Notitie Aanpak Laaggeletterdheid in Holland Rijnland 1.
Inleiding
De roc’s en gemeenten in Holland Rijnland hebben in het kader van volwasseneneducatie (VE) de afgelopen jaren veel aandacht besteed aan laaggeletterdheid en het bestrijden daarvan in deze regio. Mede door de wervingscampagne Maak een nieuwe start! heeft er een veelheid aan activiteiten plaatsgevonden om laaggeletterdheid in de regio en bij de gemeenten onder de aandacht te brengen. Ook zijn de lees- en schrijfcursussen binnen de VE in deze regio altijd prioriteit. Met ingang van 2012 is besloten om deze aandacht voor laaggeletterdheid te implementeren en intensiveren binnen de werkwijze van de gemeenten. De stichting Lezen en Schrijven zal de regio hierin ondersteunen. Op de certificaatuitreiking van 19 juni jl. is afgesproken dat een regiegroep bestaande uit drie portefeuillehouder van de Sociale Agenda een plan van aanpak vast gaan stellen. In deze notitie wordt de problematiek rond laaggeletterdheid uiteen gezet, de regionale aanpak tot nu toe weergegeven en een plan van aanpak voorgesteld. Het is van belang dat de aanpak van laaggeletterdheid structureel wordt ingebed binnen de gemeenten, bij Sociale Zaken, maar ook binnen de uitvoering van de WMO en bij partners in de gemeente, zoals werkgevers en de maatschappelijke instellingen. 2. Maatschappelijk belang van geletterdheid Het vermogen om te kunnen lezen en schrijven is een basisrecht voor elk individu. Geletterdheid is een randvoorwaarde voor een gezonde, veerkrachtige, welvarende en duurzame samenleving waarin alle burgers actief deelnemen. 3. Landelijke situatie Nederland telt 1,5 miljoen laaggeletterden tussen de 15 en 74 jaar. Dit is 13 % van alle Nederlanders in die categorie. Bijna driekwart hiervan is autochtoon. Laaggeletterdheid komt voor bij jong en oud, werkend en niet-werkend, man en vrouw. Oorzaken van Laaggeletterdheid De oorzaken voor laaggeletterdheid zijn verschillend: -concentratiestoornissen, schoolverzuim door ziekte, te weinig aandacht op school of weggezakte vaardigheden. Dom zijn deze mensen niet, gelet op de strategieën en oplossingen die ze dag in dag uit gebruiken om zich, ondanks hun laaggeletterdheid, in het dagelijks leven te redden. Vaak hebben ze een uitstekend geheugen en een groot voorstellingsvermogen. Kenmerken en risico’s van laaggeletterdheid Laaggeletterde volwassenen hebben relatief lage inkomens en minder kans op werk dan anderen. Ook zijn zij vaker werkloos. Laaggeletterde volwassenen met een betaalde baan hebben bovendien veel minder kans dan anderen op een opleiding of training verzorgd door de werkgever. Aangezien volwassenen met een laag niveau van geletterdheid meer geconfronteerd worden met werkloosheid, zijn ze vaker aangewezen op een uitkering. De samenleving kan, door taal- en rekenvaardigheden te verbeteren, uitkeringsgeld besparen en belastinginkomsten winnen. Laaggeletterdheid kost de samenleving namelijk naar schatting 537 miljoen euro voor zorg, sociale zekerheid en justitie. Investeringen in verhoging van het geletterdheidniveau hebben een grote invloed op sociale cohesie, kritisch burgerschap en participatie in het maatschappelijke leven. Er ligt dan ook een directe relatie tussen het verminderen van laaggeletterdheid en de doelstellingen van de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO). Bij laaggeletterden is de participatie in het maatschappelijke leven vaak zeer beperkt. Laaggeletterden nemen nauwelijks deel aan georganiseerde activiteiten in buurten, scholen, bewonersverenigingen en politieke partijen.
Weer terug naar school? Hoewel laaggeletterde volwassenen heel veel te winnen hebben bij scholing, zijn ze hiertoe moeilijk te activeren. Hieronder volgt een lijst van de belangrijkste drempels om weer naar school te gaan en te leren lezen en schrijven: - Schaamte en taboe; - Negatieve schoolervaringen; - Faalangst en gebrek aan vertrouwen in het eigen leervermogen; - Vermijden en compenseren: Veel laaggeletterden hebben geleerd om zich op een andere manier te redden. De motieven om weer naar school te gaan zijn als volgt: - Kinderen en kleinkinderen; - Het wegvallen van een partner; - Handhaving of positieverbetering op de arbeidsmarkt; - Tijd en gelegenheid. Voordelen bij het aanpakken van laaggeletterdheid door gemeenten: Winst door lagere kosten Een groot deel van de mensen die een financiële relatie met de gemeenten hebben, hebben moeite met lezen en schrijven. Het verminderen van laaggeletterdheid bespaart forse uitgaven aan uitkeringen, schuldsaneringen en zorgkosten. Een casus uit Delft onderschrijft dit (bron: Beantwoording motie Taalonderwijs en bezuinigingen inburgering, gemeente Delft, november 2012) --Om goed inzicht te krijgen in de basisvaardigheden van de WWB-doelgroep hebben we afgelopen 2 maanden alle nieuwe instroom in de WWB een taal- en rekentoets afgenomen (m.u.v. HBO- en WO-gediplomeerden). Om op de arbeidsmarkt voldoende zelfredzaam te zijn, is veelal een taalniveau op B1 1 noodzakelijk. Tabel 1: Het % deelnemers taaltoets met uitslag onder B1
Onderdeel Spreken Luisteren Lezen Schrijven
% < B1 34% 62% 77% 62%
De resultaten van de toetsing op taal laten zien dat een groot deel van de deelnemers (N=65) moeite heeft met een of meerdere taalonderdelen. Ruim een derde heeft een achterstand op spreken. Met luisteren en schrijven heeft bijna twee derde moeite. Voor lezen ligt het percentage nog hoger. Ruim driekwart heeft moeite met lezen, waarbij 51 % van de deelnemers een uitslag behaalt onder A2-niveau. ---
Winst door grotere productiviteit en flexibiliteit van werknemers Geletterde medewerkers in bv de groenvoorziening of stadsreiniging zijn minder afhankelijk van collega’s, kunnen zelfstandiger werken en zijn productiever. Dat komt omdat ze bijvoorbeeld 1
Toelichting: De meeste Nederlanders lezen en begrijpen Nederlands op niveau B1. Laaggeletterd zijn de mensen die onder A2-niveau functioneren; Iemand met taalniveau A2 is geen functioneel analfabeet meer, maar is vaak nog onvoldoende zelfredzaam op arbeidsmarkt. Hiervoor is veelal een B1-niveau noodzakelijk; Ter vergelijking: de norm voor het Inburgeringexamen is niveau A2.
2
werkinstructies beter kunnen lezen en begrijpen en rapportages kunnen opstellen. Medewerkers zijn bovendien op meerdere functies inzetbaar. Ook neemt de veiligheid onder de werknemers toe doordat zij beter kennis kunnen nemen van veiligheidsvoorschriften en –instructies. Winst door betere communicatie met burgers Beter leren lezen en schrijven zorgt ervoor dat burgers informatie van onze gemeenten beter kunnen begrijpen en beoordelen. Brieven met instructies over bv parkeervergunningen, het aanvragen van een bouwvergunning via internet of het schrijven van een sollicitatiebrief als onderdeel van een UWV-procedure wordt eenvoudiger. Dit scheelt tijd en moeite in begeleiding door onze klantmanagers en baliemedewerkers en verbetert de interactie tussen de gemeente en de burger. Winst door een actievere bevolking Mensen die kunnen lezen en schrijven nemen actiever deel aan de maatschappij. Ze voelen minder schaamte en zullen daardoor vaker deelnemen aan (vrijwilligers)activiteiten, gaan stemmen, kunnen voorlezen, etc. 4. Regionale situatie De schatting is dat ongeveer 50.000 mensen tussen 15 en 74 jaar in Holland Rijnland laaggeletterd zijn (13,4%). Bijlage 2 geeft overzicht van het percentage laaggeletterden per gemeente in de regio. De in het vorige hoofdstuk genoemde oorzaken, kenmerken en risico’s van laaggeletterheid zijn ook in deze regio van toepassing. Maak een nieuwe start! Sinds 2004 bestaat binnen Holland Rijnland de wervingscampagne Maak een nieuwe start!. In deze campagne werken Holland Rijnland, de gemeenten en de roc’s samen. De beoogde effecten van deze campagne zijn: 1. Stijging van het aantal nieuwe deelnemers aan lees-, schrijf en rekencursussen; 2. Bewustwording en bekendheid realiseren: inwoners van de regio Holland Rijnland en medewerkers van gemeenten, UWV’s, bibliotheken, maatschappelijk instellingen, onderwijs en gezondheidsdiensten zijn geïnformeerd over laaggeletterdheid, de oorzaken en de gevolgen daarvan en kunnen laaggeletterden herkennen, motiveren en doorverwijzen. 3. Deskundigheidsbevordering: de deelnemers aan lees-, schrijf en rekencursussen, en met name die welke functioneren als ambassadeurs, beschikken(door interne begeleiding en adviezen) over meer vaardigheden om naar buiten te treden. Hierdoor kunnen laaggeletterden worden herkend, gemotiveerd en doorverwezen. De activiteiten met, voor en door deelnemers verbeteren het functioneren en vergroten het zelfvertrouwen, de motivatie en het doorzettingsvermogen. 4. Deskundigheid bevorderen van professionele verwijzers zoals medewerkers van gemeenten, UWV’s, bibliotheken, maatschappelijke instellingen, onderwijs en gezondheidsdiensten door het adviseren van en mede organiseren van trainingen ‘Een laaggeletterde herkennen dat is één, maar dan…..?’ Hierdoor kunnen laaggeletterden beter worden herkend, gemotiveerd en doorverwezen. In bijlage 2 worden de activiteiten van Maak een nieuwe start! in 2010 weergegeven. Financiering Maak een nieuwe start! Maak een nieuwe start! is in de eerste jaren gefinancierd met middelen van de provincie ZuidHolland en de gemeenten Leiden. Vanaf 2009 kwam de financiering vooral via de middelen van VE en een bijdrage van de gemeenten Leiden. Ten opzichte van de middelen voor VE in 2009 zijn deze de afgelopen jaren teruggebracht met 73%. Het is daarom steeds moeilijker om middelen in te zetten voor deze wervingscampagne. Daarnaast mogen de middelen voor VE met ingang van 2013 niet meer ingezet worden voor werving. Dit is volgens het ministerie van OCW de verantwoordelijkheid van de gemeenten. Daarom wordt voorgesteld om activiteiten ter bestrijding van laaggeletterdheid te implementeren bij de gemeenten.
3
De gemeenten hebben verschillende contacten met hun burgers, waaronder ook laaggeletterden. Zij bezoeken de WMO-loketten, zitten in de schuldsanering, ontvangen correspondentie van de gemeenten, krijgen een uitkering en/of zijn medewerkers bij bijvoorbeeld de afdelingen Groenvoorziening of Gemeentereiniging. De gemeenten zouden de volgende acties kunnen ondernemen om laaggeletterdheid te bestrijden: - Medewerkers van de afdelingen Sociale Zaken/Werk en Inkomen zouden geschoold en geïnformeerd moeten worden om laaggeletterdheid te herkennen en laaggeletterden te bewegen/motiveren/verwijzen om taalscholing te volgen; - Loketmedewerkers zouden op dezelfde wijze geschoold kunnen worden. - De afdelingen communicatie kunnen de communicatie richting burgers en cliënten vereenvoudigen. - De scholing van laaggeletterden valt onder Volwasseneneducatie. De beleidsambtenaren die hier binnen de gemeenten verantwoordelijk voor zijn kunnen binnen de gemeenten acties ondernemen om laaggeletterdheid uit de taboesfeer te halen. - De portefeuillehouders kunnen met andere betrokken en committeerde partijen voor een periode van 3 jaar een bondgenootschap aangaan, waarin gezamenlijk de acties van de partijen worden opgesteld en de bovengenoemde acties worden meegenomen. Regionale activiteiten Holland Rijnland heeft de taak om het beleid voor VE op te stellen en heeft daarom een aanjagende rol bij het bestrijden van laaggeletterdheid in de regio. Verder biedt Holland Rijnland een platform om de aanpak van laaggeletterdheid bespreekbaar te maken in de regio. Holland Rijnland is ook voorzitter van de ambtelijke stuurgroep Maak een nieuwe start!. Een van de regionale activiteiten is het organiseren van een jaarlijkse certificaatuitreiking voor de cursisten van de lees- en schrijfcursussen bij de roc’s. Op deze bijeenkomsten worden de cursisten in het zonnetje gezet, omdat zij hun best doen om te leren lezen, schrijven en rekenen. Daarnaast krijgen de gemeenten een pluim voor de activiteiten die zij het afgelopen jaar hebben ondernomen om laaggeletterdheid in hun gemeenten terug te dringen. De gemeente met de meeste en indrukwekkendste activiteiten krijgt een superpluim. Gemeentelijke activiteiten De activiteiten die gemeenten in Holland Rijnland in de periode 2006 – 2011 hebben ondernomen zijn onder andere: - interviews tussen ambassadeurs en gemeentebestuurders in lokale kranten; - Makkelijk Leespleinen in de Bibliotheek; - Informatie op de gemeentesite; - Lesbezoeken van gemeentebestuurders; In bijlage 3 worden alle activiteiten per gemeente weergegeven. Resultaten Maak een nieuwe start! Door middel van de activiteiten van de wervingscampagne Maak een nieuwe start! is er in de regio bekendheid met laaggeletterdheid gerealiseerd en zijn er medewerkers van verschillende gemeenten en instelling bewust gemaakt van het bestaan van deze problematiek. Hiervoor zijn vooral ook de zogenoemde ambassadeurs ingezet als ervaringsdeskundigen. Daarvoor zijn zij ondersteund en getraind door de projectmedewerkers van de roc’s. Dit alles heeft in de eerste jaren van het project geresulteerd in een stijging van de instroom het aantal nieuwe cursisten voor de cursussen Lezen en Schrijven bij de roc’s in de regio. Van 211 nieuwe cursisten in 2005 is de deelname opgelopen naar 305 nieuwe cursisten in 2010. Helaas is te constateren dat de nieuwe instroom in 2011 en 2012 sterk is teruggelopen. Een van de belangrijkste oorzaak hiervoor is de halvering van het budget in 2011 en het stopzetten van de financiering in 2012 voor de wervingscampagne. Een plan van aanpak voor de voortzetting van de bestrijding van laaggeletterdheid binnen de regio Holland Rijnland is daarom op dit moment zeer relevant.
4
5. Plan van aanpak bestrijding laaggeletterdheid Holland Rijnland Nu de middelen van VE alleen nog ingezet kunnen worden voor taalscholing en de wervingscampagne Maak een nieuwe start! is gestopt, is het van groot belang dat er binnen Holland Rijnland een plan van aanpak voor de bestrijding van laaggeletterdheid en een wervingsplan wordt in gezet. Holland Rijnland wil hetgeen er in de regio met het project Maak een nieuwe start! en bij gemeenten is uitgevoerd implementeren in de regio, bij de gemeenten, het bedrijfsleven en relevante maatschappelijke organisaties. Wat willen we gaan doen? Ook in onze regio blijkt dat laaggeletterdheid niet door één persoon of één instantie worden opgelost. We zullen alle kansen moeten aangrijpen wanneer we met laaggeletterden in aanraking komen! De gemeente ziet laaggeletterden via bijvoorbeeld de balies van de schuldhulpverlening. Een werkgever ziet een laaggeletterde wanneer een medewerker minder productief en meer ziek is. Een arts ziet een laaggeletterde wanneer hij zijn instructies niet begrijpt. Maar “zien” is relatief: ze hebben geen “L” op hun voorhoofd en weten hun tekortkoming uitstekend te verbloemen. De bekendste smoes is nog wel: “kunt u het even opschrijven, ik ben m’n bril vergeten!”. De landelijke Stichting Lezen & Schrijven helpt regio's in Nederland om het probleem succesvol aan te pakken. Voorbeelden zijn de regio’s Groningen, West-Friesland en Parkstad in Limburg. In deze regio’s vormen publieke én private partijen gezamenlijk namelijk een Bondgenootschap tegen Laaggeletterdheid. Deze partijen hebben verschillende achtergronden: lokale overheden, maatschappelijk werk, bibliotheken, onderwijsinstellingen, woningcorporaties, uitzendbureau’s, taalbureau’s, kinderopvangorganisaties en zorginstellingen. Het ondertekenen van zo’n Bondgenootschap is vrijwillig, maar deelname is geen vrijblijvendheid. Deze werkgevers én dienstverleners nemen namelijk voor meerdere jaren hun verantwoordelijkheid voor de realisatie van 3 acties: 1. laaggeletterden herkennen en doorverwijzen naar een geschikte cursus 2. waar nodig en mogelijk: de eigen communicatiematerialen aanpassen en 3. activiteiten organiseren die dit thema uit de taboe-sfeer halen en de lol en het nut van lezen en schrijven benadrukken. Al de bondgenoten krijgen in een vastgestelde periode vanuit de stichting masterclasses, communicatiemiddelen en ondersteuning op maat om deze acties uit te kunnen voeren. Hierdoor dragen deelnemers niet alleen allemaal een verantwoordelijkheid voor deze problematiek, maar hebben ook een belang bij het oplossen ervan! een ex-laaggeletterde kan zich beter redden in de samenleving, kan bijsluiters van medicijnen lezen, kan solliciteren, heeft minder schulden. medewerkers zijn minder ziek, zijn gemotiveerder, hebben doorgroeimogelijkheden en kunnen veiliger werken. gemeenten krijgen een actievere bevolking en bijvoorbeeld lagere kosten voor uitkeringen. Hoe gaan we dat doen? De aanpak van de stichting omvat 4 fasen. Indien een regio bereid is deze aanpak te volgen en het ministerie van OCW stemt hiermee in, dan kan Stichting Lezen & Schrijven ondersteuning bieden in de vorm van adviesuren en de inhuur van een regiomanager. Fase 1: agenderen. De regionale trekker/regiomanager zorgt voor agendering van het probleem door gerichte communicatie en activiteiten. Hij/zij zoekt alle relevante werkgevers, dienstverleners en regisseurs in de regio, brengt ze bij elkaar in een bondgenootschap.
5
Fase 2: opstellen activiteitenplan. De regiomanager stelt een activiteitenplan op. In dit bondgenootschap spreken de deelnemers af om in ieder geval 3 jaar alles te doen wat binnen hun mogelijkheden ligt om laaggeletterdheid aan te pakken. Dit gebeurt zoveel mogelijk en bij voorkeur binnen bestaande structuren om de kosten en de moeite voor de organisaties zoveel mogelijk te beperken. Fase 3: uitvoeren van het activiteitenplan. De regiomanager zorgt ervoor dat er workshops en masterclasses Herkennen & Doorverwijzen worden gegeven. Dit kan door de stichting gebeuren, maar ook door bv het ROC ID College of ROC Leiden. Daarnaast ondersteunt hij/zij de bondgenoten om de eigen communicatiematerialen te vereenvoudigen, brengt in beeld wat het taalaanbod is en maakt zich sterk voor voldoende en passend taalaanbod, ook voor de langere termijn. Ook zorgt hij/zij ervoor dat taal als een rode draad door de financiële relatie tussen de gemeente en haar cliënten loopt. Tenslotte zorgt hij/zij samen met de bondgenoten voor activiteiten op het gebied van lees- en schrijfbevordering. Fase 4: Bestendigen. Tenslotte borgt de regiomanager de aanpak in het dagelijkse werk van alle professionals en formaliseert het bondgenootschap. Hij zorgt er dus voor dat de output in de regio op peil blijft. Ook zorgt hij/zij ervoor dat het thema op een leuke manier op de kaart blijft, bv door middel van activiteiten op lees- en schrijfbevordering. Hoe doen we dat concreet in de regio? Fase 1: agenderen (tot medio mei 2013) 1. Stuurgroep Maak een nieuwe start! komt met dit voorstel 6 december 2012; 2. Ambtelijk advies op voorstel AO Participatie 31 januari 2013; 3. Voorstel voorleggen tijdens date tussen portefeuillehouders Sociale Agenda Alphen, Leiden en Katwijk 14 februari 2013; 4. Voorstel aan het voorleggen PHO 20 maart; 5. Potentiële bondgenoten activeren. Vanaf 20 maart; 6. Expertmeeting houden met potentiële bondgenoten: 24 april; 7. Ondertekening bondgenootschap: medio mei 2013 Fase 2: opstellen activiteitenplan (vanaf medio mei 2013) 8. Samen met de bondgenoten opstellen van een activiteitenplan. Dit plan beslaat 3 subregio’s met elk hun eigen specifieke bondgenoten: Leidse regio, Rijnstreek, en Duin- en Bollenstreek. Tot medio 2013 Fase 3 uitvoeren van het activiteitenplan (vanaf medio 2013) 9. Instellen projectgroep van bondgenoten 10. Uitvoeren acties Fase 4 Bestendigen (vanaf medio 2014) 6. Financiering De stichting Lezen en Schrijven financiert de regiomanager en alle bondgenoten krijgen van hen masterclasses Herkennen en Doorverwijzen, communicatiemiddelen zoals herkenningswijzers en posters en individuele ondersteuning op maat. Holland Rijnland zal vanuit haar taak in de VE ook een gedeelte van deze formatie inzetten voor de coördinatie in deze regio. De Lees- en schrijfcursussen worden gefinancierd met VE-middelen van de gemeenten. Bij het vormen van een bondgenootschap zal financiering door de andere partners ook meegenomen worden.
6
Bijlage 1
Bijlage 2:
Inhoudelijke verantwoording 2010 Wervingscampagne Alfabetisering Regio Holland Rijnland
Maak een nieuwe start!
Prestatieafspraken MAAK EEN NIEUWE START! 2010
In de subsidievaststelling wervingscampagne Maak een nieuwe start! 2010 door Holland Rijnland, wordt gerefereerd aan de volgende prestatieafspraken: 5. Stijging van het aantal nieuwe deelnemers aan alfabetiseringscursussen in vergelijking met het voorgaande jaar 6. Bewustwording en bekendheid realiseren: inwoners van de regio Holland Rijnland en medewerkers van gemeenten, UWV’s, bibliotheken, maatschappelijk instellingen, onderwijs en gezondheidsdiensten zijn geïnformeerd over laaggeletterdheid, de oorzaken en de gevolgen daarvan en kunnen laaggeletterden herkennen, motiveren en doorverwijzen. 7. Deskundigheidsbevordering: de deelnemers aan alfabetiseringstrajecten, en met name die welke functioneren als ambassadeurs, beschikken(door interne begeleiding en adviezen) over meer vaardigheden om naar buiten te treden. Hierdoor kunnen laaggeletterden worden herkend, gemotiveerd en doorverwezen. De activiteiten met, voor en door deelnemers verbeteren het functioneren en vergroten het zelfvertrouwen, de motivatie en het doorzettingsvermogen. 8. Deskundigheid bevorderen van professionele verwijzers zoals medewerkers van gemeenten, UWV’s, bibliotheken, maatschappelijke instellingen, onderwijs en gezondheidsdiensten door het adviseren van en mede organiseren van trainingen ‘Een laaggeletterde herkennen dat is één, maar dan…..?’ Hierdoor kunnen laaggeletterden beter worden herkend, gemotiveerd en doorverwezen.
1. Aantal deelnemers scholingstrajecten 1.1 Instroomcijfers
Instroom 2010 Instroom ROC Leiden Instroom ROC ID College Totaal
85 27 112
Instroom 2009 Instroom ROC Leiden Instroom ROC ID College Totaal
87 27 114
1.2 Cijfers nieuwe instroom per gemeente 2010
Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen
6 1 2 21 49 3 7 1 2 2 3 2 5
6*
9
Voorschoten Wassenaar Zoeterwoude Totaal
3 3 2 112
* In Alphen aan den Rijn zijn in de periode april t/m december 6 nieuwe deelnemers ingestroomd (ID College). Alphen aan den Rijn hoorde in 2010 officieel nog niet tot het werkgebied van MENS. 1.3 Totaal aantal deelnemers 2010
Het aantal deelnemers aan cursussen Basiseducatie op BSE-niveau 1 van ROC Leiden in 2010 was 213 (in 2009: 172; in 2008: 170;in 2007: 195; in 2006: 202; in 2005: 190). Het aantal deelnemers aan cursussen Basiseducatie op BSE-niveau 1 van ROC ID College Lisse/Katwijk in 2010 was 72 (in 2009: 49; in 2008: 45; in 2007: 36; in 2006: 16; in 2005: 21). Het aantal deelnemers aan budgetteergroepen van ROC Leiden voor de Stadsbank Leiden was 222 (in 2009: 165). Dit is een toename van 34,5 %. In 2010 waren er geen deelnemers van ROC ID College Lisse/Katwijk die een cursus Budgetteren volgden (in 2009: 21). Deelnemers aan de cursussen Budgetteren zijn veelal ook laaggeletterd. 1.4 Aantal deelnemers per gemeente
Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Wassenaar Zoeterwoude Totaal
ROC Leiden 6 3 6 12 122 8
1 8 1 8 2 10 14 8 4 213
ROC ID College 20* 8 37 11 3 7 6
72
De instroom van nieuwe deelnemers in 2010 is zowel bij ROC ID College als bij ROC Leiden gelijk gebleven, in vergelijking met 2009. Het aantal deelnemers in 2010 in vergelijking met 2009 is bij ROC Leiden gestegen met 41 (toename bijna 24%) en bij ROC ID College met 23 (toename van bijna 47%). Ook waren er in 2010 bij ROC Leiden 57 Budgetteerdeelnemers meer dan in 2009: een toename van 34,5 %. * Alphen aan den Rijn hoorde in 2010 officieel nog niet tot het werkgebied van MENS. Er waren in 2010 in totaal 20 deelnemers in Alphen aan den Rijn.
10
2. Bewustwording en bekendheid realiseren
Maak 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6
een nieuwe start! had in 2010 bijzondere activiteiten om doelstelling 2 te bereiken: De Certificaatuitreiking Het verschijnen van jubileumkrant Maak een nieuwe start! De Week van de Alfabetisering Activiteiten ambassadeurs Interview over 0800 0234444 Artikel in PORTAAL
2.1 Certificaatuitreiking
Op 23 juni 2010 organiseerde Maak een nieuwe start! voor de vijfde keer de feestelijke uitreiking van certificaten aan deelnemers van lees- schrijf- en rekengroepen van ROC Leiden en ROC ID College. De ambassadeurs kregen een prachtig boeket voor hun inzet van het afgelopen jaar. Wethouders en ook een burgemeester reikten de certificaten uit aan de deelnemers van hun eigen gemeente. Tussen het uitreiken door was er een luchtige noot met een serieuze ondertoon, uitgevoerd door Teds Gelegenheids Cabaret. De Superpluim voor de gemeente met de meeste inzet werd dit jaar in ontvangst genomen door een terecht trotse wethouder De Haan van de gemeente Leiden. Ook was er een stand met informatie over wat de bibliotheek Leiden te bieden heeft voor laaggeletterden. De avond werd afgesloten met de uitreiking van de jubileumkrant Maak een nieuwe start!. 2.2. Jubileumkrant Maak een nieuwe start!
Ter gelegenheid van het 5-jarig bestaan van Maak een nieuwe start! werd een bijzondere wervingskrant gemaakt, die in september met de huis-aan-huiskranten werd verspreid over 175.000 huishoudens in de gehele regio Holland Rijnland. N.B. Voor deze jubileumkrant zijn extra middelen ter beschikking gesteld: door de gemeente Leiden €2.200, door ROC ID College € 4.000, door ROC Leiden € 4000 en door Holland Rijnland €2.200. 2.3
De week van de Alfabetisering
In Hillegom werd een Lees en schrijfplein in de bibliotheek geopend, in aanwezigheid van ambassadeur Marianne. In Kaag en Braassem las de wethouder voor in een kinderdagverblijf. In Katwijk was een workshop Voorlezen in de bibliotheek. In Lisse was er in de bibliotheek, met ambassadeur Wilma een bijeenkomst over het belang van taal. In Leiden volgden deelnemers in de bibliotheek een workshop Interviews en Persberichten. In Leiderdorp verscheen een dubbelinterview met ambassadeur Caroline en de wethouder. In Teylingen was een dubbelinterview met ambassadeur Wilma en de wethouder. In Voorschoten verscheen een dubbelinterview met ambassadeur Lucinda en de wethouder. In het radioprogramma Lunch van de NCRV werd ambassadeur Hans geïnterviewd. Activiteiten ambassadeurs (zie ook 2.3) Ook in 2010 waren de ambassadeurs zeer actief, ze hebben meegewerkt aan interviews, artikelen, presentaties en lezingen: Een interview van Lucinda met rekendocent, geplaatst in het LD. Een presentatie van Lisette voor de Stadsbank Leiden. Een presentatie van Frans op de Taalkrachtdag in Katwijk. Een interview van Fred in de Wassenaarsche krant. 2.4
11
Een informatiebijeenkomst van Hans voor Leiderdorpse gemeentemedewerkers. Een presentatie van Lisette voor nieuwe medewerkers van ROC Leiden. 2.5
Interview over 0800 0234444
In een interview voor de Stadskrant werd door een projectmedewerker uitgelegd hoe de aanmelding en inschrijving voor alfabetiseringsgroepen verloopt. 2.6
artikel in PORTAAL
Woningbouwvereniging PORTAAL plaatste een artikel over alfabetisering, geschreven door de projectleider, in hun bulletin dat verspreid wordt over alle huurders van PORTAAL in de regio Leiden.
3. Deskundigheidsbevordering ambassadeurs
Alle ambassadeurs zijn steeds ingepraat, voorbereid en begeleid bij de hierboven beschreven activiteiten. Zij durven ervoor uit te komen dat ze een probleem hebben met lezen en schrijven. De deelnemers, en met name de deelnemers die functioneren als ambassadeurs, beschikken over meer vaardigheden om naar buiten te treden. Door het bespreken van de ambassadeursactiviteiten in de lesgroepen trekken zij ook andere deelnemers over de streep om ambassadeur te worden.
9. Deskundigheidsbevordering professionele verwijzers
In februari en maart zijn er overleggen geweest met alle gemeenten over een training aan medewerkers. Een training aan medewerkers van Leiden was gepland, maar is niet doorgegaan. Door gebrek aan financiële middelen zijn er geen trainingen meer gepland.
Hoe verder in 2011 ?
Voor 2011 zijn de financiële middelen voor MAAK EEN NIEUWE START! verder ingekrompen, tot een totaalbudget van € 50.000. Het gebied van MAAK EEN NIEUWE START! omvat vanaf 2011 ook de gemeenten Alphen aan de Rijn, Nieuwkoop en Rijnwoude, naast de regio Duin en Bollenstreek, de regio Leiden en de gemeente Wassenaar. Afgesproken is om het netwerk van verwijzers te onderhouden, deelnemers enthousiast te houden en een (laatste?) certificaatuitreiking te organiseren. Ook zullen er in samenwerking met bibliotheken activiteiten in de Week van de Alfabetisering worden georganiseerd. Onderzocht wordt hoe de activiteiten van MAAK EEN NIEUWE START! overgedragen kunnen worden, bijvoorbeeld aan de afdelingen Onderwijs en Marketing van de beide ROC’s.
12
Bijlage 3: Overzicht activiteiten per gemeente
Lisse Nieuw instroom 2007 3 activiteiten -
2008 3
2009
2010 7
2011 3
Voorlezen nationale voorleesdagen: Wethouder en burgemeester met een ambassadeur interview burgemeester en ambassadeur deelname fietstocht in Week van de Alfabetisering uitreiking makkelijk-lezen-exemplaar aan ambassadeur door burgemeester tijdens Nederland Leest opening Lees- en Schrijfplein bibliotheek boekjes voor Lees- en Schrijfplein bibliotheek informatie op gemeentesite in ontvangst nemen van chocoladeletters lesbezoek wethouder interview wethouder en ambassadeur gemeentedate met Zoeterwoude
Hillegom Nieuw instroom 2007 5 activiteiten -
2008 5
2009
2010 1
2011 4
plan van aanpak opgesteld Bibliobus interview wethouder en ambassadeur in personeelsblad en lokale krant training, een laaggeletterde herkennen interview wethouder in blad van Holland Rijnland Voorlezen nationale voorleesdagen: burgemeester en ambassadeur Opening Lees- en Schrijfplek in bibliotheek boekjes voor Lees- en Schrijfplek gratis bibliotheekpassen estafette met boekjes baliemedewerkers zijn getraind in herkennen en doorverwijzen ambtenaren gevraagd om in makkelijke taal te schrijven informatie op gemeentesite in ontvangst nemen van chocoladeletters cie onderwijs ontvangt ambassadeur ambtenaar onderwijs verzorgt lezing op provinciale netwerkbijeenkomst
Oegstgeest Nieuw instroom 2007
2008
2009
2010
2011
13
1 activiteiten -
2
3
3
chocoladeletters in ontvangst nemen baliemedewerkers zijn getraind in het herkennen en doorverwijzen informatie op gemeentesite
Teylingen Nieuw instroom 2007 2 activiteiten -
2008
2009 4
2010 5
2011 1
2010 2
2011 2
lesbezoek wethouder artikel in personeelsblad deelname fietstocht in week van de alfabetisering 2x interview wethouder en ambassadeur informatie op gemeentesite in ontvangst nemen van chocoladeletters cie welzijn ontvangt ambassadeur corsowagen 2012 in teken van laaggeletterdheid
Noordwijk Nieuw instroom 2007 7 activiteiten -
2008 3
2009 4
deelname fietstocht week van de alfabetisering informatie op gemeentesite in ontvangst nemen van chocoladeletters lesbezoek burgemeester opening Leesplein 4you in bibliotheek ambtenaren zijn gevraagd om te schrijven in makkelijke taal chocoladeletters in ontvangst genomen
Noordwijkerhout Nieuw instroom 2007 4 activiteiten -
2008 3
2009
2010 2
2011 3
baliemedewerkers zijn getraind in herkennen en doorverwijzen bijstandsbestand wordt doorgelicht, voor wie is een cursus nuttig Bibliobus artikelen in de krant formulierenloket presentatie op informatieavond WMO
14
-
in ontvangst nemen van chocoladeletters cie samenlevingszaken ontvangt ambassadeur informatie op gemeentesite
Katwijk Nieuw instroom 2007 8 activiteiten -
2008 8
2009 2
2010 21
2011 16
Bibliobus deelname fietstocht week van de alfabetisering uitreiken eerste rol promotieviltjesbij Quick Boys Makkelijk Lezen Plein in de bibliotheek Opening Makkelijk Lezen Plein baliemedewerkers zijn getraind in herkennen en doorverwijzen interview wethouder en ambassadeur tv-interview voor lokale tv met medewerker project formulierenbrigade opgezet artikel klare taal in personeelsblad 2x lesbezoek wethouder informerende gesprekken met afdeling personeel en openbare werken chocoladeletters in ontvangst genomen wethouder reikt exemplaren Tijdschrift Lekker Lezen uit
Leiden Nieuw instroom 2007 29 activiteiten -
2008 51
2009 34
2010 49
2011 45
week van de alfabetisering: ambtenaren herschrijven brief in makkelijke taal Bibliobus Politici bezoeken lessen Wethouder opent tentoonstelling Taal Centraal op station Leiden Centraal deelname fietstocht Week van de Alfabetisering ambtenaren bij themadag laaggeletterdheid baliemedewerkers zijn getraind in herkennen en doorverwijzen wethouder optent MLP in bibliotheek een reeks van 4 artikelen in de Stadskrant lesbezoek wethouder interview burgemeester lunchlezing chocoladeletters in ontvangst nemen interview in personeelsblad deelnemer training herkennen/doorverwijzen cursisten interviewen raadslid voor artikel in krant
15
-
Voorschoten Nieuw instroom 2007 1 activiteiten -
2008 6
2009 4
2010 3
2011 3
2010 3
2011 6
Chocoladeletters in ontvangst nemen Interview wethouder en ambassadeur Informatie op gemeentesite
Leiderdorp Nieuw instroom 2007
2008 6
2009 1
activiteiten -
Bibliobus deelname fietstocht week van de alfabetisering plan van aanpak opgesteld chocoladeletters in ontvangst nemen 2x interview wethouder en ambassadeur presentatie ambassadeur voor ambtenaren
Zoeterwoude Nieuw instroom 2007
2008 1
2009 1
2010 2
2011 4
activiteiten -
Lesbezoek burgemeester Informatie op gemeentesite Artikel in lokale krant Gemeentedate met Lisse Chocoladeletters in ontvangst nemen
Kaag & Braassem Nieuw instroom 2007
2008 3
2009 1
2010 2
2011
activiteiten -
informatie op gemeentesite startsein verspreiding promotieviltjes door wethouder chocoladeletters in ontvangst nemen Voorlezen Nationale voorleesdagen
16
Alphen a/d Rijn Nieuw instroom 2007 1 activiteiten -
2008 2
2009
2010 6
2011 8
Uitnodiging 2e kamerlid voor gesprek met ambassadeurs
Nieuwkoop Nieuw instroom 2007
2008
2009 4
2010 1
2011
2010 2
2011
2010 3
2011 4
activiteiten -
Geen belangstelling om activiteiten te ontplooien
Rijnwoude Nieuw instroom 2007
2008 1
2009 1
activiteiten -
Geen belangstelling om activiteiten te ontplooien
Wassenaar Nieuw instroom 2007
2008
2009
activiteiten -
Interview wethouder met ambassadeur In ontvangst nemen van chocoladeletters
17
