Nieuwsbrief. Nepal. Vergeten land tussen jungle en hooggebergte. Caritas Catholica Vlaanderen vzw. Afgiftekantoor Brussel 4 P4A9097

Nieuwsbrief Caritas Catholica Vlaanderen vzw

Afgiftekantoor Brussel 4 P4A9097

Nummer 65 • maart-april 2012

Tweemaandelijks bericht van Caritas Catholica Vlaanderen vzw

Nepal

Vergeten land tussen jungle en hooggebergte

Inhoudstafel p.

03

Caritas Wereldwijd

p.

06

Solidariteit

p.

10

Gezondheid & Welzijn

p.

12

Kerk & samenleving

p.

20

p.

22

p.

24

Editoriaal

Aankondigingen Publicaties

Nieuwsbrief Caritas Catholica Vlaanderen vzw

Tweemaandelijks tijdschrift verspreid bij bestuurders en directieleden van aangesloten instellingen. Alles wat in dit blad te lezen staat, mag overgenomen worden, mits vermelding van de bron.

Verschijnt

Redactie & administratie

Tweemaandelijks tijdschrift

Caritas Vlaanderen vzw

Oplage

Liefdadigheidstraat 39 – 1210 Brussel

2400 exemplaren

Verantwoordelijke uitgever

T 02 608 00 72 – F 02 608 00 75 [email protected]

Dominic Verhoeven,

Grafisch ontwerp & druk

Directeur

Licap cvba

Maatschappelijke zetel Caritas Vlaanderen vzw:

Guimardstraat 1 ­– 1040 Brussel

Guimardstraat 1 – 1040 Brussel

T 02 509 96 83

[email protected]

www.licap.be

p.

03 65

Nieuwsbrief

Edito De veerkracht van een samenleving Ons kleine landje was de afgelopen periode al te vaak het toneel van zinloos lijden en oeverloos verdriet. Het busongeval in Sierre waarbij 22 kinderen, vier begeleiders en twee chauffeurs het leven lieten, zorgde voor een massale uiting van medeleven. Even stond de wereld stil en was iedereen weer kind en ouder, verenigd in verdriet. De warme samenleving is niet weg. Dat mee-leven was er ook bij het zinloos geweld op stille zaterdag, toen een MIVB-controleur om het leven kwam bij verkeersagressie. Ook hier kwam op grote schaal reactie, waarbij de nieuwe sociale media als facebook en twitter ten volle hun rol speelden. Twee dagen later was er echter alweer een geval van agressie, ditmaal tegen een treinbegeleidster. Als samenleving moeten we het signaal geven dat er een grens overschreden is en dat de agressie in de samenleving aan banden moet worden gelegd. De gebeurtenissen van de afgelopen weken hebben aangetoond dat de samenleving de veerkracht daartoe kan opbrengen. Toch is het vaak – ook met de media - een dubbeltje op zijn kant. Met dezelfde pen waarmee een stem wordt gegeven aan medeleven en collectieve rouw, wordt even later ongenadig ingehakt op politiek andersdenkenden of economische tenoren. De krant is een product geworden, dat moet verkopen. En de blogs die online de artikels commentariëren – en er vaak nog een grove schep bovenop doen - geven aan dat deze aanpak werkt. De macht van de media in deze is groot. Zeer groot. Toch heeft onze samenleving misschien meer nood aan reflectie en samenwerking dan aan polarisatie en opbod. En laten we al eens de grote woorden op stal laten. Net terug van Nepal kreeg ik de bedenking onder ogen dat de transfers in dit land van Noord naar Zuid ‘onvoorstelbaar onrechtvaardig’ zijn. Terecht. Ik denk inderdaad dat de doorsnee Nepalees die met één à twee dollar per dag moet rondkomen, zich in de verste verte niet kan voorstellen hoe wij het begrip ‘onrechtvaardig’ dan wel invullen. Hiermee is geen uitspraak gedaan over transparantie, responsabilisering, wederkerigheid en dergelijke. De Blijde Boodschap van Pasen bevat daarvoor geen pasklare antwoorden. Maar misschien valt er wel iets uit af te leiden over de basisattitude waarmee mensen in de debatarena treden. Als onze samenleving de inhoudelijke cohesie kan vinden om op te veren en te reageren als ze in haar wezen wordt geraakt, dan moet er ook op andere vlakken veel mogelijk zijn. We hebben als christenen daarbij ook onze eigen verantwoordelijkheid. Nog een deugddoende Paastijd, op weg tussen Pasen en Pinksteren !

Luk De Geest

Dominic Verhoeven

voorzitter

directeur

p.

04 65

Nieuwsbrief

De voetwassing

Met Pasen vieren we de verrijzenis, de triomf van het leven over de dood. Maar het gaat niet om

reflectie naar aanleiding van witte donderdag De voetwassing van de leerlingen door Jezus behoort tot de overgeleverde traditie en in vele witte donderdagvieringen is er ook een voet- of

een triomfalisme dat ons als kerk voor eens en voor goed in pole position brengt. Het gaat over de triomf van een man die sterft aan een kruis, de triomf van een gebroken en gegeven leven. Wat wij verkondigen is de dwaasheid van het kruis, zegt Paulus. Stultitia Crucis. De dwaasheid van het kruis,

handenwassing voorzien. Daardoor is het ook

de machteloosheid van de liefde die alles overwint.

iets herkenbaars geworden, maar verliezen we

Laten we van die weg niet afwijken.

soms ook uit het oog hoe confronterend dit moet geweest zijn voor Jezus’ leerlingen. Hij, de rabbi, de meester, wast de voeten van zijn leerlingen ! Zijn

leerlingen

moeten

zich

op

zijn

minst

ongemakkelijk gevoeld hebben. De reactie van Petrus liegt er trouwens niet op. ‘Geen denken aan’. Hier hadden ze zich immers niet aan verwacht. De voeten van de gasten wassen, was het werk van de knechten, of van slaven. En verwachtten ze tenslotte niet de Messias, die de nieuwe koning zou zijn, die in voetsporen zou treden van Salomon en David ? Ze hadden het er onder elkaar wel eens over, wie de belangrijkste onder hen zou zijn… En dan wil uitgerekend Jezus hen de voeten wassen ! Dat God Liefde is, en Delen, en daardoor eigenlijk tegengesteld aan Macht, was niet eenvoudig te begrijpen. Slechts langzaam rijpt het inzicht. Misschien eerder nog door het voorbeeld dan

God heeft ons zo liefgehad dat wij niet anders kunnen dan onze naaste lief te hebben. Daarin ligt ook onze Caritasopdracht besloten. Maar ook daar loert de verleiding soms om de hoek. Wereldwijd zijn we met 165 Caritas-leden, zuster­ organisaties. Maar er zijn daar flink uit de kluiten gewassen zussen bij, en hele frele kleintjes… Wie aan de donor-zijde van het verhaal staat, beslist nu eenmaal ook over de besteding van de middelen. Laten we daarom zeer bewust stilstaan bij het verhaal van de voetwassing. Wij staan ook maar ten dienste van. Van de lokale caritasorganisaties die aangewezen zijn op onze hulp. Van de patiënten, bewoners en gebruikers, die op onze dienstverlening een beroep doen. Het is ons voorrecht om te kunnen helpen, te kunnen geven, te kunnen ‘liefhebben’. Met die maat van de liefde worden ook wij gemeten.

door het woord. ‘Was mij dan maar helemaal’,

Zoals Zuster Emmanuelle het uitdrukte, niet

zal Petrus uitbrengen.

lang voor haar dood : ‘Als ik binnenkort bij God

De voetwassing maakt zichtbaar hoe de almacht van God concreet wordt in de machteloosheid van de Liefde – een Liefde die ons te beurt valt, waar we geen verdienste aan hebben. Genade. God heeft ons zo lief gehad dat we niet anders kunnen dan die liefde te beantwoorden door op

aanklop, zal Hij mij niet vragen of ik wel voldoende gebeden heb. Niet dat het niet belangrijk is, maar het is niet dat dat Hij me zal vragen. Maar wat Hij me zal vragen is : ‘Hebt ge voldoende liefgehad ?’ Daar gaat het hem om. Hebben wij voldoende liefgehad ? Hebben wij

onze beurt onze naaste lief te hebben. ‘Doet ook

voldoende mensen de voeten gewassen ?

gij, zoals ik u heb voorgedaan…’

Het is een attitude, een levenshouding waartoe

Toch is de bekoring van de macht nooit ver weg.

Jezus ons op witte donderdag uitnodigt.

De verleiding om zelf Meester te spelen. Ook de

Hij heeft ons bij het Laatste Avondmaal niet alleen

geschiedenis van de kerk zelf heeft voldoende

het brood en de wijn gelaten, ter zijner gedacht­

zwarte bladzijden, waar de verlokking van de

enis, maar ook water, om elkaars voeten te

macht het haalde op de boodschap van het

wassen. Laten we er voor ijveren dat deze bron

evangelie. Waardoor de weg ook open lag voor

nooit opdroogt, maar dat ze ons leven als nieuwe

alle vormen van misbruik.

paas­mensen mag blijven voeden !

p.

05 65

Nieuwsbrief

De Heer is opgestaan ! Hij is waarlijk opgestaan ! Alleluja ! Mogen we ons met deze paasgroet, waarmee christenen elkaar sinds heugnis begroeten in de paastijd, aangesproken weten om het beste van onszelf te blijven geven, om ons steentje bij te dragen opdat het verhaal van de opstanding en van Gods Rijk van Gerechtigheid dat ons hierin is toe­gezegd, ook voelbare realiteit zou mogen worden voor zovelen die er nu nog van verstoken blijven.

Dankjewel, Gerda! Dankjewel, Gerda ! Eind maart nam Gerda Goeman afscheid van Caritas Vlaanderen, na bijna 30 jaar met het huis verbonden te zijn geweest. Gerda was al die tijd de steunpilaar voor alle juridische aspecten. Ze verzorgde de coördinatie van de ISBIs en stond in voor de verslaggeving van de Raden van Bestuur van Caritas Vlaanderen vzw en Caritas Hulpbetoon vzw. Ze was ook inhoudelijk sterk betrokken bij de werking van Caritas Hulpbetoon, en trok ook mee de kar voor de Werkgroep Armoede. Gerda kweet zich met minutieuze nauwgezetheid en juridische accuraatheid van haar taken, en ze was dank zij haar staat van dienst, ook mee het levend geheugen van Caritas. Maar ze was niet alleen een rots van een werknemer – waarop je kan bouwen, zoals op Petrus. Gerda was ook een vriendelijke en zorgzame, warmhartige medewerker die zich om iedereen bekommerde, niet in het minst om de nieuwe en jonge medewerkers.

Beste Gerda, We wensen je voor de toekomst het allerbeste. Met nog vele jaren in goede gezondheid, met je man, kinderen en kleinkinderen. Vrede en alle goeds

p.

06 65

Nieuwsbrief

Caritas wereldwijd Nepal Vergeten land tussen jungle en hooggebergte Wie Nepal zegt, denkt in eerste instantie aan de Himalaya, aan de Mount Everest, aan Edmund Hillary en Tenzing Sherpa. Nepal

De laatste week van maart brachten Michel Verhulst en Dominic Verhoeven als voorzitter en ondervoorzitter van Caritas

is het dak van de wereld. Voor wie wat ouder is, komen er ook nog herinneringen bovendrijven aan de tijd toen de hoofdstad Kathmandu ‘in’ was bij hippies, en het bereiken van ‘hogere sferen’ niet onmiddellijk met het Himalaya-massief te maken had. Nepal lijkt op de kaart een klein land, ingesnoerd als het is

International een werkbezoek

tussen India en China. Toch is het vijf maal zo groot als België,

aan Nepal, vergezeld van Joeri

en telt het dertig miljoen inwoners, die samen 59 verschillende

Leysen, Asia Desk medewerker en

talen spreken. In het laagland en de vallei van Kathmandu

gestationeerd in Bangkok. Na een

overheerst het Hindoeïsme, naarmate men stijgt, neemt het aandeel van de (Tibetaanse) Boeddhisten toe. Nepal herbergt

kort bezoek in Delhi aan Caritas

overigens het paleis waar de Boeddha opgroeide – in Lumbini,

India, dat in januari zijn 50ste

in het Zuiden. Het aandeel van de christenen bedraagt enkele

verjaardag had gevierd.

procenten, waaronder om en bij de 7000 katholieken – bij

Enkele impressies

wijze van spreken één Vlaamse parochie, maar dan wel met een hogere mate van wekelijkse mispraktijk. Nepal heeft een rijke culturele traditie, maar is verder vooral een arm land. Samen met Laos wordt het beschouwd als het armste land in Azië. Veel Nepali hebben noodgedwongen hun land verlaten en werken als gastarbeider in India of in de golfstaten, of hebben de weg naar het Westen – en ook naar België - gevonden. Als arbeider of als politiek vluchteling, want de gewapende politieke strijd van de laatste decennia, die uiteindelijk resulteerde in de afschaffing van de monarchie en het aan de macht komen van de Maoïstische Partij stortte het al arme land gedurende lange tijd in een politieke chaos, die nog steeds niet helemaal opgelost is. De integratie van de opstandelingen in het regeringsleger is nog niet afgerond, en ook het opstellen van een nieuwe (federale) grondwet zal allicht niet afgelopen zijn tegen de vooropgestelde deadline van begin mei. Terzelfdertijd is het echter zo dat het land zelf een uitgebreide groep van enkele tienduizenden vluchtelingen uit Buthan her­bergt :

Geslaagde terugkeer:

mensen van Nepalese origine, die in de vruchtbare valleien van

van vluchteling tot kippenboer.

Buthan woonden, en daar aanvang van de jaren 90 uit werden

p.

07 65

Nieuwsbrief

E co - toerisme Het tweede project situeert zich in de Annapurna Conservation Area. Zoals gezegd staat Nepal vooral te boek als een toeristische bestemming, maar de evolutie van de toeristische industrie brengt mee dat de toeristen veelal de traditionele paden links laten liggen, en met een 4 x 4 zo snel mogelijk zo hoog mogelijk willen geraken. De inkomsten uit toerisme zijn in deze vallei de laatste jaren dan ook drastisch teruggevallen. Toch beschikt de vallei over heel wat potentiële troeven. Caritas International investeert hier in de omvorming van de toeristische infrastructuur en in de herwaardering van de oude paden. Op een eco-vriendelijke manier wordt zo gewerkt aan een opleving van het toerisme in de vallei, zodat ter plekke tewerkstelling kan worden gerealiseerd en minder mensen zullen moeten uitwijken naar het buitenland. Ook voor dit project Verblijfsaccomodatie: nog een weg te gaan...

wordt samengewerkt met een lokale partner, CHESS. Door samen te werken met lokale

verdreven. Opnieuw een illustratie van het feit dat het grootste deel van de vluchtelingenstromen nooit het westen bereikt, maar in de onmiddellijke

partnerorganisaties, slaagt Caritas Nepal erin het eigen personeelsbestand beperkt te houden, en geen logge strucuur te creëren.

omgeving van het land van vertrek blijven hangen. Verweg het grootste programma van Caritas Nepal betreft de opvang van deze groep vluchtelingen, voor wie voedselprogramma’s en onderwijs wordt voorzien. Hier zijn we echter niet geraakt. Caritas België is ook niet betrokken bij dit project.

C ommunity B ased D isaster R isk R eduction Caritas International België heeft op dit moment drie projecten lopen in Nepal. Een ervan situeert zich in het zuiden van land, in de Terai, en heeft betrekking op het versterken van de capaciteit van de lokale gemeenschappen om voorbereid te zijn op overstromingen en de impact ervan zoveel mogelijk te beperken. In 2008 werd het land door zware overstromingen getroffen. Er vielen weinig menselijke slachtoffers, maar de gevolgen voor de landbouw en de veestapel waren catastrofaal. We werken enerzijds aan versteviging van de oevers, maar ook aan een early warning system. Caritas Nepal werkt hiervoor samen met een lokale partner RERI.

Jong meisje uit de vallei van Lamjung: later haar eigen thee-huis?

p.

08 65

Nieuwsbrief

V rijwillige

Naast de eigen projecten die we samen met

terugkeer

Caritas Nepal hebben we ook nog enkele andere Het derde project tenslotte heeft betrekking op

projecten bezocht, onder meer in Kathmandu,

vrijwillige terugkeer. Nepalezen die geen kans

CPCS, Child Protection Centers and Services,

maken om erkend te worden in België, keren

een project voor de opvang van straat­kinderen

terug naar hun geboorteland, met een kleine

dat steun krijgt van de ‘Vrienden van Zuster

financiële bijdrage en met lokale begeleiding door

Emma­nuelle vzw’. Wat begon alse een één­

Caritas Nepal. In totaal zijn reeds meer dan 60

mans­initiatief met een klein huis voor de opvang

Nepali ingegaan op het aanbod van vrijwillige

van enkele straatkinderen, is uitgegroeid tot

terugkeer. In het overgrote deel van de gevallen

een bloeiende NGO met verschillende shelters

(op twee na) gaat het om geslaagde verhalen.

die voor honderden kinderen instaan. Er wordt

In Badralpur, in de Terai, bezochten we Gurung.

aandacht besteed aan zowel huisvesting, onder­

Hij keerde vorig jaar terug naar Nepal, en richtte

wijs als medische zorg. Bovendien worden de

er met de bijdrage van 2200 euro (via europese

jongeren ook weerbaar gemaakt, om alleen in de

financiering), en met geld dat hij van familie kon

maat­schappij te kunnen overleven. Zo is er ook

lenen, een kippenbedrijfje op met 3500 legkippen.

een kinderraad, met gekozen afgevaardigden van

Met de opbrengst van de verkoop van de eieren

alle huizen en shelters.

kan hij zijn familie, alsook de vrouw en de kinderen van zijn overleden broer onderhouden en de kinderen een degelijke opleiding geven. Gurung kan rekenen op ondersteuning van Caritas Nepal, o.m. voor zijn businessplan en voor verdere training. Hij is trots op zichzelf, en op wat hij voor elkaar gebracht heeft. In België had hij geen toekomst, maar hij kijkt er niet met bitterheid naar terug : hij heeft in België vooral leren werken, zegt hij, en hij heeft er geleerd dat hard werken en investeren loont. Dat brengt hij nu in praktijk. ***

We maakten tevens van de gelegenheid gebruik om het partenariaatsproject Keta Keti te be­ zoeken. Ook dit is voornamelijk gestart als het initiatief van één man, een bevlogen onderwijzer die in de jaren tachtig aankwam in het afgelegen bergdorp Melamchi – op 1700 meter - om er nooit meer weg te gaan. Ook hier gaat het om een gestage groei. De school die in omvang toe­ neemt (met internaat), en die onderwijs van hoog niveau biedt, dat met sommige privéscholen uit Kathmandu kan wedijveren. De medische post, die er sinds enkele jaren is bijgekomen, en mo­

Zoals in zovele landen vormt ook in Nepal de gebrekkige verkeersinfrastructuur een belangrijke hindernis voor economische vooruitgang.

p.

09 65

Nieuwsbrief

men­teel de watervoorziening, waaraan de laatste hand gelegd wordt.Keta Keti kan jaarlijks rekenen op steun van de gelijknamige vzw uit België : bevlogen landgenoten die tijdens een trekking met de man in contact kwamen, waarbij de vonk oversprong. Hoe succesrijk het verhaal van Melamchi is, mag blijken uit het feit dat het dorp groeit, terwijl andere dorpen uit de vallei in de loop der jaren spookdorpen geworden zijn, én uit het feit dat de school ook kinderen uit de vallei aan­trekt, die vaak vier uur moeten lopen om er te geraken…. *** Nepal is een arm land, met een gebrekkige wegen­ infrastructuur, met een politiek weinig stabiele con­ text en met een veelal afwezige overheid, waar het

De CPCS-kinderraad: participatie en verantwoordelijkheid in praktijk.

op sociale voorzieningen aankomt. Met Caritas Nepal beschikken we echter over een gedegen en ge­dreven partner, met een kleinschalige aanpak en zonder grote overheadstructuur. De katholieke gemeenschap is klein, met 7000 ge­ lo­vigen, grotendeels afkomdig uit o.m. India, maar met een aantal congregaties die er de rugge­graat van uit­maken. De laatste dag voor de terug­reis be­ zoch­ten we nog een kleine religieuze gemeen­schap die een huis voor AIDS-kinderen en –moeders runt. Ofschoon er een grote tolerantie is ten opzichte van religies, blijft waakzaamheid geboden. Enkele jaren geleden werd er een aanslag ge­pleegd tegen een kerkgebouw. En bij het einde van de dienst van Palmzondag, werd er nogal wat tijd besteed aan de veiligheidsmaatregen voor de goede week. Maar als we willen kiezen voor de armste landen, zijn we in Nepal zeker op de juiste plaats ! Dominic Verhoeven

Voorkomen van overstromingen:

ondervoorzitter Caritas International

een taak voor de ganse gemeenschap.

p.

10 65

Nieuwsbrief

Solidariteit Sahel:

caritas International

Dreigende voedselcrisis D roogte , Terwijl de Hoorn van Afrika nog altijd strijd voert tegen voedsel­ onzekerheid, kampen ook de

armoede , speculatie …

De situatie in de Sahel is des te alarmerend omdat het hier om de armste landen van de wereld gaat. In de Human Developement Index van de Verenigde Naties van 2011, die 187 plaatsen telt, staat Niger op de 186ste, Tsjaad op de 183ste, Burkina Faso

Sahellanden met ernstige voed­

op de 181ste, Mali op de 175ste en Mauritanië op de 159ste

seltekorten. Ten minste 5.7 miljoen

plaats. Heel wat mensen hebben geen voorraad meer omwille

mensen hebben nu al voedselhulp nodig. De voedsel­tekorten zullen het grootst zijn tussen mei en oktober 2012, in delen van Burkina Faso, Mali, Mauritanië, Niger, Senegal, Tsjaad, Noord-Nigeria, Noord-Kameroen en Gambia

van onregelmatige regenval en slechte oogsten. Schaarste en speculatie hebben de voedselprijzen de hoogte in gejaagd met stijgingen tot meer dan 50%. Als er al eten op de markt te vinden is, dan is dat onbetaalbaar. De koopkracht van een doorsnee gezin is immers belachelijk laag in bovenvermelde landen. Het geweld in het noorden van Mali bemoeilijkt daarenboven de situatie. 82.000 Malinezen zijn gevlucht naar veiliger oorden in eigen land, 90.000 mensen zijn de grens overgestoken naar Mauritanië, Burkina Faso, Algerije en Niger. Weg van huis met hun zeer beperkte middelen hebben ze het des te moeilijker om te overleven.

H et C aritasnetwerk

is voorbereid

Het Caritasnetwerk, dat kan rekenen op zijn lokale Caritaspartners, heeft al maatregelen genomen. De Werkgroep voor de Sahel, waar ook Caritas International deel van uitmaakt, was bijeen in februari van dit jaar en heeft een niet mis te verstane noodoproep gelanceerd aan alle Caritasorganisaties om de noodinterventieplannen van de betrokken landen te helpen financieren. In Niger, bijvoorbeeld, waar potentiëel tot 5,5 miljoen mensen bedreigd worden door de honger, zorgt CADEVNiger van maart tot juni voor cash-for-work en food-for-work activiteiten. Vanaf mei zullen zaaigoed en andere landbouwproductiemiddelen verdeeld worden evenals veevoeder. Van juli tot september wordt er voedsel uitgedeeld in afwachting van de nieuwe oogst. Voor de slachtoffers van het gewapende conflict in Mali die zich in Niger bevinden, is er een urgentieprogramma dat voorziet in de distributie van voedsel, aanvoer van drinkbaar water, en de installatie van toilet- en wasfaciliteiten. Ondertussen wordt er ook verder gewerkt aan een gemeenschappelijke aanpak van het steeds terugkerend probleem van de honger in de Sahel. Een analyse en een evaluatie van de aanpak in de verschillende betrokken landen ligt aan de basis hiervan. De volgende thema’s zijn ondertussen door de werkgroep als prioritair naar voren geschoven, willen we ervoor zorgen dat de getroffen bevolkingsgroepen beter gewapend zijn tegen de droogte: alternatieven voor voedsel­distributie en preventie van ondervoeding bij kin­der­en, promotie van

p.

11 65

Nieuwsbrief

ecologische familiale land­bouw­bedrijfjes, water­ beheer en diversificatie van de inkomsten voor de meest kwetsbare groepen.

Strijd met ons tegen voedseltekorten in de Sahel IBAN BE88 0000 0000 4141 • BIC BPOTBEB1 • Van harte dank • Meer info: www.caritas-int.be

Caritas International vraagt met aandrang asielzoekers aan de grens niet langer op te sluiten en de nodige maatregelen te nemen om zoveel mogelijk hindernissen op hun inburgeringparcours weg te nemen wanneer ze hun statuut hebben verkregen. Twee jaar

BEGELEIDING OP MAAT: SLEUTEL TOT SUCCESVOLLE INTEGRATIE VOOR ASIELZOEKERS DIE IN EEN GESLOTEN CENTRUM HUN STATUUT VAN VLUCHTELING KRIJGEN.

ervaring op het terrein leert dat

Wie in België aankomt via luchtverkeer kan asiel aanvragen bij

sociale begeleiding op maat een

het verlaten van het vliegtuig. Wie niet over de nodige reis­do­cu­

sleutel is tot succesvolle integratie.

menten beschikt wordt voor de duur van een versnelde asiel­pro­ ce­dure ondergebracht in een grenscentrum (gesloten cen­trum voor volwassenen, terugkeerwoningen van de Dienst Vreem­de­ lingen zaken voor families met kinderen). Bij een posi­tieve be­slis­ sing moet betrokkene het centrum onmiddellijk ver­laten.

De erkende vluchteling of subsidiair beschermde, die vaak op dat moment pas voor het eerst contact heeft met de Belgische samenleving, bevindt zich dan op straat zonder opvang, zonder sociaal netwerk, zonder begeleiding. Zijn/haar integratietraject is een waar hindernissenparcours. Twee jaar van intensieve begeleiding van erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden die aangehouden werden aan de grens heeft heel wat problemen blootgelegd bij o.a. het vinden van een woning, de inschrijving in de gemeente, de aanvraag tot bijstand bij een OCMW, het aanleren van de taal, vrij verkeer als subsidiair beschermde. In een zopas verschenen rapport vraagt Caritas International aan het beleid en de administratie om komaf te maken met de juridische en administratieve disfuncties in deze context en rekening te houden met volgende aanbevelingen die het integratieproces kunnen bevorderen: • Geen systematische aanhouding van asielzoekers aan de grens • Aanstelling van een instantie die verantwoordelijk is voor de in vrijheid gestelde personen • Begeleiding bij het zoeken naar een woning, sensibiliseren van huiseigenaars • Correcte toepassing van wettelijke wachttijden en respecteren van de rechten bij door OCMW’s en gemeentes • Duidelijke regels over naamswijzigingen • Sociale begeleiding op maat Johanna Vanraes U kunt het rapport inkijken op de website van Caritas International: http://www.caritas-int.be/nl/hulp-aan-migranten/activiteiten/integratie-van-erkende-vluchtelingen.html.

p.

12 65

Nieuwsbrief

Gezondheid & welzijn 2012 – Europees jaar van het actief ouder worden en de solidariteit tussen generaties Na het Europees jaar van het vrijwilligers­ werk in 2011, staat 2012 in het teken van het ‘actief ouder worden en de solidariteit

W aarom

is er een

E uropees

jaar

over actief ouder worden gekomen ?

tussen de generaties’. Voor het Vlaams

Er is een sterke toename van het aantal ouderen in Europa. Dit

Steun­punt Vrijwilligerswerk was de studie­

heeft te maken met de babyboomgeneratie die nu stilaan in de

dag die elk jaar in­gericht wordt ter gelegen­

leeftijdscategorie van de ‘ouderen’ terecht komt, maar zeker

heid van de week van de vrijwilliger een

ook met het feit dat de gezondheidszorg en de hygiëne sterk

ideaal moment om dit thema op de agen­da

verbeterd zijn, evenals het welvaartsniveau, allemaal factoren

te plaatsen. Dit gebeurde in samen­werking met de Vlaamse Ouderenraad. Het thema dat de Europese Unie

die maken dat mensen gemiddeld langer leven. Het groeiend aantal ouderen wordt te vaak gezien als een be­ dreiging voor de maatschappij, als een last. Maar, mensen leven niet alleen langer, maar vaak ook langer in goede ge­zond­heid,

dit jaar vooropstelt, is boeiend en heeft

ouderen hebben heel wat ervaring en vaar­dig­heden. Daarom

heel wat te maken met vrijwilligers­werk.

biedt de vergrijzing ook een kans en is actief blijven op oudere

Daarom gaan we er in ons

leeftijd ook een oplossing.

tijdschrift graag wat nader op in. We baseren ons hiervoor op de uit­een­zet­ tingen van Kathy Louagie, staf­mede­werker Vlaamse Ouderenraad, Huib Hinne­kint, voorzitter commissie maat­schap­pe­lijke participatie Vlaamse Ou­de­ren­raad en prof. dr. Anja Declercq van Lucas.

W at

is actief ouder worden ?

Actief ouder worden heeft verschillende uitzichten. Het gaat om • ouderen de kans geven om volwaardig deel te nemen aan de samenleving, • werkgelegenheid voor ouderen, • ouderen de mogelijkheid geven om zich vrijwillig in te zetten, • ouderen zelfstandig laten wonen door woningen, infra­struc­ tuur, IT-toepassingen en vervoer aan te passen. Om dit mogelijk te maken moeten aan ouderen meer kansen gegeven worden om actief te blijven en zelfstandig te wonen.

D oel

van het

E uropees

jaar

2012

Met dit Europees jaar komt er vooral aandacht voor bewust­ making, is het de bedoeling om politici aan te zetten tot actie en om een grotere samenwerking en solidariteit tussen de © Isabelle Pateer, Otherweyes

generaties op gang te brengen.

p.

13 65

Nieuwsbrief

waarde van mensen en biedt kansen om leer­er­va­ ringen op te doen en nieuwe vaardigheden te ont­ wikkelen. Vrijwilligerswerk stelt mensen in staat om dingen te veranderen, zelfs op hoge leef­tijd. Vrij­wil­li­gers­werk creëert meer interesse in ander Bij de lancering van het jaar lag de nadruk vooral

vrij­wil­ligers­werk, het geeft zin om meer te doen.

op de arbeidsparticipatie, maar wij – de vrij­wil­li­gers­

Kor­tom, vrijwilligerswerk verbetert de gezond­heids­

organisaties – willen ook het belang van het vrij­wil­li­

toe­stand en het welzijn van mensen!

gerswerk daarin benadrukken.

Ouderen hebben heel wat troeven in handen op ge­bied van vrijwilligerswerk. Zij hebben levens­er­va­

A ctief

ouder worden in

B elgië

In België werd de lancering van het Europees jaar gehouden op 7 maart 2012 in Brussel. Dit Europees jaar is voor België erg belangrijk, want ook in België stijgt de levensverwachting aanzienlijk, is er de babyboomgeneratie en komt daarbij nog het da­len­de geboortecijfer, waardoor de vergrijzing sterk toe­neemt. Op gebied van tewerkstelling voor ouderen kent België een flinke achterstand binnen Europa. Ac­tieve participatie van ouderen in de samen­leving, ouderen betrekken bij beslissingen die hen aan­gaan is in ons land een belangrijk werkpunt. Ook de aandacht voor de levenskwaliteit van de ouder­en en voor de op­ ti­ma­lisatie van hun gezond­heid en welzijn is een be­lang­rijk item. De eigen bij­drage van de ouderen moet daarin voldoende be­klem­toond worden.

ring en beschikken vaak over heel wat maat­schap­ pe­lijke competenties. Zij zijn beschikbaar, mees­tal overdag, wat voor veel vrijwilligerswerk be­lang­­rijk is. Zij zijn vooral goed in het omgaan met generatie­ genoten, de groep die ook veel be­hoefte heeft aan vrijwilligerswerk en vrijwillige inzet. We geven graag nog enkele cijfers mee. Gemiddeld 17% van de 55-plussers zetten zich in Vlaanderen in gedurende 5 à 6 uren per week. In de leeftijdsgroep van 55 tot 64 jaar is dat 24,7%, van de 65- tot 74-jarigen engageert 17,9% zich als vrijwilliger en bij de 75-plussers is dit nog 12,6%. Dit betekent dat meer dan 200.000 ouderen zich meer dan 5 uur per week inzetten gedurende ongeveer 40 weken per jaar. We spreken bijgevolg van 40 miljoen uren vrijwilligerswerk! Laat ons de economische meerwaarde daarvan toch niet onderschatten. En nog een belangrijk aandachtspunt. 17% van de 55-plussers doet vrijwilligerswerk, maar even­

V rijwilligerswerk

als

element van actief ouder worden

veel mensen geven aan dat ze ook wel vrij­willigers­ werk zouden willen doen als het hen zou gevraagd worden. Er is dus echt nog wel een poten­tieel aan

Vrijwilligerswerk is een manier om de betrokken­

vrij­willigers beschikbaar. Ook als de pensioen­leef­

heid van ouderen in de samenleving te verhogen.

tijd zal verhogen in de volgende jaren, betekent

Vrijwilligerswerk op oudere leeftijd bevordert de

dit dat er nog altijd een groot aantal mensen aan­

sociale inclusie van ouderen. Het verhoogt de

spreek­baar is om vrijwilligerswerk te doen.

levens­kwa­li­teit van alle generaties. Vrijwilligerswerk

De beste manier om vrijwilligers te vinden is nog

heeft posi­tieve effecten op ouderen: het geeft een

altijd de mensen persoonlijk aanspreken. Dit houdt

betere sub­jectieve welzijnsbeleving en een gro­

een opdracht in voor alle vrijwilligers en profes­sio­

tere zelf­waardering. Vrijwilligerswerk zorgt er­voor

nelen die actief zijn in het vrijwilligerswerk: spreek

dat het sociale netwerk van mensen uit­breidt,

mensen aan in uw omgeving. Informeer naar hun

het geeft het gevoel dat je iets kan bete­kenen

interesses en stimuleer hen om een gepast vorm

voor anderen wat belangrijk kan zijn bij het be­

van vrijwillige inzet te vinden.

ëin­digen van de beroepsloopbaan of bij het weg­ val­len van een aantal zorgtaken voor kinderen en

Liliane Krokaert

klein­kinderen. Vrijwilligerswerk versterkt de eigen­

Coördinator Present Caritas Vrijwilligerswerk vzw

Meer informatie over het Europees jaar: Website Europa: http://europa.eu/ey2012/ey2012.jsp?langId=nl Website België: http://www.beactive2012.be/

p.

14 65

Nieuwsbrief

WILT U ANDERS OUDER WORDEN? Met allerhande onderzoek probeert men een zicht te krijgen op de vergrijzing en de gevolgen hiervan. Hangt er een zwaard van Damocles boven onze hoofden en durven alleen ultra-optimisten dit een uitdaging noemen? Of zullen we via innovatie en creativiteit ook deze wending in de maatschappij kunnen opvangen?

CERA- project ‘A nders

ouder worden ’

CERA besliste niet bij de pakken te blijven zitten en startte het project ‘Anders ouder worden’. Via dit project wil CERA innoverende projecten voor kwets­ bare ouderen ondersteunen. De pro­jecten moeten vertrekken vanuit zorg op maat en tege­moet­komen aan de tendens van een verschuiving van residentiële zorg naar klein­schaliger voor­zie­ning­en en zorg in de samenleving. Present Vrijwilligerswerk vzw was meer dan ge­ïn­te­res­seerd om de eigen expertise in dit project te laten in passen. Deze expertise ligt niet op het terrein van de thuiszorg, maar wel op het terrein van vrijwilligerswerk: anders ouder worden door de inzet van vrijwilligers in een woonzorgcentrum. Resi­den­ti­ële zorg zal altijd nodig blijven dus ook daar moet nagedacht worden over het opti­ma­li­se­­ren van de menselijke zorg voor de be­woner. Vrij­wil­ligers kunnen, mits aan enkele voor­waarden vol­daan is, partners zijn binnen dit nieuwe zorg­gebeuren.

Vrijwilligers inzetten is kiezen voor: o Een warme voorziening waar plaats is voor de mens achter de bewoner o Het inbedden van het woonzorgcentrum in de lokale gemeenschap door het binnenbrengen van de buiten­ wereld in de voorziening De tijd en inzet van vrijwilligers maken meer mogelijk: ze zijn extra hart en handen!

E en

veel te lange titel

Naast zeven andere projecten, werd Present vrij­wil­li­gers­ werk vzw geselecteerd met het project: de kwaliteit ver­be­te­ ren van het vrijwilligerswerk in de residentiële ouderen­zorg door degelijke vorming en ondersteuning van de vrij­wil­li­gers­ verantwoordelijken. We kregen het niet korter ge­zegd: elk element van de titel is belangrijk. Present wil immers aan de bel trekken, voor het een alarm­ bel wordt. We willen directies en besturen - van woon­zorg­ centra in de eerste plaats, maar ook van andere zorg­voor­ zien­ing­en – zo graag van het volgende overtuigen: een kleine investering in een vrijwilligersbeleid levert een win-win­situatie © Isabelle Pateer, Otherweyes

op voor de voorziening en voor de vrijwilligers.

p.

15 65

Nieuwsbrief

Vrijwilligers inzetten is niet gratis. De nood­ zakelijke investering houdt in: o een visie op vrijwilligerswerk uitschrijven en iedereen, elk personeelslid en elke vrij­ williger, informeren over deze visie en ver­ wachten dat ze deze uitdragen. De vrij­ wil­li­gers­werking zal niet goed draaien als niet elk personeelslid bereid is vrijwilligers te betrekken. Elk personeelslid dat samen­ werkt met een vrijwilliger moet zijn of haar rol hierin ten volle beseffen.

woonzorgcentrum en een opleiding om mensen te coachen hebben ze meestal niet gehad. Nochtans is het coachen van mensen die zich belangeloos inzetten net extra moeilijk. Via diepte-interviews met vrij­wil­li­gers­ver­ant­woor­de­ lij­ken tastte Present in 2010 de realiteit af. Waar liggen de succes­factoren en de knelpunten? Uit deze in­for­ma­tie haalden we de thema’s voor de vor­ming. In 2011 organiseerden we een vorming over com­mun­i­ca­tie: enerzijds met de individuele vrij­wil­liger, bijvoorbeeld over het voeren van moei­ lij­ke gesprekken waar heel wat vaardigheden bij

o Een vrijwilligersverantwoordelijke aan­duiden

komen kijken. Maar anderzijds ook met de groep

en deze tijd en middelen geven om de vrij­

vrij­wil­li­gers, bijvoorbeeld tijdens overlegmomenten.

wil­li­gers te rekruteren, selecteren, be­ge­lei­

In het najaar zochten we naar de plaats van de

den, eva­lu­eren, bezielen en be­danken. De

vrijwilligerswerking in een woonzorgcentrum: het

vrij­wil­li­gers­ver­ant­woor­de­lijke coördineert de

belang van een goede organisatie en van het uit­

vrijwilligerswer­king, de collega-personeels­

schrijven van een gedragen visie, communicatie

leden sturen de vrij­wil­li­gers in hun afdeling

naar collega’s en directie toe, opkomen voor jezelf

rechtstreeks aan.

en voor je functie, enz. Selectie en evaluatie van

o De vrijwilligers erkenning geven door een wel­ ge­meend dank je wel, ook vanuit de directie.

vrij­wil­li­gers zijn de thema’s van de vormingen in 2012 (www.presentweb.be: vormingskalender). De sterkte van dit vormingsaanbod ligt zeer dui­

Een voorziening die investeert in de vrij­wil­li­gers­wer­

de­lijk in de specialisatie, aangezien het volledig

king bereikt een echte meerwaarde. Er gaat geen

is toe­ge­spitst op vrijwilligersverantwoordelijken

tijd verloren aan spanningen, geschillen of on­dui­

in de sec­tor van de ouderenzorg. Daardoor zijn

de­lijk­heden. Elke vrijwilliger doet de taak die hem

con­text en casussen voor de deelnemers heel

of haar het meest ligt. Tevreden vrijwilligers zijn de

her­ken­baar.

beste ambassadeurs van een voorziening. Dit is niet alleen belangrijk voor de goede naam van de voor­ziening maar dit zal er ook voor zor­gen dat de rekrutering van de vrijwilligers ge­mak­ke­lijker ver­ loopt. Mond-tot-mondreclame is de beste reclame.

SENSIBILISEREN van directies en besturen Begin 2011 startten we ook het tweede luik van het project, het sensibiliseren van directies en besturen. We beslisten een mailingcampagne uit

Binnen het CERA-project werkt Present twee pistes

te werken, waarin we zo krachtig mogelijk onze

uit om dit resultaat te bereiken. Enerzijds vor­ming

argumenten op tafel gooiden. Het Europees jaar

en ondersteuning voorzien specifiek voor de vrij­wil­

voor het vrijwilligerswerk 2011 was een goede

li­gers­verantwoordelijken in ouderenzorg en ander­

gelegenheid om deze mailing te kaderen. Dit zijn de

zijds het sensibiliseren van directies en besturen.

vijf tips die we verspreid over het jaar opstuurden

VORMING van vrijwilligersverantwoordelijken Present wil vanuit zijn deskundigheid de lokale vrij­ willigersverantwoordelijken in ouderenzorg op­lei­ ding en begeleiding aanbieden, zodat zij over de nodige vaardigheden beschikken om het vrij­wil­li­ gers­werk in hun voorziening te organiseren. Het is im­mers geen evidente taak. In bijna alle ge­vallen neemt een personeelslid de coördinatie van de vrijwilligers bij zijn of haar andere taken. Meestal is er maar één vrijwilligersverantwoordelijke in een

naar directies en besturen van woonzorgcentra: • Tip 1: Een vrijwilligersverantwoordelijke, waarom? • Tip 2: Visie op vrijwilligerswerk, waarom en hoe? • Tip 3: Vrijwillig is niet gratis. • Tip 4: Wat zegt de wet? • Tip 5: Directeur, wat is uw rol? Deze tips kan u nog bekijken op de website van Present: www.presentweb.be: Tips voor een goed draaiende vrijwilligerswerking.

p.

16 65

Nieuwsbrief

T ot

slot

en ‘gevormd’. Daarom hebben we ingezet op dit project. In de hoop directies warm te maken voor

Present is er van overtuigd dat een goede vrij­

de meer-waarde van vrijwilligerswerk en hen te

wil­li­gers­werking een enorme meerwaarde kan be­

overtuigen van de nood aan investering in een goed

te­kenen voor ouderen in een woonzorgcentrum.

vrijwilligersbeleid en onderwijs in de hoop dat we

Naast de nodige zorg die door het personeel ge­

via het vormingsaanbod op maat de vrij­wil­li­gers­

geven wordt, kunnen vrijwilligers net iets meer

ver­ant­woor­de­lijken ondersteunen bij en sterken

aandacht en tijd geven aan de individuele per­

voor het kwaliteitsvol coachen van vrijwilligers.

soon. Maar de kwaliteit van vrijwilligerswerk is niet ge­ga­ran­deerd. Om het vrijwilligerswerk in goede banen te leiden, is er nood aan een ver­ant­ woor­de­lijke die op zijn beurt wordt ondersteund

Lieve Coorevits Projectmedewerker Present en Projectmedewerker vrijwilligerswerk Caritas Vlaanderen vzw

ZORGTEAMS (VER) LEIDEN TOT LEREN: WAT KUNNEN WE LEREN VAN VOETBALTEAMS? Zorgteams leveren een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van de zorg. Onder een team, verstaan we een groep van individuen met de gedeelde ver­ ant­woor­de­lijk­heid voor het halen van be­paalde resul­taten, waarbij ze elkaar nodig hebben. Goed func­tio­ne­ren­de teams resulteren in snellere, beter toegankelijke en meer patiënt-/cliënt­gerichte zorg. Te­ge­lij­ker­tijd worden zorg­in­stel­lingen voortdurend uit­ge­daagd om hun dag­dage­lijkse praktijken aan te passen aan maat­schap­pelijke, politieke en we­ten­ schap­pe­lijke ont­wik­ke­lingen. Zoals elk organisme zich aan­past aan een ver­anderende omgeving, is het voor elke or­ga­ni­satie van belang constant te inno­veren. Team­leren is dé facilitator van deze inno­va­tie. De op­los­singen van vandaag kunnen de pro­ble­men van morgen zijn; de enige constante is ver­an­de­ring. In de zorg wordt het ‘zorgproduct’ gerealiseerd door intensieve samenwerking tussen uit­een­lo­pen­ de specialismen. Zorgkundigen, artsen, ver­pleeg­ kundigen, apothekers, technici, balie­mede­wer­kers, paramedici en tal van anderen maken deel uit van

p.

17 65

Nieuwsbrief

We onderzoeken wat we kunnen leren van voet­ bal­teams: hoe spelen zorgteams de bal vlot rond?

1. Creëer ruimte Zoals een trainer cruciaal is voor de ontwikkeling van een sterke voetbalploeg, is het vooral de direct leidinggevende die invloed heeft op de rand­voor­waar­ den die leiden tot teamleren. Je doet dat allereerst door ruimte te creëren. Maak tijd vrij om te leren/ te trainen. Gebruik je opleidings- en adviesbudget om je team te inspireren en kennis en vaardigheden te ver­groten. Dat kan ten koste gaan van andere pro­jec­ten, maar zal zich dubbel en dwars uitbetalen. Team­leren zal leiden tot allerlei goede ideeën en de vaar­dig­heid deze als team vlot uit te voeren.

2. Investeer in de persoonlijke training en effectiviteit van medewerkers Train je spelers! Doe een deel van die investering © Isabelle Pateer, Otherweyes

in persoonlijke vaardigheden van de teamleden. Team­leren vraagt vaardige communicatie. Over de inhoud van het werk, natuurlijk, maar ook over de

talloze zogenaamde ‘zorgketens’. Om goede en veilige

communicatie zelf. Hoe vraag je door zonder nog

zorg te kunnen realiseren, is de uitdaging daarbij om

een oordeel te hebben? Ben je in staat diverse

alle verschillende ac­ti­vi­teiten goed op elkaar af te

interpretaties naast elkaar te laten bestaan? Wat

stemmen. De keten rond de gebruiker is immers zo

is het effect van suggestieve vragen en hoe kun je

sterk als de zwakste schakel. Maar dezelfde keten

dat voorkomen? Leer je collega’s de interactie in

wordt een stuk sterker wanneer schakels elkaar

de groep waar te nemen en daarop constructief te

onder­ling kunnen ver­sterken. Een zorgketen kan zo

reflecteren?

een ‘vangnet’ vormen voor menselijke fouten en on­ zorg­vul­dig­heid. De investering in teamwerk en team­

3. Pas nieuwe vormen van leren toe

leren valt in het niets vergeleken met de ma­ter­iële

Voetbalteams trainen meer dan dat ze wedstrijden

en niet-materiële kosten van ineffectieve zorg­or­ga­

spelen. Train samen met je team; zoek samen met

ni­sa­ties. Veel ondoelmatigheid in de zorgverlening

je team naar nieuwe vormen. Experimenteer met de

heeft immers zijn wortels in samenwerking en

toe­passing ervan en zet ze in waar je dat als team

communicatie.

verder helpt. Soms is een simpele vorm al voldoende.

Lerende teams onderscheiden zich van andere

Voer bijvoorbeeld een dagopening in waarin je een

teams doordat zij hun leren bewust organiseren,

15 minuten uitwisselt over wat je gisteren hebt

kennis met elkaar delen en gebruiken in hun da­ge­

gedaan, vandaag gaat doen en waar je tegenaan

lijkse praktijk. Mensen leren voortdurend als ze aan

loopt. Het leidt meteen tot meer teamgeest door

het werk zijn. Vaak is dit een onbewust proces. In

het inzicht in elkaars werk en problemen. Je zult

een team kan het werk alleen maar goed uitgevoerd

zien: vrij snel daarna gaan collega’s elkaar aanvullen

worden, als het als team wordt uitgevoerd en de

en helpen. Ga tijdens het afdelingsoverleg eens

mensen zich daarbij bewust zijn van hun onderlinge

anders zitten, rouleer het voorzitterschap en maak

afhankelijkheid. Individueel leren staat dan in dienst

ruimte voor een reflectie in de vorm van case clinics

van het team en de organisatie. Door teamleren blijft

of intervisie.

de organisatie zich ontwikkelen en neemt de kans op duurzaamheid van de verandering toe. Teamleren is

4. Houd rekening met het grotere geheel

krachtiger dan individueel leren, vergroot de kans op

Het spel speelt zich af binnen de witte lijnen; binnen

het beklijven van het geleerde en draagt zo bij aan

de beperkingen zijn de mogelijkheden onbeperkt. Je

duurzaamheid van verandering.

bent onderdeel van een groter systeem waar­op je

p.

18 65

Nieuwsbrief

je moet verhouden. Zitten je mensen op meer­dere

hoe je met familie van bewoners/patiënten om­

locaties - zorg dat ze elkaar desondanks ont­moeten.

gaat of hoe je een ‘slechtnieuws-gesprek’ voert. De

Ervaren de medewerkers onderling geen ge­meen­

vaardigheid daarnaast te reflecteren op de com­

schap­pelijk belang, leg dan samen het ge­meen­

mun­i­ca­tie en interactie oefen je door daar bewust

schap­pelijke belang bloot. Droom samen over de

af en toe uit te stappen.

toe­komst, bedenk een metafoor over hoe je je team

Voor het implementeren van teamleren is een im­

binnen 2 jaar ziet.

ple­men­tatie- of stappenplan niet genoeg. Misschien

5. Richt je op doelen en resultaten

kun je zelfs wel zonder. Door binnen je team ruimte te geven om te leren van elkaar en hoe je als team

Een stapje terugdoen, om een schot op het doel

functioneert, je te trainen in persoonlijke effectiviteit

af te vuren! Een organisatie richt zich op doelen en

en je daarbij vooral te richten op de doelen, effectief

resultaten - doe in teamleren hetzelfde. Wanneer zijn

gedrag en de resultaten die dat tot gevolg heeft,

onze gebruikers tevreden? Bespreek een probleem

wordt teamleren een manier van werken en zo on­

uit het werk. Oefen bijvoorbeeld in het teamoverleg

gemerkt een deel van een cultuur gericht op leren.

Wil je zelf aan de slag om je persoonlijke effectiviteit te verhogen om van jouw team een krachtig ‘dreamteam’ te maken? Als je partner in duurzaam opleiden, trainen en ontwikkelen zoeken we samen met jouw wegen om het leervermogen in je organisatie verder te ontwikkelen, werken we zowel met groepen als met individuen én geven we de professionalisering van je organisatie mee vorm van management tot zorg- en samenwerkingsprocessen. Wij kunnen naar je toekomen: in een kennismakingsgesprek verbinden we jouw en onze kennis tot een leer­ traject. Daarna gaan we aan de slag en evalueren we samen met jou. Omdat wij ook graag van je leren. Of je komt naar ons: een deel van onze trainingen en opleidingen kan je volgen via de formule ‘open aanbod’. Meer informatie over ons aanbod vind je op onze website: www.voca.be

Bron:

Namens het team van VOCA Training & Consult:

www.teamworkindezorg.nl

Roeland BROECKAERT

opperdiep.wordpress.com

consultant

Zie ook: www.teamleren.be

[email protected] Interleuvenlaan 15b – 3001 Heverlee Tel. 016 40 41 01 Fax 016 24 53 35 [email protected] www.voca.be

p.

19 65

Nieuwsbrief

HET VUUR DELEN: BESTUURDERSAVONDEN 2012 De bestuurdersavonden 2010-2011

C entraal

thema is samenwerken

van het Vlaams Welzijnsverbond werden fel gesmaakt door de bestuurders van de voorzieningen. Uit de evaluatie blijkt dat de bestuurders net appreciëren

Waarom zouden we als bestuurders van welzijnsvoorzieningen kiezen voor samenwerking? Welke rol kunnen we als bestuurders spelen in het kader van samenwerking? Welke meerwaarde creëert samenwerken voor uw welzijnsvoorziening? Welke

dat er infomomenten / vorming

ondersteuning verwacht u van het Vlaams Welzijnsverbond in

gericht specifiek naar de bestuurders

dit kader? … Vragen waarover we graag met u in dialoog gaan.

plaatsvinden. De raad van bestuur van het Vlaams Welzijnsverbond besliste

W aar

en wanneer ?

om het initiatief in 2012 te herhalen. We bieden een ander programma aan zodanig dat de bestuurders die bereikt werden in 2010-2011 het interessant vinden om in te spelen op het aanbod. We rekenen erop dat zij mond-aan-mond reclame bieden bij collega-organisaties. Bestuurder, U bent welkom op één van onze bestuurdersavonden!

o 17 april 2012: Fabriekspand, Veldstraat 59, 8800 Roeselare o 12 juni 2012: Provinciale Hogeschool Limburg, Elfde Linie­straat 23a, 3500 Hasselt o 11 september 2012: KU Leuven, Hertogstraat 178, 3100 Heverlee o 25 september 2012: ALM, Filip Williotstraat 9, 2600 Berchem o 9 oktober 2012: Vormingscentrum Guislain, Jozef Guislainstraat 43, 9000 Gent

P rogramma 18.30u

Onthaal met broodjes

19.00u

Verwelkoming door Jan Renders, algemeen voorzitter Vlaams



Welzijnsverbond

19.10u

Samenwerken in beeld

19.20u

Samenwerken: een bewuste keuze van de raad van bestuur, door Jan Verbanck, trainer-consulent



bij VOCA, training & consult

19.55u

De opportuniteiten van samenwerken, door Frank Cuyt, algemeen directeur van het Vlaams Welzijnsverbond

20.30u

In dialoog met collega-bestuurders o.l.v. de sectorcoördinatoren Diane Serneels en Jan Bosmans

21.00u

Syntheseverslag uit de dialooggroepen en vraagstelling aan de inleiders Frank Cuyt en Jan Verbanck

21.15u

Receptie met mogelijkheid tot netwerking

22.00u

Einde

Inschrijving De deelname is gratis, maar u dient zich wel in te schrijven. U kan zich inschrijven via onze website: www.vlaamswelzijnsverbond.be of stuur een mailtje naar bestuurders­ [email protected]. Dit initiatief staat open voor alle bestuursleden van de aangesloten voor­ zieningen van het Vlaams Welzijnsverbond. INFO: Linda Beirens, tel. 02 507 01 31

p.

20 65

Nieuwsbrief

Kerk & samenleving Beroepsvereniging voor katholieke pastores ZORG VOOR DE ZORGENDEN EEN PASTORALE COMPETENTIE? De beroepsvereniging voor katholieke pastores in de gezond­heids- en welzijnszorg organiseert op zaterdag 2 juni haar tweede congres en algemene ledenvergadering. Het voor­middag­programma is voor alle geïnteresseerden toegankelijk. Inhoudelijk wordt er dit keer gefocust op de vraag of de zorg voor de zorgenden – collega’s, verpleegkundigen, opvoeders, artsen,… – een taak is voor de pastor. We laten twee pas­tores en een directeur aan het woord om deze vraag te ver­helderen, en er vanuit verschillende perspectieven op te ant­woorden. Madeleine Burghoorn is pastor in het AZ Sint Trudo te Sint Truiden. Zij is als pastor ook vertrouwenspersoon binnen de voorziening. Ria Vercamer is pastor in het DVC Heilig Hart te Deinze, waar de zorg voor collega’s specifiek in haar takenpakket geformuleerd is. Hendrik Devriendt is directeur van het WZC Sint Jozef te Ruiselede. Na deze drie getuigenissen volgt een panelgesprek waarvoor ook Dominiek Lootens als vormingswerker en Mgr. Johan Bonny als bisschop zijn uitgenodigd. Het gesprek wordt gemodereerd door Anne Vandenhoeck. In de namiddag volgt dan de algemene vergadering, die enkel voor leden toegankelijk is. Er zal voldoende tijd voorzien worden om de werking van de raad van bestuur en de reeds afgelegde weg voor te stellen. Er worden ook voldoende mogelijkheden geboden om verduidelijkende vragen te stellen of opmerkingen te formuleren. We kunnen nu al een tipje van de sluier lichten over hoe het staat met de tien prioritaire doelstellingen die vorig jaar door de adviesraad opgelijst zijn voor de raad van bestuur. In het najaar van 2011 werd deze lijst gereduceerd tot zes werkvelden : 1. Bescherming van het beroep en ijveren voor een wettelijk statuut; 2. ontwikkelen van een deontologie van de pastor; 3. ontwikkelen van normen voor het aantal mandaten voor pastores per patiëntengroep; 4. nadenken over de inhoud van het beroep in verhouding tot andere levensbeschouwingen; 5. een duidelijke omschrijving nastreven van de verhouding tussen de zendende instantie en de feitelijke werkgever; 6. bijdragen aan de visibiliteit en aantrekkelijkheid van het beroep! Voor elk van deze werkvelden werd een ‘taskforce’ opgericht, bestaande uit enkele bestuurders. Bedoeling van deze werkgroepen is dat ze een stevig dossier ontwikkelen rond de doelstellingen, en dat ze voorstellen formuleren aan de raad van bestuur. De eerste doelstelling – de bescherming van het beroep en het ijveren voor een wettelijk statuut – is meteen de grootste uitdaging. Het moge duidelijk zijn dat dit niet op één, twee, drie geregeld kan worden. Bovendien zijn de andere doelstellingen van belang om een statuut te kunnen verwerven. Zo moet er bijvoorbeeld een adequate en juiste normering uitgedokterd worden voor het aantal mandaten per patiëntengroep; en om dit te kunnen verwezenlijken hebben we nood aan een goed systeem van taakregistratie. Enkel wanneer we een goed zicht hebben op de pastorale taken op bijvoorbeeld een oncologische afdeling van een ziekenhuis kunnen we

p.

21 65

Nieuwsbrief

‘spiritueel zorgverlener’, een algemene en neutrale benaming voor het beroep. Bovendien is deze benaming internationaal gezien de meest courant gebruikte term. Wanneer we dus naar de overheid een adequate normering en personeelsbezetting

stappen met een vraag om erkenning, zal dit een

voorstellen. Hetzelfde geldt voor een afdeling voor

vraag om erkenning van het beroep spiritueel

dementerende ouderen in een woonzorgcentrum,

zorgverlener zijn. Zover zijn we echter nog niet. Er

of voor een palliatieve eenheid. De verschillende

is nog veel voorbereidend werk aan de winkel. Met

doelstellingen zijn dus onderling sterk verbonden. Het werken aan een wettelijk erkend statuut voor de pastor roept meteen ook een andere vraag op: is het wel mogelijk – of wenselijk – om te werken aan een statuut zonder de vertegenwoordigers van andere godsdiensten en levensbeschouwingen in dit proces te betrekken? En spreken we over het statuut van de pastor, of gaan we op zoek naar een algemene benaming voor het beroep? De raad van bestuur kiest resoluut voor samenwerking met collega’s

betrekking tot de zesde doelstelling – bijdragen aan de visibiliteit en de aantrekkelijkheid van het beroep – organiseert de beroepsvereniging bijvoorbeeld een ‘dag van de pastor’ op 15 oktober, de maand van de spiritualiteit. Meer informatie over de beroepsvereniging, en over het congres op 2 juni vindt u op www. pastoralezorg.be.

van andere godsdiensten en levensbeschouwingen. Pieter Vandecasteele

Daarom gebruiken we in dit verband ook de term

Stafmedewerker Pastoraal en Identiteit

Caritas Vlaanderen vzw op Facebook Sinds enkele maanden is Caritas Vlaanderen vzw ook aanwezig op de sociale netwerksite Facebook. Via deze weg willen wij u nog beter en sneller op de hoogte brengen van onze werkzaamheden. Daartoe zullen onze medewerkers regelmatig korte nieuwsberichten of links naar interessante teksten online plaatsen, zodat u deze eenvoudig en ge­makkelijk kan terugvinden. Al wat u hoeft te doen, indien u een Facebookprofiel hebt, is onze pagina te ‘liken’, zo krijgt u al onze berichten rechtstreeks op uw newsfeed. Mocht u nog niet aanwezig zijn op deze netwerksite, is dit misschien dé aanleiding om ook lid te worden! Trouwens, achter de schermen wordt ook druk gewerkt aan een nieuwe website, waarop u een uitgebreider pakket informatie zal kunnen terug vinden, duidelijk en makkelijk te bereiken. Onze Facebooklink: http://www.facebook.com/caritasvlaanderen. Onze website: http://www.caritas.be

p.

22 65

Nieuwsbrief

Aankondigingen 80 jaar Caritas in belgië Caritas in België viert in 2012 zijn 80-jarig bestaan. De fototentoonstelling ’80 Jaar Caritas in België’, met foto’s van Isabelle Pateer en Jan Bierkens, brengt de werkvelden van Caritas in beeld. In 2009 maakte Isabelle Pateer (www.isabellepateer.com), in opdracht van Caritas Vlaanderen vzw, een uitgebreide foto­ reportage in de gezondheids- en welzijnssector (voor­zien­ingen van de VZW Emmaüs), het vrijwilligerswerk (Present en Joka) en de opvang van asielzoekers (Caritas International). Jan Bierkens (www.janbierkens.com) reisde in 2007 naar Centraal-Afrika, waar hij in opdracht van Caritas Inter­na­tio­nal de projecten fotografeert in Ethiopië, DR Congo en Burundi. Een jaar later wanneer de Indiase staat Bihar wordt geteisterd door één van de zwaarste overstromingen in een eeuw tijd, is hij opnieuw ter plaatse om het harde werk van Caritas International gedurende enkele weken in beeld te brengen. De foto’s worden in de loop van 2012 op verschillende locaties tentoongesteld worden. Meer informatie hierover in de komde edities van de Caritas Nieuwsbrief en via www.caritas.be. U kan alvast terecht op volgende plaatsen: Antwerpen, KBC-toren, Schoenmarkt 35, van 4 t/m 30 mei in juni wordt de tentoonstelling verdeeld over twee locaties Brussel, in de Sint-Michielskathedraal, van 1 t/m 22 juni Leuven, Damiaankerk, St. Antoniusberg, van 2 t/m 29 juni Gent, in de Sint-Niklaaskerk, van 2 t/m 30 juli Luik, in de kloostergangen van de St. Lambertuskathedraal, van 1 t/m 31 augustus

WORLD CLEANUP 2012-CAMPAGNE World Cleanup is een wereldwijde actie tegen zwerfvuil, waar miljoenen inwoners uit meer dan 80 landen aan deelnemen. Onder de naam Let’s Do It Belgium, trekt ook België dit jaar op 22 september ten strijde tegen rondslingerend afval op de straat, in je buurt, op het strand of in het bos. In hetzelfde weekend ruimen ook de Fransen, Duitsers en Nederlanders hun zwerfvuil op. Let’s Do It Belgium wordt volledig georganiseerd door vrijwilligers. Vlamingen, Walen én Duitstaligen slaan de handen in elkaar voor een zwerfvuilvrij België. Het doel van de actie is om in heel Vlaanderen, Brussel en Wallonië op 1 dag tijd alle zwerfvuil te verwijderen Daarvoor hebben we vrijwilligers nodig, véél vrijwilligers. In andere landen mobiliseert deze actie 10 tot 15% van de bevolking. Dit moet ook in België kunnen.

23 65

p.

Nieuwsbrief

Ecokerk steunt deze opruimactie om twee redenen. ten eerste, uiteraard, het milieuaspect. zwerfvuil is een serieuze bedreiging voor ons milieu, waterlopen, dieren, spelende kinderen. Maar minstens even belang–rijk is het sociale aspect. Buurten met een gebrek aan sociale cohesie, arme wijken, enz. liggen er vaak verloederd bij. Dit veroorzaakt dan weer vandalisme en criminaliteit aller­hande. Een

beurt immers niet vanzelf. Let’s Do It Belgium krijgt

gezamenlijke opruimactie zorgt ervoor dat je je buren

mo­menteel ook de steun van Klasse -Tijdschrift voor

leert kennen, samen verantwoordelijkheid op­neemt

leraren en diverse overheidsinstanties.

voor je buurt, samen blij kan zijn om het re­sul­taat, ... We denken dat dit een uitgelezen actie is om parochies en buurtverenigingen te activeren om samen op te ruimen, maar het zou natuurlijk nog veel mooier zijn mochten ook grote organisaties zich achter deze actie scharen. 10% van de bevolking bereiken ge­

VERWARMING, LICHT, EN HYGIËNE ZIJN BASISRECHTEN

Meer info: [email protected] www.letsdoitbelgium.org & www.letsdoitworld.org

In de tussentijd gaat het er echter over mensen concreet verder te helpen. Te krap bemeten budgetmeters, af­ gesloten watermeters…, vaak nog gecombineerd met administratieve vergissingen zoals foute meter­standen die werden doorgegeven, waardoor het voor veel mensen almaar moeilijker wordt om door de bomen het bos te zien. Vaak ook kunnen mensen niet van deze

In een welvarende samenleving als de onze zou het

‘voordelen’ genieten, omdat ze niet voldoende ‘in orde

vanzelfsprekend moeten zijn dat iedereen recht heeft

zijn’ met hun papieren. Daar willen we met deze actie

op voldoende betaalbare energie. Toch is dit niet het

een steentje toe bijdragen. De ingezamelde middelen

geval en hebben steeds meer en meer mensen het

zullen via de tussenkomst van de sociale diensten en

moeilijk om hun factuur te betalen.

eerstelijnsorganisaties waarmee we samen­werken,

De continue aandacht in de media over de stijgende prijzen heeft gezorgd voor enige politieke bewustwording. Zo bevat het federaal armoedeplan een doelstelling rond gewaarborgde toegang tot energie. Er bestaan ook een aantal sociale maatregelen die trachten het risico om in een armoedespiraal terecht te komen te beperken. Die maatregelen zijn echter vooral gericht op het afremmen van de schuldenlast en het voorkomen dat energie wordt afgesloten. Op termijn moeten er dan ook sluitende politieke oplossingen komen die elk huishouden een voldoende hoeveelheid energie garanderen. Maar de molen maalt traag, en er zijn, precies vanwege de crisis ook duidelijk minder middelen beschikbaar.

direct worden ingezet voor mensen in nood. Een warme vorm van solidariteit. Letterlijk. Hoe kan u ons steunen? Een storting voor deze actie kan verricht worden op rekeningnummer BE80 7765 9023 3377 van Caritas Hulpbetoon vzw, Liefdadigheidstraat 39 te 1210 Brussel, met als vermelding: ‘voorkeurproject energiekosten’. Er wordt een fiscaal attest afgeleverd vanaf 40,00 euro. Bij voorbaat dank!

p.

24 65

Nieuwsbrief

Publicaties Caritas Cahier 12 DE VRIJWILLIGER IN DE SOCIAL-PROFIT: MEDEWERKER VAN HET JAAR I nvesteren

in vrijwilligers ( beleid )

Naar aanleiding van het Europees Jaar van het vrijwilligerswerk nam Caritas Vlaanderen het initiatief voor een studiedag over vrijwilligerswerk in zorg en welzijn. Samen met Present, Vlaams Welzijnsverbond en Zorgnet Vlaanderen kreeg deze studiedag concreet vorm. De studiedag had enerzijds de bedoeling directies en besturen van zorgorganisaties bewust te maken van de meerwaarde van vrijwilligerswerk en anderzijds wilden we het belang van een goede organisatie en omkadering van het vrijwilligerswerk benadrukken. Investeren in vrijwilligers en in vrijwilligersbeleid werpt zijn vruchten af, blijkt uit praktijkervaring. Dit cahier biedt de mogelijkheid de presentaties van de studiedag na te lezen. Indien van toepassing wordt verder verwezen naar meer informatie in publicaties of op websites. De kostprijs bedraagt 5 euro, inclusief verzendingskosten. Wilt u meer weten over vrijwilligerswerk? Ook het vorig Caritas Cahier werd gewijd aan het vrijwilligerswerk:

Caritas Cahier 11 De waarde van vrijwilligerswerk voor Caritas T heorie

en praktijk

Naar aanleiding van het Europees Jaar van het vrijwilligerswerk namen Caritas Vlaanderen en Caritas en Belgique Francophone et Germanophone het initiatief voor een cahier over de waar­de van vrijwilligerswerk voor Caritas. Dit cahier zet het vrijwilligerswerk in de spotlight, in alle werk­velden van Caritas in België, vertrekkend van de brede waarde van vrijwilligerswerk voor de samenleving, om daarna te komen tot de waarde voor Caritas specifiek, vanuit de identiteit van Caritas. Ook de organisaties die vrijwilligers(werk) omkaderen, goede praktijk­ voorbeelden en beleidsaanbevelingen kregen een plaats in deze publicatie. Dit cahier kan besteld worden bij Caritas Vlaanderen vzw, [email protected] of via www.caritas.be. Prijs: 8,00 euro.

p.

25 65

Nieuwsbrief

ONGELIJKHEID IN GEZONDHEID 16 VOORBEELDEN VAN GOEDE LOKALE PRAKTIJKEN IN VLAANDEREN. Inspirerende projecten die iets doen aan de sociale gezondheidskloof Sinds 2006 vormt het verkleinen van de gezond­

Om een zo breed mogelijke waaier van goede

heidskloof een belangrijk actiepunt van de Koning

prak­tijken te tonen, werden twee projecten extra

Boudewijnstichting.

opgenomen: een project rond ‘huisvesting en

Het recent TAHIB-onderzoek (Tackling Health

gezondheid’, en een project waarbij de wijkgerichte

Inequalities in Belgium, 2010) heeft aangetoond

aanpak centraal staat.

dat de ongelijkheid in gezondheid niet afneemt, maar eerder nog toeneemt.

Behalve het feit dat alle projecten vertrekken vanuit een lokale aanpak, hebben ze dus ook gemeen dat

Uit de vele contacten van de Stichting met beleids­

ze op diverse manieren proberen iets te doen aan

verantwoordelijken is gebleken dat er een grote

de gezondheidskloof. De initiatiefnemers zijn divers,

consensus bestaat om meer werk te maken van het

lokale besturen, Gemeenten en OCMW’s, wijk­

verkleinen van de gezondheidskloof. Maar vanuit

gezond­heidscentra, Logo’s, een expertise­centrum

het beleid is er ook een vraag naar meer concrete

kraam­zorg, opbouwwerk. De thema’s variëren

aanbevelingen, met concrete voorbeelden van

even­eens : tandzorg, gezonde voeding, sport voor

aanpak, die ook al hun effect hebben bewezen, of

allen, stoppen met roken, geestelijke gezond­heids­

waarvan het effect wordt geanalyseerd.

zorg, toegankelijkheid van de gezond­heidszorg, een

De Stichting heeft daarom de voorbije jaren vooral geïnvesteerd in de ontwikkeling van concrete, goede lokale praktijken, die aantonen wat kan en die anderen kunnen inspireren. Dit magazine geeft een overzicht van de 14 projecten die in 2010 werden geselecteerd in het kader van een projectoproep. Aan de hand van interviews wordt ingezoomd op de diverse goede lokale praktijken.

gezonde start voor elke pasgeboren baby, huis­ vesting en gezondheid ... Auteur: Marleen Finoulst Bestelnummer: 3047 ; ISBN 978-90-5130-771-9

p.

26 65

Nieuwsbrief

Intersectorale beheersinformatie Overzichtslijst Sinds het verschijnen van de vorige Nieuwsbrief heeft Caritas Vlaanderen volgende intersectorale beheersinformatie verspreid over volgende onderwerpen:

1000

Tijdskrediet: toelichting van de nieuwe regels rond tijdskredietuitkeringen, in het kader van het regeerakkoord Di Rupo.

1001

Pensioenen: nieuwe en definitieve regels inzake pensioen en vervroegd pensioen, in het kader van het regeerakkoord Di Rupo.

1002

Educatief verlof: bijdragen van het loonplafond, het terugbetalingsforfait en de patronale bijdrage voor het schooljaar 2011 – 2012.

1003

Sociale wetgeving: verhoging van de geldboeten vanaf 1 januari 2012.

1004

Vrijwilligers: verhoging van maximale forfaitaire kostenvergoeding vanaf 1 januari 2012.

1005

Energiewetgeving: verstrenging van de wetgeving inzake energieprestatiecertificaten (EPC’s) voor publieke gebouwen (waaronder ook de welzijns- en gezondheidsinstellingen).

In Memoriam Joost Belmans In de voorbije periode van twee maanden rolde de 1000ste ISBI uit de printer. Nou ja, werd hij netjes electronisch verstuurd en gearchiveerd. Er is een lange weg afgelegd sinds de eerste nummers het levenslichtt zagen en de karakteristieke vorm aannamen van de ‘groene blaadjes’. De man die aan de oorsprong lag van de InterSectoriële BeheersInformatie, was toenmalig secretaris-generaal Joost Belmans. Naar aanleiding van het 1000ste nummer dat er zat aan te komen zocht ik hem op in het rusthuis in Mechelen, waar hij sinds enige tijd verbleef. Misschien iets meer wankel qua gezondheid, maar nog steeds met dezelfde alertheid als weleer. Bij mijn laatste bezoek hadden we het uitgebreid over de barensweeën die met de geboorte van zijn geesteskind gepaard gingen. Maar hij was er trots op dat het idee het toch gehaald had, en met de jaren zijn waarde had bewezen en zijn strepen verdiend. Joost Belmans bleef de actualiteit van Caritas volgen en belde zo nu en dan ook op met een vraag of een bedenking – de eerlijkheid gebied te zeggen : al vaker een bedenking dan een vraag, maar steeds positief ingesteld en met een warm hart voor Caritas. De volgende afspraak zal er niet meer komen. Op 24 maart is hij zachtjes ingeslapen. Dankjewel, Joost, voor je inzet en toewijding voor Caritas ! Joost Belmans was respectievelijk directeur van het VMSI, secretaris-generaal van de Caritas Confederatie van Instellingen (CCI) en secretaris-generaal van Caritas Vlaanderen. Hij was geboren te Geel op 1 september 1925, en is zacht ingeslapen te Mechelen op 24 maart ll., omringd door zijn familie.

p.

27 65

Nieuwsbrief

Beeld Verhaal in

Keuzevrijheid? Een tijd geleden waren we op vakantie in Malta. Terwijl mijn wederhelft de wereld onder water verkent, verdiep

hebbende te verdedigen is niet voor iedereen evident. Niet alle informatie is volledig en eenvoudig, en niet alle voor­waarden zijn transparant uitgelegd. Bovendien is het, met een aanbod dat even gigantisch als divers is,

ik me in mijn vakantieliteratuur: ‘Vrijheid verplicht. Over

niet vanzelfsprekend altijd bij het beste alternatief uit

tevredenheid en de grenzen van keuzevrijheid’.

te komen. Verkooppraatjes klinken altijd mooi en over­

De mogelijkheid om door (eigen) keuzes vorm te geven aan

tuigend. Een verpakking kan er veelbelovend uitzien, de

ons leven is iets wat we niet meer zouden kunnen weg­ denken. Al is dat niet altijd en voor iedereen zo geweest. Een vriendin en haar man kregen regelmatig Russische bezoekers over de vloer. De man was gepassioneerd door Rusland en zijn cultuur. Hij had het land vaak bezocht, in een tijd dat dit niet evident was en had er een hoop

inhoud kan erg teleurstellend uit vallen. Uitgerekend wie al kwetsbaarder is, weinig zelfzeker is, minder goed de consequenties van bepaalde keuzes kan in­schatten, krijgt vaak achteraf de rekening ge­pre­ sen­teerd. Kies je goed, des te beter, dan heb je geluk. Pakken beslissingen verkeerd uit, dan heb je pech. Maar

vrienden gemaakt. Het contrast tussen de gevulde

je bent er dan wél zelf verantwoordelijk voor.

winkel­rekken in het Westen, met een variatie van wel

Een vriendin liet zich laatst misprijzend uit over de trend van

15 ver­schillende merken voor één bepaald product, en

‘basispakketten naar wens aan te vullen – vanzelfsprekend

de nagenoeg lege staatswinkels onder het zieltogende

tegen een bijkomende prijs – met modules op maat.’

Sovjet­systeem kon niet groter zijn. Ooit barstte één van

Volgens haar worden die basispakketten steeds meer

hun gasten, geconfronteerd met de groenten- en fruit­

basic (en minimaal), en kan je er maar best voor zorgen

afdeling in een Carrefour supermarkt, in tranen uit. Zelf

dat je verstandig kiest uit bijkomende gepersonaliseerde

moest ze in Moskou uren in de rij staan voor een halve

modules, wil je niet voor onaangename verrassingen

sinaas­appel voor haar kleindochter.

komen te staan. Of het nu voor reisverzekeringen, hos­pi­

‘Vrije keuze’, het klinkt aantrekkelijk, maar zoals bij alle verkooppraatjes zit er een addertje onder het gras. In ‘Vrijheid verplicht’ stellen de auteurs terecht de vraag ‘Wat als mensen niet willen kiezen?’ Of ‘Wat als ze, om welke reden ook, niet in staat zijn om te kiezen?’ En ‘Stel dat je niet wil of kan kiezen, welke implicaties heeft dat naar de kwaliteit van dienstverlening, service, consumenten­ rechten?’ Meer keuzevrijheid resulteert niet nood­zakelijk in meer kwaliteit of meer geluk. Tal van futiele keuzes zoals de keuze van de kleur van je nieuwe trui, of het beleg op je brood, doen er weinig toe. Fout gekozen? Volgende keer beter. Voor het ‘serieuze werk’ kan een verkeerde keuze echter verstrekkende gevolgen hebben. Welke opleiding en welke job kies je? Welke ziekte­ verzekering(en) sluit je af? Hoe besteed je je inkomen en hoe beleg je je spaargeld? Met welke energieleverancier sluit je een contract af? Voor welk ziekenhuis, en welke behandeling kies je als je ziek bent? … Aan ‘verkeerde’ keuzes kunnen prijskaartjes hangen die we niet willen of kunnen betalen. Je bent vrij om zelf te kiezen, maar je wordt dan ook verantwoordelijk gehouden

ta­li­sa­tie­verzekeringen, of mobiele telefonie is. Nu is mijn vriendin een bewuste en mondige consument. Ze is een expert in het uitpluizen van aanbiedingen, en addertjes onder het gras maken bij haar geen schijn van kans. Wee de gladde verkoper die haar probeert een kat in een zak te verkopen. Ze vroeg zich af wel hoe dat dan allemaal moet als je niet zo assertief bent, en door het bos van overtuigend klinkende (maar vaak misleidende) informatie de bomen niet meer ziet? U zal hier geen pleidooi vinden voor een beleid waar alles van boven af geregeld en opgelegd wordt en waar keuzemogelijkheden quasi onbestaand zijn. Mogen en kunnen kiezen is een voorrecht dat we moeten koesteren. Of ‘keuzevrijheid’ ook in de praktijk een zegen blijkt, wordt grotendeels bepaald door de mate waarin een samenleving er alles aan doet om mensen goede keuzes te helpen maken en voor zichzelf op te komen. Zo niet, blijft het een voorrecht voor de wie slim en mondig is en de ‘kleine lettertjes’ begrijpt. Dat het gaat om dezelfde rechten voor iedereen, en niet om voorrechten voor wie vlug en bijdehand is, is dat niet nét waar het in een rechtvaardige samenleving om gaat?

voor de gevolgen van die keuze. Niet te verwonderen dat sommige mensen al dat kiezen heel verwarrend en vermoeiend vinden en lijden aan ‘keuzestress’.

Regine De Bruycker

Stafmedewerker Caritas Vlaanderen vzw

De cruciale vraag hierbij is natuurlijk: hoe maak je een goede keuze? Je informeert je grondig. Het lijkt eenvoudig, maar is het dat ook? Informatie verzamelen, vergelijken, assertief genoeg zijn om je rechten als klant, als patiënt, als recht­

Menno Hurenkamp en Monique Kremer (red), Vrijheid verplicht. Over tevredenheid en de grenzen van keuzevrijheid, Van Gennep, 2005.

Beeld Verhaal

Autoconstructeur in wording… Tussen de drukte en het lawaai van een markt in volle gang ergens in Niger, springt hij eruit - de jongen. Zelfzeker en met opgeheven hoofd: de trotse eigenaar van een zelfgebouwde vrachtwagen. Geen afstandsbediening, geen batterij, geen opwindmechanisme. Ondanks het gebrek aan middelen, toch een maximum aan comfort op maat om vooruit te komen, want laat het duidelijk wezen: hier wordt niet op knieën rondgereden! Waar droomt hij van, de jongen in het bijna armste land van de wereld dat ook nu weer met de honger wordt bedreigd?

Johanna Vanraes Caritas International

Caritas Nieuwsbrief is gedrukt op papier gecertificieerd door de Forest Steward Council (FSC). Deze organisatie promoot en waarborgt een verantwoord bosbeheer dat economisch leefbaar, milieuvriendelijk en sociaal rechtvaardig is.

CU-COC-811200