Nieuwsbrief. Een boodschap van vrede. Caritas Catholica Vlaanderen vzw. Afgiftekantoor Brussel 4 P4A9097 Nummer 87 november december 2015

Nieuwsbrief Caritas Catholica Vlaanderen vzw

Afgiftekantoor Brussel 4 P4A9097

Nummer 87 • november–december 2015

Kort tweemaandelijks bericht van Caritas Catholica Vlaanderen vzw

Een boodschap van vrede

Inhoudstafel EDITORIAAL

P.

03

ARMOEDE

P.

05

SOLIDARITEIT

P.

08

GEZONDHEID & WELZIJN

P.

12

IDENTITEIT & PASTORAAL

P.

16

P.

20

AANKONDIGINGEN

Nieuwsbrief Caritas Catholica Vlaanderen vzw

Tweemaandelijks tijdschrift verspreid bij bestuurders en directieleden van aangesloten instellingen. Alles wat in dit blad te lezen staat, mag overgenomen worden, mits vermelding van de bron.

Verschijnt

Redactie & administratie

Tweemaandelijks tijdschrift

Caritas Vlaanderen vzw

Oplage

Liefdadigheidstraat 39 – 1210 Brussel

2240 exemplaren

Verantwoordelijke uitgever

T 02 608 00 72 – F 02 608 00 75 [email protected]

Dominic Verhoeven,

Grafisch ontwerp & druk

Directeur

Licap

Maatschappelijke zetel Caritas Vlaanderen vzw:

Guimardstraat 1 ­– 1040 Brussel

Liefdadigheidstraat 39 – 1210 Brussel

T 02 507 05 83

[email protected]

www.licap.be

P.

03 87

Nieuwsbrief

EDITO

ALS HET WATER AAN DE LIPPEN STAAT

Het is sinterklaasochtend, 6 december wanneer ik dit schrijf. In mijn straat hebben de meeste bomen hun herfsttooi afgelegd, maar andere soorten zijn hun ritme kwijt. Een Japanse kerselaar staat in bloei. Op datzelfde ogenblik wordt in Parijs hard gewerkt aan de COP21-verklaring, om –letterlijk- het tij te keren. Wetenschappers hebben aangetoond dat een globale stijging van de temperatuur met anderhalve graad al betekent dat een aantal eilanden in de Stille Zuidzee onherroepelijk zullen verdwijnen. Dus gaan we voor een maximum-stijging van 2 %, want dat is het hoogst haalbare. Jammer voor de eilandbewoners. Het hogere belang gaat voor. En toch is het al vijf na twaalf. De Japanse kerselaar in mijn straat zorgt voor gefronste wenkbrauwen, maar in vele streken rond de evenaar is het ritme van de regenseizoenen zwaar verstoord, met alle gevolgen van dien voor de voedselproductie. De stijging van de zeespiegel brengt mee dat de orkanen en taifoens steeds krachtiger worden – en de rampen die ze veroorzaken bijgevolg steeds groter. Het beperken van de opwarming van de aarde is in die zin de belangrijkste DRR-maatregel (Disaster Risk Reduction) die we kunnen bedenken. Laten we hopen dat het gevoel van hoogdringendheid doordringt in de conferentiegebouwen, en dat de aanwezige politici bereid zijn uit te stijgen boven het korte termijn economisch belang. Staatsmanschap is een kostbaar goed en niet allen gegeven. We hebben nochtans een lange gedegen Belgische traditie op dat vlak, van internationaal gewaardeerde politici die dingen konden doen kantelen. Maar op het vlak van de klimaatdoelstellingen lijken we die trein toch gemist te hebben. Het heeft geduurd tot na de start van COP 21 voor we een onderling akkoord konden vinden over de verdeling van de inspanningen in verband met het akkoord uit 2009, dat de doelstellingen voor 2020 vastlegde. Het leverde België alvast de prijs ‘Fossiel van de Dag’ op. Maar mekaar de zwarte piet doorspelen hoeft in deze niet: zowat elke partij heeft in een regering gezeten die het verschil had kunnen maken, maar daarongetwijfeld omwille van het gebrek aan medewerking van de anderen - niet in geslaagd is. Zolang de volgende verkiezingen plaatsvinden voor de wereld vergaat, zullen de prioriteiten op de politieke agenda blijkbaar niet wijzigen. Nochtans stopt de klimaatcatastrofe niet aan de grenzen van het eigen kiesdistrict. Paus Franciscus heeft in dit verhaal zijn volle gewicht in de schaal geworpen, reeds in Evangelii Gaudium, maar zeer uitgesproken in zijn encycliek ‘Laudato Si’. Hij verbindt daarbij bovendien de thema’s van armoede en uitsluiting en van de aantasting van ons milieu. Niet in het minst omdat het ook in dit debat de armsten zijn die de hoogste prijs betalen, en die niet kunnen vluchten. Aan het begin van de klimaatconferentie riep de paus vanuit Afrika de politici op om het eens te worden over een historisch klimaatakkoord: ‘het zou catastrofaal zijn als individuele belangen zouden voorgaan op het algemeen belang. We worden geconfronteerd met een keuze die niet genegeerd kan worden: het milieu herstellen of het vernietigen.’ De Internationale Caritasconfederatie heeft zich achter deze strijd geschaard, met de keuze van haar campagnethema voor de periode 2015 – 2019: One human family: caring for creation. Er is nog veel werk aan de winkel. In naam van al de klimaatvluchtelingen van morgen.

Luk De Geest Dominic Verhoeven voorzitter directeur

P.

04 87

Nieuwsbrief

TUSSEN TELEX EN TOEKOMST … U bent aangeland bij pagina 4 van de laatste Caritas Nieuwsbrief in de huidige verschijningsvorm. Het nummer 87 zal het laatste zijn dat in deze vorm verspreid wordt. In 2000 zag de Caritas Nieuwsbrief het licht. Voorheen was er de Caritas Telex, die maandelijks verscheen en de vinger aan de pols hield van het leven van de Caritas-koepel en zijn geledingen. De belangrijke verschuivingen in de structuur van de Caritas-organisatie in juni 1999, maakten echter dat naar een nieuwe formule werd gezocht: het werd de Caritas Nieuwsbrief, die na wat zoeken een tweemaandelijks stramien kreeg, met een aantal vaste rubrieken die over de jaren heen ook een mooi beeld schetsen van de evolutie van het nieuwe Caritas, en dat een platform bood aan de verschillende inhoudelijke domeinen en invalshoeken. Ondertussen zijn we weer vijftien jaar verder, is ook het Caritas-verhaal verder geëvolueerd, en leven we ook in een multimediale maatschappij. Vandaar de beslissing om de Caritas Nieuwsbrief te vervangen door een elektronische versie, die zich vooral zal richten op instellingen uit de gezondheids- en welzijnssectoren. De optie voor een E-Nieuwsbrief sluit beter aan bij de hedendaagse manier van communiceren en laat toe op een snelle en efficiënte vele mogelijke geïnteresseerden te bereiken. Er kan kort op de bal gespeeld worden, en frequentie en/ of omvang zijn van minder belang. Inhoudelijk willen we meer focussen op de instellingsgerichte facetten van de Caritas-werking - zowel op het vlak van pastoraal en identiteit, vrijwillig engagement en armoedeproblematiek – als op vormingsaspecten (met o.m. het aanbod vanuit Cairos en VOCA (Acerta) en informatie over welzijn op het werk (met o.m. de IDEWE-katern). Het eerste echte nummer van onze nieuwe elektronische nieuwsbrief is voorzien voor eind februari. Ondertussen draaien we proef, met een parallelle e-versie van de huidige, klassieke Nieuwsbrief. Daarnaast willen ook nog een tastbare uitgave blijven verzorgen, maar dan vooral gericht naar organisaties waar we mee samenwerken, en naar sympathisanten of schenkers, en met de nadruk op een narratieve benadering van waar Caritas mee bezig is, op de verschillende vlakken waarop we operationeel zijn. Dit tijdschrift zal vier keer per jaar verschijnen, een eerste maal einde maart. We houden u op de hoogte ! Dankjewel ! Het einde van de Caritas Nieuwsbrief in zijn huidige vorm valt ook samen met het vertrek van twee trouwe medewerksters, Regine De Bruycker, en Rosa Michielsen, die we hierbij ook van harte willen danken voor hun jarenlange toegewijde inzet ! Regine was verantwoordelijk voor de publicaties van Caritas Vlaanderen, en was in die zin de drijvende kracht achter de Caritas Nieuwsbrief. Rosa was directiesecretaresse, maar ontfermde zich ook over Caritas Hulpbetoon en wat de Nieuwsbrief betreft, over het minutieuze nalezen van de drukproeven. Zonder hun goede zorgen zal de Caritas Nieuwsbrief dus niet meer hetzelfde zijn…

P.

05 87

Nieuwsbrief

ARMOEDE dentikit Wie?

Koninklijk Orthopedagogisch Centrum Antwerpen

Wat?

Koninklijk Orthopedagogisch Centrum Antwerpen vzw (KOCA) groepeert 3 scholen voor Buitengewoon onderwijs, twee MFC’s, een audiologische dienst, een Thuisbegeleidingsdienst en een dienst Beschermd Wonen.

Waar?

Antwerpen

Capaciteit?

1000 kinderen en jongeren

Personeel? 545

Website?

http://www.koca.be

ARMOEDE BESTRIJDEN IS NIET ONZE TAAK, MAAR WEL ONZE GROOTSTE ZORG M et

vuile kleren in de klas

Natuurlijk bestond er in 2007 al een werking rond armoede in KOCA, zo vertellen Paul Boutsen, directeur projectwerking van KOCA, en Richard Timmerman, voormalig algemeen directeur van KOCA en momenteel secretaris-generaal van het Vlaams Verbond van het Katholiek Buitengewoon Onderwijs. Er was een sociaal fonds dat probleemdossiers, die vaak te maken hadden met onbetaalde facturen, bekeek en openstaande schulden kwijtschold. “Maar we wilden de armoedeproblematiek in onze voorziening anders aanpakken”, klinkt het vandaag. “We wilden het kaderen, er een visie rond ontwikkelen die verder ging dan het beoordelen van losstaande gevallen. We wisten dat één op de vier van onze leerlingen, misschien nog meer, thuis opgroeit in armoede. Daar wilden we mee aan de slag”. De keuze voor een gefundeerd armoedebeleid in KOCA, wat toch

In 2007 publiceerde Caritas

geen topprioriteit is van een doorsnee secundaire school, ligt in

Vlaanderen het Cahier Armoede en

de behoeftepiramide van Maslow. “Maslow gaat ervan uit dat je

sociale uitsluiting. Het Cahier ging uit

eerst elementaire behoeften moet invullen, alvorens je kan werken aan zelfontplooiing”, legt Boutsen uit. “Kinderen die met vuile

van de rol die voorzieningen kunnen

kleren in de klas zitten of die met honger naar school komen,

spelen in het wegwerken van sociale

zijn tijdens de lessen veel minder gefocust en leren veel minder

uitsluiting. In 2007 las Richard

makkelijk dan kinderen die deze problemen niet ervaren. Het is

Timmerman, toen directeur van het

dan wel niet onze core business, het is zo randvoorwaardelijk dat we er niet buiten kunnen. Onze taak is het niet, onze zorg

Koninklijk Orthopedagogisch Centrum

des te meer. Wanneer we aan die problemen werken, merken

Antwerpen (KOCA), in het Cahier over

we dat de betrokken leerlingen plots veel beter presteren op de

het oprichten van een “aandachtscel

schoolbanken.”

armoede” in elke voorziening. Vorig jaar bestond de Aandachtscel Armoede en Uitsluiting (AAU) in KOCA vijf jaar. Tijd voor een terugblik… en een kijk op de toekomst.

M ensen

met goesting

Opmerkelijk is ook de wijze waarop de AAU tot stand is gekomen. Er werd niet vertrokken vanuit een visietekst of vanuit een specifieke beleidsopdracht, vertelt Timmerman. “In de eerste plaats

P.

06 87

Nieuwsbrief

wilden we een plek creëren waar vrijuit kan nage-

terechte prioriteit is. Wij bieden op elke studiedag

dacht worden over armoedeproblematiek binnen

trouwens ook een vorming aan rond armoede. Con-

KOCA. Nog steeds is de agenda een mix tussen

tinu aandacht schenken aan het probleem is im-

visie, beleidsontwikkeling en vrijplaats. Zo blijft de

mers noodzakelijk om het thema levend te houden,

AAU een denktank, die zelf geen beleid uitstippelt.

zowel bij medewerkers als bij de directie.”

De AAU doet voorstellen, die meegenomen worden door de directie. Daar heb je mensen met goesting voor nodig. Geen mensen die gedwongen een engagement in een werkgroep opnemen, wel mensen die uit interesse komen en hun eigen praktijk

G een

bordje in de gang

Het belangrijkste doel van de Aandachtscel Ar-

meenemen en zo binnenbrengen”.

moede en Uitsluiting, is natuurlijk het wegwerken

Richard Timmerman zit als algemeen directeur

realiseren, wil KOCA snel en efficiënt kunnen te

zelf de vergaderingen voor, wat de AAU een zeker gewicht geeft in de structuur van KOCA. Via hem, Paul Boutsen en Karin Paeschuyzen, de coördinator van de sociale dienst, worden voorstellen meegenomen naar hogere niveaus. “Die werkwijze

van de armoede in de eigen omgeving. Om dat te werk gaan. Richard Timmerman vertelt: “Wanneer er voor het bestaan van de AAU een probleem werd opgemerkt, stuurde de leerkracht of opvoeder een vraag aan het sociaal fonds. Dat fonds kwam regelmatig, maar zeker niet weke-

hanteren we voor alle ondersteunende vergaderin-

lijks samen. Uiteindelijk was het fonds dat een

gen. De AAU staat daarmee op hetzelfde niveau

beslissing nam, waarna gekeken moest worden

als bijvoorbeeld het diversiteitscomité of zelfs het

op welke manier er hulp geboden kon worden.

financieel comité.”

Een lang en omslachtig proces.” Vandaag gaat dit even anders. Via de Opgeleide Ervaringsdes-

O pen

kundige (OED), wordt er vrij direct ingegrepen.

cel

Naast

geïnteresseerde

Wanneer een probleem opgemerkt wordt, wordt medewerkers

vanuit

KOCA, nemen ook partners van buiten de voorziening deel aan de bijeenkomsten. Partners zoals De Link, RechtOp, de provincie of de stad zijn steeds welkom. “De AAU is een open cel, waar ieder eigen praktijkervaringen mee naar toe kan nemen. Dat draagt bij aan de diversiteit van agendapunten. Soms nemen ook sponsors deel aan de vergadering. Zij komen dan voor één specifiek agendapunt, maar blijven de hele vergadering aanwezig. Zo leren ze onze werking van binnenuit kennen én horen wij eens een heel andere stem in de zaken waar we alle dagen mee bezig zijn”, legt Timmerman uit.

dit gesignaleerd aan de OED of aan Timmerman of Boutsen. Dan wordt meteen gekeken hoe het probleem opgelost kan worden. De OED neemt contact op met de ouders en beluistert, vanuit haar eigen achtergrond, de problemen. Soms volstaat het om een voedselpakket aan de kinderen te geven om het weekend door te komen, af en toe wordt aan de ouders geld gegeven, voor bijvoorbeeld dringende aankopen of huishuur. “Dat doen we enkel als we weten dat het geld goed besteed wordt. Anders zorgen we zelf voor de noodzakelijke oplossingen: we laten een douche installeren, of plaatsen een extra bed.” De rol van de OED is hier zeker niet te onderschatten. “Eigenlijk is zij een soort tolk naar de familie van

Dit werkmodel geven Timmerman en Boutsen

de leerlingen toe. Het is slechts dankzij de OED

graag mee aan al wie met een Aandachtscel wil

dat we de familie kunnen bereiken en de kinderen

starten. “Je hebt mensen nodig vanuit de eigen

kunnen verder helpen. Zij spreekt hun taal, zij ziet

voorziening die interesse hebben in de thematiek.

vaak sneller dan wij wat er eigenlijk allemaal speelt

Misschien wel mensen met ervaring rond armoe-

en kan dan ook sneller inschatten wat écht drin-

de, vanuit eigen leefgroepen of afdelingen. Zoek

gend is en waarmee we de kinderen écht kunnen

daarnaast ook partners, samenwerking met stad

verder helpen. Het is de OED die ervoor zorgt dat

en provincie zijn heel belangrijk. Een degelijke en

ons armoedebeleid meer is dan enkel een bordje

duidelijke ondersteuning van het beleid tenslotte

in de gang. Zo een bordje lopen de mensen ge-

is ook heel belangrijk. Door de aanwezigheid van

woon voorbij, je moet hen op hun eigen manier en

een directielid geef je aan dat armoedebeleid een

in hun eigen taal kunnen aanspreken.”

P.

07 87

Nieuwsbrief

M eneer

de minister

“Het belangrijkste wat we in de voorbije vijf jaar bereikt hebben – en waar we écht trots op zijn, is dat

dersteunen. Zowel de ervaringsdeskundige als het snel ingrijpen in families, vraagt immers een grote opoffering van beleidsmiddelen. “We hebben geluk dat de Raad van Bestuur achter het project

kinderen in armoede snel en efficiënt geholpen kun-

staat”, zegt directeur Timmerman. “Zonder hun

nen worden, op een manier die structureel ingebed

steun zou het echt onbegonnen werk zijn. Zeker

is in onze organisatie”, zegt Boutsen. “We zijn in

nu we minder subsidies krijgen als gevolg van be-

staat om de negatieve gevolgen van een leven in

sparingsmaatregelen van de overheid, wordt het

armoede te couperen, zodat de jongeren zich kun-

moeilijk. We hopen op steun van het VHPH en

nen focussen op hun eigen ontwikkeling. Zo zorgen

zoeken ook actief middelen bij sponsors, zoals en-

we er voor dat zij, dankzij een degelijke opleiding,

kele grote bedrijven.”

een plaats in de samenleving kunnen innemen.” Timmerman en Boutsen hopen dat de visie van KOCA rond armoede nog verder ingebed raakt in

“Toch blijven we hopen op de overheden. Stad, provincie, gewest, federaal, het maakt eigenlijk

het dagelijkse leven in de school. “Eigenlijk zou er

niet zoveel uit. Allemaal zeggen ze armoede als

automatisch een reflex moeten ontstaan die zoekt

prioriteit te hebben. Allemaal willen ze er ‘iets

wat áchter het gedrag van een leerling schuilgaat.

aan doen’. Maar vaak gaat dat niet verder dan

Wat speelt er mee in de houding van de leerling?

een zoveelste campagne, die gepaard gaat met

Waarom is hij plots zo rebels? Waarom is zij niet in

hoge drukkosten. We krijgen vaak brochures en

orde? Elke leerkracht, opvoeder of medewerker zou

affiches toegestuurd, over campagnes van één of

de weg naar de OED en de AAU moeten kennen.

andere overheid. We hoeven dat drukwerk niet,

Als die verregaande bewustwording er is, dan pas

geef ons liever het geld dat je er in stopt. Dat kun-

zit het werk van de Aandachtscel er op.”

nen wij dan wel op een andere manier besteden.

Maar voor het zo ver is, zijn er nog bijkomende

Want, meneer de minister, wij hebben geen cam-

uitdagingen. De grootste schuilt in het vinden van

pagne over het bestrijden van armoede en sociale

de nodige middelen om de werking te blijven on-

uitsluiting nodig. Bij ons gebeurt het gewoon.”

Stappenplan voor de oprichting van een AAU in de eigen instelling • Grijp de campagne van Welzijnszorg aan om binnen de voorziening na te denken en uit te wisselen over armoede. • Vorm een groep geïnteresseerde en geëngageerde medestanders (mensen met goesting). Probeer uit zoveel mogelijk niveaus iemand te betrekken, ook vanuit de directie. • Ga na waar de voorziening in contact komt met armoede. Hoe groot is de nood? Op welke manier manifesteert zich die? • Kom regelmatig samen met de cel. Bespreek een brede agenda: zowel brainstorming als concrete problematiek kunnen aan bod komen. Nodig af en toe iemand van buiten af uit, om nieuwe impulsen te geven. Zo kan je, gedurende een langere periode, werken aan een eigen visie rond armoede. • Leg de visietekst voor aan de directie, eventueel via het deelnemend directielid. Geef het armoedebeleid een structurele inbedding in de voorziening. • Blijf spelen op verschillende velden: concrete armoedebestrijding, sensibilisering, vorming, fondsenwerving,… • Laat regelmatig iets weten aan [email protected]. Zo kunnen jullie ervaringen dienen als voorbeeld voor anderen!

Het interview met Richard Timmerman en Paul

van het Katholiek Buitengewoon Onderwijs. We

Boutsen werd afgenomen toen dhr. Timmerman

kozen er voor om in het artikel de tegenwoor-

nog als algemeen directeur van KOCA aan de slag

dige tijd aan te houden, aangezien de AAU ook

was. Intussen is hij, zoals aangegeven in de inlei-

vandaag verder werkt, met een nieuwe directeur

ding, secretaris-generaal van het Vlaams Verbond

aan het roer.

P.

08 87

Nieuwsbrief

SOLIDARITEIT CARITAS STEUNT ASIELZOEKERS e ab © Is

VÓÓR, TIJDENS EN NA HUN ASIELPROCEDURE

o lC

rt

hi

er

W at

doen wij voor de vele vluchtelingen

die elke dag aankomen in

B elgië ?

In nauwe samenwerking met CAW Brabantia ijvert Caritas International.be voor het

Bij de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) informeren we de mensen die asiel willen aanvragen over wat hier gebeurt en waarom het gebeurt. We beantwoorden hun vragen of probe-

waarborgen van fundamentele

ren zelf het gesprek aan te gaan. We gaan in overleg met de

rechten en bevorderen van

mensen van DVZ om de meest kwetsbare personen de dag zelf

autonomie en integratie.

nog binnen te laten. Sinds eind oktober merken we dat het DVZ niet langer lukt om alle kwetsbare personen de dag zelf te registreren en hen een opvangplaats toe te wijzen. De pré-opvang in de WTCIII-toren is volzet en kandidaat-vluchtelingen hebben vaak geen ander alternatief dan de straat. Ondertussen is het buiten kouder geworden en blijft de toestroom van kandidaat-vluchtelingen aanhouden. Caritas International.be probeert een onderdak te vinden voor mensen in de meest schrijnende situaties.

W at

gebeurt er tijdens de asielprocedure ?

© Isabel Corthier

Caritas heeft 650 vaste opvangplaatsen voor asielzoekers in individuele woningen. Caritas International.be verkiest dit model boven centra omdat de mensen er een grotere autonomie genieten, er hun familieleven kunnen uitbouwen en zich gemakkelijker kunnen integreren in de lokale gemeenschap. AsielzoeCoaches helpen erkende vluchtelingen op weg in onze samenleving

kers krijgen via regioverantwoordelijken en sociale diensten een kwaliteitsvolle sociale en juridische ondersteuning. Meer registraties betekent dat de overheid ook meer opvangplaatsen moet vinden. Caritas International.be engageerde zich om honderden extra families noodopvang te bieden, zoveel mogelijk in individuele woningen. Als humanitair antwoord op een acute nood aan opvangplaatsen en op vraag van de federale regering zelf, voorziet Caritas International.be ook collectieve opvang voor gezinnen in leegstaande gebouwen (o.a. Scherpenheuvel en Spa).

P.

09 87

Nieuwsbrief

vluchtelingen met een medische of psychosociale problematiek, alleenstaande moeders of niet-begeleide minderjarige vluchtelingen. De Cel Integratie begeleidt eveneens vluchtelingen

W at

na de asielprocedure

die aankomen in het kader van het door de Ver-

?

enigde Naties georganiseerde hervestigingsprogramma. Zij krijgen, na een jarenlang verblijf in vluchtelingenkampen, net als andere asielzoekers

Eerstelijns onthaal Het sociaal centrum Brabantia – Antenne Caritas International.be organiseert een eerstelijns onthaal. Vaak kan de dienst zelf concrete antwoorden geven of worden de mensen doorverwezen naar onze specifieke projecten (integratie, voogdij van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen, gezinshereniging, re-integratie en vrijwillige terugkeer). Wanneer nodig verwijzen we naar externe diensten of instellingen. De hulpvragen zijn zeer gevarieerd: het gaat om administratieve hulp, ondersteuning en opvolging van de verblijfsprocedure, hulp bij het zoeken van een woning en gezondheidszorgen.

en vluchtelingen die we begeleiden de kans om een nieuw leven in België te beginnen.

Re-integratie van uitgeprocedeerde asielzoekers Niet iedereen die in België een asielaanvraag indient, wordt erkend. De teleurstelling na het ontvangen van een negatieve beslissing is vaak groot. Migranten zijn vaak lang onderweg geweest op zoek naar een betere toekomst voor henzelf en hun kinderen. In dit kader is CAW Brabantia – Antenne Caritas International, in samenwerking met de Internationale Organisatie voor Migratie, een partner in het vrijwillige terugkeerprogramma. Ca-

Integratie van erkende vluchtelingen De Cel Integratie van Caritas International.be biedt erkende vluchtelingen een begeleiding op maat tijdens hun integratietraject. Huisvesting en het hebben van een officieel adres vormt de basis voor het openen van verschillende andere rechten, maar is helaas niet vanzelfsprekend. Via het housingcafe – een wekelijkse permanentie – ondersteunen de coaches mensen in hun zoektocht naar een woning. Daarnaast werken zij - in samenwerking met vrijwilligers - aan hun lokale verankering, zodat erkende vluchtelingen in staat zijn hun eigen leven uit te bouwen.

ritas International.be heeft de voorbije 10 jaar ook werk gemaakt van het uitbouwen van een breed partnernetwerk om re-integratie ondersteuning na terugkeer te kunnen aanbieden. Hierbij wordt altijd vertrokken vanuit de specifieke noden van de begunstigden. Is de familie in het land van herkomst voorbereid op een terugkeer? Is er een mogelijkheid om een inkomensgenererende activiteit uit te werken? Is er ondersteuning voor de kinderen na terugkeer? Dit zijn allemaal zaken waar de Cel Re-Integratie van Caritas International, in nauwe samenwerking met de lokale partner, rekening mee probeert te houden.

Caritas International.be blijft ook bijzondere aan-

www.caritasinternational.be

© Isabel Corthier

dacht schenken aan kwetsbare vluchtelingen:

Opvang in individuele woningen biedt meer kans tot integratie en autonomie

P.

10 87

Nieuwsbrief

worden, of een zachte. Waar we wel zeker van zijn, is dat het aantal mensen dat nood heeft aan hulp en opvang, niet zal zijn afgenomen. Integendeel. De focus ligt dit jaar op Brussel Onthaal Open Deur – Bruxelles Acceuil Porte Ouverte. Daarnaast blijven we ook verder steun verlenen aan onze part-

ELK KIND ONDERDAK EEN CAMPAGNE VAN DE CARITAS-ORGANISATIES IN BELGIË

ners in de grote steden: Kras in Gent, De Loodsen in Antwerpen (voor o.m. de dagopvang in de SintWalburgiskerk), Calefact in Mechelen (winteropvang in het Begijnhof) en APL Hainaut (Association de Promotion du Logement) in Wallonië. Als caritasorganisaties leggen we al langer de nadruk op de nood aan huisvesting en opvang, zeker in de winter, en vooral voor kinderen. Kinde-

Sinds 2013 voeren we met Caritas Hulpbetoon,

ren moeten kunnen dromen van hun toekomst en

Caritas Secours en Caritas International samen

plannen maken. En niet de uren en minuten tellen

campagne onder de noemer ‘Caritas Direct’ en

die nog moeten wegtikken vooraleer ze een bord

rond het thema ‘Elk kind Onderdak – Un toi-t pour

warme soep kunnen krijgen…

un enfant’. Met deze gezamenlijke actie helpen we nu al enkele jaren kinderen en hun ouders de winter door te komen.

Met uw hulp kan het ! Door als Caritasorganisaties samen te werken en onze krachten te bundelen willen we sterker staan, om samen ook méér

Het begin van onze campagne ligt dit jaar op 12

te kunnen doen. En we durven erop rekenen dat

november, vóór de eerste echte winterkou. Dat ho-

óók u met ons mee doet ! Want met vereende

pen we tenminste. Het kan een gure, koude winter

krachten kunnen we meer !

“Het gebrek aan werkgelegenheid voor laaggeschoolden, het gebrek aan huisvesting aan betaalbare huurprijzen vormt een duidelijke constante in de situatie waarmee we geconfronteerd worden” zegt Marie-Paule Moreau, directrice Brussel Onthaal Open Deur, “bij de ergst getroffenen personen, zijn daarbij meestal diegenen met een migratieachtergrond met/of zonder papieren”.

B russel O nthaal O pen

deur

(BOOD)

Achter de Beurs, op twee passen van de Grote Markt in Brussel, in één van de kleine huizen gekleefd tegen de Sint-Niklaaskerk, bestaat sinds

Bij de sociale permanentie worden de mensen individueel onthaald en begeleid, geïnformeerd en geholpen bij hun diverse vragen en stappen, of ze worden doorverwezen naar een andere dienst, die ter zake meer gespecialiseerd is.

1971.

De bemiddeling

Brussel Onthaal Open Deur is als eerste lijndienst

maakt het soms mogelijk een dossier die geblok-

voor allen, een plaats van aandachtig gehoor, met

keerd is, sneller op te lossen (bijvoorbeeld bij

de roeping de persoon in zijn totaliteit te ontvangen.

de Dienst Vreemdelingenzaken of de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen, gemeenten, of nog andere administraties of ministeries). Het gaat

A ctiviteiten

meestal om administratieve situaties in verband met verblijfsrecht, maar het kan ook gaan om re-

De samenwerking met het netwerk van sociale,

laties met het OCMW, de mutualiteiten, de RVA,

institutionele, lokale en private initiatieven is es-

of het voorstellen van een afbetalingsplan in geval

sentieel om het antwoord op diverse situaties te

van schulden.

kunnen vinden.

P.

11 87

Nieuwsbrief

Administratieve hulp komt heel vaak voor. De dienst springt bij om formulieren in te vullen, brieven uit te leggen of op te stellen, cv’s of sollicitatiebrieven op de computer uit te schrijven. Een sociaal hulpfonds laat toe de mensen in nood eenmalig te helpen in situaties waar de officiële instanties niet in kunnen tussenkomen. Uit de situatieanalyse blijkt dat zo’n eenmalige hulp een uitwijzing of een inbeslagneming kan vermijden, of juist de aankoop van geneesmiddelen of de terugkeer naar een ander land mogelijk maakt.

U kan de actie ‘Elk kind onderdak’ steunen door een gift op rekening BE 50 0000 0000 1818 van Caritas Direct (zonder fiscaal attest)? Wenst u een fiscaal attest (vanaf 40 €), dan kan u gebruik maken van het rekeningnummer van Caritas Hulpbetoon vzw, BE80 7765 9023 3377, met vermelding van ‘Elk Kind onderdak 2015/4’

EEN TOEKOMST ZONDER ARMOEDE Een kinderwagen zet mensen in beweging. Wie komt niet graag kijken naar het kindje dat erin ligt? Maar een kind in een kinderwagen daagt ons ook uit. Om na te denken over de samenleving waarin het moet opgroeien. Een kind wens je een gelukkige toekomst met veel kansen toe. Want niemand kiest voor een toekomst in armoede niet voor zichzelf noch voor zijn kinderen of kleinkinderen. Met de campagne van 2015 wil Welzijnszorg de aandacht vestigen op het belang van een duurzame armoedebestrijding die de oorzaken van de ongelijkheid die armoede creëert en de wortels van het armoedeprobleem aanpakt.

Een toekomst zonder armoede

Teken de petitie: http://www.welzijnszorg.be/webform/teken-de-petitie-2015 Niemand kiest voor zichzelf, voor zijn kinderen of kleinkinderen voor een toekomst in armoede. Vooral op het vlak van wonen, vervoer en gezondheid stelt Welzijnszorg vast dat nog heel wat duurzame maatregelen ontbreken waardoor mensen in armoede het extra moeilijk hebben. Ook de beleidsmakers in ons land moeten werk maken van maat-

V.U. Daniëlle Colsoul, Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel, WZZ-2015-1003

regelen die mensen in armoede kansen bieden. We geven een

BE21 0000 0000 0303

krachtig signaal.

welzijnszorg.be

Meer informatie over de campagne ‘Een toekomst zonder armoede’: http://www.welzijnszorg.be/onze-pijlers/campagne-2015-een-toekomst-zonder-armoede

P.

12 87

Nieuwsbrief

GEZONDHEID & WELZIJN OUDEREN EN PSYCHISCH LIJDEN GENT, 15 EN 24 MAART 2016 VAN 9.30 TOT 16.30 UUR Het ouder worden draagt net als elke andere fase in ons leven een ontwikkelingstaak in zich, namelijk het conflict tussen integri-

“Ouderdom is iets waarmee je wordt opgezadeld als je lang wil leven”. Mensen leven steeds langer,

teit en wanhoop. Blik ik op mijn leven tevreden terug en haal ik hier kracht uit, of werkt deze terugblik eerder ondermijnend, en blijf ik achter met gevoelens van schuld, wanhoop, zinloosheid ? Hoe dan ook, de ‘oude dag’ verhaalt een leven van rijkdom, rijk aan ervaring, en rijk aan verlieservaringen. In deze cursus le-

en onze maatschappij

ren we ouder worden begrijpen als een multiple verlieservaring

stelt heel specifieke eisen

waarin de thema’s van identiteit, autonomie en intimiteit aan

aan dit ouder worden.

bod komen. Elk van deze thema’s draagt de opdracht in zich om zich ermee te verhouden binnen de mogelijkheden die er zijn.

Enerzijds bestaat het beeld

Sommige ouderen slagen erin een nieuwe betekenis te geven

van de oudere die ‘eeuwig jong’

aan de veranderlijke inhoud van deze thema’s, maar anderen

en actief moet blijven, anderzijds wordt ouderdom geassocieerd met aftakeling.

lopen vast in een betekenisverlening die hen ondermijnt. 10 tot 15 % van de ouderen kampt met depressieve klachten, 40 % heeft het gevoel niet meer mee te tellen. We gaan dieper in op ouderen en onverwerkt verdriet, ouderen en rouw, ouderen en depressie en tot slot ook ouderen en dementie. We bespreken moeilijk hanteerbaar gedrag, en hoe hiermee om te gaan. Tot slot staan we ook stil bij wat het ouder worden betekent voor de familie van de bejaarde. Zorgrollen worden omgekeerd, de oudere gedraagt zich op een manier die vreemd is voor de partner en/of kinderen en uiteindelijk wordt ook de familie geconfronteerd met het ultieme verlies, de dood. De cursus biedt een theoretisch kader voor mensen die graag wat meer zicht willen krijgen en contact willen maken met de beleving van de oudere en zijn familie. We vertrekken vanuit casusmateriaal en videofragmenten. Deze cursus is een ervaringsaanbod voor mensen die een basis willen krijgen in het omgaan met psychisch lijden bij ouderen en hun familie.

Deelnameprijs: 160 EUR

Vormingsbegeleider

inclusief koffie, maaltijd en documentatie

Marijke De Lepeleire freelancer Cairos

Locaties Vormingscentrum Guislain

Inschrijven

Jozef Guislainstraat 43 9000 Gent

www.cairos.be of [email protected]

P.

13 87

Nieuwsbrief

OVER ETHIEK EN BUIKGEVOEL DEBATAVONDEN OVER ZWANGERSCHAPSKEUZES VANDAAG Georganiseerd door Fara, luister – en informatiepunt rond zwangerschapskeuzes en het Overlegcentrum voor Ethiek (KU Leuven)

21 januari 2016 van 19u30 tot 21u30 – Anonimiteit of Afstamming?

OVER ETHIEK EN BUIK

Wettelijk gezien wordt anoniem donorschap opgelegd en als maat-

schappelijke norm aanvaard, terwijl anoniem bevallen afgestraft wordt

DEBATAVONDEN OVER ZWANGERSCHA

(of hoogstens gedoogd in de vorm van de vondelingenschuif). Regelmatig beroeren deze thema’s de media: wanneer donor - en/of adoptiekin-

deren van zich laten horen, wanneer er opnieuw een baby te vondeling

is gelegd, wanneer mensen opgeroepen worden zaadeiceldonor Georganiseerd door Fara, luister – en informatiepunt rondofzwangerschapskeuzes te worden. De perspectieven van de betrokken kinderen, donoren, wensouders of vrouwen die hun kind afstaan, lijken vaak lijnrecht te-

21 januari 2016 van 19u30 tot 21u30 – Anonimiteit of Afstamming? genover elkaar te staan. In dit debat laten we graag deze verschillende

In het najaar van 2015 en het voorjaar het najaar van 2015 en het voorjaar vanIn2016 organiseren Fara en het van 2016 organiseren Fara en het OverOverlegcentrum voor Ethiek (KU Leuven) legcentrum voor Ethiek (KU Leuven) een een reeks debatavonden. reeks debatavonden.

Uitgangspunt van Uitgangspunt vandeze dezedebatten debattenzijn zijn de de discussies discussies die die het het afgelopen afgelopenjaar jaarin de media werden gevoerd in het domein in de media werden gevoerd in het van zwangerschapskeuzes: de invoering domein van zwangerschapskeuzes: de van de NIPT (niet-invasieve prenatale invoering van de NIPT (niet-invasieve test), 25 jaar abortuswet in België en prenatale test), 25 jaar abortuswet de hele thematiek rond afstamming in België en de hele thematiek rond (adoptiekinderen, donoren, vondelingenafstamming (adoptiekinderen, donoren, schuif,...). Met deze avonden willen we vondelingenschuif,...). Met deze avonden de verschillende stemmen in deze diswillen we de verschillende stemmen in cussies aan het woord laten en ethiek deze discussies aan het woord laten en en praktijk elkaar laten ontmoeten. ethiek en praktijk elkaar laten ontmoeten. Waar?

Hollands College, Pater Damiaanplein 8, Waar? 3000 Leuven Hollands College, Pater Damiaanplein 8, 3000 Leuven Inschrijving? Deelname is gratis, maar inschrijven is

Inschrijving? verplicht. Deelname is gratis, maar inschrijven is Meer informatie? verplicht.

www.faranet.be/over-ethiek-en-buikgevoel

Meer informatie?

www.faranet.be/over-ethiek-en-buikgevoel

stemmen het woord. Tegelijkertijd we ook wat deze Wettelijk gezienaan wordt anoniem donorschapwillen opgelegd enbekijken als maatschappelijke norm wordtdiscussies (of hoogstens gedoogd de wij vorm de vondelingenschuif). beroer zeggen over in hoe alsvan maatschappij kijken naarRegelmatig ouderof adoptiekinderen van zich laten horen, er opnieuw eentebaby te vondeling is schap en bloedverwantschap om vanwanneer daaruit de gesprekken voeden. zaad- of eiceldonor te worden. De perspectieven van de betrokken kinderen, donoren Burms,tegenover filosoof •elkaar GuidotePennings, • Bart lijkenArnold vaak lijnrecht staan. In ditethicus debat laten wePattyn, graag deze versch willenethicus we ook•bekijken wat deze discussies zeggen over hoe wij als•maatschappij kijken n Bruno Vanobbergen, kinderrechtencommissaris Ellen Van daaruit de gesprekken te voeden. Stichel, ethica • Thomas d’Hooge, fertiliteitsarts Arnold Burms, filosoof Guido Pennings, ethicus 10 maart 2016 van 19u30 tot 21u30 Bart Pattyn, ethicus Taboe op abortus: zin of onzin? Bruno– Vanobbergen, kinderrechtencommissaris Ellen Er Vangaan Stichel, ethica op om de abortuswet uit de strafwet te halen stemmen Thomas d’Hooge, fertiliteitsarts omdat men het taboe rond abortus wil doorbreken. Het taboe zou immers stigmatiserend werken en mensen ten onrechte culpabilise-

10 maart 2016 van 19u30 tot 21u30 – Taboe op abortus: zin of onzin? ren. Toch merken we dat de vrouwen zelf schroomvol met het thema

omgaan. Hebben zij de ookabortuswet de wens om te te doorbreken? In men dit het tabo Er gaan stemmen op om uithet de taboe strafwet halen omdat debat willen we het nadrukkelijk hebben wat een taboe precies immers stigmatiserend werken en mensen tenover onrechte culpabiliseren. Toch merken thema Hebben zij ooktotdestand? wens om taboerelicten te doorbreken? In dit debat w is.omgaan. Hoe kwamen taboes Zijnhet taboes uit het verletaboeden precies is. Hoe kwamen tot stand? Zijnze taboes uit sahet verleden en staan ze ons enkeltaboes in de weg of hebben ook inrelicten moderne ook inmenlevingen moderne samenlevingen zin? Is het realistisch aan te nemen dat je een taboe k zin? Is het realistisch aan te nemen dat je een taboe kan voorstellen waarin niet langer taboes bestaan? Mochten taboes belangrijk zijn rond w opheffen? Kunnen we ons een samenleving voorstellen waarin niet stand gehouden worden? taboes bestaan? Mochten taboes belangrijk zijn rond welke Wim langer Lemmens, filosoof zouden ze moeten gecreëerd of in stand gehouden worden? Petergrenzen Rober, psycholoogsysteemtherapeut Françoise Dedrie, Luna Wim Lemmens, filosoof • Peter Rober, psycholoog- systeemtherapeut Katrien Ruytjens, raad van bestuur Fara • Françoise Dedrie, Luna • Katrien Ruytjens, raad van bestuur Fara

P.

14 87

Nieuwsbrief

Introductie tot het thema Een zwangerschap wordt meestal op vreugde onthaald. Maar wat als de zwangerschap niet gepland is? Wat als de kinderwens voltooid

Als inleiding tot het thema van ongeplande zwangerschap, willen we graag stilstaan bij jouw persoonlijke ervaringen als hulpverlener. Wat roept het bij jou op? Wat ervaar jij als moeilijk en als helpend?

is, de relatie onzeker is, de zwan-

Via het delen van ervaringen, zullen ook de maatschappelijke en

gere een tiener is, de eventuele

ethische aspecten van ongeplande zwangerschap belicht worden.

ouders in spé zich te jong of te oud voelen en andere toekomstplannen voor ogen hadden...? Of wat als die vragen rijzen bij een geplande zwangerschap? Het komt meestal als een donderslag bij heldere hemel en zet voor de cliënt en haar omgeving de wereld - heel even of voor langere tijd - op zijn kop. Vele hulpverleners nemen een rol op in het beslissingsproces en helpen deze cliënten in hun reflectie en keuzes hieromtrent.

Wat is counseling? Wat is een ‘goed’ beslissingsproces? Counseling is een uniek proces van afstemming tussen cliënt en hulpverlener. Maar wat betekent dit precies? Wat is jouw rol en attitude hierin? Bestaat een ‘goed’ beslissingsproces? Wat zijn de stappen hierin? Welke perspectieven en elementen kan dit omvatten? Aan de hand van de concrete ervaringen van de hulpverleners, schetsen we een algemeen kader dat hierop een antwoord biedt.

Counseling bij ongeplande zwangerschap: achtergrondschets

Om hen te ondersteunen organi-

We gaan in op het specifieke van counseling bij ongeplande zwan-

seert Fara in het voorjaar twee

gerschap. Wat zijn de elementen die in dit beslissingsproces een

vormingsdagen voor alle hulpver-

rol kunnen spelen? Vragen als hoe omgaan met tijdsdruk, met

leners betrokken bij de counseling

meningsverschillen tussen partners, met de bredere relationele

van (jonge) vrouwen en koppels

omgeving, … komen aan bod in deze achtergrondschets. Ook bie-

die met een ongeplande zwanger-

den we specifieke aandachtspunten voor de begeleiding van het

schap geconfronteerd worden.

beslissingsproces bij tienerzwangerschap.

Doelgroep

Counseling bij ongeplande zwangerschap: de praktijk Via casusmateriaal gaan we concreet aan de slag om de vaardigheden rond

Professionelen in de gezondheids-,

de psychosociale begeleiding van het beslissingsproces te optima-

welzijnsen onderwijssector, die in

liseren. Deze sessie biedt ook de kans om de praktijk te verdiepen

aanraking komen met ongepland

met een nieuwe ondersteunende tool voor hulpverleners met o.a.

zwangere meisjes en vrouwen,

concreet helpende vragen en reflectievragen.

koppels of gezinnen en een rol opnemen in hun beslissingsproces. Maximum aantal deelnemers: 15!

Waar en wanneer? Vrijdag 26 februari 2016 te Hasselt

Nazorg Soms stopt de begeleiding niet nadat de keuze gemaakt is. Welke nazorg hebben cliënten nodig bij de uitvoering van de beslissing? En wat erna? Via een nieuwe kijk op rouw gaan we in op nazorg na de keuze voor abortus. Maar ook de keuze voor behoud vraagt soms in situaties van jong en kwetsbaar ouderschap om specifieke aandachtpunten.

Instructoren Katleen Alen, stafmedewerker Fara Ellen Van Stichel, stafmedewerker Fara

Wanneer en waar? Vrijdag 26 februari 2016 te Hasselt 9.30 tot 16.30 uur (onthaal vanaf 9.00 uur) Cultuurcentrum Hasselt vzw © Isabelle Pateer, Otherweyes

Kunstlaan 5, 8-3500 Hasselt

P.

15 87

Nieuwsbrief

Inschrijven:

Meer info:

Via onze website.

Fara

De deelnameprijs bedraagt 90 euro (lunch, syllabus

016 38 69 50

en nieuwe tool voor hulpverleners inbegrepen).

[email protected]

Uw inschrijving is pas definitief na bevestigingsmail

Accreditatie voor vroedvrouwen en artsen wordt

en overschrijving op rekeningnummer

aangevraagd.

BE32 7364 0355 2602 BIC: KREDBEBB met vermelding ‘naam + vorming Counseling OZ’

SAVE THE DATE In het voorjaar van 2016 organiseert Fara nieuwe vorming rond de thema’s tienerzwangerschap en counseling bij prenatale testen. Meer informatie over opzet en inhoud volgt later, maar hou alvast deze data vrij! Tienerzwangerschap - donderdag, 3 maart te Leuven - donderdag, 21 april te Antwerpen Counseling bij prenatale testen Dinsdag, 10 mei te Leuven

INTERSECTORALE BEHEERSINFORMATIE OVERZICHTSLIJST Sinds het verschijnen van de vorige Nieuwsbrief heeft Caritas Vlaanderen volgende intersectorale beheersinformatie verspreid over volgende onderwerpen:

1149

Elektronische maaltijdcheques

1150

Wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten – loongrenzen vanaf 1 januari 2016.

1151

Verhoging werkbonus vanaf 1 augustus 2015: KB gepubliceerd.

16 87

P.

Nieuwsbrief

IDENTITEIT & PASTORAAL KOESTERBEELDEN tee © Isabell e Pa

EEN WEG VOOR PERSONEN MET DEMENTIE IN ROUW

h Ot r,

er

we

yes

Dementie zet het leven van wie ermee geconfronteerd wordt helemaal op zijn kop. Maar personen met dementie rouwen ook en ook zij

In het septembernummer van Pastorale Perspectieven stond al een artikel over deze methodiek. Waren er toen al plannen om het ook te publiceren? Het idee bestond al, maar de beslissing was nog niet genomen. Als ik over het werken met het fotoboek ‘Koesterbeelden’ sprak, kreeg ik telkens weer opmerkingen te horen als ‘dit is toch breder bruik-

verdienen aangepaste ondersteuning

baar dan alleen bij jullie in huis’ en ‘ik zou dit ook wel eens willen

in dit rouwen. Speciaal voor hen

uitproberen, maar ik heb er de tijd niet voor om dit uit te werken’.

werd er een methodiek ontwikkeld op basis van een fotoboek. ‘Koesterbeelden’ maakt een gesprek rond emoties van rouw

Deze uitspraken hebben me niet losgelaten. Toen ik uiteindelijk een uitgever trof die persoonlijk betrokken is bij het onderwerp én akkoord was met het feit dat het fotoboek zelf vergezeld zou worden door een infoboekje rond de methodiek, heb ik de sprong gewaagd.

een aangepaste manier kan zijn voor

De opleiding die je volgde – een postgraduaat ‘rouw- en verliesconsulent’ – ligt aan de oorsprong van ‘Koesterbeelden’, maar die opleiding heeft jouw kijk op rouwen grondig veranderd, niet?

personen met dementie.

Ja, tot dan toe zaten de rouwmodellen volgens fases als referen-

Pieter Vandecasteele gaat in

tiekader in mijn achterhoofd. Tijdens het postgraduaat werd mij

bespreekbaar zodat men er op een moment van overspoelende rouw op

gesprek met Kristien Henderickx, de auteur van het boek.

echter het duaal procesmodel voorgesteld, een alternatief dat meer tegemoet komt aan de hedendaagse realiteit van rouwen. Ik kan het hier niet volledig uitleggen, maar ik wil er wel een aantal punten uit naar voren halen die voor mij enorm inspirerend zijn. Er wordt gezegd dat er geen vaste weg is om ‘goed’ te rouwen: elke mens is uniek, elk rouwen is dus uniek én er bestaat op zich geen ‘verkeerde’ manier van rouwen. Zonder dat we mensen kunnen opdelen in twee gescheiden groepen, heeft elke mens ofwel een verliesgerichte ofwel een herstelgerichte overheersende natuurlijke copingstijl. Ik wil hiermee zeggen: ofwel staan het verleden van het verlies en de emoties in iemands rouwen centraal ofwel doet iemand er alles aan om naar de toekomst te kijken en de draad terug op te nemen. Daarnaast wordt er sterk uitgegaan van de veerkracht van rouwenden – rouwen is geen ziekte. En iets wat er voor mij ook direct uitsprong, was de uitspraak ‘rouwen is niet loslaten, maar het is opnieuw verbinden’.

P.

17 87

Nieuwsbrief

ondersteunen. Daarbij moet natuurlijk wel opgemerkt worden dat je soms een passende impuls nodig hebt om dit naar boven te laten komen. Het fotoboek ‘Koesterbeelden’ is hiervoor ontwikkeld. Ik kan met personen met dementie ook een symbolische nieuwe verbinding met de overledene helpen uitbouwen – ook al gaat dit niet om het nu Deze kijk op rouwen geeft mij lucht en ruimte in mijn zorg voor personen die rouwen. Rouwzorg is opeens niet meer beperkt tot opeenvolgende gesprekken over het verlies. Het is nu vooral mijn prioriteit om de natuurlijke copingstijl van mijn pastorant op het spoor te komen

of komt dit telkens weer opnieuw boven.

De publicatie bevat enerzijds een stevig fotoboek, en anderzijds een handleiding waarin je de methodiek uitlegt. Kun je een tipje van de sluier lichten?

zodat ik die kan ondersteunen of al eens kan helpen

Het fotoboek is uitgewerkt als een écht fotoboek,

om ook gebruik te maken van de andere copingstijl.

ontwikkeld met onze doelgroep voor ogen die

Zo vroeg een bewoonster wiens echtgenoot de vo-

graag een boek zelf in de hand heeft en erdoor

rige week overleden was of ze deze week haar na-

bladert. Daarom is voor een hanteerbaar formaat

gels wel zou laten verzorgen… Ik heb haar gezegd

van 20x20 gekozen én voor een stevige uitvoering

dat ze dit zeker kon doen als zijzelf dat wou én net

met een dikke kartonnen kaft, bladzijden uit dik

omdat mevrouw normaal gezien heel emotioneel

fotopapier en met een spiraalbinding.

en passief op haar kamer bleef zitten, was ik heel

In de handleiding is in de eerste plaats de achter-

blij met haar vraag en stimuleerde ik haar ook om daarvoor naar de living te gaan. Achteraf hoorde ik dat zij in de living tijdens de nagelverzorging ook over haar overleden echtgenoot had gesproken, maar met een glimlach… want hij vond het toch wel altijd leuk als zij zich goed verzorgde.

Daarnaast richt ik mijn aandacht ook vaak op het ontwikkelen van een nieuwe – vaak symbolische – verbinding met de overledene. Ik ben altijd heel dankbaar als ik samen met iemand een foto of een reissouvenir of… een centrale plaats kan geven in de kamer. Is deze nieuwe benadering – het duaal procesmo-

grond van dit fotoboek terug te vinden. Ik vond dit heel belangrijk omdat het maar een bruikbare impuls wordt binnen de rouwzorg aan personen met dementie als je deze achtergrond in het achterhoofd hebt als je het fotoboekje bovenhaalt. Daarnaast wordt de methodiek stap voor stap uitgewerkt. En ten slotte hebben we alle foto’s uit het fotoboek ook opgenomen met telkens mogelijke vragen of linken erbij. Dit laatste was niet zozeer mijn idee omdat ik het heel belangrijk vind om de foto’s voor zich te laten spreken, om heel open te observeren wat een foto met een pastorant doet. Maar ik wou hiermee tegemoet komen aan een vooraf opgepikte reactie ‘ik zou niet altijd weten wat te vragen, bij mij komt dit niet zo spontaan’.

del – ook bruikbaar bij ouderen met dementie? Want dat is toch een heel specifieke doelgroep. Deze benadering vind ik wel degelijk heel bruikbaar bij ouderen met dementie in rouw. Enerzijds omdat het me niet verplicht om vooral aan rouwzorg

Maakt het verschil wie het boek gebruikt? Jijzelf bent pastor, maar het boek richt zich tot verschillende zorgdisciplines?

te doen aan de hand van opeenvolgende gesprek-

Ik ben ervan overtuigd dat het wel degelijk verschil

ken, wat toch niet lukt bij personen met dementie.

uitmaakt wie het boek gebruikt. Verschil qua diep-

En anderzijds omdat deze benadering een aantal

gang in het contact – niet iedereen heeft vanuit

aandachtspunten naar voren schuift waarvoor ik

zijn opleiding en/of ervaring zoveel kaas gegeten

wel oog kan hebben bij personen met dementie.

van gesprekstechnieken die je hierbij kan gebrui-

Ik kan er mee voor zorgen dat zij kunnen rouwen

ken. Ook verschil qua focus: als pastor heb ik mijn

op hun eigen unieke manier. Vanuit communicatie

voelsprieten uitstaan om alles op te vangen rond

met de familie of met de bewoner zelf kan ik hun

het houvast van mensen in hun leven. Ik zal dan

natuurlijke copingstijl op het spoor komen en deze

ook gemakkelijker vragen stellen met deze bril op.

P.

18 87

Nieuwsbrief

Mijn collega van de sociale dienst zal misschien

Op een moment van overspoelende rouw bood ik

gemakkelijker blijven hangen bij foto’s waar familie

mevrouw dan ook ‘een bakje troost’ aan en er kwam

of vrienden ter sprake kunnen gebracht worden.

rust. Ik stapte daarna naar de dame van de logistie-

En mijn collega-ergotherapeut zoekt waarschijnlijk

ke dienst om haar te vertellen waarom ik dit precies

aanknopingspunten met een zinvolle dag voor de

deed… de volgende keer werd ik niet meer geroe-

bewoner. Allerlei zorgdisciplines zullen hier dus op

pen, maar besteedde zij mee zorg aan de rouw…

een andere manier mee aan de slag gaan en waarschijnlijk zullen andere dingen boven komen in de gesprekken, maar dit maakt het juist zo zinvol. Als we al onze ervaringen samenleggen, krijgen we een steeds vollediger beeld van onze bewoner – wat zeker belangrijk is voor personen met dementie. Uit eigen ervaring weet ik dat wij zo reeds meermaals een duidelijke stem hebben kunnen geven aan de

Kristien, jij bent pastor in het Zorgnetwerk Trento, maar daarnaast coördineer je ook de beroepsvereniging voor Katholieke pastores in de gezondheids- en welzijnszorg. Wat zijn de belangrijkste uitdagingen voor de komende tijd?

bewoner met dementie als we in gesprek gaan met

Deze twee werkcontexten schuiven voor mij ei-

de familie rond vroegtijdige zorgplanning.

genlijk dezelfde uitdagingen naar voren: enerzijds denk ik dat het heel belangrijk is om visibiliteit te

Dus het is eigenlijk ook een werkinstrument dat de interdisciplinaire samenwerking bevordert? Ja, ten eerste omdat werken met dezelfde impuls

geven aan ons beroep van pastor op de werkvloer, binnen het interdisciplinair werken, maar ook naar politici, beleid en studenten toe. Zoveel mensen weten niet wat wij doen als pastor. En onbekend

sowieso leidt tot uitwisseling waarin overeenkom-

is onbemind…

sten en verschillen ongedwongen en concreet aan

En daarnaast schaar ik me mee achter het im-

bod kunnen komen.

mense project van de erkenning van een spiritueel

Ten tweede omdat diegene die aan de slag gaat met

zorgverlener om de best mogelijke spirituele zorg

het fotoboek bepaalde krachtbronnen van een be-

te kunnen aanbieden aan patiënten/cliënten/be-

woner kan ontdekken die beter ondersteund kunnen

woners in de gezondheids- en welzijnsvoorzienin-

worden door iemand van een andere discipline. Zo

gen op een professionele en transparante manier.

denk ik bijvoorbeeld aan een bewoonster die telkens

Het huidige wettelijke kader en veranderde klimaat

weer bleef hangen bij de foto van het tasje koffie.

maakt dit nu immers niet mogelijk.

© Isabelle Pateer, Otherweyes

P.

19 87

Nieuwsbrief

Kun je dit laatste punt nog even verduidelijken, specifiek voor wat betreft pastorale zorg in de ouderenzorg? Op dit moment is het zo dat met betrekking tot de

daarnaast heb ik ook binnen het interdisciplinaire team een eigen rol op met betrekking tot vroegtijdige zorgplanning, palliatieve zorg en zorg voor de zorgenden. Doordat de zorggraad van bewoners

spirituele zorg in voorzieningen van de ouderen-

in de residentiële ouderenzorg sterk toeneemt, is

zorg enkel wettelijk is bepaald dat elke bewoner

het belangrijk dat een team met brede expertise

de vrijheid moet hebben om zijn eigen levensbe-

hiervoor kan samenwerken.

schouwing te kunnen beleven én daarvoor een

Ik - of nog beter: onze bewoners - heb het geluk

vertegenwoordiger van de specifieke erkende eredienst toegang moet verkrijgen. Er is vanuit de overheid geen enkele financiële tegemoetkoming voorzien voor spirituele zorg. Uit mijn dagelijkse ervaring als pastor in de ouderenzorg kan ik zeggen dat spirituele zorg binnen een Woonzorgcentrum gedragen moet worden door de ganse me-

dat Zorgnetwerk Trento er zelf voor kiest om een pastor aan te werven vanuit de meerwaarde van deze expertise. Maar ik weet dat dit voor vele Woonzorgcentra geen evidentie is zolang hier geen wettelijk hedendaags kader voor bestaat. Net omdat ik elke dag meemaak hoe belangrijk

dewerkersgroep, maar dat de aanwezigheid van

een pastor in de ouderenzorg is, wil ik me met de

iemand met expertise en referentiekader op dit

beroepsvereniging zeker ook scharen achter het

vlak eveneens onontbeerlijk is. Vanuit mijn eigen

project van erkenning.

expertise als pastor neem ik een belangrijke rol op in de spirituele begeleiding van bewoners als hun eigen krachtbronnen onder druk staan. Maar

Bedankt Kristien, en veel succes met alle uitdagingen!

Over Kristien Henderickx Kristien Henderickx (1978) ging met een licentiaatsdiploma godsdienstwetenschappen op zak en na een specialisatiejaar ‘pastoraal in de gezondheidszorg’ als pastor aan het werk. Binnen de context van het algemene ziekenhuis en het woonzorgcentrum kregen personen met dementie heel snel een speciale betekenis voor haar. Nu werkt ze reeds 14 jaar als pastor voor Zorgnetwerk Trento waar op beide campussen (Moerzeke en Zele) een afdeling voor personen met dementie is ondergebracht. Binnen het ZNW Trento wordt men altijd uitgedaagd om zijn blik te verruimen, dus in 20122013 stond zo het postgraduaat Rouw- en Verliesconsulent aan de Arteveldehogeschool in Gent op het programma. Zij is sinds één jaar ook de coördinator van de beroepsvereniging voor katholieke pastores in de gezondheids- en welzijnszorg. © Isabelle Pateer, Otherweyes

Bestelinformatie Het boek en de handleiding worden samen verkocht voor de prijs van 29,50 euro. Geïnteresseerden kunnen het boek bestellen via de website www.koesterbeelden.be of via de boekhandel. Het ISBN nummer is 978 90 77160 084.

P.

20 87

Nieuwsbrief

AANKONDIGINGEN ‘FEESTEN MET DE BUREN’ 2016: UW NIEUWE JAARKALENDER VAN DE RELIGIES EN LEVENSBESCHOUWINGEN ‘Feesten met de buren 2016’ heeft een culinair en avontuurlijk karakter. We laten u binnenkijken in de levensbeschouwelijke en religieuze keuken. Lekkere familiemaaltijden met – soms letterlijk – symbolische ingrediënten. Voedingswaren en dranken met een diepzinnige betekenis. ‘Feesten met de buren 2016’ maakt je nieuwsgierig. Hij wekt je interesse om kennis te maken met ‘de andere’ in zijn levensbeschouwelijk culinaire eigenheid. Exclusieve foto’s en maandoverzichten met de data van de belangrijkste feesten en verbindende momenten van de verschillende religieuze en levensbeschouwelijke gemeenschappen openen je horizon. Een open en toegankelijke jaarkalender van verbondenheid in verscheidenheid. Kostprijs: e8 (excl. verzendingskosten). Kortingen vanaf 20 ex. Meer info & bestellen: [email protected]

WENSKAART KATHOLIEK EN ORTHODOX KERSTMIS Kerstmis wordt op 24 en 25 december gevierd door katholieken en protestanten en op 7 januari door de orthodoxen. Je kan christelijke vrienden, buren of collega’s binnenkort een gelukkig Kerstfeest wensen met de nieuwe wenskaart van ORBIT. Deze wenskaarten zijn onderdeel van het vernieuwende én baanbrekende wenskaartenpakket ‘IEDEREEN FEEST!’ voor de superdiverse samenleving. In dit pakket worden negen levensbeschouwelijke en religieuze wenskaarten samen uitgegeven. Het pakket biedt een ruime keuze om wensen te sturen. Naast Kerstmis van katholieken, protestanten en orthodoxen: één voor het bahá’í nieuwjaar, één voor het Pasen van katholieken, protestanten en orthodoxen, maar ook voor Boeddhadag, feest van het vrijzinnig humanisme, Id Al-Fitr (feest van het einde van de ramadan in juli), joods Nieuwjaar, het islamitisch offerfeest en het hindoe of sikh Diwali of lichtjesfeest. Prijs wenskaart: 0,60 € per stuk (excl. verzendingskost). Korting van 10% vanaf 50 exemplaren. Het hele pakket met de 9 kaarten en een uitlegkaart kost 6e. Meer info & bestellen: [email protected]

P.

21 87

Nieuwsbrief

HAATMAILS IN JE MAILBOX: HOE GA JE ERMEE OM? OVER HET OMGAAN MET RACISTISCHE E-MAILS OVER ASIELZOEKERS, MOSLIMS OF “ALLOCHTONEN”. In deze handleiding staan bruikbare tips om (racistische) haatmails te herkennen en de verspreiding ervan te limiteren. Je vindt er een antwoord op volgende vragen: Wat zijn de gevolgen van haatmails? Welke e-mails kan je doorsturen? Welke niet? Hoe meld je een haatmail? Hoe beantwoord je de afzender(s) zo effectief mogelijk? Je vindt er ook een korte schets van de wetgeving rond haatmails. Prijs van de brochure: 5,00 €. Meer info & bestellen: [email protected]

NIEUWE MEDEWERKERS Amarylis De Gryse Caritas Vlaanderen heeft er een nieuwe werkkracht bij. Sinds begin november ben ik aangenomen als stafmedewerker vrijwilligerswerking. Ik ben Sociaal- Cultureel Werkster en heb ervaring opgedaan binnen wijkgezondheidscentra, opvangcentra voor asielzoekers en als vrijwilligster in verschillende binnen- en buitenlandse projecten. Ik buig me vooral over de opstart van lokale vrijwilligerswerkingen die ingeschakeld worden bij de integratie van erkende vluchtelingen, en de opbouw van een vrijwilligerswerking in de nieuwe collectieve opvangstructuur voor asielzoekers te Scherpenheuvel. [email protected] Anne-Sophie Du Four Sinds begin november ben ik aan het werk als directiesecretaresse voor Caritas Vlaanderen en Caritas International. Vanaf januari zal ik Rosa Michielsen vervangen. Ik werk in een tweetalige omgeving en dit vind ik als vroegere leerkracht vreemde talen heel interessant. Ik zorg voor het agendabeheer van de directeurs van Caritas Vlaanderen en Caritas International, maak verslagen op van vergaderingen en hou me bezig met het nalezen, corrigeren en vertalen van allerhande documenten. Ik ben heel blij dat ik terechtgekomen ben in een aangename en boeiende werkomgeving met fijne collega’s. [email protected]

P.

22 87

Nieuwsbrief

BEELD VERHAAL IN

De vluchtelingencrisis beheerst al maanden het Nieuws, en het ziet er niet naar uit dat hierin weldra verandering komt. We hebben over dé crisis, dé vluchtelingen, en de macro-economische

kelijke gedachte: ‘Zal ik er morgen nog zijn?’. Elke dag stierven er mensen, kinderen, mijn vrienden. Mijn vraag was op dat ogenblik dan ook heel reëel: “Waarom zou ik er morgen nog zijn? Waarom ik?” Na meer dan drie jaar oorlogsgeweld ben ik, gebroken van angst en pijn, uit Sarajevo weggevlucht. Weg van mijn ouders, mijn broer, mijn vrienden en weg van alles wat mij zo vertrouwd en dierbaar was…

effecten van het hele gebeuren. Bij velen over-

In september 1995 kwam ik als vluchteling te-

heerst angst: wie zijn al die mensen die naar hier

recht in Leuven, België, een voor mij compleet

komen? wat gaat het ons allemaal kosten ?

onbekende stad in een onbekend land. Maar net

Tegelijk schuilt achter elke vluchteling ook een individueel verhaal van vertwijfeling, angst, wanhoop – maar ook van hoop. Hoop op een nieuw begin, een tweede leven. En van enthousiasme om er iets van te maken. We willen hier zo’n verhaal laten klinken. Het verhaal van Tanja, onze medewerkster binnen het team van Cairos. Een verhaal van pijn, kansen en toekomst. Een positief en hoopvol verhaal, dat we graag toewensen aan zovelen die nu op tocht zijn, ‘zonder een steen om hun hoofd op te leggen’.

daar is het tweede deel van mijn leven begonnen. Mijn ‘tweede leven’. Dat gevoel heb ik nu nog. Zo zie ik het nog steeds, een leven opgedeeld in twee delen, een leven ‘voor’ en een leven ‘na’... Vluchteling zijn, niemand kiest ervoor. Alles wat ik had vóór de oorlog in Sarajevo was meer dan genoeg voor mij en het moest dan ook niet meer zijn. Ik was daar opgegroeid, ben er naar school gegaan, heb er mijn eerste lief gehad. Elk jaar gingen we met de familie op vakantie. Ik heb vele, vele dromen gehad, zoals elke tiener. De droom van een normaal, leuk en gelukkig leven, zoals de jeugd hier in België.

WAAROM IK?

Als je moet vluchten, voel je je ontworteld, afgesneden van een wereld die je zo vertrouwd is. Al-

Maandag 6 april 1992... Ik stond aan de bus-

les moet opnieuw beginnen, alles moet je opnieuw

halte te wachten om, zoals elke maandag, naar

ontdekken, leren...Het tweede deel van mijn leven,

school te gaan. Ik was 16 jaar oud, een tiener...

hier in België, zie ik nog steeds als een zoektocht

En toen... Nooit zal ik die dag vergeten, de dag

naar mezelf. Ik heb aanhoudend het gevoel dat ik

dat mijn jeugd plotsklaps voorbij was, de dag dat

nooit voor de honderd procent ergens bij hoor,

mijn jeugdjaren voorgoed gestopt zijn... Maandag

noch in Sarajevo, noch hier in België. Ik ben te

6 april 1992 was het begin van de oorlog in Bos-

lang weg uit mijn geboorteland. Als ik er nu op va-

nië en Herzegovina en de belegering van Sarajevo.

kantie ga, krijg ik regelmatig de vraag: “Je woont

Deze gruwel heeft in mijn geboortestad 44 lange

zeker niet meer hier?” En hier hoor ik geregeld: “Ik

maanden geduurd.

hoor een bepaald accent, kom je uit...?”

Ik herinner me nog goed hoe de hemel bijna elke

En het trauma, de frustraties blijven knagen... Nu

dag oplichtte door ontploffende bommen, ik herin-

nog, na meer dan tien jaar, vind ik het heel erg

ner me hoe de grond onder onze voeten beefde.

dat ik niet de kans heb gehad om voor mijn ou-

Ik herinner me mijn ouders en de paniek die zij

ders te zorgen toen zij het nodig hadden en dat

voelden voor mijn broer en mezelf. Ik herinner me

ik twee keer maar net op tijd was voor hun be-

de angst die ik voelde rondom mij, de lange en

grafenis. Op de school van mijn kinderen kwamen

koude nachten, de honger. Maar ik herinner me

er nooit grootouders naar het grootouderfeest.

vooral de enorme onzekerheid die zich van me

Ze kennen tot op vandaag de betekenis niet van

meester maakte. En net dit gevoel was nog het

‘grootouders’, van een ‘familiefeest’, want zij heb-

ergst, het meest angstaanjagende. De verschrik-

ben dit gevoel nooit gekend.

P.

23 87

Nieuwsbrief

Frances Catalano

Er is een ongelooflijk mooi, sterk en betekenisvol

Na twintig jaar in België blijft het leven voor mij

beeld van Frances B Catalano. Het symboliseert ‘het

nog steeds een avontuur, een zoektocht, maar

vacuüm, gecreëerd door het feit dat je gedwongen

misschien is het daarom ook zo anders en zo

bent om je land, je vrienden en medeburgers, je

boeiend. Er zijn dagen dat ik vergeet dat ik hier

leven te verlaten’. Heel af en toe voel ik me net zo...

niet geboren ben, dat ik er helemaal niet aan denk

Ondertussen zijn er twintig jaren voorbijgegaan, voorbijgevlogen. Als ik hierop terugblik was het

en er zijn dagen dat ik er langer stil blijf bij staan en dat ik toch weer die heimwee voel knagen.

best een spannend, hard maar ook een mooi

Ik ben er me van bewust dat ik veel geluk heb

avontuur. Ik woon nog steeds in de buurt van

gehad hier opnieuw te mogen beginnen, om mijn

Leuven, met mijn partner en twee zonen. Ik heb

kinderen een goed en mooi leven te kunnen geven.

mijn diploma behaald; werk inmiddels meer dan

Na twintig jaar komt dan ook opnieuw dezelfde

15 jaar en ik ben hier gelukkig. Het was niet de

vraag naar boven: “Waarom ik?”

‘normale’ weg die ik afgelegd heb, maar het is

Er zijn momenteel immers heel veel mensen in de

wel ‘mijn’ weg. Ik heb heel veel (harts)vrienden in België, mijn kinderen zijn hier geboren... Hier voel ik me ‘thuis’. Ik probeer het leven positief te bekijken en meestal lukt me dat ook! Wij vluchtelingen hebben de luxe om meer dan een ‘thuis’ te hebben. Als ik naar Sarajevo trek, voelt het echt alsof ik naar huis ga, maar iedere keer als ik vanuit Sarajevo terug naar België ga, heb ik datzelfde gevoel, het gevoel naar huis te gaan!

wereld die net dezelfde angsten, net dezelfde dromen hebben als ik twintig jaar geleden. Waarom mochten mijn dromen uitkomen en die van hen niet? Met dank aan België en alle mensen die het voor mij mogelijk en gemakkelijk gemaakt hebben... Tanja Milos Administratief verantwoordelijke Cairos

BEELD

VERHAAL

nooit is het donkerder dan het moment net voor een deur opengaat, maar soms blijven de deuren dicht, van de huizen in december bewoont geluk altijd de binnenkant, gevangen achter glas wordt er gezongen, gedronken en vergeten

dat buiten de wereld wacht, de kou veegt blind de gevels langs, af en toe legt een venster een arm licht om de schouders van iemand die voorbij gaat en droomt van warmere tijden Jan Geerts (1972) woont in Borgerhout, is dichter en schrijfdocent bij Jeugd en Poëzieen aan de Antwerpse Schrijversacademie. Hij publiceerde 3 dichtbundels bij Uitgeverij P: “Tijdverdriet en andere seizoenen” (2004), “Een volle maan met onze handen ernaast” (2005) en “De n van iemand” (2008).

Caritas Nieuwsbrief is gedrukt op papier gecertificieerd door de Forest Steward Council (FSC). Deze organisatie promoot en waarborgt een verantwoord bosbeheer dat economisch leefbaar, milieuvriendelijk en sociaal rechtvaardig is.

CU-COC-811200