Nieuwsbrief Caritas Catholica Vlaanderen vzw
Afgiftekantoor Brussel 4 P4A9097
Nummer 73 • juli–augustus 2013
Kort tweemaandelijks bericht van Caritas Catholica Vlaanderen vzw
Caritas voor congo!
Inhoudstafel p.
03
Caritas in europa
p.
04
Caritas Portugal
p.
10
Solidariteit
p.
13
Caritas International
p.
16
p.
18
p.
20
p.
24
Editoriaal
Vrijwilligers gezondheid & welzijn aankondigingen
Foto frontpage: © Isabel Corthier Young woman at refugee camp Mugunga 3 in Goma, North Kivu, Congo
Nieuwsbrief Caritas Catholica Vlaanderen vzw
Tweemaandelijks tijdschrift verspreid bij bestuurders en directieleden van aangesloten instellingen. Alles wat in dit blad te lezen staat, mag overgenomen worden, mits vermelding van de bron.
Verschijnt
Redactie & administratie
Tweemaandelijks tijdschrift
Caritas Vlaanderen vzw
Oplage
Liefdadigheidstraat 39 – 1210 Brussel
2450 exemplaren
Verantwoordelijke uitgever
T 02 608 00 72 – F 02 608 00 75
[email protected]
Dominic Verhoeven,
Grafisch ontwerp & druk
Directeur
Licap cvba
Maatschappelijke zetel Caritas Vlaanderen vzw:
Guimardstraat 1 – 1040 Brussel
Liefdadigheidstraat 39 – 1210 Brussel
T 02 509 96 83
[email protected]
www.licap.be
p.
03 73
Nieuwsbrief
Edito Klaar voor de start
Hopelijk hebt ook u een deugddoende vakantie gehad. Het zomerreces is een uitgelezen periode om de batterijen weer op te laden, maar ook om alles eens rustig op een rijtje te zetten en de planning voor het komende werkjaar bij te stellen. Het is ogenschijnlijk een rustige en warme zomer geweest, in aanloop naar het hectische werkjaar 2013-2014. Belangrijk voor ons land was alleszins de koningswissel, met de abdicatie van Albert en de eedaflegging van Koning Filip op de Nationale Feestdag. Een sobere plechtigheid zonder Oranjegekte, met een nieuwe koning die zich inschrijft in de logica van de staatshervorming en waarbij het ‘Eendracht maakt Macht’ gaandeweg plaats maakt voor de rijkdom van ‘Eenheid in Verscheidenheid.’ Met aandacht ook voor wie door de crisis getroffen werd, waarmee Koning Filip alvast de sociale lijn van zijn voorgangers doortrekt. Het koningschap van de nieuwe vorst is alvast onder een goed gesternte en zonder incidenten begonnen, maar de echte lakmoestest zal zich allicht aandienen bij de moeder aller verkiezingen, midden volgend jaar. Ook de economische barometer neigt meer en meer naar rustiger weer. De BEL 20 haalt het hoogste peil van de afgelopen drie jaar, en we koersen terug naar een overschot op de handelsbalans. Maar de werkloosheidscijfers blijven klimmen, ook en vooral voor de risicogroepen, en het ondernemersvertrouwen blijft negatief. We zijn er dus nog niet, de inspanning moet volgehouden worden, maar we hebben een redelijk fraai parcours afgelegd, met een robuuste sociale zekerheid, zonder sociaal bloedbad en zonder dat de prille heropleving van de economie naar Duits voorbeeld moest geschraagd worden met ‘hamburger-‘ of 1-euro-jobs. Toch blijft er nog een lange weg te gaan om te komen tot een nieuw duurzaam evenwicht inzake sociale bescherming. De samenleving als geheel moet hier haar verantwoordelijkheid nemen. De vermaatschappelijking van de zorg is daarbij een grote uitdaging, maar dan geduid vanuit een positieve keuze om als samen-leving, Gemeinschaft, die opdracht ter harte te nemen, en niet vanuit een negatieve, kostenbesparende doorschuifoperatie vanuit de staat. Voor de mensen aan de rand van onze samenleving, voor diegenen die aan de rekker van de welvaartstaat hangen, zal dát de belangrijkste inzet zijn van de verkiezingen, eerder dan de taal waarin ze hun onbetaalbare aanmaningsbrieven zullen ontvangen. Het zal zaak zijn om onze traditie van sociale bescherming duurzaam te verknopen met onze nieuwe staatsstructuur en om ook op dit vlak ‘éénheid in verscheidenheid’ te realiseren: doortastend, inclusief en diepgaand – en snel, liefst zonder dat we ons duurrecord inzake regeringsvorming hoeven te breken. De Katholieke Sociale Leer met haar concepten van subsidiariteit, solidariteit en verantwoordelijkheid, kan hier een vruchtbare bijdrage leveren. We willen alleszins vanuit Caritas bijdragen aan dit debat en hierrond begin april 2014 een reflectiedag organiseren. We willen blijven gaan voor een samenleving waaraan ieder kan en mag deelnemen en bijdragen, en die ieder dan ook naar billijkheid steun en bescherming biedt !
Luk De Geest Dominic Verhoeven voorzitter directeur
p.
04 73
Nieuwsbrief
Caritas in Europa
© Caritas Europa
Summer University Sociale Innovatie Dinsdag 9 juli Van 8 tot 12 juli vond, in de gebouwen van de KULeuven, de
K inderarmoede
zesde editie plaats van de Summer
Tijdens de tweede dag van de Summer University, werd nage-
University van Caritas Europa.
dacht over het thema Kinderarmoede. Verschillende sprekers
Aan 84 deelnemers uit 27 Europese Caritasorganisaties,
maakten hun opwachting en gaven, elk vanuit hun eigen expertise en achtergrond, duiding bij dit thema. Er werd vertrokken vanuit de aanbevelingen van de Europese
2 deelnemers uit Turkije en 1
Commissie, gepubliceerd onder de noemer “Investeren in Kinde-
deelnemer uit Georgië, werd
ren”. Anne Degrand, medewerkster van het DG Employ & Social
een programma aangeboden
Affairs, zette dit rapport uiteen. Enkele sleutelaanbevelingen zijn het voorzien van voldoende werkgelegenheid voor ouders
met bijdragen van academici,
met jonge kinderen, toegang tot de nodige zorgvoorzieningen
van medewerkers van de
vergemakkelijken, streven naar voldoende kinderopvang zodat
Europese Commissie, en van
ouders aan het werk kunnen blijven, kinderen voorzien van een veilige en gezonde leef- en leeromgeving en het verhogen van de
Caritasverantwoordelijken. De
participatie van kinderen aan sport-, cultuur- en spelactiviteiten.
hoofdbetrachting was ook dit jaar
Na de Europese Commissie zelf, was het de beurt aan iemand
medewerkers van de lidorganisaties
die werkt voor deze instelling.
te helpen hun kennis van het
Het bedrijf Rand Europe ontwikkelde voor de commissie een
Europese Sociaal Beleid aan
webplatform met als doel het verzamelen en verspreiden van
te scherpen en de onderlinge
praktijkvoorbeelden rond het bestrijden van kinderarmoede. The European Platform for Investing in Children (EPIC), geeft
samenwerking te versterken.
aan organisaties die werken binnen Europa de mogelijkheid
Een kort verslag vanuit enkele van
hun project te laten beoordelen door een panel. Verschillende
de belangrijkste werkgroepen
experten uit diverse hoeken – zowel bijvoorbeeld geleerden van universiteiten, als medewerkers van bijvoorbeeld Eurochild – beoordelen de projecten op een hele lijst van criteria. Het belangrijkste element is dat de projecten ‘evidence-based’ zijn: de projecten moeten zélf aantonen dat ze vanuit de praktijk het verschil kunnen maken. Enkel projecten die dit kunnen, krijgen een plaats op de website waar ze door andere organisaties bekeken en eventueel overgenomen kunnen worden. Meer informatie hierover is te vinden op het online platform http://europa.eu/epic.
p.
05 73
Nieuwsbrief
groot te zijn. Toch liggen de visies met betrekking tot kinderarmoede bij alle Caritas organisaties dicht bij elkaar. Het Ten Pack of Recommendations van Caritas Europa (2012) en het dossier rond kinderarmoede in Europa (Child Poverty, State of Play in Nadien waren er nog twee korte interventies
Europe, 2011) bieden alvast een houvast voor de
door Paula Hunt, expert kinderen met handicaps
vele Caritas organisaties om met de input van deze
bij UNICEF en Mafalda Leal, beleidscoördinator
dag in eigen land aan de slag te gaan.
Kinder rechten en Kinderparticipatie bij EUROCHILD. Beiden keken vanuit hun expertise naar specifieke groepen en problemen. Zo had Hunt
C ommunicatie
© Caritas Europa
aandacht voor kinderen met een handicap in de Europese Unie en de wijze waarop regeringen
De workshop communicatie ging dinsdag van start
hier al dan niet bijzondere aandacht voor hebben.
met een uiteenzetting van Koen van den Broeck,
Leal sprak dan weer over de wijze waarop kennis
Senior Consultant, Ethicom, over crisis communi-
van kinderrechten en de mogelijkheid hebben om
cation. Elke organisatie heeft af en toe te maken
kinderrechten uit te oefenen, rechtstreeks in ver-
met crisissituaties, problemen, gebrekkige com-
band staan met een verhoogd kans op armoede.
municatie die, wanneer onhandig aangepakt, een
Zo bleek dat kinderen hun rechten zelf nog steeds
negatief effect kunnen hebben op het imago van
te weinig kennen en dat overheden de rechten
de organisatie. De manier waarop men communi-
van kinderen niet altijd respecteren. EUROCHILD
ceert over de organisatie, over de aanwending van
ontwikkelde hiertoe een kaartspel met echt en
financiële middelen, over eventuele problemen of
valse kinderrechten, om zo het debat rond dit
crisissituaties, kan in belangrijke mate de impact
thema te stimuleren.
op en de menig van de publieke opinie beïnvloeden.
Na afloop van elke interventie werd de spreker
Een goede relatie met de media bouw je op. Door
door de deelnemers stevig bevraagd. Al snel bleken
een continue informatiestroom, zodat men je als
de verschillen tussen de landen van de deelnemers
organisatie leert kennen, waar je voor staat, wat
p.
06 73
Nieuwsbrief
je doet, en hoe je dat doet. Een crisistoestand
schenkers vertrouwt op informatie die ze krijgen
is niet meteen het makkelijkste moment om je
via de media.
mediadebuut te maken. Maar elke crisis, hoe ongelegen ook, biedt de kans om uitleg te geven, om foutieve informatie bij te sturen, om verontschuldigingen aan te bieden voor wat fout liep, om duidelijkheid te scheppen en om een standpunt
Caritas Oostenrijk en Caritas Duitsland gaven in de namiddag praktijkvoorbeelden van strategieën op het vlak van Communicatie, marketing en fundraising.
in te nemen over wat er gebeurd is, over welke oplossingen men overweegt. Een van de meest voorkomende vooroordelen in
woensdag 10 juli
verband met organisaties voor ‘het goede doel’ (meestal organisaties zonder winstoogmerk) dat
S ociale
innovatie
wat ze doen gratis is, dat ze geen kosten hebben, dat het vooral om (onbetaald ) vrijwilligerswerk
De deelnemers aan de workshop ‘Exploring oppor-
gaat. Door transparante en correcte informatie –
tunities for social innovation in the social economy
pro-actief, maar ook voldoende feedback – geeft
and in services aimed at vulnerable groups’ bogen
men het publiek meer inzicht over hoe een carita-
zich vooral over sociale innovatie en het potentieel
tieve organisatie werkt, op een wel onderbouwde
van de sociale economie en de sociale diensten
en professionele manier en dat daar onvermijdelijk
om toekomstgerichte vormen van ondersteuning
werkingskosten aan vast zitten.
en van werkgelegenheid te leveren, in het bijzon-
© Caritas Europa
Fondsenwerving is voor veel organisaties van het
der aan kwetsbare groepen.
allergrootste belang voor de continuïteit van hun
Tuur Ghys, Universiteit Antwerpen, stelde een
projecten, maar het blijft ook een zeer kwetsbaar
algemeen concept voor van wat sociale innova-
aspect, dat zowel in de publieke opinie als in de
tie is of kan zijn, en deze kan bijdragen het werk
media, regelmatig onder vuur ligt. Correcte en
van Caritas te optimaliseren.Sociale innovatie kan
transparantie informatie moet altijd het basisuit-
worden gedefinieerd als de ontwikkeling en imple-
gangspunt zijn. Public relations dienen trouwens
mentatie van nieuwe ideeën, diensten en modellen
niet enkel om het publiek te sensibiliseren, of be-
om maatschappelijke vraagstukken beter aan te
wust te maken. Uit cijfers blijkt dat 75 % van de
pakken. Dit vergt een actieve inbreng van publieke
p.
07 73
© Caritas Europa
Nieuwsbrief
en private actoren, inclusief het maatschappelijk
len bij het identificeren van onvervulde behoeften
middenveld, om de sociale diensten te verbeteren.
en de ontwikkeling van nieuwe vormen van dienst-
Een voorbeeld van de sociale innovatie in de levering van sociale diensten werd geïllustreerd door de presentatie van Ruth Owen, FEANZA, met focus op de problematiek van de daklozen.Sociale innovatie is opgenomen in een hele reeks beleidsinitiatieven van de Europese Commissie, zoals in het Social Investment Package. Aurelio Fernández López, Europese Commissie, DG EMPL, gaf uitleg bij het Social Investment Package en het programma voor sociale verandering en innovatie. Het nieuwe programma zal niet alleen de werkgelegenheid en het sociaal beleid in de hele EU ondersteunen, maar zal het ook mogelijk maken om financiële steun te ontvangen voor de meest succesvolle innovatieve acties. Vele sociale innovatie projecten ontvingen reeds steun van het Europees Sociaal Fonds, dat financiering verstrekt aan projecten die
verlening. Beide, de sociale economie en sociaal ondernemerschap, zijn ook een instrument voor sociale integratie. Ze bieden vaak kansen op werk voor mensen met een ‘nadeel’ op de reguliere arbeidsmarkt of voorzien in sociale diensten en/ of goederen en diensten aan personen met een verhoogd risico op armoede of sociale uitsluiting. Ze zijn ook vaak betrokken bij maatschappelijke initiatieven die gericht zijn op sociale verandering en sociale innovatie. Caritas heeft een lange ervaring op het terrein van Sociale Innovatie met veel succesverhalen die concreet geïllustreerd werden door Caritas Duitsland en Caritas Oostenrijk. Er werd afgesloten met een inventarisatie gericht op het in kaart brengen van de mogelijkheden en de behoeften van de Caritasorganisaties bij de uitvoering van innovatieve projecten.
de werkgelegenheid en de sociale integratie in de regio’s ondersteunen.Tijdens het tweede deel van
R ight
to
F ood
de dag, begeleidde Patrick De Bucquois, Caritas in België, het publiek bij de reflectie over de rol van
Op woensdag stelden Alfonso Apicella (Global Anti-
de sociale ondernemingen in de bestrijding van ar-
Poverty Campaign Officer, Caritas Internationalis),
moede en sociale uitsluiting, en hoe men de socia-
Michelle Hough (Communication Officer, Caritas
le economie en de sociale diensten kan promoten.
Internationalis), Isabel Fernandez (Policy and Ad-
Sociale ondernemingen kunnen een grote rol spe-
p.
08 73
Nieuwsbrief
vocacy Officer, International Cooperation and Humanitarian Aid, Caritas Europa) en Gaëtan van Loqueren ( Coördinator and senior adviser United Nations’ Special Rapporteur on Food Security), de ‘Right to Food’ campagne voor die op 1 december 2013 van start gaat.
• duidelijke boodschappen naar beleidsmakers en overheden • bijdragen aan het post 2015 debat. Caritas Internationalis rekent op zijn leden, wereldwijd om deze campagne vorm te geven. Wij houden u in deze Nieuwsbrief op de hoogte de
Wereldwijd lijdt één miljard mensen honger, terwijl
evolutie van deze ‘Right to Food’ campagne en van
er voldoende voedsel is voor iedereen. Caritas In-
de initiatieven die Caritas in België zal uitwerken.
ternationalis wil met de campagne ‘Right to Food’ het recht op voedsel, dat een essentieel onderdeel vormt in de strijd tegen armoede en sociale
donderdag 11 juli
ongelijkheid onder de aandacht brengen. De voornaamste doelstelling in de Millennium Development Goals is het uitroeien van extreme armoede en honger in de wereld. De streefdatum vooropgesteld voor het bereiken van de MDG is 2015. En al is er globaal bekeken vooruitgang geboekt, in een aantal landen blijft honger en voedselonzekerheid een groot probleem.
H et E uropees
sociaal model
De workshop over het Europees sociaal model begon met een zeer inspirerende tussenkomst van Fr. Patrick Daly, General Secretary COMECE, over hoe de katholieke sociale leer ons kan helpen bij het ontwikkelen van passende beleidsreacties die een
De campagne objectieven:
antwoord kunnen geven aan de economische crisis.
• een campagne rond armoedebestrijding met
In een tweede interventie stelde Stephen Hughes,
de focus op het recht op voedsel, ondersteund door alle Caritasgeledingen • een kader creëren waarbinnen Caritasgeledingen werk kunnen waken van voedselzekerheid in de eigen landen • sensibilisering van alle lagen van de bevolking, middenveldorganisaties, overheid, zodat het probleem van voedselonzekerheid erkend wordt en er een mentaliteitverandering komt waardoor we op een andere manier met voedsel omgaan • mobiliseren tot concrete actie
lid van het Europees Parlement, S & D-fractie, die ideeën voor over waarom en op welke manier de sociale dimensie van de Economische en Monetaire Unie best kan worden versterkt in reactie op de crisis. Op Europees niveau is sinds geruime tijd, zowel in het kader van de Lissabonstrategie als daarbuiten, een krachtig debat aan de gang over het Europees sociaal model, tot op dit moment echter zonder duidelijk Europees antwoord. Met sociale systeem bedoelen we in grote lijnen: het stelsel van sociale voorzieningen in een land, de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de sociale voorzieningen, zoals gezondheidszorg, onderwijs, kinderopvang, het pensioenstelsel, het bestaan van een activeringsbeleid met betrekking tot de deelname aan de arbeidsmarkt, enz. Al deze elementen vormen samen het “Europese sociale model”. De ingrijpende veranderingen in onze samenleving vormen een grote uitdaging voor de houdbaarheid van de verzorgingsstaat zoals we de die kennen
© Caritas Europa
in Europa. Demografisch onevenwicht, instabiliteit op vlak van tewerkstelling, verandering in familiale patronen, milieurisico’s en de economische crisis zijn factoren in een proces waarin politiek en nationale sociale systemen niet meer in staat lijken om de groeiende behoefte aan veiligheid van hun burgers te verzekeren.
p.
09 73
© Caritas Europa
© Caritas Europa
Nieuwsbrief
Dominic Verhoeven, Caritas in België, gaf toe-
van Caritas op Armoede en Welzijn in de 21ste
lichting bij het Belgisch model van sociale voor-
eeuw. Robert Urbe, Caritas Luxemburg, gaf toe-
zieningen. Hij toonde in grote lijnen aan, hoe het
lichting bij heeft de belangrijkste conclusies van de
Belgische sociale systeem probeert de sociale be-
Caritas Werkgroep. De overwegingen en het werk
schermingsmechanismen te vrijwaren in de con-
van de werkgroep, die meer dan vijf jaar geleden
text van de huidige crisis. De Belgische casus
startte, resulteerde in een publicatie getiteld: “De
werd gebruikt als voorbeeld voor een aantal landen
toekomst van de verzorgingsstaat”.
waar het sociale zekerheidssysteem is gebaseerd op het zogenaamde Bismarck-model, zoals bijv. in Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk en Luxemburg. Sociale zekerheidsstelsels zijn niet onfeilbaar, maar zeer concrete historische instrumenten om de mensen te dienen, om hun rechten te beschermen, om hen de kans te bieden een goed en fatsoenlijk leven te hebben, hun mogelijkheden te versterken, kortom om de gemeenschap en het gezin te ondersteunen als eerste en natuurlijke plaats voor echte menselijke ontwikkeling.
Tot slot had Claire Dheret, European Policy Centre, het over de recente trends en ontwikkelingen in het Europese debat over de toekomst van het Europese sociale model. Een gedachtewisseling onder de deelnemers over de situatie in Europa met betrekking tot het sociale systeem, en een analyse van de sterke en zwakke punten van elk systeem rondde de workshop af. Regine De Bruycker Caritas Vlaanderen | Caritas in Belgium
Caritas onderschrijft deze visie en reflecteert
Natallya Kaval Kova
over de gemeenschappelijke bevindingen tussen
Caritas in Belgium
verschillende modellen onderling, als aanzet naar
Thijs Smeyers
een bredere en meer open reflectie over de visie
Caritas Vlaanderen | Caritas in Belgium
p.
10 73
Nieuwsbrief
Caritas Portugal
Cáritas Portuguesa D iocesane
organisaties
Samen met het eigen lokale
Op lokaal vlak wordt Caritas Portugal ondergebracht in 20 dio-
en internationale netwerk,
cesane Caritas-organisaties. Iedere diocesane instantie werkt
wil Caritas Portugal streven naar een menselijke en sociale
wautonoom en kan zo, in overeenstemming met hun lokale context, specifieke sociale acties ondernemen. Alle geledingen bij elkaar genomen, werkt Caritas Portugal op een hele variatie
maatschappij. Dit doet Caritas
van sociale problemen. Zo wordt er onder meer gewerkt rond
Portugal door te strijden voor een
kinderen, ouderen, migranten, Roma, druggebruik, thuiszorg,
eerlijke samenleving, in bijzonder met participatie van diegenen die geraakt worden door een of andere vorm van uitsluiting.
HIV/aids, daklozen,… Daarnaast zijn in parochies en gemeenschappen ook Caritasgroepen actief in sociaal-pastoraal werk. Zij staan dicht bij de mensen en helpen hen met hun dagelijkse moeilijkheden. Deze lokale groepen brengen vooral bezoeken aan ouderen en zieken, doen boodschappen voor deze mensen of helpen hen uit de nood bij vervoersproblemen, bijvoorbeeld van en naar een ziekenhuis. De lokale activiteiten van Caritas Portugal worden vooral uitgeoefend door vrijwilligers. Zeker in de lokale parochies, zijn vrijwilligers ontzettend belangrijk. Daarnaast stellen sommige diocesane geledingen stafmedewerkers te werk, variërend van één betaalde kracht die een diocees coördineert, enkele honderden betaalde medewerkers. In het laatste geval gebeurt de tewerkstelling vaak in eigen Caritas-voorzieningen, zoals woonzorgcentra, kinderopvang of sociale centra, waar de werknemers werken als psycholoog, verzorgende, keukenmedewerker etc. Nationale werking Op nationaal niveau is Caritas Portugal actief rond pastorale animatie, verzorgt ze opleidingen voor pastorale medewerkers, staat ze in voor communicatie-campagnes, beïnvloedt ze sociaal beleid en zet ze noodacties op, zowel in binnen- als buitenland. In het buitenland wordt sterk samengewerkt met andere Portugees-sprekende Caritasorganisaties, met wie gezien het koloniale verleden van Portugal sterke culturele en religieuze banden zijn. Caritas Portugal telt nationaal zes betaalde stafmedewerkers en beschikt
p.
11 73
Nieuwsbrief
over een jaarlijks budget van 350.000 euro (waarvan jaarlijks zo’n € 100.000 besteedt wordt aan buitenlandse hulpacties). Caritas Portugal is lid van Caritas Internationalis en Caritas Europa, maar ook van niet-Caritas organsiaties, zoals de National Confederation of Solidarity Institutions, de Portuguese Confederation of Volunteering, het non Governmental Forum for Social Inclusion en het Portuguese Platform of NGO’s.
Sociaal Centrum Sociaal Centrum H. Franciscus Xaverius
Het is zoals de E40 vanuit Leuven
H. Franciscus Xaverius De
crisis
nemen naar Brussel, in volle ochtendspits. Vanuit Het district Sétubal is het van ’s ochtends vroeg
In het begin van de 20e eeuw, was Sétubal een Portugees centrum van visvangst en scheepsindustrie. Slechts enkele van de vele fabrieken die toen gebouwd werden, zijn vandaag nog
aanschuiven richting de hoofdstad
in gebruik. De haven is er nog, maar ze is niet meer dan een
Lissabon. ‘S avonds hetzelfde verhaal,
symbool voor een vervlogen tijd. Slechts van enkele visserijbe-
maar andersom. Lissabon en Sétubal zijn met elkaar verbonden door de
drijven zijn nog actief en zorgen, samen met de Ford- en Seatfabriek en een centrale van het energiebedrijf ALSTOM, voor werkgelegenheid in de stad. Een half uur buiten Sétubal ligt het
Ponte Vasco Da Gama, waardoor
CNE Cementbedrijf, de grootste cementfabriek ter wereld. In
je op een klein uurtje vanuit de
de derde grootste stad van Portugal, met net geen 100.000
districtsstad Sétubal in de hoofdstad bent. Bij toeristen is de streek vooral bekend voor haar prachtige natuur.
inwoners, blijft het werk hoe dan ook schaars. En wie wel werk heeft, verdient meestal niet erg veel. De situatie is er sinds de financiële en economische crisis allerminst op verbeterd. Dat is sterk te merken in het hoofdkwartier
Het natuurpark Serra da Arrábida
van Caritas Sétubal, waar voor afgelopen zomer een nieuwe
palmt dan ook de grootste brok van
crisis voorspeld werd door de medewerkers. “Nu kunnen we
het district in. Ook de stranden, die grenzen aan de Atlantische Oceaan, zijn hier populair – vooral
het nog net aan, maar als er tijdens de zomermaanden nieuwe vragen om hulp zullen binnenstromen, zitten we echt over onze capaciteit. De gevolgen dan kunnen we niet inschatten”, vertelt de vaste psycholoog aan onze ploeg.
bij surfers. Toch is het leven voor de gewone Portugees hier verre van
L eren
leven en iemand worden
vanzelfsprekend. Het hoeft niet te verwonderen dat het hoofdkwartier van Caritas Sétubal in het midden van de oude stad gevestigd is.
In het hoofdkwartier is, naast de administratie van Caritas Sétubal, ook een sociaal centrum ondergebracht. Dit centrum omvat twee projecten: “Saber Viver Cada Dia” (Leren om elke dag te leven) en “Tornar a Ser” (Iemand worden).
p.
12 73
Nieuwsbrief
het centrum zo 11 mannen en 6 vrouwen een plaats geven om de nacht door te brengen. De maximale duur van een verblijf op deze kamers, is zes maanden. Al wordt deze termijn veel te vaak overschreden omdat de ‘bewoners’ geen andere plaats hebben om naar toe te gaan.
D rie
busjes , honderden maaltijden
Daarnaast is er ook een maaltijdservice. Vroeger stond die enkel in voor de avondmaaltijd, maar ook hier drongen veranderingen zich op door de crisis. Sinds enkele jaren kan al wie dit wil terecht bij Caritas Sétubal voor een middag- en avondmaaltijd. ’s Middags vertrekken aan het centrum drie busjes die maaltijden bedelen bij mensen Maaltijdservice Caritas Sétubal
thuis. Anderen komen langs in het centrum zelf. ’s Avonds is er enkel een maaltijd in het restaurant
Saber Viver Cada Dia werd opgericht in 1996 en is gericht op aids-patiënten en hun families. Het project ondersteunt de patiënten en hun families psychosociaal en psychotherapeutisch, geeft informatie, verwijst door en biedt gratis test aan. Vandaag komt er ook het aspect medicijnverstrekking bij. Door de crisis betaalt de Portugese overheid immers geen HIV-medicatie terug aan werk-
van het Centro Social. Het Centro Social biedt al deze diensten gratis aan. Het hoeft niet meer uitleg om duidelijk te maken dat dit werk meer dan nodig is, maar stilaan ook onhoudbaar… Thijs Smeyers Stafmedewerker Armoede en Armoedebestrijding Caritas Vlaanderen | Caritas in Belgium
lozen. Zij krijgen van de staat een vast bedrag (een uitkering) en maken hierdoor geen verdere aanspraak meer op terugbetaling van medicatie. Caritas Sétubal koopt de medicatie en bewaart deze in het centrum. De zieken komen dagelijks, of meerdere keren per dag, langs voor het innemen van de medicatie. Op die manier behoudt Caritas Sétubal ook wat sociale controle over de zieken. De patiënten die geholpen worden door Saber Viver Cada Dia, komen vaak ook aan bod in Tornar a Ser. Het zijn werkloze, dakloze inwoners van de stad en voor hen is Tornar a Ser bedoeld. Dit project voorziet in de dagelijkse hygiëne van de dakloze bevolking van de stad. Zij kunnen in het centrum, maar ook in drie badhuizen elders in de stad, terecht voor een douche. Het Centro Social beschikt daarnaast ook over twee kamers, waar enkele bedden in opgemaakt zijn. In totaal kan
Maaltijdservice Caritas Sétubal
p.
13 73
Nieuwsbrief
Solidariteit Eén op de tien kinderen leeft in armoede © Layla Aerts
K wetsbaar
De derde Vlaamse Armoedemonitor
In 2011 leefde 10% van de Vlaamse kinderen van 0 tot 17
laat er geen twijfel over bestaan:
jaar in een gezin met een huishoudinkomen onder de armoede-
hoewel er minder Vlamingen onder de armoededrempel leven, blijft het aantal kinderen dat opgroeit in kansarme gezinnen toenemen.
risicodrempel. Dat komt overeen met ongeveer 130.000 kinderen. Dit aandeel schommelde de voorbije jaren tussen 10% en 11%. Uit de Armoedemonitor blijkt dat er duidelijk enkele groepen meer kwetsbaar zijn dan andere. Zo is er een groter risico op armoede in éénoudergezinnen en gezinnen met drie of
Vandaag wordt één op de tien
meer kinderen. Ook gezinnen waar bijna niet wordt gewerkt en
kinderen geboren in een arm gezin.
gezinnen die een woning huren blijken meer kwetsbaar te zijn.
Positief is wel dat het Vlaams Gewest, in vergelijking met de 27 lidstaten van de Europese Unie, bijzonder goed scoort voor kinderarmoede. Het Europese gemiddelde van kinderen die opgroeien in armoede is 21%. Vlaanderen is met 10% de beste leerling van de klas, samen met Denemarken. Spanje (27%), Bulgarije (29%) en Roemenië (33%) zijn de top-drie van de weinig tot eer strekkende lijst.
A lgemeen
beleid
De strijd tegen kinderarmoede is en blijft een prioriteit van de Vlaamse Regering, zo laat minister Ingrid Lieten optekenen. “Vanuit Vlaanderen hebben we er duidelijk en onomwonden voor gekozen om van kinderarmoede een absolute prioriteit te maken, die we blijven aanhouden. Ook al zijn we wat kinderarmoede betreft de beste leerling van de Europese klas, toch vinden we het onaanvaardbaar dat vandaag in Vlaanderen 130.000 kinderen en jongeren onder de armoederisicodrempel leven”, zegt Lieten. In het Pact 2020 heeft de Vlaamse Regering zich er toe verbonden om het aantal kinderen dat geboren wordt in armoede tussen 2008 en 2020 met de
Minister Ingrid Lieten
p.
14 73
Nieuwsbrief
helft te verminderen. “Meer dan ooit is er nood aan
heden in de strijd tegen kinderarmoede. “Vandaag
concrete actie. Het is hoog tijd om de succesvolle
al worden we geconsulteerd door bijvoorbeeld
lokale projecten te vertalen in structureel beleid”,
OCMW’s met vragen over kinderarmoede”, ver-
zegt Lieten. Daarvoor wil de minister overgaan tot
telt Thijs Smeyers, stafmedewerker Armoede en
het oprichten van een ‘Kinderarmoedefonds’. “Om
Armoedebestrijding. “De Vlaamse Overheid schrijft
de huidige projecten structureel in te bedden, zijn er enkele extra miljoenen nodig”, legt de minister uit. “In het fonds leggen we overheidsgeld én geld uit de privésector samen. Het fonds wordt niet door de overheid beheerd , maar door een onafhankelijke vzw. Dat er vanuit de bedrijfswereld een draagvlak
opnieuw een projectoproep uit rond kinderarmoede, maar de lokale besturen weten vaak niet hoe er aan te beginnen. Dat zij bij ons komen aankloppen met vragen rond hun eigen ideeën, is dan ook heel positief. In het najaar willen we, naar het
voor is, heb ik zelf kunnen vaststellen in gesprekken
voorbeeld van Caritas Europa, tien prioritaire én
met enkele grote bedrijven.”
haalbare actiepunten naar voor schuiven. Zo hebben de lokale overheden een leidraad in hun eigen
T ien
strijd tegen kinderarmoede.” actiepunten
In het najaar van 2013 publiceert Caritas Vlaanderen 10 prioritaire actiepunten voor lokale over-
Thijs Smeyers Stafmedewerker Armoede en Armoedebestrijding Caritas Vlaanderen | Caritas in Belgium
Meer weten? Op onze website vind je de derde editie van de Vlaamse Armoedemonitor in pdf-formaat.
Stuur ze sneller naar huis. Maar blijf ze begeleiden ! Onvoorstelbaar wat een koningskind kan losmaken, nog voor hijzelf koning is. Niet alleen is het vanaf nu oké om een “na-bevallingsbuik” te tonen – deden we dat vroeger niet dan? – ook de verblijfsduur in het ziekenhuis staat nu ter discussie. Maar liefst 33 miljoen euro kan er bespaard worden per dag dat net bevallen moeders vroeger naar huis gestuurd worden, aldus dr. Moens gisteren in verschillende kranten. In tijden van besparingen lijkt dit ook voor Caritas in Belgium | Vlaanderen een efficiënte manier om overheidsgeld beter te besteden. Dit niet alleen, ook voor patiënten is een snellere terugkeer een grote besparing op het eindfactuur. Vanuit ons standpunt zou deze besparing dan ook toe te juichen zijn: nog steeds belanden teveel mensen in armoede door (te) hoge ziekenhuisfacturen. Toch is een nuancering op zijn plaats. Dr. Moens omschrijft het verblijf in het ziekenhuis als “iets wat medisch niet nodig is en dient om vrienden en familie met een glaasje cava te ontvangen”. Het glaasje cava hoort er voor velen misschien wel bij – toen onze
p.
15 73
Nieuwsbrief
zoon geboren werd kozen wij er bewust voor om in het ziekenhuis géén bezoek te ontvangen – in de eerste dagen staat de nazorg voor de pasgeborene, de moeder én de vader toch centraal. Ouders vroeger naar huis sturen impliceert dan ook dat je meer en beter investeert in nazorg en ondersteuning aan huis. Zeker bij kansengroepen zoals mensen in armoede, is dit essentieel. Voor het aanleren van bepaalde technieken rond baden en verproperen, het ondersteunen van borstvoeding, of het geven van duiding bij allerhande vragen van vader of moeder, is uitgebreide thuiszorg noodzakelijk. Vroedvrouwen aan huis, kraamhulp en gezinszorg zijn facetten van onze gezondheidszorg die uitgebouwd moeten worden. Ook hier zijn kosten aan verbonden, iets waar dr. Moens blijkbaar weinig rekening mee gehouden heeft. Daniel Devos (Zorgnet Vlaanderen) merkte het in Terzake ook al op: de personeelskosten blijven hierdoor quasi hetzelfde. Als Caritas in Belgium | Vlaanderen zijn wij voorstander van het sneller naar huis sturen van pasgeboren kinderen en hun ouders. Met de juiste Hannes
begeleiding, zijn we er van overtuigd dat moeders en vaders in de eigen thuisomgeving sneller ‘hun draai vinden’. Dat de kosten voor de ouders (en de ziekteverzekering) hierdoor zouden dalen, is een positief effect.
Zolang dit niet enkel een besparingsoperatie wordt en er daadwerkelijk extra ingezet zal worden op de noodzakelijk thuiszorg althans. Thijs Smeyers Stafmedewerker Armoede en Armoedebestrijding Caritas Vlaanderen | Caritas in Belgium
LAUREAAT ‘PRIJS ARMOEDE UITSLUITEN’ 2013: EXPERTISECENTRUM KRAAMZORG – DE KRAAMVOGEL (ANTWERPEN) MET HET PROJECT KANSARMOEDE(R), ADEQUATE PRENATALE ZORG VOOR ZWANGERE VROUWEN ZONDER PAPIEREN Welzijnszorg reikte op 17 juni, de 14e ‘Prijs Armoede Uitsluiten’ uit. Acht genomineerden dongen mee naar de € 12.500 die aan deze prijs verbonden is. Dit jaar stond de prijs in het teken van “moeilijke” of vergeten doelgroepen.
De laureaat: De Kraamvogel In het Antwerpse Expertisecentrum Kraamzorg (ECK) De Kraamvogel komen (toekomstige) ouders te weten wat de verschillende keuzemogelijkheden zijn als ze aan kinderen willen beginnen, als ze zwanger zijn of pas bevallen, of hoe ze hun kraamtijd willen beleven. Voor persoonlijke of concrete vragen rond zwangerschap, bevallen, kraamtijd, borstvoeding, omgaan met baby’s,... kunnen ze in de Kraamvogel terecht. Daarnaast richt de organisatie zich ook tot professionelen en studenten in de perinatale zorg. Om ook zwangere vrouwen en jonge moeders in armoede te bereiken, heeft De Kraamvogel het project ‘Kansarmoede(r)’ in het leven geroepen. Hierin is een deelproject gericht naar zwangere vrouwen zonder papieren. Ongeacht de discussie over migratie, asiel en illegaliteit, heeft elke zwangere vrouw recht op medische opvolging. Het project ‘Kansarmoeder’ draagt bij tot de bewustmaking van de publieke opinie en het beleid. Ook de manier waarop in dit project gewerkt wordt, verdient alle lof. De Kraamvogel gaat op zoek naar de meest kwetsbare vrouwen, op de plekken waar ze aanwezig zijn. Dit gebeurt in netwerk met de organisaties die deze mensen al bereiken – OCMW, thuiszorgdiensten hulpverlening, … - waardoor krachten gebundeld en expertise versterkt wordt. Om deze redenen koos de jury ‘De Kraamvogel’ als winnaar van de ‘Prijs Armoede Uitsluiten 2013’. Meer info: http://www.welzijnszorg.be/projecten/prijs-armoede-uitsluiten
p.
16 73
Nieuwsbrief
Caritas international Caritas International voert © Isabel Corthier
campagne voor Oost-Congo STARTAVONDEN IN ANTWERPEN EN GENT 20 jaar. Zolang duurt de oorlog in Oost-Congo intussen al. En al die tijd worden onschuldige burgers vermoord, vrouwen ver-
Distributie van hulpgoederen door Caritas Goma
Eén keer per jaar treedt Caritas International voor het voetlicht met
kracht en boeren uit hun dorpen verdreven. Maar alles went en de internationale media besteden nog maar terloops aandacht aan het al jaren aanslepende conflict.
een grote nationale campagne. Die staat dit jaar in het teken van
O ngeziene
vluchtelingenstroom
Oost-Congo, de woelige regio rond Goma en het Kivumeer. Via diverse kanalen roepen we het publiek op tot solidariteit met de door oorlog en geweld getroffen bevolking.
go tot een totale ontwrichting van de lokale economie. Zonder eigen veld valt een boer zonder werk en zonder inkomen. De enige uitweg vormt dan algauw een vluchtelingenkamp. NoordKivu alleen telt 31 officieel erkende kampen. Die worden voor
Op startavonden in Antwerpen en
61,3 % bevolkt door kinderen jonger dan 11 jaar. Eind juni nog
Gent getuigt Oswald Musoni, priester
bestempelde de Verenigde Naties 17.110 vrouwelijke kamp-
en directeur van Caritas Goma, over
bewoners als zwak en uiterst kwetsbaar. Onmogelijk om daar
de acute noden van zijn volk.
© Isabel Corthier
Behalve tot een humanitair drama leidt het geweld in Oost-Con-
onverschillig bij te blijven.
Juliette in haar shelter in het vluchtelingenkamp van Mugunga
p.
17 73
Nieuwsbrief
E en
jonge vrouw als symbool
In het kamp van Mugunga ontmoetten onze me© Isabel Corthier
dewerkers Juliette, een jonge weduwe met een baby en een peuter. Zij wordt het symbool van de campagne. Met haar eigen verhaal, dat ze deelt met duizenden moeders die uit hun dorp verjaagd werden en net als zij getuige waren van barbaarse wreedheden. Ondanks haar tragisch lot blijft Juliette hopen op een beter leven voor haarzelf en
Beeld van een van de 31 officiële vluchtelingenkampen in de regio Goma (Noord-Kivu)
haar kinderen. Een leven in vrede, zonder honger alles aan om hen een nieuwe start te geven. Agro-
en geweld.
nomen staan de ontheemde boeren met raad en daad bij. En op lokale, door Caritas Goma geor-
N oodhulp ,
ganiseerde markten, vinden ze alles wat ze nodig
een eerste vereiste
hebben. Essentieel is dat de begunstigden hun Bij hun aankomst in een kamp hebben de mees-
eigen keuzes maken. Ze krijgen onze volle steun,
te vluchtelingen niets meer. Zaak is dan om zo
maar nemen hun lot in eigen handen.
vlug mogelijk hulp te bieden. Met Caritas Goma beschikken we gelukkig over een ervaren en erg efficiënte partner. Vooraf werden de meest behoeftigen geregistreerd. Ze melden zich aan met
G raag meer uitleg ? K om naar de startavond !
een pasje. De bedeling van voedsel, slaapmatten, kookgerei en jerrycans verloopt snel en efficiënt.
Zowel in Antwerpen als in Gent organiseren we een voordrachtavond waarop u kennis kunt maken met de projecten waarrond Caritas International
E en
in september campagne voert. Oswald Musoni,
uniek heropbouwproject
directeur van Caritas Goma, is die avond onze Soms kunnen vluchtelingen terug naar huis. Of
eregast. Niemand is beter geschikt dan hij om
ze vinden opvang in een gastgezin en krijgen een
de boodschap van hoop uit te dragen, die aan de
stuk grond toegewezen. In dat geval doen we er
grondslag van onze campagne ligt.
Bij deze bent u van harte uitgenodigd op een van deze startavonden: Wanneer?
19 september
24 september
18.15 u: broodjes voor de liefhebbers 19 u: voordracht 20.15 u: receptie Waar?
‘Why Waai’
St. Paulusseminarie
Waaistraat z/n
Beekstraat 1
2000 Antwerpen
9030 Gent – Mariakerke
Meer informatie: www.caritasint.be. Reservatie verplicht: graag uw reservatie voor broodjes en/of receptie mail naar
[email protected] of bel 02 229 35 96.
Lees de bijgevoegde brief en steun de campagne van Caritas International!
p.
18 73
Nieuwsbrief
Vrijwilligers
Op kamp in een zorgvoorziening Z intuigen
op de proef gesteld in
WZC S int -J ozef
Joka organiseert tijdens de
Onze Joka’s beleefden een schitterende week in ons Woon-
paasvakantie en de zomermaanden
zorgcentrum. Het thema doorheen de week was “alle vijf de
kampen voor jongeren vanaf 16
zintuigen”. De Joka’s kwamen aan en werden verwelkomd door
jaar in een voorziening voor mensen
een heuse ‘zintuigentotem’. De interne Jokaverantwoordelijke
die oud of ziek zijn of een beperking
gaf met veel enthousiasme een rondleiding door het huis en
hebben. De jongeren verblijven een week in de voorziening en doen er vrijwilligerswerk zoals een activiteit of uitstap organiseren, een wandeling maken, een bezoekje brengen, de krant voorlezen,… Op een Jokakamp doorbreken de jongeren het dagelijkse patroon van het leven van de bewoners van de zorgvoorziening. Zo zorgen ze voor een echte vakantiesfeer in de voorziening. Jeno, Jente, Mathieu, Evelien en Hergen gingen afgelopen zomer op kamp in WZC Sint-Jozef in Moerzeke en bezorgden de bewoners een onvergetelijke week.
zorgde ervoor dat de deelnemers zich direct ‘thuis’ voelden. En een ‘thuis’ kregen ze ook echt, een eigen stekje in een eigen huisje. Daar leerden de Joka’s elkaar ook beter kennen door het spelen van kennismakingsspellen. Na de eerste nacht was eindelijk het moment aangebroken om de bewoners van het rusthuis te leren kennen. De Joka’s vlogen er direct in met een relaxatie- en snoezelsessie op afdeling De Wal. De mensen ontspanden en genoten van de aanrakingen. Het eerste zintuig, de tast, was een feit. De namiddag werd
p.
19 73
Nieuwsbrief
opgevuld met een zintuigenbingo in de cafetaria. De sfeer zat er meteen in. Op dinsdagvoormiddag waren er kamerbezoeken gepland om de bewoners beter te leren kennen en een band op te bouwen. Onze bewoners deelden hun mooiste herinneringen met de kampers. De picknick in de namiddag werd opgevrolijkt met een muzikale activiteit, waardoor ook het tweede zintuig, het gehoor, tot leven kwam. Voor de volgende dag hadden onze Joka’s een heuse zintuigenquiz voorbereid. Alle vijf de zintuigen werden in deze quiz verwerkt en er werd heel wat gelachen die voormiddag! In de namiddag ging het er rustiger aan toe tijdens een gebedsdienst die volledig in het teken stond van de vijf zintuigen. Onze bewoners luisterden samen met de kampers naar het woord van God en konden kijken naar een kort toneelstukje dat werd gebracht door onze Joka’s. Zo werd ook zintuig nummer drie, het zicht, aangesproken. Donderdag beloofde een feestelijke en zonnige dag te worden. Onze Joka’s voerden in de voormiddag hun slotshow op. De bewoners konden genieten van een mix van dans, toneel, muziek en zang. Een geslaagde opvoering! De smaak en de reuk waren zintuig vier en vijf die werden geaccentueerd. Tijdens een zonovergoten en gezellige picknick in de tuin van de zusters, konden onze bewoners samen met de Joka’s proeven van diverse lekkernijen en de geur opsnuiven van lekker mals groen gras en alle aroma’s die de natuur te bieden heeft. Ook op de laatste kampdag werden alle zintuigen geprikkeld. Onze Joka’s maakten samen met de bewoners van afdeling De Caeije American cookies. Deze zelfgebakken koekjes werden door jong en oud goed gesmaakt! Het was een aangename week voor iedereen! Leen Foubert en Maaike Heymans Ergotherapeuten in WZC Sint-Jozef in Moerzeke
p.
20 73
Nieuwsbrief
Gezondheid & welzijn SAMENWERKEN EN NETWERKEN VAN ZORGORGANISATIES: OVER DRAKEN EN PRINSESSEN Zegt de kip tegen het varken:
Samenwerken, zou je eraan beginnen…? En leidt niet elke sa-
“Spek met eieren,
menwerking uiteindelijk tot een fusie, met alle gevolgen van dien?
een wereldproduct!
In het artikel dat als bijdrage verscheen in het boek dat het
Wat zou je zeggen van de
Vlaams Welzijnsverbond recent uitgaf bij LannooCampus on-
fantastische mogelijkheden die een fusie tussen jou en mij zou hebben.
der de titel ‘Samen ondernemer in welzijn’ gingen we in op de diverse aspecten van samenwerking tussen zorgorganisaties, zoals: de motieven en diversiteit bij het samenwerken, valkuilen
Overal, in alle restaurants
en obstakels, het netwerk als samenwerkingsvorm, het stre-
spek met eieren!”
ven naar verbinding en draagvlak en de presentatie van een
Je ziet het varken denken…
zelfevaluatie-instrument voor netwerken. Vanuit onze ervaring bij het begeleiden van netwerken in al
“Wacht eens even” zegt het varken.
hun ontwikkelingsfasen merkten we tevens dat samenwerken
“Jij blijft eieren leggen en ik ga eraan!”
gepaard gaat met een bepaalde ingesteldheid of mindset die
Uit: CAMP, P. (1991), De gekookte kikker, managementmetaforen, Veen, Antwerpen/Amsterdam
een groot impact kan hebben op die samenwerking. Daarom publiceren we in deze bijdrage het fragment dat ingaat op het belang van die mindset.
De
mindset bij het samenwerken
Als men spreekt over samenwerken tussen organisaties, dan heeft men het vaak over twee zichtbare aspecten ervan: de contacten tussen de verschillende participanten of actoren in de samenwerking (het relationele) en de vorm die de samenwerking aanneemt (het structurele). Wat men zelden benoemt, wellicht omwille van het weinig zichtbare karakter ervan, zijn de mentale beelden die men zich vormt als het over samenwerken gaat. Die mentale beelden worden onder meer gevormd door de ervaring die men in het verleden heeft opgedaan of de motivatie die men aan de dag legt om samen te werken. Ze maken deel uit van de identiteit van de organisatie, de wijze waarop de organisatie naar zichzelf kijkt, het zelfbeeld en de cultuur van de organisatie. Belangrijke tools daarbij zijn de verhalen die men
p.
21 73
Nieuwsbrief
over zichzelf en over de andere vertelt, eventueel gevoed door de vooroordelen en de emoties die dan boven komen. Samen vormen ze een ‘bril’, een mindset die de perceptie van “de overkant” gestalte geeft en omgekeerd wordt deze mindset ook gevormd door de soms partiële en gekleurde perceptie. In die zin is de mindset zowel oorzaak als gevolg, vormt ze een integrerend en geïntegreerd onderdeel van ons denken en wordt ze
werking de kop opsteken waardoor het project zelf
daarom zelden ter discussie gesteld.
gedoemd is om te stoppen of minstens ernstige
De mentale beelden geven vorm aan een virtuele
we altijd voor gevreesd” zorgt ervoor dat men
werkelijkheid die niet alleen van bij de aanvang de samenwerking kan belemmeren, maar doorheen de ganse samenwerking een rol blijft spelen en dit
vertraging op te lopen. “Ziet ge wel, hier hebben alleen nog ziet wat er stoort of fout loopt. Een duidelijk voorbeeld van een selffulfilling prophecy!
op alle niveaus van de organisatie. Twee denkbeelden die ik hierbij verder ontwikkel omdat ik ze al enkele keren ‘in levende lijve’ heb ontmoet zijn enerzijds ‘de draken’ en anderzijds ‘de prinsessen’.Beide denkbeelden nemen soms mythische proporties aan door de emoties waarmee ze
P rincessen Het tegenovergestelde beeld van een draak is een prinses (hoewel ik me heb laten vertellen dat er ook draken van prinsessen zijn).
gepaard gaan. Ze worden gevormd vanuit het eigen
Een prinses is aantrekkelijk en brengt een aanzien-
belang dat men ofwel geschonden ofwel gered ziet
lijke bruidsschat mee. Als je erin slaagt om haar
bij het aangaan van de samenwerking, maar door
te strikken dan ben je verlost van alle problemen.
hun irrationele, overspannen verwachtingen of ang-
De potentiële samenwerkingspartner doet de or-
sten zijn ze een belemmering in de samenwerking.
ganisatie en zijn vertegenwoordigers dromen van een beloftevolle toekomst: minder eigen verant-
D raken
woordelijkheid moeten dragen, werk dat uit handen wordt genomen… In de praktijk staart men zich soms blind op het schijnbare gemak waar-
Hier ligt de focus op verlies en bedreiging. Men
mee de andere organisatie zijn beleid uitvoert, een
heeft schrik om opgeslorpt te worden (zoals in bo-
krachtig imago heeft, zich profileert als voorbeeld,
venstaand verhaal over de kip en het varken) door
innovatief is, financieel gezond…Ook de eigen be-
de andere waardoor men zijn identiteit vreest te
stuurlijke bloedarmoede kan de aanleiding zijn om
zullen verliezen. Daarenboven ziet men vooral op
uit te kijken naar een partner die wel voldoende en
tegen de onbeheersbaarheid van de aldus ont-
gedreven bestuurders kan aantrekken. Wat men
stane grotere constructie (een ‘draak van een
vaak niet meer ziet, dat zijn de eigen krachten
samenwerking’). Men vreest dat er veel extra in-
waarover men wel nog beschikt en de prijs of in-
formatie (overleg) en werk komt bij kijken en som-
vestering die de andere organisatie betaalt om op
migen vrezen zelfs voor hun functie. Men denkt
enkele deelaspecten betere resultaten te halen
ook veel te snel aan fusie, terwijl dit slechts één van de samenwerkingsvormen is.
Maar je weet hoe het sommige prinsessen vergaat in de sprookjes: ze blijken niet waar te maken waar-
Het gevolg van dit denkbeeld is het ontstaan van
op men gehoopt had en door de eigen naïeve ver-
pleinvrees, achterdocht, geen vertrouwen in de
wachtingen is men na verloop van tijd ontgoocheld in
samenwerkingspartner. Na verloop van tijd zullen
de samenwerking en maakt men zelf stuk wat men
deze angsten bij de minste wrijving in de samen-
eerst verhoopt had: een selfdestructing prophecy.
22 73
p.
Nieuwsbrief
H oe
kunnen we omgaan met de
waarbij de eigen emoties best niet verabsoluteerd
eigen mindset in de samenwerking ?
worden. Maar ook de andere ‘partij’ kampt soms met onderliggende denkbeelden waar best naar ge-
Omdat mentale beelden vaak gepaard gaan met
luisterd wordt. Als vanuit een respectvolle houding
emoties en linken hebben met een irrationeel
het gesprek kan gevoerd worden over hoe dit beeld
gedachtengoed waarvan we ons niet bewust zijn
in elkaar steekt en ontstaan is, wordt minstens de
worden ze niet vlug in vraag gesteld. Ze maken
kans genomen om elkaar beter te leren kennen,
het ons ook moeilijk omdat ze de complexe werke-
ook op het niveau van de onderliggende percepties,
lijkheid vereenvoudigen tot een eenduidig en mak-
bezorgdheden en belangen, wat de samenwerking
kelijk communiceerbaar beeld en daardoor lijden
alleen maar kan verdiepen en verankeren.
we aan een bepaalde vorm van ‘tunnelvisie’. Toch is de enige manier om ze niet teveel invloed te laten uitoefenen je bewust te worden van hun bestaan en van hun impact op uw eigen perceptie,
LITERATUUR Netwerken en samenwerken van zorgorganisaties. Over draken en prinsessen, (2005), VOCA Training & Consult, LannooCampus, Leuven.
engagement en positie. De nuanceringen van die
Samen ondernemer in welzijn. (2013), Vlaams Welzijnsver-
denkbeelden worden aangebracht vanuit de realiteit
bond, LannooCampus, Leuven
Hoe kan VOCA Training & Consult je ondersteunen bij je samenwerkingsprocessen? VOCA Training & Consult begeleidt al enkele decennia samenwerkingsverbanden tussen organisaties. Deze begeleiding kan verschillende vormen aannemen: het begeleiden van de raad van bestuur bij het verkennen van deze thematiek, de opstart van een netwerk, de begeleiding van een keerpunt in de samenwerking, de formulering van de missie en het strategisch plan, de zelfevaluatie na zoveel jaren samen, de optimalisering en doorstart van het samenwerkingsverband. Bij elke begeleiding stellen we ons op als procesbegeleiders met de focus op het samenwerkingsproces. Daarnaast hebben we in het verleden een congres en publicatie rond dit thema georganiseerd en werd er een vragenlijst ontwikkeld om via een zelfevaluatie de optimalisatie van het samenwerkingsverband te onderbouwen. Wat de toekomst zal brengen weet niemand, maar er ligt in de zorgsector een grote uitdaging te wachten voor het ontwikkelen van diverse vormen van samenwerkingsverbanden. Na de eerste beweging vanuit de individuele zorgvoorzieningen naar netwerken toe zien we nu al een tweede beweging vanuit diverse netwerken naar elkaar. Meerwaarden genereren via verbinding lijkt wel het codewoord te zijn. Bij dit alles mogen we twee zaken niet uit het oog verliezen: tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren. Maar de zorg- en welzijnssector, die zal blijven verbindingen maken, want mensenwerk, dat is onze missie, onze sterkte en onze kracht!
Voor vragen kan je contact opnemen met Jan Verbanck:
[email protected] of 0495 54 82 41
Jan Verbanck Senior consultant VOCA Training & Consult Jan VERBANCK is al sinds 1988 consultant bij VOCA Training & Consult. Hij is geboeid door de verschillende facetten van de menselijke interactie in organisaties. Aan de KULeuven volgde hij de postuniversitaire opleiding rond organisatieontwikkeling. De laatste jaren heeft hij zich mede gefocust op organisatiebrede thema’s zoals deugdelijk bestuur, samenwerking tussen organisaties, zorg voor organisatieidentiteit en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dieste poort 1 – 3000 Leuven T 016 40 41 01 E
[email protected] Bezoek ook onze website: www.voca.be
p.
23 73
Nieuwsbrief
Contouren van een actuele organisatiespiritualiteit Ontmoetingen met prof. Donal Dorr In 2012 werd door Caritas Vlaanderen een nieuwe dienst opgericht: CCV regio Caritas. Het is de opdracht van deze dienst om praktijkgerichte vorming, advies en begeleiding te voorzien rond organisatieidentiteit, spiritueel leiderschap, pastorale zorg en ethiek. Als stafmedewerker van deze dienst heb ik mij de afgelopen tijd toegelegd op het ontwikkelen van een actueel referentiekader dat beantwoordt aan de praktijkvragen van beleidsverantwoordelijken, pastores en zorgverleners. Eén van de auteurs die mij daarbij bijzonder heeft geïnspireerd is de Ierse theoloog en vormingswerker Donal Dorr. In het voorjaar van 2013 is prof. Dorr op mijn uitnodiging tweemaal voor een korte periode naar België gekomen. Dit bood mij de mogelijkheid om zijn denken en praktijkervaring aan een divers publiek voor te stellen en de relevantie ervan te toetsen. Om deze publieke momenten mogelijk te maken, heb ik kunnen samenwerken met een aantal partnerorganisaties. Op 25 maart hield Donal Dorr twee publieke lezingen. Beide momenten werden opgezet in samenwerking met UCSIA. Voor een publiek van een twintigtal doctoraatsstudenten en enkele Leuvense professoren stond prof. Dorr stil bij de spanningsvolle relatie tussen maatschappelijk engagement, kerkelijk beleid en theologie. De publieke avondlezing was gewijd aan het thema Spiritueel leiderschap. De neerslag van die lezing zal terug te vinden zijn in het boek Mensgericht sociaal ondernemen, dat in 2014 uitkomt bij Garant. Naar aanleiding van zijn komst naar België werd Donal Dorr ook geïnterviewd door Tertio.
Eind mei was Donal Dorr opnieuw in het land. Op 27 mei nam hij deel aan een ronde tafelgesprek, dat werd georganiseerd in samenwerking met het Interdiocesaan Overleg Kerk en Samenleving (IOKS). Tijdens die ontmoeting werd duidelijk hoe de persoonlijke spiritualiteit van de deelnemers hun maatschappelijk engagement kleurt. Tegelijk liet Donal Dorr zien welk spectrum er mogelijk is voor christelijke organisaties om zich vanuit hun specifieke organisatiespiritualiteit in te zetten voor de strijd tegen armoede en sociale uitsluiting. Op 28 mei begeleidde Donal Dorr een studie- en praktijkdag voor de pastores van het bisdom Antwerpen rond de dimensies van spiritualiteit en interculturele pastorale zorg. Op 31 mei hield ik met Donal Dorr een gesprek over de toekomst van zorgorganisaties die werden opgericht door religieuze congregaties. Dit interview vond plaats tijdens een feestzitting voor de Zusters van Liefde in het Sint-Vincentiusziekenhuis in Antwerpen. Met tevredenheid en dankbaarheid blik ik terug op de ontmoetingen die ik dit jaar met Donal Dorr heb gehad. Uit de reacties van het publiek is gebleken dat de inzichten die hij aanreikt relevant zijn voor de dagelijkse praktijk. Zij bieden mij een referentiekader dat ik kan inzetten bij de ontwikkeling van leerprocessen in de verschillende contexten waarin ik met CCV regio Caritas actief ben. Dominiek Lootens Literatuur: Delporte, J., Authentieke leiders scheppen mee een rechtvaardige wereld, Ier Donal Dorr koppelt inzicht in spiritueel leiderschap aan voorkeursoptie voor armen, in Tertio, 688, 17 april 2013, 14-15. Dorr, D., Option for the Poor and for the Earth, Catholic Social Teaching, Orbis, Maryknoll, NY, 2012. Dorr, D., Spirituality of Leaderschip, Inspiration, Empowerment, Intuïtion and Discernment, Columba, Dublin, 2006. Lootens, D. (red.), Mensgericht sociaal ondernemen, Garant, Antwerpen, 2014. Websites: www.ccv.be/caritas — www.donaldorr.com
p.
24 73
Nieuwsbrief
aankondigingen Christelijke identiteit en inspiratie anno 2015 Provinciehuis Leuven, 11 oktober 2013 Op 11 oktober vindt in het Provinciehuis aan het station te Leuven een studiedag plaats over de christelijke identiteit en inspiratie van zorgvoorzieningen. Doelgroep zijn directies, bestuurders, leidinggevenden, pastorale medewerkers en iedereen die dit thema een warm hart toedraagt. Onder de titel “VELE BRILLEN, ÉÉN VERHAAL” staan we stil bij verschillende invullingen van die identiteit in de sector. De dag wordt geopend door Dr. Erik SENGERS. Identiteit is geen vastgelegd feit maar wordt volgens hem gaandeweg en voortdurend vorm gegeven. Vervolgens gaat hij in op de effecten van de positie van zorg en welzijn in het netwerk van overheid, markt en kerk op die identiteit. Hij besluit met een schets van de spiritualiteit en de eigenheid van christelijke organisaties. Via tien workshops wordt de gelegenheid geboden om kennis te maken en in dialoog te gaan met hoe zorg organisaties hun identiteit benoemen en gestalte geven. Volgende aspecten komen daarbij aan bod: zin en onzin van identiteitsverklaringen, bouwen aan een waardenvolle cultuur, het werken met verhalen en symbolen, de implementatie van een visie, omgaan met interne en externe pluraliteit, organisatieethiek, hoe de vertaling van identiteit faciliteren en beleidskeuzes en leiderschap gebaseerd op een visie. (Voor een gedetailleerd overzicht: zie de elektronische folder) In een kort beeldfragment geven enkele initiatieven uit Vlaanderen aan hoe ze omgaan met hun eigen identiteit en wat ze daarbij geleerd hebben dat anderen kan helpen of inspireren. Tot slot reflecteert Dr. Erik SENGERS over de diverse benaderingen samen met prof. Guido VAN HEESWIJCK, bekend van zijn visie op het actief pluralisme.
09.00: Onthaal
13.30:
Tweede workshopronde
09.30:
overzicht dag en schets thema. Situering
(5 andere voorbeelden)
en verwelkoming van hoofdspreker
14.45:
Beeldmateriaal ronde van Vlaanderen
Dr. Erik SENGERS, Identiteit en verband,
15.00:
Prof. Guido VAN HEESWIJCK en Dr. Erik SEN-
10.00:
Christelijke zorg en welzijn in het netwerk
GERS: reflecties op het thema en op de dag.
van overheid, markt en kerk.
Woord / wederwoord: reacties uit de zaal
10.45: Pauze 11.15:
Eerste workshopronde (5 voorbeelden)
12.30: Middagmaal
15.45:
Voorstelling verdere vorming & begeleiding vanuit CCV, regio Caritas.
16.00- 17.00: netwerkafsluiter
Voor meer inlichtingen en inschrijvingen: zie elektronische folder of neem contact met Tanja Milos, CCV-Caritas.
[email protected] , 016/ 38 98 91
p.
25 73
Nieuwsbrief
SAMEN INZETTEN OP DE TOEKOMST In oktober, de maand van de universele missie, stelt Missio jaarlijks een nieuwe campagne voor. Ze vestigen daarmee de aandacht op de christenen die wereldwijd ijveren voor een menswaardige, rechtvaardige wereld. In oktober 2013 lanceren ze hun nieuwe campagne: ‘Samen inzetten op de toekomst!’ Meer informatie over de campagne, campagne materiaal, tips voor leerkrachten, kaledner van de campagne vindt u op www.misso.be.
ONTMOETEN DOET ER TOE!
Vredesweek 2013
21 september – 2 oktober 2013 Diversiteit is een feit. In de publieke ruimte heeft die diversiteit baat bij spontane en georganiseerde ontmoetingen met de “onbekende” ander. Dat zorgt voor meer vertrouwdheid en voor de nodige “publieke familiariteit”. Die is nodig om bij wrijvingen te kiezen voor dialoog. In de dialoog met de ander kunnen maatschappelijke problemen naar boven komen als oorzaak van of aanleiding tot deze wrijvingen. Samen, en vanuit de dialoog, wordt actie gevoerd tegen gedeeld ervaren onrecht. Hier is nood aan om in onze samenleving constructief om te gaan met verschillen De Vredesweek-campagne 2013 wil de wrijvingen die in de publieke ruimte ontstaan door van menselijke verschillen een bron van vijandschap te maken, constructief aanpakken • door ontmoetingen met de “ander” te stimuleren en op zoek te gaan naar wat ons verbindt, • door respect te vragen en te betonen voor ieders identiteit als individu en als groep, en via dialoog op zoek te gaan naar de dieperliggende vragen en behoeften van elk individu en naar de structurele oorzaken van vijanddenken, • door gezamenlijk maatschappelijke actie te voeren om vrede te bevorderen en de structurele oorzaken van geweld en conflicten tegen te gaan. Op die manier ontstaat er een publieke ruimte met meer begrip, solidariteit en verbondenheid. Een warmere samenleving met een geweldloze cultuur en een versterkt sociaal weefsel Meer informatie over de campagne ‘Ontmoeten doet er toe!’ vindt u op www.vredesweek.be.
p.
26 73
Nieuwsbrief
Aankondigingen Jaarkalender 2014 met ‘gezellige’ en ‘creatieve’ striptekeningen.
De wereld om je heen is vol kleuren, geuren en verschillen. Je wilt meer te weten komen over al die culturen, religies en levensbeschouwingen. Je kent niet alle feestdagen maar je bent er wel nieuwsgierig naar. In de jaarkalender ‘feesten met de buren’ zijn deze feestdata opgenomen en uitgelegd. Deze 16de editie van de kalender trekt de kaart van mooie striptekeningen. Tekenaar Jan Bosschaert werd uitgenodigd toffe, mooie zoekprenten te tekenen over het interreligieuze, -levensbeschouwelijke en -culturele rijke landschap in Vlaanderen/België. Een handige kalender én enig in zijn soort. Bij Kerkwerk Multicultureel Samenleven vind je ook andere middelen (zoals wenskaarten voor feesten van verschillende gemeenschappen) en vormingen over deze thema’s. Uw Vlaamse jaarkalender met alle feesten in 2014: 28 pagina’s van 30x21cm, prijs: € 8,00/stuk (excl. verzendingskosten). Korting bij bestellingen vanaf 21 ex. Bestellingen:
[email protected] of 02/502 11 28
Intersectorale beheersinformatie Overzichtslijst Sinds het verschijnen van de vorige Nieuwsbrief heeft Caritas Vlaanderen volgende intersectorale beheersinformatie verspreid over volgende onderwerpen:
1056
Gebruik van privé-voertuig voor beroepsdoeleinden: aanpassing kilometervergoeding vanaf 01.07.2013.
1057
Toegelaten arbeid voor gepensioneerden: nieuwe regeling.
p.
27 73
Nieuwsbrief
“Twee maal per jaar een vakantie en hier en daar nog
Beeld Verhaal in
LUXE
een weekendje weg.” “Die prachtige (veel te dure) jas, die je niet echt nodig had.” “Vrije tijd, niet meer hoeven te werken.” “Een huis met een zwembad.” “Huispersoneel om huis en tuin te onderhouden” En ja, er was er eentje die zei: “hier te kunnen leven
Ze gaat alweer een tijdje mee ‘de crisis’. De afrekening van het elektriciteitsverbruik van het voorbije jaar deed me even naar adem happen. Tja, de koude winter, de grijze lente, de zon en de warmte die wel heel lang op zich liet wachten... Ook in de gesprekken met familie, vrienden is de crisis al een tijdje een vast agendapunt. De vette jaren zijn voorbij. Er moet bespaard worden, daar is zo goed als iedereen het over eens. Over hoe er moet bespaard worden ontstaat er al eens onenigheid in die gesprekken. Besparingssuggesties waarbij onze individuele portemonnee buiten schot blijft blijken zéér populair. “Dat men eerst alle verspilling van middelen, mislopen van gelden door fraude, aanpakt”. Zodat wij welgezind verder kunnen met een status quo waarbij niet teveel geraakt wordt aan onze verworvenheden, onze levensstijl, onze ‘luxe’, … denk ik er vaak in stilte bij. “Het geld zoeken waar het zit”, is ook zo’n uitspraak... En blijkt dat geld toevallig altijd te zitten bij wie meer bezit dan wij. Dat ‘doorverwijzen’, doorschuiven van verantwoordelijkheid, ik heb me er al vaak aan geërgerd en het is al dikwijls onderwerp van felle discussies geweest. Voor inspanningen wijzen we heel graag door naar een niveau hoger. Het zijn de grote bedrijven die inspanningen moeten leveren voor het milieu, het geld moeten ze halen waar het zit, en het zijn de ‘rijken’ die moeten ‘consuminderen’ en inleveren... Wat wij als enkeling kunnen doen is immers verspilde moeite, niet meer dan een kleine druppel op een hete plaat.
en werken in een land zonder oorlog, zonder honger,
Het woord ‘luxe’ is ook een beladen woord. Wat zoekwerk naar synoniemen brengt ons bij weelde, overdaad, rijkdom. Weinig mensen in mijn omgeving zouden de vraag of ze rijkelijk of in weelde leven bevestigend beantwoorden. Dus vraag ik me af: ‘wat is luxe, rijkdom, weelde dan wél?’. ‘Makkelijk,‘ zei iemand me, wanneer ik de vraag eerder op een retorische manier stelde, ‘rijkdom is alles kunnen doen wat je wil zonder erover te hoeven nadenken of te hoeven rekenen.’ Dat vond ik een uitleg die uitblinkt in algemeenheid en vaagheid.
ze pal op de frontlinie woonden, bombardementen en
Nieuwsgierigheid naar wat als ‘luxe’ beschouwd wordt, deed me de vraag stellen aan een aantal mensen in mijn omgeving.
met voldoende sociale en medische voorzieningen.” 14,6 % van de Belgische bevolking leeft onder deze armoedegrens. 35,5 % van de eenoudergezinnen leeft onder de armoedegrens. 40 % van de ouderen (65+) hebben een pensioen dat onder de armoedegrens valt. 14 % van de ouderen (65+) ontvangen geen pensioen, ze leven bijna allemaal (91%) onder de armoedegrens. Hoe zouden zij ‘luxe’ definiëren? Ook op deze vraag kreeg ik antwoord via een kennis, die zich engageert in een vereniging waar armen het woord nemen. “Een kopje koffie met taart op een terrasje op mijn verjaardag.” “De nieuwe wasmachine die we voor een prikje kochten via de kringloopwinkel.” “De dokter en de apotheker kunnen betalen als de kinderen ziek zijn.” “De energierekening kunnen betalen en op het eind van de maand nog 10 euro overhouden.” “Nooit meer bang hoeven te als er weer rekeningen in de brievenbus zitten.” Dingen om over na te denken wanneer we de neiging hebben de ‘zwarte piet’ weer eens door te schuiven. Mijn grootmoeder aan moederskant, had twee oorlogen meegemaakt, op de vlucht gegaan in WO I omdat ontbering overleefd in WO II. Ze heeft, zoals velen, sober geleefd en weinig luxe gekend. Ze zou haar bedenkingen gehad hebben bij het huispersoneel en het zwembad en bij twee maal per jaar op vakantie gaan. En al zal ze af en toe flink moeten hebben rekenen om rond te komen, ik vraag me af of ze zich ooit ‘arm’ gevoeld heeft. Kijken naar wie meer had was niet aan haar besteed. Haar aandacht en bezorgdheid ging vooral naar wie minder had dan zij.
Regine De Bruycker Stafmedewerker Pers en Communicatie Caritas Vlaanderen vzw
Beeld Verhaal
Paus Franciscus, bij zijn eerste bezoek buiten Rome, aan het eiland Lampedusa,waar jaarlijks duizenden vluchtelingen aankomen - maar velen ook niet. Adam, waar zijt gij ?”. “Waar is uw broeder ?” ‘Wie heeft er geweend voor die mensen in de boten ? Voor de dood van zijn broeders en zusters ? We zijn een samenleving geworden die de ervaring van het wenen, het mede-lijden” vergeten is : de globalisering van de onverschilligheid heeft onze bekwaamheid tot wenen afgenomen.’ ‘Heer, we vragen vergiffenis voor de onverschilligheid tegenover vele van onze broeders en zusters. Vader, we vragen U om vergeving voor hem die zich heeft gesetteld en opgesloten in zijn eigen welzijn dat een anesthesie op het hart uitvoert. Wij vragen vergiffenis voor hen die door hun beslissingen op wereldniveau situaties hebben geschapen die tot dergelijke drama’s leidt. Vergeef ons, Heer !’ Dominic Verhoeven Directeur Caritas Vlaanderen
Caritas Nieuwsbrief is gedrukt op papier gecertificieerd door de Forest Steward Council (FSC). Deze organisatie promoot en waarborgt een verantwoord bosbeheer dat economisch leefbaar, milieuvriendelijk en sociaal rechtvaardig is.
CU-COC-811200
