De conferentie van Potsdam (1945) Wat er vooraf ging Het begon met de regeringsleiders van de geallieerden. Ze waren al meerdere keren bij elkaar gekomen. zoals in Teheran, in 1943, in Moskou, in oktober 1944 en in Jalta, februari 1945. Churchill (Groot-Brittannië), Roosevelt (Verenigde Staten) en Stalin (Sovjet Unie) kwamen op de conferentie van Jalta bij elkaar, vlak voor het einde van de 2e wereldoorlog. Ze bespraken hoe de tweede wereldoorlog zo snel mogelijk beëindigd kon worden, maar ook hoe het na de oorlog verder moest met Duitsland. Ook werd er besloten dat Duitsland totaal bezet werd. Stalin had een hoge onderhandelingspositie, en Roosevelt had zich er al min of meer bij neergelegd dat ze een Sovjethegenomie zouden krijgen. Churchill, Roosevelt en Stalin werden hier ‘de grote drie’ genoemd. Ze hadden nog niet 1 vijand, dus ze konden nog goede afspraken met elkaar maken. Wel waren hier ook al spanningen doordat het Russische volk Polen heel graag wou hebben omdat vijandige legers via Polen de sovjet unie in konden dringen, dit was al twee keer gebeurd. Alleen Churchill wou óók Polen hebben, hij wou Polen redden van nog meer onderdrukkingen om nog een wereldoorlog te voorkomen. Formeel werd er afgesproken dat Polen een democratische regering zou krijgen, maar Stalin verstond iets anders onder ‘democratie’ dan het westen. Over deze afspraken deden ze niet zo heel serieus. ze hadden een instelling van ‘het komt wel goed’. Daardoor werden de afspraken niet duidelijk. Toen Duitsland was gecapituleerd, moesten de afspraken van de conferentie van Jalta wel waargemaakt worden. Alleen doordat alles zo onduidelijk was, en er enorme chaos in Duitsland was, ging dat niet makkelijk.
De conferentie van Potsdam Door al deze omstandigheden, na afloop van de oorlog in Europa, kwamen ‘De grote drie’ bij elkaar in Potsdam. Roosevelt was ondertussen overleden en vervangen door Harry S. Truman. Deze nieuwe president van de verenigde staten nam een hardere houding aan tegenover Stalin dan zijn voorganger. Roosevelt geloofde in Jalta nog dat ze zich nog konden vergelijken met de Sovjet Unie, maar Truman dacht hier heel anders over: ‘’We zijn tot nu toe te slap geweest, we zullen een hardere lijn tegenover de Russen moeten volgen.’’ ( letterlijk uit Historia pagina 209) Dat zijn de woorden van Truman, hoe hij erover dacht. De grote drie zijn nu: Stalin, Truman en Churchill. De conferentie van Potsdam vond plaats in 17 juli 1945, en was afgelopen op 2 augustus 1945. Het is een conferentie die weken kan duren, waarop naar aanleiding gediscussieerd word. De tegenstellingen werden hier onderling pas gezien. Truman en Churchill verschilde enorm van mening met Stalin over de herstelbetalingen van Duitsland. De bijeenkomst stond vooral in het teken van de in Duitsland te voeren bezettingspolitiek. Bij Potsdam is er wekenlang gediscussieerd over hoe het nu verder moest met Duitsland. De geallieerden konden het niet eens worden over een gezamenlijk bestuur van Duitsland. Uiteindelijk zijn er wel afspraken gemaakt.
1
Een aantal afspraken hiervan zijn: Oorlogsmisdadigers zouden gestraft worden
De grens tussen Duitsland en Polen zou meer naar het westen opgeschoven worden. De grens zou nu gevormd worden door de rivieren de Oder en de Neisse. Alles ten oosten van de Oder en de Neisse, waren ze kwijt, dit gebied werd voornamelijk Pools. Het Noorden werd van de Sovjet Unie en het Zuiden Pools. Minderheden uit Duitsland die in Polen, Tsjecho-Slowakije en Hongarije waren, moesten deze landen verlaten. Duitsland blijft een economische eenheid Er zou een vredesverdrag voor heel Duitsland worden voorbereid.
De eerste 3 punten, voerde ze netjes uit. De 4e had enorm veel meningsverschillen en werd dus niet zo goed uitgevoerd. En de 5e werd gewoon niet uitgevoerd. Duitsland werd aan het einde van de oorlog in bezettingsstaten verdeeld. In de herfst van 1943 had Roosevelt al gezegd dat: ‘Het Europese volk zich maar moest verzoenen met het idee van een Russisch machtsblok. De wereld zal verdeeld worden in invloedssferen.’( Hisoria, pagina 208 ‘Jalta en Potsdam’) Ook werd Berlijn onder vier bezettingszones verdeeld. dit zijn de delen waarin Duitsland werd verdeeld. Groot Brittannië kreeg Noord westen van Duitsland Frankrijk kreeg het Zuid westen van Duitsland de Sovjet Unie kreeg Noord oosten van Duitsland en de verenigde Staten kreeg het Zuid oosten van Duitsland Berlijn lag als een soort eiland in de Russische zone. Berlijn werd verdeel in deze bezettingsstaten: Frankrijk kreeg links boven van Berlijn Groot Brittannië kreeg midden links van Berlijn de Verenigde staten kreeg links onder van Berlijn de Sovjet Unie kreeg het hele oostelijke deel van Berlijn Stalin was niet blij met deze bezettingsstaten. Hij had ervoor geknokt om Berlijn te bezetten en nu moeten ze de helft weggeven. Ook heeft hij nu pottenkijkers. De landen om hem heen kunnen nu meekijken wat zijn plannen zijn of worden. Al snel ontstonden er conflicten tussen het oostelijke Russische deel van Duitsland en het westelijke Amerikaanse,Franse en Britse deel van Duitsland. Duitsland dreigde uit elkaar te vallen toen het westelijke deel van Duitsland een eigen munt invoerde en hun zones tot één gebied gingen vormen. De verdeling betekend dat de Amerikaanse en Britse troepen zich uit Saksen, Thüringen en Mecklenburg moesten terugtrekken om plaats te maken voor de Russische bezettingsmacht.
2
Volgens Churchill dringt de Sovjet Unie daar alleen maar meer naar het hart van Europa mee op, hij vond het dus niet fijn. De gevolgen De conferentie van Potsdam was eigenlijk om er voor te zorgen dat een herhaling van de gebeurtenissen van de eerste wereldoorlog zich niet opnieuw zouden afspelen en het onmogelijk te maken dat er in Duitsland zich weer opnieuw een oorlog kon gaan vormen. Dit ging niet zo gemakkelijk en ondertussen gebeurde er nog heel veel dingen, dat ook conflicten gaven. 23 Juni 1948: De Russen blokkeerden alle personen- en goederenvervoer van het westen naar Berlijn. De Luchtbrug kwam, een jaar lang brachten vliegtuigen goederen en levensmiddelen naar het geïsoleerde Berlijn. in 1949, vormde West Duitsland zich tot de BRD (Bonds Republiek Duitsland) en snel daarna vormde het Russische deel zich tot de DDR (Duitse Democratische Republiek). In hetzelfde jaar kregen de Westerse landen ook een bondgenootschap onder Amerikaanse leiding. de Noord Atlantische Verdrags Organisatie (NAVO). En ook daarop antwoordde het Russische deel zich met het Warschaupact: de soortgelijke oostelijke militaire organisatie. Amerika en Rusland stonden allebei aan het hoofd van een militair bondgenootschap en Frankrijk en Engeland speelde daarbij de 2e rol. Ze bouwde allebei veel kernwapens op, ze geloofde door deze wapens dat hun vijand hierdoor zou afschrikken: maar deze wapens zijn zo sterk dat Moskou en Washington ze allebei in een oorlog niet gauw zouden gebruiken. Het werd een soort tegenstelling want zou wouden allebei elkaar af laten schrikken en ‘laten zien wat ze hadden.’ Stalin had bij de conferentie van Potsdam allang zijn wensen uitgedacht, en zou zich toch niet houden aan wat Truman en Churchill allemaal zeiden. Hierna brak de koude oorlog uit. De wereld viel uiteen in het kapitalische Westblok onder leiding van de Verenigde Staten en het communistische Oostblok onder leiding van de Sovjet Unie. De tweede wereld oorlog was dan wel voorbij, maar de koude oorlog begon.
3
4 tijdschrift artikelen De conferentie ging overigens niet alleen over Duitse aangelegenheden. Om voor andere problemen een compromis te vinden hebben Engeland en de VS enkele – soms wat al te goedkope – concessies inzake Duitsland gedaan. Ook liep men van Amerikaanse zijde wel heel oppervlakkig over moeilijke vraagstukken heen, waarbij men zich tevreden stelde met vage begrippen als demilitarisatie, denazificatie, decentralisatie en democratisering. Uit tijdschrift Duitsland verdeeld; pagina 197 ‘Compromissen’ ___________________________________________________________________ De in Potsdam voor Duitsland getroffen regelingen boden geen uniform beeld. Indirect werd wel verscheidene malen een Duitse eenheid gesuggereerd, maar dit werd door andere beslissingen weer gerelativeerd. Een directe verklaring ten gunste van de Duitse eenheid ontbrak. Het formuleren van een dergelijke verklaring stuitte al meteen op de moeilijkheid dat de geallieerden het niet eens waren welk Duitsland al dan niet één moest worden: Het Duitsland van 1937, dat van vóór de 2 e wereldoorlog (1939) of dat van 1945. uit tijdschrift Duitsland verdeeld; pagina 197 ‘geen eenheid over de eenheid’ ___________________________________________________________________ In Juli 1945 kwamen de Grote drie in Potsdam voor de laatste maal bijeen. De conferentie was als het ware een bezegeling van de Duitse nederlaag. Nu de militaire noodzaak tot samenwerken was weggevallen, lieten de tegenstellingen zich sterker gelden. de Amerikanen hadden zich het beste voorbereid en voor hun mensen een uitgebreid ‘briefing-book’samengesteld, waarin voor iedere agendapunt de te volgen gedragslijn nauwkeurig was geformuleerd. Uit tijdschrift Duitsland verdeeld; pagina 196 ‘Wel of geen centraal gezag?’ ___________________________________________________________________ Churchill wilde Pruisen isoleren en als tegenwicht een grote Zuidduitse staat vormen met een uitloper in het Donaugebied. Roosevelt kwam met een uitgewerkt plan voor een verdeling van Duitsland in vijf gebieden: Pruisen, Hannover met NW Duitsland, Saksen met het gebied rond Leipzig, Hessen met de streken ten zuiden van de Rijn en Zuid Duitsland. Bovendien zouden twee economisch en strategisch belangrijke gebieden (kiel met kieler kanaal en Hamburg, en her Ruhr gebied- en Saargebied) onder beheer van de verenigde naties moeten worden geplaatst. Stalin was het in het algemeen wel een met deze gedachten; hij voegde eraan toe dat de sowjetunie het gebied rond de ijsvrije haven Köningsberge (nu Kalingrad) wilde hebben. Uit tijdschrift Duitsland verdeeld; pagina 196 ‘De ideeën lopen uiteen.
4
5 krantenartikelen uit de tijd van de conferentie van Potsdam: De waarheid , 01-08-1945 Conferentie van Potsdam eindigt heden De geruchten, dat de conferentie van Potsdam tot besluit komt, vinden hun bevestiging in een bericht van A.P., dat president Truman op zijn thuisreis Donderdagmorgen aan boord van de kruiser „Renown" de lunch zal gebruiken met den Engelsen koning. Naar verluidt zijn de besprekingen te Potsdam hedenmorgen officieus beëindigd. Hedenavond zal echter nog een officiële gemeenschappelijke slotzitting plaats vinden. De Heerenveensche koerier : onafhankelijk dagblad voor Midden-Zuid-OostFriesland en Noord-Overijssel, 30-07-1945 De conferentie van Potsdam De conferentie van Potsdam is Zaterdag hervat. Churchill en Eden. nemen er niet meer aan deel. Attlee is vergezeld van Bevin, den nieuwen minister van Buitenlandsche Zaken. Zaterdagavond is een Poolsche delegatie ter conferentie ontvangen. Men leidt hieruit af dat de kwestie van de regeling der grenzen in het Oosten aan de orde is. Volgens de laatste berichten verwacht men, dat de conferentie Woensdag of Donderdag zal zijn afgelopen. Er zou reeds een aanvang zijn gemaakt met het opmaken van het communiqué. De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad, 16-07-1945 Truman en Churchill in Potsdam Officieel Is bekend gemaakt, dat Truman en Churchill Zondagmiddag per vliegtuig te Potsdam zijn gearriveerd. Ook gen. Elsenhower, de veldmaarschalken Alexander en Montgomery en Eden zijn op de plaats der conferentie aangekomen, doch er is nog niets dat op de aankomst wijst van Stalin, die met Molotof uit Moskou is vertrokken. Een afgesloten gebied van meren en wouden rond Potsdam is volkomen in gereedheid gebracht. De landhuizen zitten vol met Staf-secretariaten. De Duitschers moesten binnen blijven, totdat de deelnemers aan de conferentie veilig hun bestemming bereikt hadden in het gebied, waar de conferentie gehouden wordt. Dit gebied wordt door een speciale Russische veiligheidspolitie afgesloten. De hoofdwegen naar Potsdam worden op regelmatige afstanden door vrouwelijke Russische verkeerspolitie gecontroleerd, die met twee vlaggen zwaaien en ieder voertuig apart begroeten. Het geheel herinnert den Reutercorrespondent aan Russische balletten. Maar beleefdheid gaat gepaard met een zeer groote accuratesse. Alles wordt terdege onderzocht. Wat de ter conferentie te behandelen punten betreft, wijst de diplomatieke correspondent van de „Daily Telegraph" er op, dat eventueel ook de Nederlandsche aanspraak op Duitsch grondgebied ter vergoeding van de verliezen, welke Nederland heeft geleden door het inundeeren van vruchtbare gebieden, ter sprake zal komen.
5
Trouw ,
23-07-1945
ZAL DE CONFERENTIE VAN POTSDAM EIND DEZER WEEK WORDEN GESLOTEN?
De conferentie van de ,,groote drie" te Potsdam zal tegen het einde dezer week waarschijnlijk voor korten tijd worden verdaagd, ten einde minister-president Churchill en den leider der Britsche Labourpartij, Attlee, gelegenheid te geven naar Engeland terug te keeren in verband met het bekend maken van den uitslag- der Britsche aleremeene verkiezingen op Donderdag a.s. Niet onmogelijk is zelfs, dat de conferentie dan zal worden gesloten. De voornaamste beslissingen zullen dan zijn genomen. De tetails kunnen verder aan de deskundigen ter uitwerking worden overgelaten.
De waarheid 12-07-1945 Grote Drie Dinsdag bijeen De voorbereidingen voor de bijeenkomst van de Grote Drie te Potsdam bij Berlijn nemen toe. Het ligt in de bedoeling de besprekingen Dinsdag aanstaande te laten beginnen. Zoals bekend, is Truman reeds onder weg, terwijl Stalin aanstalten maakt om Moskou te verlaten. De Sowjet-ambassadeur, in Engeland, Joesof is uit Londen naar Moskou vertrokken. Men neemt aan dat hij Stalin zal vergezellen naar Potsdam. Churchill, zal vermoedelijk Zaterdag Hendaye verlaten om zich eveneens naar het conferentie-oord te begeven.
6
Bronnen: 4 verschillende naslagwerken: Boek: Keesings (pagina 5492A, ‘Nederlandse boekhandel te Potsdam’ boek met jaartallen 1943-1946) Boek: Feniks 3 vwo ( pagina 116, ‘de conferentie van Potsdam’) Boek: Historische begrippen (W.j. leber – 2e druk, bladzijde 55) Boek: Historia (blz. 208 ‘Jalta en Potsdam’,209 ‘Duitse Deling’,221’de eerste naoorlogse presidenten, Problemen met het congres, Angst’) 2 stukjes uit Kroniek (pagina 551’Duitsland word verdeeld’ en 553 ‘Verklaring van Potsdam’ ) 4 verschillende tijdschrift artikelen Duitsland verdeeld; pagina 197 ‘Compromissen’ Duitsland verdeeld; pagina 197 ‘geen eenheid over de eenheid’ Duitsland verdeeld; pagina 196 ‘Wel of geen centraal gezag?’ Duitsland verdeeld; pagina 196 ‘De ideeën lopen uiteen. 5 verschillende krantenartikelen kranten.kb.nl De waarheid , 01-08-1945, ‘Conferentie van Potsdam eindigt heden’ De Heerenveensche koerier : onafhankelijk dagblad voor Midden-Zuid-OostFriesland en Noord-Overijssel, 30-07-1945 , ‘De conferentie van Potsdam’ De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad, 16-07-1945, ‘Truman en Churchill in Potsdam’ Trouw , 23-07-1945, ‘ZAL DE CONFERENTIE VAN POTSDAM EIND DEZE WEEK WORDEN GESLOTEN?’ De waarheid , 12-07-1945, ‘Grote drie dinsdag bijeen’ Les aantekeningen
Sabien Bouw H3a
7
