënten bij wie de trombose niet behandeld werd. Trombocytopenie is wel een noemenswaardige bijwerking van heparine, waarvan de klinische gevolgen zeer ernstig kunnen zijn. Het gaat om een daling van het aantal bloedplaatjes als gevolg van een auto-immuunreactie. Voor LMWheparine schat men dat het bij bijna 1% van de patiënten kan voorkomen, met dien verstande dat niet alle heparinegeïnduceerde trombocytopenieën (HIT) veroorzaakt worden door een autoimmunologische reactie, noch dat ze altijd gepaard gaan met trombose.
Referenties: 1.
2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Costa de Andrade Marinho P, Takagaki YA. Hypercoagulability and lung cancer. J Bras Pneumol. 2008;34(5):312-322 Sousou T, Khorana AA. New insights into cancer-associated thrombosis. Arterioscler. Thromb. Vasc. Biol. 2009;29;316-320 Akl EA, Muti P et al. Anticoagulation in patients with cancer: an overview of reviews. Pol Arch Med Wewn. 2008; 118 (4):183-193. Kuderer NM, Khorana AA et al. A Meta-analysis and systematic review of the efficacy and safety of anticoagulants as cancer treatment. Cancer 2007;110:1149-60 Gerotziafas GT, Papageorgiou C et al. Clinical studies with anticoagulants to improve survival in cancer patients. Pathophysiol Haemost Thromb 2007-08;36:204-211 Gandhi NS, Mancera RL. The structure of glycosaminoglycans and their interactions with proteins. Chem Biol Drug Des. 2008; 72:455- 482 Gray E, Mulloy B. Heparin and low-molecular-weight heparin. Thromb Haemost 2008; 99: 807-818 Li J-P. Heparin, heparan sulfate and heparanase in cancer. AntiCancer Agents in Medicinal Chemistry, 2008; 8(1): 64-76 Bartholomew JR, Begelman SM et al. Heparin-induced thrombocytopenia: Principles for early recognition and management. Cleveland Clin J Med. 2005; 72(suppl.1):S31-S36 Faché OM W. Reuma is omkeerbaar met de nieuwste nutraceutica. Nutritionele monografie nr 45, Publi Media Faché Instituut Laarne.
Orthofyto
13 ®
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
Fytotherapie
Philippe Gerard
Salmonellose:
De zomerdiarree komt er aan!
D
e zomer komt er aan en dat is de tijd van occasionele hapjes tussendoor en onderweg. Gevaarlijk soms, want besmettingen met salmonella veroorzaken vele vervelende uurtjes! Diarree, buikpijn, misselijkheid en hoofdpijn zijn geen zaken die men apprecieert op vakantie! Met planten kun je je ertegen wapenen: tormentil en koriander zijn daar toppers voor.
Fig. 1: Tormentil behoort tot de familie van de rozen. Het is een veelvoorkomende bosplant in onze streken. Bron: welshholidaycottages.com en northamptonshirewildlife.co.uk
14
Tormentil Potentilla tormentilla Stokes = Potentilla erecta (L.) Raeuschel Tormentil is een klein, dicht tegen de grond groeiend bosplantje, waarvan de wortel medicinaal wordt gebruikt: “Radix Tormentillae” is fel rood gekleurd door de aanwezigheid van looistoffen. Deze werken krachtig samentrekkend, ontstekingswerend en ontsmettend op de slijmvliezen van de darm. Looistoffen complexeren namelijk de eiwitten van het darmslijmvlies, waar bacteriën zich in vermenigvuldigen. Daardoor wordt de darmslijmhuid ongeschikt voor micro-organismen om in te overleven, en verdwijnen alle vier de symptomen van een ontstekingsreactie: de rood-
Orthofyto
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
®
heid, de pijn, de zwelling en de warmte. Bij diarree is dit effect nuttig in de darm: door de ondoordringbaarheid van de door looistoffen bezette darmslijmhuid, zal de darminhoud de darmwand minder prikkelen, zodat de darm zich niet langer krampachtig samentrekt. De darmmotiliteit vertraagt en de diarree stopt, de buikpijn verdwijnt. Ook bij infectieuze diarree is dat het geval, want de looistoffen doden een groot aantal bacteriën en virussen, die diarree kunnen veroorzaken. Zo blijken volgende bacteriën gevoelig: Shigella spp., Proteus vulgaris en Pseudomonas aeruginosa. Bij de virussen is het influenzavirus en het rotavirus gevoelig. [2] Bovendien heeft tormentil ook een antiallergische, interferoninducerende en immunostimulerende werking, wat uiterst nuttig blijkt bij infectieuze darm-
Fytotherapie
Philippe Gerard
Fig.5: Korianderzaad is een fijne specerij en reeds eeuwenlang gebruikt. Bron: primrose.be
nellose die veel voorkomt bij consumptie van bv. gehakt, vooral van varkensvlees. [9] De Material Safety Data Sheets (MSDS) zegt daarover het volgende: deze salmonellose veroorzaakt acute gastro-enteritis met hoofdpijn, buikpijn, misselijkheid, braken en diarree. Reeds een aantal van 1000 micro-organismen veroorzaken infectie, wat zéér weinig is! De bacterie is zeer besmettelijk, vooral door fecaal-orale transmissie tussen personen. Reeds na 6-12 uur treden symptomen op. De besmettelijkheid blijft bestaan gedurende meerdere dagen, weken en soms zelfs maanden!
Fig. 2: Op deze oude plaat is de wortel te zien met zijn typisch kenmerk: een rode ster van looistof bij dwarse doorsnede. Bron: Prof. Dr. Otto Wilhelm Thomé: Flora von Deutschland, Osterreich und der Schweiz, 1885, Gera, Duitsland.
ziektes en verschillende vormen van diarree, inclusief de zogenaamde “tourista” of reizigersdiarree. Ze werkt zowel preventief als curatief! [3-5] Ook complexe darmpathologie beantwoordt aan dit patroon: darmontstekingen, darminfecties, buikpijn, colitis, diverticulitis, de ziekte van Crohn en diarree behoren alle tot de indicaties van tormentil.
Het hoofdbestanddeel van korianderzaden is linalol. Deze alifatische molecule heeft volgende kenmerken: ze is microorganismendodend (vooral antiviraal, maar ook sommige bacteriën en schimmels blijken gevoelig), ze beschermt tegen allergieën, is immunostimulerend, kalmerend, rustgevend en anxiolytisch: er is een zekere centrale onderdrukking [10]. Verder is linalol anti-inflammatoir (cyclo-oxygenaseremmer), antioxidans en een hepatoprotector. De indicatie is derhalve de typische “indigestie” met diarree en maag-darmontsteking.
Referenties: 1.
OH Fig. 3: Linalol, een niet-toxische en multifunctionele inhoudsstof [1].
Koriander Coriandrum sativum L. Koriander is een Indische specerij, die gebruikt wordt in curryschotels. De zaden van deze plant zijn rijk aan essentiële olie, die vooral uit linalol bestaat. Koriander kennen we vooral als
2.
Fig. 4: Koriander is een schermbloemige. Bron: primrose.be
antispasmodicum bij kramptoestanden van de spijsverteringsorganen. [6] Het wordt gebruikt bij spijsverteringsmoeilijkheden, maag-darmkrampen, winderigheid, dyspepsie en gebrek aan eetlust. [6,7] Koriander remt ook de adhesie van Helicobacter pylori aan de maagwand, wat maagzweren voorkomt en maagzuur vermindert. [6-8] Koriander is actief tegen Salmonella cholerasuis, een veroorzaker van salmo-
3. 4. 5. 6. 7. 8.
9. 10.
Politano,V.T. et al. Evaluation of the developmental toxicity of linalool in rats. Int. J. Toxicol. 27, 183-188 (2008) Subbotina,M.D. et al. Effect of oral administration of tormentil root extract (Potentilla tormentilla) on rotavirus diarrhea in children: a randomized, double blind, controlled trial. Pediatr. Infect. Dis. J. 22, 706-711 (2003) Haslam,E. Practical Polyphenolics. Cambridge University Press, Cambridge, UK (1998) Hänsel. HAGERS HANDBUCH : Drogen. Springer Verlag, Berlin (1992) Hänsel, Sticher & Steinegger. Pharmakognosie - Phytopharmazie. Springer-Verlag, Berlin, Germany (1999) Elisabeth Williamson. Potter’s Herbal Cyclopaedia. The C.W. Daniel Company, Saffron Walden, Essex, UK (2003) Paul Walsch. PDR for Herbal Medicines. Thomson, Montvale, USA (2000). Hensel,A. et al. Occurrence of N-phenylpropenoyl-L-amino acid amides in different herbal drugs and their influence on human keratinocytes, on human liver cells and on adhesion of Helicobacter pylori to the human stomach. Planta Med. 73, 142-150 (2007) Kubo I, Fujita K, Kubo A, Nihei K & Ogura T. Antibacterial activity of coriander volatile compounds against Salmonella choleraesuis. J Agric Food Chem. 52, 3329-3332 (2004) Emamghoreishi,M., Khasaki,M. & Aazam,M.F. Coriandrum sativum: evaluation of its anxiolytic effect in the elevated plus-maze J Ethnopharmacol. 96, 365-370 (2005).
Orthofyto
15 ®
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
vitamine K2
VOOR STERKE BOTTEN EN EEN GOEDE BOTAANMAAK Recente wetenschappelijke inzichten laten zien dat met name vitamine K2 (menaquinon-7) belangrijk is voor de opbouw van botten en voor het behoud van stevige botten, doordat het bijdraagt aan de goede opname van kalk. NATUURLIJK MenaQ7 bevat deze natuurlijke vorm van vitamine K2 die in hoge mate voorkomt in natto (een Japans gerecht dat ontstaat door de fermentatie van soja). Natuurlijke vitamine K2 is goed opneembaar door het lichaam.
MenaQ7 [meenaku-zeven] - vitamine K2 Verpakking: 60 softgels CNK code 2375-244 / Nut/pl 1149/1 Adviesprijs: 18,95 (verkrijgbaar bij apotheek en gezondheidswinkels)
VITAMINE D Vitamine D verhoogt de opname van kalk in de botten. Vooral op latere leeftijd wordt geadviseerd een hogere hoeveelheid vitamine D in te nemen om stevige botten te behouden. MenaQ7 bevat 5 mcg vitamine D voor een goede synergie met vitamine K2. OPTIMALE CIRCULATIE MenaQ7 draagt bij aan zuivere vaten en is daarmee tevens goed voor de circulatie.
Springfield Nutraceuticals Belgium BVBA Heist-op-den-Berg, Tel. 015 - 349 113 Email:
[email protected]
H E A LT H T H R O U G H N AT U R E , S C I E N C E & I N N O VAT I O N MenaQ7 12.indd 1
Ginkgaran complex Ginkgaran complex is een product dat zowel ontstekingswerende als vaatverbeterende, adstringerende, vasotonische en anti-oxidante eigenschappen heeft. Ginkgaran complex is aangewezen voor alle problemen aangaande slechte doorbloeding. Dit kan gaan van zware benen tot geheugenzwakte. Ginkgaran complex gaat voornamelijk de bloedstroming in de aderen verbeteren, de aderwanden sterker maken en zo de klachten verminderen. Tevens kan Ginkgaran complex gebruikt worden bij cerebrale insuffiëntie en hemerroïden.
U Voor meer informatie: CVBA Urmale
[email protected] De pierpontstraat 2 3540 Herk-de-Stad Tel: 013 55 60 92 Fax: 013 55 21 05
16-3-2009 14:53:04
Vinatran Vinatran is een uitstekend middel om de bloedvatwanden te verstevigen, een goede doorbloeding te verkrijgen en is tevens een zeer krachtig anti-oxydant. Dankzij de antioxidant functie kan resveratrol er tevens toe bijdragen dat bij een hartinfarct de myocardbeschadigingen worden beperkt. Ter bestrijding van hart- en vaatziektes is het verder belangrijk dat resveratrol in staat is de proliferatie van gladde spiercellen in de bloedvatwand, een proces dat bij de plaquevorming een essentiële rol speelt, te verminderen.
ORTHO trends
ORTHOTRENDS wordt samengesteld uit de wetenschap pelijke literatuur en de actualiteit en voorzien van orthomoleculaire commentaren, toelichtingen en adviezen. ORTHOTRENDS wordt samengesteld door Orth. Biochemicus Walter OM Faché, Wetenschapsjournalist Dirk Bogaert, Bio-Ir. Joost Meeusen en Dr. Biol. Katleen Van der Gucht Eindredactie Walter OM Faché, Directeur van het Faché Instituut FIOW.
ORTHOtrends® Cardiologie
Een tekort aan vitamine C en hartaandoeningen.....................................
18
Diabetes
L-arginine verbetert de insulinegevoeligheid.............................
19
Immuniteit
Resveratrol tegen griep!............................
19
Verminder de allergische reactie..............
19
Neurologie
Probiotica tegen angst en stress..............
20
Hoge doses vitamine E gunstig bij alzheimer................................
20
Schildklierhormoon tegen depressie..........................................
20
L-tyrosine tegen stress en voor motivatie.......................................
21
Oftalmologie
Luteïne met ‘oog’ voor uw hart en beschermend tegen kankercellen ...........
22 Glutathion beschermt tegen cataract...... 22 Pulmologie
Astma en voedingssupplementen............ Immuniteit
Vitamine D helpt recreatieve sportmensen! ........................
23 23
Psyche
Minder verlangen naar cocaïne met N-acetylcysteïne........................................
24
Oncologie
Dit label is voor alle orthoceutische producten een kwaliteitsgarantie!
Magnesium vermindert het risico op longkanker...........................................
24
Orthomoleculaire trends Cardiologie
Een tekort aan vitamine C en hartaandoeningen Wetenschappers, die verbonden zijn aan de universiteiten van Harvard en Washington, hebben aangetoond dat de levensverwachting van veel mensen in bepaalde delen van de Verenigde Staten daalt. De oorzaken zijn o.a. een tekort aan vitamine C. Ascorbinezuur helpt om zwaarlijvigheid en hypertensie te bestrijden. Onderzoekers hadden vroeger ook al een verband ontdekt tussen een gebrek aan vitamine C en het ontstaan van hartklachten. Het zogenaamde C-reactieve proteïne, afgekort CRP, is een ontstekingseiwit dat in verband wordt gebracht met cardiovasculaire aandoeningen. In een dubbelblind, placebo gecontroleerde studie met 160 proefpersonen die nog gezond waren, gaf men aan een deel van de testpersonen 800 milligram vitamine C per dag, een multivitamine waarin vitamine C, E en alfaliponzuur zat of een neppreparaat (placebo). Voor het begin van het onderzoek ging men via een bloedafname na welke CRP-concentraties er konden gemeten worden. Alle vrijwillige proefpersonen namen vervolgens gedurende een periode van twee maanden de vitaminepillen of de placebo in. Na afloop van het acht weken durende onderzoek werd opnieuw een bloedproef gedaan. De mensen die vitamine C hadden gekregen zagen een daling van de CRP-waarden met 24 procent, bij de multivitamine en alfaliponzuur groep noteerde men een vermindering van de CRP met 4.7 procent tegenover de placebogroep. Referenties: 1.
2.
18
Faché W, Het vitamine C dossier: Onvoldoende vitamine C de voornaamste oorzaak van vroegtijdige ziekte en sterfte., LeefNu 6, blz.3-7 Ye Z, Song H. Antioxidant vitamins intake and the risk of coronary heart disease: metaanalysis of cohort studies. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil. 2008 Feb;15(1):26-34
Eén van de eerste verschijnselen van aderverkalking is een verstoring van de vaatverwijding die dient op te treden bij grotere bloedtoevoer. Dit gaat gepaard met kleine ontstekingsreacties. Dit wordt endotheeldysfunctie (gestoorde vaatcelafhankelijke vaatverwijding) genoemd. Een tijdelijke endotheeldysfunctie wordt ook bij gezonde, jonge mensen gemeten enkele uren na het eten van een vetrijke maaltijd en verergert bij mensen met hart- en vaatziektes na een dergelijke maaltijd. In diverse studies werd aangetoond dat als samen met zo’n maaltijd ook 2 gram vitamine C wordt ingenomen deze tijdelijke verslechtering, die schade kan
ORTHO trends
®
toebrengen aan de bloedvaten, niet of in veel mindere mate optreedt. In één van deze onderzoeken werden 124 mensen met coronaire hartziekten of met een verhoogd risico hierop, in twee groepen verdeeld. De ene groep kreeg na een 800 kcal maaltijd dat 50 gram vet bevatte 2 gram vitamine C. De andere groep nuttigde alleen de maaltijd. Voor de maaltijd en na 4 uur werd de doorbloeding gemeten via ultrasound. Deze was vooraf minder goed bij de mensen met hart- en vaatziektes dan bij degenen met alleen een verhoogd risico. Bij de tweede meting was de vaatwerking verslechterd bij alle proefpersonen die geen vitamine C hadden gekregen en ongewijzigd in de vitamine C-groep. In een ander, dubbelblind, onderzoek bleek dat 2 gram vitamine C ook bij gezonde volwassenen de stijfheid van de bloedvaten vermindert (met gemiddeld 9,7%). In deze studie stelde men ook een vermindering van de samenklontering van bloedplaatjes vast. Dit positieve effect treedt op doordat de antioxidant vitamine C de beschikbaarheid van NO (stikstofoxide) vergroot. (WF)
Info: te bestellen bij FIOW
[email protected] Tel. 09 369 06 42
Orthomoleculaire trends Diabetes
L-arginine verbetert de insulinegevoeligheid L-arginine heeft verschillende positieve invloeden op het lichaam. Het helpt de bloeddruk verlagen. L-arginine stimuleert de aanmaak van groeihormoon, het bevordert de bloedsomloop en bestrijdt diabetes.
de universiteit van Mansouri is gebleken dat L-arginine de oxidatieve schade aan de lever en hersenen door diabetes en een hoge bloedsuikerspiegel kan verlagen. Dit laatste werd aangetoond door Italiaanse wetenschappers.
Ook werkt L-arginine als een antioxidant welke de bloedvaten beschermt tegen de aanvallen van vrije radicalen. L-arginine is van groot belang voor oudere mensen die problemen hebben met vernauwde aders en een hoge bloeddruk. Uit een studie gedaan door
Ze gaven gedurende een maand 3 gram L-arginine aan 12 patiënten die aan diabetes van het type 2 leden (gemiddelde leeftijd: 58 jaar). In vergelijking met een placebogroep verbeterde de insulinegevoeligheid met 34 procent. (WF)
Referentie: 1.
Barış N, Erdoğan M, Sezer E, Saygılı F, Mert Özgönül A, Turgan N, Ersöz B. Alterations in L: -arginine and inflammatory markers in type 2 diabetic patients with and without microalbuminuria. Acta Diabetol. 2009 Jan 28
Immuniteit
Resveratrol tegen griep! Italiaanse wetenschappers, die verbonden zijn aan het Instituut voor Neurobiologie en Moleculaire Geneeskunde in Rome, hebben ontdekt dat het voedingssupplement resveratrol – mits de juiste manier van toedienen — in staat is om de replicatie van het influenza A-virus te blokkeren. Resveratrol behoort tot de klasse van de polifenolen. Dit zijn stoffen die mensen beschermen tegen hart en vaatziekten, kanker en neurologische aandoeningen. Resveratrol remt tevens de replicatie van het herpes simplex virus en versterkt de werking van de antiHIV-medicijnen. Uit de Italiaanse studie blijkt dat veertig microgram resveratrol per milliliter bloed voldoende is om 98 procent van de griepvirussen te doden zonder dan er sprake is van neveneffecten of toxiciteit. Resveratrol verschilt grondig in de cellulaire aanpak van het griepvirus. Indien er voldoende resveratrol in het lichaam aanwezig is krijgt het griepvirus niet de kans de cellen te gebruiken om zich te verspreiden in ons organisme. Resveratrol doodt het griepvirus
niet, maar het blokkeert functies in cellen die het virus in staat moeten stellen om zich in het lichaam, en in de ademhalingswegen in het bijzonder, te vermenigvuldigen. Twee andere voordelen zijn: het griepvirus heeft veel minder kans op het ontwikkelen van resistentie tegen resveratrol, en de beschermende werking van resveratrol geldt voor alle griepvirussen. Resveratrol is echter enkel werkzaam indien de biobeschikbaarheid ervan wordt geoptimaliseerd. Resveratrol wordt best toegediend met de PEGylated liposome-technologie. Resveratrol wordt dan onder de tong tot smelten gebracht en via het speeksel opgenomen in het lichaam. De speciale technologie zorgt er voor dat noch het spijsverteringsmechanisme, nog de fagocyten in het bloed de biobeschikbaarheid van resveratrol kunnen bedreigen. De PEGylated liposome-technologie wordt al toegepast om medicijnen die hepatitis C en kanker moeten bestrijden meer biobeschikbaar te maken, zonder dat er veel nevenwerkingen optreden. (DB)
Referentie:
1.
Issuree PD, Pushparaj PN, Pervaiz S, Melendez AJ. Resveratrol attenuates C5a-induced inflammatory responses in vitro and in vivo by inhibiting phospholipase D and sphingosine kinase activities. FASEB J. 2009 Apr 3
Verminder de allergische reactie Quercitine is een stof die hooikoorts, sinusitis en astma-aanvallen vermindert. Quercitine blokkeert immers allergische reacties tegenover pollen en vermindert in belangrijke mate ontstekingsreacties in de luchtwegen. Histamine is een stof dat vooral in eiwitrijk voedsel voorkomt. Histamine is mee verantwoordelijk voor het ontstaan van allergieën en ontstekingsreacties. Wetenschappers hebben ontdekt dat mensen die dagelijks quercitine innemen 96 procent minder histamine in hun bloedbaan hebben. Dit leidt tot een drastische vermindering van allergische reacties.
Quercitine is terug te vinden in appelen, uien, rode druiven, frambozen en groene thee. Quercitine wordt beter door het menselijk lichaam opgenomen indien het samen met ananas wordt geconsumeerd. Ananas bevat het belangrijke enzym bromelaïne. Quercitine is ook beschikbaar onder de vorm van een voedingssupplement. Opteer in dat geval voor een product waar 500 milligram quercitine in zit, samen met 100 milligram bromelaïne en 500 milligram vitamine C. Neem twee capsules per dag in. (DB)
®
ORTHO trends
Referentie: 1.
Kawai M, Hirano T et al. Effect of Enzymatically Modified Isoquercitrin, a Flavonoid, on Symptoms of Japanese Cedar Pollinosis: A Randomized Double-Blind Placebo-Controlled Trial. Int Arch Allergy Immunol. 2009 Mar 17;149(4):359-368
19
Orthomoleculaire trends Neurologie
Probiotica tegen angst en stress
Referentie:
1. A.V. Rao, A.C. Bested, T.M. Beaulne, M.A. Katzman, C. Iorio, J.M. Berardi, A.C. Logan “A randomized, double-blind, placebo-controlled pilot study of a probiotic in emotional symptoms of chronic fatigue syndrome” Gut Pathogens 2009, 1:6
Meer dan veertig wetenschappers hebben in een tiental studies aangetoond dat probiotica in staat zijn om mensen met angst en stress te helpen. Het staat nu vast dat een voedingssupplement op basis van probiotica in staat is om angst te verminderen bij mannen en vrouwen die lijden aan chronische vermoeidheid. Het meest recente onderzoek in dit verband werd gepubliceerd in het wetenschappelijk vakblad ‘Gut pathogens’.
De wetenschappers recruteerden 39 patiënten die aan chronische vermoeidheid leden. De helft van de deelnemers kregen iedere dag een voedingssupplement op basis van probiotica (Lacobacillus casei). De andere helft nam een placebopil in. Na twee maanden bleek dat de patiënten uit de probioticagroep duidelijk minder angstig en meer stressbestendig waren dan de proefpersonen die een placebo (neppil) hadden gekregen. (DB)
Hoge doses vitamine E gunstig bij alzheimer
Info: te bestellen bij FIOW
[email protected] Tel. 09 369 06 42
Referentie:
1. American Geriatrics Society 2009: Abstract A117. Presented April 30, 2009
20
Alzheimerpatiënten die hoge doses vitamine E nemen in combinatie met een cholinesterase remmer ondervinden minder achteruitgang in hun vermogen om dagelijkse activiteiten uit te voeren. Deze bevinding werd op 30 april gepresenteerd op de American Geriatrics Society 2009 Annual Scientific Meeting. De gunstige effecten van de behandeling stegen met de tijd over een periode van vijf jaar. Dit verklaart waarom eerdere onderzoeken met vitamine E bij alzheimerpatiënten geen resultaat lieten zien na 1 jaar. Ook de doses die bij eerdere onderzoeken werden gebruikt werden vaak laag gehouden omwille van eventuele risico’s van hoge doses vitamine E. De studie die werd uitgevoerd door neuroloog Dr. Atri en tweedejaarsstudent MR Flaherty onderzocht de gegevens van 540 patiënten die behandeld werden in het Massachusetts General Hospital. Alle patiënten kregen een standaardbehandeling met cholinesteraseremmers (donepezil, rivastigmine of galantamine). 208 patiënten kregen daarnaast vitamine E, 49 patiënten kregen een ontstekingsremmer, 177 patiënten kregen vitamine E
ORTHO trends
®
plus een ontstekingsremmer en 106 patiënten kregen geen van beide. De dagelijkse dosis vitamine E lag tussen 200 en 2000 IU, maar de meeste patiënten kregen een hoge dosis die varieerde van 800 IE dagelijks tot 1000 IE twee maal per dag. Om de zes maanden werden bij iedere patiënt de cognitieve functies en hun vermogen om dagelijkse taken uit te voeren getest. Na een gemiddelde opvolging van 3.1 jaar werd een bescheiden vertraging in achteruitgang gevonden bij de patiënten die vitamine E kregen. In termen van grootte werden de gunstige effecten van vitamine E aangeduid als “klein tot gemiddeld”, maar deze effecten stegen met de tijd. Het nemen van ontstekingsremmers werd geassocieerd met een constant, maar eerder klein gunstig effect op de algemene achteruitgang. Echter, gezien de gezondheidsrisico’s die verbonden zijn aan het langdurige gebruik van ontstekingsremmers, lijkt vitamine E een betere keuze in de strijd tegen de cognitieve en functionele achteruitgang bij alzheimerpatiënten. (JM)
Orthomoleculaire trends Neurologie
Schildklierhormoon tegen depressie Volgens onderzoekers, die verbonden zijn aan de universiteit van Illinois, laat een eenvoudige bloedproef toe om te bepalen of iemand aan een depressie lijdt. Indien een bepaalde proteïne (eiwit) - de Gs alpha proteïne - in het bloed te hoge concentraties heeft, geldt dit volgens de wetenschappers als een duidelijke biologische ‘marker’ voor een depressie. De diagnose kan snel en met zekerheid gesteld worden. Er is echter nog meer. Dezelfde bloedtest kan binnen een periode van vier tot vijf dagen voorspellen of de voorgeschreven medicatie efficiënt zal zijn. “Nu moeten depressieve mensen soms een maand bepaalde geneesmiddelen nemen vooraleer ze weten of ze er baat bij hebben of niet”, zegt Mark Rasenick, die de studie leidde. Het volledige rapport staat in de ‘Journal of Neuroscience’. Ook onderzoek aan dood hersenmateriaal heeft aanwijzingen opgeleverd. Bij overleden depressiepatiënten werd in de hypothalamus beduidend minder van het hormoon TRH gevonden dan bij overledenen die bij leven niet aan een depressie leden, en dat zou een deel van de veranderingen in de hoeveelheid T3 (schildklierhormoon) kunnen verklaren. Bij levenden kunnen indirecte aanwijzingen voor een verminderd T3 in de hersenen van depressiepatiënten worden gevonden: een
deel van hen heeft een verhoogd gehalte cortisol in het bloed, en het cortisolgehalte hangt mogelijk samen met de hoeveelheid T3 in de hersenen. TRH is een hormoon dat door de hersenen geproduceerd wordt. Het stimuleert de afgifte van TSH uit een klier in de hersenen, de zogenaamde hypofyse. TSH stimuleert de schildklier tot het maken van schildklierhormonen. Een gestoorde functie van de hypofyse kan stoornissen geven in de schildklierfunctie. Het schildklierhormoon is spotgoedkoop, dus is het voor de industrie niet interessant er onderzoeksgeld in te investeren. Uit onderzoek is gebleken dat toediening van T3 in de hersenschors leidt tot een verhoogd gehalte van de neurotransmitter serotonine, die voor een betere mentale gesteldheid zorgt. Wetenschappers denken niet dat het tekort aan T3 bij depressiepatiënten verband houdt met een schildklierstoornis. De hormonale verschuivingen zijn een gevolg van de depressie, niet de oorzaak. De meest bekende verschuiving tot nu toe is de toegenomen aanmaak van cortisol in de bijnierschors, en dat heeft weer invloed op de schildklierhormoonregulatie in de hersenen en het bloed. (WF)
Info: te bestellen bij FIOW
[email protected] Tel. 09 369 06 42
Referenties: 1.
2.
Faché W, Depressies ontdekken en behandelen, Monografie 13 van het Faché Instituut Mark Rasenick, Ph.D., et al., Scientists Spot Biochemical Sign of Depression, Journal of Neuroscience; 3/11/2008
L-tyrosine tegen stress en voor motivatie Tyrosine is een essentieel aminozuur dat door de bloedhersenbarrière heen kan gaan. Eenmaal in de hersenen is het een voorloper van de neurotransmitters dopamine, noradrenaline en adrenaline. Deze neurotransmitters vormen een belangrijk onderdeel van het sympathische zenuwstelsel. Tyrosine is de voorloper van diverse hormonen, waaronder schildklierhormoon en catecholaminen, en van het belangrijkste menselijke pigment, melanine. Het speelt verder een rol in de werking van de bijnieren, de hypofyse en de schildklier. Tyrosine wordt niet in grote hoeveelheden in het lichaam gevonden omdat
het snel wordt omgezet. L-tyrosine is van cruciaal belang bij mensen met stress die depressieve neigingen hebben, angstig zijn en zich daardoor minder gemotiveerd voelen en over minder levensenergie beschikken. Stresshormonen, zoals o.a. cortisol, zijn hormonen die het lichaam zelf aanmaakt. Wanneer stress in kleine hoeveelheden aanwezig is in ons lichaam is dat goed. Langdurige aanmaak van stresshormonen leidt echter tot vermoeidheid van o.a. de bijnieren en daarom tot diverse gezondheidsrisico’s. Kunt u stress niet vermijden, overweeg dan een voedingsaanvulling met L-tyrosine. L-tyrosine kan er voor zorgen dat mensen meer serotonine aanmaken. Daardoor verbetert de geheugenfunctie, de slaapkwaliteit en de stemming. L-tyrosine verhoogt tevens de productie van dopamine. Dit hersenhormoon staat in voor positivisme en meer motivatie. L-tyrosine is tot slot ook verantwoordelijk voor een optimale hoeveelheid noradrenaline. Dit resulteert in meer alertheid en energie. L-tyrosine is een veilige nutritionele stof. Ook van het gebruik van hoeveelheden die hoger zijn dan de richtlijndosering zijn geen schadelijke gevolgen bekend. (PVM)
®
ORTHO trends
Referentie: 1.
Quek R, Morgan JA, George S, Butrynski JE, Polson K, Meyer F, Demetri GD, Block SD. Small molecule tyrosine kinase inhibitor and depression. J Clin Oncol. 2009 Jan 10;27(2):312-3
21
Orthomoleculaire trends Oftalmologie
Luteïne met ‘oog’ voor uw hart en beschermend tegen kankercellen de ooglens kan beschadigen. Door de lens eiwitten tegen singlet-zuurstof te beschermen, helpt luteïne om scherp te blijven zien. Bovendien heeft een goede voorziening met luteïne en zeaxanthine (de andere carotenoïde die in de ooglens voorkomt) een gunstige invloed op ouderdomsverschijnselen in het ooglensweefsel. Behalve voor de ogen is luteïne ook van groot belang voor andere organen. Zo beschermt deze carotenoïde LDL-cholesterol en levercellen tegen vrije radicalen, activeert zij het afweersysteem en biedt bescherming aan gezonde cellen en weefsels.
Referenties: 1.
2.
3.
Mignone LI, Giovannucci E, Newcomb PA, Titus-Ernstoff L, Trentham-Dietz A, Hampton JM, Willett WC, Egan KM. Dietary carotenoids and the risk of invasive breast cancer. Int J Cancer. 2009 Jun 15;124(12):2929-37 Carpentier S, Knaus M, Suh M. Associations between lutein, zeaxanthin, and age-related macular degeneration: an overview. Crit Rev Food Sci Nutr. 2009 Apr;49(4):313-26 Murr C, Winklhofer-Roob BM, Schroecksnadel K, Maritschnegg M, Mangge H, Böhm BO, Winkelmann BR, März W, Fuchs D. Inverse association between serum concentrations of neopterin and antioxidants in patients with and without angiographic coronary artery disease. Atherosclerosis. 2009 Feb;202(2):543-9
Luteïne is een krachtige antioxidant die behoort tot de groep carotenoïden. Het is één van de 21 carotenoïden die tot dusver in het menselijk bloed zijn aangetroffen en heeft een grotere beschermende werking tegen oxidatie van vetstructuren dan de bekende carotenoïden, zoals alfa-caroteen, bèta-caroteen en lycopeen. In de voeding is luteïne, als onderdeel van het carotenoïdencomplex, vooral aanwezig in donkergroene bladgroentes. Een van de stoffen waartegen luteïne een zeer effectieve bescherming biedt, is het zogenaamde singlet-zuurstof. Dit is een bijzonder reactief deeltje dat onder andere wordt gevormd door inwerking van zonlicht op de ooglens en dat eiwitten in
Luteïne kan tevens een positief effect hebben op verdikking van slagaderwanden, één van de symptomen van arteriosclerose. Daarnaast heeft luteïne eigenschappen die het risico op het ontstaan van darmkanker zouden kunnen verkleinen. Daarnaast zou luteïne beschermende effecten hebben op het risico van het ontstaan van borstkanker. Tevens zou luteïne een actieve werking kunnen hebben bij het voorkomen van de woekering van kankercellen. Luteïne is een veilig voedingssupplement. Ook van het gebruik van hoeveelheden die hoger zijn dan de richtlijndosering zijn geen schadelijke gevolgen bekend. (WF)
Glutathion beschermt tegen cataract Glutathion is een proteïne die in de lever gevormd wordt uit de aminozuren cysteïne, glutaminezuur en glycine. Glutathion, een krachtige antioxidant, remt de aanmaak van vrije radicalen en beschermt tegen door vrije radicalen veroorzaakte celschade. Het ondersteunt het lichaam tegen de gevolgen van roken, straling en blootstelling aan toxinen zoals alcohol. Glutathion reinigt het lichaam van zware metalen, een niet onbelangrijk gegeven in deze vervuilde wereld. Uit studies blijkt dat de gluthationconcentraties bij de mens tussen het 20ste en 65ste levensjaar halveren. Referenties: 1.
2. 3.
22
Berthoud VM, Beyer EC. Oxidative stress, lens gap junctions, and cataracts. Antioxid Redox Signal. 2009 Feb;11(2):339-53. Spector A et al, The prevention of cataract caused by oxidative stress in cultured rat lenses. 1994, Curr Eye Res. 12:2:163-179 Faché OM W. Oogaandoeningen orthomoleculair behandelen. Nutritionele monografie nr 32 Publi Media Faché Instituut Laarne, 2009.
Een gebrek aan glutathion versnelt het ontstaan van cataract, omdat dit eiwit de lens —voor zijn krachtige beschermende eigenschappen— helder houdt. Glutathion stopt en herstelt de celschade in het oog die veroorzaakt wordt door vrije radicalen. (PVM)
ORTHO trends
®
Info: te bestellen bij FIOW
[email protected] Tel. 09 369 06 42
Orthomoleculaire trends Pulmologie
Astma en voedingssupplementen Astma wordt gekenmerkt door reacties van de luchtwegen op allergenen en toxische stoffen in de lucht. Onderzoek laat een potentieel gunstig effect van extra omega-3 vetzuren zien bij astma. Ook extra vitamines en mineralen kunnen astmaklachten verminderen. In de meest recente studie kregen kinderen met astmatische klachten extra visolie (300 mg omega-3 vetzuren per dag), zink (15 mg per dag), vitamine C (200 mg per dag), alle drie samen of placebo’s. Alle drie de supplementen lieten verbeteringen zien zoals vastgesteld door de Childhood Asthma Control Test (C-ACT) , een longfunctie test en analyses van ontstekingsfactoren in het speeksel. Ook waren de resultaten aanmerkelijk beter als alle drie de voedingsstoffen werden genomen dan na gebruik van slechts één van de supplementen. Zowel omega-3 vetzuren als zink hebben ontstekingsremmende eigenschappen en vitamine C vermindert de oxidatieve stress en belasting door lichaamsvreemde stoffen in de longen. Van vitamine C is eerder aangetoond dat het inspanningsastma kan verminderen. Zo halveerde 1500 mg vitamine C per dag in deze kleinschalige studie de vernauwing van de bronchiën na inspanningsoefeningen (FEV1 d.w.z. de lucht die binnen één seconde uitgeademd werd daalde maar half zo veel in de vitamine C groep). In een andere studie bleek dat met 1 gram vitamine C per dag de
benodigde medicatie (geïnhaleerde corticosteroïden zoals beclometason) aanmerkelijk kon worden verminderd. Ook van visolie is uit eerder onderzoek bekend dat het inspanningsastma aanmerkelijk kan verlichten. In een onderzoek kregen patiënten hoge doses visolie (3,2 gram EPA + 2 gram DHA per dag). Dit verminderde de klachten aanzienlijk en de patiënten hoefden minder van de ‘puffer’ gebruik te maken. (JM)
Referentie: 1.
Info: te bestellen bij FIOW
[email protected] Tel. 09 369 06 42
2.
Acta Paediatr 2009 Apr;98(4):737-42. Epub 2008 Jan 11 Meeusen Joost. Astma voorkomen en ondersteunen. Nutritionele monografie nr 84, Publi Media Faché Instituut Laarne, 2008.
Immuniteit
Vitamine D helpt recreatieve sportmensen! Mensen die nu terug beginnen te sporten doen er goed aan om extra vitamine D in te nemen. Vitamine D verbetert de sportieve prestaties met gemiddeld 7.4 procent en maakt mannen en vrouwen iets minder blessuregevoelig. Dat schrijven Amerikaanse wetenschappers het vakblad Medicine & Science In Sports & Exercise. Studies tonen aan dat een optimale spiegel 25-hydroxy-vitamine D3 vijftig tot tachtig nanogram per milliliter bloed bedraagt. Die concentratie is enkel terug te vinden bij mensen die in zonnige landen wonen. Iedereen die zeker wil weten dat hij voldoende vitamine D3 in zijn bloed heeft moet elke dag vijfduizend eenheden vitamine D3 in pilvorm moet innemen. Dat lijkt veel. De zwaarste vitamine D-supplementen gaan niet hoger dan duizend eenheden per pil of eenheid oplosbaar poeder. Maar eigenlijk valt dat best mee. Het is immers ook voldoende om
dagelijks een half uur in de zon te trainen om 20000 internationale eenheden vitamine D3 via de huid op te nemen. Meer dan een half uur in de zon trainen is echter niet aangewezen omdat er vanaf dan een verhoogd risico op huidkanker kan ontstaan. Vitamine D3 is trouwens niet alleen belangrijk voor sportmensen. In een recent onderzoek werden volwassenen, die niet aan sport deden, sterker als ze iedere dag achthonderd eenheden vitamine D innamen. Andere wetenschappers stelden vast dat voedingsaanvullingen met vitamine D levensverlengend werkt. Een hoge vitamine D-spiegel vertraagt immers de moleculaire veroudering. (DB)
Info: te bestellen bij FIOW
[email protected] Tel. 09 369 06 42
Referentie: 1.
2.
®
ORTHO trends
Cannell JJ, Hollis BW, Sorenson MB, Taft TN, Anderson JJ. Athletic Performance and Vitamin D, Med Sci Sports Exerc. 2009 Apr 3. Faché OM W. Breedspectrum eigenschappen van vitamine D3. Nutritionele monografie nr 83, Publi Media Faché Instituut Laarne, 2007.
23
Orthomoleculaire trends Psyche
Minder verlangen naar cocaïne met N-acetylcysteïne
Referentie:
1. LaRowe SD. Is cocaine desire reduced by N-acetylcysteine? Am J Psychiatry. 2007 Jul;164(7):1115-7
Oncologie
Mensen met een cocaïneverslaving zouden hun verlangen naar het goedje onder controle kunnen krijgen door inname van N-acetylcysteïne. Dat blijkt uit een Amerikaans onderzoek dat werd uitgevoerd bij 15 aan cocaïne verslaafde personen. Van de deelnemers kreeg de helft gedurende een verblijf van drie dagen in het ziekenhuis iedere 12 uur 4 doses van 600 mg N-acetylcysteïne en de andere helft kreeg een placebo. Na een rustperiode van vier dagen kregen ze de omgekeerde behandeling, opnieuw tijdens een ziekenhuisverblijf van drie dagen. Tijdens elk ziekenhuisverblijf werden de deelnemers
Magnesium vermindert het risico op longkanker Een hogere inname van magnesium met de voeding vermindert het risico op longkanker. Dit blijkt uit de resultaten van een Amerikaans onderzoek. Magnesium is nodig voor genomische stabiliteit en is van belang voor de herstelcapaciteit van beschadigd DNA. In een lopende longkankerstudie werden de gegevens van 1139 longkankerpatiënten vergeleken met die van 1210 gezonde controlepersonen.
Referentie:
1. Mahabir S. Dietary magnesium and DNA repair capacity as risk factors for lung cancer. Carcinogenesis. 2008 May;29(5):949-56. Epub 2008 Apr 30
24
onderworpen aan een reactiviteitstest om psychofysieke en subjectieve reacties op afbeeldingen van cocaïne en cocaïnegebruik te meten. Uit de resultaten van deze test bleek dat de deelnemers tijdens het gebruik van N-acetylcysteïne minder verlangden naar het gebruik van cocaïne dan wanneer ze een placebo kregen. Bovendien toonden ze minder interesse voor de afbeeldingen van cocaïne en cocaïnegebruik en keken ze er minder lang naar. De onderzoekers concluderen dat N-acetylcysteïne met succes kan worden ingezet bij de behandeling van cocaïneverslaving. (HM)
De magnesiuminname werd bepaald door een vragenlijst over het voedingspatroon en de herstelcapaciteit van beschadigd DNA werd bepaald door celonderzoek. De deelnemers met de hoogste magnesiuminname hadden een 53% verlaagd longkankerrisico vergeleken met de deelnemers met de laagste magnesi-
ORTHO trends
®
uminname. Bovendien werd een lage magnesiuminname geassocieerd met een lagere herstelcapaciteit van beschadigd DNA. Diegenen die zowel een lage magnesiuminname als een lage DNA-herstelcapaciteit hadden, vertoonden maar liefst een 2,4 maal zo hoog risico op het krijgen van longkanker. Deze bevindingen waren het meest uitgesproken bij 60-plussers, (zwaardere)rokers, drinkers en mensen met een eerstegraads familielid met kanker en longkanker. Dit betekent dat juist de mensen met het grootste risico zichzelf zouden kunnen beschermen tegen longkanker door een hogere magnesiuminname met de voeding en dit effect wellicht nog kunnen versterken door magnesiumsuppletie. (HM)
BIOSIL
S C H O O L V A N AY U R V E D A v z w
™
Druppels die veerkracht schenken Als ondersteuning bij de (her)opbouw van kraakbeen, pezen, beenderstelsel of bindweefsel en bij ouderdomsklachten
Ayurvedische genees-"wijze" in zijn totaliteit filosofie - diagnose - voeding - kruiden - ervaringsgericht - intensief
Tweejarige opleiding start telkens in februari en in oktober in Gent
Meer info: www.ayurvedatraining.be of 051 51 07 66
Monografie nr. 11 Griepinfecties
Voor een optimaal resultaat is een aanvangskuur van minimum 8 weken aangewezen. Zes druppels per dag volstaat als onderhoudsdosis.
Griepinfecties met natuurlijke en orthomoleculaire middelen behandelen. Antibiotica vervangen door orthoceuticals om het immuunsysteem te moduleren.
BioSil mag geruime tijd worden ingenomen. BioSil bevat orthosiliciumzuur, de best opneembare, biologische vorm van silicium !
Biosil is vrij te verkrijgen bij uw apotheker!
Venecoweg 26, B-9810 Nazareth Tel. +32 9 381 02 00 Fax +32 9 381 02 20
De vakantiepret kan snel voorbij zijn: tijdens uw reis holt u van verstopping naar buikloop. De plaatselijke apotheek en het sterkste paardenmiddel brengen soms soelaas. Maar gezond is anders: uw darmen blijven vaak weken ontregeld.
Auteur:
Walter Faché
Prijs:
€ 25,00
Bestellen:
[email protected] Tel.:
09 369 06 42
Gaat u dit jaar op reis? Waar naartoe?
Primrose Laboratories ontwikkelde op basis van planten en kruiden twee middelen die het gezonde antwoord geven op deze klachten. Bij preventief gebruik worden de buikklachten zelfs vermeden.
PRIMAFEC EN PRIMACRAM ZIJN ONMISBAAR IN UW REISAPOTHEEK Primrose Laboratories nv, Experts in Phytotherapy, werkt uitsluitend met de beste kruiden en plantenextracten. Het volledige assortiment van supplementen, vindt u op WWW.PRIMROSE.BE
PRIMAFEC, een samenstelling van basilicum, tormentil en actieve kool kool, werkt ontsmettend en stimuleert het harmonisch evenwicht in de darmen. PRIMACRAM , ontwikkeld op basis van duizendblad duizendblad, koriander en basilicum basilicum, is een middel dat komaf maakt met het zware gevoel in maag en darmen. Het gebruik van deze planten gaat terug tot de oudheid, maar Primrose deed verder onderzoek naar de ideale samenstelling voor een actieve en veilige werking. Beide middelen worden zowel preventief als curatief gebruikt.
PRIMACRAM 24 capsules / CNK: 2396-828 PRIMAFEC 24 capsules / CNK: 2396-844 Enkel verkrijgbaar bij de apotheker
Hoofdartikel Fyto
Philippe Gerard
Anti-bloedplaatjes-aggregatie-planten
P
lanten met antithrombotische inhoudsstoffen verminderen de bloedplaatjesaggregatie en dus de vorming van bloedklonters met als gevolg het tegengaan van atherosklerose en thrombose. Een zekere selectie dringt zich op, want enorm veel planten hebben een activiteit op de bloedplaatjesaggregatie. Bovendien moeten we voorzichtig zijn in het combineren om een representatief en controleerbaar resultaat te kunnen garanderen. Steunend op synergie tussen de verschillende planten (elkaars werking versterken), zullen we telkens gebruik maken van combinaties van enkele (zeker nooit teveel ineens!) planten. [1,2]
Hoge-dosis-therapie Wanneer hogere doseringen nodig zijn voor een therapeutisch effect bij ziekte, is een preventieve maatregel zoals “bij je thuis” onvoldoende. Dan gebruik je best lookcapsules uit de handel, guaranacapsules en gembercapsules. De vermelde thee kan echter wel, maar dan moet je er wel ½ liter per dag van drinken (dit is ongeveer 3 kopjes). Daarbij kan zeker ook een ginkgo biloba preparaat genomen worden, zoals een vloeibaar extract of capsules.
26
Look: Allium sativum (Liliaceae) De meest in het oog springende werking van look is de antiaggregerende werking op de bloedplaatjes, d.i. het verhinderen van de vorming van bloedklonters door het vermijden dat de bloedplaatjes gaan samenkitten of zich gaan vastkleven aan de binnenwand van de bloedvaten. Zo veroorzaken deze klonters trombosen als ze vrij in het bloed rondzweven, doordat ze ergens op hun weg een bloedvat verstoppen en het daarachter liggend orgaan
Orthofyto
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
®
van de bloedtoevoer afsnijden. Zo’n klonter kan echter ook, als hij blijft kleven aan de binnenwand van het bloedvat, verantwoordelijk zijn voor aderverkalking of atherosclerose (arteriosclerose). Welnu, de isothiocyanaten in look, nl. het allyldisulfide, ontstaan uit allicine door decompositie, heeft deze gunstige werking op de bloedplaatjes en verlaagt dus de viscositeit van het bloed (het bloed wordt dunner en stroomt beter).
Hoofdartikel Fyto
Philippe Gerard
Look vermindert ook de lipemie en de cholesterolemie, en is daarbij nog een vasodilatator. Het bevat ook fructosanen met een diuretische werking. Om werkzaam te zijn moet look steeds vers zijn, en bovendien zouden er dagelijks grote hoeveelheden moeten gegeten worden. Dit kan echter ernstige gastrointestinale problemen veroorzaken, en dus is het in de praktijk moeilijk om via de voeding met look een echte curatieve therapie in te stellen. In de handel bestaan echter allerlei preparaten, gemaakt van verse look, die wel hoog genoeg gedoseerd zijn, en over ‘t algemeen een vrij tolerabele vorm zijn voor maag- en darmlijders. Bovendien maskeren ze in zekere mate de onaangename lookgeur van de adem, na consumptie van look. Als men het preparaat goed verdraagt, moet het wel lang en dagelijks worden ingenomen. Ook ui heeft een gelijkaardige werking. [3,4]
Gember: Zingiberis officinalis (Zingiberaceae) Ook gember heeft tal van toepassingsmogelijkheden en indicatiegebieden. Het is alleszins een uitstekend eupepticum, zie bij de spijsverteringsproblematiek. Gemberwortelpoeder verhindert de bloedplaatjesaggregatie net zoals aspirine (acetylsalicylzuur) dit ook doet, nl. in de zeer kleine dosis van 100 mg daags (’n klein mespuntje gemberwortelpoeder). Op die manier verhindert het tromboses en dreigende infarcten door het constant houden van de bloedviscositeit en de bloedsomloop. Het bevat een vlugolie met verschillende terpenoïden (borneol, zingiberol, zingibereen, curcumeen, biasboleen e.a.), bitterstof (gingerol), fenolheterosiden en vitamine C. [4-7]
Fig. 2: Gemberwortel
Fig. 3: Akkerhoningklaver is een bron natuurlijke coumarines. Bron: mediumferry.com
Akkerhoningklaver: Melilotus officinalis (Papilionaceae)
Onzelievevrouwebedstro: Asperula odorata (Rubiaceae)
Deze klaverachtige is zeer algemeen in onze streken en bron van coumarineheterosiden. Het melilotol en melilotine zijn coumarinederivaten die de bloedstolling verminderen, bloedklontervorming tegengaan en terzelfdertijd de vaatwand versterken en de permeabiliteit verminderen. Zeer nuttig dus bij trombose, flebitis en tromboflebitis in de onderste ledematen, waarvoor het is aangewezen. [8,9]
Van bedstro kan ongeveer hetzelfde worden gezegd als van akkerhoningklaver : de inhoudsstoffen zijn immers ook cumarinen. Daarnaast bevat het kruid ook nog looistoffen, bitterstoffen en flavonoïden, die er een antiflogistische werking aan geven. Bedstro is bloedvatverwijdend en aangewend bij tromboflebitis. Het is tevens zeer licht sedatief (kalmerend) en ook diuretisch. Zoals bij alle coumarinehoudende planten moet men laag doseren: te hoge dosissen hebben een te sterke invloed op de bloedstolling, die immers niet in het gedrang mag worden gebracht! [5-9]
Fig. 4: Bedstrokruid is een elegant lid van de Rubiaceae. Bron: tuinkrant.com
Orthofyto
27 ®
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
Hoofdartikel Fyto
Philippe Gerard
Ginkgo biloba (Ginkgoaceae) De Japanse Levensboom heeft een complexe inhoud van werkzame stoffen, bestaande uit flavonoiden, procyanidines en catechol. De flavonoïden van het type kaempferol en quercetol, zijn ginkgetol en isoginkgetol. Deze zijn bloedvatverwijdend en verbeteren de bloedsomloop op verschillende wijzen [10,11]: • Voor de veneuse bloedsomloop via een positieve invloed op de capillairfragiliteit in de microcirculatie. • Voor de perifere circulatie via een vasodilatatie met gunstig effect op de cerebrale circulatie bij vertigo (draaiingen) en geheugenstoornissen. • Voor het verbeteren van de bloedsomloop in de benen, vooral aangewezen bij claudicatio intermittens (de etalageziekte). • Voor het verbeteren van de kwaliteit van het bloed door een tegenwerking van trombotische triggers, zoals op de bloedplaatjesaggregatie
Olijfolie: Olea europaea (Oleaceae) De gunstige effecten van olijfolie op het cardiovasculair stelsel zijn grondig
28
gekend. Eén aspect daarvan is ook de inhibitie van PAF, de platelet activating factor, met als gevolg een entithrombotisch en antiatherosclerotisch effect. [12]
Guarana: Paullinia cupana (Sapindaceae) Guarana bevat veel coffeïne en is als zodanig gekend in ‘boost’-drankjes en opwekkende middelen. Dat coffeïne een invloed heeft op bloedplaatjesaggregatie, was al langer gekend, maar in de guaranazaadjes zit een complex van catechines (flavonoïden) en coffeïne samen.
Fig. 5: Ginkgo biloba, de Japanse notenboom. Deze boom bestond reeds ten tijde van de dinosauriërs en is sindsdien niet meer veranderd geweest. Ze wordt daarom dan ook een ‘levende fossiel’ genoemd. Men gelooft dat er in China exemplaren bestaan die al 3000 jaar oud zijn.
Referenties: 1.
2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Fig. 6: Guaranazaadjes: dit is de plant met de meeste coffeïne, gebonden op flavonoïden. Bron: www.guarana-benefits.com
Zo’n complex heeft een grotere invloed dan de afzonderlijke moleculen en wordt veel beter opgenomen en vervoerd in de bloedbaan. (zie figuren 1 en 2). [5-7,13,14]
Orthofyto
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
®
10. 11. 12. 13.
14.
Teng CM, Ko FN & Yu SM. Inventory of exogenous factors affecting platelet aggregation isolated from plant sources. A report prepared on behalf of the Scientific and Standardization Committee’s Registry of Exogenous Hemostatic Factors. Thromb. Haemost. 71, 517-519 (1994) Teng CM & Ko FN. Antiplatelet agents isolated from medicinal plants. Res Commun Mol Pathol Pharmacol. 102, 211-225 (1998) Hänsel. HAGERS HANDBUCH : Drogen. Springer Verlag, Berlin (1992) Srivastava,K.C. Aqueous extracts of onion, garlic and ginger inhibit platelet aggregation and alter arachidonic acid metabolism. Biomed. Biochim. Acta 43, S335-S346 (1984) Eskin M & Tamir S. Dictionary of Nutraceuticals and Funcional Foods. Taylor and Francis Group, Boca Raton, USA (2006) Meskin, Bidlack, Davies, Lewis & Randolph. Phytochemicals : Mechanisms of Action. CRC Press, Boca Raton, USA (2004) Bao Y & Fenwick R. Phytochemicals in Health and Disease. Marcel Dekker, NY, USA (2004) Bruneton J. Pharmacognosie - Phytochimie - Plantes médicinales. Paris, France (1993) Hänsel, Sticher & Steinegger. Pharmakognosie - Phytopharmazie. Springer-Verlag, Berlin, Germany (1999) Cho HJ, ShonYH & Nam KS. Ginkgolide C inhibits platelet aggregation in cAMP- and cGMP-dependent manner by activating MMP-9. Biol Pharm Bull. 30, 2340-2344 (2007) Dutta-Roy AK. et al. Inhibitory effect of Ginkgo biloba extract on human platelet aggregation. Platelets. 10, 298-305 (1999) Tsantila N et al. Antithrombotic and antiatherosclerotic properties of olive oil and olive pomace polar extracts in rabbits. Mediators. Inflamm. 2007, 36204 (2007) Ravi Subbiah MT & Yunker R. Studies on the nature of antiplatelet aggregatory factors in the seeds of the Amazonian Herb Guarana (Paullinia cupana). Int J Vitam Nutr Res. 78, 96-101 (2008) Haslam E. Practical Polyphenolics. Cambridge University Press, Cambridge, UK (1998)
Vitamine C en K
Joost Meeusen
De synergie van vitamine C en vitamine K tegen kanker
V
itamine C en vitamine K blijken een bijzonder koppel te zijn. Dat vitamine C werkzaam kan zijn tegen kanker weten we dankzij Linus Pauling. Nu voegen we daar vitamine K bij, dat het effect van vitamine C versterkt. Met de combinatie vitamine C en K heeft men een nieuwe vorm van veilige antikankertherapie gevonden. Het blijft een vorm van chemotherapie, want dit heeft niets meer met voeding te maken.
Vitamine K3 (quinon)
Via de voeding hebben we maar 80 microgram vitamine K nodig als basisbehoefte, terwijl de officiële basisbehoefte van vitamine C ongeveer 80 milligram is – hoewel we zien dat vanaf 500 milligram de cellen dan pas goed vol zitten met vitamine C. Vitamine K kennen we als essentieel element in de bloedstolling, de beendervorming en bescherming tegen calciumopstapeling in de aderen. Vitamine C is het nutriënt dat zelfs in de grootteorde van grammen geen toxiciteit vertoont.
Fe2+ Fe3+
ee-
Vitamine K1 tot en met K3 Vitamine K1 is de plantaardige versie, terwijl vitamine K2 door (darm)bacteriën wordt aangemaakt. Dieren kunnen ook in mindere mate vitamine K2 aanmaken, maar het meeste halen we uit kaas en natto (bacteriën). K3 wordt de synthetische vorm genoemd, hoewel bacteriën ze ook kunnen aanmaken. Als natuurlijke vorm is ze van miniem belang.
Het mechanisme Verschillende schema’s heeft men voorgesteld hoe dat vitamine K en vitamine C selectief de kankercel kan verstoren. Ze zijn allemaal via zekere biochemische experimenten gefundeerd geweest.
(1) DNase dubbel
DNA zijn de moleculen die de instructies bevatten om de aanmaak van alle proteïnen te regelen. DNasen zijn enzymen die dit DNA afbreken. Van dit enzym heeft de cel twee types: het zure DNase en het basische DNase. In kankercellen zijn deze enzymen dikwijls buiten spel gezet. Ze worden wel aangemaakt, maar op een of andere manier werden ze op non-actief gezet. Dus moeten ze terug aan het werk gezet worden. Wonderlijk genoeg (her)activeert vitamine C exclusief de zure DNase, terwijl vitamine K de activiteit van de basische DNase herstelt. Deze dubbele activatie leidt ertoe dat de DNasen ijverig het DNA van de kanker begint af te breken en dat brengt de overleving van de kankercellen ernstig in het gedrang.
O2 O2-• Fe2+ Vitamine C
Fe
Vitamine K3 (semiquinon)
3+
OH•
Celschade
(2) Redoxkoppel door dik en dun
Vitamine K werkt als cofactor in zijn gereduceerde vorm, hydroquinon. Na gebruik blijft het als een epoxide achter, dat verder omgezet wordt naar quinon. Deze kan gemakkelijk gereduceerd worden naar een semiquinon, waarbij een elektron afgegeven wordt aan zuurstof. Een superoxide (O2 -•) en een ander vrij radicaal (semiquinon zelf) worden gevormd tijdens deze reductie. Superoxide kan omgezet worden naar het nog reactievere hydroxylradicaal (OH•). De reacties gebeuren ook in normale cellen, maar die kunnen deze overlast gemakkelijk aan. Wanneer vitamine K in hoge doses gegeven wordt, zullen vooral kankercellen het moeilijk hebben om deze vrijeradicalenlast te elimineren. Vitamine C heeft hierbij een versterkende rol (zie figuur 1).
Orthofyto
Fig. 1: Vitamine K kan aanleiding geven tot vorming van vrije radicalen. Vitamine C heeft hierbij een versterkende rol. Het katalyseert de reductie van quinon naar semiquinon en kan via ijzer tot een hogere aanmaak van hydroxylradicalen bijdragen (Copyright Faché Instituut vzw)
29 ®
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
Vitamine C en K
Joost Meeusen
Welke K?
(3) Blokkering van de celdeling
Vitamine K3 remt enkele componenten van het controlecentrum van de celdeling. Tijdens de celdeling worden bovendien receptoren geproduceerd die als pauzeknop van de celdeling fungeren. Door welke signaalstoffen deze receptoren dan ook geactiveerd worden, de receptoren zelf hebben vitamine K nodig.
Een studie vond dat K3 de sterkste is, ongeveer 60 en 300 potenter dan K1 en K2 respectievelijk. Overigens werden alle vormen van vitamine K met succes experimenteel uitgetest. Vitamine K3 is de minst natuurlijke, maar zoals gezegd is men hier niet bezig met voeding.
Celstudies
Toxiciteit
De combinatie van vitamine C en K3 heeft men al uitgetest sinds de jaren ‘40. Vele tumorcellen heeft men uitgeprobeerd, soms in combinatie met een chemotherapeuticum, waaronder: blaas, nier-, darm-, maag-, lever- en prostaatkankercellen. De combinatie vitamine C en vitamine K is overduidelijk synergetisch.
Vitamine K1 is weinig toxisch. Voor menaquinon heeft men enkele kwalijke effecten gevonden bij pasgeborenen (bloedarmoede, te veel bilirubine, verstoring centraal zenuwstelsel). Het gaat dan over doses die véél hoger zijn dan je met de gangbare supplementen kan innemen. Aangezien bloedstolling vaak verstoord is, moet deze nauwgezet opgevolgd worden. Vitamine K is immers de bloedstollingsvitamine bij uitstek!
Dierenstudies Bij muizen met een tumor kon de levensduur met 45 procent verlengd worden met vitamine C (1 g/kg) en vitamine K (0,01 g/kg). Met vitamine C of vitamine K apart kon meer maar amper 14% rsp. 0,7% behalen, dus van een synergie gesproken! De combinatie hielp ook het effect van chemo- en bestralingstherapie te potentiëren. Dit wil zeggen: tumoren die resistent werden tegen de chemotherapie, worden dankzij de vitamine C/Kcombinatie weer gevoelig voor de chemo. De bijwerkingen bleken minimaal zijn.
Fig. 2: Ondersteun ook met vitamine C en vitamine K in de voeding.
Bij personen met kanker aan de luchtwegen vond men een bescheiden verhoging van de overleving bij doses van 150-200 mg/dag intraveneus. Naast vitamine K (evenwel zonder vitamine C) werden ze ook behandeld met bestraling. Bij leverkankerpatiënten vond men dat de kanker in 17% van de gevallen reageerde op een vitamine K-behandeling, maar dit weerspiegelde zich niet in een hogere overlevingsduur. Een Japanse studie had beter resultaat: met 45 mg/ dag orale vitamine K2 verspreidde de leverkanker zich slechts in 2% van de gevallen na 3 maanden, in vergelijking met 23% van de controlegroep.
verlaagd worden zonder aan effectiviteit te moeten inboeten. Een stroomversnelling in het onderzoek kwam er nadat de Belgische arts dr. H. Taper het medicijn Apatone® ontwikkelde. In feite gaat het enkel om vitamine C + vitamine K3 in een 100:1-verhouding. Het knappe van deze uitvinding is dat men het woord ‘vitamine’ niet meer moet gebruiken in de media wanneer de goede resultaten van dit nieuwe kankermedicijn verschijnen. Dit middel werd uitgetest bij kankerpatiënten bij wie, alweer, de standaardtherapie faalde. De gemiddelde leeftijd was 71 jaar, de meesten hadden al twee chemotherapieën achter de rug. Gedurende de behandeling met Apatone® zag men dat de stijging van de PSA-waarde sterk verminderde, wat er zeker op wijst dat de prostaatkanker minder sterk aan het groeien was. De patiënten voelden zich beter en energieker, en aangezien de bijwerkingen achterwege bleven, hielden de patiënten zich getrouw aan de therapie. De dosering was 5 gram/m2 dagelijks (ca. 10 g vitamine C voor de gemiddelde mens); vitamine K3 honderd keer minder.
In een kleine trial met 23 longkankerpersonen vond men tumorregressie in 26% van de gevallen dankzij de combinatie van mitomycine C en vitamine K3. Echter bij 33% vond men bijwerkingen. Deze bijwerkingen zouden drastisch verlaagd zijn indien men vitamine C aan de therapie had toegevoegd. De concentraties van vitamine K kunnen dan
Studies tonen doorgaans een verbetering, ondanks het feit dat vitamine K en vitamine C uitgetest werden bij patiënten aan wie de reguliere geneeskunde geen hulp meer kon bieden. Er wordt steeds duidelijk gesteld dat deze therapie goed de bestaande chemo- of bestralingstherapie kan aanvullen.
Mensenstudies
30
Orthofyto
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
®
Een overzicht van de therapeutische mogelijkheden van vitamine K staat beschreven in de nutritionele monografie nr. 86. Te bestellen bij het Faché Instituut, 09 369 06 42 of
[email protected]. Referenties: 1.
2. 3.
4. 5. 6. 7. 8.
Lamson DW, Plaza S. The anticancer effects of vitamin K. Altern Med Rev. 2003; 8(3):303-318 Taper HS, Jamison JM et al. Inhibition of the development of metastases by dietary vitamin C:K3 combination.Life Sciences. 2004; 75:955-967 Mizuta T, Ozaki I et al. The effect of menatetrenone, a vitamin K2 analog, disease recurrence and survival in patients with hepatocellular carcinoma after curative treatment. Cancer. 2006; 106(4):867-872 Matzno S, Yamaguchi Y et al. An attempt to evaluate the effect of vitamin k3 using as an enhancer of anticancer agents. Biol Pharm Bull. 2008; 31(6) 1270--1273 Kassouf W, Highshaw R et al. Vitamins C and K3 Sensitize human urothelial tumors to gemcitabine. J Urol. 2006; 176:1642-1647 Tareen B, Summers JL et al. A 12 week, open label, phase I/IIa study using Apatone® for the treatment of prostate cancer patients who have failed standard therapy. Int J Med Sci. 2008; 5(2):62-67 Sarin KS, Kumar M. High dose vitamin K3 infusion in advanced hepatocellular carcinoma. J Gastroenterol Hepatol. 2006; 26:14781482 Faché OM W. Therapeutische toepassingen en ontwikkelingen van vitamine K2. Nutritionele monografie nr 86, Publi Media Faché Instituut Laarne, 2008.
De ziekte van Lyme
Hans van Montfort
De ziekte van Lyme: pathogenese en diagnose
Fig. 1: De teek, beruchte drager van de borreliabacterie.
Historiek De naam ‘Ziekte van Lyme’ is in engere zin een wereldwijde epidemie veroorzaakt door de spirocheet Borrelia burgdorferi. De eerste uitbraak is beschreven in 1975 in het plaatsje Old Lyme in de staat Connecticut in de VS. In 1981 identificeerde dr. Burgdorfer de bacterie in het lichaamsvocht van de teek (Ixodes dammini) en verleende zo zijn naam hieraan. De ziekte echter is al veel eerder in Europa beschreven. In 1883 al wordt een huidconditie beschreven, die we nu kennen als acrodermatitis chronica atrophicans (fig. 4). De Zweedse arts Arvid Afzelius beschrijft in 1909 een huiduitslag, welke we nu kennen als het erythema Migrans. Ook hij is hiermee naamgever van een van de borreliastammen. In 1922 worden de eerste neurologische verschijnselen beschreven, naderhand bekend als het Bannwarthsyndroom. Inmiddels zijn er steeds meer borrelia-stammen geïdentificeerd (meer dan 300) en worden ook andere ziekteveroorzakers, zoals bartonella, babesie, ehrlichia en mycoplasma gezien als co-infectie. Ook zien we dat niet alleen de teek verschillende ziektes kan overdragen. In principe zijn alle bloedzuigers potentiële vectoren. Uiteraard is er ook de overdracht via bloed-
transfusies, omdat deze niet hierop getest worden en tenslotte ook de overdracht van mens tot mens. De mogelijke infectiehaarden zijn dus nauwelijks te mijden, want wie heeft er nooit een muggenbeet?
Voorkomen Zoals U ziet in figuur 2 is er in Nederland een toename van het aantal patiënten dat zich meldt met een zogenaamd erythema migrans (fig. 3). Dit is de kenmerkende roodhuid welke kan ontstaan na een beet van een
Orthofyto
Fig. 2: Toename van erythema in Nederland sinds 1994.
31 ®
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
De ziekte van Lyme
Hans van Montfort
geïnfecteerde teek. Overigens komt deze roodheid voor bij naar schatting slechts 30-50% van de geïnfecteerden. Tussen 1991 en 2005 zien we een toename van het aantal ziekenhuisopnames ten gevolge van lyme van circa 300%. Dit komt uiteraard deels door de mogelijke toename van de ziekte, doch ook door de verbeterde diagnostiek. Omdat het precieze aantal niet echt bekend is, omdat er geen meldplicht bestaat voor deze ziekte en de diagnose vaak niet goed gesteld wordt, denken we dat we te maken hebben met het topje van de ijsberg. Schattingen laten in Nederland een aantal van 900.000 tekenbeten zien waardoor met een besmettingsgraad van 30% van de teken er 300.000 besmettingen optreden. Deze cijfers laten het belang zien van de preventie.
met bijvoorbeeld alcohol, omdat deze dan haar maaginhoud kan leegbraken en daardoor juist kan besmetten. Veel beter is de teek eerst te bevriezen met een cryospray, waardoor er geen gevaar meer is, en dan de teek te verwijderen (de spray is verkrijgbaar onder de naam Tickner). Wil men weten of de teek besmet is dan kan men deze naar een laboratorium sturen waar door middel van een PCR-test de bacterie aangetoond kan worden (bijvoorbeeld Prohealth, zie onderaan).
Wat na een rode ringvormige uitslag
Is er dan toch een infectie, dan is het zaak deze in een vroeg stadium te ontdekken en te behandelen.
De teek De teken doorlopen verschillende levensstadia en voor elk hiervan hebben zij een bloedmaaltijd nodig. De eitjes worden meestal gelegd op muizen en andere knaagdieren, die ongeveer in 40% van de gevallen met borrelia geïnfecteerd zijn, en die zo de larven voortbrengen waaruit de nimfen ontstaan die uiteindelijk overgaan in de volwassene teek. Verdere gastheren zijn de huisdieren en vogels. Alleen de vrouwtjesteek neemt een bloedmaaltijd voordat zij haar eitjes legt. De nimfen zijn beduidend kleiner dan de volwassen teken en daardoor ook moeilijker op te merken.
Wat na een tekenbeet
In de voorlichtingscampagnes wordt terecht gewezen op het goed controleren op teken na verblijf in de natuur. Ten onrechte echter wordt dan vermeld dat er geen gevaar is als de teek maar binnen 24 uur verwijderd wordt. Een teek zal op de huid zoeken naar een goede plek om bloed te zuigen. Dit zijn voornamelijk de dunne huidgedeeltes, liefst waar het warm is (lies, hals). Als zij deze plek gevonden, heeft zal ze zich vastgrijpen. Op het moment dat ze steekt zal ze een gedeelte van de maaginhoud en speeksel naar binnen spuiten om zo het bloed vloeibaar te houden. Deze vloeistof kan besmet zijn. Dat houdt in dat de kans op besmetting wel toeneemt als de teek langer aanwezig is, doch dat een teek die snel ter plekke is ook binnen 24 uur kan besmetten. Criterium is dus of er al gestoken is. Met name op het moment dat er wel al gestoken is, doch er nog geen vloeistof is gespoten, is het belangrijk bij het ontdekken van de teek deze niet eerst te ontsmetten
32
duur blijken de late gevolgen aanzienlijk te verminderen.
De borrelia De borrelia is pleiomorf, hetgeen betekent dat deze in allerhande gedaantes kan voorkomen. Zo is er de spirocheetvorm, de celwandloze ‘parasietenvorm’, de cystevorm, de granule etc. Deze acclimatisering is een moleculaire overlevingsstrategie. Op deze manier beschermt de bacterie zich tegen ons immuunsysteem en tegen de behandelingen. De bacterie kan doordringen in alle organen en weefsels. Een bacterie kan sluimerend aanwezig zijn in een cystevorm om weer op te steken na een verzwakking van het immuunsysteem, bijvoorbeeld na een trauma. Het gedrag van deze bacterie zorgt voor een moeilijke diagnostiek en een makkelijke resistentie voor mogelijke behandelingen. Borrelia is in staat om zo’n 350 ziektebeelden na te bootsen. Dat houdt in dat men bij iedere patiënt deze diagnose moet overwegen.
Casus
Fig. 3: Erythema migrans
De vroege infectie treedt op enige dagen tot weken na de tekenbeet. Er verschijnt dan in 50% van de patiënten een rode ringvormige uitslag. Deze kan verschillende vormen hebben en kan pijnlijk of jeukend zijn. Vaak wordt deze zgn. erythema migrans niet herkent en afgedaan als een insectenbeet, een eczeem, een schimmelinfectie etc. Soms reageren patiënten met wat (sub)febriele temperatuurs- en griepachtige verschijnselen. Ook komen in vroeg stadium vaak al gewrichtsklachten voor, evenals lichte neurologische verschijnselen zoals een aangezichtsverlamming. De behandeling van deze klachten is antibiotisch met doxycycline 400mg of amoxycycline 4 gram per dag gedurende 4 tot 6 weken. Het geheel wordt ondersteund door symbiolact compositum 1 sachet voor het slapen en met 2 theelepels MSM (oral solution) per dag. De hogere doseringen met de Fig. 4: Acrodermatitis chronica atrophicans langere behandel-
Orthofyto
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
®
Zo komt een 42-jarige patiënte in de praktijk met een ernstige reumatoïde artritis, begonnen in de kleine gewrichten, daarna ook elders. Ze loopt moeizaam en heeft de handen in een spalk. Het bad kan ze alleen in met een badlift. De bloedwaarden zijn duidelijk verhoogd, met een hoge bezinking en hoge reumafactoren. De nucleaire antilichamen zijn zelfs 2160 (ref. tot 160). Ik doe een voedselanalyse en ze blijkt gevoelig voor gluten, melk en noten. De borreliaserologie is dubieus. We starten dan met een eliminatiedieet en ik geef MSM oral solution, vitamine D (4000 I.E. per dag), omega-vetzuren en thymusinjecties. Hierop verbetert ze sterk in de beweging en energie. De bloedwaardes blijven echter veel te hoog. Daarom geef ik haar dan argentyn 23, in eerste instantie oraal, naderhand 10 cc intraveneus, tweemaal per week. Ook laat ik MSMgel samen met Emla (lidocaïne) onder occlusie op de kleine gewrichten doen (in plaats van de toch pijnlijke injecties). Hierop verdwijnen dan ook de hoge bloedwaarden. Tenslotte doet ze na lang aandringen een volledige kaaksanering van een zeer slecht gebit, waarna alle klachten, nu al een klein jaar volledig zijn verdwenen. Aan deze patiënte kunnen we veel leren. Er is een relatie tussen auto-immuunziekten en lyme. Die wordt veroorzaakt door het outer surface protein A (OspA) dat de borrelia aan zijn oppervlakte
De ziekte van Lyme
Hans van Montfort
draagt. Dit proteïne is nagenoeg identiek met het leucocytefunction-accociated antigen-1 (LFA-1), waardoor er makkelijk een auto-immuunrespons ontstaat. De aanpak van een ernstige auto-immuunziekte is altijd multidimensioneel. Mogelijk hebben we hier te maken met een infectie. Patiënte reageert dan ook fantastisch op de anti-infectieuze behandeling. Andere mogelijke haarden dienen altijd meegenomen te worden in het protocol. Dat houdt dus in dat er altijd een voedselaanpassing, een darmsanering en eventueel een kaaksanering overwogen moet worden.
Diagnose via bloedparameters Maar voor we te vroeg de behandeling gaan aanpakken: hoe weten we nu of er inderdaad sprake is van de ziekte van Lyme? We kunnen er van uitgaan dat er vele dragers zijn van de bacterie en dat niet iedereen daar ziek van wordt. De schattingen liggen tussen de 10 en 15%. Aan de hierboven beschreven patiënte zien we dat er meerdere factoren een rol spelen. Mijn stelling in de praktijk is: “Lyme komt nooit alleen”. In de tabel ziet u een overzicht van de symptomen. Als we zo’n uitgebreide anamnese zien dan kunnen we ons voorstellen hoe moeilijk de diagnose te stellen is. Enerzijds wordt er vaak niet aan gedacht. Anderzijds zijn er mensen die zich herkennen in het beeld en zich dan kunnen vastklampen aan deze diagnose, omdat er geen andere oorzaak voor hun klachten gevonden wordt en omdat de vals-negatieve serologie vaak voorkomt.
Immunologische parameters
De diagnostische mogelijkheden zijn divers. In de praktijk start ik meestal met een algemeen bloedbeeld, geënt op het bevestigen of uitsluiten van een infectie. De normale waardes zoals de verhoogde bezinking, de verhoogde CRP. Afwijkende lymfocytendifferentiatie zijn bij Lyme vaak niet aanwezig, daarom dat ik meestal de lymfocytensubsets meet. Bij de ziekte van Lyme zien we vaak een verlaging van de CD57+-cellen en een vermindering van de activiteit. De waarde van deze analyse ligt met name daar waar de lymeserologie negatief is en er mogelijk sprake is van een van de co-infecties.
Vitamine D-verhouding
De volgende parameter die ons de weg kan wijzen is de vitamine D-ratio: het calciferol (25-hydroxy-) is inert, biologisch niet actief. Het calcitriol (1,25-dihydroxyvitamine D3) is de actieve vorm en wordt uit keratinocyten en in de nieren gevormd. Daarnaast wordt het door macrofagen gegenereerd uit 25-D onder invloed van nuclear factor kappa B en is daardoor een maat voor infectie. Als 1,25-vitamine D, gemeten in pg/ml gedeeld door 25-hydroxyvitamine D, gemeten in mg/ml boven de 2 is, dan is dit een maat voor met name een TH1-gerelateerde infectie, zoals lyme.
Immuuncomplexen
Daarnaast meet ik altijd een aantal immuuncomplexen. De C1q-receptoren op de thrombocyten activeren plaatjes aggregatie met name in verbinding met IgG. Dit is een maat voor de vorming van immuuncomplexen. Deze marker is verhoogd bij borrelia en co-infecties. De IgG-C3d is verhoogd bij haemolytische anaemie, na een bloedtransfusie, bij het gebruik van bepaalde medicamenten (bijv. cephalosporines, penicilline) en bij bepaalde infecties (met name intracellulair). Ook is het een marker voor de risico’s op een Jarisch Herxheimerreactie, waarover later.
Mogelijke symptomen van lyme • Teken- of insectenbeet met daarna zwelling, jeuk over langere periode • Erythema migrans, soms verward met schimmelinfecties • Griepachtige verschijnselen met vaak subfebriele temperaturen • Soms meningitisachtige klachten • Gewrichtsklachten; meestal is dit enkelvoudig en meestal is de knie het eerst betrokken. Ook kunnen verspringende gewrichtsklachten optreden • Facialisparese • Hartklachten; deze bestaan meestal uit palpitaties • Verspringende spierklachten; dit kan zowel pijn als verkramping zijn • Acrodermatitis chronica atrophicans (zie figuur 3): Deze wordt meestal bij ouderen gezien en daarbij is er een predilectie voor vrouwen. De tijd die er bestaat tussen de tekenbeet en het ontstaan hiervan kan vele jaren duren.
De patiënt geeft vaak pijnklachten aan: • “Elektrische” gevoelens of pijn op verschillende plaatsen • Kuit of scheenbeenpijn m.n. in de nacht • Pijn aan de voetzolen of “op watten lopen” • Peesaanhechtingen, epicondilitis, carpal tunnel syndroom • Wondgevoel aan de ribben • Brandende pijn, een doof gevoel, paraesthesiën of jeuk van de huid • Pijnklachten in gebied van de beet
Een aantal van deze pijnklachten zijn bekend als het zgn. Bannwarthsyndroom: • Zenuwpijn van de grote zenuwen • Klachten kunnen lang aanhouden en komen ‘s nacht het meest naar voren • Vaak een radiculaire pijn onafhankelijk van mechanische wervelkolombelasting
In de anamnese komt verder naar voren: • Cognitieve reacties, zoals concentratie en geheugenverlies • Moeheid, CVS • Spraakproblemen met het verdraaien van woorden en het zoeken naar woorden • Nachtelijk zweten welke vaak in aanvallen optreed • Lymfeklierzwellingen • Duizelingen • Alcohol wordt ineens niet meer verdragen • Hoesten, kortademigheid, beklemming borst • Voedselovergevoeligheid, meestal was deze al aanwezig doch wordt door de immunologische reacties nu zichtbaar • Gezichtsuitval, slecht zien, nachtblindheid • Mydriasis, en vertraagde pupilreacties • Recidiverende oogontstekingen • Haarpijn • Haaruitval, meestal diffuus • Huidveranderingen zoals eczeem, mycosen, psoriasis • Panniculitis • Lipomen • Polyneuropathie; deze wordt zeer frequent waargenomen • Tinnitus • Smaakverandering • Hypercholesterolaemie • Hypothyreoidie, thyreoiditis • Serotonine en cortisolveranderingen, waardoor stemmingswisselingen, prikkelbaarheid, angsten, agressie en slaapstoringen • Depressie • Bloeddrukveranderingen • Gewichttoename soms echter ook afname. • Libidoverlies • Menstruatieklachten • Maag-darmklachten • Helicobacter pylori zien we vaak als co-infectie • Verslechtering treed vaak op na een ongeval, een operatie, een andere ziekte en een psychotrauma • Blaasprikkeling met pollakisurie en incontinentie • Spierkrampen • Keelpijn
Orthofyto
33 ®
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
Recht op antwoord
Professor Dr. Balz Frei, directeur van het Linus Pauling Instituut
Directe diagnose PCR
Het constateren van infecties in het algemeen kan bestaan uit een directe of een indirecte meting. De directe methode is de kweek of het aantonen van DNA van de ziekteverwekker via een polymerase chain reaction (PCR). Lyme kan niet gekweekt worden. Wel zijn er steeds nauwkeurigere PCR-technieken in zowel de urine als het bloed beschikbaar. De zwakte van de methode is dat er per definitie DNA-materiaal in het monster aanwezig moet zijn om een positieve reactie te hebben. Een vals negatieve reactie kan om die reden voorkomen. Als er een positieve reactie is, dan is deze praktisch 100% specifiek. We weten dan alleen niet of we te maken hebben met een actieve bacterie of resten ervan. Resten blijven vaak nog twee maanden zichtbaar na een behandeling.
Antilichamen
De meest gangbare methode is de indirecte meting. Hierbij worden de antistoffen aangetoond door middel van het IgM en het IgG in het serum. In figuur 5 ziet
U hoe deze zich ontwikkelen. De zwakte van deze methode is dat we afhankelijk zijn van de immunologische reacties van de patiënt. We weten dat borrelia in staat is meerdere vormen aan te nemen en zich intracellulair als een parasiet kan gedragen. In al deze gedaantes zal er een mindere of zelfs geen immuunrespons zijn waardoor ook de serologie negatief zal zijn. Volgens onderzoek is er slechts een sensitiviteit is van gemiddeld 56%. In ieder geval onvoldoende om op basis hiervan een uitspraak te doen dat er geen lyme zou zijn. Ook de specificiteit is beperkt. Er zijn kruisreacties met Lues (ook een spirocheet) en het Eppstein Barrvirus. Dit is ook een van de beperkingen in de western blot-methode, welke vaak wordt toegepast om de diagnose te bevestigen. Een nauwkeuriger concept is de Line Blot. In deze methode worden specifieke delen van de bacterie gemeten, nog altijd immunologisch. Deze specifieke delen zijn kenmerkend voor bepaalde stadia van de ziekte. Zo is bijvoorbeeld het outer surface protein C (OspC) op band 23 een marker voor de vroege infectie
ACA
EM
Artrite Neuroborreliosi
INFEZIONE
-4 -2 0
IgG IgM
2 4 6
8 Settimane
Mesi
Anni
EM: eritema migrans; ACA: Acrodermatitis chronica atrophicans
Fig. 5: Evolutie van IgM- en IgG-waarden na infectie.
34
Orthofyto
Jaargang 14 ~ nr.75 ~ 2009
®
met Borrelia afzelii terwijl de banden 83, 93 en 100 kenmerken zijn van een late lyme. De late merker BBO-323 is vaak aanwezig bij een neuroborreliose.
Andere diagnosetechnieken
Voor de neuroborreliose is het zinloos af te gaan op de lumbaalpunctie. In een Duits onderzoek is aangetoond dat er zeer frequent een negatieve liquorserologie voorkwam bij een positief bloedbeeld. In een scriptie toont Anna Bolderdijk ook de onnauwkeurigheid aan van de CBO-richtlijnen bij neuroborreliose. In Duitsland wordt aanvullend nog vaak gebruik gemaakt van de lymphocytentransformatie-test. Deze bepaalt in tegenstelling tot de ELISA en western blot niet het humorale maar het cellulaire immuunantwoord. Het testprincipe berust op het samenbrengen van het patiëntenbloed met specifieke recombinanten borrelia-antigenen (Osp A) om een reactie vast te stellen met de T-lymfocyten. De methode moet in vers bloed gebeuren en wordt maar in enkele laboratoria uitgevoerd. Toch kan deze ons waardevolle informatie bieden, zowel in een vroeg stadium van de ziekte als in de verloopcontrole. Datgene dat voor de borreliose geldt gaat ook op voor de co-infecties zoals de al genoemde bartonella, babesie, ehrlichia en mycoplasma. Hiervoor bestaan tot nu toe alleen de ELISA-testen, welke weinig sensitief zijn. Ik denk dat de binnenkort beschikbare PCR-methode ook hier de nauwkeurigheid van de diagnostiek verbetert. Samenvattend kunnen we stellen dat de diagnose ziekte van Lyme moeilijk te stellen is. De anamnese is zeer divers en de laboratoriumdiagnostiek is ingewikkeld en niet 100% betrouwbaar. Naast de lyme-borreliose hebben we ook te doen met een aantal co-infecties welke het beeld beïnvloeden en die allen eigenlijk een eigen onderzoek vergen. In het volgende deel wordt ingegaan op de therapeutische mogelijkheden in de praktijk. In Nederland en België kan dat naar het laboratorium Prohealth te Weert (zie www.prohealth.nl).
Lustrumcongres 20 jaar FIOW
Stop de 100 jaar toxiciteit...
Een unieke gelegenheid om alle toxische dossiers gedurende de laatste 100 jaar kritisch te evalueren hoe deze leidde tot de enorme toename van kanker.
...Stop kanker 6de orthomoleculair congres Auditorium P.-J. Triest van de Campus Guislain Jozef Guislainstraat 43, 9000 Gent
Georganiseerd door:
• Het Faché Instituut Orthomoleculaire Wetenschappen (FIOW) • De Belgian Society for Orthomolecular Medicine (BSOM) • Met medewerking van de leden van de Orthoceutische Firmaraad
Zaterdag 17 oktober 2009 van 9u tot 17u Inlichtingen:
[email protected] Tel. 09 369 06 42
Monografieën van het Faché Instituut Monografie nr. 74 Extra nutriënten noodzaak voor cardiovasculaire bescherming Twintig topadviezen bij cardiovasculaire aandoeningen Hart- en vaataandoeningen zijn een ziekte van onze tijd. We leven met z’n allen veel langer en daarom komen veel meer mensen in die gevarenzone. Leeftijd speelt een belangrijke rol, maar voeding dus ook! Het is maar door tientallen jaren gezond te leven dat je uw hart tegen ouderdomskwalen kunt beschermen.
De revolutionaire aanpak van onze gezondheid “Een uniek standaardwerk over het voorkomen en behandelen van ziekten door toepassing van de orthomoleculaire wetenschap” Moeten we ons cholesterolniveau echt zo laag houden? Zijn vetten wel zo ongezond als ons wordt voorgespiegeld? Is het opportuun van extra calcium in te nemen? Kan obesitas zonder dieet worden bestreden?
Prijs: 35,00 euro
Monografie nr. 86 Therapeutische toepassingen en nieuwste ontwikkelingen van vitamine K2 Wanneer over vitamine Ksupplementen gesproken werd, dan kwam men meestal niet verder dan de toxiciteit van vitamine K. Erg onterecht: zoals alles bestaat er een grens, maar hier ligt het probleem in eerste instantie op het tekort bij de meeste mensen. Bovendien vinden we niet zoveel vitamine K2 in de voeding, een vitamine K met een eigenzinnig karakter. Vitamine K is van belang voor de botten, de bloedvaten en recent vond men zelfs toepassingen van vitamine K in de oncologie!
Wat te denken van al die lightproducten en van al die voedselverrijkingen? Iedereen hecht veel belang aan zijn gezondheid. Maar leven we tegenwoordig wel zo gezond? En hoe kunnen we zorgen voor een optimaal gezond leven? Op deze -en nog veel meer dergelijke- vragen wordt een uitgebreid en vooral wetenschappelijk gefundeerd antwoord gegeven in het zopas verschenen boek De revolutionaire aanpak van onze gezondheid. Het is inderdaad een revolutionair boek, omdat het niet steunt op de klassiek-medische wijze van (be)handelen. maar op de globale en coherente visie van de ‘orthomoleculaire geneeskunde’ (de term komt van Prof. Linus Pauling, tweevoudig nobelprijswinnaar). De verdiensten van de klassieke geneeskunde worden zeker niet miskend. In veel gevallen grijpt ze echter pas in als het kwaad geschied is en worden vooral de symptomen bestreden in plaats van de oorzaken, en dit meestal met medicijnen, die lichaamsvreemd zijn en vele bijwerkingen hebben. In het boek worden nu de principes van de orthomoleculaire wetenschap en geneeskunde uitgelegd en aangegeven hoe daarmee kan worden omgegaan om te komen tot een lang en gezond leven.
Prijs: 35,00 euro
Monografie nr. 56 - Parasieten Parasieten een onderliggende pathologie van degeneratieziekten. Hoe parasieten, wormen, schimmels, bacteriën en virussen orthomoleculair aanpakken? Prijs: 30,00 euro
Auteurs: Walter O.M. Faché & Jenni Thys Uitgever: Conota Leuven Prijs: 29,95 euro
“De revolutionaire aanpak van onze gezondheid” kan je samen aanschaffen met het gezondheidsboekje “Gezond ontbijten” (19 euro) voor slechts 43 euro.
Bestellen kan bij het Faché Instituut, Kerkstraat 101, 9270 Laarne T 09 369 06 42 • F 09 366 18 38 • E
[email protected] • W www.viow.be
Consulentenopleiding BISTRO 6 Lichaamsschoonheid
Orthomoleculaire nutritionele geneeskunde 2e jaar
Orthomoleculaire huidverzorging Module 4:
Orthomoleculaire pathologie
Module 5:
Orthomoleculaire
voedingsmanipulatie
Cosmetica producten voor de huid
Module 6:
Orthomoleculaire diagnostiek
15 oktober 2009 (19-22u)
Hoofddocent: Orth. Bioch. Walter OM Faché, HEOS.
22 oktober 2009 (19-22u)
In het tweede jaar van de orthomoleculaire geneeskundeopleiding worden de voedingstekorten onderzocht in verschillende pathologieën, zoals spijsverteringsstoornissen, immunologische, endocriene, psychiatrische stoornissen, de voedingsmanipulatie tijdens zwangerschap, studeren, sporten, veroudering en bij huidproblemen geïntegreerd in de praktijk.
1 oktober 2009 (19-22u)
Huidverjonging door collageenstimulering 8 oktober 2009 (19-22u)
Huiddrainages, maskers, lymfedrainage, hydrofytotherapie, Sapkuren met practicum Huidproblemen: allergie, cellulitis, oedeem, spataders, enz 29 oktober 2009 (19-22u) Inschrijvingsgeld: Inschrijving: Locatie:
130 euro voor de volledige reeks. Korting mogelijk met opleidingscheques of voor gepensioneerden.
[email protected] of 09 369 06 42 Kerkstraat 101, 9270 Laarne
Seminaries aan het Faché Instituut Vitamine A in de preventie van kanker 18e orthomoleculair seminarie: 6 oktober 2009 (19:30-22:30u)
Stressrespons: een antwoord op alle degeneratieziekten
Deze modules starten op 26 september 2009. Mis deze unieke kans niet om de cursus mondeling te volgen!
Data (op zaterdag van 9u tot 18u): Module 4: Orthomoleculaire Pathologie 26 september 2009
10 oktober 2009
24 oktober 2009
14 november 2009
Module 5: Orthomoleculaire Voeding 28 november 2009
5 december 2009
6 februari 2010
27 februari 2010
19e orthomoleculair seminarie: 19 november 2009 (19:30-22:30u)
Module 6: Orthomoleculaire Diagnostiek
Ribose in de sport
6 maart 2010
20 orthomoleculair seminarie: 3 december 2009 (19:30-22:30u) e
Inschrijvingsgeld: 60 euro Inschrijving:
[email protected] of 09 369 06 42 Locatie: Kerkstraat 101, 9270 Laarne
Inschrijvingsgeld: 1250 euro voor 72 lesuren. Inclusief 9 uitgebreide ingebonden cursussen. Inschrijving:
[email protected] of 09 369 06 42
Locatie:
Kerkstraat 101, 9270 Laarne
Locatie: Congreszaal, Kerkstraat 101, 9270 Laarne - Info & inschrijving: 09 369 06 42 -
[email protected]
Volgende editie: Orthofyto 76 Bloedstolling en bloedverdunners (deel 2) Veel mensen nemen chemische bloedverdunners in. De orthomoleculaire voedingsleer en geneeskunde biedt echter een grote ‘menukaart’ aan van voeding en voedingsaanvullingen die als natuurlijke bloedverdunners smakelijk en schitterend werk verrichten. Een niet te missen artikel!
De ziekte van Lyme: behandeling De ziekte van Lyme is een infectie waarvan de complicatie ernstige gevolgen kunnen hebben, waaronder zelfs invalidisering. Anderzijds lopen vele mensen rond met de lymebacterie zonder dat ze er last van hebben. Totdat er vage klachten opduiken, die dan zelden gerelateerd worden met lyme. In dit artikel wordt uitgelegd welke behandelingen er bestaan tegen diverse situaties waarbij de ziekte van Lyme betrokken kan zijn.
Orthofyto
®
COLOFON •
Een gids voor ortho moleculaire preventie en orthomoleculaire substitutietherapie
•
Verschijnt 6 maal per jaar
•
Brengt u het meest uitgebreide orthomoleculaire voedings- en geneeskundig blad voor alle gezondheidsverzorgende professionals en gezondheidsbewuste mensen.
Hoe abonneren ? Betaling geldt als enige abonnering Jaarabonnementen 6 nummers
❏ Voor België: storting van E 40 op rek. nr. FORTIS 290-0307607-41 ❏ Voor Nederland: storting van E 44 op rek. nr. IBAN: BE 88290030760741 BIC code: GEBABEBB Abonnement loopt automatisch verder indien geen schriftelijke opzegging twee maand op voorhand.
Het calciumdilemma Suppletie of geen suppletie? Calcium is essentieel zoals iedereen wel ondertussen weet (kalk voor de botjes), maar blijkbaar blijft het ook hangen in de bloedvaten. Suppletie van calcium is daarom niet zo raadzaam omdat het probleem vaak elders gelegen is.
Epilepsie verdient een orthomoleculaire behandeling Voorzeker is het niet altijd mogelijk om van hun medicatie af te geraken, maar sommige epilepsiepatiënten zijn er wel in geslaagd. Een grondige aanpassing van hun dieet en een doordacht gebruik van voedingssuppletie maakte dat ze hun medicatie langzaam konden afbouwen. Werd de epilepsie bij deze patiënten dan veroorzaakt door slechte voedingsgewoonten? Hier krijgt u een verslag dat deze stelling nog niet zover gezocht is.
Prijs per nummer: E 7,80 (B) of E 8,50 (NL).
Uitgever: Walter O.M. Faché, HEOS Kerkstraat 101 - 9270 Laarne Hoofdredactie Walter O.M. Faché, Hoofdredacteur Joost Meeusen Ir., Adjunct hoofdredacteur Kernredactie Ir. Joost Meeusen (genetica) Prof. Dr. Ir. Jozef Poppe Dirk Bogaert, wetenschapsjournalist A pr. Philippe Gerard Dr. Osteopaat Johan De Cock A pr. Fernand H aesbrouck Dr. Med. Frans Fermon Pieter Van Melckebeke Dr. H ans van Montfort Eindredactie Walter OM Faché, Medisch Journalist Eric Ost Secretariaat Faché Instituut Larenhoeve, Kerkstraat, 101 B 9270 Laarne Tel. 0032(0)9/369 06 42 Fax 0032(0)9/366 18 38 E-mail:
[email protected] Advertenties Joost Meeusen Faché Instituut Kerkstraat, 101 - B 9270 Laarne E-mail:
[email protected] Vormgeving, productie en druk Walter O. Faché, Directeur FIOW Joost Meeusen Pieter Van Melckebeke De Pauw Stijn, Drukkerij Coppens bvba Hospitaalstraat 2, 9080 Lochristi-Beervelde www.coppens-druk.be
Orthofyto blijft het enige orthomoleculair vakblad op de Beneluxmarkt dat zich niet bindt aan een productlijn om voldoende inkomsten te genereren. Wij hebben geopteerd voor een orthoceutische firmaraad die los van de redactie en de artikels in het blad functioneert.
FIOW
Uitgeverij
Publi Media Faché Instituut Gespecialiseerd op het gebied van voeding, voedingsaanvullingen, gezonde levenswijze en adviezen bij ziekten. ©Copyright 2009
ISSN 1780-3713
Prof. Dr. Linus Pauling
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. druk, fotokopie of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toelating.
tweevoudig Nobelprijswinnaar
Disclaimer: De hoofdredacteur, de redactie, de eindredacteurs en de uitgever van de opgenomen artikelen en advertenties zijn niet aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van vermeende algemene medische adviezen, onjuistheden en/of onvolledigheden.
of handelingen die niet toxisch
introduceerde in 1968 voor het eerst de term “Orthomoleculair” in Science: alle stoffen, moleculen en niet vreemd aan het lichaam zijn, die het lichaam biochemisch en fysiologisch normaal kan verwerken zonder enige schade
Iedere auteur blijft verantwoordelijk voor de volledige inhoud van zijn artikels.
en die op de juiste tijd met
Overname van artikelen of gedeelten hiervan is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur.
of geëlimineerd te worden.
de juiste dosis biochemisch individueel dient gegeven (verruimde betekenis uit Science 160:265-271, 1968)
MorEPA, voor een betere concentratie ™
WETENSCHAPPELIJK BEWEZEN
WETENSCHAPPELIJK BEWEZEN: Studenten tonen bij gebruik van MorEPA™ visolie een grotere bereidheid om een extra mentale inspanning te leveren. EPA- en DHA-gehalte in de circulatie
IN DE VS EN GB ERKEND ALS BESTE OMEGA-3: De omega-3 producten van Minami Nutrition worden nu ook in de Verenigde Staten en GrootBrittannië erkend als hoogst geconcentreerde omega-3 capsules, met betrouwbaar omega-3gehalte en laagste gehalte aan contaminanten.
bij het begin van de proef op het einde van de proef 4,5
% van de totale vetzuren in de circulatie
4
lekkere en kauwbare softgel
3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0
EPA
DHA
EPA
MorEPA
DHA nepmiddel
MILIEUZORG:
RAT
TOP
L
OI
C
L
RAT
HIGHEST
★ ★★ ★
TOP
OI
★★
★
HIGHEST
G BE S T IN ★★★★★
★
8
€ 31,95 / 60 softgels (2 maand dosis) CNK 1670-538
OIL
PURITY
OIL
ConsumerLab
€ 36,95 / 60 softgels (2 maand dosis) CNK 2453-108
Voor het behoud van het emotioneel en fysiek welzijn.
H FIS
&
PURITY
ConsumerLab
R G BESOTNCENT ATION IN ★★★★★
Ondersteunt de circulatie, draagt bij tot een goede cholesterol.
8
★
CENTRATION
H FIS
ON
&
C
Om haar visolie te concentreren past Minami Nutrition het superkritische CO2 distillatieproces toe (EFP® -proces), zonder chemische solventen zoals hexaan. Resoluut de milieuvriendelijkste oplossing! Bekroond met het EMAS-certificaat.
★★
★ ★★
Uitsluitend verkrijgbaar in uw apotheek. Wenst u meer informatie over onze studies? Mail:
[email protected] - Tel.: 03 458 79 54 - www.minami-nutrition.be Mail:
[email protected] - Tel.: 067 84 35 91
Goed voor het geheugen en de leervaardigheid.
MorEPA Chewy € 21,95 / 60 softgels (1 maand dosis) CNK 2552-628 MorEPA Junior € 19,95 / 60 softgels (1 maand dosis) CNK 2072-890
Mensen maken nieuwe keuzes voor hun gezondheid en dat is nodig. Zo raken ze steeds meer overtuigd dat een goed supplement geen overbodige luxe meer is. In wetenschappelijk onderzoek naar de efficiëntie van goede supplementen valt op dat de opname van sommige vaste vitaminen-, mineralen en kruidensupplementen dikwijls te laag is voor een gezond lichaam. Dat is vaak te wijten aan een minder goede opname door de darmflora. Wetenschappers stelden vast dat vloeibare supplementen voor 90% worden opgenomen door het lichaam, terwijl vitaminen/mineralen in tabletten en capsules, maar voor 12% opneembaar zijn. Daarom heeft Nataos® een unieke lijn voedingssupplementen ontworpen in vloeibare vorm.
Als ‘vloeibaar’ beter is!
‘ALL IN ONE’ VITAMIN/MINERAL
LIQUID CALCIUM MAGNESIUM
PURE ENERGIE IN EEN ZUIVER LICHAAM
GEZONDE TANDEN, SPIEREN EN BEENDEREN IN EEN GEZOND LICHAAM
Pesticiden en milieuvervuiling zorgen voor een verarmde bodem waardoor ons voedsel veel te weinig vitaminen en mineralen bevat. ‘All in One’ Liquid levert in een optimale verhouding meervoudige vitaminen, mineralen, aminozuren en kruiden in één product. Het stelt het lichaam in staat om weerstand te bieden aan elke vorm van moderne belasting en stress. Hierdoor sta je weer energiek in het leven en verdwijnen de aanvallen van futloosheid.
Liquid Calcium Magnesium zorgt voor een optimale opname van calcium dankzij de combinatie met magnesium en vitamine D. Kinderen, ook die met een zuivelallergie, kunnen hun calcium uit Liquid Calcium Magnesium halen om tandbederf en botbreuken te voorkomen. Vanaf 50 jaar is extra calcium belangrijk omdat de botten brozer worden. Ook zwangere vrouwen kampen vaak met tekorten, omdat de baby een deel van de ingenomen mineralen opneemt.
MSM 2000 LIQUID EEN NATUURLIJK ALTERNATIEF TEGEN SPIER- EN GEWRICHTSONGEMAKKEN ÉN ALLERGISCHE REACTIES
MSM, Methyl Sulfonyl Methaan is onontbeerlijk. De nog tamelijk onbekende, organische zwavelverbinding neemt af in onze spieren, botten, hersenen, huid, haren en nagels naarmate de leeftijd vordert. Daarom wordt MSM, met extra vitamine C en Molybdeen als voedingssupplement gebruikt om sneller te herstellen van fysieke inspanningen, spierblessures en gevoelige spieren. Ook de sportmensen hebben nu MSM ontdekt!
VERKRIJGBAAR IN DE BETERE NATUURVOEDINGSWINKEL EN DE APOTHEEK.
JOINT RELIEF GLUCOSAMINE WANNEER GEWRICHTEN JE LEVENSLOOP HINDEREN
Joint Relief, Liquid Glucosamine bevat het lichaamseigen glucosaminesulfaat en chondroïtinesulfaat die deel uitmaken van de kraakbeenstructuur. Zijn unieke vloeibare combinatie van Glucosamine, Chondroïtine, MSM en vitamine C draagt op een natuurlijke wijze bij tot het behoud van soepele gewrichten en sterke botten.
Voor meer informatie:
Ojibwa-De Roeck+32 (0)52 48 43 00 www.ojibwa.be | www.nataos.com
