juli 2011
Nieuwsbrief Kanaal Almelo-De Haandrik
In deze nieuwsbrief • De vijf brugontwerpen: de familie is compleet • Het nieuwe boegbeeld van het kanaal • Nieuws over de onderzoeken • Planning
Vaar mee op 24 september! Lees meer op de achterzijde
De oude brug…
…en de vormgeving van de nieuwe brug Kloosterdijk. Een spectaculair ‘icoon’ voor de omgeving.
nr.3
Opwaardering van kanaal Almelo-De Haandrik komt op stoom Het belangrijke voorbereidende werk is nagenoeg afgerond. De schop kan in de grond! In het voorjaar van 2011 heeft de provincie Overijssel samen met omwonenden en betrokken organisaties vijf prachtige ontwerpen vastgesteld voor de nieuwe bruggen over het kanaal. Bovendien gaat er binnenkort ook van alles gebeuren rondom het aanleggen van de wachtplaatsen en het baggeren. Op 3 maart en 21 april konden de plaatselijke belangenverenigingen en omwonenden kiezen uit een aantal schetsontwerpen voor de bruggen Bergenteheim, Kloosterdijk, Emten broekerdijk en Beerzerveld. Deze ont werpen waren tot stand gekomen in overleg met architect Jorge Moura, Het Oversticht, Kunst & Cultuur Overijssel (KCO), de gemeenten Hardenberg en Ommen en de provincie Overijssel. Het leverde een tweetal inspirerende bijeen komsten op, waarin de aanwezigen tot een eenduidige keuze kwamen. Samen met het al eerder vastgesteld ontwerp voor brug Hoogenweg is daarmee de ontwerpfase afgerond. Overeenkomsten De ontwerpen voor de nieuwe bruggen vertonen gelijkenis met elkaar omdat er sprake is van een ‘familie van bruggen’. De overeenkomst zit bijvoorbeeld in het feit dat de bruggen op een natuurlijke wijze worden ingepast in de omgeving. Ook is er gekozen om elke brug uit te voeren met ‘twee losse hameistijlen met elk daarop hun eigen balanspriem’.
Dit biedt de meeste visuele ‘lucht en ruimte’. Daarnaast worden de bruggen zo gebouwd dat ze energiezuinig te openen zijn. Een overzicht van de vijf bruggen vindt u op pagina 4 en 5. Wachtplaatsen/boordvoorzieningen De provincie heeft als ambitie om de schepen op kanaal Almelo-De Haandrik een veilige en vlotte doorvaart te garanderen. Dat betekent dat er per ‘blok’ (een gedeelte van het kanaal waar schepen elkaar niet kunnen pas seren) maar een half uur vertraging mag zijn. Op het hele traject van kanaal Almelo-De Haandrik mag de vertraging maximaal oplopen tot een uur. Op basis hiervan zijn de twaalf wachtplaatsen vastgesteld. Bij tien wachtplaatsen gaat het om plekken waar nu ook al een wachtplaats aanwezig is. Op twee locaties komt een nieuwe wachtplaats. Op een negental locaties, waar het kanaal smal is, wordt de boordvoorzie ning verstevigd door het aanbrengen van verankeringen. Daar waar veranke ring niet afdoende is, wordt de boord voorziening vervangen. Onlangs is uit een aanbesteding de aannemer Van Heteren uit Wierden uitgekozen om de wachtplaatsen te gaan aanleggen. Uit de zes inschrijvingen had dit bedrijf de beste prijs-kwaliteitverhouding. Deze zomer al start dit bedrijf met de Lees verder op pagina 2.
Vervolg pagina 1
Opwaardering van kanaal Almelo-De Haandrik komt op stoom werkzaamheden aan wachtplaatsen en boordvoorzieningen op het deel gelegen in de gemeente Hardenberg.
200.000 en 250.000 m3 herbruikbaar zand uit het kanaal. In het najaar starten deze baggerwerkzaamheden.
Baggeren Binnenkort maakt de provincie ook een keuze voor de aannemer die het baggerwerk mag gaan uitvoeren. Het kanaal is nu 3,10m diep. Schepen van 700 ton hebben een diepte nodig van 3,50m. Daarvoor wordt het kanaal gebaggerd. In totaal komt er tussen de
Onderzoeken Bij het baggeren is er tijdelijk een verhoogde kans op meer kwel. De provincie gaat deze ontwikkelingen nauwlettend, in overleg met de waterschappen Regge en Dinkel en Velt en Vecht, in de gaten houden door middel van peilbuizen. Mocht de
kwel overlast opleveren, dan worden er onmiddellijk maatregelen getroffen. Hierbij valt te denken aan het afvoeren van meer water via sloten en water gangen en of het ‘beslibben’ van de gebaggerde bodem. Daarnaast zijn er ook onderzoeken uitgevoerd naar vervuilde grond bij brug Hoogenweg en naar ‘niet gesprongen explosieven’ bij Vriezenveen. Meer hierover leest u op pagina 7.
Het nieuwe boegbeeld van kanaal Almelo-De Haandrik Op 23 mei werd Gerrit Jan Kok geïnstalleerd als gedeputeerde voor de provincie Overijssel. Daarmee werd hij de verantwoordelijke bestuurder voor de opwaardering van kanaal Almelo-De Haandrik. Een korte kennismaking met het nieuwe boegbeeld van het project. Als gedeputeerde heeft Kok de thema’s bereikbaarheid, openbaar vervoer en financiën onder zijn hoede gekregen. Hij noemt het een ‘ongelofelijk mooie portefeuille’. “Als het om infrastructuur gaat, dan is er een directe relatie met het welvaren van de gemeenschap. Waar de infrastructuur goed op orde is, daar heb je dynamiek, daar vinden mensen elkaar en krijg je economische ontwikkeling. Ik vind het bijzonder om daar aan mee te mogen werken.” Investeren De komende jaren gaat de provincie Overijssel fors investeren in het verbeteren van de bereikbaarheid van de provincie. De 51-jarige inwoner van Enschede benadrukt dat de provincie dit niet alleen wil en kan doen. “We moeten het samen met bedrijfsleven, inwoners en organisaties doen. We gaan echt een periode tegemoet van handen uit de mouwen steken. De opwaardering van kanaal AlmeloDe Haandrik past daar goed bij en vind
Gerrit Jan Kok: “We gaan echt een periode tegemoet van handen uit de mouwen steken.” ik ook een voorbeeld. Wat mij betreft blijven we het tempo erin houden!” Achterland Kok vindt de investeringen in de bereikbaarheid van Overijssel van groot belang. “De ontwikkelingen rondom het vervoer zijn enorm. En je kunt het niet alleen op het westen laten
aankomen. Het ‘achterland’ moet ab soluut op orde zijn om alle vervoerstro men zo goed mogelijk van het westen naar het oosten te laten gaan en om gekeerd. De opwaardering van kanaal Almelo-De Haandrik is wat dat betreft een mooie ontwikkeling. Het kan zowel het vervoer over de weg als het milieu ontlasten.”
“Het Rijk wilde het kanaal sluiten” rondom het Europark in Coevorden. Dit is een groot bedrijvenpark op de Nederlands-Duitse grens tussen Coevorden en Emlichheim, met onder meer een haven en een openbare rail terminal. Hagoort: “Daarom hebben we twee jaar geleden besloten het kanaal geschikt te maken voor schepen met een laadvermogen van 700 ton. Daardoor wordt er containervervoer mogelijk en dat is aantrekkelijk voor economische centra als Coevorden.”
Hij is vanaf het eerste uur betrokken geweest bij de ontwikkelingen rondom kanaal Almelo-De Haandrik. Over de ontwikkelkansen van het kanaal is hij positief gestemd. Een interview met de provinciale opdrachtgever voor de opwaar dering van kanaal Almelo-De Haandrik: Emile Hagoort. Zijn hele werkende bestaan heeft Emile Hagoort zich met water bezig gehou den. Bijvoorbeeld bij Rijkswaterstaat en ook bij de toenmalige Rijksdienst IJsselmeerpolders, waar hij zich onder andere bezig hield met de inrichting van de Markerwaard. In 1991 kwam hij bij de provincie Overijssel te werken, op het moment dat het Rijk eigenlijk kanaal Almelo-De Haandrik wilde sluiten. Hagoort: “Toen is het circus begonnen. Met een aantal gemeenten hebben we een platform opgezet om het kanaal open te houden. Wij zagen namelijk voldoende mogelijkheden in het kanaal. Het beheer is toen naar de provincie overgegaan, samen met een zak geld. Daarmee hebben we het kanaal zodanig opgewaardeerd, dat er schepen van 400 ton door konden.”
Emile Hagoort: “De komende jaren bezuinigen we niet op goederenvervoer”
Goederenvervoer In de jaren die volgden zag Hagoort het belang van goederenvervoer over water groeien. “Het grote voordeel van goederenvervoer over water is dat het scheelt in prijs. Bovendien is een schip goed te plannen. Je kunt het schip zo later varen dat het precies op tijd aankomt. Op die manier is het schip eigenlijk een gratis goederenopslag.” Bij de provincie Overijssel groeide het besef dat er meer gedaan moest wor den met kanaal Almelo-De Haandrik. Bijvoorbeeld door de ontwikkelingen
Beleid Hagoort vindt de opwaardering van kanaal Almelo-De Haandrik goed passen binnen het beleid van de provincie. “De komende jaren bezuinigen we niet op goederenvervoer en investeren we veel in overslagpunten. Het doel is om zoveel mogelijk goederen per spoor of per schip te vervoeren.” Hagoort signaleert wel dat er nog meer beleid voor het kanaal moet komen. “Het is nu nog niet duidelijk hoe we verder moeten na de opwaardering die nu plaats vindt. Dat is nu afhankelijk van plaatselijke ontwikkelingen. Maar dat is gelijk ook de kracht van het project. Er is ruimte voor lokale initiatieven.”
Prijsvraag Welk element hoort bij welke toekomstige brug?
1. Brug …..
2. Brug …..
3. Brug…
Mail uw oplossing, met vermelding van uw adresgegevens, naar
[email protected] en maak kans op een leuke prijs!
4. Brug…
5. Brug….
De familie is compleet De ontwerpen voor de vijf te vervangen bruggen zijn bekend! Het bijzondere is dat ze gelijkenis met elkaar vertonen, omdat er sprake is van een ‘familie van bruggen’. De bruggen worden zo gebouwd dat ze energiezuinig te openen zijn. Daarnaast wordt iedere brug uitgevoerd met ‘twee losse hameistijlen met elk daarop hun eigen balanspriem’. Dit biedt de meeste visuele ‘lucht en ruimte’. Ook wordt met het bouwen van de nieuwe bruggen de kans aangegrepen om het kanaal zowel figuurlijk als letterlijk meer ruimte te gaan geven.
Beerzerveld De vormgeving van de nieuwe brug is modern en speelt in op de mooie ligging van de brug in zijn omgeving. Aan alle zijden ligt de brug vrij van obstakels en is zo in zijn geheel optimaal waar neembaar. Ook is de afstand van de brug tot de aangrenzende bebouwing ruim. De impact van de schaalvergroting van de bruggen is bij Beerzerveld hierdoor het minst van alle vijf de bruggen.
Bergentheim De vormgeving van de nieuwe brug is modern en minimalistisch. Vorm bepalende onderdelen, zoals de balanspriem en de hameistijl, zijn zo puur mogelijk ontworpen. De elementen ogen als losse lijnen die in het landschap verrijzen en op een haast Monderiaanse wijze een antwoord geven op het principe ophaalbrug.
Emtenbroekerdijk Deze brug krijgt een moderne industriële uitstraling en vormt hiermee een referentie naar het nabij gelegen industrie gebied. Op abstracte wijze wordt de mechanische werking van de brug benadrukt. De technisch belangrijkste onderdelen van een ophaalbrug, zoals de draaipunten, worden visueel belangrijk gemaakt. Deze zijn vorm gegeven als “open ogen” waar letterlijk doorheen gekeken kan worden. Dit ‘open’ ontwerp van de draaipunten toont zo op spectaculaire wijze hoe de verschillende onderdelen samenwerken, en langs elkaar bewegen bij het open en dicht gaan van de brug.
Hoogenweg Het ontwerp is te omschrijven als ‘sierlijk, speels en passend in het landschap’. De vormgeving is eigentijds en pragmatisch. Het bijzondere van deze brug is dat er een verblijfsplek komt in de zuid westelijk hoek van de brug. De verblijfsplek komt op maaiveldhoogte en daarmee heeft de bezoeker een mooi zicht op de beweging van de brug, de passerende schepen en de mooie omgeving. De schuine ligging van de weg ten opzichte van het kanaal blijft behouden. Ook in de nieuwe situatie wordt de brug haaks op de vaarweg gebouwd.
Kloosterdijk Deze brug vormt een belangrijke schakel naar interessant ‘achterland’. De brug mag dan ook met recht de ‘voordeur’ worden genoemd. Niet alleen voor bewoners, maar zeker ook voor toeristen. De vormgeving van de nieuwe brug is misschien wel het meest spectaculair van de vijf bruggen. Door de asymmetrische plaatsing van de balanspriemen krijgt de gehele compositie een iconisch karakter en laat de omgeving beter tot zijn recht komen. Een omgeving, die in de huidige situatie rommelig te noemen is en een statement goed kan gebruiken.
Meer informatie en afbeeldingen vindt u op www.overijssel.nl/ kanaalalmelodehaandrik
Nieuwe nederzettingen
Het kanaal Almelo-De Haandrik speelt al generaties lang een belangrijke rol in het leven van de omwonenden. De meeste voorzieningen en bedrijvigheid concentreerden zich aan het water. Deel III over de geschiedenis van het kanaal: de veenontginningen Het traject Vroomshoop-De Haandrik dat is gegraven met het doel het Overijssels Kanaal van water te voorzien, is van grote betekenis geweest voor de ontwikkeling van de aangrenzende veengebieden. Het Overijssels Kanaal liep grotendeels door gebieden, die niet of nauwelijks ontgonnen waren. Gebieden als Beerzerveld en Mariënberg bestonden tot de aanleg van het kanaal uit hoogveen. Hoogveen ontstaat in gebieden met een slechte afwatering, bijvoorbeeld vanwege een dichte (klei) laag in de ondergrond. Bewoning kwam in deze gebieden niet voor. Turf Het kanaal had in het veengebied een belangrijke afwatering- en transportfunctie. Zowel het tracé als de vaardiepte van het Overijssels Kanaal is in overleg met veenontginners in het gebied tot stand gekomen en resulteerde in wijzigingen van het oorspronkelijke plan voor het Overijssels Kanaal. Door de aanleg van dit dichte net
van kanalen en wijken werd de natte bodem ontwaterd, waarna de vaak metersdikke veenmassa laag voor laag afgestoken kon worden. Na droging kon de afgestoken turf eenvoudig per schuit worden afgevoerd, meestal naar Groningen of richting Holland, en in het in het voorheen natte en moeilijk toegankelijke gebied werd bewoning mogelijk. Katholieke kanaalgravers Voor de vervening werden veel arbeiders naar het gebied gehaald, die hier nieuwe nederzettingen bouwden. Bij Vroomshoop, waar het hoofdkanaal een haakse bocht naar het zuiden maakt richting Almelo, vestigde zich een aantal katholieke kanaalgravers. Zij vormden het begin van de veen kolonie Vroomshoop. Hier staan langs het kanaal enkele grote ontginnings boerderijen, gebouwd door Groninger of Drentse kolonisten. Ze vertonen sterke gelijkenis met die in de Groninger veenkoloniën. Nieuw Gelderland Ook het noordelijker gelegen Geerdijk was een katholieke enclave, ontstaan rondom de kerk die hier halverwege Vroomshoop en ‘Nieuw Gelderland’ werd gebouwd met gratis stenen van de Gelderse steenbakkerijen. Steenbakkers uit Millingen en Pannerden in Gelderland besloten zelf hun brandstof in het veengebied
te steken en lieten bij Beerze een zijkanaal graven. Hier stichtte zij een nieuwe veenkolonie ‘NieuwGelderland’ en zorgen voor de aanleg van kanaalwerken en straatwegen. Textielindustrie In het gebied dat het Overijssels Kanaal doorkruist, zou industrie zich zonder directe aanleiding niet zo snel vestigen. De stimulans van het Overijssels Kanaal op de industrie was echter niet opzienbarend. Wel kreeg de textielindustrie in Almelo een impuls en werden er in het gebied enkele kalkovens en turfstrooiselfabrieken geopend, onder andere in Bergentheim en bij Vroomshoop aan de oostzijde van het kanaal. Lemele, waar de tweede zijtak van het kanaal via Raalte naar Deventer afboog, kon zich roemen op de vestiging van een steenfabriek en een Beetwortelsuikerfabriek, en werd in 1891 voor het eerst vermeld als nieuwe nederzetting Lemelerveld.
Dit artikel is gebaseerd op het onderzoek ‘Mijn leven is het kanaal’ van Het Oversticht. Dit onderzoek is te downloaden op www.overijssel. nl/kanaalalmelodehaandrik
Geen vervuilde grond bij brug Hoogenweg Voor de aanleg van de nieuwe brug Hoogenweg wordt het kanaal over een lengte van 200 meter verbreed. Daarnaast is er een grotere ‘kelder’ nodig. Hier bevindt zicht het bewegingsmechaniek van de brug
en voor het nieuwe mechaniek is een grotere kelder nodig. Door deze aanpassingen komt er ongeveer 1000 m3 grond vrij. In eerste instantie leek het erop dat de grond mogelijk vervuild was. Uit aanvullend onderzoek
is gebleken dat de grond helemaal schoon is en zonder problemen afgevoerd kan worden. Daarnaast is er ook onderzoek gedaan naar het asfalt en de fundering. Ook hier zijn geen vervuilende stoffen aangetroffen.
160 locaties worden onderzocht op ‘niet gesprongen explosieven’ Uit het bestuderen van historische kaarten, bleek dat er bij Vriezenveen nog niet gesprongen explosieven (uit de Tweede Wereldoorlog) op de bodem van het kanaal zouden kunnen lig gen. Vervolgens zijn er met een radar zo’n 160 locaties gedetecteerd, waar dat mogelijk het geval is. De provincie
Overijssel laat deze locaties verder onderzoeken. Worden er daadwerkelijk explosieven aangetroffen, dan laat de provincie deze verwijderen. Behalve in Vriezenveen, zijn er verder geen verdachte locaties aangetroffen langs kanaal Almelo-De Haandrik.
Provincie houdt nauwlettend het kwel in de gaten In het voorjaar heeft de provincie een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de kwelproblemen langs kanaal AlmeloDe Haandrik. Kwel is grondwater dat onder druk uit de grond komt. Langs het kanaal ontstaat, omdat het kanaalpeil hoger ligt dan de omgeving, wat op sommige plekken af en toe tot overlast leidt. Hiervoor is onder andere met bewoners gesproken die hier problemen mee hebben. Vervolgens zijn op een aantal locaties peilbuizen geslagen om de grondwaterstand in
de gaten te kunnen houden. Bij het baggeren van het kanaal verwacht de provincie dat er gedurende een korte tijd meer kwel zal zijn. Lijkt het erop dat dit problemen geeft voor omwonenden, dan neemt de aannemer, in samenwerking met de waterschappen Regge en Dinkel en Velt en Vecht, maatregelen. Hierbij valt te denken aan het afvoeren van meer water via sloten en watergangen en of het ‘beslibben’ van de gebaggerde bodem. Het is moeilijk te voorspellen
wat voor effect het baggeren precies zal hebben op de hoeveelheid kwel, maar de provincie doet er alles aan om hinder te voorkomen.
Vaar mee op 24 september! Het kanaal is van ons allemaal! Daarom organiseert de provincie Overijssel op zaterdag 24 september drie boottochten over het kanaal Almelo-De Haandrik voor mensen die langs het kanaal wonen en andere geïnteresseerden. Tijdens de gratis boottochten wordt u onder het genot van een hapje en een drankje bijgepraat over de werkzaamheden aan het kanaal. Ook kinderen zijn van harte welkom, voor hen is een apart programma in de maak. Zet daarom 24 september vast in uw agenda. Na de zomervakantie is het definitieve programma bekend en kunt u zich voor de boottochten opgeven. Houd uw brievenbus goed in de gaten en natuurlijk de website www.overijssel.nl/kanaalalmelodehaandrik.
Meer informatie Wilt u meer weten over de opwaardering van Kanaal AlmeloDe Haandrik? Kijk dan op onze website: www.overijssel.nl/ kanaalalmelodehaandrik Voor vragen of opmerkingen kunt u contact zoeken met de eenheid Wegen en Kanalen van de provincie Overijssel: E-mail:
[email protected] Telefoon: 038 499 70 00 Postadres Provincie Overijssel Eenheid Wegen en Kanalen t.a.v. mevr. B. de Jager Postbus 10078, 8000 GB Zwolle
Planning Gedeputeerde Staten hebben in november 2009 besloten om het kanaal geschikt te maken voor schepen met een laadvermogen van 700 ton. De globale tijdsplanning ziet er als volgt uit: Wat
Wanneer
1. Bruggen Hoogenweg - Starthandeling - Uitvoering Bergentheim en Kloosterdijk - Aanbesteding - Uitvoering Emtenbroekerdijk - Aanbesteding - Uitvoering Beerzerveld - Aanbesteding - Uitvoering
23 september 2011 Start: oktober 2011 Gereed: Voorjaar 2012 Najaar 2011 Start: voorjaar 2012 Gereed: najaar 2012 Najaar 2011 Start: voorjaar 2012 Gereed: najaar 2012 Najaar 2011 Start: najaar 2012 Gereed: voorjaar 2013
2. Baggeren Aanbesteding
Juli 2011
Uitvoering
Start: Najaar 2011 Gereed: Voorjaar 2013
3. Wachtplaatsen Uitvoering
Start: Zomer 2011 Gereed: Voorjaar 2012
Colofon De nieuwsbrief ‘Kanaal Almelo-De Haandrik’ houdt u op de hoogte van de ontwikkelingen rond de opwaardering van het kanaal. De provincie Overijssel voert het project uit in nauw overleg met belanghebbenden, zoals gemeenten, plaatselijk belangenverenigingen, vaarweggebruikers en aanwonenden. Uitgave Provincie Overijssel Tekst Tekstbureau Kroes Foto’s en afbeeldingen Job Boersma, Tekstbureau Kroes Alle beschikbare rapporten, onderzoeken en verslagen kunt u downloaden via www.overijssel.nl/ kanaalalmelodehaandrik
Digitale nieuwsbrief Wilt u deze nieuwsbrief digitaal ontvangen? Dat kan! Ga naar www.overijssel.nl/ kanaalalmelodehaandrik om u aan te melden.
