Oost Flevoland Woondiensten 14 oktober Stakeholdersdag Oost Flevoland Woondiensten 1

Versl ag st a keholdersbijeen komst Oost Flevol and Woondiensten 1 4 oktober 2010 Stakeholdersdag 2010 - Oost Flevoland Woondiensten

1

voor woord

Met veel genoegen kijken wij terug op de stakeholdersbijeenkomst van 14 oktober 2010 in de Meerpaal in Dronten. Het was alweer de vierde keer dat we een bijeenkomst met onze stakeholders hebben georganiseerd en iedere keer ontstaan er tijdens dit soort bijeenkomsten weer goede ideeën en hebben we samen goede gesprekken over of Oost Flevoland Woondiensten (OFW) als maatschappelijk ondernemer de goede dingen doet en of zij die goed doet.

Centraal stond dit jaar het beleidsthema duurzaamheid, met daarin de onderwerpen duurzame stedenbouw, kwaliteit in de bouwketen, onderwijs en duurzaamheid en communicatie met bewoners. Het programma omvatte drie debatten die voorafgegaan werden door een interview met een stakeholder van OFW. Daarna werden in werksessies de onderwerpen van het debat verder uitgewerkt. Aan deze werksessies namen stakeholders, medewerkers van OFW en leden van de Raad van Commissarissen van OFW deel. Daarbij werden zowel ideeën, acties als aanbevelingen voor en met OFW bedacht en bediscussieerd.

Tijdens deze middag zijn waardevolle zaken naar voren gekomen. Het verslag dat nu voor u ligt, geeft een overzicht van dat resultaat. Ik wens u veel leesplezier en ik hoop dat we elkaar hebben geïnspireerd deze dag. Veel van deze ideeën zullen wij op de een of andere manier terug laten komen in ons duurzaamheidsbeleid en de uitvoering daarvan.

Vriendelijke groet en wellicht tot een volgende bijeenkomst!

Tr u u s S w e r i n g a , Directeur-bestuurder Oost Flevoland Woondiensten Stakeholdersdag 2010 - Oost Flevoland Woondiensten

2

duurzame stedenbou w

Het interview met de heer Piet Goud (architect en stedenbouwkundige bij BDG Architecten) en debat over duurzame stedenbouw.

De heer Piet Goud leidde het onderwerp Duurzame Stedenbouw in. Een duurzame wijk betekent een leefbare wijk, waar mensen graag langjarig wonen. Hij vertelde over zijn ervaringen bij de ontwikkeling van het Multi Functioneel Gebied in Biddinghuizen. “Het leefbaar houden van dorpen is een continu proces. Het kwalitatief in stand houden van het voorzieningenniveau is hierbij belangrijk. Het dorp heeft het initiatief genomen voor een MFG. Om een MFG tot stand te brengen is het van belang om draagvlak te creëren”.

Als duurzaamheid vanaf het begin meegenomen wordt, is het veel eenvoudiger dan dat het later ingepast moet worden. Ook vertelde hij dat om een duurzame nieuwbouwwijk tot stand te brengen, er anders dan traditioneel gedacht moet worden (de volgorde verandert en een meer integrale aanpak). Als duurzaamheid vanaf het begin meegenomen wordt, is het veel eenvoudiger dan dat het later ingepast moet worden. “Een belangrijke succesfactor voor duurzame stedenbouw is dat het duurzaamheidconcept gelijktijdig wordt ontwikkeld met het stedenbouwkundig plan en dus niet achteraf ingepast moet worden”. Wat betekent dit duurzaamheidsconcept bijvoorbeeld voor de vereiste ligging van de kavels bij nieuwbouwprojecten (denk aan daken die op het zuiden moeten liggen als zonnepanelen worden toegepast) en voor de herziening van bestemmingsplannen (denk aan de renovatie van woningen waarbij de muren extra dik worden vanwege isolatie)? Hoe en wat voor soort energie gaan we gebruiken en opwekken? Wat heeft dit ruimtelijk voor gevolgen? Denk bijvoorbeeld aan het toepassen van een houtpelletinstallatie. Dit vraagt opslagruimte voor de brandstof (houtpellets). Ook moet er rekening worden gehouden met het transport van de houtpellets door de wijk naar de opslagruimte. Stakeholdersdag 2010 - Oost Flevoland Woondiensten

3

Om nieuwbouwwijken duurzaam te ontwikkelen is het belangrijk om alle betrokken partijen (gemeente, stedenbouwkundige, woningcorporatie, bewonersvertegenwoordiging etc) vanaf het begin in het proces te betrekken. Het moment van participatie is cruciaal. Niet op het moment dat er een dichtgetimmerd stedenbouwkundig plan ligt, maar bij aanvang van de ontwikkeling (dus aan de voorkant) worden alle betrokkenen uitgenodigd om, met de eigen kaders in het vizier, mee te denken. Om alle disciplines aan tafel te hebben zitten en integraal (in plaats vanuit gescheiden activiteiten) te denken, wordt er van iedereen een investering verwacht. Een investering in professionaliteit, in het gezamenlijk ontwikkelen van kennis, in creativiteit, in houding en in vertrouwen in elkaar. Partijen moeten daarbij het lef hebben om zich kwetsbaar op te stellen: er zijn nog veel onzekerheden aan het begin.

In het interview gaf Piet Goud aan dat duurzaamheid niet een apart thema is bij BDG Architecten maar een houding. Het is een integraal begrip, een soort vanzelfsprekendheid: niet duurzaam is gewoon geen optie. BDG probeert daarin ook richting samenwerkingspartners zo proactief mogelijk te zijn. Gelukkig erkennen steeds meer partijen het belang van duurzame stedenbouw. Stakeholdersdag 2010 - Oost Flevoland Woondiensten

4

D e s tel ling voor h et debat luidde:

“ H e t du ur z a a m h eidconcep t eer s t , da n pa s h e t s teden bou w kun dig pl a n” Een a a nt a l pu nten die t ijdens h e t debat werden g en oemd: • Weerstand tegen plannen wordt verlaagd zodra alle betrokkenen (waaronder ook de bewoners) het plan belangrijk vinden. • Betrokkenheid vanaf het begin geeft energie/enthousiasme. • Het is in ieders belang om voor het besluit een initiërend breed draagvlak te creëren, dit vergroot de kans op succes. • Een overkoepelende visie en goede regie blijft het anker voor het gehele vervolgtraject. • De integrale benadering betreft het meenemen van alle mogelijke onderwerpen (waaronder duurzaamheid). Draagvlak in het beginstadium van het MFG is ontstaan door samenwerking tussen alle participanten en door focus op wat de partijen wel willen bereiken. • Duurzaamheid is ook: met zo min mogelijk middelen, zoveel mogelijk bereiken. • Van iedereen wordt een investering verwacht in zowel professionaliteit, in houding en vertrouwen. Een ieder moet ook vroegtijdig in het plan zijn eigen kaders en financiële voorwaarden inbrengen. • Duurzame besluitvorming bij OFW. • In het gemeentelijke beleid zijn zowel publiekrechtelijke zaken te onderscheiden (vaststellen van kaders e.d.) als privaatrechtelijke (hoe gaat de gemeente om met haar opdrachtgeversrol). Is duurzaamheid een selectiecriterium?

Stakeholdersdag 2010 - Oost Flevoland Woondiensten

5

Resu lt a ten wer k sess ies du ur z a me s teden bou w In deze werksessie is gebrainstormd over de voor- en nadelen met betrekking tot het behouden van de huidige (traditionele) structuur (waarbij gewerkt wordt met gescheiden, elkaar opvolgende activiteiten) en de te hanteren volgorde in het maken van stedenbouwkundige plannen ten opzichte van de integrale aanpak en het betrekken van alle disciplines vanaf de start.

De bestaande structuur heeft als voordelen: zekerheid, goede controle op het proces en scherp houden van partijen. Een werkwijze die iedereen kent en waarin de ervaring van specialisten een duidelijke plek in het proces heeft. Een nadeel is dat bij weerstand het plan soms in een al vergevorderd stadium nog wordt aangepast, de inspraak heeft daardoor minder macht.

De integrale aanpak heeft als voordelen een breder draagvlak (waardoor in het vervolgtraject meer snelheid), hogere kwaliteit, meer begrip voor elkaars standpunten, beter leerproces en aandacht voor het collectieve resultaat met respect voor ieders inbreng. De nadelen zijn dat je nooit precies weet waar je uitkomt, focus op deelbelangen, verlies van totaaloverzicht en het ontbreken van de regierol.

De constatering tijdens de werksessies was dat tegenstellingen zullen blijven bestaan. Tegenstellingen zorgen ook juist voor verdieping en begrip. De opgave is om de professionaliteit en specialismen van de diverse partijen te integreren in het proces.


6

De ideeën en a a nbeveling en voor du ur z a me s teden bou w Vanuit de werksessies zijn door de stakeholders de volgende ideeën en aanbevelingen gegeven:

• De opdrachtgever moet een duidelijke probleemdefinitie en heldere kaders opstellen. Dat geeft ruimte aan de creativiteit en de invulling tijdens het proces. • Betrokkenen binnen een opdracht moeten op de hoogte zijn van elkaars professionaliteit en moeten elkaar begrijpen. • Ga een lange termijn commitment aan met de partijen, niet voor één project maar voor een langere periode. • Blijf continu in contact met de eindgebruiker, zowel bij opstellen van het programma van eisen als bij het bekend maken van de tussentijdse plannen en vraag om commentaar. • Gebruik nieuwe media, ook om informatie van betrokken partijen onderling uit te wisselen (bijvoorbeeld specifieke internetpagina per project). • Er moet tijdens de initiatieffase nadrukkelijk samengewerkt worden door grondeigenaar en opdrachtgever aan de (gelijktijdige) ontwikkeling van het energieconcept en stedenbouwkundig plan. Daarin moeten de voorwaarden en belangen duidelijk gesteld worden. • Stuur op het bij elkaar brengen van de juiste kennis. • Gebruik de kansen in het gebied door energieoverschotten en –tekorten te matchen. • Organiseer bijeenkomsten (zoals deze) ook in projecten, dit om creatieve ideeën boven water te krijgen. • Evalueer goed: neem goede ervaringen en verbeterpunten mee naar nieuw, gelijksoortige projecten.


7

duurzaam bou wproces en keten k waliteit

Interview met de heer Teun Bouwhuis (directeur bouwbedrijf Salverda) en debat over duurzaam bouwproces en ketenkwaliteit.

“OFW heeft duurzaamheid als leidraad genomen bij de modernisering van 85 woningen in Biddinghuizen Centrum. Het niveau van duurzaamheid wat daar is gerealiseerd kun je niet bereiken met een traditionele manier van werken in de bouw. Je moet daarom kennis in huis hebben over duurzaamheid en flink investeren in cultuurverandering binnen je bouwbedrijf. Duurzaamheid is kwaliteitsbeleid en je moet de bouwvakkers opleiden zodat ze zelf ook aan kwaliteitscontrole doen. Het moet in je werkproces worden geïntegreerd en mensen moeten snappen waar ze mee bezig zijn. Je moet elkaar als opdrachtgever en opdrachtnemer de mogelijkheid geven om risico’s die een andere manier van werken met zich meebrengen, te nemen en te delen. Alleen dan kunnen we samen leren en beter worden.” aldus Teun Bouwhuis, directeur van bouwbedrijf Salverda.

De renovatie van 85 woningen in Biddinghuizen is een voorbeeld van hoe een goede samenwerking resulteert in een hogere kwaliteit. Het leidde ertoe dat OFW de NET-trofee won in 2008 (Nationale Energie Toekomst– trofee, uitgereikt door minister Vogelaar van het Ministerie van Wonen, Wijken en Integratie). De heer Bouwhuis is trots dat hij met zijn bouwbedrijf hieraan een bijdrage heeft mogen leveren.

OFW is in 2008 gestart met het toepassen van een kwaliteitssysteem bij het duurzaam moderniseren van woningen. Dit kwaliteitssysteem is bijvoorbeeld toegepast in het project van de 85 woningen in Biddinghuizen Centrum. Met dit systeem is er niet alleen sprake van een controlemoment aan het eind van het bouwproces, maar worden tijdens het bouwproces een aantal controlemomenten uitgevoerd. Aannemers maken reeds gebruik van zo’n kwaliteitssysteem. OFW heeft een aantal onderdelen toegevoegd op de punten waar zij grote risico’s loopt met betrekking tot o.a. de kwaliteit. Stakeholdersdag 2010 - Oost Flevoland Woondiensten

8

Voorbeelden van deze onderdelen zijn de controle op beschadiging van kozijnen voordat ze worden geplaatst, controle op volledig aanbrengen van isolatie voordat kozijnen worden geplaatst, controle op glas etc. Tijdens het bouwproces worden dit soort zaken vastgelegd op foto’s. Steekproefsgewijs wordt er gecontroleerd en aan het eind worden er thermografische foto’s gemaakt. Het doel hierbij is het verlagen van de faalkosten en het verhogen van de kwaliteit en duurzaamheid van het eindproduct. Deze werkwijze vraagt erom dat het improviseren en onzorgvuldig werken losgelaten wordt (een ‘beetje’ duurzaam werken kan niet) en dat er meer (lean) georganiseerd moet worden. OFW wil het kwaliteitssysteem nog verder ontwikkelen, ook voor nieuwbouw. Het is belangrijk om dit samen met aannemers te ontwikkelen. Hoe kun je dit samen nog beter organiseren en daarmee de faalkosten verlagen en de kwaliteit verhogen? Wat kan OFW doen om als opdrachtgever nog meer leveranciers (aannemers, installateurs, architecten etc) te inspireren om op deze manier duurzamer te gaan werken?

Een duurzaam bouwproces vraagt een cultuurverandering binnen bedrijven in de bouwketen: medewerkers zullen anders moeten gaan werken. Het is nodig om te investeren in bijvoorbeeld het opleiden van medewerkers en het ontwikkelen van duurzame werkwijzen. Vragen en dilemma’s die aan de orde kwamen waren: loont een investering in kwaliteit van de organisatie ten tijde van ‘crisis’? Is het verstandiger nu te snijden in opleidingsbudgetten en duurzame werkwijzen om het hoofd boven water te houden of kan er juist beter geïnvesteerd worden in deze zaken? Kiezen we echt voor duurzaamheid en nemen we de consequenties die daarbij horen (positief en negatief) of vallen we terug in ‘oud gedrag’? Wat levert werken aan duurzaamheid op (kwalitatief beter product, minder faalkosten, minder voorraden e.d)? Stakeholdersdag 2010 - Oost Flevoland Woondiensten

9


“ D u ur z a me ke ten k wa liteit v ra ag t om f lin ke inves ter ing en in cu ltu ur vera n der ing ” Een a a nt a l pu nten die t ijdens h e t debat werden g en oemd: • Kwaliteit moet geborgd zijn in de opdracht. Een aanbesteding hoeft daarbij geen belemmering te zijn, mits de juiste kwaliteitsaspecten en duurzaamheid daar een belangrijk onderdeel in zijn. • Er wordt eerst een probleemanalyse gemaakt door OFW en die wordt voorgelegd. Aannemers worden uitgedaagd een goede oplossing te vinden waarbij zowel naar prijs als naar kwaliteit gekeken wordt. Er wordt ook gekeken naar innovatie en hoe de aannemers met de bewoners communiceert. • Een belangrijke noodzakelijke doorbraak voor de cultuurverandering is het bij elkaar brengen van partijen en disciplines. Er voor zorgen dat partijen elkaar begrijpen. Gezamenlijk het doel bepalen en gezamenlijk een grotere meerwaarde creëren. Kortom, het gaat om de juiste eigen houding, openstaan voor partijen, selecteren van de juiste partijen en sturen op innovatie en creativiteit.

Kortom, het gaat om de juiste eigen houding, openstaan voor partijen, selecteren van de juiste partijen en sturen op innovatie en creativiteit • Kennis opdoen en vooral borgen is heel belangrijk. Met een team van ontwerpers, uitvoerders en bewoners kan het maximale aan creativiteit bereikt worden, maar er dient ook gebruik gemaakt te worden van kennis die er al is. Niet elke keer opnieuw het wiel uitvinden. • De aannemers en andere opdrachtnemers zullen meer moeten investeren in de omslag van improviseren naar organiseren. • De focus op kwaliteit is noodzakelijk voor een duurzaam eindproduct. Het moet echt tussen de oren van alle betrokkenen in de hele bouwketen zitten. Iedereen plukt daar de vruchten van in lagere faalkosten, minder afval, efficiënter proces en een beter eindproduct. De investering in kennisontwikkeling en kwaliteit betaalt zich terug. • Bij een duurzaam bouwproces dient duurzaamheid integraal mee te worden genomen vanaf het begin. Dit tast ook de traditionele werkwijze aan van eerst een ontwerp en dan de installaties. Stakeholdersdag 2010 - Oost Flevoland Woondiensten

10

Resu lt a ten wer k sess ies bou w proces en ke ten k waliteit In de werksessies is gebrainstormd over de voor- en nadelen met betrekking tot een korte termijn focus om te overleven in de huidige economische markt tegenover het investeren in kennis en cultuurverandering die noodzakelijk wordt geacht voor een duurzaam bouwproces en kwaliteit in de keten.

Focus op korte termijn heeft o.a. als voordelen: laag houden van de kosten, behouden van de werkgelegenheid, scherp zijn op de marktvraag. Nadelen zijn echter minder innovatie, minder investering in duurzaam materiaal, geen grond voor samenwerking en minder maatschappelijke betrokkenheid.

Werken aan cultuurverandering heeft als voordelen: vergroten vakmanschap, vergroten betrokkenheid, meer kennisdeling, beter begrip voor elkaar, evaluaties gebruiken voor verbetering, meer ruimte voor persoonlijke ontwikkeling, trots op resultaat, concurrentievoordeel. Negatieve aspecten zijn de kosten, de moeilijkheid om traditionele processen los te laten, de onzekerheid, de constante aandacht die het nodig heeft en het gebrek aan kartrekkers.

Focus op korte termijn heeft o.a. als voordelen: laag houden van de kosten, behouden van de werkgelegenheid, scherp zijn op de marktvraag.


11

De ideeën en aa nbeveling en voor bou w proces en ke ten k waliteit Vanuit de werksessies zijn de volgende ideeën en aanbevelingen gegeven:

• Begin klein (en schaal dan op), maak vooraf een goede analyse. Formuleer heldere ambities: bepaal aan het begin wat je aan eindresultaat verwacht. • Cultuurverandering wordt bereikt met vertrouwen tussen partijen, er moet chemie zijn om dit te kunnen realiseren. • Betrek iedereen bij duurzaamheid. Een mogelijke extra vorm is een ideeënbus, en neem dat begrip heel ruim, bijvoorbeeld op de webpagina; • Neem overheden mee, zorg ervoor dat OFW geen eilandje wordt. • Werk met preferred suppliers, met in de selectie belangrijke criteria voor kwaliteit en duurzaamheid. • Aan OFW: behoudt de voortrekkers rol, investeer daarin. • Geef nieuwe medewerkers een basiscursus duurzaamheid (als onderdeel van de organisatiecultuur): wat betekent duurzaamheid? Waar draait het om? Wat vraagt het van de medewerkers?


12

communicat ie met bewoners bij nieu we technieken

Interview met mevrouw Susan Huijbregts (Woonbond) en debat over communicatie met bewoners bij nieuwe technieken.

“Het is belangrijk om bewoners bij een renovatie van hun woning vanaf het begin mede-eigenaar van het project te maken en ze bij de verschillende fasen in het project en alle moderne duurzame technieken die toegepast worden te betrekken, want mensen willen natuurlijk graag op een prettige en comfortabele manier wonen. En mijn ervaring is dat als bewoners de juiste argumenten krijgen aangereikt, zij best aan de slag willen met duurzaamheid. Want dat is goed voor het milieu en het scheelt bewoners aanzienlijk in de portemonnee. OFW doet dit heel goed”, gaf Susan Huijbregts van de Woonbond aan tijdens het interview.

Susan Huijbregts weet dat de bewoners wel degelijk zitten te wachten op duurzame technieken. Ze zijn zich bewust van de samenhang van het totale woonlastenplaatje: huur, energiekosten, comfort en ook het klimaat spelen een rol. Van belang is, dat het voor bewoners controleerbaar is hoe de woonlasten zijn opgebouwd.

De afgelopen eeuw hebben mensen de verandering meegemaakt van turf, naar kolen naar gas, van kachel, moederhaard naar CV en combiketel. Deze ontwikkeling gaat door. Het is onafwendbaar en noodzakelijk. Om energie te besparen, komen er continu nieuwe verwarmings- en koelingstechnieken op de markt. Nieuwe energiebesparende technieken vragen ook van bewoners aanpassingen in bijvoorbeeld hun gebruikersgedrag. Vooraf is het moeilijk uit te leggen wat de verandering betekent. Veel bewoners, met name ouderen, missen de vertrouwde ‘knuffelradiator(convector)’ zodra een laagtemperatuur verwarmingssysteem in hun huis geplaatst is. Dit is een aandachtspunt voor OFW. Aan de andere kant zijn bewoners zich vaak terdege bewust van de lagere energiekosten, mindere CO2 uitstoot en de mogelijkheid om naast te verwarmen nu ook te koelen in de zomer. Hoe wordt de balans gevonden tussen comfortbeleving van bewoners en gebruikersgedrag bij nieuwe energiebesparende technieken? Wat vraagt het van OFW in haar wijze van communiceren met bewoners? Stakeholdersdag 2010 - Oost Flevoland Woondiensten

13


“ N ieu we ver wa rming? H e t word t n ooit meer zoal s h e t wa s ! ” Een a a nt a l pu nten die t ijdens h e t debat werden g en oemd: • Wat de Woonbond nog vaak ziet bij veel corporaties, is dat er prachtige plannen worden gemaakt, dan krijgen de eindgebruikers/bewoners tenslotte een avondje voorlichting over de nieuwe technieken in hun woning. De ervaring leert dat het betrekken van eindgebruikers in een eerder stadium vaak tot beter gewenst gebruikersgedrag leidt. • Op de vraag aan een bewoonster of de gerealiseerde (financiële) voordelen verwacht waren, werd geantwoord: “Ja, ik zag dat er voordeel was: maar had niet verwacht dat het zo groot zou zijn en dat heeft zeker een groot positief verrassingseffect gehad. Ik heb een huurwoning die voelt als een koopwoning: dit vanwege de keuzevrijheid en lagere maandlasten. Ik bespaar op energie maar er is geen huurverhoging voor mij, omdat ik al in die woning woonde. Er zitten gewoon geen nadelen aan.”

• De samenwerking tussen corporatie en bewoners moet benadrukt worden. Wat kan er aan de woning verbeteren? En wat kunnen huurders zelf doen om minder energie te verbruiken? De woning kan van bijvoorbeeld een F- naar B- of A-label gaan na een modernisering, maar als de bewoner energieverspillend gedrag blijft vertonen of de nieuwe technieken in zijn woning niet op de goede manier gebruikt, dan zal er minder energie bespaard worden. Stakeholdersdag 2010 - Oost Flevoland Woondiensten

14

• Uit een onderzoek over drijfveren voor gedragsverandering bij bewoners blijkt dat de sociale omgeving van belang is. Als enkele mensen goed bezig zijn, dan wordt dat opgemerkt door anderen die daardoor als het ware worden aangestoken. Een van de resultaten is dat de straat de Fruithof (met allemaal huurwoningen) in Biddinghuizen 4e is geworden in de landelijke Klimaatstraatcompetitie. Nummer 1 t/m 3 waren straten met allemaal koopwoningen. • Als na een renovatie bewoners merken en horen dat ze een lagere energierekening hebben, dan verspreidt dat nieuws zich verder in de wijk en de dorpen, mensen zijn er mee bezig. • De Huurders Belangen Vereniging merkte op dat het bijzonder is, dat bijna altijd binnen 2 tot 3 weken de vereiste 70% van de bewoners akkoord gaat met een door OFW voorgenomen modernisering. Bewoners weten dat hun woning beter gaat worden, dat hun energielasten gaan dalen en dat ze geen huurverhoging krijgen. • Er werd een toekomstbeeld geschetst. De corporatie zal ook andere producten/diensten gaan leveren (naast haar kernkwaliteiten: het verhuren, ontwikkelen, bouwen en beheren van woningen). Het gaat dan om producten/diensten als warmte, ventilatie en verlichting. Hiervoor doet de corporatie de investering om dit op een duurzame wijze te doen. De afnemers van de diensten (bewoners) betalen de diensten die ze afnemen volgens het principe ‘niet meer dan anders’.


15

Resu lt aten werk sess ie communicat ie me t bewon er s bij nieu we technie ken In de werksessie is gebrainstormd over de voor- en nadelen met betrekking tot het behouden van bekende, traditionele systemen tegenover de introductie van nieuwe innovatieve, duurzame systemen.

De bekende systemen hebben als voordeel dat ze eenvoudig in gebruik zijn, mensen weten hoe ze werken (het heeft geen gewenning nodig) en er is zekerheid over de kosten. Nadelen zijn echter dat de mogelijkheid tot comfortverbetering er niet is, het afhankelijker is van de ontwikkeling van de energieprijzen en dat bewoners zich minder bewust zijn van hun gebruikersgedrag.

De nieuwe technieken hebben als voordeel dat ze comfort verhogend zijn (bijvoorbeeld warmte én koeling). Nadeel is dat het gebruik van nieuwe technieken (aangepast stookgedrag, goed ventileren) ingewikkelder lijkt omdat het nog relatief onbekend is (wat is de bereidheid van mensen om ermee om te leren gaan). De warmtebeleving van mensen is anders.

De nieuwe technieken hebben als voordeel dat ze comfort verhogend zijn in zowel warmte én koeling.


16

De ideeën en aa nbeveling en voor communicat ie me t bewon er s bij nieu we technie ken Vanuit de werksessies zijn de volgende ideeën en aanbevelingen gegeven:

• De installatiebedrijven in de bouwsector worstelen soms nog met duurzaamheid, monteurs zijn bijvoorbeeld nog vrij traditioneel technisch opgeleid; de nieuwste, duurzame technieken goed toepassen is soms nog lastig. Ook het vervolgens uitleggen aan de eindgebruiker hoe de technieken werken en welke acties van bewoners worden gevraagd, is een punt van aandacht. Ze zijn echter vaak wel het eerste aanspreekpunt voor bewoners. • Communiceer doelgroepgericht en herhaal. Soms werkt een folder met uitleg goed, soms een demonstratie, persoonlijk contact en mondelinge uitleg of een combinatie van middelen. • Denk ook aan het gebruik van relatief nieuwe media. • Geef de juiste boodschap op het juiste moment: een (extra) uitleg geven over het gebruik van een verwarmingsinstallatie werkt misschien wel het beste op het moment dat bewoners het willen gaan gebruiken (in het najaar). Denk ook goed na op welk moment in het verhuur/toewijzingsproces je aandacht geeft aan de uitleg van de technische installaties (bijvoorbeeld als in een woning vloerverwarming is toegepast: voordat mensen tot aanschaf van vloerbedekking overgaan uitleg geven) • Het beste is persoonlijke communicatie: brede schriftelijk communicatie werkt aardig maar heeft minder effect. • Vertrouwen uitstralen bij vernieuwing: toeleveranciers een rol laten vervullen in communicatie naar huurders toe. • OFW wordt gezien als een herkenbare en vertrouwde afzender: relatie tussen bewoners en OFW is goed, maak daar gebruik van. • Maak de “veel gestelde vragen” (FAQ) inzichtelijk. • Denk na over wat je van bewoners vraagt, voordat er een communicatiemiddel gekozen wordt.


17

duurzaamheid in het onder w ijs

De heer Bart Willemsen, directeur bouwopleidingen Rolbij, vertelde onder andere over het huidige tekort aan stageplaatsen voor leerlingen die een bouwopleiding volgen. “Terwijl dit toch onze toekomst is. Het is belangrijk om te investeren in de jeugd en ze dicht bij de praktijk te brengen en te motiveren. Ik zou graag in gesprek gaan met bedrijven om duurzaamheid nog meer onderdeel te laten worden van het onderwijs. De praktijk nog dichterbij brengen. Laten we discussieplatforms organiseren tussen bedrijven, docenten en leerlingen over hoe we duurzaamheid verder kunnen brengen. Want wie denkt dat kennis duur is, weet niet wat onwetendheid kost” volgens Willemsen een vrije vertaling van Obama’s woorden. In plaats van volgen zou de heer Willemsen duurzaamheid nadrukkelijker in het curriculum willen integreren. Dat zou kunnen door bijvoorbeeld: • In de middenkaderopleiding en de stages voor BOL4 (voorheen M.T.S.) veel gerichter op duurzaamheid te sturen: een derdejaars student zou binnen zijn/haar stagejaar mooie duurzaamheidsprojecten kunnen uitvoeren. • In de opleiding voor timmerlieden het belang van duurzaamheid te benadrukken. Daar hoort onder andere het bewustzijn voor zeer nauwkeurig werken bij en het gebruik van duurzame materialen en hout(producten). De heer Willemsen stelde voor om gezamenlijk te werken aan de integratie van het onderwijs in het proces van verduurzamen.

Truus Sweringa gaf nog aan dat OFW het convenant bouwopleidingen heeft getekend. Dit betekent o.a. dat bij elk bouwproject van OFW een leerlingbouwplaats met Flevolandse leerlingen is. OFW heeft dit ook nadrukkelijk in haar basisbestek staan. Het kan niet zo zijn dat er een verloren generatie ontstaat en de schoolopleiding mislukt omdat er geen stageplaatsen zijn. De vraag van OFW aan de marktpartijen is: denk en werk hieraan mee, het levert bouwbedrijven een concurrentievoordeel / positief imago op en deze leerlingen zijn uiteraard het toekomstig personeel. Stakeholdersdag 2010 - Oost Flevoland Woondiensten

18

de onder tekening van het F SC convenant

Bart Van der Linden, directeur FSC Nederland, en Truus Sweringa tekenden deze dag het FSC-convenant. OFW maakte al zoveel mogelijk gebruik van FSC gekeurd hout en papier, maar onderstreept met dit convenant nog eens extra het belang dat zij er aan hecht. “We willen toch een goede wereld voor onze kinderen en kleinkinderen achterlaten?” aldus Truus Sweringa.“ De bossen zijn de longen van de wereld. Indien we ons inspannen in de gemeente Dronten voor minder energieverbruik en daardoor minder CO2-uitstoot, maar we kappen ondertussen wel de bossen waar de CO2 kan worden opgeslagen, dan zijn we niet goed bezig”. Een focus alleen op energiebesparing (en daarmee CO2 reductie) dicht bij huis is dus te beperkt. Het is tevens van belang hout te betrekken uit duurzaam beheerde bossen: hout met het FSC keurmerk. OFW streeft daarmee een integrale benadering na en nodigt andere partijen uit dat ook te doen.

We willen toch een goede wereld voor onze kinderen en kleinkinderen achterlaten? De bossen zijn de longen van de wereld!


19

A a nwez ig t ijdens deze s t a keh ol der sbijeen koms t (a lfa be t is ch e vol g orde) : A. van Amerongen J. Bakker W. van den Boom H. Bosma T. Bouwhuis A.C. Brink B. Brink T. Broekhuizen J.A.F.M. Brouwers J. Dennenbroek H. van den Dobbelsteen

Gemeente Dronten

Brink climate systems

S. van de Kamp

Bedaux

Kristinson architecten

J. Kristinson

Lenferink BV

A. Lenferink

Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs BV Feenstra Warmte Totaal Zorg Salverda

Looman Architecten Huurders Belangen Vereniging

Architectenbureau Brink & Fleer Wouda Installatietechniek BV Schildersbedrijf Broekhuizen Dronten BV Groothuis Woningbouw BV St. SBA Leijh, Kappelhoff, Seckel, van den Dobbelsteen Architecten

A.C. Martens

Mateboer Bouw BV

R. Mateboer

Wedeflex

S. Pleijsier

19 Het Atelier Architecten

F.S. Scargo

WoonScan Nederland BV Installect

J.ph. Engelvaart

Gemeente Dronten

Huurders Belangen Vereniging

A. Goudswaard P. Hafkamp H. van den Hartig R. Haze J.E.C. Hiehle A. van den Hoorn S. Huijbregts


FSC Nederland

Huurders Belangen Vereniging EffectiveWorld

Bramer Projectontwikkeling BV WoonScan Nederland BV

Brooswater

SME advies

Coloriet

Aedes

Gemeente Dronten

Bouwopleidingen Rolbij

Bedaux

Donker

Woonbond

20

C. Nijholt

Palet

Gemeente Dronten

BDG

C. van Loveren

Sinke Makelaardij

J. van Duin

P. Goud

J. Looman

P. Smilde R. Smit E. Spriensma J. van der Velde D. Verhoeven F. de Vries E. van der Weijden E. Wilke A. Willemsen P.R. Zuidhof

Marijke Heite

Raad van Commissarissen OFW

Fred van Kuik

Medewerkers OFW

Hans Admiraal Peter van Asselt

Peter Schouten

John van de Blom

Marcel Siliakus

Alex van Doorn Marcha Groen

Truus Sweringa

Janny Kapteijn

Directeur-bestuurder

Sjors Keij Claudia Kolk

Emmy Klooster

OR van OFW

Timo Smits

Annique Lassche

Henk Kos

Maaike Mateboer Stef Meewisse Kars Orsel

uitvoering en redactie

Anja Post

Colofon

Search B.V.

Jessica Pruim

Postbus 83

Coby Ruitenberg

5473 ZH Heeswijk (N.Br.)

Ditmer Salverda

www.searchbv.nl

Petra Sandee Carolien van de Sar Dick Stevens Sylvia Veenstra Charles Verwimp

7 januari 2011

Arjen de Vries Miranda van Wijngaarden Eric De Winter Petra van Wolfswinkel Stakeholdersdag 2010 - Oost Flevoland Woondiensten

21

Katinka van der Zwaan

Oost Flevoland Woondiensten 14 oktober Stakeholdersdag Oost Flevoland Woondiensten 1

Recommend Documents