Jaarverslag Samen. sterker in ondernemerschap

Jaarverslag 2011

Samen

sterker in ondernemerschap

Inhoud Jaarverslag 2011 Voorwoord

4

Profiel van FloraHolland

6

Bestuursverslag 2011

16

FloraHolland in 2012 en daarna

32

Corporate Governance

36

Verslag van de Raad van Commissarissen

44

Inleiding op de jaarrekening

46

In dit jaarverslag worden onder meer de volgende begrippen gebruikt: · Koninklijke Bloemenveiling FloraHolland U.A. (‘FloraHolland’, de ‘coöperatie’ of ‘Koninklijke FloraHolland’) · raad van commissarissen van de coöperatie (de ‘ raad van commissarissen’) · bestuur van de coöperatie (het ‘bestuur’) Dit jaarverslag bevat mededelingen over toekomstverwachtingen. Deze mededelingen zijn gebaseerd op actuele verwachtingen, schattingen en projecties van het management van FloraHolland en informatie die op dit moment beschikbaar is. De verwachtingen zijn onzeker en bevatten elementen van risico’s die moeilijk te kwantificeren zijn. FloraHolland geeft dan ook geen zekerheid dat de verwachtingen zullen worden gerealiseerd.

2 FloraHolland

Enkelvoudige jaarrekening 2011

54

Enkelvoudige balans per 31 december

56

Enkelvoudige winsten verliesrekening

58

Enkelvoudig kasstroomoverzicht

59

Toelichting algemeen

60

Grondslagen voor waardering, resultaatbepaling en kasstroombepaling

62

Toelichting op de enkelvoudige balans per 31 december

66

Toelichting op de enkelvoudige winsten verliesrekening

76

Geconsolideerde jaarrekening 2011

80

Geconsolideerde balans per 31 december

82

Geconsolideerde winsten verliesrekening

84

Geconsolideerd kasstroomoverzicht

85

Overzicht van het totaalresultaat geconsolideerd

86

Toelichting algemeen

87

Grondslagen voor waardering, resultaatbepaling en kassstroombepaling

88

Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december

90

Toelichting op de geconsolideerde winsten verliesrekening

95

Overige gegevens

98

Statutaire bepalingen resultaatbestemming

98

Bestemming van het resultaat

99

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

100

Bijlage 1: Overzicht deelnemingen

102

Colofon

104

Jaarverslag 2011 3

Voorwoord

4 FloraHolland

Voorwoord

Dit jaarverslag beschrijft een bijzonder jaar. In 2011 vierde FloraHolland honderd jaar coöperatief ondernemen in Nederland. Ter gelegenheid van dat jubileum verwierf de coöperatie het predicaat Koninklijk, werd een jubileumboek uitgegeven en werden er feesten georganiseerd. De feestelijkheden waren een onderstreping van de trots op de afzetorganisatie die zich de afgelopen eeuw heeft ontwikkeld. FloraHolland is een sterke afzetorganisatie, maar dat beschermt haar leden en klanten niet tegen de grillen van de wereldeconomie. Voor veel leden en klanten was 2011 een moeilijk jaar. Niet alle markten ontwikkelden positief en niet alle producten hadden aantrekkelijke prijzen. Toch steeg de omzet van FloraHolland als geheel nog licht en daarmee staken de prestaties van de sierteeltsector gunstig af bij die van andere sectoren. Zoals uit het jaarverslag blijkt is op tal van punten gewerkt aan verbetering van de dienst verlening. Dat gebeurde in het besef dat het op bepaalde punten beter moet. Niettemin kan worden vastgesteld dat er hard is gewerkt om die verbeteringen daadwerkelijk te bereiken. Het is goed om de medewerkers hiervoor te bedanken.

Mariëlle Ammerlaan

Timo Huges

secretaris

algemeen directeur

Jaarverslag 2011 5

Profiel Profiel van FloraHolland

van FloraHolland

6 FloraHolland

Jaarverslag 2011 7


Doelstelling en missie

Strategie

Koninklijke FloraHolland is een coöperatie,

In 2011 heeft FloraHolland haar strategische

waarvan telers van bloemen en planten

doelstellingen opnieuw vastgesteld. De

uit de hele wereld lid zijn. De coöperatie

ontwikkeling van FloraHolland rust in de

wil voor haar leden optimaal rendement

komende jaren op drie pijlers:

realiseren, dus hoge verkoopopbrengsten tegen lage afzetkosten, door het organi-

1. Behoud van de centrale positie

seren van een geheel van marktplaatsen

van het Nederlandse cluster

en daarmee samenhangende diensten en

- verder ontwikkelen en differentiëren

voorzieningen. FloraHolland is een dienst

van het veilproces door onder meer

verlenend bedrijf.

virtualisering en digitalisering - vergroten van de efficiency in het seg-

De afzetorganisatie ondersteunt met afzetinstrumenten de verkoop van sierteeltproducten van producenten aan

ment van de directe transactievorming - stroomlijnen van de logistieke operaties en de ketenprocessen

handelsbedrijven. Zo kunnen nationaal en

- binden van koopkracht door het

internationaal opererende producenten en

ontwikkelen van vastgoed voor

handelaren onderling tot transacties komen.

handelshuisvesting

De coöperatie streeft jaarlijks een resultaat voor belastingen en deelnemingen na van vijftien miljoen euro. Het gewenste solvabili

2. Binden van aanbod en vraag door middel van een internationaal

teitsniveau ligt tussen de 25 en 30 procent

servicenetwerk

en het gewenste risicodragend vermogen

- ondersteunen van binnenlandse

tussen de 40 en 45 procent van het balanstotaal.

en internationale afzet - binden van (internationale) productie 3. Versterken van toegevoegde waarde en onderscheidend vermogen van afzet via FloraHolland - meerwaarde door meer marketing, onderscheidende concepten en promotie, samen met andere ketenpartijen onder meer via het opzetten van consortia - verbetering van de productkwaliteit en verbreding en verdieping van het assortiment.

8 FloraHolland


Kerngegevens Jaaromzet 2011

€ 4.158 miljoen

Aantal marktplaatsen

Vijf in Nederland (Aalsmeer, Bleiswijk, Eelde, Naaldwijk, Rijnsburg), één in Duitsland (Veiling Rhein-Maas, samenwerkingsverband met Landgard).

Aantal transacties per dag

112.297

Aantal klokken

46

Aantal leden

4.908

Aantal aanvoerders

7.772

Aantal klanten

2.343

Aantal medewerkers

4.060

Belangrijkste importlanden

Kenia, Ethiopië, Israël, België, Ecuador en Duitsland

Belangrijkste exportlanden

Duitsland, Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Italië en België

In deze tabel zijn de cijfers van Veiling Rhein-Maas niet meegenomen.

Jaarverslag 2011 9


Interne organisatiestructuur De structuur van de coöperatie FloraHolland is zichtbaar in onderstaand organigram. Rolverdeling Van de algemene ledenvergadering maken uitsluitend de leden van de coöperatie deel uit. Zij benoemen het (leden)bestuur en de raad van commissarissen. De raad van commissarissen houdt toezicht op het bestuursbeleid en de algemene gang van zaken in coöperatie en bedrijf. Het bestuur is verantwoordelijk voor de besturing van de coöperatie en heeft de leiding van het bedrijf gedelegeerd aan de directie.

Organigram coöperatie

Algemene ledenvergadering Raad van Commis sarissen

Toezicht

Bestuur

Directie

Bedrijf

10 FloraHolland

Advies

FPC’s, RAC’s, adviesraden bloemen en planten


Juridische structuur FloraHolland is een coöperatie met een juridische structuur van groepsmaat schappijen en deelnemingen. De groepsmaatschappijen dragen bij aan de hoofddoelstelling en de strategische keuzes van de coöperatie, zoals hiervoor omschreven. De deelnemingen (vooral die in onroerend goed met handelsbedrijven) hebben koopkrachtbinding als voornaamste doel.

Structuur FloraHolland Groep

FloraHolland

Diensten Holding B.V.

Deelnemingen Holding B.V.

Vastgoed Holding B.V.

Een volledige lijst van deelnemingen bevindt zich in bijlage 1, die is afgedrukt op pagina 102 en 103 van de digitale versie van dit verslag.

Jaarverslag 2011 11


bestuur

Samenstelling

Geboren: 7 juni 1960 Bedrijf: planten Nevenfuncties: Bestuurslid Vereniging van Bloemenveilingen in Nederland (VBN) Bestuurslid Productschap Tuinbouw (PT) Lid Sectorcommissie Bloemen Productschap Tuinbouw (PT) Bestuurslid Bloemenbureau Holland (BBH) Bestuurslid kernbestuur Stichting Innovatie Glastuinbouw (SIGN) Bestuurslid Nationale Coöperatieve Raad voor Land- en Tuinbouw (NCR)

Voorzitter Bernard Oosterom

Benoemd in 1989

Secretaris Mariëlle Ammerlaan Geboren: 2 juni 1968 Bedrijf: planten/bloemen

Vicevoorzitter Erik Persoon Geboren: 13 november 1960 Bedrijf: planten

Nevenfuncties: lid sectorcommissie Bloemen Productschap Tuinbouw (PT), = LTO/VBN-zetel Benoeming: 1/1/2012 tot 1/4/2012 Benoemd in 2003

Benoemd in 1990 NB Alle bestuurders hebben de Nederlandse nationaliteit. 12 FloraHolland


Geboren: 19 februari 1962 Bedrijf: bloemen Benoemd in 2009

Bestuurslid Cees de wit

Bestuurslid Louis Bouman

Geboren: 30 november 1952 Bedrijf: bloemen/planten

Geboren: 27 juli 1956 Bedrijf: bloemen Nevenfuncties: Lid bestuur Tuinbouw ondernemersprijs

Benoemd in 1996

Benoemd in 2003 Bestuurslid Tom van der Houwen

Geboren: 2 augustus 1976 Bedrijf: planten Nevenfuncties: Lid Raad van Deskundigen Stallingsbedrijf Glastuinbouw / PrimaVera Bestuurslid Platform Tuinbouw Veenstreek Benoemd in 2006 Bestuurslid Joris Elstgeest

Bestuurslid Else van den Beukel Geboren: 14 juni 1965 Bedrijf: bloemen Nevenfunctie: Sectievoorzitter Bolgewassen en Snijbloemen LTO Groeiservice

‘Het bestuur is verantwoordelijk voor de besturing van de coöperatie en heeft de leiding van het bedrijf gedelegeerd aan de directie.’

Benoemd in 2005 Jaarverslag 2011 13

directie Profiel van FloraHolland

Samenstelling

Algemeen directeur Timo Huges

Geboren: 5 april 1965 Nevenfuncties: Voorzitter Topteam Tuinbouw en Uitgangs materialen (sector advies voor de economische topsector tuinbouw t.b.v. minister EL&I in het kader van topsectoren beleid regering) (in 2011) Lid Amsterdam Economic Board, adviesorgaan burgemeester E. van der Laan, toekomst metropool Amsterdam in Europa Functie: voorzitter Flowers & Food Lid Strategisch Platform Logistiek (adviesorgaan minister I&M inzake toekomst NL als logistiek land in de wereld & uitvoeringsorgaan topsector Logistiek in kader topsectoren beleid minister EL&I) Lid dagelijks bestuur VNO-NCW Lid raad van commissarissen H&S Transport Vicevoorzitter raad van toezicht & Advies Ziekenhuis Amstelland, Amstelveen

raad van commissarissen Benoemd: 2006

Foto: Liesbeth Dinnissen

Samenstelling

Voorzitter Franswillem Briët Geboren: 13 oktober 1947 Nevenfuncties: Bestuursvoorzitter St. Pensioenfonds Metalektro Commissaris DSW Zorgverzekeraar Commissaris Monuta Holding Commissaris De Goudse N.V., lid Administratiekantoor Alliander Benoemd: 2006

14 FloraHolland

Vicevoorzitter Jan Andreae

Lid Aad van der Knaap

Geboren: 25 april 1946

Geboren: 26 mei 1958

Nevenfuncties: Bestuurslid Jazzorchestra Concertgebouw Voorzitter bestuur stichting RAGAZZE Bestuurslid stichting “het Werckpaert”

Nevenfunctie: Bestuurslid VNO-NCW

Benoemd: 2010

Benoemd: 2006


Financieel directeur Erik Leeuwaarden

Operationeel directeur Rens Buchwaldt Geboren: 17 oktober 1961 Nevenfuncties: geen

Geboren: 25 april 1953 Nevenfunctie: Lid raad van commissarissen FresQ Benoemd: 1992

Benoemd: 2006

Lid Henk Benjamins Geboren: 2 november 1943 Lid Jan Batist Geboren: 25 november 1950 Nevenfuncties: geen Benoemd: 2008

Lid Jos ten Have Geboren: 13 november 1959 Nevenfunctie: Voorzitter Plantform

Nevenfuncties: Vos Logistics, vz. rvc CA-FNZ, vz. rvc Munckhof Groep, vz. rvc Grondexploitatie maatschappij Californie BV. – vz. rvc Kardan NV. lid rvc Ac. Ziekenhuis Maastricht Lid raad van toezicht Kamer van Koophandel Limburg Lid dagelijks bestuur Benoemd: 2003

Benoemd: 2004 Jaarverslag 2011 15


Bestuurs verslag 2011

16 FloraHolland

Meerjarenoverzicht FloraHolland

Meerjarenoverzicht FloraHolland (kengetallen) 2011 Omzet (x € 1 miljoen)

2010

4.158

2009

4.130

2008

3.861

4.074

Opbrengsten (x € 1 miljoen)

375

378

382

391

Totale kosten (x € 1 miljoen)

362

366

368

381

189

187

187

191

83

84

85

101

Loonkosten (x € 1 miljoen) Algemene kosten (x € 1 miljoen)

90

95

96

89

Resultaat voor belasting en deelnemingen (x € 1 miljoen)

Afschrijvingen & rente (x € 1 miljoen)

13,2

11,9

7,6

5,5

Balanstotaal (x € 1 miljoen)

960

941

924

953

82

75

41

82

Solvabiliteit (%)

Investeringen-netto (x € 1 miljoen)

23,1

22,9

22,4

21,6

Risicodragend vermogen (%)

47,3

46,8

47,9

47,4

3,9

4,1

4,6

4,6

3.218

3.279

3.386

3.555

5,5

4,9

5,1

5,4

6.263

6.615

6.823

6.968

Kostendekkende provisie (netto in %) * Personeel (FTE's ultimo) Ziekteverzuim (%) Activiteiten indices/prijzen Partijen (x 1.000) Stuks (x 1.000.000)

12.757

12.449

12.322

12.469

Logistieke transacties (x 1.000)

29.178

29.953

30.596

30.681

8.196

8.583

8.865

8.682

Karren (x1.000) Gemiddelde prijs bloemen (€)

0,21

0,21

0,20

0,22

Gemiddelde prijs kamerplanten (€)

1,53

1,53

1,49

1,53

Gemiddelde prijs tuinplanten (€)

0,91

0,90

0,86

0,78

*Kwekersheffingen minus resultaat voor belasting en deelnemingen in verhouding tot de omzet.

Jaarverslag 2011 17


Meer ledenbetrokkenheid in een

Ledenbetrokkenheid,

Om de inbreng van individuele leden bij het

het product is leidend

FPC-werk te vergroten wordt een internet-

Leden willen een persoonlijke, betrokken,

platform opgezet. Leden worden daar per

klantgerichte afzetcoöperatie waarin

product geïnformeerd over ontwikkelingen

zij inbreng hebben. Medio 2011 bleek uit

in het FPC-werk en discussiëren mee over

onderzoek dat FloraHolland aan dat beeld

actuele producten veilingzaken.

onvoldoende voldoet. FloraHolland wil de komende jaren nadrukkelijk werken aan meer

Strakkere regels voor afzet

klanttevredenheid en een betere ledeninbreng.

buiten de veiling om

Raad van commissarissen, bestuur en bedrijf

FloraHolland gaat het handelen van

hadden al eerder geconstateerd, dat de

leden buiten de veiling om (BVO) tegen. Want

ledenbetrokkenheid beter kan en moet.

wie dat doet verzwakt niet alleen de coöpera-

Leden zijn van de coöperatie ook leveranciers

tie, maar ook de positie van zijn collega’s die

en afnemers van diensten. Hun bedrijven

zich wel aan de regels houden. Leden kunnen

en die van klanten verschillen in aard en

worden verplicht omzetopgave te doen,

omvang meer van elkaar dan vroeger. Dat

voorzien van een bevestiging door de eigen

maakt het voeren van veilingbeleid waarin

accountant. Deze opgave kan vervolgens

alle partijen zich herkennen complexer.

onderworpen worden aan een accountants-

Ledenbetrokkenheid is nodig om draagvlak

onderzoek. De gegevens daarvan worden

voor het beleid te creëren.

afgestemd met de veilingcijfers. Bij gebleken verschillen volgt er een gesprek en eventueel

Ledenbetrokkenheid was langs twee lijnen

sancties. Dit beleid is relatief omslachtig en

georganiseerd. Regiobesturen praatten mee

eigenlijk onvoldoende, omdat overtredingen

over het algemene veilingbeleid, FPC’s

pas achteraf worden geconstateerd.

(FloraHolland Productcommissies) en behartigden productzaken. In de nieuwe

Daarom werd in 2011 uitbreiding van dit

structuur van ledenbetrokkenheid:

beleid voorbereid. Dit wordt in 2012 gedeel-

• is de rol van de FPC’s versterkt

telijk en in 2013 geheel ingevoerd. Voortaan

• zijn de regiobesturen weggevallen

kunnen leden deze transacties direct, dus

• z ijn voor het bespreken van productover-

niet achteraf via de veilingadministratie

stijgende zaken adviesraden ingesteld • zijn er voor telers in Afrika en Israël regional advisory committees (RAC’s) ingesteld • hanteert FloraHolland het ‘pas toe of leg

laten afrekenen. Een lid dat transacties wil afrekenen buiten FloraHolland om, heeft daarvoor per geval toestemming nodig van het bestuur. Wordt die toestemming gegeven,

uit’ principe. Adviezen van adviesorganen

dan wordt die transactie belast met een extra

worden overgenomen tenzij zwaarwegende

TOL-heffing (tijdelijke ontheffing lidafspraken)

belangen zich daartegen verzetten.

van 0,25 procent. Zo worden voor alle leden

Als adviezen niet worden overgenomen,

gelijke kansen gecreëerd en worden

leggen bestuur en directie uit waarom dit

gederfde veilinginkomsten gecompenseerd.

het geval is.

BVO-omzet waarvoor geen toestemming is verleend, geldt vanaf 2013 als ontduiking van de lidmaatschapsvoorwaarden.

18 FloraHolland

Corporate Governance Coöperatie in 2011

Afhankelijk van de ernst van de overtreding

Koninklijke FloraHolland

kan het bestuur sancties opleggen, tot en

De coöperatie FloraHolland liet tijdens

met de ontzegging van het lidmaatschap.

haar eeuwfeest aan de sector en de samen-

Over deze en andere zaken wordt in 2012

leving zien, wat er de afgelopen honderd

met de FPC’s en de adviesraden gesproken.

jaar samen is bereikt.

Ledenvergadering met primeurs

Hoogtepunten waren het behalen van het

De algemene ledenvergadering van

predicaat Koninklijk, de feesten voor leden,

8 december 2011 kende twee primeurs. De

medewerkers en relaties in november en het

invoering van elektronisch stemmen gaf de

verschijnen van het jubileumboek 100 jaar

vergadering een vlotter verloop en een meer

kleur. Achteraf bleek uit onderzoek dat leden

transparant karakter. Door het uitzenden van

en medewerkers de feestelijkheden juist in

de vergadering via een webcast op internet

deze lastige tijd als positief hebben ervaren.

konden mensen die niet ter plekke waren de bijeenkomst toch volgen. Bijna 250 leden en medewerkers van FloraHolland benutten deze mogelijkheid. Anderen volgden de vergadering via Twitter.

Jaarverslag 2011 19

Aangepast aan de realiteit Bestuursverslag 2011

Diensten zijn het uitgangspunt,

Leden en afnemers gebruiken doorgaans

niet vestigingen

niet de diensten van één marktplaats, maar

Tot eind 2011 werden de werkzaamheden

diensten van FloraHolland als geheel. Zowel

door vestigingen aangestuurd. Dat werd

leden als klanten willen dus een uniforme

steeds minder zinvol. Leden zetten vaker

dienstverlening tegen gelijke tarieven.

op meer locaties af. Handelsbedrijven

Hun vragen gaan over veilen, logistiek

beschouwen de exportveilingen al langer

en kwaliteit, niet over Rijnsburg, Eelde of

als één markt. Exportveilingen werken nauw

Aalsmeer. Als klantgerichte organisatie kiest

commercieel samen, vooral rondom veil-

FloraHolland nu voor een indeling op grond

schema’s, aanvoerregels en kwaliteitsbeleid,

van verrichte diensten. Wat daarover in 2011

kopen op afstand, tarieven en veilbeleid.

is voorbereid en besloten, moet in 2012 effect sorteren.

Organisatie FloraHolland vanaf 2012

Human Resource (HR)

Veilen & Kwaliteit

Communicatie Connect

Binnenlandse Markt

Coöperatie, Product & Markt (CPM)

Logistiek en Faciliteiten (A/N/R)

Financieel-Economische Zaken (FEZ) Juridische Zaken (JuZa) Strategie & Ontwikkeling (S&O)

Retail Services

Externe Betrekkingen Ketenlogistiek Informatisering & Automatisering (I&A)

20 FloraHolland

Corporate Governance Organisatie in 2011

FloraHolland,

In 2011 werd een campagne voorbereid

een aantrekkelijke werkgever

om ook hoger opgeleide mensen voor

In 2011 werd het Bloei!-traject voor alle

FloraHolland te interesseren. Zoals moderne

medewerkers uitgerold. Hen werd verteld

teeltbedrijven lijden onder de misvatting dat

hoe de markt zich ontwikkeld, hoe leden en

werk in de agrarische sector vuil en zwaar

klanten de dienstverlening beoordelen en

is, zo geldt dat ook voor FloraHolland. Onder

welke gedragsveranderingen nodig zijn om

meer door een campagne via een speciale

FloraHolland echt klantgericht en klantvrien-

recruitmentsite en social media wil

delijk te maken. Er zijn al tal van initiatieven

FloraHolland tot de groep van vijftig meest

in die richting genomen.

aantrekkelijke grote werkgevers van Nederland gaan behoren.

Voor FloraHolland maken medewerkers het verschil. Daarom moet de veiling zorgen voor

Personeelsbeleid krijgt ook gestalte in het

voldoende mensen op de goede plaatsen.

alfabetiseringstraject voor medewerkers, het

Dat wordt bemoeilijkt door de vergrijzing

geven van beroepsgerichte mbo-opleidingen

en door veranderingen in de aard van het

en het samen met de vakorganisaties werken

werk. Door de vergrijzing stromen er veel

aan de harmonisatie van de cao.

mensen uit het arbeidsproces. In de periode 2011-2015 zijn dat er door pensionering en verloop zo’n 800 op een personeelsbestand van 4100. Jaarverslag 2011 21

Vernieuwing en samenwerking Bestuursverslag 2011

Lichte omzetgroei Commercieel gezien was 2011 een lastig jaar. Druk op de prijzen, hoge kosten en strengere eisen van banken bemoeilijkten het onderne-

Nu al blijkt dat uit samenwerking nieuwe

men voor leden en klanten. De aanhoudende

energie ontstaat die tot aantoonbare verbe-

Europese schuldencrisis tastte het consu-

teringen in de afzet en de keten leiden.

mentenvertrouwen aan en hinderde de afzet van bloemen en planten. Niettemin groeide

Om dergelijke samenwerkingsverbanden te

de totale omzet van FloraHolland licht.

helpen opzetten en andere diensten voor het retailkanaal te ontwikkelen, is de nieuwe

Samen het Nederlandse

afdeling Retail Services opgezet. Doel van

cluster versterken

deze afdeling is om meer Europese consu-

FloraHolland liet onderzoek doen naar ont-

menten het sierteeltproduct te laten kopen.

wikkelingen in de sierteelt waardeketen tot

‘Consortia van telers, handelaren, andere partijen en de veiling moeten de positie van gebruikers van het Nederlandse afzetmodel versterken.’

2020. De Europese consumptie van bloemen

Nederlands systeem

en planten groeit volgens het onderzoek

beter toegankelijk maken

tussen 2010 en 2020 van 25 miljard euro

Nederlandse en niet-Nederlandse leden

tot 32 miljard euro. Die groei zit vooral in

sluiten transacties af met handelspartijen in

Oost-Europa en bij grootschalig inkopende

en buiten Nederland. Dus moet de financiële

retailbedrijven. Nederland mist in deze

afwikkeling van FloraHolland aansluiten bij

segmenten kansen omdat de keten te weinig

wat er internationaal wordt gevraagd.

samenwerkt, het Nederlandse afzetsysteem

Als onderdeel van de organisatieaanpassing

te weinig toegankelijk is en de veilingklok

zijn de activiteiten van de Importafdeling

verdere versterking nodig heeft.

ondergebracht bij de verschillende afdelingen. Voortaan nemen de commerciële afdelingen

Consortia van telers, handelaren, andere

de commerciële internationale activiteiten

partijen en de veiling moeten de positie van

voor hun rekening. De verwerking van

gebruikers van het Nederlandse afzetmodel

importproducten valt onder de afdeling

versterken. Eind 2011 waren al twee van deze

Logistiek & Faciliteiten. Ketenlogistieke

consortia opgezet. Eind 2012 moeten dat

projecten met een internationaal karakter

er vijf zijn, zowel gericht op de grootschalig

worden uitgevoerd door de afdeling Keten

inkopende retail als op de vakhandel. Hun

logistiek. Als gevolg hiervan krijgt internatio

doel is waardetoevoeging, onder andere via

nalisatie meer plek in de beleidsvoering en

conceptontwikkeling en category manage-

de dagelijkse operatie van FloraHolland.

ment. Door eindklant en consument beter te bedienen, onder meer met betere internetverkoopsystemen, betere kwaliteitsborging en merken, verdient de totale keten meer geld aan bloemen en planten.

22 FloraHolland

Commercie in 2011 Corporate Governance

De Europese consumptie van bloemen en planten groeit volgens het onderzoek tussen 2010 en 2020 van 25 miljard euro tot 32 miljard euro.

Veilingklok bij de tijd

Diensten FloraHolland Connect beter

De markt bepaalt welk deel van de omzet

laten aansluiten op klantenwensen

via klokken verloopt en welk deel via directe

FloraHolland Connect wil een op markt

afzet. Voor FloraHolland is en blijft de

segmenten gerichte organisatie zijn, die op

veilingklok belangrijk voor de prijsvorming,

basis van kennis van de marktsegmenten

ook voor de directe productstromen. De

verkoopondersteuning en andere commer

klok moet zo zijn ingericht, dat een zuivere

ciële diensten biedt. Die aanpak is niet

marktwerking kan plaatsvinden en dat elke

onomstreden. Veel leden onderschrijven de

aanvoerder of afnemer die dat wil er gebruik

veranderingen rationeel wel, maar emotio-

van kan maken. Leden, ongeacht de grootte

neel niet. Kwekers laten zich niet indelen

en de aard van hun bedrijf, moeten zich met

in segmenten en ze willen een duidelijk

hun product ook op de klok kunnen onder-

aanspreekpunt voor hun directe transacties.

scheiden. Daarom werd in 2011 nieuw kwali-

Mede daarom worden diensten onvoldoende

teitsbeleid voorbereid, dat in 2012 gestalte

afgenomen. Om dat te verbeteren, is

krijgt. De essentie daarvan is tweeledig.

herstel van vertrouwen nodig. In panels van

Aanvoerders worden meer verantwoorde-

kwekers en medewerkers komen punten op

lijk voor hun productkwaliteit. Aanvoerders

tafel, die snel worden aangepakt en vaak

krijgen bovendien meer gelegenheid hun

tot aanpassingen in diensten leiden, vooral

product te positioneren op gebieden als

rond transacties, facturatie en kwaliteit.

kwaliteit, betrouwbaarheid en regelmaat.

Jaarverslag 2011 23


‘Wil de bloemist zich profileren als specialist, dan heeft hij bijzonder aanbod nodig.’

Regelmatig zijn er gebeurtenissen en evenementen (tv-programma’s of acties van Bloemenbureau Holland), die extra vraag kunnen opleveren. Als de bloemist dat niet weet, kan hij die extra vraag niet benutten. Meer afstemming via een marketingplatform

Bloemisten helpen zich te onderscheiden

kan tot meer omzet op de binnenlandse

met bijzonder aanbod

markt leiden.

De geschatte consumptiewaarde van de binnenlandse markt is ruim 2,2 miljard euro,

Focus op marktplannen werkt

zo blijkt uit in 2011 uitgevoerd onderzoek.

In haar productbeleid werkt FloraHolland

Dit levert een veilingomzet op van circa

met marktplannen die de marktsituatie

750 miljoen euro. Zestig procent van de

en de marktpotentie van productgroepen

consumentenafzet verloopt via gespeciali-

beschrijven en de daaruit voortvloeiende

seerde bloemisten. Zij hebben moeite zich

acties. Bij het maken en uitvoeren van de

te onderscheiden. Met de collega-veiling

marktplannen werken marktmanagers nauw

Plantion, brancheorganisaties van groot- en

samen met FPC’s en hun achterban. Na de

detailhandel, de cash & carrybedrijven en

start zijn de commerciële afdelingen verant-

Bloemenbureau Holland werkt FloraHolland

woordelijk voor de uitvoering van een markt-

aan deze uitdaging.

plan. Tot nu toe waren er marktplannen, voor roos, tulp, lelie, zomerbloemen, potorchidee

Wil de bloemist zich profileren als specialist,

en boomkwekerijproducten. Dankzij de focus

dan heeft hij bijzonder aanbod nodig. Door

op die producten is met een beperkt aantal

de omvang van het aanbod verdwijnen bij-

productgroepen veel marktkennis opgedaan.

zondere producten nu vaak in de massa. In

Is een marktplan in uitvoering dan kan op

Bleiswijk en Eelde, maar ook op de export-

een andere productgroep worden overge-

veilingen wordt al langer ingespeeld op de

stapt. Dit uitgangspunt werkt zo goed dat nu

wensen van de zelfstandig inkopende

voor enkele nieuwe productgroepen, waar-

specialist. FloraHolland wil kortere infor-

onder groene planten en potanthuriums,

matie- en verkooplijnen tussen teler en

marktplannen worden vastgesteld.

bloemist. Kwekers moeten aanbod gericht aan kunnen bieden bij speciaalzaken, groothandel en cash & carry’s.

24 FloraHolland

Corporate Governance Commercie in 2011

‘Regelmatig zijn er gebeurtenissen en evenementen (tv-programma’s of acties van Bloemenbureau Holland), die extra vraag kunnen opleveren. Als de bloemist dat niet weet, kan hij die extra vraag niet benutten.’

Jaarverslag 2011 25

Werken

Bestuursverslag 2011 - Dienstenontwikkeling in 2011

aan een betere ketenstructuur Een weerbarstig proces

Concrete logistieke diensten

In een sierteeltsector die steeds meer

voor internationale leden

gefragmenteerd wordt, wijst FloraHolland op

De FloraHolland Freight Group biedt

het belang van standaarden. Versnippering

Keniaanse leden logistieke diensten

maakt de keten onnodig complex en staat

zoals luchtvracht en tracking & tracing. De

een transparante afzet in de weg. Soms

gegevens van tracking & tracing waarborgen

leiden deeloplossingen, die voor individuele

voor afnemers een goed doorlopen logistiek

bedrijven kostenbesparingen opleveren tot

proces in een gesloten koelketen. Ook in

hogere kosten voor de keten als geheel. De

andere landen worden logistieke diensten

veiling werkt daarom namens de keten aan

aan aanvoerders verleend.

digitale, logistieke en kwaliteitsstandaarden,

In Italië ontwikkelde FloraHolland steun

onder andere in Florecom.

punten op Sicilië en in Latina. Die zorgen

Bovendien werkt FloraHolland aan de

voor aanvullend productaanbod, ontzorgen

harmonisatie van haar eigen systemen.

de kwekers en waarborgen de product kwaliteit en het logistieke proces.

ICT-vernieuwingen FloraHolland ontwikkelt een nieuwe

Veiling Rhein-Maas,

online visie. Uitgangspunt is een digitale

bevredigend eerste jaar

ontmoetingsplaats op internet waar leden,

Voor Veiling Rhein-Maas, de samenwerking

afnemers, medewerkers, etc. elkaar

van FloraHolland en de Duitse afzetcoöpe-

ontmoeten, zaken doen en op persoonlijk

ratie Landgard, verliep het eerste volle jaar

niveau worden geïnformeerd. In 2012 wordt

bevredigend. De veilingomzet is groter dan

www.floraholland.com op die leest

die van de drie voormalige marktplaatsen.

geschoeid. Leden en afnemers vinden daar

Aandachtspunten zijn er in de logistieke

de informatie en de digitale diensten die

afwikkeling, in het kwaliteitsbeleid, in de

voor hun eigen bedrijf belangrijk zijn. Onder-

aansluiting van de systemen op die van

deel van de online visie is ook het efficiënter

FloraHolland en in het beheer van

maken van de digitale poststroom en het

CC-containers.

terugdringen van de papieren poststroom. FloraHolland ontwikkelt niet meer elke ICTfunctie zelf, maar koopt die soms als dienst in. Zo zijn de documentverwerking en het e-mailverkeer op een beveiligde manier extern ondergebracht. Hiervoor is geen eigen computerinfrastructuur en beheer meer nodig. Dat beperkt de investeringen en vergroot de flexibiliteit. FloraHolland blijft de ICT-infrastructuur voor haar kernprocessen wel zelf ontwikkelen en beheren.

26 FloraHolland

Op weg naar operational excellence Corporate Governance Operaties in 2011

Een voorbeeld daarvan is de wijze waarop de omzet zich ontwikkelt. De directe stromen groeien relatief snel en de klok Naar meer uniforme dienstverlening

stromen neigen eerder tot krimp dan tot

Sinds begin 2012 voeren de verschillende

groei. Dat heeft of krijgt consequenties voor

afdelingen hun brede scala van werkzaam-

de werkprocessen, op de vereiste omvang

heden uit over de verschillende markt-

van de veilinggebouwen en op de kopers

plaatsen heen. Van het verwerken van

accommodatie. Het zet bovendien druk op

buitenlandse bloemen tot de frontoffice van

het exploitatiemodel.

klantenservice en het keuren en veilen. Van

In 2012 versterkte FloraHolland de

aanvoer tot distributie. Van vastgoedbeheer

operationele dienstverlening op verschillende

tot duurzaamheidbeleid. Dat moet ervoor

punten. Voorbeeld daarvan was de invoering

zorgen dat klanten overal dezelfde diensten

van het Voice-systeem bij de distributie in

kunnen afnemen, ongeacht de locatie waar

Naaldwijk en Bleiswijk. Dit systeem dringt

ze zaken doen.

het aantal distributiefouten sterk terug en verkort de inwerktijd van nieuwe

Uiteenlopende diensten

medewerkers.

voor uiteenlopende klanten Naast aandacht voor goed uitgevoerde werkprocessen moet er aandacht zijn voor de inrichting daarvan. De markt verandert snel. De veiling beziet voortdurend hoe dat haar dienstverlening beïnvloedt.

‘Hoewel de klokstromen niet echt krimpen, groeien de directe stromen sneller.’

Jaarverslag 2011 27

Externe betrekkingen


Een mening die er toe doet

Meepraten namens de sector

Als grote partij binnen de Topsector

Namens de sierteeltsector oefenen

Tuinbouw & Uitgangsmaterialen voert

veilingmensen nationaal en regionaal

FloraHolland een actief beleid rondom

invloed uit op het overheidsbeleid op

externe betrekkingen. Algemeen

belangrijke terreinen als innovatie,

directeur Timo Huges leidde het team

kennisontwikkelingen, onderwijs,

• het aardwarmteproject dat een deel

dat op verzoek van het ministerie van

ruimtelijk beleid en infrastructuur.

van veiling Naaldwijk, een kassen

EL&I de ambities van de Topsector

In de lobbysfeer was er aandacht voor:

gebied en een woongebied van

beschreef als basis voor de daarna

• d e ongestoorde logistieke verbinding

opgestelde Uitvoeringsagenda voor de periode tot 2020.

bij Aalsmeer • d e afrit en oprit (noord-zuid) op de A44 voor de locatie Rijnsburg

• de besluitvorming rondom de Blankenbergtunnel in het Westland. • het onderzoek van de Provincie ZuidHolland naar de haalbaarheid van een Greenrailterminal in Bleiswijk

warmte moet gaan voorzien Duurzaamheidbeleid is nu belegd in de afdeling Externe Betrekkingen. Uit de speciale duurzaamheidsparagraaf blijkt dat duurzaamheid steeds meer een integraal beleidsonderdeel wordt. Naar een duurzame keten FloraHolland kijkt als ketenpartij verder dan de eigen schakel. Voor consument en maatschappij is het van belang dat de bloemen en planten maatschappelijk verantwoord geproduceerd en verhandeld zijn (MVO). Alle schakels van de keten moeten daaraan een bijdrage leveren. Binnen de sector zijn op dit terrein veel initiatieven genomen. Velen daarvan zijn met of door FloraHolland ontwikkeld. In het hiernaast afgebeelde schema staan per schakel van de keten enkele aansprekende voorbeelden. Duurzaam en maatschappelijk verantwoord FloraHolland combineert maatschappelijk verantwoord ondernemen met een gezonde bedrijfsvoering. Er is daarbij aandacht voor mens, milieu en maatschappelijke kwesties. Hiernaast staan enkele van deze maatregelen.

28 FloraHolland

FloraHolland en haar omgeving Corporate Governance

MVO-initiatieven in de sierteeltketen Veredeling / vermeerdering

Productie

Afzet

Handel

Logistiek

- Creatie van rassen die minder water, licht en gewasbescherming nodig hebben.

- V erminderen van de uitstoot (CO2, licht, water, gewasbescherming)

- M eervoudig ruimte gebruik, duurzaam bouwen

- Verbeterde ketenregie

- M ultimodaal vervoer: rail, binnenvaart, zee

- Creatie van rassen die langer houdbaar zijn / eenvoudiger te vervoeren zijn

- W KK: opwekking energie en warmte uit aardgas - A ardwarmte, geothermie, biomassa

- Inzet geothermie, biomassa - G escheiden afvalverwerking

- V erminderen transportbehoefte - V erhogen beladingsgraad - Inkoop duurzame producten

- Hergebruik water

- O CAP: opvang en vervoer CO2 van haven R’dam naar teeltgebieden

- V erlagen energie behoefte

- M ilieu Programma Sierteelt (MPS)

- T ransparante afzet informatie over duurzaamheid en MVO producten

- B iologisch afbreekbaar verpakkings-materiaal

- A lternatieve brandstoffen - C ontainerisatie & conditionering - C ollectief transport: efficiënte collectie bij kweker - C lustering in afzetgebieden

- Verminderen uitstoot - Verminderen uitstoot

Energiereductie

Op een diepte van 4 km kan 25 Mega-

Biogas

FloraHolland streeft ernaar om zo min

Watt aan warmte worden gewonnen.

De sierteelttransporteurs Wematrans,

mogelijk energie te gebruiken. Om dat

Genoeg om FloraHolland Naaldwijk,

De Winter Logistics en Nover Logistic

te bereiken is een Energie Management

120 hectare aan kassen en 475 wonin-

hebben samen met FloraHolland een

Systeem ontwikkeld, waarmee op

gen mee te verwarmen. In 2011 heeft

belangrijke stap gezet om de CO2 -uit-

diverse plekken optimalisaties van ver-

FloraHolland een intentieovereenkomst

stoot verder te verlagen. Er zijn twaalf

lichting, ventilatie en verwarming zijn

getekend met energietransporteur

trucks aangeschaft, die op biogas uit

doorgevoerd. Zo is er op veel plaatsen

Westland Infra en Energie en afvalnuts-

afval van de sierteelt rijden. Het project

LED verlichting geïnstalleerd, zijn er

bedrijf HVC. Medio 2012 worden alle

wordt gerealiseerd in nauwe samen-

diverse hoog rendementsinstallaties

voorbereidingen getroffen, zodat na

werking met Volvo Truck Nederland en

geplaatst en zijn er op grote koelinstal-

eind 2012 de boor de grond in kan. De

Volvo Trucks-dealer WD-Trucks.

laties systemen gezet om water terug

exploitatie gaat dan vanaf 2014 lopen.

Bio-LNG is een schone en, naar energieinhoud gemeten, economische brand-

te winnen. Afval als grondstof

stof. Het uit afval verkregen vloeibaar

Voor de nieuwbouwlocaties zijn de

Op meer locaties zijn afvalverwerking-

biogas levert optimale energie per kilo

meest energieneutrale concepten

pleinen neergezet. Hierdoor kan het

op en heeft veel minder CO2-uitstoot

ontwikkeld, met onder andere

afval efficiënter en effectiever worden

dan fossiele brandstoffen. Biogas

zonnepanelen, LED verlichting en

gescheiden en ververwerkt. Om de

ontstaat uit het vergisten van biomassa,

warmtepompsystemen.

pleinen goed te laten functioneren

zoals de groene afvalstromen uit de

wordt afval ingezameld bij de huurders.

sierteeltketen.

FloraHolland heeft de mogelijkheden

De pleinen hebben geleid tot een veel

FloraHolland coördineert de inzameling

voor geothermie onderzocht. Hoofd-

hoger hergebruik van kunststoffen,

en gezamenlijke verwerking van deze

doel van geothermie is om het gasver-

papier en karton. Daarnaast is het

groenstromen.

bruik en daarmee de CO2 productie

beter mogelijk om de groene afval

sterk te reduceren. Uit geologisch

stromen (plantmateriaal) in te zetten

Er wordt gewerkt aan de realisatie

detailonderzoek is gebleken dat de

als biomassa voor de biobased

van een LNG-tankstation op, of bij de

kansen voor geothermie in Naaldwijk

economy.

bloemenveiling.

Geothermie

het grootste zijn.

Jaarverslag 2011 29


‘Geparkeerde vrachtwagens worden met elektriciteit gekoeld, zodat de motoren uit kunnen.’

E-laadpalen

Ketenregie

Goede doelen

In 2011 heeft FloraHolland in samen-

De afdeling ketenlogistiek van

Door deelname aan en fondswerving

werking met de gemeenten en de

FloraHolland werkt op verschillende

voor de ‘Ride for the Roses’ heeft

stichting E-laad E-laadpalen geplaatst

manieren aan het terugdringen van

FloraHolland een aanzienlijk bedrag

op de exportlocaties. Hiermee is een

vervoerskilometers. Standaardisatie

opgehaald voor het KWF Kankerfonds.

infrastructuur voor elektrisch rijden

van elektronisch berichtenverkeer, de

De start van het evenement vond

aangelegd, die elektrisch rijden

opzet van een elektronisch platform

plaats op de locatie Aalsmeer en

mogelijk maakt.

en ketenregie op de goederenstromen

FloraHolland stelde daarvoor haar

zijn daar belangrijke onderdelen van.

ruimte en medewerkers beschikbaar.

Zelf heeft FloraHolland ook elektrische

Een van de projecten is Hubways dat

De 10.000 deelnemers haalden ruim

auto’s aangeschaft die haar mede

zich richt op het terugdringen van het

1,5 miljoen euro op met hun fietstocht.

werkers als poolauto gebruiken.

vervoer tussen de verschillende marktplaatsen van FloraHolland.

Beperking uitstoot

Net als afgelopen jaren deed een team van FloraHolland mee aan de Roparun:

FloraHolland werkt op haar locaties

HubWays werkt met meer dan zeventig

een estafetteloop voor het goede

aan een programma voor beperking

deelnemers aan sectorbrede oplos-

doel (zorg voor mensen met kanker).

van dieselmotoremissie. De gebouwen

singen voor dit logistieke vraagstuk.

In teamverband wordt 520 kilometer

zijn ingericht in milieuzones waar

HubWays richt zich op duurzame

afgelegd van Parijs naar Rotterdam.

binnen alleen vrachtwagens met een

oplossingen en voordelen die

Daarnaast zijn lokale en regionale

roetfilter en Euro 4 en 5 motoren

individueel niet haalbaar zijn en aan-

doelen ondersteund.

toegang hebben. Ook wordt het aantal

sluiten op de digitale ontwikkelingen

externe verladingsmogelijkheden

in de sierteeltsector. Ook stimuleert

Opleidingen

uitgebreid. Geparkeerde vrachtwagens

FloraHolland het vervoer over zee,

FloraHolland biedt een uitgebreid

worden met elektriciteit gekoeld, zodat

binnenwater en spoor.

programma aan interne opleidingen.

de motoren uit kunnen.

Hierdoor kunnen de medewerkers zich ontwikkelen en aanpassen aan de veranderende eisen van de arbeidsmarkt. Zo hebben vele logistieke medewerkers een MBO opleiding kunnen volgen. Ook zijn er Nederlandse lessen voor mensen met een taalachterstand.

30 FloraHolland

Financiën in 2011

onzekere tijden Financieel beleid in

Degelijk beleid wekt vertrouwen

FloraHolland heeft profijt van de lage rente,

Weinig markten hielden de gemoederen in

maar weet dat leden en klanten steeds

2011 meer bezig dan de financiële markt.

moeilijker hun bedrijf gefinancierd kunnen

Er was nauwelijks goed nieuws. Mede door

houden. Dus vinden investeringen in nieuw

weifelend optreden van overheden en finan-

vastgoed veel langzamer plaats dan enkele

ciële instellingen was er veel onzekerheid.

jaren geleden. Daardoor is het grondbezit

FloraHolland voert een degelijk financieel

van FloraHolland meer tot last dan voor-

beleid. Het is een coöperatief belang dat

heen. Niettemin bleek in 2011 uit een test

de financiële basis onder het veilingbedrijf

van onroerend goed, dat de coöperatie die

solide is.

last goed aankan.

Enkele jaren geleden zijn de financiële doelstellingen in het beleid verankerd. De gewenste solvabiliteit is 25 à 30 procent. Het gewenste risicodragend vermogen dient 40 à 45 procent te bedragen. Dit beleid was er al toen de crisis nog ver weg was. Nu bewijst het zijn waarde. Banken zien FloraHolland als betrouwbaar en hoewel er nog steeds fors wordt geïnvesteerd, blijft de financieringsbehoefte relatief beperkt.

‘FloraHolland voert een degelijk financieel beleid. Het is een coöperatief belang dat de financiële basis onder het veiling bedrijf solide is.’

Voor een toelichting op de financiën wordt verwezen naar de enkelvoudige jaarrekening (zie de pagina’s 46 t/m 79).

Jaarverslag 2011 31

FloraHol Corporate Governance FloraHolland in 2012 en daarna

32 FloraHolland

lland


in 2012 en daarna

Veel projecten, waarmee in 2011 of zelfs eerder was begonnen, worden pas in 2012 of nog later voltooid. Op de volgende pagina’s beschrijven wij de belangrijkste plannen van FloraHolland voor 2012 en daarna. FloraHolland wil op ontwikkelingen voor de lange termijn kunnen inspelen en flexibel genoeg zijn om snel bij te sturen als dat nodig is. Juist in deze onzekere tijden.

Jaarverslag 2011 33

FloraHolland in 2012 en daarna

één uniforme stapelwagen, een uniform klantennummer voor kwekers en kopers, één tarievenset, etc. Bovendien moet voor alle belanghebbenden duidelijk zijn wat er in het

‘In 2012 wordt bepaald welke functionaliteiten het nieuwe uniforme veilsysteem moet krijgen.’

kader van het project UVA gaat gebeuren. Dat laatste is in 2011 vastgesteld. In 2012 wordt bepaald welke functionaliteiten het nieuwe uniforme veilsysteem moet krijgen. In 2013 en 2014 komt het systeem geleidelijk beschikbaar. In dat kader worden ook de mogelijkheden van de invoering van één landelijke klok (voor productgroepen waar dit kan) onderzocht. Collectieve promotie blijft gewaarborgd Het Productschap Tuinbouw (PT) was altijd een belangrijk vehikel voor lange termijn zaken van collectief belang. Nu dat wegvalt of sterk aan belang inboet, moet worden herbezien hoe de sector zaken van collectief belang regelt. Volgens FloraHolland kan de sector niet buiten een zekere collectiviteit,

Alle veilsystemen uniformeren

bijvoorbeeld om de Uitvoeringsagenda

De veiling investeert in de veilingklok en wil

van het Topteam Tuinbouw & Uitgangs

nieuwe technische mogelijkheden binnen de

materialen gestalte te helpen geven.

uniforme omgeving van FloraHolland beter benutten. Het uniformeren van veilsystemen

Daarom wil FloraHolland een afgeslankt PT

moet tot een betere verkoop leiden. In 2012

behouden en ondersteunt zij collectieve

wordt een nieuwe visie op de plantenklok

initiatieven waar nodig.

ontwikkeld en worden verdere stappen gezet richting beeldveilen.

Vanaf 2013 nemen FloraHolland en de VGB

Bij de klok wordt merkbaar dat de bedrijven

de financiering van Bloemenbureau Holland

van leden en klanten meer divers zijn.

(BBH) over van het PT. Deze verandering

Nieuwe technieken leiden tot meer maatwerk.

was al langer voorbereid, maar werd urgent

In 2012 wordt gekeken welke technieken

door de discussie over de afschaffing van de

toepasbaar zijn. Gekeken wordt naar multi-

productschappen.

transactieveilen, de mate van transparantie

FloraHolland wil haar leden optimale

van de informatie, af tuin veilen en monster-

marktkansen bieden. Veilingklokken en een

veilen. Daartoe zijn degelijke, eenduidige

bemiddelingsorganisatie zijn daarvoor niet

veilsystemen nodig. Een eerste stap in die

voldoende. De productiesector is innova-

richting is het nieuwe uniforme systeem

tief, maar geeft de voordelen van innovatie

voor kopen op afstand (U-KOA),

vaak weg aan andere schakels in de keten.

dat in 2011 is gebouwd en begin 2012

Meer marketing en promotie moeten een

beschikbaar komt als opstap naar een

groter deel van de consumenteneuro doen

uniform veilen aanbodssysteem (UVA).

toekomen aan de producenten. Dat de

Dat vraagt allereerst om eenduidigheid

BBH-activiteiten dichter op die van de keten

in de infrastructuur en de regelgeving,

plaatsvinden, vergroot de efficiency van de gezamenlijke inspanning.

34 FloraHolland

Toekomstplannen Corporatein Governance uitvoering

Uniforme stapelwagen

Transportstromen efficiënter maken

eind 2012 beschikbaar

FloraHolland werkt met de handel (VGB)

In 2008 besloten de leden van FloraHolland

en de sierteeltvervoerders (VSV) aan het

tot uniformering van de stapelwagen.

project HubWays. Door transportstromen

Eind 2012 heeft de keten die stapelwagen

tussen de productie- en afzetlocaties van

beschikbaar. Dat komt de ketenefficiency ten

sierteeltproducten efficiënter in te richten,

goede. De ombouw van 240.000 bestaande

ontstaan kostenbesparingen en milieuwinst.

stapelwagens is grotendeels achter de rug.

HubWays onderzoekt tot eind 2012 vier

Omdat ook Veiling Rhein-Maas tot de

concepten om dat te bereiken op basis van

stapelwagenpool is toegetreden, worden

een digitaal platform:

circa 12.000 nieuwe stapelwagens vervaar-

• een digitale marktplaats, waar keten-

digd. Op alle veilingen worden de logistieke

partijen hun transportvraag neerleggen

systemen aangepast. Begin 2012 lag het

en vervoerders hun voertuigcapaciteit

project in tijd en geld op schema.

aanbieden • een digitaal platform voor logistieke

Vanaf eind 2012 wordt dus op alle markt-

dienstverleners, dat informeert over over-

plaatsen van FloraHolland en op Veiling

capaciteit en capaciteitstekort, zoekt naar

Rhein-Maas dezelfde stapelwagen gebruikt.

een match en verrekent via een vaste prijs.

Dat maakt de veilingen nog beter voor ieder-

• directe adressering van transport

een bereikbaar en het beperkt de logistieke

opdrachten aan HubWays waardoor de

kosten van het op meer marktplaatsen

restcapaciteit van vervoerders optimaal

afzetten. Bovendien is met de ombouw voor

kan worden benut

een aantal producten de beladingsgraad van

• HubWays garandeert, plant en coördineert

de stapelwagen verbeterd. Tegelijk met de

transport tussen locaties voor aangesloten

invoering van de uniforme stapelwagen gaat

opdrachtgevers via gecontracteerde

de triangel van de stapelwagen omlaag wat

logistieke dienstverleners

tot een efficiëntere logistieke verwerking leidt. Voor een beter slotplatenbeheer wordt

Trade Park Bremen, jaar van de waarheid

de nieuwe stapelwagen uitgerust met een

Trade Park Bremen (TPB) dat mede op

nieuwe, verbeterde slotplaat.

initiatief van de VGB was opgezet, zorgde wel voor meer aanvoer uit de regio, maar het aantal verwerkte karren bleef onder de verwachting, mede omdat het zijn poorten net te laat opende. In 2012 wordt de gang van zaken rondom TPB geëvalueerd.

‘Vanaf 2013 nemen FloraHolland en de VGB de financiering van Bloemenbureau Holland (BBH) over van het Productschap Tuinbouw.’

Jaarverslag 2011 35


Corporate

36 FloraHolland

Governance

in een transparante coöperatie

Jaarverslag 2011 37


Het raamwerk van de corporate governance van de coöperatie FloraHolland ligt vast in de statuten. Die beschrijven de rol van de belangrijkste organen binnen FloraHolland: de algemene ledenvergadering, de raad van commissarissen, het bestuur en de directie.

Verantwoordelijkheden en toezicht Bij FloraHolland nemen alleen leden deel aan de algemene ledenvergadering (ALV). Zij benoemen het bestuur en de raad van commissarissen. Zij keuren grote investeringen en de jaarrekening goed. Hun stemrecht is gebaseerd op het opgebouwde ledenkapitaal tijdens de jaren van lidmaatschap en dus op de gerealiseerde omzet in het verleden. De ALV benoemt een bestuur van negen leden en een raad van commissarissen van zes leden. Drie commissarissen zijn lid van de coöperatie. Het bestuur is verantwoordelijk voor de besturing van de coöperatie. Het delegeert de dagelijkse leiding van het bedrijf van de coöperatie aan de directie via een directiereglement. De raad van commissarissen houdt toezicht op het bestuursbeleid en de algemene gang van zaken in de coöperatie en het bedrijf. De raad kent geen commissies. In 2011 had FloraHolland nog regiobesturen als klankbord voor bestuur en directie. Vanaf 2012 nemen FloraHolland Productcommissies (FPC’s), regional advisory committees (RAC’s) en advies raden bloemen en planten die rol over. Corporate governance code In 2011 besteedden raad van commissarissen, bestuur en directie veel concrete aandacht aan dit onderwerp. FloraHolland werkte mee aan het opstellen van een nieuwe code voor coöperatieve ondernemingen door de Nationale Coöperatieve Raad (NCR).

38 FloraHolland


Mede daarom gaat dit jaarverslag in op de vraag in

Bestuursleden en commissarissen ontvangen

hoeverre FloraHolland deze code naleeft. In 2012

uitsluitend een vaste jaarvergoeding. Voor leden

wordt bezien welke ambities FloraHolland heeft op

van het dagelijks bestuur is er een pensioenen

punten in de code die nu nog niet worden toegepast.

een arbeidsongeschiktheidsverzekering en een afvloeiingsregeling. Die is afhankelijk van het

Ook ledenbetrokkenheid is een onderdeel van

aantal dienstjaren maar bedraagt maximaal

corporate governance. Eind 2011 beëindigden de

twee jaarvergoedingen.

regiobesturen hun adviestaak. Die wordt nu vervuld door de FPC’s, de RAC’s en de adviesraden bloemen

Bij het vaststellen van de functiezwaarte en de

en planten. Bestuur en directie volgen hun adviezen

beloning van de directieleden hanteert FloraHolland

op tenzij zwaarwegende belangen zich daartegen

de bij veel ondernemingen toegepaste Hay-metho-

verzetten. In dat geval leggen zij uit waarom een

diek. De beloning van de directie kent een vast en

advies niet wordt overgenomen. Door deze

een variabel deel. Het variabele deel wordt bepaald

vernieuwing krijgt ledenbetrokkenheid gestalte

door het bestuur op basis van afgesproken criteria.

langs de voor leden meer logische productlijn.

De variabele beloningscomponent voor de algemeen directeur is maximaal dertig procent van zijn vaste

De leden bekrachtigden dit alles op 8 december 2011

salaris. Voor de andere directeuren is dit percentage

in een statutenwijziging.

twintig procent. Naast het salaris hebben directie leden dezelfde aanvullende arbeidsvoorwaarden

Beloningsbeleid

als andere medewerkers van FloraHolland.

In haar beloningsbeleid streeft FloraHolland trans-

De bezoldigingsgegevens van bestuurs- en

parantie na. Het bestuur stelt de beloning van de

directieleden staan vermeld in de jaarrekening.

directie vast, de raad van commissarissen die van het bestuur en (in 2011) de regiovoorzitters die van de commissarissen. Deze laatste rol is overgenomen door zes vertegenwoordigers uit de adviesraden. Zij vormen een commissie van aanbeveling en vergoeding voor de raad van commissarissen. De beloning van bestuursleden en commissarissen is gebaseerd op de beloning bij vergelijkbare coöperaties. Jaarlijks onderzoekt de NCR de beloningen bij grotere coöperaties. FloraHolland toetst de beloning van bestuur en raad van commissarissen aan deze

‘Ook ledenbetrokkenheid is een onderdeel van corporate governance. Eind 2011 beëindigden de regiobesturen hun adviestaak. Die wordt nu vervuld door de FPC’s, de RAC’s en de adviesraden bloemen en planten.‘

benchmark.

Jaarverslag 2011 39


Interne risicobeheersings- en controlesystemen

behandelt risico’s van vastgoedtransacties.

Het bestuur is eindverantwoordelijk voor de risico

Een energieteam beperkt de prijsrisico’s rondom de

beheersing en de werking van controlesystemen.

energie-inkoop.

Eén en ander krijgt gestalte in de volgende onderdelen.

Pensioenen Door hun omvang vormen werknemerspensioenen

Planning- en besturingscyclus

in beginsel een omvangrijk risico. FloraHolland staat

Doelstelling van FloraHolland is een optimale prijs-

in haar pensioenbeleid degelijkheid voor. Van de

vorming voor haar leden. De organisatie besteedt

loonsom gaat jaarlijks veertien procent in de bij

daarom veel aandacht aan strategie en beleidsont-

pensioenverzekeraar Nationale Nederlanden

wikkeling. Leden en klanten hebben hierin een

ondergebracht pensioenpot. Van die veertien

actieve inbreng. Bestuur en directie monitoren via

procent nemen de medewerkers twee procent

een strategisch dashboard actief de uitwerking in

voor hun rekening. FloraHolland heeft vooraf voor-

projecten. In de planning- en besturingscyclus

waarden gesteld voor de aard en de omvang van

vertaalt FloraHolland de strategie naar een meer

beleggingsrisico’s, waarbij het renterisico volledig

jarenbeleidplan als basis voor de jaarplannen en

is afgedekt. Daardoor was de dekkingsgraad van de

jaarbegrotingen. De in het jaar gerealiseerde

pensioenen eind 2011 112 procent, wat in deze tijd tot

resultaten worden periodiek met de begrotingen

tevredenheid mag strekken. Op grond van bestaand

vergeleken. Hierover wordt in rapportages en

beleid leidde dit tot een gedeeltelijke indexering van

analyses verantwoording afgelegd aan bestuur

de pensioenen.

en raad van commissarissen. Zo nodig worden de begrotingen in het jaar bijgesteld op basis van

Beheersing van specifieke operationele risico’s

tussentijdse prognoses.

Operationele risico’s zoals ongelukken en calamiteiten worden afgedekt door de bedrijfshulpverlenings-

Integraal risicomanagement

organisatie en de bedrijfsbeveiliging. Aalsmeer en

Bestuur, directie en belangrijke bedrijfsonderdelen

Naaldwijk hebben een bedrijfsbrandweer. Alle loca-

doorlopen elk jaar binnen de jaarplancyclus de

ties hebben actuele bedrijfsnoodplannen en houden

integrale risicomanagementcyclus. Huidige en

jaarlijks crisismanagementtrainingen. Verzekerings-

toekomstige ontwikkelingen worden geïnven

portefeuilles worden actief beheerd.

tariseerd. Vervolgens worden de effecten van deze ontwikkelingen op al bekende risico’s bepaald en

Interne beheersing en auditing

worden nieuwe risico’s benoemd. Dan worden de

De afdeling administratieve organisatie, interne

risico’s voorzien van beheersmaatregelen die worden

controle en auditing (AIA) werkt aan de interne

geborgd. Deze standaard jaarcyclus voor bedrijfs-

beheersing van de processen. Zij adviseert bij de

onderdelen wordt begeleid door de expertisegroep

inrichting van financieel-administratieve processen,

risicomanagement (specialisten van verschillende

voert risico-inventarisaties en –analyses en audits uit

bedrijfsdisciplines) die rapporteert aan de directie.

en werkt nauw samen met de externe accountant.

Beheersing van specifieke financiële risico’s

Beheersing procesrisico’s

De financieel directeur leidt het treasuryteam dat

Voor de beheersing van financiële procesrisico’s

liquiditeits-, krediet- rente- en valutarisico’s beheerst

kent elk bedrijfsonderdeel het procesrisicomodel.

en waar mogelijk met financiële instrumenten

Daarop worden de processen met bijbehorende

afdekt.

financiële risico’s en de mate van beheersing

Debiteurenrisico’s worden opgepakt in het centrale

vermeld. De modellen worden actief beheerd.

debiteurenoverleg. De werkgroep vastgoed 40 FloraHolland


Interne managementletter

Tekortkomingen en wijzigingen

De interne managementletter (IML) laat zien in welke

in risicobeheersings- en controlesystemen

mate FloraHolland haar procesrisico’s beheerst.

In 2011 zijn geen belangrijke tekortkomingen in de

Uitgangspunt van de IML vormen de onvoldoende

interne risicobeheersings- en controlesystemen

beheerste risico’s uit de procesrisicomodellen.

geconstateerd. Evenmin zijn er significante

Bestuur, raad van commissarissen en directie

wijzigingen in deze systemen aangebracht. In het

bespreken de IML. Over de opvolging van de aan-

boekjaar 2012 wordt een compliance framework

bevelingen van bedrijfsafdelingen vindt intensieve

geïntroduceerd. Op basis van dit framework worden

monitoring en rapportage plaats.

de al bestaande inspanningen van FloraHolland om aan wet- en regelgeving te voldoen ondergebracht.

De accountant

Waar nodig worden ze aangepast.

Ernst & Young verricht de jaarrekeningcontrole en voert EDP-audits uit. Voor 2011 heeft de accoun-

In het kader van het zogenaamde horizontaal

tant haar controlewerkzaamheden uitgevoerd en

toezicht is FloraHolland een controlemodel aan het

heeft een goedkeurende verklaring afgegeven.

inrichten waarmee ze haar verantwoordelijkheid voor een juiste en volledige opgave en afdracht van

Beheersing van ICT risico’s

belastingen kan waarborgen. Belastingaudits zijn

Jaarlijks vinden EDP audits plaats op basis

onderdeel van deze procedure. Daarnaast vinden

van een meerjaren plan. De opvolging van de

andere financiële audits plaats, waarvan bestuur en

aanbevelingen van deze audits worden gevolgd

directie de rapportage krijgen.

en gerapporteerd door de security officer en de afdeling AIA. In 2011 is een EDP-audit verricht naar de inspanningen van FloraHolland om tot minder complexe systemen te komen. Ook is de deugdelijkheid van verschillende internetapplicaties en –verbindingen onderzocht. De afdeling I&A gebruikt het zogenaamde Enterprise Risk Management. Er wordt gewerkt op basis van standaardmethodes en een framework voor de besturing van ICT-processen. Bij veranderingen op ICT-gebied worden gevolgen in kaart gebracht. Veranderingen worden stapsgewijs doorgevoerd en compleet gedocumenteerd zodat het altijd mogelijk is om terug te gaan naar de uitgangssituatie. Van alle relevante gegevens worden kopieën gemaakt. Er wordt geïnvesteerd in ICT met deugdelijke componenten. Die worden zo ingericht dat als ergens een functie uitvalt die elders in het systeem wordt overgenomen.

Jaarverslag 2011 41


Naar aanleiding van diverse incidenten en excessen

In die code staat een aantal bepalingen en

bij beursgenoteerde ondernemingen zijn er circa tien

gedragsregels die goed bestuur en toezicht alsook

jaar geleden in de Verenigde Staten en in Europa

de transparantie binnen coöperaties moeten

spelregels opgesteld voor corporate governance

bevorderen. Bestuur en raad van commissarissen

(lees: goed bestuur en toezicht binnen onder

hebben de intentie om de NCR-Code te volgen.

nemingen). Dit in aanvulling op de wettelijke regels

Dit betekent dat op alle onderdelen moet worden

en de eigen statuten. In 2003 is in Nederland de

aangegeven of ze wel of niet worden toegepast.

Code Tabaksblat in werking getreden, in 2008

Zo niet, dan moet worden uitgelegd waarom dat

opgevolgd door de Code Frijns. FloraHolland is geen

niet gebeurt. Deze systematiek past FloraHolland

beursgenoteerde onderneming en valt daarom niet

zelf ook al toe bij de adviesraden. In 2012 zal een

onder het bereik van deze code.

grondige inventarisatie plaatsvinden van de huidige stand van zaken terwijl daarnaast de ambitie

Als coöperatie is FloraHolland aangesloten bij de

bepaald zal worden welke onderdelen FloraHolland

Nationale Coöperatieve Raad voor landen tuinbouw

wil gaan toepassen.

(NCR). De NCR heeft in 2005 een code opgesteld voor corporate governance binnen coöperaties.

De NCR-Code voor coöperatieve ondernemingen is

Deze code is in 2011 opgevolgd door de NCR-Code

inmiddels in te zien via de website van FloraHolland:

voor coöperatieve ondernemingen.

www.floraholland.com (Over FloraHolland, Coöperatie).

42 FloraHolland


Risicomanagement Door jaarlijks de FloraHolland risicomanagement

Zoals uit onderstaande tabel blijkt, hebben bestuur

cyclus te doorlopen, beschikken bestuur, directie

en directie in 2011 meerdere maatregelen genomen

en management over een actueel risico-overzicht.

die het risicoprofiel van FloraHolland positief beïnvloeden.

Risico's

Maatregelen in 2011

Economische + financiële crisis

Een interne test wijst uit dat FloraHolland financieel solide is en bestand is tegen veranderingen op de financiële markten. Er is dus geen aanleiding om het gevoerde financiële beleid aan te passen.

Direct sourcing/toename BVO op grote schaal

In 2012 wordt een nieuw systeem voor de aangifte van transacties die niet via de systemen van FloraHolland tot stand komen (we noemen dit BVO-omzet)ingevoerd. BVO-omzet kan eenvoudiger worden opgegeven. Niet gemelde BVO-omzet wordt strenger aangepakt.

Debiteuren: grote oninbare vorderingen

De risico’s op oninbare vorderingen bij debiteuren zijn verder verminderd door krachtig te sturen op het in 2010 opgezette zekerhedenbeleid voor debiteuren.

Verkeerde strategische keuzes (onvoldoende informatie bedrijf/leden/derden, pressie)

Bestuur en directie hebben tijdens strategische sessies het strategische beleid opnieuw vormgegeven. Voor maximaal draagvlak zijn hierbij naast externe adviseurs ook leden en kopers betrokken.

Niet kunnen inspelen op marktbehoeftes door inrichting huidige organisatie

Om beter in te spelen op marktbehoeftes is de vestigingsstructuur verlaten en is de organisatie functioneel ingericht met een eenduidige verdeling van verantwoordelijkheden.

Verminderend draagvlak voor beleid als gevolg van veranderend collectief gedrag van aanvoerders.

FloraHolland heeft haar ledeninspraakstructuur aangepast en ingespeeld op veranderd collectief gedrag. De regiobesturen maakten plaats voor FPC’s, RAC’s en adviesraden voor bloemen en planten.

ICT-storingen (virtualisering, afhankelijkheid ICT-systemen)

Grote ICT-projecten moeten de processen van veilen, de facturatie en financiële afwikkeling en het beheer van relatiebestanden uniformeren. Door tegelijk het aantal gebruikte systemen te verminderen daalt de kans op ICT-storingen.

Tot slot Naast de hierboven omschreven risico’s onderkent FloraHolland andere belangrijke risico’s, die in de beleidsontwikkeling en –uitvoering aandacht moeten hebben. De voornaamste daarvan zijn: • de gevolgen van schaalvergroting (bij leden, afnemers en eindklanten) • het feit dat zekerheden onder meer door de crisis en de verdere internationalisering moeilijker te stellen zijn dan vroeger • product/sectorimagoschade, bijvoorbeeld door discussies over arbeidsomstandigheden en milieubeleid of door calamiteiten, zoals de EHEC-affaire in de voedingstuinbouw • het wegvallen van een substantiële groep leden,

• het nemen van halfslachtige besluiten vanwege een te grote consensusgerichtheid • sterk stijgende rentelasten, die het kapitaals intensieve bedrijf FloraHolland flink in de weg kunnen zitten • de voortgaande virtualisering met daaraan gekoppeld meer afhankelijkheid van ICT-systemen en meer kans op ICT-storingen met meer impact • een leegstandsrisico van vastgoed door markt ontwikkelingen als virtualisering en de opkomst van andere logistieke concepten • te lang wachten met bijsturen/herijken van beleid, bijvoorbeeld het niet tijdig inspelen op grote verschuivingen in producten handelsstromen.

die het saldo van zijn ledenrekening terugvraagt

Jaarverslag 2011 43

V erslag van de raad Verslag van de raad van commissarissen

van commissarissen De raad van commissarissen ziet toe op het beleid van bestuur en directie. De raad voert dat toezicht vooral uit op basis van strategische aandachtsvelden, internationalisering, virtualisering/digitalisering, het binden van stromen aan FloraHolland, de focus op klanten, het verhogen van de efficiency in de keten en corporate governance. De raad van commissarissen voert haar

afzetsysteem voor buitenlandse gebruikers

toezicht uit in eigen vergaderingen en in

en het versterken van de veilingklok. Alle

gesprekken met bestuur en directie en

drie zijn cruciaal voor de toekomst van de

anderen in en buiten het bedrijf. In 2011

coöperatie.

kwam de raad zes keer bijeen en sprak zij ook met bestuur en directie tijdens de jaar-

Het is zaak dat de gekozen strategie onder-

lijkse strategische conferentie (24-uursessie).

deel is van het meerjarenbeleidsplan en het jaarplan. De in 2011 aangekondigde organi

Het onderwerp ledenbetrokkenheid kwam in

satiewijziging helpt daarbij.

vrijwel al die bijeenkomsten terug. Uitgangspunt van de raad was dat de coöperatie moet

De raad van commissarissen volgt nauw

blijven werken aan vertrouwen bij de leden.

gezet de verdere virtualisering van de sector

Die inmiddels door de leden geaccordeerde

en van FloraHolland. Tegen die achtergrond

veranderingen bieden daarvoor aan

kijkt zij vrijwel per definitie kritisch naar

knopingspunten. Werkende weg zal duidelijk

investeringen in stenen en staal.

worden of het gekozen principe van ‘pas toe of leg uit’ de positie van FPC’s, RAC’s

De raad van commissarissen is positief

en adviesraden sterk genoeg maakt. De

over de samenwerking met Landgard

commissarissen vinden dat de advisering

binnen Veiling Rhein-Maas en over de opzet

door leden een zwaar gewicht moet hebben

van Trade Park Bremen. Deze activiteiten

in de uiteindelijke besluitvorming.

sluiten aan bij de internationalisering in de sector. De raad blijft wel alert op risico’s van

Inzake het onderzoek naar de ontwikkelingen

verplichtingen die FloraHolland buiten de

in de waardeketen en de op grond daarvan

landsgrenzen aangaat.

te formuleren strategie heeft de raad van commissarissen van meet af aan op een

De raad van commissarissen heeft ook

goede communicatie aangedrongen. De raad

dit jaar weer ingestemd met de benoeming

onderschrijft de richtingen van bestuur en

van de accountant en met de opdracht

directie in deze: de inrichting van consortia,

formulering.

het verder openstellen van het Nederlandse 44 FloraHolland

Verslag van de raad van commissarissen

Corporate governance is voor de raad van

De raad van commissarissen vindt dat we die

commissarissen een aandachtspunt. In 2011

trots op dat sterke merk FloraHolland

ontwikkelde de Nationale Coöperatieve

in binnen- en buitenland beter moeten

Raad (NCR) een code voor goed coöperatie

benutten. Want FloraHolland is een bedrijf

bestuur. FloraHolland gaat die code voor

om trots op te zijn.

zover mogelijk volgen (dat wil zeggen: voor zover passend bij het bestuurlijk model dat

Advies

FloraHolland hanteert).

De raad van commissarissen heeft kennis genomen van de jaarrekening 2011 van

De raad meent dat het zaak is om haar

FloraHolland die het bestuur heeft opgemaakt

taken en bevoegdheden duidelijker te

en de accountant heeft gecontroleerd.

communiceren teneinde haar eigen rol

Deze jaarrekening bestaat uit de balans per

voor de leden duidelijker te maken.

31 december 2011 en de winsten verliesrekening over het boekjaar 2011 met toelichting.

De commissarissen namen kennis van de manier waarop de variabele beloning van

De raad stemt op grond van haar gehouden

de directieleden is vastgesteld. Voor de

toezicht in met de in dit jaarverslag

beloning van bestuursleden volgt de raad de

opgenomen jaarrekening en heeft deze

indexering die ook voor het bedrijf geldt.

dan ook ondertekend. Aan de algemene

De raad heeft met bestuur en directie de

ledenvergadering wordt voorgesteld de

thans van kracht zijn drielagenstructuur van

jaarrekening 2011 vast te stellen, het bestuur

de coöperatie geëvalueerd. Conclusie is dat

decharge te verlenen voor het in het boek-

die structuur in 2011 goed heeft gefunctio-

jaar 2011 gevoerde beleid en de raad van

neerd. De raad heeft kennis genomen van

commissarissen decharge te verlenen voor

discussies over de bestuurlijke inrichting.

het daarop gehouden toezicht.

In 2012 wordt bezien of de huidige coöperatieve structuur (bestuur, raad van

De commissarissen spreken hun waardering

commissarissen, FPC’s, RAC’s en advies

uit naar bestuur, directie en medewerkers

raden) goed werkt.

voor de behaalde resultaten en de wijze waarop het bedrijf in 2011 heeft gefunctio-

Het spreekt voor zich dat de commissarissen

neerd.

ook de activiteiten rondom het eeuwfeest hebben gevolgd. De viering van het eeuwfeest heeft eens te meer duidelijk gemaakt

De raad van commissarissen

dat de sector trots op zichzelf kan zijn. De tuinbouw is één van de negen topsectoren

Franswillem Briët, voorzitter

van de Nederlandse economie en de

Henk Benjamins

sierteelt is binnen die sector een parel.

Aad van der Knaap

FloraHolland is een voorbeeld van een

Jan Batist

organisatie die door de leden zelf is en

Jos ten Have

wordt gedragen en dat is zeker reden

Jan Andreae

voor trots. Aalsmeer 26 april 2012

Jaarverslag 2011 45

Inleiding op de enkelvoudige jaarrekening

46 FloraHolland

Jaarrekening Inleiding op de enkelvoudige

Jaarverslag 2011 47


Algemeen De omzet kwam in 2011 uit op €4.158 miljoen (2010: €4.130 miljoen) wat neerkomt op een stijging van 0,7% (-1,8% prijs en 2,5% aangevoerde aantallen). De totale opbrengsten daalden door lagere tarieven en vooral door het lagere aantal aangevoerde partijen en karren. Omdat ook de kosten daalden, kwam het operationeel resultaat uit op €13,2 miljoen wat €1,3 miljoen hoger is dan 2010. De export steeg met 1,9% voornamelijk naar de kernlanden Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk en daarnaast naar Midden- en Oost-Europa en Scandinavië. De export naar Duitsland en België was in 2011 lager (1,7% resp. 4,5%).

48 FloraHolland


Winst- en verliesrekening

Winst- en verliesrekening

2011

2010

Overzicht financieel resultaat: (x € 1 miljoen) Opbrengsten Provisies

89,6

90,8

-1,3%

Heffingen

98,7

109,1

-9,5%

Overige opbrengsten

187,0

178,0

5,1%

375,3

377,9

-0,7%

189,2

186,6

1,4%

Algemene kosten

83,2

84,5

-1,5%

Afschrijvingen

74,3

77,5

-4,1%

Totaal opbrengsten Kosten Loonkosten

Rentelasten Totaal kosten Operationeel resultaat Bijzondere lasten Resultaat voor belasting

15,4

17,4

-11,5%

362,1

366,0

-1,1%

13,2

11,9

-

-

13,2

11,9

Resultaat deelnemingen

1,9

3,0

Vennootschapsbelasting

-3,8

-2,6

11,3

12,3

Resultaat na belasting

Jaarverslag 2011 49


Opbrengsten De opbrengsten bedroegen in 2011 € 375,3 miljoen (2010: € 377,9 miljoen). De provisie opbrengsten zijn vooral gedaald door het vervallen van het servicetarief (‘samen doen’) van Connect. De opbrengsten uit heffingen zijn in 2011 lager doordat er minder partijen en karren zijn aangevoerd. De overige opbrengsten zijn vooral hoger door hogere afname van maatwerkdiensten (logistiek, facilitair, Connect marktpakketten en marketingdiensten). Kosten De loonkosten stegen in 2011 naar € 189,2 miljoen (2010: € 186,6 miljoen) vooral door een reservering voor personeel alsmede extra ureninzet voor een aantal grote ICT projecten. Het aantal fulltime arbeidsplaatsen (fte’s) kromp in 2011 naar 3.218 fte’s (ultimo 2010: 3.279 fte’s). De kosten van inhuur, voornamelijk voor uitzendkrachten logistiek, waren in 2011 € 21,1 miljoen (2010: € 18,8 miljoen). De algemene kosten daalden in 2011 met € 1,3 miljoen naar € 83,2 miljoen (2010: € 84,5 miljoen) vooral door lagere energiekosten en kostenbeheersing. De rentelasten 2011 zijn met € 2,0 miljoen gedaald tot € 15,4 miljoen door de lage marktrente. De afschrijvingskosten zijn in 2011 gedaald naar € 74,3 miljoen (2010: € 77,5 miljoen) door extra afwaardering in 2010 voor in totaal € 4,3 miljoen. De extra afwaardering in 2010 betrof voornamelijk niet modificeerbare karren. Resultaat voor belastingen Lagere opbrengsten en lagere kosten zorgden voor een resultaat voor belastingen in 2011 van € 13,2 miljoen (2010: € 11,9 miljoen). Resultaat deelnemingen De bijdrage van deelnemingen aan het resultaat 2011 van FloraHolland bedraagt € 1,9 miljoen (2010: € 3,0 miljoen). Het deelnemingsresultaat is lager vooral doordat er in 2011 geen grondverkopen plaats vonden.

50 FloraHolland


Balans

Balans

31-12-2011 31-12-2010

Overzicht vermogenspositie: (x € 1 miljoen) Activa Vaste activa Vlottende activa Totaal

862,4

855,5

97,8

85,7

960,2

941,2

144,4

137,6

Passiva Algemene reserve Participatie reserve

57,4

55,9

Wettelijk en overige reserves

8,8

9,5

Resultaat boekjaar

11,3

12,3

221,9

215,3

Eigen vermogen Leden- en aanvoerdersleningen Risicodragend vermogen Voorzieningen Overige vorderingen en overlopende activa Kortlopende schulden

Totaal

232,7

224,9

454,6

440,2

11,9

14,0

142,6

109,8

351,1

377,2

960,2

941,2

Ratio’s Solvabiliteit

23,1%

22,9%

Ratio risicodragend vermogen

47,3%

46,8%

Jaarverslag 2011 51

CorporateopGovernance Inleiding de enkelvoudige jaarrekening

Vaste activa en investeringen De vaste activa namen toe met € 6,9 miljoen tot een boekwaarde van € 862,4 miljoen ultimo 2011. Het saldo van investeringen en desinvesteringen 2011 bedraagt € 81,2 miljoen. Belangrijke investeringen 2011 betreffen de uniforme stapelwagen, investeringen in gebouwen onder andere in brandveiligheid en kloksystemen. Ratio’s Het financieringsbeleid is erop gericht de solvabiliteit en het risicodragend vermogen tussen de bandbreedte van 25-30% respectievelijk 40-45% te krijgen en/of te houden. In 2011 is € 4,0 miljoen onttrokken aan participatiereserves. Ondanks deze uitbetaling is de solvabiliteit eind 2011 gestegen met 0,2% naar 23,1%. De ratio risicodragend vermogen komt uit op 47,3%.

Voorstel resultaatbestemming 2011 Ook dit jaar wordt de gebruikelijke verdeling van de nettowinst gehanteerd. Ongeveer de helft van deze winst (5,6 miljoen euro) gaat naar de algemene reserve. De andere helft vloeit terug naar de leden middels bijschrijving op de participatiereserve. De bijschrijving op de participatiereserve bestaat uit twee delen, een vergoeding van 2,25% op bestaande toegoeden op deze reserve als vergoeding voor de inflatie. Het overige deel wordt op de participatiereserve bijgeschreven naar rato van de ledenomzetten in 2011.

Voorstel winstbestemming 2011

(x € 1 miljoen)

Bijschrijving op de participatiereserve Over de stand ultimo 2011

2,25%

1,4

Bijschrijving over de ontvangen provisie 2011

5,80%

4,3

Subtotaal

5,7

Toevoeging aan de algemene reserves

5,6

Totaal resultaat na belastingen

52 FloraHolland

11,3

Inleiding op de enkelvoudige Corporatejaarrekening Governance

Jaarverslag 2011 53


jaarrekening Enkelvoudige

2011

54 FloraHolland


Jaarrekening 2011 55


Enkelvoudige balans per 31 december 2011 (Voor verwerking voorstel resultaatbestemming) (bedragen x € 1.000) Activa

31-12-2011 31-12-2010

Vaste activa Materiële vaste activa Bedrijfsgebouwen en -terreinen

516.056

539.885

Installaties en inventaris

186.423

173.366

Terreinen en bedrijfsmiddelen in uitvoering

131.539

112.676

834.018

825.927

24.181

22.259

2.101

2.171

Financiële vaste activa Deelnemingen Vorderingen op deelnemingen of groepsmaatschappijen Overige vorderingen

2.095

5.138

28.377

29.568

Vlottende activa Vorderingen Handelsdebiteuren Vorderingen op deelnemingen of groepsmaatschappijen Overige vorderingen en overlopende activa

Liquide middelen

Totaal activa

56 FloraHolland

42.884

30.180

31.090

33.383

21.081

20.804

95.055

84.367

2.727

1.328

960.177

941.190


Passiva

31-12-2011 31-12-2010

Eigen vermogen Algemene reserve Reserve rechtspersonen Participatiereserve Wettelijke reserve deelnemingen Resultaat boekjaar

144.354

137.577

2.635

2.635

57.388

55.865

6.230

6.887

11.294

12.320

221.901

215.284

Voorzieningen Voorziening personeelsbeloningen

3.700

3.450

Overige voorzieningen

8.129

10.515

11.829

13.965

Ledenlening (1)

167.643

176.349

Liquiditeitsbijdrage (1)

39.620

18.740

Langlopende schulden

Vrijwillige (leden)lening (1) Aanvoerdersleningen (1) Langlopende bankleningen

9.971

11.759

15.482

18.027

142.606

109.788

375.322

334.663

Kredietinstellingen inclusief aflossingsverplichtingen

85.540

108.366

Schulden aan leden / niet-leden

84.501

81.041

Kortlopende schulden

11.616

11.545

Overige crediteuren

Schulden aan deelnemingen of groepsmaatschappijen

41.851

40.711

Statiegelden

71.382

71.211

Overige schulden en overlopende passiva

56.235

64.404

351.125

377.278

960.177

941.190

Totaal passiva (1) Achtergestelde leningen. Deze vormen gezamenlijk met het eigen vermogen het aansprakelijk vermogen. Het aansprakelijk vermogen bedraagt ultimo 2011 € 455 miljoen (2010: € 440 miljoen).



Enkelvoudige winsten verliesrekening 2011 (bedragen x € 1.000)

2011

2010

Bedrijfsbaten Provisies Contributies

89.647

90.789

8.676

9.064

Partij- en stapelwagenheffing

76.658

84.349

Transactie- en serviceheffing

22.084

24.717

Emballage

51.456

50.702

Verhuur stapelwagens en cc's

25.380

26.668

Verhuur onroerend goed

51.655

51.010

Diverse opbrengsten

49.765

40.649

375.321

377.948

Salarissen

155.133

151.631

Sociale lasten

19.334

20.148

Pensioenlasten

14.706

14.805

Afschrijvingen

74.315

77.471

83.209

84.546

346.697

348.601

28.624

29.347

-17.060

-18.617

Bedrijfslasten

Overige bedrijfslasten

Bedrijfsresultaat Financiële baten en lasten Rentelasten en soortgelijke kosten Rentebaten en soortgelijke opbrengsten

Resultaat voor belasting

1.159 -17.458

13.212

11.889


1.922

2.984


-3.840

-2.553

11.294

12.320


58 FloraHolland

1.648 -15.412


Enkelvoudig kasstroomoverzicht 2011 (bedragen x € 1.000)

2011

2010

Operationele activiteiten Bedrijfsresultaat Afschrijvingen

Mutatie werkkapitaal en voorzieningen Kasstroom uit operationele activiteiten

28.624

29.347

74.315

77.471

102.939

106.818

-16.790

-34.478

86.149

72.340

-95.125

-76.120

-

-3.614

3.113

9.823

Investeringsactiviteiten Investeringen in materiële vaste activa Investeringen in financiële vaste activa Desinvesteringen in financiele vaste activa Desinvesteringen in materiële vaste activa Kasstroom uit investeringsactiviteiten

12.719

1.136

-79.293

-68.775

Financieringsactiviteiten Mutatie rekening courant krediet

-14.099

16.404

Opgenomen langlopende leningen

50.000

20.000

Aflossing langlopende leningen

-25.909

-29.039

39.620

38.689

Liquiditeits- en kapitaalsbijdragen Vrijwillige (leden)lening Terugbetaling ledenlening Terugbetaling participatiereserve en kapitaalsbijdrage Overige mutaties Kasstroom uit financieringsactiviteiten

Mutatie liquide middelen

-1.788

951

-43.727

-42.509

-9.577

-9.467

23

11

-5.457

-4.960

1.399

-1.395


Corporate Governance Enkelvoudige jaarrekening 2011

Toelichting algemeen Doel en activiteiten Koninklijke Coöperatieve Bloemenveiling FloraHolland U.A., hierna te noemen FloraHolland, is een coöperatie met een uitgesloten aansprakelijkheid voor haar leden. De coöperatie wil voor haar leden optimaal rendement realiseren, dus hoge verkoopopbrengsten tegen lage afzetkosten, door het organiseren van een geheel van marktplaatsen en daarmee samenhangende diensten en voorzieningen. Leden van de coöperatie kunnen zijn natuurlijke personen en rechts personen die één of meer bedrijven uitoefenen waarin sierteeltproducten worden geteeld. De coöperatie is statutair gevestigd te Aalsmeer met het kantooradres Legmeerdijk 313, 1430 BA Aalsmeer, Nederland. Presentatie Voor de presentatie van de winsten verliesrekening is omwille van het inzicht afgeweken van de voorgeschreven modellen in het besluit modellen jaarrekening. De jaarrekening van FloraHolland is op 17 april 2012 door het bestuur van de coöperatie opgemaakt en op 26 april 2012 door de raad van commissarissen ingestemd. De jaarrekening wordt ter vaststelling voorgelegd aan de algemene ledenvergadering op 7 juni 2012. De in de toelichting opgenomen bedragen luiden in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld.

60 FloraHolland




Grondslagen voor waardering, resultaatbepaling en kasstroombepaling Algemeen

Deelnemingen waarbij geen invloed van be-

De jaarrekening van FloraHolland is opge-

tekenis op het financiële en zakelijke beleid

steld op basis van de wettelijke bepalingen

wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd

opgenomen in Titel 9, Boek 2 BW.

tegen verkrijgingprijs onder aftrek van nodig

De rubricering van de vergelijkende cijfers

geachte afwaarderingen wegens duurzame

is indien nodig aangepast ter verbetering

waardeverminderingen. Onder de financiële

van het inzicht.

vaste activa opgenomen vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde,

Grondslagen voor waardering

eventueel verminderd met een correctie

De in de jaarrekening gehanteerde grond-

voor het risico van oninbaarheid.

slagen voor waardering zijn gebaseerd op een stelsel van bepaling van vermogen en

Vorderingen en liquide middelen

resultaat dat uitgaat van historische kosten.

Vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde onder aftrek van een

Grondslagen voor valuta-omrekening

correctie wegens het risico van oninbaar-

Activa en passiva in vreemde valuta worden

heid. Voorraden eenmalige emballage zijn

omgerekend tegen de valutakoers per

gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs dan

balansdatum. Valutakoersverschillen worden

wel lagere marktwaarde. Gezien de aard en

in de winsten verliesrekening verwerkt.

geringe omvang van deze voorraden zijn

In de winsten verliesrekening zijn omzet,

deze opgenomen onder overige vorderingen

kosten en resultaten omgerekend in euro’s

en overlopende activa. Vorderingen en

tegen de op de transactiedatum geldende

liquide middelen staan ter vrije beschikking.

koers. Voorzieningen Materiële vaste activa

Voorzieningen worden gevormd voor ver-

De materiële vaste activa worden gewaar-

plichtingen en verliezen die op balansdatum

deerd tegen historische kostprijs of vervaar-

bestaan en waarvan de omvang onzeker zijn,

digingprijs, verminderd met cumulatieve

maar op betrouwbare wijze zijn in te schatten.

afschrijvingen en eventuele bijzondere

De omvang van de voorziening wordt

waardeverminderingen. Over “terreinen en

bepaald door middel van schatting van

terreinen en bedrijfsmiddelen in uitvoering”

de bedragen die noodzakelijk is om de

wordt niet afgeschreven.

desbetreffende verplichtingen en verliezen af te wikkelen.

Financiële vaste activa Deelnemingen waarbij invloed van betekenis

Voorziening personeelsbeloningen

op het financiële en zakelijke beleid wordt uitgeoefend worden gewaardeerd tegen

Pensioenen

nettovermogenswaarde onder aftrek van

Uit hoofde van de pensioenregeling van

nodig geachte afwaarderingen wegens

FloraHolland bestaat geen verplichting op

duurzame waardeverminderingen.

balansdatum die als voorziening moet worden verantwoord.

62 FloraHolland

Corporate Toelichting Governance algemeen

De met belanghebbenden overeengekomen

Leasing

vaste premiestorting in het pensioendepot

De beoordeling of een overeenkomst een

van de verzekeraar wordt in de jaarrekening

lease bevat, vindt plaats op grond van de

aangemerkt als pensioenlast. Daarnaast is

economische realiteit op het tijdstip van het

er een voorwaardelijke indexatieverplichting

aangaan van het contract. Het contract wordt

afgesproken waarbij de mate van indexatie

aangemerkt als een lease-overeenkomst als

gerelateerd is aan de dekkingsgraad van het

de nakoming van de overeenkomst afhankelijk

pensioendepot.

is van het gebruik van een specifiek actief of de overeenkomst het recht van het gebruik

Jubilea

van een specifiek actief omvat. In geval van

De voorziening jubilea is opgebouwd door

operationele leasing worden de leasebetalingen

aan verstreken dienstjaren kosten van toe-

lineair over de leaseperiode ten laste van de

komstige jubileumuitkeringen toe te rekenen,

winst-en-verliesrekening gebracht.

rekening houdend met de kans op tussentijdse uitdiensttreding en overlijden.

Afschrijvingen De afschrijvingen geschieden tijdsevenredig

Overige schulden en overlopende passiva

op basis van de verwachte economische

Statiegeldverplichtingen worden opgenomen

levensduur. Op aanschaffingen in het verslag-

tegen de statiegeldwaarde van de op balans-

jaar wordt tijdsevenredig afgeschreven.

datum in omloop zijnde meermalige emballage onder aftrek van een geraamd bedrag

Rentelasten

voor in omloop zijnde emballage die niet

FloraHolland maakt gebruik van financiële

ingeleverd zal worden.

instrumenten voor afdekking van een deel van het renterisico. Deze financiële instru-

Overige activa en passiva

menten worden voor de kostprijs in het

Alle overige activa en passiva zijn opgeno-

resultaat verwerkt.

men tegen de geamortiseerde kostprijs. Resultaat deelnemingen

Grondslagen voor resultaatbepaling

Van deelnemingen die gewaardeerd zijn tegen nettovermogenswaarde wordt het aandeel in het resultaat van de deelneming

Bedrijfsbaten en -lasten

in de winsten verliesrekening verant-

Baten en lasten worden toegerekend aan het

woord. Van deelnemingen die niet tegen

jaar waarop zij betrekking hebben. Winsten

nettovermogenswaarde zijn gewaardeerd,

worden verantwoord voor zover zij op de

betreft het resultaat de in het verslagjaar

balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen die

ontvangen dividenden en eventuele

hun oorsprong vinden voor het einde van

waardeveranderingen.

het verslagjaar worden verwerkt indien en voor zover deze voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden.



Belastingen

Renterisicobeheer

De belastingen worden berekend op basis

FloraHolland heeft een voorzichtig beleid

van het verantwoorde resultaat, rekening

ten aanzien van renterisico’s. FloraHolland

houdend met fiscaal vrijgestelde posten en

volgt de marktrenteontwikkelingen intensief.

geheel of gedeeltelijk niet-aftrekbare kosten.

Het beleid is dat het grootste deel van het

Voor belastbare of verrekenbare tijdelijke

renterisico wordt afgedekt met renteswaps.

verschillen wordt een latente belasting-

De renteswaps maken deel uit van een

verplichting of latente belastingvordering

effectieve hedge-relatie waarbij kostprijs-

opgenomen.

hedge-accounting wordt toegepast. Op dergelijke transacties wordt toezicht

Grondslagen voor kasstroombepaling

gehouden door bestuur en directie.

Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens

Kredietrisicobeheer

de indirecte methode. De liquide middelen in

Met kredietinstellingen zijn ten aanzien

het overzicht bestaan uit direct beschikbare

van bancaire financiering en de voorwaar-

geldmiddelen. Ontvangsten en uitgaven uit

den waaronder deze ter beschikking wordt

hoofde van rente en belastingen zijn opge-

gesteld nadere afspraken gemaakt omtrent

nomen onder de kasstroom uit operationele

de kredietwaardigheid. Voor de bancaire

activiteiten.

financiering zijn geen overige zekerheden gesteld.

Derivaten en financiële risico’s Debiteurenrisicobeheer Derivaten

Om het debiteurenrisico te beheersen wordt

FloraHolland houdt geen financiële instru-

de debiteurenpositie voortdurend bewaakt.

menten voor handelsdoeleinden en geeft

De activiteiten uit hoofde van dienstver-

deze ook niet uit.

lening zijn dusdanig over een grote groep klanten gespreid dat er geen sprake is van

Valutarisicobeheer

een grote concentratie van het debiteurenri-

Transacties in vreemde valuta vinden slechts

sico. Een overwegend deel van het debiteu-

in beperkte mate plaats. Ook activa en

renrisico wordt afgedekt door (on) beperkte

passiva luiden doorgaans in euro’s. Uit dien

non-storno verklaringen en een krediet-

hoofde is het valutarisico beperkt.

verzekeringspolis ingeval er een 14 dagen krediet wordt verstrekt voor FloraHolland Connect aankopen.

64 FloraHolland


Aansprakelijkheid leden van de coöperatie FloraHolland heeft een statutaire uitsluiting van aansprakelijkheid van haar leden. Dit betekent dat de leden van de coöperatie geen aansprakelijkheid hebben voor niet verrekende verliezen anders dan de bij de coöperatie uitstaande financiering in de vorm van participatiereserve en de achtergestelde ledenlening. De uit het resultaat gevormde participatiereserve die op naam staat van haar leden is onderdeel van het eigen vermogen van de coöperatie. Afgezien van enkele in de statuten specifiek genoemde omstandigheden van tussentijdse uitbetaling kan een uit een positief jaarresultaat gevormde jaarlaag in de participatiereserve, op voorstel van het bestuur van de coöperatie en na goedkeuring door de algemene ledenvergadering, na twintig jaar betaalbaar worden gesteld. Daarnaast neemt ieder lid van de coöperatie deel in de ledenlening door een op voorstel van het bestuur door de algemene ledenvergadering vast te stellen percentage over zijn ledenomzet, de liquiditeitsbijdrage. De ledenlening is achtergesteld bij vorderingen van crediteuren en verschaffers van vreemd vermogen. De uitkering van de ledenlening kan op voorstel van het bestuur en na goedkeuring door de algemene ledenvergadering, na het verstrijken van de looptijd van de betreffende jaarlagen, worden vervroegd of uitgesteld.



Toelichting op de enkelvoudige balans per 31 december 2011 Vaste activa Materiële vaste activa De samenstelling van de boekwaarde per balansdatum en het verloop zijn als volgt:

Bedrijfsgebouwen

Terreinen Boekwaarde per 1 januari Investeringen Ingebruikname Desinvesteringen Afschrijvingen

Installaties en Inventaris


86.304

453.581

173.366

112.676

825.927

4.092

9.796

38.896

42.341

95.125

-

12.010

11.468

-23.478

-

-12.719

-

-

-

-12.719

-

-37.008

-37.307

-

-74.315

-8.627

-15.202

13.057

18.863

8.091

Boekwaarde per 31 december

77.677

438.379

186.423

131.539

834.018

Cumulatieve aanschafwaarde

77.677

983.106

685.458

131.539

1.877.780

-

544.727

499.035

-

1.043.762

77.677

438.379

186.423

131.539

834.018

Cumulatieve afschrijvingen


“Terreinen en bedrijfsmiddelen in uitvoering” betreffen aangekochte terreinen die per balansdatum nog niet in gebruik genomen zijn op de locaties Naaldwijk en Aalsmeer. Materiële vaste activa worden afgeschreven op basis van de geschatte economische levensduur: - Bedrijfsgebouwen, afschrijving is 3% tot 20% per jaar. - Installaties en inventaris, afschrijving is 3% tot 50% per jaar. - Terreinen en bedrijfsmiddelen in uitvoering worden niet afgeschreven. Onder investeringen zijn begrepen uitgaven betreffende de uniforme stapelwagen, investeringen in gebouwen onder andere ten behoeve van de brandveiligheid en kloksystemen.

66 FloraHolland

Totaal

Toelichting op de enkelvoudige balansCorporate per 31 december Governance 2011

Financiële vaste activa De samenstelling van de boekwaarde per balansdatum en het verloop zijn als volgt:

Vorderingen op deel nemingen

Overige vorderingen

22.259

2.171

5.138

29.568

1.922

-

-

1.922

Deelnemingen Stand per 1 januari 2011 Resultaat deelnemingen 2011 Mutatie leningen 2011

Stand per 31 december 2011

Totaal

-

-70

-3.043

-3.113

1.922

-70

-3.043

-1.191

24.181

2.101

2.095

28.377

Deelnemingen FloraHolland heeft een direct 100% belang in de volgende vennootschappen: FH Diensten Holding B.V.

gevestigd te Naaldwijk

FH Vastgoed Holding B.V.


FH Deelnemingen Holding B.V.


Voor een overzicht van alle deelnemingen wordt verwezen naar bijlage 1. Transacties met verbonden partijen: Alle transacties met verbonden partijen, waaronder die met de hiervoor vermelde deelnemingen, hebben plaatsgevonden tegen marktconforme condities. De transacties betreffen onder andere financieringstransacties (FH Vastgoed Holding B.V., FH Diensten Holding B.V. en FH Deelnemingen Holding B.V.). Voorts worden er diensten verleend onder meer op het gebied van management, projectondersteuning, automatisering en relatiemanagement (Greenparc Ontwikkeling B.V., HortiBizz B.V., FloraHolland Flower Combination B.V., ATS België cvba en Veiling Rhein-Maas).



Vorderingen op deelnemingen of groepsmaatschappijen Deze vordering betreft een in 1999 aan Hobaho Horti Groep B.V. verstrekte achtergestelde lening van € 1,5 miljoen. Tevens is onder deze post begrepen een lening van € 0,6 miljoen op Plantion Holding B.V. Over beide leningen wordt een zakelijke rente berekend. De rente op deze leningen bedraagt gemiddeld 5,1%. De looptijd van de leningen is langer dan 5 jaar. Overige vorderingen De post overige vorderingen bestaat uit een verstrekte lening in verband met de productie van de uniforme stapelwagen. Over de lening wordt een zakelijke rente berekend. De looptijd van de lening is 2 jaar.

Eigen vermogen

Stand per 1 januari 2011

215.284

Resultaat na belasting 2011

11.294

Participatiereserve, uitgekeerd in 2011 / betaalbaarstelling in 2012

-4.677


221.901

Algemene reserve

Stand per 1 januari 2011 Onttrekking wettelijke reserve deelnemingen Toevoeging resultaat 2010 Stand per 31 december 2011

68 FloraHolland

137.577 657 6.120 144.354


Reserve rechtspersonen Deze in artikel 32 van de statuten bedoelde ‘reserve rechtspersonen’ is in voorgaande jaren gevormd uit het met ledenrechtspersonen verrekende vennootschapsbelastingnadeel, voortvloeiende uit de omstandigheid dat de restitutie van veilingprovisie aan ledenrechtspersonen fiscaal niet aftrekbaar is. Participatiereserve


55.865

Toevoeging resultaat 2010

6.200

Tussentijdse uitbetalingen in 2011

-1.668

Uitbetaling in 2012, opgenomen onder kortlopende schulden, jaarlaag 1991 en deel jaarlaag 1996

-3.009


57.388

De participatiereserve wordt geadministreerd ten name van ieder lid afzonderlijk. De opeisbaarheid is geregeld in artikel 31 van de statuten. De participatiereserve bestaat uit de bijschrijvingen 1993 tot en met 2007 van Bloemenveiling Aalsmeer, bijschrijvingen 1992 tot en met 2007 van FloraHolland-oud en bijschrijvingen 2008 tot en met 2010 van FloraHolland. Wettelijke reserve deelnemingen

Stand per 1 januari 2011 Vrijval ten gunste van algemene reserve Stand per 31 december 2011

6.887 -657 6.230

De wettelijke reserve deelnemingen is gevormd voor deelnemingen, die gewaardeerd zijn tegen nettovermogenswaarde maar waarin geen overwegende zeggenschap kan worden uitgeoefend op het dividendbeleid. De wettelijke reserve wordt gevormd voor het deel gelijk aan de wijziging van de waarde van de deelnemingen op grond van het aandeel in het resultaat van de deelnemingen verminderd met uitgekeerde dividenden.



Voorzieningen Voorziening personeelsbeloningen De voorziening personeelsbeloningen per saldo € 3,7 miljoen heeft betrekking op voorzieningen inzake jubileumuitkeringen. In 2011 is per saldo voor een bedrag van € 0,2 miljoen aan de voorziening toegevoegd. De voorziening personeelsbeloningen heeft een overwegend langlopend karakter. Overige voorzieningen Claims, geschillen en rechtszaken Stand per 1 januari 2011

Herstelkosten

1.565


Latente belasting verplichting

3.802

4.781

367

10.515

Toevoegingen

322

225

-

54

601

Onttrekking 2011

-77

-210

-1.233

-310

-1.830

Vrijval


-601

-

-

-556

-1.157

-356

15

-1.233

-812

-2.386

1.209

382

2.569

3.969

8.129

De voorziening voor claims is gevormd voor geschillen en lopende rechtszaken aangespannen door derden. De voorziening herstelkosten betreft herstel van vloeren in de vestigingen Naaldwijk en Bleiswijk. De voorziening uniforme stapelwagen betreft een voorziening voor infrastructurele kosten voor de invoering van de uniforme stapelwagen. De voorziening latente belastingverplichting vindt haar oorsprong in verschillen in de commer ciële en fiscale waardering van materiële vaste activa en een gevormde kostenegalisatiereserve. De voorziening latente belastingverplichting is gevormd op basis van een vennootschaps belastingtarief van 25% (2010: 25,5%). De voorziening latente belastingverplichting heeft een overwegend langlopend karakter. De overige voorzieningen hebben een overwegend kortlopend karakter.

70 FloraHolland

Totaal


Langlopende schulden Ledenlening

Stand per 1 januari 2011 Bijschrijving liquiditeitsbijdrage 2010

176.349 18.763

Uitbetaling wegens overlijden en uittreding Uitbetaling in 2012, opgenomen onder kortlopende schulden Stand per 31 december 2011

-7.174 -20.295 167.643

Uitbetaling van de ledenlening is geregeld in artikel 17 van de statuten. Over 2011 is een rente vergoed van 2,8% (2010: 3,4%). Het saldo per 31 december 2011 betreft de bijschrijvingen over de jaren 2005 tot en met 2011. Tevens zijn hieronder begrepen de bijschrijvingen 2003 en 2004 van Bloemenveiling Aalsmeer. Van het saldo van € 168 miljoen heeft een bedrag van € 83,1 miljoen een looptijd langer dan vijf jaar (2010: € 77,9 miljoen) Als moment van aflossing geldt voor de op 31 december 2007 bestaande jaarlagen de termijn zoals die gold voor FloraHolland-oud (na zeven jaar) en Bloemenveiling Aalsmeer (na negen jaar). Voor jaarlagen vanaf 2008 geldt als aflossingstermijn acht jaar, afgezien van enkele in de statuten specifiek genoemde omstandigheden van tussentijdse uitbetaling. De leningen zijn achtergesteld bij vorderingen van crediteuren en verschaffers van vreemd vermogen. Liquiditeitsbijdrage De liquiditeitsbijdrage bestaat uit een ingehouden bijdrage van 1% van de productomzet van leden. Aan de algemene ledenvergadering zal worden voorgesteld om de liquiditeitsbijdrage 2011 (€ 39,6 miljoen) bij te schrijven op de ledenlening. Gezien de expolitatie-uitkomsten en de financiële positie van de leden, is in 2011 besloten om 50% van de in 2010 ontvangen liquiditeitsbijdrage, 18,7 miljoen euro, bij te schrijven op de ledenlening en 50%, eveneens 18,7 miljoen euro, rechtstreeks uit te keren aan de leden. De liquiditeitsbijdrage is achtergesteld bij vorderingen van crediteuren en verschaffers van vreemd vermogen. Vrijwillige ledenlening De op de vrijwillige ledenlening ingelegde bedragen worden na vijf jaar opeisbaar. De lening is achtergesteld bij vorderingen van crediteuren en verschaffers van vreemd vermogen. Over 2011 is een rente vergoed van 3,3% (2010: 3,9%). Het saldo van € 10,0 miljoen heeft een looptijd korter dan 5 jaar. Jaarrekening 2011 71


Aanvoerdersleningen


18.027

Bijschrijving bijdrage 2011

1.477

Uitbetaling wegens overlijden en uittreding

-1.548

Uitbetaling in 2012, opgenomen onder kortlopende schulden

-2.474


15.482

Het saldo per 31 december 2011 betreft de bijschrijvingen over de jaren 2005 tot en met 2011. Tevens zijn hieronder begrepen de bijschrijvingen 2003 en 2004 van Bloemenveiling Aalsmeer. Van het saldo van € 15,5 miljoen heeft een bedrag van € 5,0 miljoen een looptijd langer dan vijf jaar. Over de aanvoerdersleningen is in 2011 een rente vergoed van 2,8% (2010: 3,4%). De aanvoerdersleningen zijn achtergesteld bij vorderingen van derden. De bijschrijvingen op de aanvoerdersleningen worden rentedragend per 1 januari volgend op het jaar van bijschrijving. Voor de bijschrijvingen op de aanvoerdersleningen tot en met jaarlaag 2007 blijven de aflossingstermijnen die destijds golden, vijf, zeven en tien jaar van toepassing. Vanaf jaarlaag 2008 loopt de aflossingstermijn gelijk aan de aflossingstermijn van de ledenlening (acht jaar). Langlopende bankleningen


109.788

Aflossingsverplichtingen 2012, opgenomen onder kortlopende schulden

-17.182

Nieuw afgesloten leningen Stand per 31 december 2011

50.000 142.606

Van het totaalbedrag van € 142,6 miljoen heeft € 17,2 miljoen een looptijd langer dan 5 jaar. De aflossingsverplichting 2012 van € 17,2 miljoen is opgenomen onder de kortlopende schulden. De rente op deze leningen bedraagt gemiddeld 2,5%.

72 FloraHolland


Kortlopende schulden Onder schulden aan kredietinstellingen zijn begrepen de aflossingsverplichtingen 2012 van de langlopende bankleningen (€ 18,8 miljoen), deze bestaan voor € 17,2 miljoen uit aflossingsverplichtingen 2012 en € 1,6 miljoen doorgeschoven aflossingsverplichtingen 2011. Tevens zijn hieronder begrepen rekening courant kredieten (€ 66,8 miljoen). Onder de schulden aan leden / niet-leden is tevens begrepen de aflossingsverplichting 2012 van de ledenlening (bijschrijving 2002 Bloemenveiling Aalsmeer; bijschrijving 2004 FloraHolland-oud). Ook de in 2012 verschuldigde aflossingsverplichtingen aanvoerdersleningen en participatiereserve zijn hieronder begrepen. Onder statiegelden is begrepen de door FloraHolland ontvangen vergoedingen voor uitgegeven meermalige emballage. Onder overige schulden en overlopende passiva zijn opgenomen de afrekeningen loonheffing (€ 4,1 miljoen) en vennootschapsbelasting (€ 2,2 miljoen). Tevens is hieronder begrepen de verschuldigde rente aan banken en leden / niet-leden (€ 8,0 miljoen). Liquiditeit De kredietruimte bij banken bedraagt € 129,5 miljoen. Ultimo 2011 was € 66,8 miljoen aan krediet opgenomen. Financiële instrumenten Per 31 december 2011 heeft FloraHolland renteswapcontracten voor een bedrag van € 368 miljoen, waarvan € 203 miljoen ter dekking van bankleningen en € 165 miljoen ter dekking van leden- en aanvoerdersleningen. Bij deze swaps wordt een variabele rente ontvangen en een vaste rente betaald. Per 31 december 2011 bedraagt de bankschuld van FloraHolland van langlopende en kortlopende leningen € 228 miljoen met een variabele rente. De renteswapcontracten op balansdatum van € 203 miljoen hedgen een groot deel van de aangetrokken leningen met een variabele rente. De vaste rente van gemiddeld 3,5% ligt boven het marktniveau ultimo 2011 zodat de reële waarde van de swaps op balansdatum negatief is. Per 31 december 2011 bedraagt het totaal aan leden- en aanvoerdersleningen van FloraHolland € 212 miljoen. De rentevergoeding wordt per jaar vastgesteld en is afgeleid van het rendement op 8-jaars staatsobligaties. De renteswapcontracten op balansdatum van € 165 miljoen ter dekking van deze leningen hedgen een groot deel van de betreffende leningen. De vaste rente bedraagt 4,1% ultimo 2011.



De reële waarde van de gezamenlijke renteswapcontracten van FloraHolland bedraagt per balansdatum € 32,2 miljoen negatief. Het renterisico op de huidige bancaire- en ledenleningen is afgedekt voor meer dan 70% tot en met ultimo 2014. FloraHolland maakt gebruik van termijncontracten ter afdekking van de prijsrisico’s die ontstaan uit de inkoop van aluminium ten behoeve van het project uniforme stapelwagen. Met deze termijncontracten is op balansdatum het kasstroomrisico op de inkoop van 75 ton aluminium afgedekt. De waarde van de termijncontracten is per balansdatum gelijk aan de marktwaarde.

74 FloraHolland


Niet uit de balans blijkende verplichtingen Investeringsverplichtingen Per 31 december 2011 bedragen de investeringsverplichtingen € 21,8 miljoen. Ten behoeve van een marktpartij is jegens haar bankier een verplichting aangegaan om, met een maximale termijn van 3 jaar, tot terugkoop van geleverd onroerend goed over te gaan tegen een marktconforme prijs. De maximale verplichting bedraagt € 3,8 miljoen. Leaseverplichtingen Per 31 december 2011 bedragen de leaseverplichtingen met een looptijd korter dan 1 jaar € 2,0 miljoen en met een looptijd van 1 tot en met 5 jaar € 2,9 miljoen. Huurverplichtingen Per 31 december 2011 bedragen de huurverplichtingen € 6,3 miljoen, waarvan € 1,9 miljoen korter dan een jaar. Garanties Per 31 december 2011 is een bankgarantie afgegeven van € 1,6 miljoen ten behoeve van aanleg van infrastructurele projecten. Overige dienstverleningscontracten Per 31 december 2011 bedragen deze verplichtingen € 33,6 miljoen, waarvan € 21,5 miljoen een looptijd korter dan een jaar. Fiscale eenheid Ultimo 2011 is FloraHolland zelfstandig belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Voor de omzetbelasting vormt FloraHolland een fiscale eenheid met haar dochtermaatschappijen FH Diensten Holding B.V., FH Participaties B.V., FloraHolland Flower Combination B.V., Flowerdome B.V., Groen Groep Eelde B.V. en Siervast B.V. Elk van de tot de fiscale eenheid behorende entiteiten is hoofdelijk aansprakelijkheid voor de omzetbelastingschulden van de gehele fiscale eenheid.



Toelichting op de enkelvoudige winsten verliesrekening 2011 Omzet Omzet (x € 1 miljoen)

2011

2010

Klokomzet Aalsmeer

1.176

1.190

Naaldwijk

776

796

Rijnsburg

350

360

-

63

Bleiswijk

58

58

Eelde

27

28

2.387

2.495

1.771

1.635

4.158

4.130

Venlo

Totaal Klokomzet FloraHolland Connect Totaal omzet FloraHolland * Klokomzet Venlo tot en met 26 november 2010.

Het totaalaandeel Klok bedroeg in 2011 57,4% (2010: 60,4%). Het aandeel Connect bedroeg in 2011 42,6% (2010: 39,6%). De omzet gerealiseerd door leden bedroeg in 2011 € 3.815 miljoen (2010: € 3.740 miljoen), de omzet van overige aanvoerders bedroeg in 2011 € 343 miljoen (2010: € 390 miljoen).

Bedrijfslasten Salarissen

2011 Salarissen eigen werknemers Personeel derden

76 FloraHolland

2010

134.012

132.814

21.121

18.817

155.133

151.631

Toelichting op de enkelvoudige winstCorporate en verliesrekening Governance

Remuneratie bestuur, raad van commissarissen en directie Voor de remuneratie van het bestuur is een bedrag van € 625 duizend (2010: € 604 duizend) in de personeelskosten begrepen. De remuneratie voor de regiobestuurders bedraagt € 139 duizend (2010: € 152 duizend). De remuneratie van de raad van commissarissen is in de personeelskosten opgenomen voor een bedrag van € 122 duizend (2010: € 122 duizend). De voorzitter ontvangt een vaste vergoeding van € 31 duizend voor 17 dagen per jaar, terwijl de vergoeding voor de 5 overige leden € 18 duizend bedraagt voor 10 dagen per jaar. De leden van de raad van commissarissen ontvangen geen variabele beloning en pensioen.

Remuneratie bestuur

Beschikbaarheid

B.C. Oosterom

Vast

Pensioen

Totaal

100%

140

26

166

M.P.E. Ammerlaan

50%

70

11

81

H.P.S. Persoon

50%

70

9

79

C.A.M. de Wit

25%

35

-

35

Th.J. van der Houwen

25%

35

-

35

L.G.M. Bouman

25%

35

-

35

E.D. van den Beukel

25%

35

-

35

J. Elstgeest

25%

35

-

35

G. van der Pligt

25%

35

-

35

490

46

536*

* Algemene vergoedingen voor het bestuur voor een bedrag van € 90 duizend zijn niet opgenomen in bovenstaand overzicht.



De bedragen voor de remuneratie en de pensioenlasten van de directie van in totaal € 1.332 duizend (2010: € 1.463 duizend) worden uitgesplitst in onderstaande tabel. Remuneratie directie Vast

Variabel

Pensioen

Totaal

T.H. Huges

374

100

72

546

E.H. Leeuwaarden

276

44

76

396

L.A.C. Buchwaldt

281

50

59

390

931

194

207

1.332

De genoemde variabele beloning betreft de in 2011 uitgekeerde beloning betrekking hebbend op het boekjaar 2010. In het boekjaar 2012 zal de variabele beloning over 2011 worden uitgekeerd. Aantal medewerkers en FTE’s ultimo 2010

2011

2010

Aantal medewerkers

Aantal medewerkers

FTE’s

FTE’s

Aalsmeer

1.330

1.347

1.057

1.073

Naaldwijk

991

1.028

750

770

Rijnsburg

480

516

327

347

Bleiswijk

145

150

107

114

Venlo

1

10

1

7

Eelde

128

124

78

76

FloraHolland Connect

243

225

225

209

Import Informatisering en automatisering Concern Logistiek

131

133

122

126

198

190

186

178

31

27

29

25

Product- en MarktDiensten

212

215

193

196

Financieel economische zaken

56

57

51

51

Human resource management

45

50

39

42

Communicatie, cooperatiezaken en directie

64

78

49

61

5

5

4

4

4.060

4.155

3.218

3.279

Strategie en ontwikkeling Totaal

78 FloraHolland

2011

Corporate Governance Toelichting op de enkelvoudige winsten verliesrekening

Overige bedrijfslasten Accountantskosten 2011 Controle op jaarrekening

2010

238

260

Overige controlekosten

50

28

Overige dienstverlening

-

-

288

288

Vennootschapsbelasting 2011 Uit hoofde van resultaat boekjaar

2010

3.845

3.268

Mutatie latenties

-255

-384

Mutatie uit voorgaande jaren

250

-331

3.840

2.553

Toepasselijk tarief

25,0%

25,5%

Effectieve belastingdruk

25,4%

17,2%

Belastingdruk:

De hogere effectieve belastingdruk in 2011 is het gevolg van deelnemingsresultaten (-3,1%) deels gecompenseerd door niet aftrekbare kosten (+3,5%). Aalsmeer, 17 april 2012 Het bestuur, Bernard Oosterom

Cees de Wit

Else van den Beukel

Voorzitter

Bestuurslid

Bestuurslid

Erik Persoon

Tom van der Houwen

Joris Elstgeest

Vice-voorzitter

Bestuurslid

Bestuurslid

Mariëlle Ammerlaan

Louis Bouman

Secretaris

Bestuurslid


Corporate Governance Geconsolideerde jaarrekening 2011

80 FloraHolland


jaarrekening

Geconsolideerde

2011



Geconsolideerde balans per 31 december 2011 (Voor verwerking voorstel resultaatbestemming) (bedragen x € 1.000) Activa

31-12-2011 31-12-2010

Vaste activa Immateriële vaste activa Kwekersrechten en veredelingskramen

91

-

91

-

534.536

558.909

187.992

175.543

Materiële vaste activa Bedrijfsgebouwen en -terreinen Installaties en inventaris Terreinen en bedrijfsmiddelen in uitvoering

131.539

112.676

853.967

847.127

25.343

17.759

631

701

2.452

5.275

28.426

23.735

Financiële vaste activa Deelnemingen Vorderingen op deelnemingen Overige vorderingen

Vlottende activa Voorraad

223

201

Onderhanden projecten

530

564

753

765

72.840

58.672

3.079

9.421

Vorderingen Handelsdebiteuren Vorderingen op deelnemingen Overige vorderingen en overlopende activa

Liquide middelen

Totaal activa

82 FloraHolland

23.636

24.445

99.555

92.538

4.189

4.352

986.981

968.517

Geconsolideerde Corporate jaarrekening Governance 2011

Passiva

31-12-2011 31-12-2010

Groepsvermogen

221.901

215.284

1.698

1.680

Voorziening personeelsbeloningen

3.848

3.610

Overige voorzieningen

9.323

11.716

13.171

15.326

Ledenlening (1)

167.643

176.349

Liquiditeitsbijdrage (1)

39.620

18.740

9.971

11.759

Aandeel derden Voorzieningen

Langlopende schulden

Vrijwillige (leden)lening (1) Aanvoerdersleningen (1)

15.482

18.027

149.795

117.422

382.511

342.297

Kredietinstellingen inclusief aflossingsverplichtingen

85.540

108.366

Schulden aan leden / niet-leden

84.501

81.041

Langlopende bankleningen

Kortlopende schulden

Schulden aan deelnemingen Overige crediteuren Statiegelden Overige schulden en overlopende passiva

Totaal passiva

284

359

65.768

63.791

71.382

71.239

60.225

69.135

367.700

393.931

986.981

968.517

(1) Achtergestelde leningen. Deze vormen gezamenlijk met het eigen vermogen het aansprakelijk vermogen. Het aansprakelijk vermogen bedraagt ultimo 2011 € 455 miljoen (2010: € 440 miljoen).



Geconsolideerde winsten verliesrekening 2011 (bedragen x € 1.000) 2011

2010

Bedrijfsbaten Provisies Contributies

101.387

103.463

8.676

9.118

Partij- en stapelwagenheffing

76.658

84.349

Transactie- en serviceheffing

22.084

24.717

Emballage

51.456

50.719

Verhuur stapelwagens en cc's

25.380

26.668

Verhuur onroerend goed

52.769

52.713

Diverse opbrengsten

53.481

46.798

391.891

398.545

161.989

160.009

Bedrijfslasten Salarissen Sociale lasten

19.885

20.711

Pensioenlasten

15.048

15.147

Afschrijvingen

75.358

78.592

Overige bedrijfslasten

89.772

91.382

362.052

365.841

29.839

32.704

-18.293

-19.500

2.495

1.950

-15.798

-17.550

14.041

15.154


1.498

740


-4.226

-3.440

-19

-134

11.294

12.320

Bedrijfsresultaat Financiële baten en lasten Rentelasten en soortgelijke kosten Rentebaten en soortgelijke opbrengsten

Resultaat voor belasting

Aandeel derden


84 FloraHolland

Geconsolideerde Corporate jaarrekening Governance 2011

Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2011 (bedragen x € 1.000) 2011

2010

Operationele activiteiten Bedrijfsresultaat Afschrijvingen

29.839

32.704

75.358

78.593

105.197

111.297

Mutatie werkkapitaal en voorzieningen

-14.056

-41.318

Kasstroom uit operationele activiteiten

92.555

69.979

Investeringsactiviteiten Investeringen in immateriële vaste activa

-91

-

Investeringen in materiële vaste activa

-95.432

-76.120

Investeringen in financiële vaste activa

-6.086

-

Desinvesteringen in financiele vaste activa

2.893

-

Desinvesteringen in materiële vaste activa

13.234

1.136

-

9.057

-85.482

-65.927

Desinvesteringen in immateriële vaste activa Kasstroom uit investeringsactiviteiten Financieringsactiviteiten Mutatie rekening courant krediet

-14.099

16.404

Opgenomen langlopende leningen

50.000

20.000

Aflossing langlopende leningen

-26.273

-29.039

Liquiditeits- en kapitaalsbijdragen

41.096

38.689

Vrijwillige (leden)lening Terugbetaling ledenlening Terugbetaling participatiereserve en kapitaalsbijdrage Overige mutaties Kasstroom uit financieringsactiviteiten

Mutatie liquide middelen

-1.788

951

-45.204

-42.509

-9.577

-9.467

23

11

-5.822

-4.960

-163

-908



Overzicht van het totaal resultaat geconsolideerd 2011 (bedragen x € 1.000) 2011

Geconsolideerd nettoresultaat na belastingen Totaal van de rechtstreekse mutatie in het eigen vermogen als onderdeel van het groepsvermogen

Totaal resultaat

86 FloraHolland

2010

11.294

12.320

-

-

11.294

12.320


Toelichting algemeen De posten van de geconsolideerde balans en de winsten verliesrekening worden toegelicht voor zover zij niet reeds zijn genoemd in de toelichting op de enkelvoudige balans en de winsten verliesrekening. In de geconsolideerde jaarrekening voor het jaar geëindigd op 31 december 2011 zijn opgenomen Koninklijke Coöperatieve Bloemenveiling FloraHolland U.A. en haar groepsmaatschappijen (tezamen Groep genoemd).


Corporate Governance Toelichting algemeen

Grondslagen voor waardering, resultaatbepaling en kasstroombepaling Presentatie

De in de toelichting opgenomen bedragen

FloraHolland presenteert haar jaarcijfers

luiden in duizenden euro’s, tenzij anders

ingaande het boekjaar 2011 geconsolideerd

vermeld.

in het kader van transparantie richting haar leden. De consolidatie is met groepsmaat-

Consolidatie

schappijen waarin FloraHolland een beslis-

In de geconsolideerde jaarrekening worden

sende zeggenschap heeft. De cijfers over

opgenomen de financiële gegevens van de

2010 zijn in deze jaarrekening eveneens

coöperatie en haar groepsmaatschappijen

gepresenteerd op basis van consolidatie.

per 31 december 2011. Groepsmaatschappijen zijn rechtspersonen en vennoot-

Voor de presentatie van de winsten verlies-

schappen waarin beslissende zeggenschap

rekening is omwille van het inzicht afgeweken

wordt uitgeoefend. Hierbij worden mede in

van de voorgeschreven modellen in het

aanmerking genomen de financiële instru-

besluit modellen jaarrekening.

menten die potentiële stemrechten bevatten en direct kunnen worden uitgeoefend.

De Groep In de organisatiestructuur heeft

De groepsmaatschappijen worden integraal

FloraHolland er voor gekozen de activa

geconsolideerd vanaf de datum waarop

die direct dienstbaar zijn aan haar kernacti-

beslissende zeggenschap op de groepsmaat-

viteiten onder te brengen in de coöperatie.

schappij is verkregen. De groepsmaatschap-

De niet direct aan het veilingbedrijf dienst-

pijen worden niet meer in de consolidatie

bare activiteiten zijn door FloraHolland,

opgenomen vanaf de datum waarop geen

evenals een aantal financiële belangen,

sprake meer is van beslissende zeggen-

ondergebracht in deelnemingen. Onder deze

schap. De posten in de geconsolideerde jaar-

deelnemingen bevinden zich deelnemingen

rekening worden volgens uniforme grond-

waarin FloraHolland een beslissende

slagen van waardering en resultaatbepaling

zeggenschap heeft. De Groep presenteert

vastgelegd.

haar cijfers op basis van consolidatie.

88 FloraHolland


Het aandeel van derden in het eigen

Onderhanden projecten

vermogen en in het resultaat is afzonderlijk

De onderhanden projecten, bestaande uit

in de geconsolideerde jaarrekening tot uit-

nog te factureren opbrengsten dienstver-

drukking gebracht.

lening, is gewaardeerd tegen de verwachte verkoopwaarde. Opbrengsten worden

De in de geconsolideerde jaarrekening

verantwoord naar rato van de voortgang van

betrokken actieve directe en indirecte

de projecten.

groepsmaatschappijen zijn opgenomen in bijlage 1.

Pensioenen De groep kent twee pensioenregelingen. Een

Intercompany-transacties tussen groeps-

van de pensioenregelingen is een toegezegde

maatschappijen worden geëlimineerd.

pensioenregeling die is ondergebracht bij een verzekeraar. De toegekende pensioenaan-

Immateriële vaste activa

spraken worden door middel van jaarlijkse

De immateriële vaste activa worden gewaar-

pensioenbetalingen aan de verzekeraar

deerd tegen verwervingsprijs onder aftrek

afgefinancierd. Daarnaast kent Hobaho een

van lineaire afschrijvingen op basis van de

bedrijfstakpensioenfonds waarop de Suwas-

verwachte economische levensduur.

regeling van toepassing is. Op grond van de geldende RJ richtlijnen wordt de verplichtin-

Voorraad

genstelsel gehanteerd. Voor beide pensioen-

Voorraad is gewaardeerd tegen geamorti-

regelingen geldt dat de premiebetalingen als

seerde kostprijs zo nodig onder aftrek van

last verantwoord worden in het jaar waarop

een voorziening incourant.

deze betrekking hebben.


Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2011

Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2011 Vaste activa Immateriële vaste activa De samenstelling van de boekwaarde per balansdatum en het verloop zijn als volgt:

Totaal Boekwaarde per 1 januari 2011 Investeringen

91

Overboekingen

-

Desinvesteringen

-

Afschrijvingen

91

Boekwaarde per 31 december 2011

Cumulatieve aanschafwaarde

492

Cumulatieve afschrijvingen

401

Boekwaarde per 31 december 2011

91

Dit heeft betrekking op verworven kwekersrechten en veredelingskramen, welke leiden tot jaarlijkse royalty inkomsten voor Hobaho. Immateriële vaste activa wordt per jaar 10% afgeschreven.

90 FloraHolland

91


Materiële vaste activa De samenstelling van de boekwaarde per balansdatum en het verloop zijn als volgt:

Bedrijfsgebouwen

Terreinen Boekwaarde per 1 januari Investeringen Ingebruikname Desinvesteringen Afschrijvingen


Cumulatieve aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen


Installaties en Inventaris


Totaal

95.638

463.270

175.543

112.676

847.127

4.092

9.796

39.203

42.341

95.432

-

12.010

11.468

-23.478

-

-12.817

-66

-351

-

-13.234

-

-37.487

-37.871

-

-75.358

-8.725

-15.747

12.449

18.863

6.840

86.913

447.523

187.992

131.539

853.967

86.913

998.108

700.718

131.539

1.917.278

-

550.585

512.726

-

1.063.311

86.913

447.523

187.992

131.539

853.967

“De terreinen en bedrijfsmiddelen in uitvoering” betreffen aangekochte terreinen die per balansdatum nog niet in gebruik zijn genomen door FloraHolland. Materiële vaste activa worden afgeschreven op basis van de geschatte economische levensduur: - Bedrijfsgebouwen, afschrijving is 3% tot 20% per jaar. - Installaties en inventaris, afschrijving is 3% tot 50% per jaar. - Terreinen en bedrijfsmiddelen in uitvoering worden niet afgeschreven.



Financiële vaste activa De samenstelling van de boekwaarde per balansdatum en het verloop zijn als volgt:

Deelnemingen

Vorderingen op deel nemingen

Overige vorderingen


17.759

701

5.275

23.735

Resultaat deelnemingen 2011

1.498

-

-

1.498

6.086

-

-

6.086

Investeringen Mutatie leningen 2011


-

-70

-2.823

-2.893

7.584

-70

-2.823

4.691

25.343

631

2.452

28.426

Deelnemingen Voor een overzicht van de deelnemingen wordt verwezen naar bijlage 1. Transacties met verbonden partijen: Alle transacties met verbonden partijen, waaronder die met de deelnemingen, hebben plaatsgevonden tegen marktconforme condities. Vorderingen op deelnemingen Onder deze post zijn leningen begrepen aan de overige deelnemingen. De rente op deze leningen bedraagt gemiddeld 3,1% en heeft een looptijd langer dan 5 jaar. Overige vorderingen De post overige vorderingen bestaat uit door FloraHolland verstrekte lening verband houdende met de productie van de uniforme stapelwagen. Over deze leningen wordt een zakelijke rente berekend. De looptijd van deze leningen is 2 jaar.

92 FloraHolland

Totaal


Vlottende activa Vorderingen Handelsdebiteuren Onder de handelsdebiteuren is een bedrag begrepen van € 27,6 miljoen uit hoofde van vorderingen waarvan de betaaldatum nog niet is verstreken.

Groepsvermogen Het groepsvermogen bedraagt per balansdatum € 221,9 miljoen (2010: € 215,3 miljoen). Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar de toelichting op de enkelvoudige balans.

Voorzieningen Overige voorzieningen

Claims, geschillen en rechtszaken Stand per 1 januari 2011 Toevoegingen Onttrekking 2011 Vrijval


Herstelkosten


Latente belasting verplichting

Diverse voorzieningen

1.565

367

3.802

5.145

837

11.716

322

75

-

57

62

516

Totaal

-77

-60

-1.233

-311

-71

-1.752

-601

-

-

-556

-

-1.157

-356

15

-1.233

-810

-9

-2.393

1.209

382

2.569

4.335

828

9.323

De voorziening latente belastingverplichting heeft een overwegend langlopend karakter. De overige voorzieningen hebben een overwegend kortlopend karakter.



Kortlopende schulden Onder de overige crediteuren heeft een bedrag van € 0,9 miljoen (2010: € 1,7 miljoen) betrekking op schulden met een looptijd langer dan één jaar.

Niet uit de balans blijkende verplichtingen Investeringsverplichtingen Per 31 december 2011 bedragen de investeringsverplichtingen € 21,8 miljoen. Ten behoeve van een marktpartij is jegens haar bankier een verplichting aangegaan om, met een maximale termijn van 3 jaar, tot terugkoop van geleverd onroerend goed over te gaan tegen een marktconforme prijs. De maximale verplichting bedraagt € 3,8 miljoen. Leaseverplichtingen Per 31 december 2011 bedragen de leaseverplichtingen met een looptijd korter dan 1 jaar € 2,3 miljoen en met een looptijd van 1 tot en met 5 jaar € 3,2 miljoen. Huurverplichtingen Per 31 december 2011 bedragen de huurverplichtingen € 7,0 miljoen, waarvan € 2,1 miljoen korter dan een jaar. Garanties Per 31 december 2011 is een bankgarantie afgegeven van € 1,6 miljoen ten behoeve van aanleg van infrastructuur. Overige dienstverleningscontracten Per 31 december 2011 bedragen deze verplichtingen € 33,6 miljoen, waarvan € 21,5 miljoen een looptijd korter dan een jaar.

94 FloraHolland


Toelichting op de geconsolideerde winsten verliesrekening 2011 Productomzet (x € 1 miljoen) 2011 FloraHolland

4.158

4.130

124

117

2

1

4.284

4.248

Hobaho Horti Groep B.V. Flower Chain Services B.V.

Totaal resultaat

2010

Overige bedrijfslasten Salarissen 2011

2010

Salarissen eigen werknemers

139.425

139.844

Personeel derden

22.564

20.165

161.989

160.009

Totaal

Aantal medewerkers en FTE’s ultimo

FloraHolland Hobaho Horti Groep B.V. Flower Chain Services B.V.

Totaal

2011

2010

2011

2010

Aantal medewerkers

Aantal medewerkers

FTE’s

FTE’s

4.060

4.155

3.218

3.279

92

104

79

85

6

4

6

4

4.158

4.263

3.303

3.368




2011 Uit hoofde van resultaat boekjaar

2010

4.347

3.268

-458

-390

337

562

4.226

3.440

Toepasselijk tarief

25,0%

25,5%

Effectieve belastingdruk

27,2%

21,6%

Mutatie latenties Mutatie uit voorgaande jaren

Belastingdruk

Aalsmeer, 17 april 2012 Het bestuur, Bernard Oosterom

Cees de Wit

Else van den Beukel

Voorzitter

Bestuurslid

Bestuurslid

Erik Persoon

Tom van der Houwen

Joris Elstgeest

Vice-voorzitter

Bestuurslid

Bestuurslid

Mariëlle Ammerlaan

Louis Bouman

Secretaris

Bestuurslid

96 FloraHolland

Toelichting op de geconsolideerde balansCorporate per 31 december Governance 2011


Overige gegevens

Overige gegevens

Statutaire bepalingen resultaatbestemming Omtrent de bestemming van het resultaat is in artikel 30 van de statuten van de coöperatie het volgende bepaald: Artikel 30 1. Indien uit de exploitatierekening blijkt van een batig saldo, stelt de algemene vergadering, op voorstel van het bestuur, vast of dit saldo dan wel welk gedeelte daarvan, wordt toegevoegd aan de algemene reserve en welk gedeelte voor uitkering of toevoeging aan benoemde reserve(s) als hierna vermeld, beschikbaar is. Indien niet het gehele batig saldo wordt toegevoegd aan de algemene reserve, wordt eerst bepaald welk gedeelte daarvan wordt toegevoegd aan de participatiereserve middels bijschrijving op de participatierekeningen van de leden en van hen wier lidmaatschap eindigde in of aan het einde van het betrokken boekjaar. Deze bijschrijving geschiedt naar verhouding van de door ieder van hen in het betrokken boekjaar verschuldigd geworden provisie. 2. Uit het batig saldo of hetgeen hiervan resteert na toepassing van het bepaalde in het vorige lid, kan door de algemene vergadering op voorstel van het bestuur, aan de participatierekeningen van de leden, als vergoeding worden toegevoegd een percentage van het bedrag van de participatierekeningen naar de stand per de laatste dag van het betrokken boekjaar (‘participatievergoeding’), behoudens voor zover uit het elders in deze statuten bepaalde anders voortvloeit. Het percentage zal niet hoger zijn dan het in lid 2 van artikel 17 bedoelde percentage. 3. Een na toepassing van het vorige lid resterend batig saldo kan de algemene vergadering op voorstel van het bestuur ten goede doen komen aan de leden en aan degenen wier lidmaatschap in of aan het einde van het betreffende boekjaar eindigde, hetzij door uitkering, hetzij door bijschrijving op het tegoed van ieders ledenlening, hetzij deels door uitkering en deels door zodanige bijschrijving. Het aldus aan de (oud-)leden ten goede komende komt aan ieder van hen ten goede naar evenredigheid van de door hen in het betreffende boekjaar verschuldigd geworden provisie.

98 FloraHolland

Overige gegevens

Voorstel bestemming van het resultaat 2011 Door het bestuur zal aan de algemene ledenvergadering worden voorgesteld om het nettoresultaat van € 11,3 miljoen in de coöperatie te houden, deels toe te voegen aan de participatiereserve en deels aan de algemene reserve. Bij de toevoeging aan de participatiereserve wordt uitgegaan van een vergoeding van 2,25% over het uitstaande saldo en een toevoeging van 5,8 % van de betaalde ledenprovisie. Met inachtneming van de statutaire bepalingen stelt het bestuur voor om de resultaatbestemming over het boekjaar 2011 als volgt te verwerken:

Bijschrijving over de participatiereserve Over de stand ultimo 2011

2,25%

1.400

Bijschrijving over de ontvangen provisie 2011

5,80%

4.247

Toevoeging aan de algemene reserves

Totaal resultaat na belastingen

5.647

11.294

De besluitvorming over de bestemming van het batig saldo zal in de algemene ledenvergadering van 7 juni 2012 plaatsvinden.


Overige gegevens

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: het bestuur en de leden van Koninklijke Coöperatieve Bloemenveiling FloraHolland U.A. te Aalsmeer

Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening 2011 van Koninklijke Coöperatieve Bloemenveiling FloraHolland U.A. te Aalsmeer gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de enkelvoudige en geconsolideerde balans per 31 december 2011, de enkelvoudige en geconsolideerde winst-en-verliesrekening en het enkelvoudige en geconsolideerde kasstroomoverzicht over 2011 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de coöperatie is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.

Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten.

100 FloraHolland

Overige gegevens

Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandig heden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de coöperatie, Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de coöperatie gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Koninklijke Coöperatieve Bloemenveiling FloraHolland U.A. per 31 december 2011 en van het resultaat en kasstroomoverzicht over 2011 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Den Haag, 17 april 2012 Ernst & Young Accountants LLP

w.g. E.J. Pieters RA


Overzicht deelnemingen

Bijlage 1: Overzicht deelnemingen FloraHolland heeft een volledig of een gedeeltelijk (in)directbelang in de volgende vennootschappen:

Vestigingsplaats Naaldwijk

100 *

Greenparc Ontwikkeling B.V.

Naaldwijk

100 *

BSF B.V.

Rijnsburg

100 *

Servi FloraHolland 2002 SL

Valencia, Spanje

100 *

FH Flower Combination B.V.

Naaldwijk

100 *

Flower Chain Services B.V.

Naaldwijk

100 *

Sivepo B.V.

Leiden

100

Sivepo C.V.

Naaldwijk

100 *

Hobaho Horti Groep B.V.

FH Diensten Holding B.V.

Lisse

100 *

Hobaho B.V.

Lisse

100

Computer-Centrum Bollenstreek (C.C.B.) B.V.

Lisse

100

Boeket Handelsmaatschappij B.V.

Lisse

100

De Verenigde Koelhuizen Hobaho B.V.

Hillegom

100

Testcentrum voor siergewassen B.V.

Hillegom

100

Warmerdam - Lisse B.V.

Lisse

100

Flowerbulbs Access B.V.

Akersloot

100

Groen Groep Eelde B.V.

Eelde

100 *

Flowerdome B.V.

Eelde

100 *

FH Participaties B.V.

Naaldwijk

100 *

Decorum Plants B.V.

102 FloraHolland

Belang %

Honselerswijk

33,3

FH Services Colombia Ltd

Bogota, Colombia

50

FH Services Kenia Ltd

Nairobi, Kenia

50

BSZ Holding B.V.

Aalsmeer

49

HortiBizz B.V.

Naaldwijk

40

Kissit B.V.

Bleiswijk

37,5

ATS Belgie cvba

Stekene, Belgie

30

Overzicht deelnemingen

Vestigingsplaats

Belang %

Naaldwijk

100 *

Sierteeltcomplex Venlo B.V.

Venlo

100 *

Siervast B.V.

Rijnsburg

100 *

FH Vastgoed I B.V.

Naaldwijk

100 *

FH Vastgoed Holding B.V.

Maatschap LCB

Bleiswijk

22,2

FH Vastgoed III B.V.

Naaldwijk

100 *

FH Vastgoed V B.V.

Naaldwijk

100 *

Maatschap DZF

Naaldwijk

20

Metz Vastgoed I B.V.

Naaldwijk

90

Metz Vastgoed II B.V.

Naaldwijk

90

Toussaint Vastgoed B.V.

’s-Gravenzande

90

Javado Vastgoed B.V.

Naaldwijk

Plant Port I B.V.

Aalsmeer

49,5

TVB Aalsmeer B.V.

de Kwakel

33,3

TVB Naaldwijk B.V.

de Kwakel

33,3

Florazon Vastgoed B.V.

Venlo

33,3

Greenpark Boskoop B.V.

Boskoop

32,8

HBC Beheer B.V.

Naaldwijk

30

Naaldwijk

100

ABC Westland Beheer B.V.

Poeldijk

26,7

ABC Westland Beheer C.V.

Poeldijk

26,7

Steen voor Steen B.V.

Naaldwijk

25

C&C Bleiswijk Vastgoed B.V.

Bleiswijk

20

Verde Trade Parc B.V.

Naaldwijk

10

Naaldwijk

100 *

HBC Vastgoed B.V.

FH Deelnemingen Holding B.V.

51 *

Plantion Holding B.V.

Ede

35

Veiling Rhein Maas GmbH & Co KG

Herongen, Duitsland

25

Bleiswijk

50 *

Greenparc ontwikkeling v.o.f. * Deelneming is geconsolideerd


Colofon Colofon

Tekst:

FloraHolland

Productie:

FloraHolland

Concept en vormgeving: 707 Brand Communications B.V. Fotografie:

Fotostudio G.J. Vlekke,

fotostudio Frank Bonnet,

FloraHolland, e.a.

© 2012 FloraHolland

104 FloraHolland

Aalsmeer Legmeerdijk 313 Postbus 1000 1430 BA Aalsmeer T +31 (0)297 39 70 00 F +31 (0)297 39 00 39 E [email protected]

Naaldwijk Middel Broekweg 29 Postbus 220 2670 AE Naaldwijk T +31 (0)174 63 33 33 F +31 (0)174 63 22 22 E [email protected]

Rijnsburg Laan van Verhof 3 Postbus 10 2230 AA Rijnsburg T +31 (0)71 409 44 44 F +31 (0)71 409 45 33 E [email protected]

Bleiswijk Klappolder 130 Postbus 500 2665 ZM Bleiswijk T +31 (0)10 529 77 77 F +31 (0)10 529 78 78 E [email protected]

Eelde Burg. J.G. Legroweg 80 9761 TD Eelde T +31 (0)50 309 77 77 F +31 (0)50 309 10 62 E [email protected]

Veiling Rhein-Maas Veilingstrasse A2 47638 Straelen-Herongen Duitsland T +49 (0)2839-59 32 00 F +49 (0)2839-59 12 11 E [email protected]

www.floraholland.com

Jaarverslag Samen. sterker in ondernemerschap

Recommend Documents