ONDERZOEKSVERSLAG. Rapportage van de toetsing van. Hogeschool Drenthe hbo-opleiding Commerciële Economie. Croho-registratienummer: 34402

Hogeschool Drenthe © Certiked

ONDERZOEKSVERSLAG Rapportage van de toetsing van

Hogeschool Drenthe hbo-opleiding Commerciële Economie Croho-registratienummer: 34402 aan het NVAO Accreditatiekader De visitatie vond plaats op 11 april en 9 mei 2007

Inhoud van het verslag Identificatie ......................................................................................................................................... 2 Managementsamenvatting.................................................................................................................... 3 Bevindingen ........................................................................................................................................ 5 Bijlage 1: Programma.........................................................................................................................32 Bijlage 2: Documenten........................................................................................................................35 Bijlage 3: Domeinspecifiek referentiekader ..........................................................................................37 Bijlage 4: Visitatieteam.......................................................................................................................42 Bijlage 5: Onafhankelijkheidsverklaringen...........................................................................................44

De verantwoordelijke teamleider: J. Paul D. Riegen rm namens deze,

M.I. van de Velde Certiked Juli 2007

Pagina 1 van 44 Commerciële Economie - definitief


Identificatie Hogeschool Drenthe Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Telefoon: 0591 853100 Website: www.hsdrenthe.nl Voor kwaliteit verantwoordelijke bestuurder: drs W.J. Bakker, waarnemend voorzitter College van Bestuur Kwaliteitsfunctionaris: de heer M. Blok

Scope en doel De visitatie heeft betrekking op: • Hogeschool Drenthe • Hbo-opleiding Commerciële Economie • Voltijd • Locatie Emmen Doel van het onderzoek is te beoordelen in welke mate het NVAO Beoordelingskader (februari 2003) adequaat worden afgedekt.

Teamsamenstelling Teamleider: J.P.D. Riegen rm Assistent teamleider: ir R.S. Kloosterman Extern deskundige: I. Grotendors rm Secretaris: drs C.J. de Monchy Studentlid: J.W.C. van den Broek

Werkwijze De opleiding heeft een zelfevaluatie opgesteld ten aanzien van de gevisiteerde opleiding, en deze doen toekomen aan het visitatieteam op 15 maart. De eerste visitatiedag is uitgevoerd op 11 april 2007 en op 9 mei 2007 is de tweede visitatiedag uitgevoerd. Het conceptrapport is op 18 juni toegezonden aan het management van de opleiding. Op 29 juni zijn schriftelijke reacties opgesteld door de opleiding, die hebben geleid tot onderhavig definitief rapport. In de aanloop naar de visitatie is er eenmaal een bijeenkomst geweest tussen leden van het visitatieteam en vertegenwoordigers van de Hogeschool. Deze bijeenkomst had een voorlichtend en planningstechnisch karakter.



Managementsamenvatting Op 11 april en 9 mei 2007 heeft een visitatieteam van Certiked een visitatie uitgevoerd bij de opleiding hbo Commerciële Economie van Hogeschool Drenthe. Doelstelling was een toetsing uit te voeren van de kwaliteit van de opleiding, gerelateerd aan het NVAO Beoordelingskader.

Algemeen beeld De Hogeschool Drenthe laat in alles haar kleinschaligheid zien, en is daar trots op. Dat is niet ten onrechte want zowel docenten die aan de school verbonden zijn, evenals alumni en studenten laten weten zich in de kleinschaligheid bijzonder thuis te voelen. Kleinschalig, zonder dat het kneuterig overkomt. In tegendeel: het visitatie team van Certiked heeft goed kunnen zien hoe kleinschaligheid vertaald wordt in een hbo onderwijs systeem dat voldoet aan de kwalificaties die van een hbo instelling verwacht mogen worden. Door de nauwe samenwerking met de Kennis Campus Emmen is er voldoende aanleiding de buitenwereld in de vorm van het beroepenveld naar binnen te brengen en studenten voor te bereiden op datgene wat hen te wachten staat als zij hun studie hebben afgerond. Op sommige punten kan deze samenwerking geïntensiveerd worden. Door de ligging in het oosten van het land heeft de school een bijzondere functie ten aanzien van het Duitse achterland. Een behoorlijk aantal Duitse studenten weet zich dan ook aangetrokken door de bijzondere eigenschappen van de school. De Hogeschool Drenthe staat zich daar terecht op voor, maar het gaat het visitatiepanel iets te ver om daarmee de school een internationale oriëntatie toe te dichten. Op sommige terreinen kan dit zeker geïntensiveerd worden. De school draagt helder het principe van 2 + 2 uit, en laat zien dat het curriculum op dit systeem is gebaseerd. De alom geroemde kleinschaligheid komt in gevaar bij groei. We denken dat dit een bijzondere uitdaging voor het team is: hoe om te gaan met groei en kleinschaligheid behouden? Binnen de studierichting commerciële economie valt de afstudeervariant Horse Business Management op. Enerzijds omdat voor niet ter zake kundigen het ietwat vreemd overkomt dat een hbo-student zich hierin kan specialiseren. Als men zich echter bewust wordt dat paardensport één van de meest populaire sporten aan het worden is, is heel goed te begrijpen dat voor alle bedrijfsprocessen die daarmee verband houden een dergelijke specialisatie levensvatbaar is. En dat laat het aantal ingeschreven studenten goed zien. We zien daarin wel een ontwikkeling waarbij HBM het reguliere CE traject dreigt te overstijgen en daar zal tegen gewaakt moeten worden. De zelfevaluatie die de opleiding heeft geschreven, de bijlagen bij de zelfevaluatie, de documenten die de opleiding ter beschikking heeft gesteld en de aanvullende informatie die het visitatieteam heeft opgevraagd, hebben een goed niveau en hebben het visitatieteam voldoende basis geboden om aan de hand daarvan de opleiding te beoordelen. Het visitatieteam van Certiked heeft vastgesteld, dat de onderwerpen Doelstellingen, Programma, Docenten, Voorzieningen, Kwaliteit en Resultaten alle voldoende zijn.



Het visitatieteam heeft ook geen facet aangetroffen waarop een onvoldoende beoordeling is gegeven. Wel zijn er enkele aandachtpunten die we zo belangrijk vinden dat we ze in deze samenvatting expliciet willen noemen: - dominantie van Duitse studenten. Door de populariteit van de school bij Duitse studenten, dreigt deze het aantal Nederlandse studenten te overschaduwen. Een bewaking van een evenwichtige opbouw van studenten lijkt zeer op zijn plaats. - aandacht voor het aantrekken van docenten met relevante praktijkervaring, en wellicht stimuleren van parttime verbintenissen. Daarmee concludeert het visitatieteam van Certiked dat de opleiding Bedrijfseconomie in het geheel door het NVAO Beoordelingskader adequaat wordt afgedekt.



Bevindingen Voor de NVAO-onderwerpen zijn hieronder de bevindingen van het visitatieteam weergegeven. Steeds zijn in de ‘blokken’ de NVAO-criteria aangegeven die bij betreffend onderwerp en facetten horen, is een beschrijving gegeven van de bevindingen en wordt vervolgens een beoordeling ten aanzien van betreffend facet gegeven.

Overzicht van beoordelingen van de opleiding hbo Commerciële Economie voltijd Onderwerp en facet

Certiked beoordeling

1.

Doelstellingen opleiding

§ § §

Domeinspecifieke eisen Niveau: Bachelor Oriëntatie hbo

2.

Programma

§ § § § § § § §

Eisen hbo Relatie doelstellingen / inhoud Samenhang programma Studielast Instroom Duur Afstemming vormgeving / inhoud Beoordeling en toetsing

3.

Inzet van personeel

positief

§ § §

Eisen hbo Kwantiteit personeel Kwaliteit personeel

voldoende voldoende voldoende

4.

Voorzieningen

§ §

Materiële voorzieningen Studiebegeleiding

voldoende voldoende

5.

Interne kwaliteitszorg

positief

§ § §

Evaluatie resultaten Maatregelen tot verbetering Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld

6.

Resultaten

§ §

Gerealiseerd niveau Onderwijsrendement

positief voldoende voldoende voldoende positief goed goed goed voldoende voldoende voldoende goed voldoende

positief

voldoende voldoende goed positief voldoende voldoende



1. Onderwerp: doelstellingen opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: •

•

•

•

•

•

De opleiding Commerciële Economie van de Hogeschool Drenthe vormt samen met de technische en economische opleidingen de unit Management, Economie en Techniek (MET), één van de vier businessunits van de Hogeschool Drenthe. De unit MET bestaat uit negen opleidingen met in totaal 1.248 studenten. De opleiding Commerciële Economie heeft 341 studenten in het studiejaar 2006 – 2007. De instroom in 2006 bedroeg 159 studenten. Het door het landelijk overleg opleidingen Commerciële Economie vastgestelde competentieprofiel vormt de basis voor het door de opleiding gehanteerde beroepsbeeld. De eindkwalificaties van de vernieuwde opleiding zijn – evenals de eindkwalificaties van de ‘oude’ opleiding – gebaseerd op de toen geldende landelijk vastgestelde opleidingscompetenties uit 2002. In dit eindrapport van de landelijke projectgroep staan de competenties voor de CE-er gedefinieerd, zie bijlage 3. Het visitatieteam heeft de competenties bezien en is van oordeel dat ze een goede weerspiegeling zijn van de relevante domeinspecifieke eisen. Het landelijk overleg opleidingen Commerciële Economie is opgegaan in het Domeinoverleg Commerce. In 2006 heeft het domeinoverleg de domeincompetenties Commerce vastgesteld. Een aantal aan de opleidingen verbonden beroepenveldcommissies, waaronder de eigen beroepenveldcommissie, heeft deze inmiddels gevalideerd. De validatie door VNO/NCW, MKB Nederland en de NIMA-werkveldcommissie zal in het studiejaar 2006 – 2007 plaatsvinden. Het actualiseren van het beroepsbeeld van de commercieel econoom is echter de verantwoordelijkheid van de individuele opleidingen geworden. De opleiding gebruikt input uit diverse bronnen om het beroepsbeeld te actualiseren: * het document Domeincompetenties en illustraties Commerce 2006 * het domeinoverleg, waaraan ook een vertegenwoordiger van NIMA deelneemt * de beroepenveldcommissie van de opleiding * het werkveldonderzoek dat de opleiding dit jaar gaat uitvoeren * het alumni-onderzoek dat de unit MET tweejaarlijks uitvoert * overige contacten die de docenten met het werkveld onderhouden via stagebegeleiding, contractactiviteiten, begeleiding van afstudeertrajecten. Het curriculum en het beroepsbeeld is besproken met de beroepenveldcommissie van de opleiding Commerciële Economie. De beroepenveldcommissie wordt intensief betrokken bij de opleiding. De leden van de commissie geven ook gastcolleges aan de opleiding, ze hebben contacten met stagiaires. In gesprek vertellen de leden dat de school goed luistert naar hun inbreng en op grond hiervan nieuwe programmaonderdelen ontwikkelt. De beroepenveldcommissie Commerciële Economie bestaat uit acht leden. Zeven leden van de commissie zijn werkzaam in het beroepenveld in management functies of als consultant. Eén lid van de commissie is docent bij een grote mbo-school, waarmee ook onderwijskundige expertise in de commissie vertegenwoordigd is.



• •

•

• •

Tevens heeft de opleiding een adviesraad in het leven geroepen met vertegenwoordigers uit de paardenbranche om de opleiding te adviseren over de invulling van de minors Horse Business Management, onderdeel van het nieuwe major-minor curriculum. De school trekt veel studenten aan vanwege de mogelijkheid om commerciële economie met een specifieke focus op de paardenbranche te studeren. De studenten worden opgeleid als commercieel econoom, alleen hebben zij specifieke kennis opgedaan van het werkveld in de paardenbranche. Het gaat om de hele keten van bedrijven gespecialiseerd in of gelieerd aan de paardenbranche, variërend van paardenvoeding tot mode en evenementen in de paardensport. Studenten met grote affiniteit voor de paardenbranche krijgen in de majorfase al gelegenheid om kennis van de branche op te doen, doordat de opdrachten in de thema’s in de context van de paardenbranche geplaatst worden. Bijvoorbeeld in het thema ‘communicatie management’ in de hoofdfase (3e periode) is de student een productmanager. De themagroep kan dan een product kiezen uit de paardenbranche – bijvoorbeeld een nieuw soort paardendeken – om daarvan de markt te analyseren en een marketing communicatieplan op te stellen. Andere themagroepen kunnen een ander product kiezen. De beroepenveldcommissies zijn subcommissies van de gezamenlijke beroepenveldcommissie van de vier economische opleidingen. De beroepenveldcommissie vergadert drie maal per jaar. Uit een nadere analyse van het alumni-onderzoek in 2005 van de unit MET concludeert de opleiding dat meer aandacht kan worden besteed aan het ontwikkelen van de competenties leidinggeven en conflicthantering. De opleiding gebruikt de analyse om verbeteringen in het curriculum te realiseren.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam is van mening dat de opleiding, op haar eigen wijze, een profiel heeft neergezet aan de hand van het door het werkveld gedragen landelijk profiel. De actualiteit van het profiel wordt op diverse manieren getoetst: in landelijke overlegcircuits en met de betrokkenheid van beroepenveldcommissie. Daardoor is de hogeschool in staat voor zijn hbo-opleiding eindkwalificaties te formuleren die zeer nauw aansluiten bij de wensen en eisen uit het werkveld. De hogeschool evalueert de eindkwalificaties regelmatig. Alles overwegend beoordeelt het visitatieteam het facet ‘Domeinspecifieke eisen’ als voldoende.

1.2 Niveau De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: • • •

De opleiding hbo Commerciële Economie is in 2004 begonnen met de implementatie van een nieuw, competentiegericht curriculum en het major-minor-model. De invoering is nu gevorderd tot het derde studiejaar, de eerste minoren zijn inmiddels aangeboden. Het totaal aan opleidingscompetenties dat de rode draad vormt binnen het curriculum is gebaseerd op het landelijk vastgestelde opleidingsprofiel. De opleidingscompetenties in dat profiel zijn gerelateerd aan de 10 generieke hbo kernkwalificaties zoals vastgesteld door de commissie Franssen. Onderstaande tabel (uit rapport ‘Competentieprofiel 2002’) laat zien dat het competentieprofiel alle criteria van de ‘commissie Franssen’ dekt. Die ‘dekking’ komt niet zozeer tot stand via één bepaalde



competentie per criterium, maar via een groep van competenties. (zie bijlage 3 voor een overzicht van het competentieprofiel CE) Criterium hbo-niveau

Competentieprofiel CE

Brede professionalisering

Zie de competenties op tactisch niveau

Multidisciplinaire integratie Toepassing wetenschappelijk onderzoek Transfer en brede inzetbaarheid Creativiteit en complexiteit Probleemgericht werken

• • •

Het competentieprofiel is opgezet vanuit het perspectief van beroepsmatig handelen De CE’er is georiënteerd op trends en nieuwe ontwikkelingen, zowel nationaal als internationaal De CE’er opereert ‘in de markt’ en dus in zeer uiteenlopende beroepssituaties Bevorderen van marktgerichtheid is bepaald geen kwestie van ‘standaardprocedures toepassen’ Marketingonderzoek impliceert zelfstandig onderzoeken van complexe probleemsituaties

Methodisch en reflectief handelen


Sociaal-communicatieve bekwaamheid

Zie de competenties Os: De CE’er kan in- en verkoopgesprekken voeren Oo: De CE’er kan budgetten en voortgang bewaken en verantwoorden binnen het kader van een vastgesteld marketingplan Oc: De CE’er kan initiatieven ontplooien ter bevordering van de relaties met externen.

Basiskwalificering management


Maatschappelijke verantwoordelijkheid

Zie 3e competentie Oo: De CE’er kan in zijn eigen organisatie stimuleren tot reflectie op ethische en maatschappelijke vragen die samenhangen met de beroepspraktijk

De HBO-raad heeft in 2004 de 10 generieke kernkwalificaties uit 2001 van de commissie Franssen gerelateerd aan de Dublin Descriptoren. De Dublin Descriptoren vormen een ontwerpeis bij de ontwikkeling van de minors. (Zie bijlage 3 voor een overzicht van de Dublin Descriptoren in de opleiding Commerciële Economie) De opleiding voert in het studiejaar 2006 – 2007 een majorevaluatie uit. Onderdeel van deze evaluatie is de toetsing van het curriculum aan de Dublin Descriptoren. Het visitatieteam heeft de eindkwalificaties en doelen van de opleiding en van het landelijk profiel getoetst aan de Dublin Descriptoren en zij weerspiegelen het gewenste niveau.



Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen het facet ‘niveau hbo-bachelor’ als voldoende. Daarbij heeft het visitatieteam overwogen dat de eindkwalificaties in voldoende mate aansluiten bij de algemeen geaccepteerde beschrijvingen van de hbo-bachelor, zoals deze verwoord zijn in de generieke hbo-kwalificaties van de commissie Franssen, en daaruit afgeleid aan de Dublin Descriptoren.

1.3 Oriëntatie hbo De eindkwalificaties van de opleiding zijn mede ontleend aan de door of met het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. Een hbo-bachelor heeft de kwalificaties voor het niveau van een beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of in een samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist of dienstig is. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: •

• • •

• • •

Het beroepsbeeld is leidend bij het competentiegericht maken van het curriculum. De kern van de werkzaamheden van de commercieel econoom is het analyseren van verschillende onderdelen van de omgeving van de organisatie en het vertalen van de resultaten in beleidsmatige keuzen. De inkleuring van de omgeving kan regionaal, nationaal of internationaal zijn, waarbij de analyses zich richten op afnemers, concurrenten, overige bedrijven (bedrijfstak) en leveranciers. De externe analyses, samen met de interne analyse, zijn bepalend en leidend voor de strategische keuzes van de onderneming en de vertaling daarvan in plannen op tactisch en operationeel niveau. Het beroepsbeeld vormt de rode draad bij het formuleren van authentieke beroepssituaties en het operationaliseren van de te bereiken competenties. De authentieke beroepssituaties zijn afgestemd op de start- en vervolgfuncties en de daarbij behorende kerntaken zoals beschreven in het curriculum. Het beroepsbeeld en het daarop gebaseerde curriculum is gevalideerd door de beroepenveldcommissie. De Kennis Campus Emmen is erop gericht om de kennisuitwisseling tussen de Hogeschool en bedrijfsleven, met name het MKB, verder te bevorderen. Organisaties kunnen een onderzoeksvraag indienen en de Kennis Campus Emmenorganiseert de projecten voor studenten om hiermee aan de slag te gaan. (Zie ook de omschrijving van de International Learning Companies onder 2.1) De Hogeschool Drenthe bevordert de groei van de Kennis Campus, er wordt een nieuw gebouw neergezet op het terrein van de school. Docenten van de school zijn frequent betrokken bij de Kennis Campus. Kort geleden is een lector Kenniscirculatie, Innovatie en Ondernemerschap benoemd. Deze lector gaat een rol spelen in de relatie tussen de opleiding en de beroepspraktijk. De opleiding laat weten dat twee docenten van de opleiding deel gaan nemen aan de Kenniskring van het lectoraat. Desgevraagd vertellen de alumni dat zij de opleiding als een goede basis beschouwen om zich van daaruit verder te ontwikkelen in hun werk. Met name de ervaring in het projectmatig werken is een goede voorbereiding op de beroepspraktijk. Uit het studenttevredenheidsonderzoek 2006 blijkt dat 56% van de studenten uit het eerste en tweede jaar het eens is met de uitspraak “ik vind dat het beeld van wat ik met mijn studie kan bereiken, steeds duidelijker wordt.”.



•

De opleiding is begonnen met een onderzoek naar de functie-eisen van de startfuncties van alumni, om te bezien of de eindkwalificaties voldoende zijn voor beginnend beroepsbeoefenaar.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Op basis van het bovenstaande kan worden geconcludeerd dat beroepsprofielen en competenties die door of met het relevante beroepenveld zijn opgesteld bepalend zijn voor de eindkwalificaties van de opleiding. Het visitatieteam beoordeelt de praktijkgerichtheid van het competentieprofiel als bevredigend en corresponderend met dat van een beginnend beroepsbeoefenaar in het betreffende werkveld. Op basis van de bevindingen beoordeelt zij het facet ‘Oriëntatie hbo’ als voldoende.

Beoordeling van het onderwerp ‘Doelstellingen opleiding’ Het visitatieteam is van mening dat er sprake is van een opleiding die verankerd is in de beroepspraktijk, die het hbo-niveau bereikt en die mensen aflevert die in staat zijn adequate oplossingen te vinden voor de aangereikte problemen. Het visitatieteam heeft alle facetten van het onderwerp ‘Doelstellingen van de opleiding’ voldoende beoordeeld. Daarom is haar beoordeling van het onderwerp als geheel positief.



2. Onderwerp: programma 2.1 Eisen hbo Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: •

•

•

• •

•

In 2004 is begonnen met de implementatie van een nieuw, competentiegericht curriculum en het majorminor-model. De invoering van het major-minormodel maakt het de studenten mogelijk de opleiding op verschillende manieren in te kleuren met de minoren: Horse Business Management, Tourism and Event Management en Financial Service Management. De invoering is nu gevorderd tot het derde studiejaar, de eerste minoren zijn inmiddels aangeboden. Het nieuwe curriculum is opgebouwd volgens het 2 + 2 model. De eerste twee jaar van de opleiding (onderdeel van de major) wordt de praktijk naar binnen gehaald. De studenten werken in gesimuleerde beroepssituaties die zijn ontleend aan en ontwikkeld in samenwerking met het bedrijfsleven, aangevuld met gastcolleges en excursies. De laatste twee jaar van de opleiding gaat de student naar buiten daartoe dienen de minors, een (beroepsoriënterende) stage en een afstudeeropdracht. Met deze werkwijze bestaat de kern van de opleiding uit aan de beroepspraktijk ontleende opdrachten aan de hand waarvan de competentieontwikkeling op gang wordt gebracht, vorm krijgt en uiteindelijk wordt beoordeeld. De studenten raken bekend met de actuele beroepspraktijk door het uitvoeren van real-life projecten in de minors, de stage en de afstudeeropdracht. De afstudeeropdracht dient betrekking te hebben op de oplossing van een praktisch probleem bij een specifiek bedrijf, waarbij een relatie gelegd moet worden met de relevante theorie. De opleiding maakt gebruik van relevante nationale en internationale vakliteratuur op hbo-niveau. Daarnaast wordt gewerkt met syllabi. Via de mediatheek hebben de studenten toegang tot vaktijdschriften, vakliteratuur en verschillende elektronische databanken. In het kader van het SOCRATES/ERASMUS programma zijn er per vakgebied samenwerkingsovereenkomsten afgesloten tussen de Nederlandse en buitenlandse universiteiten / hogescholen. Er zijn zeker goede mogelijkheden voor de studenten om een minor of een stage in het buitenland te volgen, waarbij de behaalde studieresultaten geldig zijn. Het Bureau Buitenland op de Hogschool stimuleert en ondersteunt studenten om gebruik te maken van de mogelijkheden. Dat verlaagt de drempel. Toetsing door partnerinstellingen in het buitenland is gebaseerd op het European Credit Transfer System. De studie buitenland levert 30 ECTS op, de hiervoor te volgen eenheden worden door de student(en) voor iedere instelling apart afgesproken met de coördinator internationalisering. Deze coördinator ziet toe op de kwaliteit van de te volgen onderwijseenheid en op de toepasbaarheid in het curriculum Commerciële Economie. Indien nodig spreekt de coördinator aanvullende studie met de student af.



• • •

•

•

Het is de visitatiecommissie opgevallen dat de studenten Commerciële Economie veel meer gebruik maken van de mogelijkheden om in het buitenland te studeren en ook zelf veel meer initiatieven vertonen op dit vlak dan de studenten Bedrijfseconomie. De docenten onderhouden contacten met de beroepspraktijk door het begeleiden van afstuderen en de stages. Bij de beoordeling van de scripties en de stages speelt het oordeel van de bedrijfsbegeleider een rol. Sommige docenten worden ingezet voor contractactiviteiten via de Kennis Campus Emmen De opleiding heeft overlegorganen in het leven geroepen – zoals de beroepenveld commissie (zie ook 1.1 en 1.2), de vergadering van de kerndocenten, het opleidingsteam – om te waarborgen dat de ontwikkelingen in de beroepspraktijk daadwerkelijk doordringen in het onderwijs. Deze overleg en besluitvormingsstructuur zorgt ervoor dat thema’s en minors jaarlijks worden gereviseerd, waarbij nieuwe ontwikkelingen in het onderwijs worden opgenomen. Uit het studenttevredenheidsonderzoek 2006 bleek dat met name de studenten die het oude curriculum volgen van mening zijn dat het praktijkgehalte van de opleiding onvoldoende is. De eerste en tweedejaars studenten zijn meer tevreden over deze aspecten. Met de invoering van de minors in het derde en vierde jaar is ook daar de praktijkcomponent in de opleiding versterkt. De school stimuleert de ontwikkeling van beroepsvaardigheden in de beroepspraktijk. In het tweede jaar kunnen studenten deelnemen aan een ‘Student Company’. De studenten vormen dan een minionderneming, waarvoor zij een ondernemingsplan schrijven, financiering regelen, hun product of dienst in de markt zetten, en na een jaar het bedrijf weer opheffen. In het derde en vierde jaar bestaat de mogelijkheid voor deelname aan een International Learning Company. Dit bestaat uit een multidisciplinair team samengesteld uit 5-6 derdejaarsstudenten van verschillende studierichtingen van de Hogeschool Drenthe. De studenten gaan in september of februari van start en werken gedurende de volgende 5 maanden aan hun opdracht, het oplossen van een reëel bedrijfsprobleem van een klant.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: De opleiding is praktijkgericht in zijn oriëntatie, de studenten worden gestimuleerd werkzaamheden in het werkveld uit te voeren onder begeleiding van docenten en bedrijfsbegeleiders. Tevens wordt inbreng van actuele ontwikkelingen in het werkveld in het onderwijs geborgd met de instelling van diverse overlegorganen. Op grond van de bevindingen beoordeelt het visitatieteam het facet ‘Eisen hbo’ als goed.



2.2 Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. De inhoud van het programma biedt de studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: •

•

•

•

Het onderwijs in het nieuwe curriculum is in de eerste twee jaar georganiseerd rondom gesimuleerde situaties, gekoppeld aan een thema. Het thema biedt de context waarin de studenten een rol vervullen en een beroepsproduct opleveren. Bijvoorbeeld: de studenten zijn assistent inkoper bij een touroperator en maken een trendrapport voor de afdeling inkoop (propedeuse) of: de studenten zijn marketing manager bij een bedrijf en leveren een strategisch marketingplan op (2e jaar hoofdfase). Per thema wordt een team van docenten geformeerd uit verschillende vakgebieden. Dit ontwikkelteam leidt van het op te leveren beroepsproduct af welke toetsbare kennis, vaardigheden en gedrag de studenten zich in dit thema moeten verwerven. Het visitatieteam heeft zich ervan vergewist dat de leerdoelen in de themaboeken toetsbaar zijn en van voldoende diepgang en breedte. Bij de ontwikkeling van het curriculum zijn de landelijk vastgestelde competenties uitgangspunt geweest bij de vaststelling van de inhoud van het programma en de vertaling daarvan naar concreet onderwijsmateriaal. De visitatiecommissie is van oordeel dat de eindkwalificaties van de opleiding terugkomen in de diverse leerdoelen in de major en de minoren, en dat de som van de leerdoelen dekkend is voor de eindkwalificaties. Ieder thema in de eerste twee jaar beslaat een half semester, er zijn dus vier thema’s per jaar. Door de indeling in vier thema’s wordt de studielast voor de studenten gespreid over het jaar. In het derde en vierde jaar is het onderwijs georganiseerd in semesters: twee minoren, een stage en het afstuderen. De studenten hebben zelf invloed op de verdeling van de studielast gedurende de semesters. Ook de derde en vierdejaars studenten (die volgen het ‘oude’ programma) geven aan dat de studielast redelijk verdeeld is. De opleiding geeft aan dat het werkveld van de commercieel econoom in toenemende mate internationaal van karakter is. De studenten komen hier op verschillende manieren mee in aanraking: * kennis van en ervaring met andere culturen door het binnenhalen van buitenlandse studenten. De opleiding werft actief op de Duitse markt, een aanzienlijk deel van de studenten komt uit Duitsland. Daarnaast studeren buitenlandse studenten voor een half jaar aan de opleiding CE in het kader van het ERASMUS programma, een overkoepelend stimuleringsprogramma van de Europese Unie voor het onderwijs in de 15 lidstaten. In het kader van het SOCRATES/ERASMUS programma worden per vakgebied samenwerkingsovereenkomsten afgesloten tussen de Nederlandse en buitenlandse universiteiten / hogescholen. * stimulans aan de studenten om in het buitenland te studeren, o.a. via het ERASMUS programma * de inzet van buitenlandse gastdocenten * de inzet van ‘native speakers’ voor het talenonderwijs. Het vak Engels is ingrijpend gewijzigd waarbij nog meer is ingespeeld op de internationale context van de commercieel econoom. * in de thema’s komt internationalisering aan de orde en worden de studenten gestimuleerd in een internationale oriëntatie.



• • •

De studenten geven desgevraagd aan dat zij tevreden zijn over de stimulans om in het buitenland te studeren. Zij hebben Engels gevolgd en sommige studieboeken zijn ook Engelstalig. De alumni geven desgevraagd aan dat de themagerichte aanpak typerend is voor de beroepspraktijk. Vooral de ervaring van het groepsgewijs werken aan een beroepsproduct blijkt in de beroepspraktijk van grote waarde. De opleiding evalueert na iedere periode het onderwijs met de studenten. Voor 2007 staat een uitgebreide evaluatie van de hele major gepland.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam heeft kunnen vaststellen dat de doelstellingen van de opleiding adequaat worden afgedekt door de inhoud van het programma. De inhoud van het programma is georganiseerd rond concrete beroepssituaties waarin de studenten beroepsproducten opleveren. De opleiding besteed aandacht aan internationalisering, de studenten krijgen voldoende stimulans om in het buitenland te studeren. Het visitatieteam beoordeelt het facet ‘Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma’ daarom als goed.

2.3 Samenhang programma Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend studieprogramma. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: •

•

•

•

Het onderwijsprogramma is georganiseerd rond authentieke, complexe beroepssituaties. Een beroepssituatie biedt een context die rijk is aan leermateriaal: er is sprake van integratie van vakgebieden, de studenten werken in teams aan het opleveren van beroepsproducten. Daarmee worden de vakken geïntegreerd aangeboden, afgestemd op de relevante competenties binnen het thema. De situaties lopen geleidelijk aan op in complexiteit, latere thema’s zijn complexer dan eerdere thema’s. In de propedeuse maken de studenten kennis met de externe omgeving op operationeel/tactisch niveau. In het tweede studiejaar wordt op tactisch / strategisch niveau de externe omgeving geanalyseerd en in verband gebracht met de interne organisatie, resulterend in een beleidsmatige vertaling. In het derde en vierde jaar krijgen de studenten gelegenheid zich verder te verdiepen in onderwerpen naar keuze, binnen door de opleiding gestelde randvoorwaarden. In de onderwijseenheden is een balans tussen ontdekkend leren en een persoonlijke exploratie aan de ene kant en systematische instructie en begeleiding aan de andere kant. In het eerste jaar ligt de nadruk van de onderwijspraktijk op het begeleid studeren, opbouwend naar zelfstandig studerend in het laatste studiejaar. Het in 2005 gehouden alumnionderzoek laat zien dat 60% van de alumni vindt dat er voldoende samenhang is tussen de verschillende onderdelen van het curriculum. In het nieuwe curriculum is de samenhang versterkt. Het aspect wordt opnieuw meegenomen in de majorevaluatie in 2007.



•

In het studenttevredenheidsonderzoek van 2006 geeft een ruime meerderheid van de studenten in het 1e en 2e jaar aan dat zij tevreden zijn over de samenhang bínnen de studieonderdelen en tussen de verschillende studieonderdelen. Het nieuwe curriculum heeft in de perceptie van een belangrijk deel van de studenten een duidelijke samenhang.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam is op grond van het bovenstaande van mening dat er sprake is van een curriculum dat inhoudelijk zowel horizontale als verticale samenhang vertoont. De samenhang wordt door de docenten en de studenten herkend en goed onder woorden gebracht. Alles overwegend beoordeelt zij het facet ‘Samenhang van het programma’ als goed.

2.4 Studielast Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: •

•

• • •

• •

De school heeft als beleid haar kleinschaligheid te benadrukken door de student zoveel mogelijk maatwerk te leveren. Flexibiliteit en studeerbaarheid staan hoog in het vaandel. De studenten herkennen dit beleid, zij geven desgevraagd aan van de school goede ondersteuning te krijgen als zij individuele aanpassingen in het rooster dan wel het studieprogramma nodig hebben. De themagerichte opleiding breekt met het traditionele vakgerichte opleiden. De studenten volgen de thema’s, daarbij hebben zij de aangeboden kennis en vaardigheden nodig om de betreffende beroepsproducten op te kunnen leveren. Daarmee is de leerroute van de studenten een logisch gevolg van het themagerichte onderwijs. De studenten geven aan dat zij overwegend de geplande leerroute volgen. Hoewel bij opeenvolgende onderwijseenheden de kennis en vaardigheden uit voorgaande onderwijseenheden bekend worden verondersteld, komen formele ingangseisen niet voor. De opleiding heeft met ingang van het studiejaar 2005 – 2006 Blackboard als intranet en als elektronische leeromgeving geïmplementeerd. De studenten zijn redelijk tevreden over Blackboard als instrument voor de informatievoorziening. Desgevraagd geven de studenten aan dat zij redelijk tevreden zijn over de informatievoorziening omtrent de logistiek van het lesgeven. Uit het studenttevredenheidsonderzoek 2006 blijkt dat circa 26% van de respondenten niet tevreden is over de informatievoorziening. Inmiddels is een project ‘Centrale Roostering’ gestart om de kwaliteit van de lesroosters te verbeteren. Met studenten die de opleiding voortijdig verlaten wordt een exitgesprek gevoerd. De voornaamste redenen van vertrek zijn a) de studie voldoet toch niet aan de verwachtingen van de student, b) het niveau blijkt toch te hoog te liggen. Uit de recente periode-evaluaties en uit het studenttevredenheidsonderzoek blijkt dat de studielast nu door ongeveer 70% van de studenten als passend wordt ervaren.



Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Uit de documentatie en uit de gesprekken blijkt dat de opleiding voldoende aandacht besteedt aan het bevorderen van een goede doorstroom van de studenten; de flexibiliteit van de opleiding is hoog en de studielast is over het geheel genomen passend. Op basis van bovenstaande bevindingen beoordeelt het visitatieteam het facet ‘Studielast’ als voldoende.

2.5 Instroom Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: •

•

•

• • •

•

De instroom bij de opleiding Commerciële Economie is heterogeen: Nederlandse studenten met een diploma havo, vwo en het mbo. Het curriculum is gebaseerd op de Havist met het Economie en Maatschappij profiel. Bij havo en vwo profielen kunnen studenten een deficiëntie hebben indien Economie 1 in het vakkenpakket ontbreekt. Er is geen formele toelatingstoets, in een intake gesprek gaat de SLB-er na of de studenten voldoende affiniteit met economische vakken heeft. Mbo-ers kunnen instroomvrijstellingen krijgen als zij aantonen dat zij een gedeelte van het programma tijdens de vooropleiding gehad hebben. Sinds enkele jaren neemt de instroom van Duitse studenten sterk toe. Momenteel bestaat 2/3 van de instroom uit Duitse studenten. De voertaal is officieel Nederlands, desgevraagd vertellen de studenten echter dat er vaak onderling in de Duitse taal wordt gecommuniceerd. Het visitatieteam beveelt aan de invloed hiervan te monitoren. Deze instroom is mede door het Duitse onderwijsbestel zeer divers. De Duitse studenten hebben verschillende vooropleidingen, gebleken is dat de studenten in aanmerking komen voor een substantieel aantal vrijstellingen. Dit studiejaar is de opleiding gestart met het afsluiten van convenanten met Duitse toeleverende scholen om deze vrijstellingen te formaliseren. Op termijn moet dit leiden tot betere programmatische afstemming tussen de toeleverende school en de Hogeschool Drenthe. Er is een specifieke propedeuse voor Duitse studenten ontwikkeld, met daarin opgenomen twee modules Nederlands. Vwo-ers met het profiel E&M hebben een gedeelte van het programma in de vooropleiding gehad, zij hebben een sterk verkorte propedeuse waardoor zij de opleiding in drie jaar kunnen afronden. Een belangrijke functie van de propedeuse is het homogeniseren van de studentenpopulatie. De opleiding heeft een adequate procedure voor het erkennen van elders verworven competenties. De student dient aan te tonen dat hij over de betreffende kennis en vaardigheden beschikt, bijvoorbeeld door het overleggen van studiegidsen, literatuurlijsten en cijferlijsten. Het bewijsmateriaal wordt vervolgens beoordeeld door één van de vakdocenten, dat advies wordt voorgelegd aan de examencommissie. De visitatiecommissie is van oordeel dat het vrijstellingsbeleid adequaat is. De studenten zijn in ruime meerderheid (86%) tevreden over de aansluiting tussen de vooropleiding en de opleiding Commerciële Economie, zo blijkt uit de rapportage van de Aansluitingsmonitor. Dit cijfer ligt boven het gemiddelde oordeel over vergelijkbare opleidingen buiten Hogeschool Drenthe.



•

• •

De opleiding blijft ondanks de sterke groei kleinschalig, zeker in vergelijking met de CE-opleidingen in Zwolle en Groningen. De studenten en de alumni geven aan dat de kleinschaligheid een belangrijke reden is om voor de Hogeschool Drenthe te kiezen. Het geeft de school een eigen identiteit die door de studenten en de docenten op prijs wordt gesteld. De studeerbaarheid van het programma wordt na elke periode in de periode-evaluatie, in de jaarevaluatie en in het studenttevredenheidsonderzoek geëvalueerd. Met de studie-uitvallers wordt een exitgesprek gehouden door de studieloopbaanbegeleider, waarin ook de knelpunten bij de instroom aan de orde komen.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Op basis van bovenstaande bevindingen is het visitatieteam van mening dat de opleiding er in voldoende mate in slaagt het programma aan te laten sluiten bij de kwalificaties van de instromende studenten. Alles overwegende beoordeelt het visitatieteam het facet ‘Instroom’ als voldoende.

2.6 Duur De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: 240 studiepunten. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: •

• •

•

Het onderwijsprogramma omvat een vierjarig programma voor studenten met een havo of een mboopleiding of een Duitse vooropleiding, en een driejarig programma voor vwo-studenten met een gerelateerde vooropleiding. Het curriculum beslaat 240 creditpoints respectievelijk 201 creditpoints. Deze creditpoints zijn gelijkmatig verdeeld over de vier of drie jaar. De studiebelastinguren zijn gebaseerd op het aantal creditpoints per module. Voor iedere onderwijseenheid staat het aantal studiepunten in het OER en het betreffende thema- of modulewerkboek. Uit de gesprekken met studenten, de periode-evaluaties en het studenttevredenheidsonderzoek blijkt dat de studenten in grote meerderheid de studielast als passend ervaren. Daar waar het niet het geval is worden verbeterplannen opgesteld. De studenten profileren zich bij het visitatieteam als serieuze en harde werkers. De verdeling tussen contacturen en zelfstudie-uren wordt bepaald door de fase van de studie en het gekozen didactisch concept. In de loop van de opleiding neemt het aantal contacturen af van ongeveer 20 contacturen per week in de propedeuse tot ongeveer 15 contacturen per week in het vierde jaar, afgezien van de stage en afstudeerperiode.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: De opleiding voldoet aan de formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum. Daarom beoordeelt het visitatieteam het facet ‘Studieduur’ als voldoende.



2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: •

•

• • • •

•

•

•

De opleiding heeft een didactisch concept voor competentiegericht leren uitgewerkt. Het onderwijsconcept is gebaseerd op het sociaal constructivisme. Het onderwijs wordt aangeboden in een betekenisvolle, rijke context die bepaald is door de eisen vanuit het werkveld. Daarin is het leren primair een zaak van de lerende, de studenten leren om zelf verantwoordelijkheid te dragen voor hun eigen ontwikkeling. Binnen het didactisch concept speelt praktijkgerichtheid een grote rol. In het themagerichte onderwijs werkt de student in een bepaalde rol aan een beroepsgericht probleem, door middel van een gesimuleerde werksituatie in de major en een concrete vraag uit de beroepspraktijk in de minoren, de stage en het afstuderen. Flankerend onderwijs biedt zo veel mogelijk op het juiste moment kennis en vaardigheden aan. Het thematisch onderwijs doet een beroep op de studenten om zelf actief vorm te geven aan hun leerproces en biedt gelegenheid alle competenties te ontwikkelen die van belang zijn om actief in organisaties te participeren. Het didactisch concept sluit aan bij de doelstelling van de opleiding om competente studenten af te leveren die gewend zijn om in teamverband beroepsproducten op te leveren en een proactieve houding ten opzichte van het werk hebben. De werkvormen zijn afwisselend, individueel werk wordt afgewisseld met groepswerk. Enkele voorbeelden zijn: reflecteren (leerstijlen test, teamrollen), in projectteams een project inrichten en uitvoeren, excursies, rollenspelen, en zelfstandig lesstof bestuderen. De studenten leren in het thematisch onderwijs al doende communiceren, samen te werken in teams, presentaties te houden, rapporten te schrijven. In het eerste jaar worden de studentteams begeleid door een tutor. De studenten leren om elkaar aan te spreken op inzet, ze leren taken te verdelen en verantwoordelijkheid te nemen om producten op te leveren. Uit de verhalen van de alumni blijkt hoe effectief deze voorbereiding op de beroepspraktijk is, de alumni geven aan met name deze competenties van belang te vinden. De thema- en de minorteams bestaan uit verschillende vakdocenten waaronder in ieder geval een lid van het opleidingsteam. Deze teams zorgen voor de ontwikkeling, revisie en actualisering van de onderwijseenheden. Met deze werkwijze wordt bereikt dat de docenten het didactisch concept zich eigen hebben gemaakt en het uitdragen in het onderwijs aan de studenten. In het nieuwe curriculum krijgt de student training, coaching en begeleiding door de tutoren en de Studieloopbaanbegeleiders in het leren reflecteren op de competentieontwikkeling, het maken van plannen om dit verder vorm en inhoud te geven. De invulling van SLB en tutoring is in volle gang, de opleiding evalueert de opgedane ervaring en maakt plannen tot bijsturing. De studenten herkennen het praktijkgehalte van de opleiding. De studenten geven aan dat de school diverse mogelijkheden biedt om extra praktijkervaring op te doen en hun ondernemerschap te ontwikkelen.



• •

Ruim driekwart van de studenten geeft aan in het studenttevredenheidsonderzoek dat er voldoende verschillende werkvormen worden gehanteerd en 70% is van mening dat zij voldoende worden uitgedaagd door de manier waarop het onderwijs wordt gegeven. Wanneer uit een periode-evaluatie blijkt dat de studenten ontevreden zijn over de manier waarop het onderwijs is ingericht, stelt het thema-team een verbeterplan op.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het gehanteerde didactisch concept leeft bij de docenten en de studenten. Het concept krijgt ‘handen en voeten’ in de onderwijskundige praktijk door de inzet van de diverse werkvormen en door de aandacht die hieraan in het SLB-programma wordt gegeven. De opleiding hanteert een breed scala aan werkvormen, waarbij de (toenemende) eigen verantwoordelijkheid steeds zwaar wordt aangezet. Het visitatieteam beoordeelt het facet ‘Afstemming tussen vormgeving en inhoud’, op basis van wat zij heeft gezien en gehoord als goed. Bij haar beoordeling heeft het visitatieteam de activiteiten meegenomen die al hebben plaatsgevonden in het kader van de invoering van het nieuwe competentiegerichte curriculum en de verbeterslagen die de opleiding maakt.

2.8 Beoordeling en toetsing Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: • • •

• • •

De toetsing vindt viermaal per jaar plaats in de tentamen / projectweken. Herkansingen vinden in de propedeuse plaats gedurende de volgende lesperiode, in de hoofdfase in de tentamen ‘/ projectweken van de volgende periode. Uit het studenttevredenheidsonderzoek blijkt dat 25% - 30% van de MET-studenten ontevreden is over de verdeling van de toetsmomenten over het studiejaar. De opleiding wijt dat aan de soms grote hoeveelheid toetsen in een toetsweek. Dit aspect neemt de school mee in de majorevaluatie. De opleiding maakt gebruik van diverse vormen van toetsen: assessments om beroepsproducten te beoordelen, individuele schriftelijke toetsen om kennis en inzicht te toetsen, groepsevaluaties en persoonlijke feedback om de samenwerking in de themagroepen te beoordelen. De opleiding heeft het toetsbeleid vastgelegd in een notitie. De diverse vormen van toetsen en het reglement zijn vastgelegd in de OER. Uit het studenttevredenheidsonderzoek blijkt dat de meerderheid van de studenten van mening is dat het niveau van de opdrachten en toetsen passend is. Een gedeelte van het onderwijs is modulair vorm gegeven. In de moduulwerkboeken staan de toetscriteria verwoord. Voor ieder kennisgebied dat bij een thema betrokken is, is er in principe een kennistoets (pen en papier toets). De toetsvorm is individueel, schriftelijk. De cijfers worden vastgesteld door de vakdocent.



•

•

•

• • • •

•

Voor stage en afstuderen zijn de toetsingscriteria vastgelegd in de stage- en de afstudeerhandleiding. Het visitatieteam heeft de handleidingen bestudeerd en geconcludeerd dat de criteria waarop een afstudeerscriptie wordt beoordeeld niet erg uitgewerkt zijn. (Zie ook 6.1) Het visitatieteam merkt op dat er in de werkveldenquête voor de opdrachtgever wel heldere criteria vermeld staan, maar dat de vertaling hiervan voor de student ontbreekt. De opleiding laat weten dat zo’n vertaling in september 2007 geïmplementeerd zal worden. Het visitatieteam merkt op dat de huidige – en de gepresenteerde toekomstige – richtlijnen ten aanzien van de stageverslagen en afstudeerrapportages een groot beroep doen op de communicatieve competenties van de studenten. Het visitatieteam geeft de opleiding in overweging om de studenten meer houvast te bieden om tot kwalitatief hoogstaande rapportages te komen. De beroepsproducten die de studenten opleveren worden doorgaans getoetst met een assessment waarin de themagroep het product presenteert en verdedigt. Deze toetsing is collectief, individuele cijfers kunnen verhoogd of verlaagd worden aan de hand van de beoordeling van de inzet van de student. Deze procesmatige beoordeling komt tot stand door peer marking, groepsevaluaties, observaties van de tutor. De cijfers voor het beroepsproduct worden vastgesteld in een beoordelingsvergadering met de betrokken docenten en tutoren van dat thema. De systematische aandacht voor de samenwerking en de inzet van de studenten bij het opleveren van de beroepsproducten is een goede waarborg tegen het risico van meeliften in de themagroepen. Desgevraagd geven de studenten aan dat het in praktijk goed werkt. De persoonlijke ontwikkeling van de studenten wordt getoetst met een portfolio, 360º feedback, reflectieverslagen en coachingsgesprekken met de Studieloopbaanbegeleider. De beoordeling van de verschillende toetsen wordt geborgd door het gebruik van het vier-ogen principe. Na afloop van elke periode worden de toetsrendementen gerapporteerd en geanalyseerd. Voor vakken met een laag slaagpercentage zijn verbeterplannen opgesteld. In het studiejaar 2006 – 2007 vindt een pilot plaats met het nieuwe vak economisch rekenen met een ander didactisch concept, ter vervanging van het oude vak wiskunde. De studenten geven aan dat zij voldoende mogelijkheden hebben om deel te nemen aan de toetsen. De procedures voor herkansingen zijn bij de studenten bekend.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam is van mening dat de diversiteit aan toetsvormen recht doet aan de doelstelling om competentiegericht op te leiden. De ontwikkeling, afname en evaluatie van de toetsen is ingericht en geborgd. Het visitatieteam is van mening dat de opleiding over het geheel genomen voldoende breed en diep toetst. Alles overwegend beoordeelt het visitatieteam het facet ‘Beoordeling en toetsing’ daarom als voldoende.

Beoordeling van het onderwerp ‘Programma’ Het programma van de opleiding, waarin de eindkwalificaties adequaat verwerkt zijn, is samenhangend en van hbo-niveau. Werkvormen sluiten aan bij de didactische uitgangspunten. De toetsen zijn van voldoende zwaarte en complexiteit. Alle facetten zijn goed of voldoende beoordeeld. Daarom is de beoordeling voor het onderwerp ‘Programma’ positief.



3. Onderwerp: inzet van personeel 3.1 Eisen hbo Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: • • •

• • •

•

De docenten onderhouden op diverse manieren contacten met de beroepspraktijk. Sommige docenten zijn nog niet lang aan de school verbonden en brengen hun werkervaring mee, sommige docenten vervullen contractactiviteiten voor de school (werkzaamheden Kennis Campus Emmen). De docenten komen daarnaast ook in contact met de beroepspraktijk via het begeleiden van excursies en stages, en door de colleges van gastsprekers. Het visitatieteam constateert uit het overzicht van de curricula van de verschillende docenten dat een deel van de docenten veelal al geruime tijd als docent werkzaam is in het onderwijs voor een aanzienlijk deel van hun tijd. Deze docenten lopen het risico geen recente praktijkervaring vanuit het beroepenveld in te kunnen brengen. Het visitatieteam herkent in de c.v.’s van de docenten het beleid van de opleiding om bij werving van docenten de voorkeur te geven aan kandidaten met een recent, relevant arbeidsverleden. Desgevraagd geven de studenten – net als de alumni – aan dat de docenten voldoende praktijkervaring in het onderwijs inbrengen. Vanuit de gesprekken met de beroepenveldcommissie blijkt een hoge mate van tevredenheid met de aansluiting van de opleiding op de praktijk. Enkele opmerkingen worden geplaatst als mogelijk verbeterpunt. De opvallendste is het idee dat er soms kennis en know how ontbreekt bij studenten op het terrein van Business to Business. Uit het studenttevredenheidsonderzoek blijkt dat een kwart van de studenten niet tevreden is over de mate waarin docenten de praktijk verwerken in de colleges. De opleiding neemt dit onderdeel expliciet mee in de geplande majorevaluatie, ook heeft de opleiding de vraagstelling in de periode-evaluaties aangepast om gerichte informatie te verkrijgen over dit onderwerp.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam is op basis van wat zij heeft gezien en gehoord van oordeel dat de meeste docenten de verbinding tussen de opleiding en de beroepspraktijk in de lessen kunnen leggen. Een punt van aandacht is de daadwerkelijke ervaring van docenten in het werkveld d.m.v. recente werkervaring of commerciële activiteiten naast het docentschap. Dit maakt dat contacten met buiten – via Kennis Campus Emmen, excursies en stage- en afstudeerbegeleiding – erg belangrijk zijn om de praktijkkennis op peil te houden en in te kunnen spelen op ontwikkelingen in de beroepspraktijk. Alles overwegend beoordeelt het visitatieteam het facet ‘Eisen hbo’ als voldoende.



3.2 Kwantiteit personeel Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: • •

Door de verwevenheid van de vier economische opleidingen is het niet mogelijk om de formatie voor de verschillende opleidingen op te splitsen. De meeste docenten geven les in meer opleidingen, ook de overige taken die docenten uitvoeren zijn in het algemeen ten behoeve van meerdere opleidingen. De economische opleidingen hebben vanaf studiejaar 2005 te maken met een grote groei van de instroom, vooral de opleiding Commerciële Economie. Jaar 2004 2005 2006

• •

• •

•

Instroom economische opleidingen 234 307 325

Instroom Commerciële Economie 56 108 159

Totaal ingeschrevenen bij de economische opleidingen 578 728 885

Met name de mogelijkheid voor studenten om zich expliciet toe te leggen op de paardenbranche in combinatie met actieve werving van Duitse studenten verklaart de grote toeloop van studenten. De totale formatie op 1 oktober 2006 bedroeg 34,5 fte. De netto docent / studentratio, waarbij de formatie die ingezet wordt voor managementtaken en de formatie gedetacheerd bij de Kennis Campus Emmen buiten beschouwing wordt gelaten, bedraagt dan 1 : 26. Het ontwikkelen van het nieuwe curriculum legt een extra tijdsbeslag op de docenten. De school streeft naar een docent / studentratio van 1 : 24. De school is in het voorjaar 2005 een project ‘Anders Werken’ gestart met al doel de didactische werkvormen te actualiseren en de taaktoedeling van docenten te heroverwegen. De school is tevreden over de uitkomsten uit het programma en zet het programma voort in 2006 en 2007. Het ziekteverzuim bij de economische opleidingen was: 2,79% in 2005 en 2,65% in 2006. Dit is verhoudingsgewijs laag in vergelijking met het landelijk gemiddelde (4,25% voor het hbo) en in vergelijking met het gemiddelde van de Hogeschool Drenthe, 5,66% in 2005 en 3,63% in 2006. De opleiding voert een actief verzuimbeleid, dat werpt resultaten af. De studenten geven aan dat zij voldoende geïnformeerd worden als er onverhoopt lessen uitvallen. Als er sprake is van langdurige lesuitval wordt intern dan wel extern gezocht naar vervanging of worden de lessen verschoven naar een volgende periode.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam beoordeelt op basis van bovenstaande punten het facet ‘Kwantiteit personeel’ als voldoende. De sterke groei van het aantal studenten in combinatie met de onderwijsvernieuwing vangt de unit MET op door behalve nieuwe docenten aan te trekken, ook de didactische werkvormen te actualiseren en een actief verzuimbeleid te voeren.



3.3 Kwaliteit personeel Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: •

•

•

•

• •

•

Competenties en competentieprofielen zijn niet alleen leidend in de onderwijsopzet, in de visie van de Hogeschool vormt competentieontwikkeling eveneens de kern van het personeelsplan. De school heeft in dit kader een nieuwe functieordening ingevoerd, waarmee vier functieprofielen met bijbehorende competenties voor docenten onderscheiden worden. De nieuwe functiewaarderingmethodiek is een uitwerking van de onderwijskundige visie van de Hogeschool en de vertaling daarvan in de gehanteerde didactische werkvormen. Dit raamwerk is vastgelegd in beleidsnotities. Er wordt scholing georganiseerd voor docenten. In 2005 en 2006 lagen de speerpunten van de scholing op professionalisering, internationalisering (een unitbrede scholing in het lesgeven in het Engels), coaching en managementondersteuning. In 2007 ontwerpt de afdeling P&O een hogeschoolbreed scholingsbeleidsplan. Er is een nieuwe systematiek voor functioneringsgesprekken en beoordelingsgesprekken voor de docenten ontworpen, de leidinggevenden hebben training ontvangen. De eerste ronde van de functioneringsgesprekken is gestart vanaf januari 2007. De docenten herkennen dit nog niet allemaal, de implementatie staat nog in de kinderschoenen. De opleiding hecht veel belang aan de banden tussen docenten en het werkveld, onder andere door docenten te stimuleren externe projecten te organiseren vanuit de Kennis Campus Emmen. Het realiseren van daadwerkelijke gastdocentschappen buiten de school dan wel het volgen van werkstages door docenten, is in praktijk lastig uit te voeren gezien de werkdruk die docenten ervaren. Het didactisch concept is bij de docenten bekend. De docenten zijn enthousiast over het nieuwe onderwijsmodel, zij zetten zich in om het tot een succes te maken, ook al kost dat extra inzet. De docenten stimuleren de studenten om actief te participeren in het onderwijs. Het onderwijsconcept met de themagerichte organisatie en het opleveren van concrete beroepsproducten zijn daartoe vanzelfsprekend uitnodigend. De actieve houding van de studenten wordt ook opgeroepen door de stijl van lesgeven in de modules. De studenten geven aan dat zij voldoende inbreng kunnen en mogen hebben in de lessen. Het merendeel van de docenten wordt door de studenten positief beoordeeld in de periode evaluaties.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen het facet ‘Kwaliteit personeel’ als voldoende. Beoordeling van het onderwerp ‘Inzet van personeel’ Het visitatieteam heeft geconstateerd dat de opleiding werkt met een deskundig team dat de verbinding met de beroepspraktijk in de lessen legt. De facetten van het onderwerp ‘Inzet van personeel’ zijn door het visitatieteam als voldoende beoordeeld. Daarom beoordeelt zij dit onderwerp ‘Inzet van personeel’ ook als geheel positief.



4. Onderwerp: voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: •

• • • • •

• • •

De materiële voorzieningen van de opleiding bestaan uit lesruimtes, projectruimtes waar studenten met elkaar kunnen samenwerken, een studielandschap (bureaus + pc’s in een centrale ruimte), de mediatheek met ruimte voor studenten om te studeren (stilte plekken) en te vergaderen. Uit het studenttevredenheidsonderzoek (STO) bleek dat studenten minder tevreden waren over de beschikbaarheid van les- en projectruimtes. Sinds de afname van het STO zijn er twee lokalen en vier projectruimtes bijgebouwd. De studenten zijn nu tevreden over deze voorzieningen De International Learning Companies zijn, in afwachting van de nieuwbouw van de Kennis Campus Emmen, elders in Emmen gehuisvest. De Student Companies zijn binnen de Hogeschool Drenthe gehuisvest. Uit het STO blijkt ook dat studenten ontevreden zijn over de beschikbaarheid van computers. De schaarste doet zich met name voor tijdens de piekuren van 10.30 – 14.00 uur, daarbuiten is er voldoende capaciteit. In de school is een draadloos netwerk aangelegd. De studenten kunnen beschikken over pc’s, video, internet. Verder kunnen de studenten de bestanden van de school vanuit huis benaderen. De mediatheek biedt docenten en studenten toegang tot elektronische databanken, boeken en tijdschriften. Uit het studenttevredenheidsonderzoek blijkt dat de studenten tevreden zijn over de openingstijden, dienstverlening en aanbod van de mediatheek. De docenten delen met drie tot vier personen een werkkamer. De docenten verrichten hun werkzaamheden overwegend op de school. In de gesprekken met docenten zijn geen opmerkingen over de werkplek naar voren gekomen. Uit het medewerkerstevredenheidsonderzoek blijkt dat circa 80% van de medewerkers tevreden is over de werkplek. De studenten kunnen gebruik maken van de centrale studentenadministratie voor in- en uitschrijving, financiële zaken. De unit-studentenadministratie is er voor zaken rondom roostering, planning, cijferverwering en studievoortgangscontrole. De kantine is vernieuwd en levert een gevarieerd aanbod van broodjes, snacks en drinken. De studenten zijn ontevreden over de prijs/kwaliteitsverhouding van de kantine. De school voert overleg met de cateraar. Via de organisatie hbo -sport kunnen studenten en docenten tegen gereduceerd tarief deelnemen aan sportactiviteiten in de regio. De studenten zijn tevreden over de aangeboden sportfaciliteiten.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam is van oordeel dat de materiële voorzieningen ruimschoots toereikend zijn om het programma te realiseren. Op grond van deze bevindingen beoordeelt het visitatieteam het facet ‘Materiële Voorzieningen’ als voldoende.



4.2 Studiebegeleiding en informatievoorziening De studiebegeleiding en de informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op studievoortgang. De studiebegeleiding en de informatievoorziening sluiten aan bij de behoefte van studenten. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: •

•

• • •

•

•

•

De opleiding kiest voor een systeem van Studie Loopbaan Begeleiding (SLB) om de student te ondersteunen en te begeleiden in het zelf richting geven aan het leerproces. De SLB is geconcentreerd bij een beperkt aantal docenten: studieloopbaanbegeleiders. Daarnaast zijn er professionele tutoren voor het begeleiden van de themagroepen. De SLB bestaat uit individuele gesprekken met de student (minimaal drie in het eerste jaar), de studenten schrijven reflectieverslagen, er is een SLB-spreekuur ingeroosterd en wordt er met de klas een SLB-uur ingeroosterd. De SLB-er monitort de studievoortgang van de studenten en stelt zo nodig de planning in overleg met de student bij. De tutoren begeleiden de projectgroepen in de thema’s. Het eerste jaar is de begeleiding intensief, het tweede jaar meer op afstand, aansluitend bij het beleid van de school om de student steeds zelfstandiger te laten functioneren. De tutoren en de SLB-ers onderhouden onderling contact over de begeleiding van de studenten. De SLB biedt mogelijkheden om in te spelen op de individuele behoefte van student aan begeleiding. Dat wordt nog versterkt door het kleinschalige karakter van de school. Ondanks de toename van het aantal studenten is de opleiding nog steeds kleinschalig, de SLB-ers en de tutoren kennen de studenten allemaal. De studenten geven aan dat zij de persoonlijke benadering op prijs stellen, het is een belangrijke drijfveer om voor deze opleiding te kiezen. De kleinschaligheid van de opleiding maakt een persoonlijke benadering van de studenten mogelijk. ‘Je bent hier geen nummer’, zeggen de studenten, ‘de docenten kennen je bij naam’. Ook alumni geven aan dat zij enkele jaren ná hun afstuderen nog herkend worden door de docenten. De persoonlijke contacten tussen docenten en studenten maken het eenvoudig om achterblijvende resultaten bespreekbaar te maken. Het uitgebreide systeem van studieloopbaan begeleiding geldt niet voor de derde en vierdejaars studenten, zij vallen nog onder het oude regime van het mentoraat dat voorziet in minder intensieve begeleiding. De derde en vierde jaarsstudenten zijn veel minder tevreden over de studiebegeleiding, constateert de opleiding. In gesprek geven deze studenten aan tussen wal en schip te vallen, omdat de school erg veel aandacht aan de onderwijsvernieuwing en het nieuwe curriculum besteedt. Het visitatieteam merkt op dat er in het document ‘Project SLB en Tutoraat: Overzicht en Plan van Aanpak, 2007’ geen aandacht aan dit onderwerp besteed wordt en adviseert de opleiding de klacht van de studenten op te pakken. Met buitenlandse instellingen maakt de opleiding afspraken over de begeleiding van de studenten tijdens de buitenland studie. De uitvoering wordt bewaakt door de coördinator internationalisering. Indien een buitenlandse instelling bij herhaling in gebreke blijft wat betreft de begeleiding is dat een reden om het bilaterale contract niet te verlengen.



•

• •

•

•

De informatievoorziening aan de studenten verloopt schriftelijk, via Blackboard en via de studieloopbaanbegeleiders. De studiegids geeft de studenten overzicht van het totale onderwijsaanbod van het studiejaar, een jaarplanning en de tentamendata. Halverwege elke lesperiode worden tentamenaanbod en de inschrijvingsperiode opnieuw bekend gemaakt via Progress (het studentvolgsysteem) en intranet. Twee dagen voor sluiting van de inschrijvingsperiode ontvangen de studenten een e-mail ter controle van de inschrijvingen. Uit het studenttevredenheidsonderzoek 2006 blijkt dat de studenten van de unit MET tevredener zijn over de informatievoorziening via Blackboard en de dienstverlening van de receptie dan de gemiddelde ontevredenheidsscore van de hogeschool (29%). In vergelijking met het gemiddelde van de hogeschool oordelen de studenten van de unit MET negatiever over de “verkrijgbaarheid van studiemateriaal en modulewerkboeken” (gemiddelde ontevredenheidsscore 28%), en “de tijdstippen van bekendmaking cijfers” (gemiddelde ontevredenheidsscore 46%). Het visitatieteam heeft niet kunnen constateren in hoeverre de studenten van de opleiding CE dit onderschrijven. In het studiejaar 2005 – 2006 bleek dat de juistheid en tijdigheid van de informatievoorziening aan de studenten niet altijd gerealiseerd kon worden, vanwege beperkingen in het roostersysteem en door de decentrale roostering. De opleiding is een project Centrale Roostering gestart, zoals ook vermeld onder facet 2.4 Studielast. In gesprekken met studenten kwam naar voren dat de studenten tevreden zijn over de informatievoorziening ten aanzien van roostering, tentamenresultaten, en dergelijke.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam is van mening dat de opzet van SLB in het nieuwe curriculum past, het is een uitwerking van het competentiegericht onderwijs. Het nieuwe systeem SLB biedt ruimte om in te spelen op de individuele behoefte aan begeleiding van de student. De begeleiding van de studenten begint het eerste jaar intensief, maar richt zich op toenemende zelfstandigheid van de student om zelf richting te geven aan het leerproces. Wel adviseert het visitatieteam om voldoende aandacht aan de derde en vierdejaars studenten te besteden. De informatievoorziening aan de studenten is tijdig. Derhalve beoordeelt het visitatieteam het facet Studiebegeleiding en informatievoorziening als voldoende.

Beoordeling van het onderwerp ‘Voorzieningen’ De facetten van het onderwerp ‘Voorzieningen’ zijn beide als voldoende beoordeeld. Daarom is het oordeel voor het onderwerp als geheel positief.



5. Onderwerp: interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: • •

•

• •

Het kwaliteitsbeleid van de Hogeschool komt op drie niveaus terug: hogeschoolbreed, in de units en binnen de opleidingen. De afdeling kwaliteitszorg ondersteunt de unit MET bij het draaiend houden van de Deming cirkel (Plan – Do –Check – Act), met het maken van plannen en het doen van onderzoek. Op opleidingsniveau is een jaarlijkse en een meerjarige evaluatiecyclus. De jaarlijkse evaluatiecyclus is aangepast en toegesneden op het vernieuwde curriculum. De jaarlijkse evaluatiecyclus zal in het studiejaar 2006 – 2007 volledig geïmplementeerd zijn. De meerjaarlijkse cyclus beslaat 6 jaar. Daarin vallen ook de 2 of 3 jaarlijkse student – en medewerkertevredenheidsonderzoek, de interne audits en de instellingsaccreditatie. De meerjarencyclus zal rond het studiejaar 2011 voor het eerst volledig doorlopen zijn. De overlegstructuur binnen de unit MET is zo ingericht dat de resultaten uit de evaluaties op het juiste niveau worden besproken, zodat bijsturing plaats kan vinden. De resultaten van de evaluaties worden besproken in het opleidingsteam die verbeteracties uitzet. Verbeterpunten vormen input voor de ontwikkelteams van de thema’s en de minors. Rapportages van bepaalde studieonderdelen gaan naar de betreffende docent. De terugkoppeling naar studenten via panelgesprekken is een onderdeel van het kwaliteitsbeleid. Belangrijk item voor de opleiding is de geplande majorevaluatie. De opleiding heeft geen specifieke verbeterdoelen aangegeven, de verbeteracties worden uitgezet op basis van de bevindingen van de evaluaties. De opleiding heeft verbeterdoelen uitgewerkt op basis van de evaluaties van het afgelopen jaar, alsmede aan de hand van de uitkomsten uit het recente medewerkerstevredenheidsonderzoek en het studenttevredenheidsonderzoek.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: De opleiding Commerciële Economie evalueert op regelmatige basis of de gestelde doelen bereikt worden. Het systeem van periode-evaluaties, jaarevaluatie en een meerjaren cyclus is goed ontworpen. Derhalve beoordeelt het visitatieteam het aspect ‘Evaluatie resultaten’ als voldoende.



5.2 Maatregelen tot verbetering De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: •

•

•

•

Binnen het opleidingsteam Commerciële Economie worden de uitkomsten uit de evaluaties besproken en verbeteracties opgestart en bewaakt. Opleidingoverstijgende verbeteringen worden in het MT vanuit de unit MET vastgesteld, de uitvoering wordt hier ook bewaakt. Het beleidsplan MET wordt op basis van de uitkomsten uit de evaluaties jaarlijks bijgesteld. Het opleidingsplan van de opleiding wordt in lijn met het beleidsplan MET ook jaarlijks bijgesteld. Het studiejaar 2005 – 2006 heeft veel meetresultaten opgeleverd leidend tot structurele verbetermaatregelen. De meeste maatregelen verkeren nog in de planfase, sommige maatregelen heeft de opleiding direct kunnen nemen, zoals de organisatie rondom de thema’s, het tutoraat en de taaktoedeling van docenten. Naar aanleiding van de visitatie in 2002 heeft de NVAO in haar brief d.d. 13 juni 2005 expliciet aandacht gevraagd voor de kwaliteitszorg, met name het doorlopen van de hele Deming Cirkel. Met het systematisch bespreken van de uitkomsten uit de metingen in het opleidingsteam en de ontwikkelteams creëert de opleiding draagvlak bij de docenten voor het uitvoeren van de verbeteracties. Gezien het enthousiasme van de docenten heeft het visitatieteam vertrouwen dat de verbeteracties daadkrachtig ter hand genomen worden. In de gesprekken met studenten en oud-studenten, maar ook met de docenten en de vertegenwoordigers uit het werkveld geven de respondenten aan dat er goed naar ze wordt geluisterd.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: De manier waarop de opleiding inspeelt op de uitkomsten uit de onderzoeken wekt vertrouwen dat de nieuwe kwaliteitsinstrumenten goed gebruikt zullen worden en de meerjaren cyclus goed zal functioneren. Het visitatieteam beoordeelt het facet ‘Maatregelen ter verbetering’ als voldoende.

5.3 Betrekken van medewerkers, studenten alumni en beroepenveld Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten alumni en beroepenveld van de opleiding actief betrokken. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: • •

De opleiding wil op systematische wijze de studenten, docenten, alumni en het werkveld betrekken bij de interne kwaliteitszorg van de opleiding. De stakeholders krijgen gelegenheid hun stem te laten horen. De beroepenveldcommissie vergadert drie keer per jaar, zie ook 1.1 Domeinspecifieke eisen.



• • • • • •

Eens in de twee jaar wordt een tevredenheidsonderzoeken gehouden onder studenten, medewerkers en alumni. Ook wordt eens in de twee jaar hogeschoolbreed een werkveldenquête uitgezet met ingang van het studiejaar 2006 – 2007, met daarin opleidingsspecifieke elementen. Daarmee wordt de betrokkenheid van het werkveld vergroot en gestructureerd. De onderwijsuitvoering wordt na afloop van elke onderwijsperiode schriftelijk en via intranet geëvalueerd, hierin hebben studenten en docenten inbreng. De opleiding organiseert panelgesprekken met studenten om de inbreng van de studenten goed te kunnen duiden. De studenten zijn vertegenwoordigd in de opleidingscommissie. De studentleden van de opleidingscommissie worden gekozen. De opleidingscommissie vergadert vier keer per jaar, na de toetsperiode. Bij de vergaderingen zijn ook de opleidingsmanager en kerndocenten aanwezig. Zowel de studenten als de Werkveldcommissie geven tijdens de visitatie aan dat er “echt naar ze wordt geluisterd”. De docenten hebben via de ontwikkelteams en het opleidingsteam gelegenheid om invloed te hebben op het beleid en de uitvoering van werkzaamheden. Met de invoering van de jaarlijkse gesprekscyclus voor beoordelings- en functioneringsgesprekken hebben wordt hieraan nog een spreekbuis toegevoegd.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam heeft geconstateerd dat de opleiding de laatste jaren alle belangrijke stakeholders periodiek en op verschillende wijzen bij de interne kwaliteitszorg betrekt en daar input aan vraagt met betrekking tot het eigen functioneren. Het visitatieteam beoordeelt op grond van deze bevindingen het facet ‘Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld’ als goed.

Beoordeling van het onderwerp ‘Interne kwaliteitszorg’ De kwaliteitszorg heeft veel aandacht gekregen in de afgelopen jaren. De opleiding staat open voor verbetering, de stakeholders zijn daarbij richtinggevend. De terugkoppeling van de uitkomsten uit de metingen naar de besluitvormingsstructuur maakt het mogelijk snel te reageren. De facetten van het onderwerp ‘Kwaliteitszorg’ zijn voldoende of goed beoordeeld. Daarom beoordeelt het visitatieteam het onderwerp als geheel als positief.



6. Onderwerp: resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: • • • •

•

• •

Het afstuderen vindt plaats ter afronding van de studie, in het vierde studiejaar. De student verricht een praktijk gerelateerd onderzoek bij een organisatie om een concreet vraagstuk aan te pakken. De criteria voor het afstuderen worden in het kader van de curriculum vernieuwing verder aangepast. De student kan op drie manieren een afstudeeropdracht verkrijgen: via eigen contacten, via de Kennis Campus Emmen, met behulp van de database StageQ. De studenten geven aan in het algemeen makkelijk een stageopdracht te kunnen verwerven. De student maakt in het begin van het afstudeertraject een afstudeervoorstel, dat wordt goedgekeurd door een vakinhoudelijk deskundige docent, de opleidingscoördinator en de afstudeercoördinator. Daarna krijgt de student een begeleider aangewezen, dat is altijd een vakinhoudelijk deskundig docent. De begeleiding vindt plaats op initiatief van de student aan de hand van tussenproducten – plan van aanpak, conceptverslag, eindscriptie. In gesprekken met studenten kwam naar voren dat zij tevreden zijn over de mate van begeleiding, zij sturen zelf de begeleiding aan. Uit het studenttevredenheidsonderzoek 2006 blijkt dat de studenten van de unit MET lager scoren op de begeleiding bij het afstuderen dan de gemiddelde ontevredenheidsscore (23%) van de hogeschool. Het visitatieteam heeft niet kunnen constateren in hoeverre de studenten van de opleiding Commerciële Economie dit onderschrijven. De eerste examinator is altijd een vakinhoudelijk deskundig docent die de student ook tijdens het afstudeeronderzoek begeleidt. De tweede examinator is eveneens een inhoudelijk deskundig docent. De bedrijfsbegeleider heeft een adviserende rol bij de beoordeling. Het visitatieteam heeft steekproefsgewijs een aantal afstudeerscripties en de beoordeling daarvan gedetailleerd bekeken. Het is opvallend dat de afstudeerscripties veelal dezelfde aanpak vertonen: het uitvoeren van een aantal analyses die leiden tot een zogenaamde SWOT-matrix, al dan niet gevolgd door concrete beleidsaanbevelingen. Het visitatieteam merkt op dat de aanpak in de scripties – het beroepsproduct – intelligenter en creatiever mag zijn. Enerzijds opdat de studenten kunnen tonen dat zij over een groter repertoire beschikken. Een SWOT is immers niet voor ieder vraagstuk het juiste antwoord. Anderzijds kunnen de scripties diepgravender zijn in de zin dat studenten tonen áchter de vrij standaard ingrediënten van verschillende analyses te kunnen kijken.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam heeft kunnen constateren dat de gerealiseerde eindkwalificaties, aantoonbaar via de afstudeerscripties, corresponderen met de beoogde kwalificaties, qua niveau (minmaal bachelor), en qua oriëntatie en domeinspecifieke eisen (aard van de opdrachten). Alles overwegend beoordeelt het visitatieteam het facet ‘Gerealiseerd niveau’ als voldoende, waarbij wordt opgemerkt dat sterk aanbevolen wordt de afstudeerscripties kritischer te beoordelen.



6.2 Onderwijsrendement Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen. Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers. Bevindingen: Het visitatieteam heeft op grond van de gevoerde gesprekken en de bestudering van de verstrekte informatie het navolgende kunnen vaststellen: •

•

• •

De opleiding Commerciële Economie heeft streefcijfers geformuleerd voor het afstudeerrendement in relatie tot de landelijk gemiddelden van de opleidingen Commerciële Economie: * afstudeerrendement na vijf jaar ≥ landelijk gemiddelde, maximaal 5 procentpunten lager * gemiddelde studieduur in maanden van gediplomeerden ≤ landelijk gemiddelde, maximale afwijking naar boven van 3 maanden * de gemiddelde studieduur in maanden van uitvallers ≤ landelijk gemiddelde, maximale afwijking naar boven van drie maanden * de studie-uitval na één jaar en na drie jaar ≤ landelijk gemiddelde, maximale afwijking naar boven van 5 procentpunten. In 2006 heeft de medewerker kwaliteitszorg de cijfers van de opleidingen van de unit MET vergeleken met de landelijke trends in de economische opleidingen. De opleiding hbo CE heeft de verkregen informatie geanalyseerd en geconcludeerd dat het afstudeerrendement vanaf cohort 1997 boven het landelijk gemiddelde ligt. Het beleid van de opleiding is de verlaging van de studieduur, zowel voor de gediplomeerden als voor de uitvallers. Uitval na de propedeuse moet zoveel mogelijk vermeden worden. De opleiding heeft diverse maatregelen getroffen om de studieduur te verkorten. Daarin speelt de nieuwe opzet van de studieloopbaanbegeleiding een belangrijke rol, evenals het nieuwe competentiegerichte curriculum. De norm voor het Bindend Negatief Studieadvies is geleidelijk verhoogd tot 40 ECTS in het eerste jaar van inschrijving en het behalen van de propedeuse in twee jaar.

Beoordeling door het Certiked visitatieteam: Het visitatieteam heeft vastgesteld dat de opleiding streefcijfers heeft geformuleerd. De opleiding heeft de huidige situatie geanalyseerd en maatregelen getroffen tot verbetering. Op basis van het bovenstaande beoordeelt het visitatieteam het facet ‘Onderwijsrendement’ als ‘voldoende’.

Beoordeling van het onderwerp ‘Resultaten’ Beoordeling van de gerealiseerde eindniveaus laat zien dat het beoogde niveau wordt gehaald. Het onderwijsrendement is een punt van aandacht waar alert op wordt gereageerd. De facetten van het onderwerp ‘Resultaten’ zijn als voldoende beoordeeld. Daarom beoordeelt het visitatieteam het onderwerp als geheel ook positief.



Bijlage 1: Programma Programma 11 april 2007 Combinatie BE en CE 12.00 – 13.00

Interne bespreking visitatieteam, broodjes

13.00-13.30 uur

College van Bestuur en directeur Voorstellen, doornemen programma de heer M.J. Giesen MBA voorzitter CvB de heer drs W.J. Bakker directeur

13.30-15.00 uur

Directeur, Opleidings- en kwaliteitsmanagement, Internationalisering Domeinspecifieke eisen, bachelorniveau hbo-oriëntatie, programma. de heer drs W.J. Bakker directeur de heer ir J.W. de Geus / opleidingsmanagement de heer dr R. Folkersma / mevrouw G. Geitz de heer drs ing M. Blok kwaliteitszorg de heer drs S. Dousma internationalisering

15.00-15.30 uur

Bezichtiging gebouw en Demonstratie Intranet/Blackboard

15.30-16.30 uur

Onderwijsadviesraad CE (simultaan door deel visitatieteam) Domeinspecifieke eisen, hbo-oriëntatie, programma, aansluiting werkveld de heer H.B. Giethoorn Manager Marketing & Communicatie Rabobank de heer M.A. Kooi Marketing services & support Engineer Honeywell de heer J. Degenhart Performance Consultant Compliance Cordis Europe de heer A.H. Merts Zelfstandig consultant de heer S. Pilkes Docent MTRO Heerenveen de heer M. Goezinne Manager inkoop Forbo Novilon / prepensioen de heer M. van der Land Hoofd verkoop DeliXL de heer F. Schouten Manager Exploitatiemaatschappij RTV Noord Onderwijsadviesraad BE (simultaan door deel visitatieteam) Domeinspecifieke eisen, hbo-oriëntatie, programma, aansluiting werkveld mevrouw R. Lubbers-Hilbrands Senior manager Ernst & Young de heer J. Giezen Groepsleider MKB Deloitte & Touche de heer S. Bos Accountmanager Centrum Vakopleiding Noorderpoortcollege de heer M. Derksen Adjunt rayondirecteur ING Bank Studenten van opleidingscommissies (simultaan door deel visitatieteam) Studiebegeleiding, kwaliteit opleiding, toetsen, informatie / communicatie, de heer J.W. van der Heide, de heer P.H. Guttink, de heer T.H. Engelage, mevrouw F.W. Germs, mevrouw N.S. Biemholt, mevrouw A. Strijks, mevrouw R.M.F. Brokmann



16.30 – 17.00 uur

Materiaalbestudering door visitatieteam

17.00 – 17.15

Directie Korte terugkoppeling visitatieteam, vooruitblik komende dagen de heer drs W.J. Bakker directeur de heer ir J.W. de Geus / opleidingsmanagement de heer dr R. Folkersma / mevrouw G. Geitz

Programma 9 mei 2007 hbo – CE 09.00 – 10.00

Materiaalbestudering en overleg visitatieteam

10.00-11.00 uur

Studenten propedeuse en tweede jaar Studiebegeleiding, studielast, programma, informatievoorziening, faciliteiten de heer P.H. Heger mevrouw V. Bochermann de heer L.T.B. Hageman de heer T.B. van Harten Mevrouw A.J. Kok de heer J.H.W. Rocks de heer F. Sullow mevrouw C. Arlt mevrouw S. Meyer mevrouw N.Ruther mevrouw I. Bergander mevrouw P. Hobers

11.00-12.00 uur

HBM/Duits HBM/Duits

HBM/Duits HBM/Duits Duits Duits HBM/Duits

Studenten derde en vierde jaar Afstudeerbegeleiding,, programma, informatievoorziening, faciliteiten mevrouw L.A.A.. Keuter de heer R.W. van Dijk mevrouw J.L. Eikens mevrouw A.K. Leistner de heer. J. Wiegman de heer B. Skladny mevrouw T. Behrens de heer S. Wittendorp mevrouw M. Kerssies de heer V. Kleine

11.00-12.00 uur

1e jaars 1e jaars 1e jaars 1e jaars 1e jaars 1e jaars 2e jaars 2e jaars 2e jaars 2e jaars 2e jaars 2e jaars

3e jaars 3e jaars 3e jaars 3e jaars 3e jaars 3e jaars 3e jaars 4e jaars 4e jaars 5e jaars

Duits Vwo Duits Duits R&T

Werklunch visitatieteam



13.00-14.15 uur

Docenten Vakinhoud, beroepsoriëntatie en didactiek de heer mr H.J.W. Knap voorzitter stuurgroep Minorontwikkeling de heer dr N. van der Sijde kerndocent Communicatie & Soft Skills de heer D.G. Struik minorcoördinator Financial Service Management docent Marketing mevrouw A. Delicaat minorcoördinator Tourism and Event Management mevrouw J. Heuitink minorcoördinator Horse Business Management studieloopbaanbegeleider mevrouw drs G.J. van der Vegt kerndocent Commerciële Economie mevrouw drs A.M. van Veldhuizen docente Engels de heer P. Wolsink docent Communicatie, Nederlands

15.00-16.00 uur

Alumni (tussen haakjes: jaar van afstuderen) resultaten opleiding. aansluiting bij de praktijk. niveau van de opleiding, aansluiting bij vervolgopleidingen mevrouw M.D. Post filiaalleidster de Vries Mode (2006) de heer A. Hofsink ondernemer Avedis (2006) de heer H. Botter accountmanager MKB ING (2005) de heer R.R. Wesselink accountmanager Océ Nederland (2004) mevrouw M. de Jonge recent afgestudeerd Master Nijenrode (2004) de heer J. Mulder junior adviseur Kennis Campus Emmen (2006) de heer G. Hartsuiker afrondende fase: International Economics & Business Rijksuniversiteit Groningen (2005) de heer E. Zwart accountmanager Sargas, detachering, projectuitvoering, werving en selectie (2006) de heer R. Kuiper administratie functie IND Ter-Apel (2006) mevrouw D.W. Gerding intercedente Randstad (2004)

17.00 – 17.15

Directie, docenten, opleidingsmanagement Korte terugkoppeling visitatieteam



Bijlage 2: Documenten Documenten die zijn bestudeerd • • • • • • • • • •

Competentieprofiel 2002, Eindrapport van de landelijk projectgroep “Competentieprofiel CE”, 2002; Domeincompetenties Commerce, 2006; Domeincompetenties (1ste versie) voor de bachelorgraad van hogere beroepsopleidingen in de domeinen Economics, Commerce, Business Administration, Communications, Law. HBO-raad, vereniging van hogescholen, Mei 2004; Brief NVAO, Stand van Zaken notities Commerciële Economie en Commerciële Economie, 13 juni 2005; Nieuw Profiel Commerciële Economie, Eindrapportage, Hobéon Management Consult bv, 1998;

• • •

Beleidsplan Kwaliteitszorg 2005-2006 , We maken waar wat we beloven, 2005; Beleidsplan kwaliteitszorg 2005-2006, herformulering doelstellingen; Functiebeschrijvingen Management, Economie en Techniek, 2006; Invulling procesbeschrijving in informatiesysteem Mavim, 2007; Kennis Campus Emmen (KCE), Duurzaam boegbeeld en actief knooppunt in Innovatie en Kenniscirculatie, 2006; Ontwikkel je talenten!, Dynamisch Strategisch Beleidsplan, hoofdlijnen van beleid voor de periode 2004-2; Op weg naar een integraal personeelsbeleid 2004-2006, 2004; Voorstel implementatie Syllabus Plus, 2006;

• • • • • •

Aansluitingsmonitor 2005-2006, Havisten en Mbo-ers in Noordoost Nederland, 2006; Opleidingsbijlage CE bij aansluitingsmonitor 2005-2006; Rapportage alumni-onderzoek unit MET, 2005; Rapportage studenttevredenheidsonderzoek, 2006; Rapportage onderzoek medewerkerstevredenheid, 2006; Rendementen Hogeschool Drenthe in perspectief, 2006;

• • •

Het Curriculum van de Opleiding Commerciële Economie, 2006; Opleidingsplan Opleiding Commerciële Economie 2006-2007; Studiegids Commerciële Economie 2006-2007k: major en minors;

• • •

Herzien onderwijsmodel economische opleidingen, 2006; Plan van Aanpak Anders Werken, 2006; Plan van Aanpak Anders Werken, 2007;

• • •

Jaarrapportage kwaliteitszorg 2005-2006; Kwaliteitsbeleidsplan MET 2005-2008, naar een volwaardig systeem van kwaliteitszorg, 2005 inclusief bijlagen; Plan van aanpak Majorevaluatie, 2006;

• • •

Onderwijs en Examen Regeling 2006 Hogeschool Drenthe; Onderwijs en Examen Regeling Opleiding Commerciële Economie, 2006; Specifiek deel Onderwijs en Examen Regeling, Economische Opleidingen 2006;

•

Rapportage over het alumnionderzoek unit met, najaar 2005, in opdracht van de opleidingscoördinatoren be, ce, ibl en l&e; De Consequenties van Competenties, 2007;

•



• • •

Kritisch Toetsen of De Toets der Kritiek, 2007; Minors Maken Meer Mogelijk, minorsystematiek MET, 2006; Taakomschrijving kerndocenten MET, 2006;

•

Overzicht cv's van de docenten van de economische opleidingen MET 2006-2007;

• •

Afstudeerhandleidingen en stagehandleidingen 2006, 2007; Diverse scripties + de beoordelingen daarvan;

• • • • • •

Docentinstructie bij algemeen portfolioformat, 2006; Enkele ideeën over studieloopbaanbegeleiding en competenties, een notitie, 2006; Minor, opzet van het persoonlijk portfolio, 2006; Project SLB en Tutoraat, Overzicht en Plan van Aanpak, 2007; Studieloopbaanbegeleiding, communicatie en tutoraat bij Techniek. Inventarisatie en enkele aanbevelingen; Visie op Studieloopbaanbegeleiding, 2006.



Bijlage 3: Domeinspecifiek referentiekader In het eindrapport van de landelijke projectgroep “Competentieprofiel CE” (2002) staat een heldere opsomming van de beroepsbekwaamheden waarover een CE-er dient te beschikken. De competentiematrix Voor de ordening van de competenties heeft de projectgroep een competentiematrix opgesteld. Zo’n matrix maakt het mogelijk om de competenties in samenhang te presenteren, in plaats van een lineaire opsomming. De projectgroep ziet ‘samenhang’ niet als een modieus toverwoord, maar als een essentieel kenmerk van competenties: een student verwerft competenties in samenhang, niet een voor een, of los van elkaar. Na bestudering van een aantal alternatieven heeft de projectgroep gekozen voor de ordening van de competenties in een matrix. Horizontaal worden in de matrix vier domeinen onderscheiden: marketing, sales, organisatie en communicatie. De reden voor dit onderscheid is aldus: de CE-beroepspraktijk bestaat uit extern (marketing en sales), intern (organisatie) en de communicatie daartussen. De projectgroep onderscheidt ‘marketing’ en ‘sales', omdat dit onderscheid behulpzaam is bij het benoemen en onderscheiden van competenties. Het onderscheid mag niet gelezen worden als een principiële stellingname, namelijk dat marketing iets heel anders zou zijn dan sales. Elk van de vier domeinen verdient een korte karakteristiek om duidelijk te maken wat er wel mee wordt bedoeld en wat niet: • marketing: betreft de markt als geheel; het omvat business to business, business to consumer, profit en nonprofit, dienstenmarketing, etc. • sales: betreft een specifieke klant (of specifieke dienst of product) • organisatie: betreft de eigen organisatie • communicatie: betreft de externe communicatie van de organisatie, niet de persoonlijke effectiviteit. Vanuit de rol die de CE’er in de organisatie speelt is marketing dominant, richtinggevend, het vertrekpunt. Van daaruit kijkt en handelt een CE’er. Maar marketing is geen apart, te isoleren gebied. Een CE’er heeft ook bemoeienis met de andere domeinen. Verticaal worden drie handelingsniveaus onderscheiden: strategisch, tactisch en operationeel. Dit ordeningsmodel is gekozen, omdat het veel in beroeps- en opleidingsprofielen wordt gehanteerd en daar tot een helder overzicht leidt. Een alternatief zou zijn een indeling te hanteren conform de stappen van het werkproces. In enkele beroeps- en opleidingsprofielen is hiervoor gekozen. Een dergelijke indeling heeft twee nadelen. Allereerst leidt zo’n indeling niet tot een matrix, maar tot een lineaire opsomming van competenties, wat het geheel minder overzichtelijk maakt. Daarnaast schuilt er in het onderscheiden van de stappen van het werkproces een verwegen theorie / visie op het ‘vak’ zit, die de ene opleiding onderschrijft en de andere niet. Elk niveau heeft zijn eigen kenmerkende handelingen, die leidraad zijn bij het formuleren van de competenties: • strategisch niveau: het ontwikkelen en bijstellen van beleid met het oog op de continuïteit van de organisatie • tactisch niveau: het ontwikkelen, bijstellen, implementeren en evalueren van een plan van aanpak • operationeel niveau: het uitvoeren van werkzaamheden conform / in het kader van een plan van aanpak; het betreft uiteraard werkzaamheden die passen bij de rol van de op hbo-niveau opgeleide CE’er.



De matrix ontstaat door de drie handelingsniveaus en de vier domeinen met elkaar te kruisen. Dit levert in theorie twaalf ‘cellen’ op. Op strategisch niveau zou echter een opdeling in domeinen niet juist zijn. Op dit niveau wordt immers integratief denken vereist. Weliswaar is het niet ongebruikelijk om van ‘marketingbeleid’ te spreken, maar op strategisch niveau is dit beleid verweven met beleid(suitspraken) die betrekking hebben op de andere domeinen: sales, organisatie en communicatie. Tussen de drie handelingsniveaus bestaat een wisselwerking. Het zijn geen gescheiden lagen. Deze wisselwerking bestaat uit een dubbele beweging: ‘afleiden’ (deduceren) en aggregeren (induceren). De als ‘deductief’ te labelen beweging houdt in, dat de CE’er het strategisch beleid als kader neemt, van daaruit een marketingplan ‘afleidt’, vervolgens daaruit enerzijds marketingactiviteiten, anderzijds een verkoopplan, organisatieplan, of communicatieplan ‘afleidt’, en tot slot vanuit deze plannen activiteiten op de desbetreffende domeinen ‘afleidt’. Dit is in de bovenstaande matrix weergegeven met pijlen. Maar het behoort juist tot de competenties van de CE’er om ook andersom te werk te gaan, inductief, dat wil zeggen te kunnen aggregeren vanuit het operationele niveau. Een CE’er komt bijvoorbeeld in de situatie dat er een succesvol product is, maar een marketingplan is nooit gemaakt. Het is de taak van de CE’er om enerzijds samenhang, lijn, afstemming, balans aan te brengen, en anderzijds bij het management beslissingen hierover uit te lokken, zodat het beleid wordt geëxpliciteerd en de ontwikkelde plannen kunnen worden verankerd. De projectgroep beschouwt het deductief en het inductief te werk gaan als onderscheiden competenties. Tegelijkertijd meent ze, dat het niet nodig is om de competenties apart te benoemen die betrekking hebben op de uitvoering van de plannen die op tactisch niveau zijn opgesteld. Het lijkt de projectgroep tot de algemene kenmerken van de hbo-opgeleide te behoren dat hij – als hij een plan heeft gemaakt – ook competent is om het uit te voeren. Vandaar dat op operationeel niveau het uitvoeren van dergelijke plannen niet als aparte competentie staat omschreven. Bij het formuleren van de competenties heeft de projectgroep zich niet laten leiden door de grootte van de organisatie waarin de CE’er werkzaam is. Dat varieert sterk. In de praktijk blijkt dat in een klein bedrijf de verwevenheid van de verschillende domeinen en handelingsniveaus veel groter dan in een groot bedrijf (de ‘cellen’ in de matrix vloeien in elkaar over). De bijdrage van de CE’er kan in zo’n klein bedrijf juist bestaan uit het ‘uitvouwen’ van de matrix [zie wat hiervoor is gezegd over de wisselwerking tussen het ‘afleiden’ uit beleid en het ‘aggregeren’ tot beleid]. Bovendien kent het werk van de CE’er in een grote organisatie ook een ontwikkeling van klein naar groot, bijvoorbeeld qua account.



Matrix met competenties De hiervoor uiteengezette benadering leidt tot de volgende invulling van de matrix. Op operationeel niveau bestaat een deel van de werkzaamheden uit het uitvoeren van de plannen die de CE’er op tactisch niveau heeft gemaakt. Het lijkt de projectgroep niet zinvol om alle competenties die op tactisch niveau zijn geformuleerd te herhalen op operationeel niveau, met als formulering “het …plan uitvoeren”.

Domein à

Handelingsniveau Strategisch

Tactisch

Marketing

Sales

Organisatie

Communicatie

beleidsontwikkeling m.b.t. marketing in samenhang met:

sales

organisatie

communicatie

Tm

Ts

To

Tc

S

marketingplan afleiden van marketingplan van marketingplan naar verkoopplan naar organisatieplan marketingplan opstellen

van klantanalyse naar verkoopplan

over marktactiviteiten beslissen

van marketingplan naar communicatieplan

ondernemingsplan opstellen marketing- en salesactiviteiten afstemmen op eigen organisatie kwaliteitszorgplan maken

Operationeel

Om

Os

Oo

Oc

marketingonderzoek uitvoeren

in- en verkoopgesprekken voeren

voortgangsbewaking

klantrelaties

klantgegevens op orde cross cultural communicatie ethische reflectie

marketingonderzoek evalueren omgevingsfactoren kaart brengen

in

marktkansen aanwijzen



Dublin Descriptoren in de opleiding Commerciële Economie Dublin Descriptor Kennis en inzicht

Toepassen kennis en inzicht

Toelichting 1. Heeft aantoonbare kennis en inzicht van een vakgebied, waarbij wordt voortgebouwd op het niveau bereikt in het voortgezet onderwijs en dit wordt overtroffen. 2. Functioneert doorgaans op een niveau waar met ondersteuning van gespecialiseerde handboeken, enige aspecten voorkomen waarvoor kennis van de laatste ontwikkelingen in het vakgebied vereist is. 1. Is in staat om zijn/haar kennis en inzicht op dusdanige wijze toe te passen, dat dit een professionele benadering van zijn/haar beroep laat zien. 2. Beschikt verder over competenties voor het opstellen en verdiepen van argumentaties en voor het oplossen van problemen op het vakgebied

Oordeelsvorming

1. Is in staat om relevante gegevens te verzamelen en interpreteren (meestal op het vakgebied) met het doel een oordeel te vormen, 2. dat mede gebaseerd is op het afwegen van relevante sociaal-maatschappelijke, wetenschappelijke of ethische aspecten.

Communicatie

1. Is in staat om informatie, ideeën en oplossingen over te brengen op een publiek bestaande uit specialisten of nietspecialisten

Herkenbaar in Commerciële Economie Kennis wordt verworven in de conceptuele leerlijn. Deze kennis ligt op de volgende terreinen: - markt en afnemerskennis - internationale marketing - onderzoeksmethodologie - bedrijfskunde - management en organisatie - relatiemanagement en communicatie - sales - ondernemerschap De student past kennis en inzicht toe binnen de thema’s en de minors, tijdens het uitvoeren van marktonderzoek, tijdens de stage en tijdens het afstuderen. In de thema’s en de minors komen de conceptuele leerlijn en de integrale leerlijn samen. Kennis die in de conceptuele leerlijn wordt verworven wordt onmiddellijk in de integrale leerlijn toegepast. Eén van de uitgangspunten van het didactisch concept van de opleiding Commerciële Economie is het ontwikkelen van het oordeelvormend vermogen. In de thema’s leren de studenten relevante informatie te verzamelen, te analyseren en op basis daarvan conclusies en aanbevelingen te formuleren. In de minors is een onderzoekscomponent aanwezig. Ook het reflecteren op beroepsbeeld, beroepscompetenties en het eigen functioneren, dat in alle thema’s en minors plaatsvindt, ontwikkelt het oordeelsvormend vermogen. Onderwijs op het gebied van communicatie is zichtbaar in: - training en toetsing in de vaardighedenleerlijn - onderwijs in Engels en een vreemde taal naar keuze - toepassing in de thema’s, minors, marktonderzoek, stage en afstuderen



Leervaardigheden

1. Bezit de leervaardigheden die noodzakelijk zijn om een vervolgstudie die een hoog niveau van autonomie veronderstelt, aan te gaan.

Het onderwijskundig concept levert een bijdrage aan het ontwikkelen van beroepsbeeld, beroepshouding en studiehouding. Binnen de vaardighedenleerlijn worden modulen aangeboden over loopbaanplanning en reflectie op de eigen beroepscompetenties. De beroepshouding en de studiehouding worden verder ontwikkeld door de gehanteerde procedures en de afnemende intensiteit van de begeleiding. In de eerste jaren is de begeleiding gericht op ondersteuning van het zelfsturend vermogen, in de laatste jaren moet de student zelf in staat zijn tot zelfsturing.



Bijlage 4: Visitatieteam J. Paul D. Riegen rm (projectleider) Paul Riegen heeft marketing en strategisch beleid als achtergrond. Na lange tijd werkzaam te zijn geweest bij de SRM op het gebied van marketingopleidingen, heeft hij de overstap gemaakt naar de Baak, managementcentrum VNO-NCW, uiteindelijk in de functie als directeur in-company opleidingen. In deze periode is hij vooral betrokken geweest bij organisatie ontwikkel trajecten, management development en persoonlijke ontwikkeling. Daarnaast heeft hij veel gefaciliteerd en gedoceerd in Baak trajecten, ook in internationaal verband (Oost-Europa). Vanaf 2003 is hij zelfstandig gevestigd, nog steeds geassocieerd met de Baak, met als aandachtsgebieden strategische advisering, verandering van organisaties en docentschap op hbo en mba niveau. Vanaf 2000 is hij betrokken bij visitatietrajecten in het hbo. Eerst via de HBO Raad en nu als panellid en teamleider bij Certiked. Tevens is hij verbonden aan het NIMA: als senior adviseur examens, bij assessments voor te benoemen register marketeers en hij organiseert workshops voor examinatoren en assessoren.

Ir. R.S. Kloosterman (assistent teamleider) Na zijn studie Technische Bedrijfskunde (TUE, 1991) heeft René Kloosterman gewerkt voor het adviesbureau KPMG Consulting. Belangrijke aandachtsgebieden waren daarbij marktonderzoeken en het formuleren van strategische plannen. Na twee jaar heeft hij zich zelfstandig gevestigd en sindsdien grote projecten uitgevoerd in binnen- en buitenland (Rusland, Kazakhstan, Tsjechië, Curaçao), op het grensvlak van strategie, marktoriëntatie en managementsystemen. Voorts: het opzetten van buitenlandse operations in opdracht van Rijnconsult en in opdracht van Barents Consulting (London). Sinds 1995 is hij werkzaam voor Certiked, van 2002 tot 2007 fulltime in de rol van directeur. Hij heeft veel visitaties geleid, van voltijd bekostigd tot deeltijd aangewezen onderwijs. Zijn rol in het visitatieteam: projectleiding, hands-on ervaring met internationale en veranderingskundige vraagstukken.

drs C.J. de Monchy (secretaris) Carolien de Monchy studeerde arbeids- en organisatiepsychologie (UvA, 1981). Na haar studie werkte zij tien jaar bij verschillende verzekeraars: als beleidsadviseur en later als lijnmanager. Begin 1991 maakte zij de overstap naar extern advies, in een netwerk van geestverwante organisatieadviseurs. Zij legt zich vooral toe op ontwikkeltrajecten voor professionals om de kwaliteit van hun werk te verbeteren. Sinds 1992 is zij als gastdocent verbonden aan de Haagse Hogeschool deeltijdonderwijs, sinds 1997 aan de Erasmus Universiteit. Zij doceert verschillende vakken op het gebied van management & organisatie. Carolien de Monchy is vanaf 2006 betrokken bij Certiked als secretaris.



I. Grotendorst RM (extern deskundige) Irene Grotendorst RM (1959) heeft zich na de opleiding HBO Diëtetiek in Groningen bekwaamd in het commerciële werkveld in de praktijk d.m.v. diverse verkoop, salesmangaement en marketing-, communicatie- en marketingmanagementfuncties bij verschillende farmaceuten en bij een reclamebureau. Zij werkte bij Schwarzkopf als divisiemanager/commercieel directeur en MT-lid en was zo’n 8 jaar partner in een consultancybureau. Heeft nu haar eigen bureau voor research & marketing: Trigenum. Opdrachtgevers zitten veelal in de zakelijke en financiële dienstverlening en not-for-profit. Zij behaalde o.a. Nima-A, -B, -C en PR-diploma’s en nam destijds de eerste Nima-C-scriptieprijs in ontvangst. Eveneens heeft zij diverse trainer/docentschappen, zoals voor CCJ Hogeschool Utrecht Strategische Marketingcommunicatieplanning, kerndocent en scriptiebegeleider bij de Nima C opleiding van het SRM en marketingtrainingen voor De Baak. Daarnaast is zij qualified exeminer voor de Nima C examinering. J.W.C. van den Broek (student) Jonne van den Broek heeft hbo Facility Management gestudeerd (2005). Op dit moment studeert ze Business Administration met een financiële afstudeerrichting op de Erasmus Universiteit te Rotterdam. Naast haar studie heeft ze verschillende extra curriculaire activiteiten ondernomen zoals een bestuursjaar bij Integrand Rotterdam.



Bijlage 5: Onafhankelijkheidsverklaringen


ONDERZOEKSVERSLAG. Rapportage van de toetsing van. Hogeschool Drenthe hbo-opleiding Commerciële Economie. Croho-registratienummer: 34402

Recommend Documents