Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie

“Elke ondernemer begint met een eerste klant” (Henk Roelofs) 

Ondernemers zijn gemiddeld extroverter, bron: Henk Roelofs, LEBehaviour

Plans are worthless, but planning is everything. Dwight D. Eisenhower Alleen bureaucraten kunnen denken dat planning eindigt met het maken van een plan. Het maken van een plan is slechts het begin. Hoe het plan in de praktijk uitpakt, blijkt pas bij de uitvoering ervan. Joseph Stalin

Versie 1, 2014 Code EiA Duur: Normaal 2 semesters (18 weken) Eventueel inclusief ILC

Henk Roelofs,

kopiëren met bronvermelding toegestaan. 1

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014

Luke: All right, I'll give it a try. Yoda: No. Try not. Do... or do not. There is no try.

Yoda (Character) from Star Wars: Episode V - The Empire Strikes Back (1980)

Planningsschema: structureel minmaal 6 contacturen per week (eindfase meer door veel eindpresentaties) Week 1 t/m 8 Week

Taken

1

2 uur

Onderwijsactiviteiten Ondernemers en Ondernemerschap, introductiebijeenkomst CRAP system (coördinatie en registratie van actiepunten) uitgelegd. Expectation management: management van de verwachtingen van deze course. Het personal business plan, de theorie EiA zelf uitleggen.

4 uur

Thema bijeenkomst, benoeming secretaris voor de groepen. Definities van “entrepreneurship” , uitvoeren van opdrachten in groepen van maximaal 3 personen en presenteren!

2

4 uur

Spelen van het simulatierollenspel LE-Game zilver; ervaar zelf ondernemerschap in actie! Daarna zijn er diverse opdrachten gerelateerd aan LE-Game, vooral vanwege de reflectie op het proces naar ondernemerschap

3 4

2 uur

Theorie presentaties: Ontdek de context van ondernemerschap, uitwerking opdrachten

2 uur


4 uur

Tweede thema bijeenkomst Ondernemend gedrag

2 uur

Theorie presentaties : Individuele presentaties van het “ongerijmde”, uitwerking opdrachten

4 uur

Derde thema bijeenkomst: Formele processen rond ondernemerschap (KvK inschrijving, BTW afdracht)

5

6 7

2 uur

Theorie presentaties: Individuele presentaties van het “ongerijmde”, uitwerking opdrachten

4 uur

Thema bijeenkomst Financiële planning: “Harry’s grasmaaibedrijf”, uitwerking opdrachten

2 uur

Geldstromen en ondernemerschap; liquiditeit versus winst Theoriepresentaties Uitloop theorie presentaties

4 uur

Opdrachten, presentaties

2 uur

Thema: Metaforen en ondernemerschap (verhalen die complexe zaken verhelderen wat betreft ondernemerschap)

8

4 uur


2 uur

Thema: Omgaan met teleurstellingen, de nadelen van ondernemerschap. Emoties en ondernemerschap

4 uur


2


Week 9 t/m 17 Week

Taken

9

2 uur

Voorbereiding simulatie rollenspel LE-Game goud/ LE-Prohef

4 uur

Thema bijeenkomst Internationaal ondernemerschap,

2 uur

Thema: Personeel: je eerste werknemer(s

4 uur


4 uur

Spelen van het simulatierollenspel LE-Game goud/ LE-Prohef; ervaar zelf ondernemerschap in

10 11

Onderwijsactiviteiten

actie! Daarna zijn er diverse opdrachten gerelateerd aan LE-Game, vooral vanwege de reflectie op het proces naar ondernemerschap 12

13 14 15

2 uur

Reflectie van de resultaten van de spelsimulatie

2 uur

Thema: Innovatie: lateraal denken om (nieuw?) innovatieve producten te bedenken

4 uur


2 uur

Thema: Verplaats je in je klant: empathie en sympathie

4 uur 4 uur

Opdrachten, presentaties Thema: De elevator pitch (hoe vertel ik mijn verhaal in 1 minuut?)

4 uur

Proefpresentaties Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke ondernemingsplan” 1 try out

4 uur


4 uur

Proefpresentaties Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke ondernemingsplan” 2 try out,

e e e

Korte presentatie van alleen de verbeteringen!! 16 17

4 uur

Finale Presentaties Eindpresentaties van het “het persoonlijke ondernemingsplan” eerste groep

4 uur

Finale Presentaties Eindpresentaties van het “het persoonlijke ondernemingsplan” tweede groep

1 uur

Inleveren van de CRAP coördinatie en registratie van actie punten Beoordeling na inlevering CRAP, G-Crap en waardering presentatie

Parallel in week 9 t/m 17 Leerbedrijf Ondernemerschap in Actie Er zijn inmiddels enkele opdrachten van ondernemers voor een groep van studenten die als leerbedrijf gaan fungeren. Zie handboek leerbedrijven! Uitvoering in de praktijk van het credo: “Elke ondernemer begint met een eerste klant”,een groep van studenten die een echte opdracht uitvoeren, onder monitoring van de Advisory Board. Inmiddels zijn er enkele opdrachten voor leerbedrijven.

3


Voorwoord Welkom bij het onderwijsprogramma Ondernemerschap in Actie. Dit programma is gebaseerd op ervaringen met leerprocessen inzake ondernemerschap in het HBO (en enigszins in het MBO). Ervaringen met leerbedrijven (HBO , MBO) met name tijdens de drie ACTION projecten (1999 – 2008) en de module Entrepreneurship in Action binnen de minor International Social Entrepreneurship. Daarnaast zijn theoretische aspecten van ondernemerschap verwerkt uit diverse publicaties, zowel van mijn hand als van anderen. De behoefte aan ondernemerschap, dan wel ondernemend te handelen bestaat in vrijwel alle bedrijfstakken 1

en sectoren. Termen die in dit verband gebruikt worden zijn “entrepreneurship”en “intrapreneurship” . Kortom er is vraag genoeg naar ondernemerschapscompetenties. Dit programma is een kader voor het leren van ondernemerschap, met de nadruk op leren. En zoals bekend is leren (learning) wat anders dan aanleren (teaching). Die nadruk op leren houdt in dat studenten of leerlingen veel doen! Qua methodiek is gekozen voor effectiviteit van het leerproces conform de analyses van De Sousa. Dat houdt in dat deelnemers veel ervaringen opdoen -en dus leren- door zaken over de theorie van ondernemerschap uit te zoeken en hun bevindingen aan anderen te presenteren (uitleggen aan anderen is bij De Sousa de meest effectieve methodiek om te leren). Het programma wordt afgerond met de presentatie van een “persoonlijk business plan” (overtuig de financier van je plannen: waarom zou iemand “5000€” in jou en je opleiding investeren?) . Dat laatste is een idee gebaseerd op een oude geschiedenis. Mohammed uit Jemen, die aan de MBA opleiding deed, die de Hogeschool Drenthe in samenwerking met Nene College uit Northampton en de University of Leicester aanbood. Het eerste jaar MBA was in Emmen. Regelmatig moest Mohammed naar Londen om zijn oom te overtuigen van zijn voortgang en waarmee hij telkens voldoende middelen kon verkrijgen. Verder is het idee gebaseerd op het feit dat als je een ondernemingsplan maakt, je in elk geval je “eigen product” goed moet kennen. En welk product ken je beter dan jezelf? In dat personal business plan spelen de zogenaamde “zachte elementen” een belangrijke tol, die groter is dan blijkt uit de standaarden die er zijn en bijvoorbeeld in het begeleidende leerboek worden gepresenteerd. Natuurlijk is het maken van plannen bij het leren van ondernemerschap wel belangrijk, maar het is niet de hoofdlijn zoals in veel andere onderwijsmethodieken (leerboeken) over ondernemerschap. Tijdens het planeconomie tijdperk in de Sovjet-Unie zei Stalin al in 1937: “Alleen bureaucraten kunnen denken dat planning eindigt met het maken van een plan. Het maken van een plan is slechts het begin. Hoe het plan in de praktijk uitpakt, blijkt pas bij de uitvoering ervan”

2

Zo beginnen diverse leerboeken over ondernemerschap met het bepalen van de doelen, met daarbij als structuur: missie, visie en strategie. Om dat al bij een pril idee voor een product of dienst te hebben, is naar mijn oordeel nogal veel luchtfietserij. Maar betrek je het op je eigen toekomst in je personal business plan, dan krijgen deze begrippen veel meer inhoud.

1

Een aantal jaren geleden publiceerde ik in het ACTION project een verhaal met de term “extrapreneur” voor de ondernemer die zijn pensioen(tje) ermee aanvult 2 Uit “Waarom sommige landen rijk zijn en andere arm”, p 131

4


Het onderwijsprogramma is ingericht als “Entrepreneurship in Action”, met de theoretische structuur van het boek met dezelfde naam, aangevuld met een aantal thema’s uit andere vakgebieden die het integratieve karakter van ondernemerschap versterken. Thema’s die onder meer van nut kunnen zijn bij het maken van het persoonlijke business plan en die afhankelijk van de duur van het programma kunnen worden ingevuld. In het programma is zijn er zeer veel opdrachten die uitgevoerd dienen te worden, waarmee invulling wordt gegeven aan de term “in action”!

Een extra accent is het spelenderwijs leren van ondernemerschap, daar waar er mogelijkheden daartoe 3

zijn. De spelsimulaties die ingezet worden creëren een authentieke leeromgeving voor het leren van ondernemerschap waarmee de effectiviteit van het leerproces bevorderd wordt. 4

De PACT systematiek van actiepunten registratie, urenregistratie, de ondertekende authenticiteit verklaring en een digitaal portfolio documenteren het leerproces, maken het verifieerbaar en leveren adequate informatie voor een beoordeling (“assessment”) van de verworven competenties op de diverse niveau’s van complex gedrag en handelen. Toetsing vindt plaats aan de hand van de theorie presentaties, de presentatie van een persoonlijk businessplan, het CRAP-portfolio en de scores op tussentijdse (thema) opdrachten, zoals bijvoorbeeld de ‘elevator pitch’. In het kader van het wegnemen van onzekerheid (hoewel dat eigenlijk haaks staat op ‘ondernemerschap’) worden al tijdens de eerste sessie de doelstellingen van dit onderwijsprogramma kort getoond met behulp van voorbeelden van eindpresentaties van persoonlijke ondernemingsplannen, zodat deelnemers aan dit onderwijsprogramma al bij het begin een indruk hebben hoe de afronding eruit ziet. De verwachtingen worden zo gemanaged (verwachtingsmanagement is een term die hierbij gebruikt wordt). Kortom: met het succesvol afronden van dit onderwijsprogramma verwerft degene die dat doet aantoonbaar diverse competenties op het gebied van ondernemerschap. Emmen, augustus 2014 (versie 1) Henk Roelofs

3

Die mogelijkheden ontwikkelen zich in de huidige tijd snel, wat betekent dat bepaalde onderdelen in het programma zich gaan wijzigen. Op zich is dit geen punt: het betere is immers de vijand van het goede. 4

Inmiddels is er al een aantal jaren ervaringen opgedaan met deze systematiek, waarover gepubliceerd is in 2012 in USING MEETING TECHNIQUES IN TEACHING TO OPTIMIZE LEARNING THE PACT-METHOD: USING COORDINATION REGISTRATION ACTION POINTS & GROUP-COORDINATION REGISTRATION ACTION POINTS, Journal of Turiba University, Acta Prosperitatis, No. 3. ISSN 1691-6077

5


Voorwoord .................................................................................................................................................. 4 1

Introductie ......................................................................................................................................... 9 De actiepunten methodiek (CRAP: coördinatie en registratie van actiepunten) ......................................... 10

2

Het Programma ................................................................................................................................ 12 Action learning: de nadruk ligt op leren door te doen in plaats van leren door te lezen ....................... 13 Thema’s in het onderwijsprogramma ondernemerschap in actie ............................................................... 14 Kenmerkende beroepssituatie ................................................................................................................ 14

3

Doelstellingenkader : de Dublin descriptoren ................................................................................... 16

4

Beoordeling...................................................................................................................................... 17 De authenticiteitverklaring .......................................................................................................................... 18 Criteria voor de presentaties van de delen van de theorie .................................................................... 20 Beoordelingsformulier eindpresentatie.................................................................................................. 20 Herkansing .............................................................................................................................................. 21

5

Programma ...................................................................................................................................... 21 Week 1 ........................................................................................................................................................ 23 Les 1 Thema: theorie over ondernemerschap 2 SBU ............................................................................ 24 Opdracht 1: ............................................................................................................................................. 24 Opdracht 2: ............................................................................................................................................. 25 Week 2 ......................................................................................................................................................... 26 Opdracht 3 (individueel de gedragsstijltesten invullen) ......................................................................... 26 Week 3 ......................................................................................................................................................... 27 Opdracht 4 .............................................................................................................................................. 28 Week 4 ......................................................................................................................................................... 29 Verkenning van de context van het ondernemerschap in uw regio ....................................................... 29 Opdracht 5 .............................................................................................................................................. 30 Opdracht 6 .............................................................................................................................................. 31 Opdracht 7 .............................................................................................................................................. 31 Opdracht 8 .............................................................................................................................................. 32 Opdracht 9 .............................................................................................................................................. 33 Week 5 ......................................................................................................................................................... 34 Week 6 ......................................................................................................................................................... 34 Opdracht 10 ............................................................................................................................................ 34 Opdracht 11 ............................................................................................................................................ 35 Opdracht 12 ............................................................................................................................................ 35 Week 7 ......................................................................................................................................................... 35 Week 8 ......................................................................................................................................................... 35 Week 9 ......................................................................................................................................................... 36 Week 10 ....................................................................................................................................................... 36 Week 11 ....................................................................................................................................................... 36 Week 12 ....................................................................................................................................................... 36 6

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014 Week 13 ....................................................................................................................................................... 37 Week 14 ....................................................................................................................................................... 37 Week 15 ....................................................................................................................................................... 38 Week 16 ....................................................................................................................................................... 39 Laatste oefening: Complimentenspel ..................................................................................................... 39 Week 17 ....................................................................................................................................................... 40 6

Thema: het persoonlijke ondernemingsplan “Personal Business Plan” ............................................ 41 Visie en missie in het persoonlijke ondernemingsplan ................................................................................ 41

Verschil missie en visie ............................................................................................................................. 42 Hoe goed is mijn missie of visie? ............................................................................................................ 42 7

Thema : Ondernemend gedrag ......................................................................................................... 42

8

Thema “innovatie”: lateraal denken om (nieuw?) innovatieve producten te bedenken ................... 45

9 Thema “formalisering”: de formele processen rond ondernemerschap (KvK inschrijving, BTW afdracht) ................................................................................................................................................... 45 10 Thema: Omgaan met Geldstromen en ondernemerschap; liquiditeit versus winst, Harry’s grasmaaibedrijf ......................................................................................................................................... 45 11 Thema: Omgaan met teleurstellingen, Emoties en ondernemerschap,de nadelen van ondernemerschap ..................................................................................................................................... 46 Opdracht: “gratis” is wat anders dan “voor niks” ....................................................................................... 47 12

Thema Internationalisering: Internationale ervaringen opdoen ....................................................... 48

13

Personeel: je eerste werknemer(s), .................................................................................................. 48 Authentieke leeromgeving........................................................................................................................... 49

14

Thema Metaforen en ondernemerschap .......................................................................................... 50

15

Verplaats je in je klant: empathie en sympathie ............................................................................... 50

16

De elevator pitch (hoe vertel ik mijn verhaal in 1 minuut?) .............................................................. 50 Eindpresentatie : de beoordeling:................................................................................................................ 51

17

Contacturen en Studiebelasting in uren ........................................................................................... 52

18

Literatuur ......................................................................................................................................... 55

19

Competenties van de ondernemer ................................................................................................... 57

20

Competentiematrix complexiteit & zelfstandigheid ......................................................................... 58 Planningsschema intensief semester...................................................................................................... 60

21

Examples of Mission and vision in the personal business plan ......................................................... 62 Reflectie ....................................................................................................................................................... 65 Succesvolle producten van miniondernemingen ......................................................................................... 66

7


8


1

Introductie

In het onderwijsprogramma Ondernemerschap in Actie komen een aantal kernbegrippen en theorieën aan bod, vooral vanuit het perspectief van de ondernemend opereren. In de beroepspraktijk zul je als MBO’er dan wel HBO’er dikwijls ook ondernemend gedrag moeten vertonen, ondernemend moeten handelen. In een leerproces van het onderwijsprogramma Ondernemerschap staat de betekenis van ondernemerschap centraal, dus ook allerlei begrippen wat betreft ondernemerschap waarmee je moeten kunnen werken. In het algemeen is aan ‘ondernemerschap’ als zelfstandige dimensie in een opleiding moeilijk inhoud te geven. Dit lukt eigenlijk alleen in samenhang met de andere dimensies van de opleiding. Maar dat is dikwijls lastig door de bureaucratische procesaansturing in scholen: “hokjesdenken binnen eigen 5

koninkrijkjes” . Op zich is dit ook logisch omdat de budgetten ook per “hokje” zijn gealloceerd, waardoor de processen ook op die wijze worden aangestuurd. Door dit onderwijsprogramma is evenwel ondernemerschap ook als “hokje” vormgegeven in de opleiding die dit programma entameert. Dat is eigenlijk merkwaardig want ondernemerschap, zo leert bijvoorbeeld de ervaring met de “ILC’s (voormalige multisectorale en later zelfs internationale leerbedrijven), genereert bij uitstek de mogelijkheid om een “integratief” leerproces vorm te geven. Vandaar dat parallel aan dit onderwijsprogramma zo’n leerbedrijf kan worden vormgegeven. Bij het maken van een ondernemerschapprogramma kijk je natuurlijk ook naar hoe ánderen dat doen. 6

In navolging van de Flanders Business School kan de doelstelling als volgt geformuleerd worden: Op het meest algemene niveau is de doelstelling van het onderwijsprogramma Ondernemerschap: vaardigheden, attitudes en gefundeerde kennis en inzichten bij te brengen, die de professionele carrière van de deelnemer die deelneemt in entrepreneurial initiatieven, ten goede komt. Dit kan zowel in bestaande als in nieuwe organisaties. Daarbij is ook enigszins een wetenschappelijke houding vereist, wat impliceert dat studenten niet alleen dienen te beschikken over kennis en analytische vaardigheden met betrekking tot nieuwe initiatieven in een onzekere en risicovolle omgeving, maar ook besef dienen te hebben over de achtergronden van die kennis en vaardigheden. Dit laat de deelnemer toe om later op een maatschappelijk verantwoorde wijze te kunnen opereren. Meer in het bijzonder, zo stelt de Flanders Business School, vertoont ondernemend opereren een vijftal kenmerken: 1. Innovativiteit reflecteert de tendens om nieuwe ideeën te ondersteunen. 2. Competitieve assertiviteit verwijst naar de reactie op concurrentiële tendensen en op acties van concurrenten in het gevecht voor marktaandeel in een bestaande markt. 3. Pro-activiteit verwijst naar het anticiperen van toekomstige noden door nieuwe opportuniteiten te zoeken die al dan niet gerelateerd zijn met de bestaande operaties. 4. Risico-nemen verwijst naar de mate waarin men bereid is ondernemingsmiddelen

5

Zie ook projectplan ACTION (Activering ondernemerschap) Bron: (bewerkt) De onderwijsvisitatie Flanders Business School. Een evaluatie van de kwaliteit van de Executive Master of Business Administration met focus op Entrepreneurship aan de Flanders Business School, Antwerpen 6

9

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014 toe te wijzen aan risicovolle projecten – zijnde projecten die een redelijke kans hebben tot mislukken. 5. Autonomie verwijst naar de onafhankelijke acties van een individu in het naar voren brengen van een idee en van deze ook effectief door te duwen tot en met de realisatie ervan. In dit onderwijsprogramma proberen we deze vijf kenmerken ook te hebben. 1. Innovativiteit zit in het thema waarbij nieuwe producten moetenm worden ontwikkeld met behulp van lateraal denken. 2. Competitieve assertiviteit is iets wat geleerd wordt in de spelsimulaties LE-Game zilver en goud. 3. Pro-activiteit is een element dat geleerd wordt in de spelsimulaties en vrijwel alle opdrachten die persoonlijk moeten worden uitgevoerd en dikwijls gepresenteerd. 4. Risico-nemen zit met name in de externe toetsing van het personal businessplan. De persoonlijke ondernemingsmiddelen zijn in dit verband de tijd en energie die in dit plan en in de presentatie ervan gestopt worden. De proefpresentatie die als kwalificeringtoets dient voor de eindpresentatie voor externe deskundigen moet in de orde van grootte van “goed” gewaardeerd worden. Deze kwalificatie sluit aan bij datgene wat gebruikelijk is in het bedrijfsleven. Zoals één van mijn studenten ooit aangaf: op een school ligt het onderscheid bij voldoende/onvoldoende, in het bedrijfsleven bij goed/niet goed en dat is heel wat anders! In het onderwijsprogramma Ondernemerschap is het ook mogelijk dat er via PGO (probleem gestuurd onderwijs) dan wel in dezelfde Engelse terminologie PBL: Problem Based Learning wordt gewerkt. De taken dagen je uit om ondernemend aan het werk te gaan en al doende je ondernemerschap te ontwikkelen. Door gebruik te maken van de PGO of PBL methodiek (de zevensprong van de problem based learning methodiek ) wordt een effectiever leerproces beoogd. Vrijwel alle opdrachten in dit onderwijsprogramma kunnen ook worden opgevat als PBL-opdrachten.

De actiepunten methodiek (CRAP: coördinatie en registratie van actiepunten) De actiepunten methodiek is met name functioneel, als weliswaar de doelstellingen van het leerproces en ook het einddoel qua leerproduct bekend is maar niet de exacte inhoud. Die moet namelijk veelmeer al doende, al werkende weg ontwikkeld worden. Vergelijk de ontwikkeling van een nieuw product: je weet niet precies hoe het er allemaal precies uitziet, al heb je wel wat ideeën hoe het er ongeveer uit zou kunnen zien Juist vanwege de huidige ICT-mogelijkheden (Activeboard, internet, dropbox) is het mogelijk het 7

onderwijsproces beter te faciliteren . De methodiek van PBL wordt gerealiseerd binnen een context van het individueel realiseren van ACTIEPUNTEN (PACT methodiek) met twee actiepuntenlijsten: één individueel en één van de groep.

7

Zie Henk Roelofs, Using meeting techniques in teaching to optimize learning. The PACT-method: using coordina-

tion registration action points & group-coordination registration action points - Journal of Turiba University Acta Prosperitatis No. 3, January 18, 2013

10

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014 Natuurlijk kunnen die worden samengevoegd en aan het eind geselecteerd worden in de standaard voor een actiepunten spreadsheet die men kan gebruiken. (beschikbaar op blackboard en dropbox)

Dia PACT De verantwoording van het leerproces is dan ook eenvoudig te realiseren middels een eigen actiepunten portfolio (CRAP) en natuurlijk een groep actiepunten portfolio van de gezamenlijke gerealiseerde actiepunten (G-CRAP). Het CRAP (Coordination & Registration Action Points) portfolio en het G-Crap. Het spreekt voor zich dat het CRAP daar waar mogelijk wordt toegelicht, zodat zoveel mogelijk het leerproces aantoonbaar gemaakt wordt. Bijvoorbeeld door specifieke actiepunten kort toe te lichten.

11


Door alleen “nee” te selecteren verkrijg je de nog uitstaande actiepunten. Verder kan eenvoudig weer een totaaloverzicht verkregen worden. Door “door” te nummeren blijkt vanzelf ook welke teamleden wat achterblijven: die komen steeds meer bovenaan de lijst te staan!

2

Het Programma

Het programma is mede gebaseerd op de inhoud en de structuur van het Engelstalige boek “Ondernemerschap in Action” van Mary Coulter (Southwest Missouri State University), Prentice Hall. Een programma dat 8 weken, 16 weken of 32 weken kan duren (zie Bijlage 1) , afhankelijk van wat men wenst en welke doelstellingen men wil behalen.

12



Action learning: de nadruk ligt op leren door te doen in plaats van leren door te lezen Op internet is voldoende informatie beschikbaar om de onderwerpen die elke week uitgewerkt worden ook zonder boek of boeken te verwerken. Coulter’s boek is niettemin een uiterst leesbaar verhaal, maar het woord “leesbaar”zegt het al. Dat verwijst naar competenties die in het vorige millennium centraal stonden. Informatie kan dikwijls veel sneller dan via lezen worden gecommuniceerd. (zie daarover Prenzky, W. Veen, etc. maar ook bijvoorbeeld H.D. Roelofs). Bij de specifieke thema’s zullen een aantal internetlinks worden vermeld. Natuurlijk zijn deze al wat gedateerd zodra dit programma wordt gebruikt, immers internet vernieuwt zich razendsnel.

13


"De cost gaet voor de baet uyt" staat te lezen op de kroonlijst van het eind 18e-euwse Bureau voor Handelsinlichtingen aan het Damrak in Amsterdam

Thema’s in het onderwijsprogramma ondernemerschap in actie Tien thema’s die bijvoorbeeld kunnen worden ingebed in het programma:

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Ondernemend gedrag Innovatie: lateraal denken om (nieuw?) innovatieve producten te bedenken Formele processen rond ondernemerschap (KvK inschrijving, BTW afdracht) Geldstromen en ondernemerschap; liquiditeit versus winst Omgaan met teleurstellingen, de nadelen van ondernemerschap. Emoties en ondernemerschap Internationale ervaringen opdoen, toepassen in de spelsimulatie LE-Prohef of LEGame goud. Personeel: je eerste werknemer(s), toepassen in de spelsimulatie LE-Prohef Metaforen en ondernemerschap (verhalen die complexe zaken verhelderen wat betreft ondernemerschap) Verplaats je in je klant: empathie en sympathie De elevator pitch (hoe vertel ik mijn verhaal in 1 minuut?)

De thema’s worden verderop in dit programma toegelicht.

Kenmerkende beroepssituatie Voor een professional die het HBO of MBO afgerond heeft is “ondernemendheid’, een ondernemende houding en kennis van ondernemerschap noodzakelijk om een bijdrage te leveren aan ontwikkeling en vernieuwing van de organisatie waarin hij of zij actief gaat zijn. In de praktijk is de competentie van grote toegevoegde waarde, om te kunnen inschatten dan wel bepalen wat de effecten van deze vernieuwingen op de bedrijfsprocessen op verschillende niveau’s in de organisatie: op operationeel, tactisch en strategisch niveau.

14

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014 De PBL-methodiek ondersteunt het verwerven van dergelijk competenties, immers het vergt dat je allerlei kennis en vaardigheden verwerft door in praktische situaties zaken te analyseren, dat je problemen identificeert en nadenkt over mogelijke oplossingen en die ook helder kunt communiceren.

15


3

Doelstellingenkader : de Dublin descriptoren

Het doelstellingenkader wordt gevormd door de Dublin Descriptoren.

Dublin Descriptor

Omschrijving De student die het onderwijsprogramma ondernemerschap in actie succesvol heeft afgerond:

Kennis en Inzicht

 heeft aantoonbare kennis en inzicht ten aanzien van ondernemerschap voortbouwend op en overtreffend ten opzichte van het niveau van het voortgezet onderwijs.  heeft aantoonbare kennis en inzicht verworven (boek Entrepreneurship in Action is de theoretische leidraad) en uit digitale en andere media, die het mogelijk maken te functioneren op een niveau waar kennis van de laatste ontwikkelingen op het vakgebied nodig is.

Toepassen Kennis en Inzicht

 is competent om argumentaties te ontwikkelen en te verdiepen ten behoeve van probleemoplossing op het gebied van ondernemerschap.  kan het werk of beroep professioneel benaderen.

Oordeelsvorming

 kan relevante gegevens verzamelen en interpreteren op het vakgebied ondernemerschap ten behoeve van de oordeelsvorming.  weegt bij oordeelsvorming relevante sociaal-maatschappelijke, wetenschappelijke of ethische aspecten mee.

Communicatie

 is in staat om informatie, ideeën en oplossingen inzake ondernemerschap over te brengen.  kan informatie, ideeën en oplossingen inzake ondernemerschap overbrengen op een publiek bestaande uit specialisten of niet-specialisten.

Leervaardigheden

 bezit leervaardigheden die noodzakelijk zijn om een vervolgstudie aan te gaan die een hoog niveau van autonomie veronderstelt.  De student kan zijn individuele bijdrage aan de ontwikkeling en realisering van zijn persoonlijk businessplan aantonen in een individueel actiepunten portfolio en een degelijke tijdsregistratie, daarmee de competentie aantonend van een correcte verantwoording van zijn leerproces.

Tabel 1 Dublin Descriptoren

16


4

Beoordeling

Beoordelingsoverzicht Om te zien of je de doelstellingen van het onderwijsprogramma Ondernemerschap hebt gehaald, zullen er één of meerdere beoordelingen plaatsvinden. Tabel 2.1 laat een overzicht zien van alle relevante informatie met betrekking tot de toetsmethoden, punten, deadlines en studiepunten. In het onderwijsprogramma Ondernemerschap geldt een aanwezigheidsplicht. Alleen door een actieve deelname kunnen punten worden verkregen en het onderwijsprogramma Ondernemerschap worden afgerond. Uitsluitend als er sprake is zwaarwegende omstandigheden (bijvoorbeeld langdurige ziekte) kan hier van worden afgeweken. De student dient in een dergelijk geval contact op te nemen met de vakdocent. Als de individuele (PBL) taken niet aantoonbaar zijn uitgevoerd wordt de student uitgesloten van deelname aan de eindpresentatie.

Toets

Max. punten

De student presenteert en legt zijn

Weging

Norm in punten

Deadline

100

10%

55

Week 1 & 2

100

10%

55

Week 6 & 7

100

30%

55

Week 8

100

50%

55

Week 8

deel van de theorie ten aanzien van ondernemerschap uit aan de groep De student presenteert en legt zijn deel van toegepaste theorie ten aanzien van ondernemerschap uit aan de groep Individueel PGO Actiepunten overzicht met toelichting en eigen uitwerkingen van de opdrachten Presentatie persoonlijk businessplan

Totaal Compleet digital portfolio,

Verantwoording leerproces en studie

Uiterlijk week 9

belastingsuren

Inlevering overzicht op papier (1 pagina) + ondertekende authenticiteit verklaring 3 ECTS

Scores naar cijferadministratie

Week 10

Tabel 2.1 Puntenoverzicht

Wanneer een student de normscore haalt, zullen de 3 ECTS punten worden toegekend. De registratie van de scores (cijferregistratie) ziet er als volgt uit:

17

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014 



Wel deelname aan de activiteiten, maar geen aantoonbaar uitgevoerde (PBL) taken en (evt) uitsluiting dan wel geen verrichte eindpresentatie, onvoldoende of geen proefpresentaties, onvoldoende of geen theoriepresentaties: (deel)cijfer 1,0 Indien voldaan is aan:  De student presenteert en legt zijn deel van de theorie ten aanzien van ondernemerschap uit aan de groep  De student presenteert en legt zijn deel van toegepaste theorie ten aanzien van ondernemerschap uit aan de groep  Individueel PGO Actiepunten overzicht met toelichting en eigen uitwerkingen van de opdrachten  Presentatie persoonlijk businessplan Alles gehaald: totaal cijfer

De authenticiteitverklaring Verklaring vooraan in het eindrapport (non-Stapels & non-Guttenberg verklaring)

Alle portfolio's zijn in principe digitaal met een korte schriftelijke toelichting op papier. In het digitale portfolio wordt in principe alle relevante materiaal betreffende het leerproces van dit onderwijsprogramma vastgelegd. De actiepuntenlijst wordt aangevuld met een schriftelijke samenvatting van de inhoud (maximaal enkele pagina’s ). In de portfolio’s is ook een urenregistratie opgenomen ter verantwoording van de Studiebelastingsuren (SBU). Wat betreft de verantwoording van het leerproces dient de student te verklaren dat deze zelfstandig het persoonlijke ontwikkelingsplan heeft vervaardigd. Het geldt voor de actiepuntenlijst. Het wordt afgesloten met een ondertekende authenticiteit verklaring van de individuele student, waarin wordt verklaard dat de vermelde activiteiten alle door betrokkene zelf zijn verricht. (tegengaan van Stapels cq Guttenberg kwalificatie) Voorbeeld van een authenticiteitsverklaring:

18


19


Criteria voor de presentaties van de delen van de theorie Worden de hoofdkenmerken van de specifieke theorie helder gepresenteerd in de presentatie?

√

Worden de hoofdkenmerken van de specifieke theorie uitgelegd in de presentatie aan de hand van interessante voorbeelden? Is er een functioneel gebruik van multimedia (video's, smartphone foto’s, radio/muziek, etc.) in de presentatie?

√

Alles OK?

√

√

Beoordelingsformulier eindpresentatie

naam

naam

naam

naam

naam

naam

naam

Informatiegehalte

Verwerking & analyse

Structuur & hulpbronnen

Vormgeving, lay-out

Performance & kwaliteit

Totaal score

Cijfer = totaalscore/5

Uitmuntend Zeer goed Goed Ruim Voldoende Voldoende Onvoldoende Zeer onvoldoende Slecht Zeer slecht Geen waarde

10 9 8 7 6 5 4 3 2 1

20


Herkansing Studenten die niet slagen voor het geheel kunnen een herkansingsopdracht uitvoeren en deze individueel presenteren. Studenten die gezakt zijn dienen binnen 2 weken na bekendmaking van de Bouwsteenresultaten contact op te nemen met de Bouwsteencoördinator. De herkansing van de opdrachten of presentatie dient binnen 4 weken na bekendmaking van de resultaten plaats te vinden.

5

Programma

In het onderwijsprogramma Ondernemerschap worden door middel van Probleemgestuurd Onderwijs op creatieve wijze de verschillende basisbegrippen van conceptueel denken uitgewerkt. De basis van de verschillende PGO-taken zijn divers: (gast)colleges/ films /you tube video’s/ workshops /excursie. Hieronder volgt nogmaals het planningsschema, waarin staat aangegeven aan welke taak in welke week gewerkt dient te worden.

21

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014 Week

Taken

1

2 uur


4 uur


2

4 uur


3 4

2 uur


2 uur


4 uur


2 uur


4 uur


5

6 7

2 uur


4 uur

Thema bijeenkomst Financiële planning: “Harry’s grasmaaibedrijf”, uitwerking opdrachten

2 uur

Geldstromen en ondernemerschap; liquiditeit versus winst Theoriepresentaties Uitloop theorie presentaties

4 uur


2 uur


8

4 uur


2 uur


9 10 11

4 uur


2 uur


4 uur


2 uur


4 uur


4 uur

Spelen van het simulatierollenspel LE-Game goud/ LE-Prohef; ervaar zelf ondernemerschap in actie! Daarna zijn er diverse opdrachten gerelateerd aan LE-Game, vooral vanwege de reflectie op het proces naar ondernemerschap

12

13 14 15

2 uur


2 uur


4 uur


2 uur


4 uur 4 uur

Opdrachten, presentaties Thema: De elevator pitch (hoe vertel ik mijn verhaal in 1 minuut?)

4 uur


4 uur


4 uur


e e e

22

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014 Korte presentatie van alleen de verbeteringen!! 16

17

4 uur


4 uur


1 uur


Week 1 Tijdens de eerste sessie wordt de doelstelling van de module kort uiteengezet, worden voorbeelden van eindpresentaties getoond , zodat studenten een indruk hebben hoe de eindfase van de bouwsteen eruit ziet. De eerste sessie benoemt de groep een secretaris (en eventueel een plaatsvervanger). Deze onderhoudt het contact met de docent. De secretaris zorgt voor een adequate voortgang en eventuele informatievoorziening van de bijeenkomsten. Hij zorgt ook voor de planning van de presentaties van de theorie. Hij verzamelt de presentaties en combineert deze tot een eenduidig en samenhangend geheel. Elke week wordt er ten minste één (plenaire) groepsbijeenkomst georganiseerd om de voortgang te monitoren. De plaats en het tijdstip worden voor de volle periode van 8 weken gereserveerd.

Week

Taken

1

2 uur


4 uur


De verschillende hoofdstukken van de theorie van Entrepreneurship in Action worden verdeeld over de groep. Het leerproces is gebaseerd op de leertheorie van David Sousa:

23


Les 1 Thema: theorie over ondernemerschap 2 SBU PPT: outline van les 1 Video “Ondernemers” Enkele voorbeelden van gepresenteerde persoonlijke ondernemingsplannen uit het verleden

Opdracht 1 & 2 in groepen (4-6 personen) Elke groep gaat bezig en maakt binnen een uur een korte presentatie van de bevindingen van de opdracht. Resultaten van Opdrachten 1 & 2 presenteren.

H1 Ondernemers en Ondernemerschap Wat is Ondernemerschap? Gemeenschappelijke elementen in de definities: • Nieuwe, innovatieve, innovatie • Uniciteit in aanpak, in combinatie van zaken • Flexibele • Dynamische • Creatieve • Het nemen van risico • Het nastreven van opportuniteiten • Creatie van waarde • Organisatie creatie • Nadruk op groei • Proces van lopende beslissingen en acties Definitie Coulter: (Entrepreneurship (Ondernemerschap) is the process whereby an individual or group of individuals use organized efforts to pursue opportunities to create value and grow by fulfilling wants and needs through innovation and uniqueness, no matter what resources the entrepreneur currently has. Coulter: Ondernemerschap is het proces waarbij een individu of groep van individuen georganiseerd inspanningen leveren waarbij mogelijkheden worden nagestreefd om waarde te scheppen en groei te creëren door wensen en behoeften te vervullen middels innovatie en uniciteit, waarbij het niet uit maakt over welke hulpbronnen de ondernemer op dat moment ter beschikking heeft.

Opdracht 1: Kijk voor andere definities van ondernemerschap op Google en vergelijk deze definities met de bovenstaande definitie van Coulter. Ga in op de verschillen die u ontdekt: zijn die verschillen volgens u relevant ? Het proces van ondernemerschap :

24

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014 a. b. c.

Verken en onderzoek de context van je ondernemerschap en: identificeer opportunities en mogelijk concurrentievoordelen Start-up thema’s : doe onderzoek naar de haalbaar van je initiatief, plan je initiatief, organiseer de zaken rond je initiatief, zet de eerste stappen Manage je initiatief : manage de processen, manage de mensen in je organisatie, manage de groei, en wat specifiekere onderwerpen als familie en zaken, het managen van je privé leven

Wie zijn Ondernemers? Er zijn verschillende types: beginnende Ondernemers: een persoon die bezig is een nieuwe onderneming te starten (andere categorieën: beginnelingen , gewone , serie, portfolio ondernemers) Het demografische profiel: Eerst geboren kinderen , mannelijk, beschikkende over werk ervaringen , een diploma van voortgezet onderwijs, afkomstig uit een ondernemend gezin

Opdracht 2: Doe een wat eenvoudig onderzoek: zoek uit in welke mate de leden in de klas aan elk van deze 5 criteria van het demografische profiel voldoen (die in Coulter worden genoemd in Hoofdstuk 2: Eerst geboren kinderen , mannelijk, beschikkende over werk ervaringen , een diploma van voortgezet onderwijs, afkomstig uit een ondernemend gezin )

Probeer in te schatten hoeveel ondernemers u in de toekomst mag verwachten uit uw groep. Hoe kan onze samenleving ondernemerschap stimuleren? Geef ten minste twee adviezen, inclusief argumenten.

25


Week 2

2

4 uur


2 uur


Les 2

Spelen van het simulatierollenspel LE-Game;

Opdracht 3 (individueel de gedragsstijltesten invullen) Gedragstijl invullen : eerst de R (responsstijl) en later de B (basisstijl) PPT: outline van LE-Game Presentatie met uitleg van LE-Game Spelsimulatie ronde 1 Intermezzo: “successen?” stap 1 Spelsimulatie ronde 2 Intermezzo: “successen?” stap 2 Evaluatie invullen Gedragstijl invullen : alleen de R (responsstijl) Einddoel : actief ervaringen opdoen met ondernemerschap Ervaar zelf ondernemerschap in actie! Er zijn diverse opdrachten gerelateerd aan LE-Game, vooral vanwege de reflectie op het proces naar ondernemerschap

Opdracht 3a: Vul uw gedragstijl in zowel R (respons) en B (Basic) Participeer actief in de spelsimulatie LE-Game Opdracht 3b: Vul uw gedragstijl alleen de R (respons)

26


Week 3 Week 3

Taken

Onderwijsactiviteiten 2 uur


4 uur


Les 3 : Reflectie LE-Game 2 SBU PPT: outline van de reflectie van LE-Game De préfase van ondernemerschap nader beschouwd Opdracht 4 (individueel) Resultaten van Opdrachten 4 presenteren Diverse individuele presentaties Einddoel : reflectie op de context waarbinnen ondernemerschap plaatsvindt Wat doen ondernemers Aanvankelijk is elke ondernemer betrokken bij het beoordelen en vaststellen van de mogelijkheden om een onderneming te beginnen en daarna om te gaan met start-up problemen. Bij het verkennen van de ondernemende context, zijn ondernemers bezig met het verzamelen van informatie, het identificeren van potentiële mogelijkheden en het beoordelen van mogelijke concurrentievoordelen. Vervolgens, gewapend met deze informatie, begint de ondernemer met het onderzoek naar de haalbaarheid. Daarbij worden allerlei ideeën voor het initiatief geopperd, worden concurrenten bekeken en de financiële mogelijkheden verkend. Aansluitend wordt er een planning gemaakt va het initiatief, wordt begonnen met het organiseren van de onderneming. Eenmaal op gang: met het managen en het beheer ervan. Ondernemers gaan om met een veelheid aan uitdagingen. Als ondernemer: " zijn er geen gemakkelijke antwoorden". Het is het beste als u het op uw eigen voorwaarden doet, met uw eigen redenen, gebruik maken van uw eigen vaardigheden.

Beloningen en uitdagingen Beloningen: • Het hebben van een hoge mate van zelfstandigheid •Gebruik kunnen maken van een verscheidenheid aan vaardigheden en talenten • De vrijheid hebben om zelf beslissingen te nemen • Alleen verantwoording aan jezelf hoeven af te leggen • Het hebben van de gelegenheden om in te aan op uitdagingen • Gevoelens van voldoening en trots ervaren als u uw doelstellingen kunt verwezenlijken • De potentie hebben dat u grotere financiële beloningen kunt realiseren

1. 2.

Uitdagingen Het aangenaam vinden om met verandering en onzekerheid om te gaan, verandering als normale gang van zaken zien. Nooit elke dag hetzelfde. Een ontstellende hoeveelheid beslissingen en besluiten nemen 27

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014 3. 4. 5. 6.

Met moeilijke economische keuzes geconfronteerd worden Goed kunnen omgaan met het nemen van risico’s Veel verschillende vaardigheden en talenten benodigd zijn Om kunnen gaan met de mogelijkheid dat zaken mislukken

Opdracht 4 Opdracht 4: Geef twee voorbeelden op welke manier u erin geslaagd om de uitdagingen aan te gaan tijdens LEgame. Indien mogelijk toelichten met media. Voorbeeld 1 1.

2.

3.

4.

5.

6.

Voorbeeld 2

Het aangenaam vinden om met verandering en onzekerheid om te gaan, verandering als normale gang van zaken zien. Nooit elke dag hetzelfde. Een ontstellende hoeveelheid beslissingen en besluiten nemen Met moeilijke economische keuzes geconfronteerd worden Goed kunnen omgaan met het nemen van risico’s Veel verschillende vaardigheden en talenten benodigd zijn Om kunnen gaan met de mogelijkheid dat zaken mislukken

Opmerkingen

28


Week 4 Week 4

Taken



4 uur


Verkenning van de context van het ondernemerschap in uw regio H2: Het verkennen van de context van ondernemerschap Contextuele factoren zijn belangrijk. De implicaties van de kenmerken van de hedendaagse economie. • Continue turbulentie en verandering • Minder behoefte aan fysieke activa  Afnemende afstand  Samengebalde tijd

   

Kritieke succesfactoren; Het vermogen om te kunnen veranderen Het vermogen om creatief en innovatief te zijn Hebben aantoonbaar een visie en leiderschap Hebben een volledige kwaliteitscultuur

29


Opdracht 5 Opdracht 5: Geef twee voorbeelden geven op welke manier u tegemoet bent gekomen aan de vier genoemde kritische succesfactoren tijdens LE-game: Voorbeeld 1

Voorbeeld 2

 Het vermogen om te kunnen veranderen

 Het vermogen om creatief en innovatief te zijn

 Hebben aantoonbaar een visie en leiderschap

 Hebben een volledige kwaliteitscultuur

Opmerkingen

Het identificeren van opportunities in uw omgeving Opportunities ofwel kansen zijn positieve externe trends of veranderingen die unieke diverse mogelijkheden scheppen. Daarbij zijn er volgens Peter Drucker zeven potentiele bronnen van dergelijke kansen: 1. Het onverwachte 2. Het ongerijmde 3. Het proces behoefte 4. Veranderende markt en industriële structuren 5. Demografische ontwikkelingen 6. Veranderingen in de perceptie 7. Nieuwe kennis

30


Opdracht 6 Opdracht 6: Geef twee voorbeelden in uw persoonlijke business plan waarbij je kansen met betrekking tot de zeven potentiële bronnen van opportunities kunt identificeren. Voorbeeld 1

Voorbeeld 2

1. Het onverwachte 2. Het ongerijmde 3. Het proces behoefte 4. Veranderende markt en industriële structuren 5. Demografische ontwikkelingen 6. Veranderingen in de perceptie 7. Nieuwe kennis

Opmerkingen

Opdracht 7 Opdracht 7: Presenteer een voorbeeld van een “ongerijmde” ondernemersactiviteit in uw regio of stad. Leg natuurlijk uit waarom hier sprake is van iets wat je daar helemaal niet zou verwachten. Zoals bijvoorbeeld alpaca’s in zuidoost drenthe: http://www.breegroen.nl/over-ons/

Concurrentievoordeel Wat maakt de organisatie tot iets bijzonders, iets speciaals? Iets hebben dat andere organisaties niet hebben, iets beter doen dan andere organisaties, iets doen wat een andere organisaties niet kan

31


Opdracht 8 Opdracht 8 Geef enkele voorbeelden op welke manier u een concurrentievoordeel in uw rol in LE-Game heeft gehad Voorbeeld 1. Concurrentievoordeel

2. Concurrentievoordeel

32


Opdracht 9 Extra opdracht met betrekking tot de context van het ondernemerschap:

Opdracht 9: Hoe zit het met opportunities voor ondernemerschap op "scholen"? Geef twee voorbeelden waarbij je kansen identificeert op je eigen school die betrekking hebben op zeven potentiële bronnen van kansen en mogelijkheden. Voorbeeld 1

Voorbeeld 2

1. Het onverwachte

2. Het ongerijmde

3. De proces behoefte 4. Veranderende markt en de industrie structuren 5. Demografische ontwikkelingen 6. Veranderingen in de perceptie 7. Nieuwe kennis

Opmerkingen

33


Week 5 Week

Taken

5



4 uur

Thema bijeenkomst Financiële planning: “Harry’s grasmaaibedrijf”, uitwerking opdrachten Geldstromen en ondernemerschap; liquiditeit versus winst

Week 6 Week

Taken

6

2 uur

Onderwijsactiviteiten Theoriepresentaties Uitloop theorie presentaties

4 uur


PPT: outline start-up Diverse individuele presentaties CH3: (Start-up thema’s) Onderzoek naar de haalbaarheid van het initiatief Vier belangrijkste bronnen van ideeën: 1. Persoonlijke interesses of hobby's 2. Werkervaringen, persoonlijke capaciteiten en vaardigheden 3. Huidige producten die beschikbaar zijn: zijn er behoeften die er niet mee worden afgedekt? 4. Kansen in de externe omgeving

Opdracht 10 1. 2.

Opdracht 10: Kijk op de vloer waar de ansichtkaarten worden verspreid van de producten van de succesvolle miniondernemingen. Selecteer een product waar je een nieuwe idee aan kunt toevoegen. Leg uit natuurlijk welke (nieuwe) behoefte wordt bevredigd met uw "nieuwe gecreëerde product".

Het genereren en evalueren zakelijke ideeën. Zie cursus "Conceptueel Denken"

34

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014 Haalbaarheidsstudie: kan het ondernemende idee met succes worden gerealiseerd? Meestal betreft dit het identificeren van cruciale knelpunten: zaken die doorslaggevend zijn voor de 'go of no go' beslissing. Onderzoek naar concurrenten Onderzoek naar financieringsmogelijkheden De eerste optie zijn de persoonlijke bronnen en middelen van de ondernemer. In tekstboeken beperkt men zich dikwijls tot alleen "geld" (spaargeld, geld opbrengsten uit de verkoop van persoonlijke bezittingen, credit card leningen, enz.), maar in de meeste gevallen gaat het vooral om hulpbronnen in natura! Dus bijvoorbeeld oude spullen die je vrienden voor je hebben, spullen die je gratis kunt verwerven.

Opdracht 11 Opdracht 11: Als u een bedrijf zou beginnen , welke activa zou u redelijk gemakkelijk kunnen verkrijgen gelet op de financiering van deze activa? Denk daarbij vooral aan activa die "gratis" van ouders of vrienden kunnen worden verkregen.

Opdracht 12 Opdracht 12: Wat betreft uw persoonlijke business plan, welke activa zou u gemakkelijk kunnen verkrijgen gelet op de financiering van deze activa? Welke specifieke activa kunt u "gratis" verkrijgen? Bijvoorbeeld van ouders, andere familieleden, vrienden of collega's?

Week 7 Week

Taken

7



4 uur


Week 8 Week 8

Taken



4 uur


35


Week 9 Week

Taken

9



4 uur


Week 10 Week 10

Taken



4 uur


Week 11 Week

Taken

11


Spelen van het simulatierollenspel LE-Game goud/ LE-Prohef; ervaar zelf ondernemerschap in actie! Daarna zijn er diverse opdrachten gerelateerd aan LE-Game, vooral vanwege de reflectie op het proces naar ondernemerschap

2 uur


Week 12 Week 12

Taken



4 uur


36


Week 13 Week

Taken

13



4 uur


4 uur

Onderwijsactiviteiten Thema: De elevator pitch (hoe vertel ik mijn verhaal in 1 minuut?)

4 uur

Proefpresentaties Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke

Week 14 Week 14

Taken

e

ondernemingsplan” 1 try out

37


Week 15 Week

Taken

15


Proefpresentaties Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke e

ondernemingsplan” 1 try out 4 uur

Proefpresentaties Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke e

ondernemingsplan” 2 try out, Korte presentatie van alleen de verbeteringen!!

Extra & Try-out presentatie “het persoonlijke ondernemingsplan” Uitloop presentaties opdrachten , diverse individuele presentaties Try-outs van presentaties betreffende het persoonlijke ondernemingsplan

Individueel huiswerk: voorbereiding en uitwerking Aansluitende literatuur en bronnen: Deze week dient (!) te worden gebruikt om (opnieuw) te oefenen voor de eindpresentatie die ook gepland staat in deze week. Proefpresentaties zijn er om te kwalificeren voor de finale presentaties.

38


Week 16 Week

Taken

16



4 uur


Deze week dient (!) te worden gebruikt om opnieuw te oefenen voor de eindpresentatie die ook gepland staat in deze week.

Een eindpresentatie duurt per businessplan ongeveer 10 minuten, daarna 10 minuten voor de beantwoording van vragen. Totaal per groep (die elk voor een bepaald onderwerp allerlei nieuwe concepten presenteert) circa 30 minuten.

Laatste oefening: Complimentenspel Elke student moet voor elke collega student een compliment op een post-it schrijven. Op deze manier verlaat elke student de bouwsteen met complimenten van zijn groep!

Les 8

Eindpresentaties van het “het persoonlijke ondernemingsplan”

Eindpresentaties van het persoonlijke ondernemingsplan Criteria en beoordeling: (voorbeeld)

Informatiegehalte Verwerking & Analyse Lay-out vormgeving Structuur, hulpbronnen Quality Totaal score

7 8 7 7 7 36 7,2

39


Week 17 Week 17

Taken Inleveren portfolio op papier CRAP Authenciteits-

De individuele actiepuntenlijst Authenticiteitverklaring met handtekening handout eindpresentatie (evt) op papier

verklaring rest in digitaal portfolio. Dat kun je op dropbox zetten, mailen (vaak te groot) of even via memorystick inleveren. Beoordeling na inlevering CRAP, G-Crap en waardering presentatie

40


6 Thema: het persoonlijke ondernemingsplan “Personal Business Plan” Planning van de onderneming (het Business Plan) PPT: outline business plan & het persoonlijke ondernemingsplan Diverse individuele presentaties

Het ontwikkelen en schrijven van een businessplan

Een goed businessplan bevat 6 belangrijke aandachtspunten: 1. Samenvatting: de kernpunten van het ondernemersinitiatief 2. Analyse van kansen en mogelijkheden: gedetailleerde analyses van de kansen zoals die door ondernemer worden gezien 3. Analyse van de context: uitgebreide beschrijving van externe veranderingen en trends 4. Beschrijving van de onderneming : de specifieke uitwerking over de wijze waarop de kansen en mogelijkheden worden benut en aangepakt 5. Financiële gegevens en toekomstprojecties 6. Ondersteunende documentatie: grafieken, tabellen, foto's, cv's Opdracht 13: Wat betreft uw persoonlijke business plan, zijn alle zes belangrijke aandachtspunten erin opgenomen? Check! Zo niet: voeg het specifieke ontbrekende aandachtspunt toe aan uw persoonlijke business plan

Visie en missie in het persoonlijke ondernemingsplan Het ontwikkelen van visie en missie is een belangrijk element in het persoonlijke ondernemingsplan. Visie Visie is de droom van de ondernemer: een samenhangend overzicht van wat een ondernemer wil dat zijn of haar organisatie moet gaan worden. "Een levendig en fascinerend beeld van de toekomst", het is de droom van de ondernemer. In de visie van het persoonlijk ondernemingsplan wordt de toekomst van jezelf en eventueel de organisatie waarin je denk te gaan functioneren voorgesteld, als een toekomstdroom. Omdat een visie over zaken gaat die in een verre toekomst eventueel kunnen plaatsvinden kan een visie worden bijgesteld. Hoe formuleer je en visie?  Hoe ziet de omgeving van jezelf er in de verre toekomst uit?  Wat wil je zelf tegen die tijd bereikt hebben?  Langs welke weg ga je die positie bereiken? Het onderzoeken van een verre toekomst kun je in een soort van scenario beschrijven. Missie Een missie in het persoonlijke ondernemingsplan is datgene dat je als persoon naar buiten wil uitdragen. Het geeft aan waarvoor je staat, wat je identiteit is en wat je waarden zijn. Omdat een missie dikwijls vele jaren heeft gekost om op te bouwen wordt een missie zelden veranderd. Hoe formuleer je een missie?  Wat is mijn werkterrein? 41

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014    

Waaruit bestaat mijn economische bestaansrecht? Welke betekenis hebben ik voor mijn stakeholders? Wat zijn mijn normen, waarden en overtuigingen? Wat zijn mijn intenties en ambities?

In het algemeen is een missie voor een onderneming is een statement van wat de verschillende organisatieonderdelen doen en wat ze hopen te bereiken in lijn met de organisatorische visie. Een organisatie zal slechts één visie hebben, maar mogelijk meerdere missies die alle willen bijdragen aan de verwezenlijking van de visie. Waarom? Ze bieden duidelijke richting, zijn leidraad voor het management team en ze creëren een gezamenlijk gevoel wat betreft de inspanning en het doel dat bereikt moet worden! "Een soort van algemene toonzetting"

Verschil missie en visie8 Het verschil tussen een missie en een visie is hieronder weergegeven. Missie

Visie

Waarvoor je staat

Waarvoor je gaat

Gericht op de organisatie van je activiteiten

Gericht op de omgeving

Wie ben ik?

Hoe ga ik met de wereld om?

Identiteit, waarden

Toekomst, droom

Vanuit een (lang) verleden

Vanuit de verre toekomst

In principe tijdloos

Kan worden bijgesteld

Hoe goed is mijn missie of visie? Een goede missie of visie is AMORE (Loo e.a. 2007). Deze afkorting staat voor:

    

Ambitieus of zelfs idealistisch Motiverend of zelfs commiterend Onderscheidend Relevant en richtinggevend voor stakeholders Echt, evenwichtig, eenheid, eenvoudig

Nadat je de visie en missie voor je persoonlijke businessplan hebt bepaald, is het zaak om een strategie uit te werken, hoe je die doelen wilt gaan realiseren. Welke weg ga je bewandelen? Natuurlijk is het de bedoeling dat je tussentijds evalueert of je nog steeds op de juiste weg zit. Eventueel zul je dan je strategie wat moeten aanpassen.

7

Thema : Ondernemend gedrag Rollenspelsimulatie Gedragsstijl

8

Bewerkt naar http://www.frankvanormondt.nl/advies/innovatie/wiki/missie-visie/ 42

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014 Gedragskleuren Iedereen heeft meerdere zogenaamde ‘gedragskleuren’ die allemaal weer combinaties van zijn van bepaalde ‘psychologische typen’. Dominant rood, invloedrijk geel, gedisciplineerd blauw, harmonisch groen. Jung en Myers De gedragsstijl kleur is gebaseerd op de theorie van Jung en Myers, een heldere typologie naar vier gedragstypen, dus naar de manier waarop iemand zich gedraagt. Een gedragsstijl is niet goed of fout. Elke stijl heeft afhankelijk van de situatie zijn voordelen en/of nadelen.

Bewustwording gedragsstijlen Het is uiterst nuttig om te weten wat voor type gedrag andere personen in uw werkomgeving vertonen. Natuurlijk is enig inzicht in de kenmerken uw eigen gedrag sowieso zinvol. En wat dacht van de perceptie van anderen? Dus hoe uw gedrag door anderen wordt gezien? Volgens ons is juist dat uiterst zinvol. Het is immers altijd gemakkelijk wat scherpe kantjes van je eigen gedrag af te halen, dan te trachten iemand anders te veranderen. Stereotype gedrag De sessies hebben steeds betrekking op de betekenis stereotype gedrag, over de gevolgen van dat gedrag bij handelen, zowel individueel als als groep. Voorbeelden Over de inzichten van je persoonlijke gedragstijl, dus hoe komt jouw gedrag over bij een ander: • de passpiegel: over rood gedrag en over groen gedrag bij voor de passpiegel gaan staan; • speelgoedbeesten: over kwakende kikkers en …konijntjes. Over kleine kikkers die zich gaan gedragen als konijntje. Over de gevolgen van gedragsstijl in collectieve processen, dus als je samen als team iets moet doen: • het touw en de knoop • knikkers

43

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014 Alle sessies zijn altijd vol plezier en humor. Allemaal zelf ontwikkeld materiaal, met vele jaren coaching en trainingservaring erin verwerkt, door onze LE-Network partner Gerda Cramer. (Zie foto boven)


Waarom extrovert gedrag? Wat betekent dat? De gedragsstijl van failliete ondernemers???

44


8 Thema “innovatie”: lateraal denken om (nieuw?) innovatieve producten te bedenken Denken is een vaardigheid waarmee intelligentie op ervaring reageert ( De Bono). Willekeurig woord methodiek: schept eigen associaties die bij het probleem horen. Voorbeeld “slagroom taart”leidde tot het “slagroomontbijt” binnen de context van innovatieve concepten voor bed- en breakfastbedrijven. Door onbewust na te denken leggen onze hersenen meer associaties tussen alle informatie en komen eerder op alternatieven. Het geeft een ontwikkeling vergelijkbaar met het “dorpsschone effect”. In een afgelegen dorp is het mooiste meisje het mooiste meisje van de wereld. Omdat men niet beter weet. Ook kan men zich niet voorstellen dat er een mooier meisje is. Men is gelukkig met wat men heeft. Naar alternatieven zoeken komt dikwijls pas als er de noodzaak toe is. Dit concept is gebaseerd op de workshop om deelnemers aan nieuwe miniondernemingen te stimuleren tot innovaties. Heel simpel: door ze te baseren op de oude succesvolle producten van voorgaande mini-ondernemingen. Het idee is : hier van de producten ansichtkaarten te maken (bv in 10 voud, afhankelijk van het aantal groepen) en die ansichtkaarten op de grond te leggen. Bijvoorbeeld van de beste 3 miniondernemingen van de afgelopen 7 jaar. Elke deelnemer zoekt daarna 1 ansichtkaart uit. Men zoekt er één uit waarbij men denkt wel iets nieuws aan te kunnen koppelen. Elke soort ansichtkaart leidt dan tot één groep. Die brainstormen verder over de ideeën. Duur: ca. 15 minuten. Daarna proberen ze één product (of desnoods twee) goed uit te werken (4 minuten) waarna er 1 minuut is om dat product te presenteren (elevator pitch). 1 groepslid presenteert. De voorbeelden van de producten staan in de bijlage.

9 Thema “formalisering”: de formele processen rond ondernemerschap (KvK inschrijving, BTW afdracht)

10 Thema: Omgaan met Geldstromen en ondernemerschap; liquiditeit versus winst, Harry’s grasmaaibedrijf

45


In Harry's grasmaaibedrijf, wordt met name de relatie tussen resultatenrekening (V&W rekening, kosten en opbrengsten) en liquiditeitsbegroting (ontvangsten en uitgaven) en de balans (vermogenspositie) heel eenvoudig en begrijpelijk wordt uiteengezet In de spelsimulatie kan dit geoefend worden door te kijken of de prognoses “kloppen”. Een financieel plan opstellen kan geoefend worden met behulp van het ‘Harry’s grasmaaibedrijf’ concept, waarbij in een gekoppelde spreadsheet de V&W rekening, balans en liquiditeitsbegroting zijn uitgewerkt. Vervolgens kan het realiteitsgehalte van het plan worden getoetst in een nieuwe spelronde van LE-Game.

11 Thema: Omgaan met teleurstellingen, Emoties en ondernemerschap,de nadelen van ondernemerschap Omgaan met teleurstellingen, de nadelen van ondernemerschap. Emoties en ondernemerschap Johan Cruijff: “Elk voordeel hep z'n nadeel!” “Als je niet ken winnen, moet je zorgen dat je niet verliest.” Doelstelling: leren om positief om te gaan met teleurstellingen. Hoe doe je dat? Ondernemer zijn heeft ook nadelen. Er is geen garantie dat er genoeg verdiend wordt om te overleven. Je moet namelijk eerst kosten maken om er later voordeel van te hebben. 46


De “cost gaet voor de baet uyt” is een bekend gezegde, dat Iedere Nederlander wel kent. Dit gezegde “de kost gaat voor de baat uit” is het motto van onze gouden eeuw dat nog steeds, symbolisch, te zien is op de panden aan de ingang van de oude haven van Amsterdam.

"De cost gaet voor de baet uyt" staat te lezen op de kroonlijst van het eind 18eeeuwse Bureau voor Handelsinlichtingen aan het Damrak in Amsterdam De “baet” komt dus later dan de kosten. Dat betekent dat bij starters het voorfinancieren van alle ondernemingsactiviteiten een belangrijk aspect is: er zijn immers nog geen doorlopende inkomsten. Elke ondernemer begint met een eerste klant: maar ook die betaalt dikwijls niet onmiddellijk. En dan nog: datgene wat geleverd wordt moet simpelweg eerst voorgefinancierd worden. Tekort aan geld is voor veel starters in de beginfase dan ook de normale gang van zaken. Vandaar dat een starter op elk dubbeltje let in de uitgaven . Daarnaast probeert elke starter ook zoveel mogelijk hulpbronnen ‘om niet’ te verkrijgen.

Opdracht: “gratis” is wat anders dan “voor niks” Opdracht: “gratis” is wat anders dan “voor niks” Leg uit waarom. Omdat de opbrengsten als starter dikwijls wat langer uitblijven, is kostenbeheersing dan ook voor die starters extreem belangrijk. In het begin is het vaak moeilijk om alle financiële verplichtingen goed na te komen en dikwijls krijgt de ondernemer zelf pas laatste betaald.

Opdracht: Analyseer de liquiditeitsbegroting van Harry’s Grasmaaibedrijf. Welk probleem ontstaat er in week 1?

Veel bedrijven gaan bankroet. Twintig procent van de starters mislukt in het eerste jaar. Slechts 50% 9 overleeft de eerste vijf jaar! Voordat je als ondernemer je persoonlijke bezittingen op het spel zet, je geluk in de waagschaal brengt is het verstandig dat je al wat ervaring opdoet met het maken van afwegingen wat betreft risico en rendement in je gedrag en je handelen. Het is dan ook zinvol dat studenten competenties ontwikkelen zodat ze een succesvol ondernemer kunnen worden. Dat vergt het ontwikkelen van een helikopterblik waarbij men ook samenhang ziet tussen verschillende vakken of modules. Zo moet men allerlei relevante aspecten van interne en externe processen kunnen inschatten voor wat betreft de gevolgen ervan voor de eigen onderneming, problemen zien 9

Zie ook : Begin een bedrijf, J van Sten-van ‟t hoff, M Knapen, Wolters Noodhoff 47

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014 voorkomen dan wel kunnen oplossen. Elke ondernemer moet de risico’s waaraan zijn onderneming is blootgesteld kunnen beoordelen. Daarbij is ook het begrijpen van het netwerk van relaties van belang, alsmede hoe dat netwerk verandert onder invloed van interen en externe factoren. Centraal staat daarbij steeds op welke wijze de onderneming toegevoegde waarde kan –blijven- creëren binnen dat netwerk. De competentie die in dit verband vooral ontwikkeld moet worden is die van het hebben van conceptuele vaardigheden. Conceptuele vaardigheden zijn nodig om de gehele organisatie te blijven overzien bij het nemen van beslissingen of juist het nalaten van het nemen van een beslissing: situatie herkennen, probleem analyseren, alternatieven afwegen, een alternatief kiezen, implementeren en het resultaat evalueren. Inderdaad is er qua processtappen een zekere mate van analogie met “problem based learning”. Het proces van ondernemerschap kenmerkt zich zelf door vallen en opstaan. Nu is er veel aandacht voor dat opstaan, maar relatief weinig voor het vallen. Net als bij judo is een goede valtechniek beheersen nuttig. Vandaar dat “omgaan met teleurstellingen” voor de ondernemer iets is wat goed beheerd moet worden. Emoties kunnen blijven beheersen is in situaties met teleurstelling een pré, immers het leven gaat door. Thema: Hoe ga je om met teleurstellingen ? Zakelijk risico is het risico van verlies als gevolg van onverwachte veranderingen in de markt. Het is vooral een extern risico bijvoorbeeld veroorzaakt door (nieuwe) concurrentie, onverwachte wijzigingen in verwachte opbrengsten en/of kosten

12 Thema Internationalisering: Internationale ervaringen opdoen toepassen in de spelsimulatie LE-Prohef of LE-Game goud.

13

Personeel: je eerste werknemer(s),

toepassen in de spelsimulatie LE-Prohef spelsimulatie, simulatie van arbeidsmarktprocessen LE-Prohef is de spelsimulatie die bedoeld is om inzicht te verschaffen in de processen als er een fundamentele wijziging komt in de benadering van de arbeidskosten, volgens het zogenaamde “PROHEF”systeem. Het systeem “Prohef” is uitgedacht door Piet van Elswijk, lector EOM (economie op mensenmaat) aan de Stenden Hogeschool. Zie ook http://www.prohef.nl/actueel.html en www.prohef.nl In deze spelsimulatie LE-Prohef trachten we na te gaan of een alternatief systeem van de bruto prijsvorming van “arbeid” werkt. Een spelsimulatie waar vanuit de vraag naar arbeid de prijsvorming wordt gesimuleerd, waarbij het idee van de “sociale BTW’ op zijn effecten wordt bestudeerd. Elke student speelt een rol als ondernemer dan wel werknemer. Zie: http://le-network.nl/le-prohef/ voor een toelichting! De spelsimulatie bestaat uit werkgevers en werknemers (al of niet elders aan het werk) en intermediaire organisaties. Bij de werkgevers is de vraag naar arbeid, de vraag dus naar personeel. • De vraag naar arbeid ontstaat als de werkgever uitzicht heeft op nieuwe opdrachten. • Het aanbod aan arbeid is te vinden op de arbeidmarkt waar werknemers zich aanbieden. 48

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014 • Intermediairs vervullen een rol als bemiddelaars (“recruiter”), deze rol staat voor sociale dienst, vacaturebanken etc. De startsituatie van de simulatie is dat er een aantal werkgevers zijn met één werknemer. Er is geen onderscheid tussen soorten werk als administratie etc. Daarnaast zijn er ook een aantal werkzoekenden, die zitten op een stoel apart: “aanbod op de arbeidsmarkt”. Na één periode kan de deelnemer die opereert als entrepreneur pas een werknemer ontslaan. Wel moet hij dan betaald worden. In principe is de reservering daarvoor al aanwezig: €2500 aan kasgeld. Kortom er zijn in principe alleen tijdelijke werknemers. Dat sluit aan bij de praktijk: van vaste banen is in onze samenleving nog nauwelijks sprake. 1.

De eerste stap is dat de markt voor orders en de markt voor werknemers wordt geopend. Die is eigenlijk voortdurend open. Prijs voor een werknemer is per periode € 2500.

2.

Werkgevers nemen orders aan en kijken daarbij of zij meer of minder werknemers nodig hebben. Mensen kunnen dus als personeel voor de bedrijven in het spel (producenten, handelaren, leveranciers) worden aangenomen & ook ontslagen !

3.

Werkgevers sturen het teveel aan werknemers terug naar de arbeidsmarkt of proberen het tekort aan werknemers op de markt in te huren. Voor het gemak nemen we aan dat de werknemers allemaal dezelfde arbeidskosten hebben alsook dezelfde arbeidsprestatie. Prijs voor een werknemer is per periode € 2500.

De inbreng van Economie op Mensenmaat wordt –zo is de planning- na de pauze ingevuld. De simulatie van het prohef systeem betekent: er komt een apart deel van de arbeidsmarkt, die als regel heeft: “U betaalt 30 % van de extra toegevoegde waarde”. Internationale concurrentie: in de spelsimulaties is er ook een internationale aspect: opdrachten in $.In principe zijn de buitenlandse orders aantrekkelijk vanwege de marge . Authentieke leeromgeving LE-Prohef is een “authentieke leeromgeving” (Herrington, Anthony and Herrington, Jan, 2008 ) die wordt gekenschetst door de volgende elementen: •

Een authentieke context die weergeeft hoe kennis in de praktijk echt wordt gebruikt

•

Authentieke activiteiten

•

Toegang tot de wijze waarop experts zaken invullen en de processen vormgeven

•

Meervoudige rollen en perspectieven

•

Constructie van kennis door samenwerking

•

Reflectie

•

Accentuering van de activiteiten, de gelegenheid om deze naar voren te brengen

•

Coaching en aanreiken van frameworks, ondersteuning

•

Authentieke toetsing, assessment

Authentieke leerprocessen vergen een leeromgeving die betekenisvol moet zijn, een omgeving waarbij de kennis in de praktijk ( “real life”) wordt gebruikt. Toegepast op bijvoorbeeld ondernemerschap houdt het in dat de kennis onderdeel wordt van een proces om waarde te creëren. Als dat niet gebeurt,wordt die kennis namelijk niet gebruikt.

De spelsimulatie toonden tot dusverre ook de effectiviteit aan van een “pull”-strategie bij leerprocessen, geïnitieerd door een echte klanten en effectief door emoties vanwege de bereikte successen: “success drives success”.

49

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014 LE-Prohef stelt de deelnemers bloot aan (markt) risico’s, aan het identificeren van mogelijk kansen en mogelijkheden ( identifying opportunities) en vraagt van de deelnemers dat ze hun comparatieve voordeel gebruiken om waarde te creëren. Men heeft immers vraag (“demand pull”) om toegevoegde waarde te kunnen scheppen en men heeft competitie nodig om succes dan wel falen te kunnen ervaren. Kortom een vraaggestuurde leermethodiek om competenties te ontwikkelen in een authentieke leeromgeving. De ervaringen die worden opgedaan scheppen vertrouwen om onzekerheid te kunnen overbruggen, veroorzaakt wordt door de noodzaak om toegevoegde waarde te scheppen terwijl men voortdurend onderhevig is aan concurrentie. Leerzaam dus!

14

Thema Metaforen en ondernemerschap

(verhalen die complexe zaken verhelderen wat betreft ondernemerschap)

15

Verplaats je in je klant: empathie en sympathie

16 De elevator pitch (hoe vertel ik mijn verhaal in 1 minuut?) Selecteer hoogtepunten. Structureer de eindpresentatie, maak gebruik van mogelijk ICT-support

50


Eindpresentatie : de beoordeling:

51

17

Contacturen en Studiebelasting in uren

Het onderstaande schema bevat alle contacturen. Daarnaast wordt van studenten/leerlingen verwacht dat ze hun eigen bijeenkomsten in projectgroepen plannen om aan opdrachten te werken. Het schema bevat ook een overzicht van de te verwachten werklast gemeten in zelfstudie-uren.

Voor het normale programma week: 1 t/m 8 Contacturen en Studiebelastinguren Werkvor m HC Game sessions Theme sessions Presentati ons

Aantal groep en

Week 1

Week 2

SCU

SBU

1

2

4

6

SCU

4

5

8

SCU = Student Contact Uren (45 minuten) SBU = Studie Belasting Uren (60 minuten) ZU = Zelfstudie Uren (60 minuten)

SBU

8

Week 3 SCU

4

SBU

Week 4 SCU

4

SBU

Week 5 SCU

4

SBU

4

Week 6 SCU

SBU

4

6

Week 7 SCU

SBU

4

4

Week 8 SC SB U U

Week 9 SCU

SBU

Totaal SCU

SBU

Voor het normale programma: week 9 t/m 16 Contacturen en Studiebelastinguren

Werkvorm HC Game sessions Theme sessions Presentatio ns (Try out) presentatio ns Final Presentatio ns CRAP & portfolio

Aantal groepen

Week 9 SC U SBU

1

1

2

1

4

6

Week 10 SCU


SBU

Week 11 SCU

SBU

Week 12 SCU

SBU

Week 13 SCU

SBU

Week 14 SCU

SBU

Week 15 SCU

SBU

Week 16 SC SB U U

Week 17 SCU

SBU

1 4 4

8

4

2

6

4

4

4

4

4

4

4

2

4

2

6

4

4

4

4

8

2 4

8 12

Totaal SCU

SBU

Voor het intensieve programma Contacturen en Studiebelastinguren

Werkvorm HC Theme sessions Game sessions Theory presentatio ns (Try out) presentatio ns Final Presentatio ns CRAP & portfolio

Aan tal groe pen

SCU

SBU

1

1

2

4

6

Week 1

Week 2 SCU

1

SBU

Week 3 SCU

SBU

Week 4 SCU

SBU

Week 5 SCU

SBU

Week 6 SCU

SBU

Week 7 SCU

SBU

Week 8 SC U

SB U

Week 9 SCU

SBU

1 4

4

4

4

4

4

4

4

4

8

2

8

2

8

2

8

4

12

2

8

4

SCU

SBU

1

2

8

12

4

4 2

Totaal

8

20 16 18 30

4

8

4 12

5

8


6

8

6

12

6

12 6

8

6

10

8

10 6

8

1

8

8 12

51

72


18

Literatuur

Verplichte literatuur (boeken, artikelen)

ISBN

Verplichte literatuur (boeken, artikelen)

Entrepreneurship in Action M. Coulter Aanbevolen literatuur

Aanbevolen literatuur

Internet bronnen (aanbevolen/verplicht)

Business Source Premier: http://ebsco.chn.nl

Business Source Premier is een ondernemingsresearch database met volledig opgenomen teksten uit alle disciplines van het bedrijfsleven, waaronder marketing, management, MIS, POM, administratieve verwerking, financieel beheer en economie. Business Source Premier bevat de volledige tekst van de beste management- en marketingvakbladen ter wereld, zoals Harvard Business Review, California Management Review, Administrative Science Quarterly, Academy of Management Journal, Academy of Management Review, Industrial & Labor Relations Review, Journal of Management Studies, Journal of Marketing Management, Journal of Marketing Research (JMR), Journal of Marketing, Journal of International Marketing etc. De database omvat ook andere bronnen met volledige teksten, zoals marktonderzoeksrapporten, bedrijfsverslagen, landenstudies, bedrijfsprofielen en SWOT-analyses.

http://www.marketlineinfo.com/lib

Een database met volledige tekstrapporten in PDF. Toegang tot informatie over

rary/default.aspx

meer dan 10.000 bedrijven en over meer dan 2.000 bedrijfstakken wereldwijd, informatie over marktverdeling, concurrerend landschap, SWOT-analyses en marktverwachtingen, toegang tot meer dan 50 landenprofielen en toegang tot een 2-jarig archief van toonaangevend nieuws en verhalen van deskundigen.

http://owl.english.purdue.edu/han douts/research/r_apa.html

Het gebruik van American Psychological APA referentie systeem: Association (APA) stijl

http://www.thewritesource.com/A © Henk Roelofs,

kopiëren met bronvermelding toegestaan.

Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014 Electronische bronnen in APA stijl:

PA/APA.htm www.surveymonkey.com/home.as p

Enquete-onderzoek: Survey Monkey; gratis online vragenlijsten

© Henk Roelofs,



19

Competenties van de ondernemer

Ondernemers zijn er sinds mensenheugenis. Het onderzoek naar ondernemerschap is relatief jong. De competenties waarover ondernemers moeten beschikken zijn op diverse manieren beschreven en gerubriceerd.

Kennis Marktoriëntatie Je denkt en handelt vanuit de behoefte van je klanten. Rendementsbesef Je bent je ervan bewust dat je waarde moet creëren, dit is de kern van ondernemend handelen. Als je een beslissing neemt, kijk je zowel naar de kosten als de baten. Regel 1 van ondernemend handelen is : “wat levert het op”. Dat opleveren hoeft niet onmiddellijk te zijn en hoeft ook niet onmiddellijk geldelijk uitgedrukt te zijn. Maar uiteindelijk moet er onder aan de streep een positief getal staan! Creativiteit Je kunt creatief denken, buiten de gebaande paden om tot nieuwe ideeën en oplossingen te komen. „out of the box‟ denken.

Vaardigheden Probleemanalyse Je kunt een probleem ontrafelen en tot creatieve oplossingen komen. Echte ondernemers kennen geen problemen, slechts uitdagingen. Plannen en organiseren Je bent in staat acties, tijd en middelen systematisch af te stemmen. Netwerken Je bent in staat een netwerk op te bouwen met diegenen die voor jou interessant zijn. Communiceren Dat doe je: Open, Geïnteresseerd, Nieuwsgierig en Integer.

Houdingskenmerken Geloofwaardigheid Je stelt je open op, zodat je ook voor anderen geloofwaardig en integer bent. Beïnvloeden Je kunt mensen in de juiste mindset brengen. Zo kun je richting en sturing geven aan anderen en ervoor zorgen dat je gezamenlijk doelen bereikt. Onafhankelijkheid Je onderneemt acties op basis van je eigen overtuiging en durft je onafhankelijk van anderen op te stellen. Initiatief Je zoekt je kansen en neemt actie. De echte ondernemer wacht niet af. Schakelen Je voelt je in verschillende situaties goed op je gemak en bent in staat te schakelen; je af te stemmen op je gesprekspartner(s). Leren Ondernemers hebben aandacht voor de wereld om zich heen en leren ervan. Je bent in staat nieuwe informatie toe te passen.

© Henk Roelofs,



Gedragskenmerken: Doorzettingsvermogen Je gaat door totdat het doel is bereikt; ook bij tegenslagen ga je niet bij de pakken neerzitten. Overtuigingskracht Je weet je ideeën zo te brengen dat ook anderen ervoor enthousiast worden. Sociale vaardigheden Je maakt makkelijk contact met anderen. Durf Je durft gecalculeerde risico‟s aan te gaan om herkenbaar voordeel te behalen.

20

Competentiematrix complexiteit & zelfstandigheid

Voor HBO Logistiek en economie NIVEAU 1

NIVEAU 2

NIVEAU 3

AARD VAN DE TAAK

Eenvoudig, gestructureerd, past bekende methoden direct toe volgens vaststaande normen

Complex, gestructureerd, past bekende methoden aan wisselende situaties aan

Complex, ongestructureerd, verbetert methoden en past normen aan de situatie aan

AARD VAN DE CONTEXT

Bekend, eenvoudig,

Bekend, complex,

Onbekend, complex,

multidisciplinair, binnenschools

multidisciplinair, in de praktijk onder begeleiding

multidisciplinair, in de praktijk

Begeleiding indien nodig

Zelfstandig

MATE VAN Sturende begeleiding ZELFSTANDIGHEID

Competentieniveau

3 nvt 2

nvt nvt 1

A. Ontwikkelen van beleid: 1. Voert onderzoek uit door middel van analyse en vertaalt externe en interne ontwikkelingen naar consequenties voor de organisatie en haar stakeholders. 2. Formuleert beleid op één of meerdere domeinen van de logistiek. 3. Levert een bijdrage aan het ontwikkelen van relaties, ketens en netwerken in samenhang met economische ontwikkelingen. B. Aansturen van werkzaamheden 1. Geeft leiding aan het uitvoeren van processen binnen de logistieke domeinen. 2. Kan logistieke processen inrichten, beheersen en verbeteren. 3. Past managementtechnieken toe.

© Henk Roelofs,



2

nvt 1

nvt

3 3 3

2 2 2 3

4. Ondersteunt bij het ontwikkelen, implementeren en evalueren van veranderingsprocessen binnen organisaties. C. Uitvoeren 1. Plant logistieke operaties en draagt zorg voor de uitvoering hiervan. 2. Onderkent problemen binnen de logistieke operaties, stelt diagnoses en correcties vast en draagt zorg voor de uitvoering hiervan. 3. Monitort prestaties binnen alle logistieke domeinen.

D. Sociale en communicatieve competentie (interpersoonlijk, organisatie) 1. Werkt samen in een beroepsomgeving en denkt mee over doelen en inrichting van de organisatie met als kenmerken multidisciplinairiteit, interdisciplinairiteit, collegialiteit en leidinggeven. 2. Communiceert effectief en zakelijk in de gangbare bedrijfstaal en in relevante beroepssituaties op alle niveaus. 3. Houdt rekening met (internationale) cultuurverschillen.

E Zelfsturende competentie (intrapersoonlijk, beroepsbeoefenaar of professional): 1. Stuurt en reguleert de eigen ontwikkeling op het gebied van leren. 2. Heeft een professionele beroepshouding. 3. Handelt professioneel, ethisch en (maatschappelijk) verantwoord. 4. Draagt bij aan de ontwikkeling van zijn of haar professie in de breedte.

© Henk Roelofs,



Planningsschema intensief semester Week

Taken

1

1 uur

Onderwijsactiviteiten Ondernemers en Ondernemerschap, introductiebijeenkomst CRAP system (coördinatie en registratie van actiepunten) uitgelegd.

2

4 uur

Eerste thema bijeenkomst, benoeming secretaris voor de groepen

4 uur


3

4

5 6 7

2 uur


2 uur


2 uur


4 uur


2 uur


2 uur


4 uur

Derde thema bijeenkomst: Formele processen rond ondernemerschap

2 uur


4 uur 4 uur

Thema bijeenkomst Financiële planning: “Harry’s grasmaaibedrijf”, uitwerking opdrachten Theoriepresentaties Uitloop theorie presentaties

4 uur


4 uur


4 uur


e e e

alleen de verbeteringen 8 9

4 uur


4 uur


1 uur


© Henk Roelofs,


Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014 De procescompetenties uit het kwalificatiedossier ondernemer detailhandel Landelijke Kwalificaties MBO Ondernemer detailhandel (Kenniscentrum Handel).

© Henk Roelofs,



21 Examples of Mission and vision in the personal business plan Ella Miller: passion for Spain sets the objectives Personal mission statement My core value is to be open-minded towards all kinds of cultures, to change surrounding processes and me. In not even one year I want to achieve my bachelor degree of commercial of Stenden and live after that in Spain. As I am willing to adapt to different cultures, environments and surroundings , this step will not enhance much difficulties. I try to stay positive and motivated at all times and attain my inner harmony. Money will not make me passionate about a job or work. My goal is to feel honest, courageous, respected and innovative about the work I will do for quite a long time of my life. That is why I feel inspired by the Spanish mentality and culture and I feel interested about it and the language as well as the way of life. Philosophy of life Everything is possible if you really believe in it.

Uit Personal Business Plan Jelmer Bouma:

© Henk Roelofs,



When working on a business or in this case, a person. A slogan, mission and vision are key elements of the way a person/company behaves. ‘A goal without a timeline is just a dream’

Is the slogan I used for myself, a great slogan if I have to say so myself. It says exactly why making a business plan is so important. Things that are important for me, are the typical things like friends, family and money, but the odd thing I really value is being independent. Being independent is one of the things I find very important, I find it hard to work for a boss, just because. So what I am really trying to say is, I want to be successful.

Dromen zullen niet in vervulling gaan als je ze niet achterna gaat. Het is onmogelijk om doelen te stellen zonder te weten wat je daadwerkelijk wilt in de toekomst. Daarom heb ik mijn dromen op papier gezet, zonder te bedenken of het realistisch is of niet.

‘What are my dreams?’        

Ik wil binnen 2 jaar mijn hbo diploma Ik wil binnen twee jaar samen wonen met mijn vriendin Ik wil binnen twee jaar een eigen auto I want to start a own business in 2 years Ik wil binnen 4 jaar kunnen leven van mijn eigen bedrijf Ik wil elke ochtend blij naar mijn werk gaan I want to buy a house in 10 years Ik wil elk jaar op vakantie kunnen

‘What things do I need to fulfil my dreams?’      

I have to pay my school fee and invest time to graduate I have to find a job to pay the rent and to buy a car I have to find a business idea I have to make a plan how I can expand my company To make sure I do what makes me happy, I must have passion for my company I need a stable income to buy a house and I need a minimum income

© Henk Roelofs,


Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie 2014  I have to earn enough money to pay the all the bills en have something left what I can use to travel with Now I know what I want en what I need, but know I have to describe how I will fulfill my dreams. So I know I want to graduate, I know that I have to save money but now I will describe how I will get this money.     

Save enough money to pay the school fee Find a job Go house hunting Save money, and go to a car dealership Start-up a business  Do a brainstorm session  Chose a person to cooperate with  Write a business plan  Save money for the start-up  Expand my company

© Henk Roelofs,



Reflectie Entrepreneurship in action During entrepreneurship in action, we had to present a lot. In the beginning we had to present theory from the book “Entrepreneurship in action”. In the beginning this all felt really bad, continually presenting theory. The thought „just let me read all theory‟ popped up quite regularly during these presentation. Yet in the end I understand why we had to present. Every time someone did his presentation, Henk Roelofs gave feedback about your presentation. What can be improved, what went well etcetera, and seeing the first presentation and the last final presentation I can say that this method really improved my presentation skills. So in conclusion, this course learned me all the basics of being an entrepreneur, while also learning me to present in a better way. Also because we had to make a „personal business plan‟ I learned a lot about myself. My strengths/ weaknesses and challenges. What do I want and what I don‟t want. Rob Ellermann

© Henk Roelofs,



Succesvolle producten van miniondernemingen Elke deelnemer zoekt daarna 1 ansichtkaart uit. Men zoekt er één uit waarbij men denkt wel iets nieuws aan te kunnen koppelen. Elke soort ansichtkaart leidt dan tot één groep. Die brainstormen verder over de ideeën. Duur: ca. 15 minuten. Daarna proberen ze één product (of desnoods twee) goed uit te werken (4 minuten) waarna er 1 minuut is om dat product te presenteren (elevator pitch). 1 groepslid presenteert.

Bloemenvaasje – houten houder met 3 glazen buisjes www.bloomercc.nl

© Henk Roelofs,



De makkelijkste veters – elastieke veters met veterclip www.lazylace.nl

Portable externe accu voor je mobiel www.s-charger.nl

© Henk Roelofs,



ZESdesign - Modulaire bloembakken www.zesdesign.com

Bag-Up – Canvas tassen met eigentijdse teksten www.facebook.com/your.bag.up © Henk Roelofs,



Compatree – tablethouder gemaakt van oude bureaulampen www.compatree.nl

Freshman – duurzaam aanmaakproduct voor openhaard / vuurkorf www.fresh-men.nl © Henk Roelofs,



USB Cycle - USB aansluiting op een bestaande fietsdynamo www.usbcycle.nl

Zeeuwse Belle Company – Zeeuwse fietsbel www.belleknoppe.nl © Henk Roelofs,



Coboled – schrijfbaar lichtgevend ledbord – een zichtbaar verschil www.coboled.nl

© Henk Roelofs,



De kruk heeft de vorm van een tulp. Deze vorm kun je terug zien in ons logo. Vandaar dat wij de kruk de toepasselijke naam Tulipa hebben gegeven. http://www.bloom-company.nl/

© Henk Roelofs,



ACRYLAAT D e ac r y l a a t v a r i a n t i s voor iedereen die het u l t i e me e ff e c t u i t o n z e houder wil halen. Doordat het acrylaat zo goed als d o o r z i c h t i g i s k o mt h e t ' z w e v e n d e ' e ff e c t o p z i j n best naar voren.

€8,95 ALUMINIUM D e a l u mi n i u m v a r i a n t i s d e mo d e r n e r e v a r i a n t . H i j s t a a t s t o e r i n c o mb i n a t i e me t d e b l o e me n , e n g e e f t dus een net iets ander e ff e c t . N a t u u r l i j k k r i j g j e q u a v o r mi n g h e t z e l f d e e ff e c t a l s d e a c r yl a a t variant.

€9,95 Bouquet heeft een innovatief en probleem oplossend product gecreëerd wat een zekere toevoeging heeft op de consumentenmarkt. Met bouquet kunt u 10 bloemen op een minimalistische manier presenteren http://bouquetcc.nl/producten.html

© Henk Roelofs,



Designlamp. Deze lamp hebben wij zelf ontworpen en vormgegeven. Deze design lamp, genaamd Fles-Light, bestaat uit: een lege wijnfles, een gekleurde kabel, een lamp en een gekleurde kap. - See more at: http://www.fles-light.nl/about_us#sthash.FUK4xo95.dpuf

© Henk Roelofs,



Stayhold voorkomt dat de voorwerpen in uw auto gaan schuiven tijdens de autorit. Stayhold hecht zich gemakkelijk aan het tapijt van uw kofferbak, doormiddel van klittenband. Zo houdt de Stayhold al uw voorwerpen veilig op hun plaats. http://www.holditzeeland.nl/producten

© Henk Roelofs,



De KnifeCleaner is een revolutionair keukenapparaat bedacht door Lars Huisman & Joep Smolders. Uw vuile keukenmes 100% HACCP schoon, en dat binnen een handomdraai! http://knifecleaner.com/knifecleaner.com/product/

© Henk Roelofs,



EASYBLOC is een blokkendoos met 15 blokken. Maar dat zijn niet zomaar blokken! We hebben het hier over stoere houten blokken vol met techniek die dienen als bouwstenen. Met deze bouwstenen kunnen kinderen vanaf 4 jaar zelf, of onder begeleiding van een leerkracht aan de hand van een lesmethode oefenen met het maken van stroomkringen. Zelf een lampje laten branden, een toeter laten brommen of voor verkoeling zorgen, het kan met EASYBLOC. http://www.easybloc.nu/product.html

© Henk Roelofs,



Alpha Innovations! Wij zijn een nieuw en innovatief bedrijf dat alledaagse problemen oplost met geweldige producten. Ons eerste product heet de Carry-My-Baggy. Hiermee kunt u gemakkelijk uw tassen aan het stuur van uw fiets bevestigen en meenemen zonder dat dit gevaar met zich meebrengt. Bovendien hoeft u hierdoor niet altijd een fietstas mee te nemen wat dit een compacte oplossing maakt.

© Henk Roelofs,


Onderwijsprogramma Ondernemerschap in actie

Recommend Documents