NOTITIE
Van
:
Peter van den Oetelaar Wegbeheerder, afdeling Openbare Werken
Datum
:
11 april 2007
Onderwerp
:
Notitie bij Plan van aanpak bermversteviging voor wegen in het buitengebied
A.
Inleiding Bij de vaststelling van de begroting 2007 is en amendement aangenomen om een plan van aanpak inclusief kostenraming op te stellen waarin tot uitdrukking komt op welke wijze de wegen en fietspaden in het buitengebied toekomstbestendig én verkeersveilig kunnen worden ingericht. Het college heeft hiermee ingestemd onder de kanttekening dat zij zich hierbij vooral zal richten op wortelopgroei en op versteviging van de bermen. De wens is dit plan nader integraal af te kunnen wegen bij de behandeling van de begroting 2008. In navolging op het in vastgestelde beleid voor wegbeheer, heeft het beleidsaspect veiligheid een hoge prioriteit in het planmatige wegbeheer. Bij de opstelling van de programma’s voor grootschalig onderhoud worden bij schadebeelden die verband houden met veiligheid thans eerder ingegrepen. Om nu ook bij het jaarlijks klein onderhoud het aspect veiligheid in te kunnen bouwen, kunnen aan schadebeelden welke als erg onveilig worden beschouwd extra aandacht worden geven. Schadebeelden welke hiervoor vooral in aanmerking moeten komen zijn wortelopgroei in (asfalt)wegen en fietspaden en de versteviging van wegbermen. Het beoogd effect van deze maatregelen is een verhoging van veiligheid van de weggebruiker.
B.
Ontstaan schade en risico. Bermversteviging is noodzakelijk wanneer de draagkracht van de berm onvoldoende is en dit leidt tot schade aan de berm. De draagkracht van de berm kan onvoldoende zijn door de aard van het bestaande berm-materiaal of worden door bijvoorbeeld het verzadigen van een berm door regenwater. Bermschade doet zich voor in gevallen waarbij de wegbreedte onvoldoende is, er geparkeerd wordt in de berm of anderzijds ongewenst gebruik wordt gemaakt van de berm. Diepe rijsporen in berm brengen de verkeersveiligheid in gevaar voor zowel automobilisten als bij fietsers. Bij het naast de weg raken kunnen auto’s gaan slingeren en de macht over het stuur verliezen en bij fietsers kan dit leiden tot valpartijen. Indien ook de rijsporen zich vullen met water kan dit leiden tot gevaarlijke situaties en zal ook het probleem worden vergroot. Wegbermen hebben de neiging om te “groeien”. Door o.a. stof, vuil, zand, en bermmaaisel wordt een wegberm hoger. Als deze te hoog wordt kan de waterberging of afvoer worden verstoord. Het gevolg is dat de berm te weinig water kan bergen en er plassen op de rijbaan kunnen ontstaan. Deze plassen kunnen bij voldoende diepte verkeersgevaarlijke situaties opleveren. Autobanden kunnen gaan aquaplanen waardoor een auto onbestuurbaar wordt. Bij het niet tijdig opheffen van waterophoping tegen de berm kan de fundatie van de weg verzadigen met water waardoor de kanten van de weg na verloop van tijd verzakken of bij zware belasting plotseling kunnen bezwijken.
Pagina 1
NOTITIE
Hierdoor ontstaat nog meer wateroverlast en bovendien ernstig discomfort in lengterichting. Het is daarom van belang om de bermen tijdig te verlagen of af te plaggen zodat de waterberging en afvoer niet wordt verstoord. C.
Omvang probleemgebied In het amendement is verzocht om een plan van aanpak voor bermversteviging waarbij met name maatregelen moeten worden getroffen in het buitengebied. In het buitengebied treffen we immers procentueel ook de meeste van dergelijke schadebeelden aan. Niet alleen omdat hier nu eenmaal ook de meeste wegbermen zijn (ca. 120 km bermlengte), maar ook omdat de wegen in het buitengebied over het algemeen relatief smal zijn. Dit in combinatie met het structureel groter en zwaarder wordende landbouwmachines leidt tot toenemende bermschades. In hoofdzaak zal de aanpak van bermverstevi ging zich dus moeten richten op wegen in het buitengebied, echter zonder de problemen binnen de bebouwde kom uit het oog te verliezen.
D.
Maatregelen Bermversteviging gebeurd doorgaans door de berm te egaliseren met het uitgereden bermmateriaal. Indien dit materiaal door bijvoorbeeld een te hoog gehalte aan humus of organisch materiaal niet (meer) geschikt is, wordt zanderige grond of een steenachtig materiaal toegepast, zoals gebroken lava of menggranulaat. Wanneer dit ook materiaal niet voldoet of dat een zwaardere maatregel noodzakelijk is, wordt gekozen voor bermverharding. De afgelopen 2 – 3 jaar zijn proefondervindelijk diverse materialen toegepast als bermverharding. Op De Braken is een systeem van bermverharding toegepast waarbij betonnen bollen op een geotextiel zijn bevestigd en zodanig de berm stevigheid geeft. De zogenaamde grastegel van beton is reeds jarenlang op vele locaties een zeer goede toepassing gebleken voor het verharden van wegbermen. Een alternatief met een grastegel van gerecycled kunststof is als te licht beoordeeld. De beoogde en gewenste stevigheid blijft hierbij uit. Zeer bepalend voor het uiteinde-lijke resultaat is de toepassing van een goede fundatie onder de grasbetontegel. Een pakket van steen-mengsel of gebroken puin ter dikte van 20 – 25 cm geeft net de extra stabiliteit die voor zwaar verkeer noodzakelijk is. Het mooiste resultaat wordt bereikt met een reconstructie (nieuwe aanleg) of een gelijktijdige overlaging van de rijbaan zodat naadloos tegen de grasbetontegel kan worden geasfalteerd. Op de Koppenhoefstraat is als bermverharding TerraStab aangebracht. TerraStab is een product waarbij aan het bestaande bermmateriaal o.a. cement wordt toegevoegd, waardoor na uitharding een zeer stevige en stabiele berm wordt verkregen. Dit was op deze locatie noodzakelijk in verband met het vele zware vrachtverkeer van Roveco. Toepassing van TerraStab kan worden gezien bij zware belastingen. De kosten hiervan zijn hoger dan grasbetontegels, maar de methode is als zeer duurzaam gebleken. Bijkomend voor-deel is dat er nauwelijks nieuw materiaal hoeft te worden aangekocht of afgevoerd. De afvoer van overtollige bermgrond is voor een groot deel prijsbepalend omdat er vrijwel altijd wel een chemische verontreiniging in zit door het wegverkeer. Voor het aflagen van bermen zijn inmiddels machines ontwikkeld die met een soort wormwiel de overhoogte in één werkgang verwijderen en opladen. Naar verwachting zal dit jaar een wegvak als proef hiermee worden behandeld. Evaluatie van dit proefvak zal uitwijzen of de proef navolging krijgt.
Pagina 2
NOTITIE
E.
Financiële paragraaf Het verlagen en egaliseren aan wegbermen wordt bekostigd vanuit de jaarrekening, post Onderhoud Bermen (21001.005). Hieronder zit een subpost Egaliseren Wegbermen (ecl 34631) van € 16.663,= (2007) . Door dit onderhoud wordt alleen de functie van afwatering van de berm hersteld, geen bermversteviging. Gezien de aard en omvang van het bermprobleem afwatering is deze post niet geheel toereikend om het gehele onderhoud te bekostigen. Dat blijkt ook uit de cijfers van 2005, toen het beschikbare budget nog € 28.612,= bedroeg. Het verlagen van wegbermen langs de onverharde wegen wordt vaak al noodgedwongen gecombineerd met het onderhoud aan de zandwegen. Hierdoor wordt echter wel het budget voor onderhoud onverharde wegen onrechtmatig belast. Bermversteviging wordt in verband met de aanzienlijke kosten bij voorkeur gezamenlijk met groot onderhoud uitgevoerd. Bij de reconstructie van wegen (bv Dazingstraat/Smalvelderstraat) wordt bijvoorbeeld de breedte van de wegfundering breder gemaakt dan de rijbaan zodat een ondergronds verstevigde berm ontstaat. De wegfundering wordt vervolgens afgedekt met een laag grond welke in wordt gezaaid. Dergelijke kleine investeringen hebben een groot effect op de berm. Bij bestaande situaties waar bermschade ontstaat door het veelvuldig berijden van de berm wordt het rijspoor normaliter uitgevuld met een gebroken steenmengsel of menggranulaat. Om de berm een wat meer natuurlijkere uitstraling te geven, wordt dit jaar bij wijze van proef overgegaan op het uitvullen van de bermen met gebroken lava. Dit is een bruinige steensoort die veel natuurlijker oogt dan het grijze menggranulaat. Bermverharding op wegvakniveau als alleenstaande maatregel is vrij kostbaar. Ervan uitgaande dat de kosten voor het aanbrengen van een strekkende meter grasbetontegel globaal tussen de € 17,50 en € 25,= (40 of 60 cm. breed) liggen, geeft al aan dat hiervan geen honderden meters uit het budget wegbermen bekostigd kunnen worden. Momenteel worden uit het budget onderhoud bermen zuiver en alleen plaatselijke bermverharding in b.v. bochten bekostigd. Bij overlaging van de bestaande rijbaan met asfalt kan bij probleempunten worden bepaald dat er een rij grasbetontegels langs de rijbaan worden aangebracht. Door de combinatie nieuw asfalt en grasbetontegels ontstaat een bijna naadloze aansluiting. Dergelijke maatregelen kunnen echter alleen met groot onderhouds-maatregelen worden toegepast. Komend jaar zal zo bijvoorbeeld de Gestelseweg worden aangepakt. De uitvoering in TerraStab, zoals onlangs op de Koppenhoefstraat is uitgevoerd, is qua product kostbaarder maar kan sneller verwerkt worden waardoor minder overlast aan het wegverkeer wordt veroorzaakt. De prijs per strekkende meter is een fractie duurder dan die van grasbetontegels, namelijk ca. € 20,00 tot € 30,00 /m1. Toepassing van dit product dient door het definitieve karakter en uiterlijk aanzien wel goed afgewogen te worden.
Pagina 3
NOTITIE
Als basis voor de te voeren discussie ter indicatie, de navolgende meterprijzen per maatregel ter onderbouwing: Afwatering: Aflagen wegberm Egaliseren wegberm Draagkracht:
F.
€ 5 – 7,=/m1 € 3 – 5,=/ m1
(basis 3 meter breed) (basis 3 meter breed)
Egaliseren wegberm € 3 – 10/m1 Opvullen berm (grond) € 2 - 3,= m1 Opvullen berm (steenmengsel) € 5 – 15,=/m1
(basis 3 meter breed)
Grasbetontegels TerraStab Wegverbreding/reconstructie
(40 – 60 cm breed) (40 – 60 cm breed) (1 meter verbreding)
€ 17,50 – 25 /m1 € 20 – 30,=/m1 € 300 – 500,=/m1
(uitvullen dun – dik)
Conclusies en voorkeursvolgorde oplossingen. Als voorkeursoplossing is in bijgaande kruistabel (tabel 2) een score aangegeven op welke facetten welke maatregel sterke of juist zwakke punten oplevert. Deze opzet zal als basisinformatie bijdragen aan de opiniërende discussie in de cie RZ.
4 april 2007, Peter van den Oetelaar Wegbeheerder afdeling Openbare Werken
Pagina 4
NOTITIE
Aanpak bermversteviging Voor-
Kosten effect
keur vol gorde
investering
maatregel
Aflagen wegberm
2
++
egaliseren wegberm
1
egaliseren
effect
Duur-
Aan-
kosten- uitvoerings-
zien
beheer duur
beplanting
Zaamheid
+++
--
++
- / ++
++
++
+
++
0
+
- / ++
+
+
1
+
+
0
+
- / ++
-
+++
opvullen met grond
2
+
++
0
+
- / ++
-
++
aanvullen steenmengsel
3
++
+++
--
++
--
+
++
grasbetontegels
4
+++
++++
--
+++
-
++
-
TerraStab
5
++++
++++
--
++++
---
+++
+
6
+++++
+++++
0
+++++
+++
++++
--
Afwatering
Draagkracht
wegverbreding/ reconstructie
Pagina 5
