Notitie Aanpak Jeugdwerkloosheid in Enschede 2013
December 2012
1. Inleiding In de stedelijke commissie van oktober 2012 is gesproken over de jeugdwerkloosheid naar aanleiding van artikel 38 vragen die door mevrouw Klerk waren gesteld. Tijdens deze vergadering is door wethouder Welman een korte notitie over de jeugdwerkloosheid en de aanpak daarvan toegezegd. Met deze notitie wordt aan die toezegging inhoud gegeven. Daarnaast is er tijdens de behandeling van de programmabegroting op 12 november 2012 een amendement aangenomen waarin de raad een duidelijke richting aangeeft over de gewenste aanpak ten aanzien van werkloze jongeren. Tijdens de begrotingsbehandeling is bij de behandeling van dit punt uitdrukkelijk gevraagd ook de aansluiting naar het praktijkonderwijs hierin te betrekken. Het zwaartepunt van deze notitie ligt dan ook bij de aanpak en zal geen uitvoerige analyse bevatten van de groep jeugdwerklozen. We zetten in de eerste paragraaf kort een aantal cijfers uiteen. Vervolgens wordt het landelijk beleid ten aanzien van jeugdwerkloosheid zo bondig mogelijk neergezet. Vervolgens zetten we uiteen wat er in Enschede en Twente gedaan wordt om de jeugdwerkloosheid aan te pakken. In de laatste paragraaf geven we aan hoe we inhoud geven aan de door de raad gewenste aanpak van werkloze jongeren.
2. Het beeld van de jeugdwerkloosheid Op het moment van schrijven van deze notitie blijkt uit de meest recente arbeidsmarktmonitor van de regio Twente een oplopende jeugdwerkloosheid in de afgelopen maanden in Twente. In de begroting is er melding gemaakt van het feit dat in tegenstelling tot dat beeld de jeugdwerkloosheid in Enschede licht daalde. Uit onderstaande tabel blijkt dat inmiddels het aantal niet werkende werkzoekenden ook in Enschede weer oploopt na de eerder geconstateerde daling. In bijlage 1 is de tabel opgenomen die per maand de verschillen laat zien. Jeugdwerkloosheid NWW 15 – 27 jaar oktober 2011 Twente1 Enschede2 Nederland 3
oktober 2012 2.072 959 34.766
2.721 1.067 39.914
(Zie bijlage 1) De waargenomen stijging ligt in lijn met de ontwikkeling van het aantal jongeren in de WWB in Enschede zoals staat weergegeven in de navolgende tabel. Jongeren in de WWB (peildatum oktober) 2011 Tot 23 jaar 211 23 tot 27 jaar 382 Totaal 593
2012 215 414 629
Voor Twente is door de regio Twente een analyse van de stijging van de werkloosheid gemaakt.
1 2 3
Bron: Arbeidsmarktmonitor Regio Twente oktober 2012 Bron: Arbeidsmarktmonitor Regio Twente oktober 2012 Bron: Nieuwsflits UWV september 2012
2
Opvallend is daarin dat het aantal werkloze jongeren zonder startkwalificatie stabiel blijft maar dat de stijging voor het grootste deel veroorzaakt wordt door jongeren van 23 jaar en ouder met een startkwalificatie. Ook in de WWB in Enschede is de stijging in de groep 23 tot 27 jaar het sterkst. De groep waarvan verwacht mag worden dat ze minder kwetsbaar zijn door hun opleidingsniveau wordt door de economische crisis juist het hardst getroffen. Gevraagd naar mogelijke verklaringen geeft de Regio Twente aan dat mogelijkerwijs 2 verklaringen te geven zijn. Ten eerste hebben werkende jongeren vaak tijdelijke contracten, daardoor zijn ze kwetsbaar bij krimpende werkgelegenheid bij werkgevers. De tweede mogelijke verklaring wordt gezocht in het feit dat jongeren onder de 23 jaar de minimum jeugdlonen verdienen. Voor werkgevers stijgen de loonkosten vanaf 23 jaar derhalve substantieel. Dat in combinatie met de tijdelijke contracten lijkt te verklaren waarom deze groep harder getroffen wordt door de crisis.
3. Landelijk beleid Uit een brief van 27 april 2012 van toenmalig staatssecreraris de Krom valt af te leiden dat het vorige kabinet inzette op de volgende maatregelen. 1. Er dienen opleidingen van goede kwaliteit te worden gerealiseerd die voldoende aansluiten bij de vraag van de arbeidsmarkt. Het ministerie van OCW zet daarop in met het actieplan MBO “Focus op vakmanschap 2011 – 2015”. 2. Het voorkomen van voortijdige schooluitval. Daarbij is het landelijke programma “Aanval op de schooluitval” een belangrijk instrument. 3. De regionale samenwerking die in gang is gezet met het Actieplan Jeugdwerkloosheid (2009 – 2010) dient door de samenwerkende partijen in de regio te worden bestendigd. 4. Essentieel is de beschikbaarheid van voldoende banen en of leerwerkplekken bij werkgevers. Werkgevers zijn gebaat bij een goed gecoordineerde toeleiding van werkzoekenden. Het UWV en gemeenten dienen op grond van de wet SUWI te zorgen voor één aanspreekpunt voor werkgevers in de regio. 5. Het uitgangspunt van het (vorige) kabinet was dat jongeren een eigen verantwoordelijkheid hebben om te zoeken naar scholing of een baan. Het beleid om de Wet werk en bijstand activerender te maken draagt daaraan bij. Op basis van het regeerakkoord van het nieuwe kabinet is niet duidelijk of er in dit beleid veranderingen worden aangebracht. Er wordt geen aparte aandacht geschonken aan dit onderwerp. Vooralsnog moeten we derhalve uitgaan van het staande beleid. Dat betekent dat we via de WWB en het RMC rechtstreeks te maken hebben met het beleid dat landelijk is uitgezet. Het actieplan jeugdwerkloosheid is in Twente bestendigd via een aanpak die via onder de hoede van het Platform Onderwijs Werk en Inkomen nog steeds doorloopt. De gemeenten in Twente en het UWV hebben in het voorjaar van dit jaar afspraken gemaakt over de wijze waarop gekomen moet worden tot een aanspreekpunt voor de werkgevers in de regio. In 2013 is dit gerealiseerd.
3
4. De aanpak in Enschede in 2012 4.1 Algemeen Het is belangrijk om te realiseren dat er verschil is in de aanpak van jongeren die aangewezen zijn op het UWV en de jongeren die bij de gemeente Enschede een aanvraag voor WWB indienen. De dienstverlening van het UWV is sterk gewijzigd als gevolg van de sterk gekrompen budgetten. Per 1 januari 2012 ziet de dienstverlening er als volgt uit: • 1e 3mnd E dienstverlening • 4 tot 12 mnd. Contact met werkcoach 1 x per 3 maanden. • Aanbod; workshops, sollicitatie training,speaddate etc. • Geen specifieke acties jongeren. Het bestrijden van jeugdwerkloosheid is voor de gemeente Enschede nooit van de agenda weggeweest. Dat wordt nog eens bevestigd door het feit dat in de notitie de Werkgever op Kop voor een jongeren een aparte doelstelling is geformuleerd. Naast Werken, Leren en Meedoen is Jongeren het vierde strategische doel. In de monitoren Enschedese Arbeidsmarktaanpak die aan de raad zijn aangeboden blijkt dat er al meer jongeren in de trajecten worden opgenomen dan gepland. In de invoering van de Enschedese arbeidsmarktaanpak is gekozen voor een integrale aanpak voor iedere werkzoekende die zich meldt voor een uitkering. Voor jongeren ziet die werkwijze er als volgt uit. Jongere schrijft zich in via werk.nl. Waar nodig wordt de jongere daarbij ondersteund
Heeft de jongere een startkwalificatie?
Ja
Nee
Gesprek quickscanbalie
Wettelijke zoektijd van 4 weken (zie toelichting)
Jongeren worden doorgeleid naar het actieteam voortijdig schoolverlaten voor directe begeleiding
4
Toelichting op de wettelijke zoektijd In formele zin geldt een wettelijke zoektijd van vier weken voor elke jongere in Nederland. Dat betekent dat we ook in Enschede uitvoering geven aan die wettelijke vereisten. We houden echter ook oog voor de menselijke maat Duidelijk moet zijn dat wanneer jongeren zich melden op het werkplein er goed gekeken wordt naar hun situatie. Jongeren die ondersteuning nodig hebben bij het vinden van werk of scholing krijgen die ondersteuning ook. Direct wordt ook de persoonlijke situatie van de jongere goed bekeken en daar waar nodig actie ondernomen. In de praktijk constateren we dat van degenen die zelf op zoek zijn gegaan de helft zich na de tijd (4 weken) niet weer meldt voor het aanvragen van een uitkering.
4.2 Jongeren zonder startkwalificatie en de rol actieteam/leerplicht. Binnen het Actieteam wordt op basis van de achtergrondinformatie bekeken welke mogelijkheden er voor de jongere zijn voor een succesvolle (r)entree naar opleiding of op de arbeidsmarkt. Op basis van die bespreking wordt er een casemanager toegewezen die gerichte resultaten met de jongere gaat boeken (diagnose en indicatiestelling). Daar waar scholing of werk niet meer tot de mogelijkheden behoort zal een verwijzing/overdracht naar een zorgtraject plaatsvinden. Jongeren die bemiddeld moeten worden richting arbeidsmarkt worden vanuit het Actieteam overgedragen naar Werkpakt/W&B. In het Actieteam participeert Werkpakt/W&B als ketenpartner. Andere deelnemers aan het actieteam zijn de Afdeling leerplicht, ROC scoren door scholing, Itb-er van het 1000 jongerenplan, Jarabee, Arbeidsdeskundige UWV/Wajong. Elk jaar worden in Enschede circa 560 jongeren tussen de 18 en 23 jaar zonder startkwalificatie gemeld. Dat gebeurt door het onderwijs, de hulpverlening en Werkpakt. Daarnaast melden zich ook ca. 200 jongeren tot 27 jaar zonder startkwalificatie bij de afdeling Werk voor een uitkering. Ook zij worden door het actieteam opgepakt.
4.3 Voorkomen instroom in de WWB met PrO en VSO achtergrond De meeste jongeren kunnen geholpen worden met de instrumenten die voor de Enschedese Arbeidsmarktaanpak beschikbaar zijn of via de inzet van het actieteam. Bij een groep van ongeveer 75 jongeren op jaarbasis vraagt de training en begeleiding om hen zo snel mogelijk bij de werkgever te plaatsen vanuit de Werkgever op Kop een heel specifieke kennis, ervaring en aanpak. Het betreft jongeren in de leeftijd van (16)18 tot 27 jaar die uitstromen bij het praktijkonderwijs, Voortgezet speciaal onderwijs of bij het ROC/AKA. Zij zijn veelal niet verplicht om een startkwalificatie te behalen. Na vertrek uit het onderwijs bereiken zij op eigen kracht moeilijk of niet een plek op de arbeidsmarkt. Ze kennen de weg niet in instantie-land, de formulierenwereld, de verschillende loketten en de digitale trajecten. Als ze de weg wel kennen, haken ze snel af o.a. omdat het taalgebruik van instanties niet aansluit bij de kennis en vaardigheden van deze jongeren. Daarnaast hebben veel van deze jongeren te maken met persoonlijke of gezinsgerelateerde problematieken. Het huidige ondersteuningsaanbod is te versnipperd, waardoor deze jongeren al snel het gevoel hebben van het kastje naar de muur te worden gestuurd. Dat leidt weer tot afhaken en uitval.
5
In paragraaf 6 geven we aan op welke wijze we extra aandacht geven aan deze groep jongeren.
4.4 Jongeren met een startkwalificatie Binnen de Enschedese arbeidsmarktaanpak is voor jongeren een aparte doelstelling opgenomen. Daarmee wordt inzichtelijk gemaakt hoeveel jongeren worden bereikt. Het totale instrumentarium van de Enschedese Arbeidsmarktaanpak is beschikbaar voor jongeren. Dat betekent ook dat er voor gekozen is om voor de jongeren met een startkwalificatie onderdeel uit te laten maken van de integrale manier van werken binnen de afdeling Werk. Dat betekent dat een jongere die zich meldt voor een uitkering een diagnosegesprek krijgt. Na dat diagnose gesprek wordt een jongere doorgeleid naar de groepsaanpak of direct opgenomen in de actieve bemiddeling.
5 Regionale aanpak jeugdwerkloosheid Zoals in deze notitie onder het landelijk beleid is aangegeven is tot op heden de lijn van de regering dat : “De regionale samenwerking die in gang is gezet met het Actieplan Jeugdwerkloosheid (2009 – 2010) door de samenwerkende partijen in de regio dient te worden bestendigd.” In Twente is het meest in het oog springende voorbeeld van de regionale aanpak het 1000 jongerenplan. Vanuit de provincie, de landelijke middelen uit het actieplan jeugdwerkloosheid en ESF is een methodiek gefinancierd die succesvol is gebleken voor een kwetsbare groep jongeren. De samenwerking tussen diverse organisaties (Overijsselse gemeenten, VNO-NCW, MKB, POWI-Regio Twente, ROC van Twente, AOC, Attendiz, LSG-Rentray, Bureau Jeugdzorg Overijssel, Jeugdreclassering, COLO, Werkgeversvereniging Zorg en Welzijn, Politie Twente, UWV WERKbedrijf en Jongerenloket) die ook vaak capaciteit voor het project leverden is uniek in Nederland. Het project heeft inmiddels 470 jongeren in traject geplaatst. Naast het 1000 jongerenplan worden ook de jongerenvouchers nog steeds succesvol ingezet. Jongeren die zelf op zoek gaan naar een baan krijgen een voucher mee die de werkgever kan verzilveren op het moment dat de jongere een baan van tenminste een halfjaar aangeboden krijgt.
De regionale samenwerking wordt verder in stand gehouden door gezamenlijke acties van het UWV, de gemeenten en het ROC. De banenmarkten voor jongeren zijn daar een goed voorbeeld van.
6
6. De aanpak in Enschede vanaf 2013 De gemeenteraad heeft op 12 november 2012 via een amendement op de programmabegroting nadrukkelijk gevraagd om extra inzet ten aanzien van werkloze jongeren. Wij zijn van mening dat uit de hierboven beschreven aanpak in Enschede en de regio dat we de gevraagde inzet, daar moeten gebruiken waar die het hardst nodig is. Wij zijn van mening dat de grote stijging van jongeren ouder dan 23 jaar met een startkwalificatie vraagt om extra aandacht voor die groep zonder de aandacht voor andere jongeren te verwaarlozen. Het college wil daar op de volgende manier inhoud aan geven. 1. De afdeling werk zal extra inzet plegen op jongeren, in het bijzonder op jongeren met een startkwalificatie. Daartoe wordt de expertise (kennis en competenties) binnen de afdeling Werk over jongeren vergroot. De adviseurs werk en de werkzoekenbegeleiders zullen in de begeleiding van de jongeren naast de reguliere bemiddeling naar werk ook nadrukkelijk de kansen op de arbeidsmarkt gerelateerd aan de opleiding en ervaring meenemen. Wanneer daarbij ingeschat wordt dat opleiding en ervaring geen goed perspectief bieden, zal gericht ingezet worden op bij- en of omscholing. Een tweede groep jongeren waar het college bijzondere aandacht voor regelt is de groep jongeren uit het praktijkonderwijs of het vso (de groep als beschreven in paragraaf 4.3.) Voor die groep stellen wij het volgende voor: 2. Met de extra steun in de rug van het amendement zullen wij binnen E&W de inzet op deze jongeren verder versterkenen en de expertise (kennis en competenties) verder vergroten en binnen de organisatie borgen. Onze insteek is te voorkomen dat deze doelgroep tussen de wal en het schip terecht komt.Voor deze doelgroep zullen wij tevens bezien of participeren in de continuering van het 1000-jongerenplan bij kan dragen aan een effectieve aanpak. Er is een verzoek binnen gekomen van de regio Twente om als gemeente dit plan ook financieel te gaan ondersteunen, opdat de aanpak, die nu door derden wordt betaald, gecontinueerd kan worden. In het 1000jongerenplan worden voor deze jongeren trajectbegeleiders ingezet. Zij krijgen als opdracht mee om met de betrokken scholen een gezamenlijke aanpak te ontwikkelen. Daarmee kan de huidige versnippering van het ondersteuningsaanbod tegengegaan worden. Voorwaarde voor ons is wel dat dit goed gaat aansluiten bij de werkwijze van de Werkgever op Kop.
7. Monitoring In de monitor EAA is de realisatie op het strategisch doel jongeren meegenomen. Wij stellen u voor om de monitor de extra inzet te volgen. Wij zullen daartoe de volgende cijfers op gaan nemen in de monitor. 1. Het aantal jongeren dat zich meldt voor een uitkering 2. Het aantal jongeren zonder startkwalificatie dat doorverwezen wordt naar het actieteam 3. Het aantal jongeren uit het praktijkonderwijs/vso die via de inzet van extra trajectbegeleiding ondersteund gaan worden 4. Het aantal jongeren met een startkwalificatie dat naar werk wordt bemiddeld
7
5. Het aantal jongeren met een startkwalificatie waarvoor een bij- of omscholingstraject wordt ingezet. Daarnaast zullen wij in april rapporteren hoeveel adviseurs werk en werkzoekendenbegeleiders jongeren als specifiek aandachtsveld hebben gekregen en over welke expertise zij beschikken.
8
NWW 15-27 jaar
ontwikkeling
Ontwikkeling
aug'12-sep'12 sep'11-sep'12 sep '11 okt '11 nov '11 dec '11 jan'12 feb'12 mrt'12 apr'12 mei'12 jun'12 jul'12 aug'12 sep'12 Abs. TWENTE ALMELO BORNE DINKELLAND ENSCHEDE HAAKSBERGEN HELLENDOORN HENGELO HOF VAN TWENTE LOSSER OLDENZAAL RIJSSEN-HOLTEN TUBBERGEN TWENTERAND WIERDEN
2.072 281 18 43 959 43 57 197 62 60 92 100 36 79 45
2.006 288 29 33 923 49 53 208 62 48 73 96 36 67 41
2.047 278 23 28 952 40 64 236 66 53 70 104 31 62 40
2.389 347 31 30 1.063 48 79 256 68 66 66 134 47 103 51
2.494 357 40 32 1.078 45 87 278 75 69 70 130 54 120 59
2.551 368 42 35 1.114 48 88 293 80 67 60 121 53 125 57
2.478 348 45 38 1095 53 83 301 81 63 70 105 39 102 55
2.370 321 37 40 1042 49 87 280 81 54 69 110 40 99 61
9
2.244 315 35 37 983 47 74 274 74 50 69 109 36 91 50
2.223 2.271 311 300 40 47 34 54 954 922 45 49 89 93 270 288 70 79 60 73 66 81 102 89 32 50 105 104 45 42
2.408 336 53 58 957 49 113 275 82 68 83 106 60 119 49
2.721 385 58 61 1067 63 116 313 90 83 108 114 71 127 65
313 49 5 3 110 14 3 38 8 15 25 8 11 8 16
perc. 13,0% 14,6% 9,4% 5,2% 11,5% 28,6% 2,7% 13,8% 9,8% 22,1% 30,1% 7,5% 18,3% 6,7% 32,7%
Abs. perc. 649 104 40 18 108 20 59 116 28 23 16 14 35 48 20
31,3% 37,0% 222,2% 41,9% 11,3% 46,5% 103,5% 58,9% 45,2% 38,3% 17,4% 14,0% 97,2% 60,8% 44,4%
10
