Najaarsnotitie 2013 Bestuursrapportage over de voortgang van de begroting
Stiens, 22 oktober 2013
1
Inhoudsopgave
Inhoudsopgave .............................................................................................................................................. 2 Inleiding ......................................................................................................................................................... 3 Programma 1 Burger en Bestuur ................................................................................................................... 4 Programma 2 Integrale Veiligheid ................................................................................................................. 6 Programma 3 Beheer openbare ruimte ........................................................................................................ 9 Programma 4 Lokale Economie ................................................................................................................... 13 Programma 5 Onderwijs.............................................................................................................................. 15 Programma 6 Sport, recreatie en cultuur ................................................................................................... 18 Programma 7 Welzijn .................................................................................................................................. 22 Programma 8 Milieu en afval ...................................................................................................................... 26 Programma 9 Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting ............................................................................ 28 Programma 10 Algemene dekkingsmiddelen ............................................................................................. 32 Programmaoverstijgende onderwerpen ..................................................................................................... 35 Financiële recapitulatie ............................................................................................................................... 36 Monitor bezuinigingen 2012-2015 .............................................................................................................. 38 Monitor bezuinigingen 2013-2016 .............................................................................................................. 40
2
Inleiding Voor u ligt de Najaarsnotitie 2013. Het college rapporteert twee keer per jaar over de voortgang van de begroting. De Najaarsnotitie maakt onderdeel uit van de planning- en controlcyclus en is de eerste rapportage van dit jaar. De Najaarsnotitie gaat over de eerste acht maanden van 2013. De rapportage gaat in op afwijkingen voor zowel de lasten, de baten, de geleverde goederen en diensten en indien daar aanleiding voor is de maatschappelijke effecten. In deze rapportage is sprake van een tweetal monitoren. Er is een monitor bezuinigingen 2012-2015 (vanuit de Programmabegroting 2012) opgenomen en er is een monitor bezuinigingen 2013-2016 opgenomen (vanuit de Programmabegroting 2013). Er is voor gekozen om deze monitoren niet te integreren in één monitor, omdat hierdoor de oorsprong van de bezuinigingen minder duidelijk wordt. In de doorontwikkelde bestuursrapportage wordt niet alleen gerapporteerd over financiële afwijkingen, maar ook over de beleidsprioriteiten per programma en ontwikkelingen bij verbonden partijen. Per programma worden de financiële afwijkingen toegelicht en in het laatste hoofdstuk vindt u een financiële recapitulatie van de wijzigingen. In de Najaarsnotitie 2013 zijn geen geactualiseerde paragrafen opgenomen. Per beleidsprioriteit is in kleur aangegeven hoe het gaat met de voortgang van de prioriteit. De betekenis van de kleuren is als volgt:
Geen knelpunt (loopt volgens planning)
Aandachtspunt (loopt niet volgens planning)
Gaat niet goed, actie is geboden
Daar waar het niet lukt om de aansluiting te maken met de tekst en de financiële overzichten, wordt verwezen naar de ter inzage gelegde begrotingswijziging. Voor een verder inzicht in de hoogte en opbouw van geraamde bedragen verwijzen wij u naar bijgaande concept-begrotingswijziging.
3
Programma 1 Burger en Bestuur Wat willen we in 2013 bereiken? Wij willen een gemeente zijn en blijven, waarbij de dienstverlening aan burgers, organisaties en maatschappelijke instellingen adequaat en optimaal is. Daarbij wordt samengewerkt met de zgn. Middelseegemeenten. Daar waar de samenwerking niet toereikend is, wordt samenwerking gezocht met andere gemeenten op die terreinen waar dat een meerwaarde oplevert voor burger en bestuur. Omdat een zelfstandig voortbestaan van de gemeente Leeuwarderadeel op lange termijn niet reëel wordt geacht, zal in 2013 een herindelingsbesluit worden genomen.
Wat hebben we daarvoor gedaan in 2013?
Bestuurlijke toekomst
Betere dienstverlening
Burgerparticipatie
Bestuurlijke toekomst Op 30 januari is er een referendum gehouden waarbij de kiezers in de gelegenheid zijn gesteld zich uit te spreken over de toekomst van de gemeente Leeuwarderadeel. Bij een opkomstpercentage van 62% sprak een ruime meerderheid van de kiezers zich uit voor een fusie met de gemeente Leeuwarden. De gemeenteraad heeft de keuze van de kiezers unaniem overgenomen. Het college heeft vervolgens de eerste stappen gezet richting deze fusie. Betere dienstverlening In het project Beter! wordt gewerkt aan het op orde krijgen van de basisregistraties en aan de voorbereidingen om vanaf 2014 te gaan zaakgericht werken. De website voldoet inmiddels aan de 1 e fase van de webrichtlijnen. De komende jaren zal de website verder worden ontwikkeld om de digitale dienstverlening te verbeteren. Het project upgr8 is succesvol afgerond. Om de dienstverlening verder te verbeteren en de kosten te verlagen is gewerkt aan een visie op dienstverlening. Hiervoor ontvangt uw raad binnenkort een separaat raadsvoorstel. Burgerparticipatie Het gehouden referendum is natuurllijk bij uitstek een voorbeeld van burgerparticipatie. Met een opkomstpercentage van 62 % heeft de kiezer hier ook goed gebruik van gemaakt. Verder hebben we dit jaar een aantal informatie avonden gehouden over ruimtelijke plannen.
4
Wat heeft het gekost? Abonnement Spotdog Voorgesteld wordt een bedrag van €. 1.000 bij te ramen voor de kosten van het abonnement spotdog. Dit abonnement was nodig om de tablets van de raadsleden te ondersteunen. In de Programmabegroting 2014 is hiervoor budget opgenomen. Hierom is de huidige raming incidenteel van aard. Referendum In 2012 zijn er kosten geboekt op het budget referendum. Echter de raming hierop heeft pas in 2013 plaatsgevonden. Hierdoor is de raming op 2013 te hoog en deze dient te worden verlaag met het bedrag wat in 2012 hiervoor al is besteed. Het betreft hier een bedrag van €. 6.630 (incidenteel). nr.
functie
001 Bestuursorganen 002 Bestuursondersteuning college van burgemeester en wethouders 003 Burgerzaken 004 Baten secretarieleges burgerzaken 005 Bestuurlijke samenwerking
Begroting 2013 tot en met bgw. 7 561.709 735.399
Begroting 2013 na Najaarsnota 561.709 735.399
415.913
415.913
60.000 138.525
60.000 131.895 6.6301.000
006 Bestuursondersteuning raad en rekenkamer(functie) Totaal lasten
wijziging
77.899 1.989.445
78.899 1.983.815 5.630-
001 Bestuursorganen 002 Bestuursondersteuning college van burgemeester en wethouders 003 Burgerzaken 004 Baten secretarieleges burgerzaken 005 Bestuurlijke samenwerking 006 Bestuursondersteuning raad en rekenkamer(functie) Totaal baten Saldo
-
-
21.345 171.175 192.520
-
21.345 171.175 192.520
1.796.925-
5.630
1.791.295-
5
Programma 2 Integrale Veiligheid Wat willen we in 2013 bereiken? De gemeente Leeuwarderadeel wil dat hun burgers een veilige woon- en leefomgeving hebben. Dat inwoners bij problemen eerst zelf actie ondernemen, maar bij voortdurende veiligheidsproblemen, deze melden bij de gemeente of de politie.
Wat hebben we daarvoor gedaan in 2013?
Veilige woon- en leefomgeving
Huiselijk geweld / geweld op straat
Jeugd en veiligheid
Fysieke veiligheid
Rampenbestrijding
Veilige woon- en leefomgeving De sociale kwaliteit van een buurt, wijk, kern heeft betrekking op de ‘intermenselijke relaties’ in een buurt, dat wil zeggen: tussen bewoners en eventueel andere aanwezige personen. Belangrijke aspecten van de sociale kwaliteit zijn betrokkenheid van bewoners bij de buurt, de kwaliteit van sociale netwerken, de mate van informele sociale controle e.d. De sociale kwaliteit kan onder druk komen te staan door verschijnselen als woonoverlast, burengerucht e.d. Sinds 1 januari 2012 neemt gemeente Leeuwarderadeel daarom deel aan Buurtbemiddeling Friesland. Uitgangspunt is dat bemiddeling alleen plaatsvindt als alle bij een geschil betrokken partijen deze bemiddeling zelf willen. Verder participeert Veiligheidsbureau Middelsee in het Sociaal Team Middelsee Gemeenten. Dit team richt zich primair op mensen die zich moeilijk staande kunnen houden in de samenleving en die te kampen hebben met problematiek op meerdere levensterreinen, waarbij het (zelfstandig) wonen
6
mogelijk in het geding is. Het betreft mensen, die niet in staat zijn om de weg naar de hulpverlening te vinden of deze hulpverlening vermijden (zorgwekkende zorgmijders).
Huiselijk geweld / geweld op straat In 2013 is er tot nog toe één huisverbod in gemeente Leeuwarderadeel opgelegd. Het huisverbod is bedoeld om huiselijk geweld verder terug te dringen. Het houdt in dat een pleger van huiselijk geweld in beginsel tien dagen zijn of haar woning niet meer in mag en in die periode ook geen contact mag opnemen met de partner of de kinderen. Deze periode kan onder bepaalde omstandigheden verlengd worden met maximaal 18 dagen. Sinds 1 januari 2013 werken de Middelseegemeenten met Huisverbod-Online, dit is een ketengericht workflow managementsysteem waarin verschillende partijen samenwerken, een gemeenschappelijk dossier samenstellen en onderling communiceren. In het kort komt het erop neer dat het systeem ervoor zorgt dat alle informatie omtrent een huisverbod snel, gemakkelijk en veilig gemaakt, verstuurd en bewaard wordt. Jeugd en veiligheid Op het gebied van Jeugd en veiligheid vindt drie keer per jaar het Jeugdoverleg Middelseegemeenten plaats. Dit overleg bestaat uit: wijkagenten en jeugdcoördinator politie, jeugdwerkers en het Veiligheidsbureau. Hier worden overlastsituaties (geluidsoverlast, zwerfvuil, vernielingen etc.) besproken en acties op uitgezet. Het systematisch voorkomen en terugdringen van jeugdcriminaliteit blijft voor de Middelseegemeenten één van de speerpunten. Fysieke veiligheid Het gaat hierbij om de thema’s verkeersveiligheid en milieu/externe veiligheid. Verkeersveiligheid Verkeersveiligheid heeft betrekking op de veiligheid van verkeer voor verkeersdeelnemers in het algemeen, voor specifieke doelgroepen en in bepaalde gebieden (woongebied, scholen, winkelgebied e.c.). Deze veiligheid wordt beïnvloed door specifieke factoren (infrastructuur) en het rijgedrag van deelnemers. Onderscheiden kunnen worden: objectieve en subjectieve verkeersveiligheid en verkeer- en parkeeroverlast. De Middelseegemeenten proberen middels specifiek toezicht – in het bijzonder op alcohol en snelheid – de (alcoholgerelateerde) verkeersongevallen te laten afnemen. Zodat de objectieve veiligheid toeneemt en het subjectieve verkeersonveiligheidsgevoel afneemt. Milieu/externe veiligheid Bij milieu/externe veiligheid gaat het om bedrijfsafval en –opslag, milieu en veiligheid en incidenten externe veiligheid en flora en fauna. Hiertoe vinden binnen de Middelseegemeenten minimaal 1 Jiskefetcontrole per gemeente plaats en participeert de politie in regionale afvaltransportcontroles en milieuvluchten, wordt inzet gepleegd op vuurwerk (overlast en illegale handel), controleert de politie in het kader van de Flora- en Faunawet en de Wet Wapens en Munitie en voert controles uit ten behoeve van de toezichtskringen.
7
Rampenbestrijding Expertteams Per 1 januari 2013 zijn er weer drie regionale expertteams van start gegaan, namelijk; - Hoofd Publieke zorg; - Hoofd Omgevingszorg; - Hoofd Ondersteuning. De gemeente Leeuwarderadeel levert ook een expert, namelijk voor de functie Hoofd Publieke Zorg. Met de komst van deze drie teams zijn inmiddels alle expertteams van start gegaan. Deze werkwijze van de Veiligheidsregio Fryslân, is een unieke werkwijze in Nederland. Opleiding In 2013 zijn er weer diverse opleidingsdagen voor de betrokkenen van de lokale crisisorganisatie. In eerste instantie is zijn er in januari en september basistrainingen voor alle medewerkers, zodat ze (opnieuw) bekend raken met de begrippen en structuren rondom de rampenbestrijding. In maart is er een oefenmaand georganiseerd waarbij de taakorganisaties Omgevingszorg, Publieke zorg en Ondersteuning van de vier Middelseegemeenten aan bod zijn komen. Naast een praktische opleiding is er op 25 maart een oefening geweest, waarbij de diverse taakorganisatie moesten samenwerken. De insteek bij deze oefenmaand is het trainen en opleiden van de teamleiders van de diverse taakorganisaties. In november en december zijn er verdiepingsdagen voor de functies journaalschrijver, juridisch adviseur, financieel adviseur en teamleider nafase. Officier van Dienst Bevolkingszorg Voor de functie Officier van Dienst Bevolkingszorg (OvD-Bz) is er per 1 september 2013 gestart met een piketsysteem Noord-West, waaraan zes gemeenten deelnemen (het Bildt, Ferwerderadiel, Leeuwarderadeel, Menameradiel, Harlingen en Franeker). Door middel van het zo genaamde ‘harde piket’ wordt de opkomst van een OvD-Bz gegarandeerd. Deze medewerkers hebben een opleiding voor de functie gevolgd en afgesloten met een examen, zodat zij aan de landelijke eisen voldoen. Bovendien volgen deze piketambtenaren jaarlijks een opfriscursus waarbij zij op de hoogte zijn van de laatste ontwikkelingen en met collega’s uit andere gemeenten ervaringen kunnen uitwisselen.
Wat heeft het gekost? nr.
functie
120 Brandweer en rampenbestrijding 140 Openbare orde en veiligheid Totaal lasten
Begroting 2013 tot en met bgw. 7 504.330 135.717 640.047
120 Brandweer en rampenbestrijding 140 Openbare orde en veiligheid
12.000 -
Totaal baten Saldo
wijziging
-
Begroting 2013 na Najaarsnota 504.330 135.717 640.047 12.000 -
12.000
-
12.000
628.047-
-
628.047-
8
Programma 3 Beheer openbare ruimte Wat willen we in 2013 bereiken? Een duurzaam veilige inrichting van de gemeente Leeuwarderadeel. Het bevorderen van duurzaam beheer van de openbare ruimte. Bij de te nemen maatregelen zal altijd gezocht worden naar de economisch meest voordelige, verantwoorde, en levensloopverlengende oplossing De prijs/kwaliteitsverhouding van het onderhoud van asfalt en klinkerwegen dient overeen te komen met de gebruiksfrequentie ervan. De arbeidsintensieve onderdelen van het openbaar groen omzetten in arbeidsextensieve.
Wat hebben we daarvoor gedaan in 2013?
Wegen en verkeersveiligheid
Veilige fiets en looproutes
Fysieke veiligheid
Gemeentelijke gebouwen
Bruggen, kaden en duikers
Openbaar groen
Riolering
9
Wegen en verkeersveiligheid Activiteit: -30 km zones duidelijk aangegeven. -Bij groot onderhoud inrichting aanpassen Het aanpassen van de inrichting van wijken, zoals in de programma begroting opgenomen, is toegepast bij onderhoudswerken. Na de afronding van de fûgelbuurt in Stiens zijn de resultaten o.a. zichtbaar in de Dr. G.A. Wumkesstrjitte/ Ds. S. Huismansstrjitte/Dr. W. Kokstrjitte in Stiens en de Menno van Coehoornwei/Lieuwe Jellingastrjitte/Greate Buorren in Britsum. Dit zijn de werkzaamheden die binnen het aangegeven budget zijn uitgevoerd. Hiermee zijn niet alle onderhoudswerkzaamheden aangegeven in het onderhoudsprogramma uitgevoerd. Daarvoor is het budget ontoereikend.
Veilige fiets en looproutes Activiteit: -controle of nachtbranders goed in kaart staan. Omzetten avond/nachtbranders. -registratie onvolkomenheden in melddesk. Er is niet gecontroleerd of nachtbranders goed in kaart staan. Zoals aangegeven in voorjaarsnotitie is hier geen budget voor om lichtmastenbestand te controleren en aan te passen. Onvolkomenheden worden in melddesk geregistreerd en meegenomen in het storingsonderhoud. In het onderhoud aan de bestrating en trottoirs van Dr. G.A. Wumkesstrjitte, Ds. S. Huismansstrjitte, Dr. G.A. Wumkesstrjitte, Lieuwe Jellingastrjitte en Finne zijn oversteekvoorzieningen aangebracht. Hiernaast is specifiek voor een rolstoelgebruiker de route tussen woning en school De Jint nagelopen en op enkele punten aangepast. Fysieke veiligheid Activiteit: -afname verkeersongevallen -aanbrengen attentie verhogende maatregelen tijdens groot onderhoud. Attentie verhogende maatregelen zijn uitgevoerd bij het groot onderhoud aan de Menno van Coehoornwei in Britsum. Gemeentelijke gebouwen Activiteit. -Waar mogelijk afstoten of verhuren van vastgoed. De conciërgewoning wordt onder de leegstandswet verhuurd. De huurperiode was beperkt tot twee jaar. De regelgeving is in deze iets versoepeld en kan nu met maximaal vijf jaar verlengd worden. De brandweerkazerne wordt in 2014 overgedragen naar de Veiligheidsregio Fryslân. In het voorjaar is het college van B&W geadviseerd over het uit te voeren onderhoud voor 2013 en het daarvoor beschikbare budget. De meeste werkzaamheden zijn uitgevoerd. Ten opzichte van de onderhoudsplanning vallen een aantal werkzaamheden duurder uit (renovatie stalen kolommen in het sportcentrum It Gryn) en een aantal goedkoper (dakrenovatie It Gryn). De verwachting is dat het totaal van het onderhoudsbudget niet overschreden wordt.
10
Voor dit jaar stond het up-daten van het gebouwenbeheerplan op de planning. Dit plan is gereed en is 8 oktober in het college van B&W besproken. De verwachting is dat het voor het eind van het jaar door de Raad vastgesteld kan worden. Bruggen, kaden en duikers Activiteit. - A.d.v. het beschikbare budget zoveel mogelijk de voorgenomen onderhoudswerkzaamheden uitvoeren. Onderhoudswerkzaamheden zijn uitgevoerd aan de kade in Bartlehiem en het Tichelwurk. Verder zijn er bruggen in het fietspad langs de Dokkumer Ie opgeknapt. Tijdens onderhoudswerkzaamheden is ontdekt dat de oplegconstructie van de Gryne Leanebrêge dusdanig slecht was dat deze hersteld moest worden. De aannemer heeft in samenspraak met de afdeling beheer een herstelplan gemaakt. Na de zomervakantie is in twee weken tijd de brug hersteld. Door een aantal onderhoudswerkzaamheden door te schuiven of niet uit te voeren konden de werkzaamheden binnen de beschikbare gelden uitgevoerd worden. De voorgenomen en extra werkzaamheden zijn uitgevoerd en opgeleverd. Begin dit jaar is geschreven dat door het tekort aan budget en de ingezette bezuiniging van 30% het bruggen beheerprogramma dit najaar herzien zal moeten worden. Voor de werkzaamheden is reeds een offerte aangevraagd. Gezien de toekomstige fusie met Leeuwarden is dit een natuurlijk moment om zaken met Leeuwarden af te stemmen. Om dit nader onderzocht moet worden is er nog geen opdracht voor de her inspecties gegeven. Openbaar groen Activiteit: -Doorgaan met omvormen tot het gewenste beeld is bereikt. Het omvormen van arbeid intensief groen naar arbeid extensief groen voor 2013 is uitgevoerd. De resultaten worden verwerkt in het DG dialog groenbeheerprogramma. De aanbevelingen van het efficiëntie onderzoek bij de buitendienst geven aan dat er meer samenhang tussen beleid en uitvoering moet plaatsvinden. De richting wordt daarbij de gemeente Leeuwarden. Hiervoor zijn de eerste afspraken gemaakt. Riolering Activiteit: -Riolering afkoppelen van hemelwater in combinatie met geplande werkzaamheden. De geplande werkzaamheden aan de Grovestins,Aysmastins en Sixmastins zijn uitgevoerd. Hier zijn een aantal kolken afgekoppeld van het gemengde rioolstelsel. De dimensionering voor het afkoppelen is zo gekozen dat in toekomst het gebied eenvoudig kan worden uitgebreid. Daarvoor is o.a. een buis van Ø 400 mm onder de voormalige spoorlijn aangebracht. Op de bûtenskilwei in Stiens is na aanhoudende klachten over wateroverlast na hevige buien een aantal kolken afgekoppeld.
11
Wat heeft het gekost? Waterbodemonderzoek Stienser Feart Voor de uitvoering van het waterbodemonderzoek en de voorbereidende werkzaamheden voor de overdracht van de Stienser Feart zijn geldmiddelen benodigd. De kosten hiervan bedragen €. 5.525, waarvan 1/3e gedeelte als subsidie verrekend kan worden met de Marrekrite. nr.
functie
Begroting 2013 tot en met bgw. 7 1.281.668
210 Wegen, straten en pleinen 211 221 560 722 726
Verkeersmaatregelen te land Binnenhavens en waterwegen Openbaar groen en openluchtrecreatie Riolering - gecombineerd Baten rioolheffing - gecombineerd Totaal lasten 210 Wegen, straten en pleinen 211 Verkeersmaatregelen te land 221 560 722 726
61.527 196.369 821.595 2.361.159 705 -
Binnenhavens en waterwegen Openbaar groen en openluchtrecreatie Riolering - gecombineerd Baten rioolheffing - gecombineerd
wijziging
5.525
5.525
Begroting 2013 na Najaarsnota 1.281.668 61.527 201.894 821.595 2.366.684 705 -
1.841
Totaal baten
953.595 954.300
1.841
1.841 953.595 956.141
Saldo
1.406.859-
3.684-
1.410.543-
12
Programma 4 Lokale Economie Wat willen we in 2013 bereiken? Condities scheppen voor een goed functionerend en gezond bedrijfsleven dat naar de aard en schaal is afgestemd op de centrumfunctie die Leeuwarderdeel in het algemeen en Stiens in het bijzonder, in meer dan alleen economisch inzicht inneemt. Bij concrete vragen om locaties zullen we waar mogelijk maatwerk leveren.
Wat hebben we daarvoor gedaan in 2013? Gemeentelijke dienstverlening aan ondernemers en bedrijfscontacten
Werkgelegenheid
Keurmerk veilig ondernemen
Bedrijventerreinen
Gemeentelijke dienstverlening aan ondernemers en bedrijfscontacten o De bedrijvencontactfunctionaris is voor ondernemers aanspreekpunt en ondersteunt hen bij producten, vragen en bij de afhandeling van vergunningen. o Het college (of de portefeuillehouder EZ) bezoekt zes keer per jaar een bedrijf in de gemeente. Tot oktober 2013 zijn de volgende bedrijven bezocht: Soster B.; meubelmaker Paul de Haas; Acupunctuur-Stiens, Hol-Stiens, Talant, MOC Stiens. o De gemeente organiseert met de Ondernemersvereniging Leeuwarderadeel jaarlijks een avond waar ondernemers en de politiek elkaar kunnen ontmoeten. In 2013 vindt deze plaats op 18 november. Het thema is Het Nieuwe Winkelen. o Twee maal per jaar vindt bestuurlijk overleg plaats tussen college en OVL-bestuur. o In Stadsregioverband organiseren de aangesloten gemeenten gezamenlijke activiteiten ter ondersteuning van ZZP’ers, bv door netwerkmogelijkheden aan te bieden. Werkgelegenheid De gemeente heeft geen beleid vastgesteld op het gebied van werkgelegenheid.
13
Keurmerk veilig ondernemen o Het winkelgebied Stiens heeft in 2013 de tweede ster verworven van het Keurmerk Veilig Ondernemen. o De werkgroep “Keurmerk Veilig Ondernemen” bestaat uit vertegenwoordigers van de winkeliersvereniging, gemeente, brandweer en politie. Het doel van het project is verbetering van de veiligheid van een gebied. De integrale aanpak levert tijdwinst en geldbesparing op. Deelname van ondernemers, politie, brandweer en de gemeente is essentieel. Als een van deze organisaties uit het project zou stappen, dan eindigt het project en is Stiens het Keurmerk Veilig Ondernemen kwijt. o Een van de maatregelen in de periode 2011 - 2013 was een serie foto’s in de Stienser Omroeper met quizvragen die de verkeerssituaties in Stiens nader toelichten. o Voor de periode 2013 – 2015 is een nieuw pakket maatregelen opgesteld. Bedrijventerreinen o De ambtelijke projectgroep Noordwest-Fryslân monitort de uitvoering van het Regionaal Bedrijventerreinplan Noordwest-Fryslân.
Wat heeft het gekost? nr.
functie
310 Handel en ambacht 311 Baten marktgelden 330 Nutsbedrijven 340 Agrarische productie en ontginning Totaal lasten 310 Handel en ambacht 311 Baten marktgelden 330 Nutsbedrijven 340 Agrarische productie en ontginning Totaal baten Saldo
Begroting 2013 tot en met bgw. 7
wijziging
Begroting 2013 na Najaarsnota
84.545 -
84.545 -
6.306
6.306
68.859 159.710
68.859 159.710
29.579 -
-
9.600
29.579 9.600
39.179
-
39.179
120.531-
-
120.531-
14
Programma 5 Onderwijs Wat willen we in 2013 bereiken? De gemeente Leeuwarderadeel ziet het onderwijs als een belangrijke basisvoorziening. In het onderwijs wordt een basis gelegd en worden kansen gecreëerd voor de toekomst van het individu en voor zijn functioneren in de samenleving. De gemeente Leeuwarderadeel draagt daartoe bij door de aanwezigheid en toegankelijkheid van goed primair onderwijs te stimuleren en bij te dragen aan voorschoolse educatie.
Wat hebben we daarvoor gedaan in 2013?
Voorschoolse educatie
Passend onderwijs
Onderwijshuisvesting
Leerlingenvervoer
RMC Fryslân Noord
Voorschoolse educatie Globaal genomen voldoet gemeente Leeuwarderadeel aan de eisen die voortkomen vanuit de Wet Oke. Echter dient e.e.a. meer vastgelegd te worden voor 1 augustus 2013. In groot-Lea verband is afgesproken dat er een stappenplan ontwikkelt zal worden voor opbrengstgericht werken en ontwikkeling van ouderparticipatie inzake VVE. Om dit te bereiken zullen de resultaten van de werkgroep in St. Jacobieparochie, welke bestaat uit directie openbaar- en bijzonder onderwijs, Stichting Welzijn Middelsee en gemeente het Bildt, afgewacht worden. Omdat Stichting Welzijn Middelsee in alle vier de Middelsee gemeenten werkzaam is, zullen de resultaten van deze werkgroep een uitrol effect krijgen naar de 3 andere Middelsee gemeenten, waaronder gemeente Leeuwarderadeel. E.e.a. is richting de inspectie gecommuniceerd. De werkgroep heeft wat vertraging opgelopen waardoor er nog geen uitrol kan plaatsvinden over de andere gemeenten.
15
In het groot-Lea zijn de volgende partijen vertegenwoordigd: bovenschoolse directie van zowel bijzonder als openbaar basisonderwijs, kinderopvang instellingen, 4 Middelseegemeenten. Passend onderwijs Conform activiteit.
Onderwijshuisvesting Conform activiteit. Leerlingenvervoer De aanpassing van de verordening loopt op schema, daarnaast zal ook de procedure voor het afhandelen van de aanvragen voor het nieuwe schooljaar 2014/2015 aangepast worden. Conform activiteit. RMC Fryslân Noord Conform activiteit Wat heeft het gekost? Verhuur lokalen BSO in De Jint te Stiens Vanaf 1 september 2012 wordt ruimte verhuurd in basischool De Jint voor buitenschoolse opvang en de peuterspeelzaal aan Stichting Welzijn Middelsee. Deze inkomsten zijn nog niet in de begroting verwerkt. Hiervoor wordt eenmalig een bedrag van €. 6.102 (2012) en structureel een berag van €. 18.306 (vanaf 2013) bijgeraamd. Vervoerskosten bewegingsonderwijs In het kader van de bezuinigingen op het bewegingsonderwijs zijn ook bezuinigingen doorgevoerd op het vervoer van en naar het bewegingsonderwijs. Er is door de gemeenteraad € 3.000,- beschikbaar gesteld voor dit vervoer. Dit bedrag is, ondanks verschillende maatregelen, niet voldoende om de kinderen van OBS De Homeie en CBS De Foarikker het hele seizoen (oktober tot en met maart) in It Gryn te laten gymmen. Voorstel is om éénmalig € 700,- extra beschikbaar te stellen uit de LEA-gelden.
16
nr.
functie
420 Openbaar basisonderwijs, exclusief onderwijshuisvesting 421 Openbaar basisonderwijs, onderwijshuisvesting 422 Bijzonder basisonderwijs, exclusief onderwijshuisvesting 423 Bijzonder basisonderwijs, onderwijshuisvesting 480 Gemeenschappelijke baten en lasten van het onderwijs 482 Volwasseneneducatie Totaal lasten 420 Openbaar basisonderwijs, exclusief onderwijshuisvesting 421 Openbaar basisonderwijs, onderwijshuisvesting 422 Bijzonder basisonderwijs, exclusief onderwijshuisvesting 423 Bijzonder basisonderwijs, onderwijshuisvesting 480 Gemeenschappelijke baten en lasten van het onderwijs 482 Volwasseneneducatie Totaal baten Saldo
Begroting 2013 tot en met bgw.7
wijziging
Begroting 2013 na Najaarsnota
39.337 316.278
300
39.637 316.278
8.451 162.062 258.794
400
8.851 162.062 258.094
70017.906 802.828 -
-
17.906 802.828 -
24.408 27.850 -
52.258 -
-
-
-
-
27.850
24.408
52.258
774.978-
24.408
750.570-
17
Programma 6 Sport, recreatie en cultuur Wat willen we in 2013 bereiken?
Het handhaven en in stand houden van de huidige sportvoorzieningen en het vergroten van de deelname aan de sport van vooral jeugd. Het bevorderen van kunst en cultuur. Een adequaat cultureel klimaat met spreiding van cultureel aanbod. Een aantrekkelijker aanbod toeristisch- recreatieve voorzieningen. Vanuit nieuwe en inspirerende samenwerkingsverbanden subsidieprojecten initiëren en zo een aantrekkelijker regio realiseren voor toeristen en recreanten.
Wat hebben we daarvoor gedaan in 2013?
Uitvoering IBS-regeling
Kunstwerk Feinsum
Bevorderen en instandhouding van kunst en cultuur
Toeristisch recreatieve visie Middelseegemeenten
RIA-projecten
Noordelijke Elfsteden Vaarroute
Uitvoering IBS-regeling Uitvoering GO-4 Sport via onderwijs- en sportprojecten. Gerealiseerde onderwijsprojecten: bevorderen kwaliteit bewegingsonderwijs, uitleen sport- en spelmateriaal aan scholen, sportkennismaking (School & Sport), buitenschools sportaanbod (o.a. clinics voor skeeleren en triatlon), gezonde leefstijl (i.s.m. GGD)
18
Gerealiseerde sportprojecten: verenigingsondersteuning (informatieverstrekking en advisering op diverse terreinen), deskundigheidsbevordering, uitvoering stimuleringsregeling kaderopleidingen, innovatief sportaanbod, jeugdparticipatie. Kunstwerk Feinsum In overleg met Dorpsbelang Feinsum is het thema van het kunstwerk bepaald (‘Herinnering aan het Dokkumer Lokaaltje’) en de locatie (Holdingawei, bij ‘It Spoardok’). Op basis van een prijsvraag is het ontwerp gekozen. Met de betreffende kunstenaar is een overeenkomst opgesteld voor uitvoering met als tijdstip van oplevering: mei 2014. Bevorderen en instandhouding van kunst en cultuur Takenpakket Kultuerried Ljouwerteradiel volgens een vast stramien: o.a. het opstellen van een sociaal-culturele agenda, het verzorgen van exposities in gemeentehuis en bibliotheek, onderhoud van de Literatuerrûte, organisatie van de Trimdiel Keunstrûte, afhandeling van incidentele cultuursubsidies etc. Toeristisch recreatieve visie Middelseegemeenten Uitvoering toeristisch recreatieve visie/Waddenland van Overvloed De R&T-werkgroep Leeuwarderadeel bestaat uit vertegenwoordigers van R&T-ondernemers, historische verenigingen en de Kultuerrie. Deze werkgroep heeft het project Culturele Wandelroutes ingediend bij de provincie voor subsidie. De provincie heeft de aanvraag gehonoreerd. Tien NHL-studenten van de multimedia-opleiding ontwerpen virtuele elementen langs wandelroutes in Leeuwarderadeel. Die virtuele elementen zijn straks te zien via een speciale app. De smartphone van de wandelaar verandert in een camera dankzij een speciale LAYAR-app die straks gratis beschikbaar is. Je kijkt door je smartphone naar een weiland. Dan zie je de 3D-projectie van een state die daar vroeger stond. Een unieke virtuele beleving waarbij heden en verleden samensmelten. Dit bestaat nog nergens in Nederland! Naast de virtuele elementen komen er fysieke belevingselementen langs de wandelroutes. NHL-studenten van de opleiding Beeldende kunst en van Bouwkunde hebben verschillende land-art-ontwerpen gemaakt. Daaruit wordt één ontwerp gekozen en studenten van een MBO-opleiding gaan dat ontwerp uitvoeren. Het project wordt in 2014 uitgevoerd. Friese VVV In 2011 heeft de Gemeente Leeuwarderadeel zich aangesloten bij de nieuwe Friese VVV (Tourist Info Fryslân). In het voorjaar van 2013 heeft de evaluatie plaatsgevonden van deze toeristische organisatie. De provincie wil toe naar een nieuwe organisatie voor brede regiomarketing. Daarbij vindt integratie plaats van drie bestaande organisaties: Beleef Friesland (het voormalige Friesland Marketing), Tourist Info Fryslân en Fan Fryslân. Het streven is dat de nieuwe organisatie uiterlijk 1 januari 2014 operationeel is. Als er meer duidelijkheid is, volgt hierover een raadsvoorstel. Marrekrite. In 2013 gaat De Marrekrite i.s.m. de gemeenten het nieuwe onderdeel Landrecreatie vormgeven (naast de andere taakvelden van De Marrekrite: Aanlegvoorzieningen & Baggerfonds). Hiertoe is een nieuwe coördinator aangesteld. De Marrekrite coördineert alle onderhoudscontracten. Zij heeft alle bestaande contracten van de diverse gemeenten geïnventariseerd en bereidt nu nieuwe, gezamenlijke contracten voor, waaronder het contract voor het Fietsknooppuntensysteem.
19
Stadsregio De gemeenten van de Stadsregio Leeuwarden werken aan de realisering van het wandelknooppuntennetwerk. De routes zijn uitgewerkt; de volgende stap is het plaatsen van bebording. Er komt zowel een papieren kaart als een digitale kaart van het netwerk. Het wandelknooppunten-netwerk wordt in 2014 opgeleverd. Varen naar Dekema Er is onderzocht of de Jelsumer Feart bevaarbaar kan worden voor bootjes en pramen. Jelsum wordt dan vanaf de Dokkumer Ee bereikbaar. Er zijn drie varianten onderzocht. Twee varianten vielen af, omdat ze te duur waren. De deelnemende partijen (gemeente Leeuwarden en Stichting Old Burger Weeshuis)hebben ingestemd met de derde variant. Er zijn verschillende subsidieaanvragen ingediend voor het project. Als er duidelijkheid is over de subsidies, dan is het project financieel haalbaar. Het project wordt vervolgens ter besluitvorming voorgelegd. Subsidievoorwaarde is dat de uitvoering in 2014 plaatsvindt. RIA-projecten Leeuwarderadeel heeft één regio in actie project in uitvoering, nl. het opwaarderen van de havens van Feinsum en Alde Leie. De werkzaamheden zijn nagenoeg uitgevoerd en kunnen worden afgerekend. Noordelijke Elfsteden Vaarroute Medio 2013 is de vaarroute feestelijk in gebruik gegeven. Er worden nog afrondende werkzaamheden uitgevoerd. De gemeente het Bildt voert een onteigeningsprocedure tegen één grondeigenaar. Naar verwachting worden de te onteigenen gronden begin 2014 ingericht als natuurvriendelijke oevers
Wat heeft het gekost? Vervallen huur sportvelden Britsum Wegens de aanleg van het kunstgrasveld in Britsum hebben de plaatselijke korfbal- en kaatsvereniging geen gebruik kunnen maken van het veld. Om deze reden is geen huur in rekening gebracht voor het gebruik van het veld. Incidenteel wordt voorsgesteld om een bedrag van €. 1.500 af te ramen.
20
nr.
functie
530 Sport 531 Groene sportvelden en terreinen 540 Kunst
Begroting 2013 tot en met bgw.7 1.113.243 194.070
wijziging
Begroting 2013 na Najaarsnota 1.113.243 194.070
60.183
60.183
87.704
87.704
1.511 776.298 249.451 2.482.460 -
1.511 776.298 249.451 2.482.460 -
541 Oudheidkunde / musea 550 Natuurbescherming 560 Openbaar groen en openluchtrecreatie 580 Overige recreatieve voorzieningen Totaal lasten 530 Sport 531 Groene sportvelden en terreinen 540 541 550 560
Kunst Oudheidkunde / musea Natuurbescherming Openbaar groen en openluchtrecreatie
20.928 -
-
1.500-
19.428 -
12.000
12.000
72.684
72.684
580 Overige recreatieve voorzieningen
Totaal baten
105.612
1.500-
104.112
21
Programma 7 Welzijn Wat willen we in 2013 bereiken? Op 1 januari 2007 is de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) in werking getreden. Gemeenten zijn door de inwerkingtreding van de WMO verantwoordelijk geworden voor maatschappelijke ondersteuning. De WMO kent 9 prestatievelden. Het Wmo-beleid 2012-2015 wordt gestructureerd op basis van de kernbegrippen zelf, samen, gemeente. De volgorde is hierbij belangrijk. Het Wmo-beleid dient in de eerste plaats bij te dragen aan de versterking van de zelfredzaamheid van inwoners. In de tweede plaats dient het Wmo-beleid bij te dragen aan de versterking van de samenleving. En in de derde plaats zal het Wmo-beleid een vangnet van ondersteunende voorzieningen bieden. De verschillende transities waaronder AWBZ, Jeugdzorg en Wet Werken naar Vermogen zullen afhangend van de landelijke besluiten zo goed mogelijk tot uitvoering worden gebracht in samenwerking met andere gemeenten.
Wat hebben we daarvoor gedaan in 2013?
Wet Maatschappelijke ondersteuning
Centrum voor Jeugd en Gezin
Maatschappelijke stages
WMO Omtinkerij Leeuwarderadeel
Mantelzorg / vrijwilligersbeleid
Gemeentelijk jeugdbeleid
22
Dorpshuizen
Bibliotheek Noardwest Fryslân
Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Noardwest Fryslân/Empatec Wet maatschappelijke ondersteuning Conform activiteit. Centrum voor Jeugd en Gezin Conform activiteit. Maatschappelijke stages Conform activiteit. WMO Omtinkerij Leeuwarderadeel Eind oktober staat de evaluatie van de Omtinkerij gepland, dit is conform activiteit. Mantelzorg/vrijwilligersbeleid Conform activiteit. Gemeentelijk jeugdbeleid Conform activiteit. Dorpshuizen Conform activiteit. Bibliotheek Noardwest Fryslân Het doel is te komen tot een goede invulling van de dienstverlening van het bibliotheekwerk. Echter is het onderzoek vanuit ICS-adviseurs nog gaande en zal besluitvorming naar alle waarschijnlijkheid begin 2014 plaatsvinden i.p.v. in 2013. Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Noardwest Fryslan/Empatec Vanuit het sociale domein zijn er verschillende ontwikkelingen gaande. Wat betreft de transities zijn er nog veel zaken onduidelijk vanuit het Rijk, echter worden er al stappen gezet. Deze krijgen vorm in de zin van een kadernota welke dit jaar aan de raad zal worden gepresenteerd. Binnen deze kadernota vindt samenhang plaats van de verschillende decentralisaties.
23
Wat heeft het gekost? Uitvoering motie extra middelen vppr armoedebestrijding onder kinderen In de raadsvergadering van 17 oktober 2013 is een motie over armoedebeleid aangenomen. De extra kosten voor de invulling van deze regeling worden geraamd op €. 8.180. Dit bedrag wordt in deze nota structureel geraamd. Overigens is in de septembercirculaire gemeld dat eind dit jaar extra geld voor armoedebeleid wordt uitgekeerd. Het precieze bedrag wordt in de decembercirculaire 2013 bekend gemaakt. Kwijtschelding belastingen In 2013 worden er meer kwijtscheldingen verstrekt dan geraamd. Voorgesteld wordt om op deze post €. 10.000 bij te ramen (en te ramen op €. 80.000). Dit bedrag is incidenteel van aard, omdat in de Programmabegroting 2014 dit budget al verhoogd is naar €. 80.000. Sociale werkvoorziening Het aantal werknemers bij de G.R. Fryslân West is gestegen van 35 naar 37. Hiervoor zal een extra bijdrag ter hoogte van €.1.000 worden betaald.
24
nr.
functie
510 Openbaar bibliotheekwerk 511 Vormings- en ontwikkelingswerk 610 611 614 620 621
Bijstandsverlening Werkgelegenheid Gemeentelijke minimabeleid Maatschappelijke begeleiding en advies Vreemdelingen
622 Huishoudelijke verzorging 623 Participatiebudget 630 Sociaal-cultureel werk 650 Kinderdagopvang 652 Voorzieningen gehandicapten 714 Openbare gezondheidszorg 715 Jeugdgezondheidszorg, uniform deel 716 Jeugdgezondheidszorg, maatwerkdeel
510 511 610 611 614 620 621
Totaal lasten Openbaar bibliotheekwerk Vormings- en ontwikkelingswerk Bijstandsverlening Werkgelegenheid Gemeentelijke minimabeleid Maatschappelijke begeleiding en advies Vreemdelingen
622 623 630 650
Huishoudelijke verzorging Participatiebudget Sociaal-cultureel werk Kinderdagopvang
652 714 715 716
Voorzieningen gehandicapten Openbare gezondheidszorg Jeugdgezondheidszorg, uniform deel Jeugdgezondheidszorg, maatwerkdeel Totaal baten Saldo
Begroting 2013 tot en met bgw. 7 203.733 2.650 2.976.000 867.500 190.262 288.683
wijziging
Begroting 2013 na Najaarsnota 203.733
1.000 18.180 -
2.650 2.976.000 868.500 208.442 288.683
24.741 833.177 286.744
17.386
24.741 850.563 286.744
89.687 252.171 320.059
-
89.687 252.171 320.059
92.103 272.765 30.722 6.730.997 2.017.679 850.000 -
92.103 272.765
36.566
30.722 6.767.563 2.017.679 850.000 -
12.000 286.744 -
12.000 286.744 -
2.500 3.168.923
-
2.500 3.168.923
3.562.074-
36.566-
3.598.640-
25
Programma 8 Milieu en afval Wat willen we in 2013 bereiken? Voldoen aan de taken zoals die door de wetgever zijn gesteld, waarbij de inspanning zich richt op een schone en hygiënische leefomgeving en een vermindering van de belasting van het milieu.
Wat hebben we daarvoor gedaan in 2013?
Betere scheiding van afval
Bewustwording inwoners voor de kringloop
Een leefbaardere omgeving door vermindering takkenhopen
Aandacht voor zwerfafval op aandachtsgebieden
Betere scheiding van afval De afvalkalender 2013 is verspreid in de gemeente. De milieustraat heeft een goede inrichting en biedt hierdoor goede mogelijkheden tot scheiding van afvalfracties. Matrassen kunnen nu ook apart
ingeleverd op de milieustraat. Wanneer matrassen apart worden ingeleverd, kan maar liefst 95% van een matras worden hergebruikt. In het kader van duurzaamheid zijn zonnepanelen geplaatst op de milieustraat. Deze voorzien het gebouw op het bordes van elektriciteit en naar verwachting zijn de zonnepanelen na 7 jaar terug verdient. Op 22 en 23 maart is de compostactie gehouden op de milieustraat, wat tevoren in de Stienser Omroeper is gepubliceerd. De Koninginnedagactie voor het apart inleveren van elektrische en elektronische apparaten is gehouden na Koninginnedag. In het najaar is er de actie om kunststof tuinmeubelen in te leveren op de milieustraat. Deze kunnen tot 100% worden gerecycled. Bewustwording inwoners voor de kringloop In een passage van de afvalkalender wordt de kringloop benoemd. In het najaar 2013 wordt een publicatie geplaatst in de Stienser Omroeper.
26
Een leefbaardere omgeving door vermindering takkenhopen Zes maal per jaar wordt het grof tuinafval opgehaald. In het najaar van 2013 zijn er twee rondes, één in oktober en één in november. Als een takkenhoop niet gemeld is, wordt deze niet opgehaald en omwonenden krijgen een brief met het verzoek de takkenhoop op te ruimen. Bij elke ronde is er een locatie waar dit nodig is. Zo nodig kan een handhavingsactie ingezet worden. Aandacht voor zwerfafval op aandachtsgebieden Zo nodig wordt een afvalbak geplaatst bij aandachtsgebieden. Dit jaar is het veel drukker met boten bij de havens in Feinsum en Alde Leie en bij de sluis van Alde Leie. Dit door de extra toeloop van boten na de realisatie van de Noordelijke Elfstedenvaarroute. Bij deze drie locaties zijn i.p.v. afvalbakken een container (240 liter) geplaatst om het extra afval in kwijt te kunnen. Als bij winkeliers of bedrijven rondom hun kavel (25 meter vanaf eigendomsgrens) afval ligt wat aan de winkel of bedrijf is toe te schrijven worden ze aangeschreven dit op te ruimen. Dit is dit jaar nog niet nodig geweest.
Wat heeft het gekost? nr.
functie
721 Afvalverwijdering en -verwerking 723 Milieubeheer 725 Baten reinigingsrechten en afvalstoffenheffing Totaal lasten 721 Afvalverwijdering en -verwerking 723 Milieubeheer 725 Baten reinigingsrechten en afvalstoffenheffing Totaal baten Saldo
Begroting 2013 tot en met bgw.7 997.061 206.455 1.203.516 135.341 1.038.220 1.173.561 29.955-
wijziging
-
-
Begroting 2013 na Najaarsnota 997.061 206.455 1.203.516 135.341 1.038.220 1.173.561 29.955-
27
Programma 9 Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting Wat willen we in 2013 bereiken? Dat de bestaande woningvoorraad aansluit bij de gewenste kwaliteit en inspelen op woningbehoeften door te faciliteren in ruimtelijke procedures. Daarnaast moeten alle bestemmingsplannen in de gemeente Leeuwarderadeel actueel worden gehouden.
Wat hebben we daarvoor gedaan in 2013?
Realiseren van autonome groei van de woningvoorraad in Stiens
Bouwen in overige dorpen
Verpaupering en verloedering van panden in de gemeente voorkomen
Actualisatie bestemmingsplannen
Dorpenfonds en dorpenoverleg
Leefbaarheid dorpen
Duurzaam verbeteren bestaande woningvoorraad
28
Realiseren van autonome groei van de woningvoorraad in Stiens De autonome groei van de woningvoorraad in Stiens hangt samen met de ontwikkeling van bestemmingsplan “De Steens”. Het was de bedoeling om in 2013 te zorgen voor een sluitende grondexploitatie van “De Steens”. Dit is niet gelukt. Er is ook nog steeds geen Realisatieovereenkomst afgesloten, het concept ligt bij Nieuwe Borg. Op basis van een uitgebreid woningbehoeften onderzoek zal de vraag naar woningen (prijs en typologie) inzichtelijk moeten worden gemaakt. Het convenant waarin de gemeente Leeuwarden contingent overdraagt aan Leeuwarderadeel is daarbij afgelopen. De gemeente Leeuwarden wil onderbouwd hebben of de contingenten nog wel nodig zijn. Die onderbouwing is nodig in de vorm van een woningbehoeftenonderzoek. Alleen met dit onderzoek als onderbouwing (waarin de jaarlijkse behoefte uitgebreid is onderzocht) wil de gemeente Leeuwarden het convenant verlengen. In het najaar van 2013 is opdracht gegeven voor dit woningmarktonderzoek. De uitkomsten hebben ook invloed op de exploitatie, een langere looptijd van het plan en een kleinere afname per jaar zorgt voor een plan met een langere looptijd en navenant een hogere rentelast. De uitkomsten hebben dan niet alleen een relatie met het convenant, maar ook met de economische uitvoerbaarheid van het plan. Nieuwe Borg zou de rekening van het volkshuisvestings-adviesbureau betalen aan de gemeente waarna de gemeente opdracht zou verlenen voor dit woningbehoeftenonderzoek. Omdat dit niet was gebeurd is pas in september 2013 opdracht gegeven voor dit onderzoek, nadat de burgemeester en wethouder Keizer opnieuw afspraken hebben bevestigd met de directie van Nieuwe Borg. De vraag bepaalt het bouwtempo en het bouwtempo bepaalt het renteverlies dat de gemeente lijdt. Hoe langer een plan duurt, des te meer renteverlies er wordt geleden op de gronden en dat zet de haalbaarheid (en het afsluiten van een Realisatieovereenkomst) onder druk. Het is daarnaast de bedoeling om het bestemmingsplan voor “de Steens” vast te stellen. Daarvoor is echter naast een Realisatieovereenkomst, een door de projectontwikkelaar aan te leveren concept bestemmingsplan nodig dat de gemeente in procedure kan brengen. Het eerder in de inspraakprocedure gebrachte bestemmingsplan leverde veel reacties en aanpassingen op die nog door de ontwikkelaar moeten worden verwerkt waarna het plan opnieuw de inspraak en daarna de officiële ruimtelijk procedure in kan. De gemeente wacht nog steeds op het aangepaste bestemmingsplan. Zo’n procedure duurt in de regel 3/4jaar en dat wordt niet meer gehaald in 2013. Ook is het de bedoeling om te starten met de voorbereiding voor het bouwrijp maken van de 1e fase van woningbouwplan “De Steens” in Stiens. Dat kan pas nadat er een bestemmingsplan ligt. Deze doelstelling is dan ook niet in 2013 gerealiseerd. Bouwen ook in overige dorpen Er zijn woningbouwlocaties geïnventariseerd in de dorpen. De inbreidingslocaties zijn opgenomen in het bestemmingsplan “Bûtengebiet en Doarpen”. Verpaupering en verloedering van panden in de gemeente voorkomen Signalen uit de samenleving (dorpsbelangen) zullen ter harte worden genomen en ongewenste ontwikkelingen worden gevolgd. Indien van toepassing zal in overleg met de woningstichting naar een oplossing worden gezocht. Dit is 2013 niet voorgekomen. Actualisatie bestemmingsplannen Het bestemmingsplan voor de “Bûtengebiet en Doarpen” is in 2013 in procedure gegaan, samen met de plan-Mer. Het plan is inmiddels door de gemeenteraad vastgesteld. Er is een start gemaakt met de
29
herziening van het bestemmingsplan voor de bedrijventerreinen. Die doelstellingen voor 2013 zijn gehaald. Dorpenfonds en dorpenoverleg Vanuit de gemeente zijn de dorpen begeleid bij het voorbereiden van de subsidieaanvragen. o DB Alde Leie initieerde het project: Recreatieterrein met ontmoetingsplek bij de jachthaven. o DB Feinsum initieerde het project Recreatieterrein Spoardok naast de jachthaven. o DB Britsum onderzocht: activiteiten/recreatieterrein Silân, oprichten jeugdhonk, drainage De Terp, klok hervormde kerk, ijsbaan o DB Hijum heeft geen projecten ingediend voor het Dorpenfonds. Alle projecten uit de Dorpenspiegel zijn inmiddels uitgevoerd in Hijum. o DB Jelsum/Koarnjum heeft een aantal projectideeën aangedragen. Echter, deze voldeden niet aan de criteria: restauratie kerktorenklok, parkeerterrein nabij sportvelden. o PB Stiens heeft nog geen adequate Dorpsvisie ingeleverd en heeft derhalve tot dusver geen gebruik kunnen maken van het Dorpenfonds. o In het najaar van 2013 heeft evaluatie van het Dorpenfonds plaatsgevonden. Naar aanleiding daarvan wordt het Dorpenfonds omgezet in een Dorpenbudget, wat daardoor ook voor Stiens toegankelijk wordt. Er wordt verder gekoerst op zoveel mogelijke synchronisatie met het beleid van de gemeente Leeuwarden, waarbij het voornemen is dat de tot nu toe gespaarde jaarschijven uit het Dorpenfonds ter beschikking van de dorpen blijven in het Dorpenbudget. Leefbaarheid dorpen In 2013 zal het onderzoek Bereikbaarheid voorzieningen, een leefbaarheidsproject voor de dorpen, worden afgerond in 2014 wordt de pilot uitgevoerd. De pilot is in Noordwestverband en voor de gemeente Leeuwarderadeel valt Alde Leie in het pilotgebied. Duurzaam verbeteren bestaande woningvoorraad De prestatieafspraken met WoonFriesland zijn ondertekend. Tot nu toe hebben er nog geen particulieren gebruik gemaakt van het aanhaken bij woningverbetering.
Wat heeft het gekost? Herziening bestemmingsplan Stiens – Bedrijventerrein Middelsee In 2013 zal worden begonnen met een herziening van het bestemmingsplan Bedrijventerrein Stiens. Hierdoor dient een bedrag van €. 10.000 eenmalig te worden bijgeraamd. Omdat in 2015 alle bestemmingsplannen actueel zijn, wordt het structurele budget vanaf dat jaar met €. 5.000 verlaagd. Dit laatste is al in de Programmabegroting 2014 verwerkt. Correctie categorie Dorpenfonds De subsidie omtrent het dorpenfonds is abusievelijk geraamd op de economische categorie 343.075. Bij deze wordt deze overgeboekt naar 425.009. Dit betreft enkel een administratieve correctie. Leges Omgevingsvergunningen Het aantal aangevraagde omgevingsvergunningen blijft achter bij de raming in de begroting 2013. De redenen hiervan zijn genoegzaam bekend. Wij stellen voor de raming met €. 90.000 naar beneden bij te stellen. In de Voorjaarsnotitie 2014 zal de voortgang in 2014 verder aan de orde komen. In dit geval stellen wij u voor de bijstelling vooreerst als incidenteel aan te merken.
30
nr.
functie
810 Ruimtelijke ordening 820 Woningexploitatie / woningbouw 821 822 823 830 810 820 821 822
Stads- en dorpsvernieuwing Overige volkshuisvesting Bouwvergunningen Bouwgrondexploitatie Totaal lasten Ruimtelijke ordening Woningexploitatie / woningbouw Stads- en dorpsvernieuwing Overige volkshuisvesting
823 Bouwvergunningen 830 Bouwgrondexploitatie Totaal baten Saldo
Begroting 2013 tot en met bgw. 7 203.762
wijziging
10.000
2.894 59.639 403.949 396.775 1.067.019 -
Begroting 2013 na Najaarsnota 213.762 2.894
-
10.000
59.639 403.949 396.775 1.077.019 -
152.250 386.400
90.000-
62.250 386.400
538.650
90.000-
448.650
528.369-
100.000-
628.369-
31
Programma 10 Algemene dekkingsmiddelen Wat willen we in 2013 bereiken? Een reële begroting met een bestendige gedraglijn waarbij de raad de mogelijkheid heeft om keuzes te maken. De keuzes kunnen plaatsvinden bij een begrotingsoverschot en keuzes moeten worden gemaakt bij een begrotingstekort.
Wat heeft het gekost? Vervroegde aflossing geldlening tranche B Als aandeelhouder van Enexis hebben we een bedrag van €. 45.262,-- ontvangen als vervroegde aflossing van de geldlening tranche B. Dit is een gevolg van de verkoop van Essent in 2009. Het betreft geen regulier dividend, derhalve is vermeld bedrag als eenmalig aan te merken. Afwikkeling opheffing Onderlinge Verzekering Overheid In juni 2013 is het resterende eigen vermogen van de stichting OVO aan de gemeente overgemaakt. Het betreft hier een bedrag van €. 16.396. Dit bedrag is incidenteel van aard. Overigens wordt ook in 2014 nog een bedrag afgerekend. Dehoogte van dit bedrag is nu nog niet bekend. Afwikkeling Algemene Uitkering Gemeentefonds In de septembercirculaire 2013 van het Ministerie van Binnenlandse Zaken is een actueel beeld geschetst van de Algemene Uitkering. Voor 2013 geeft dit een overwegend positief beeld. De volgende elementen worden hierin meegenomen: 1. Integratie- en decentralisatie-uitkering 2013: a. Wet Maatschappelijke Ondersteuning is €. 88.453 voordeliger. Voorgesteld wordt dit bedrag te reserven voor de kosten van de decentralisatie AWBZ en transitie en eventuele tegenvallers bij de uitvoering van taken door de dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid. b. Centra voor Jeugd en Gezin is €. 6.653 voordeliger. Voorgesteld wordt dit bedrag te reserveren voor de (eventuele meer)kosten van de Decentralisatie Jeugdzorg; c. Invoeringskosten Decentralisatie Jeugdzorg is €. 49.255 voordeliger. Voorgesteld wordt dit bedrag te reserveren voor de (eventuele extra) voorbereidingskosten van de Decentralisatie Jeugdzorg; d. Zichtbare Schakel is €. 17.386 voordeliger. Voorgesteld wordt dit bedrag door te betalen aan de Stichting Palet. In de Najaarsnotitie wordt dit bedrag dan ook neutraal meegenomen. Voor de onderdelen a. tot en met c. wordt een bestemmingsreserve Decentralisaties in het leven geroepen. Binnen deze reserve wordt binnenlijns de toevoegingen en de onttrekkingen geregistreerd ten aanzien van de decentralisaties jeugdzorg, participatie en AWBZ. Hiernaast wordt een bedrag van €. 52.723 extra ontvangen als gevolg van gewijzigde maatstaven en tarieven. De uitkeringsfactor is daarentegen gedaald, maar heeft niet geleid tot een verminderde raming in 2013.
32
Resumerend is in onderstaande tabel de financiële situatie weergegeven: Algemene uitkering o.g.v. septembercirculaire 2013 Algemene uitkering o.g.v. junicirculaire 2012 (begr. 2013) Stijging A.U.
€ € €
9.399.974 9.185.504 214.470
Extra integratie- en decentralisatieuitkeringen: WMO Centrum Jeugd en Gezin Invoeringskosten Decentralisatie Jeugdzorg Zichtbare Schakel Resterende stijging A.U.
€ € € € €
88.453 6.653 49.255 17.386 52.723
De resterende stijging van de Algemene Uitkering wordt aan de algemene middelen toegevoegd.
nr.
functie
913 Overige financiële middelen Geldleningen en uitzettingen langer dan of gelijke aan 914 1 jaar 921 Algemene uitkering gemeentefonds 922 930 931 932 935 937 939
Algemene baten en lasten Uitvoering Wet WOZ Baten onroerende-zaakbelasting gebruikers Baten onroerende-zaakbelasting eigenaren Baten forensenbelasting Baten hondenbelasting Baten precariobelasting Lasten heffing en invordering gemeentelijke 940 belastingen 960 Saldo van kostenplaatsen Saldo van de rekening van baten en lasten voor 970 bestemming Mutaties reserves die verband houden met de 980 hoofdfuncties 0 tot en met 9 Saldo van de rekening van baten en lasten na 990 bestemming Totaal lasten
Begroting 2013 tot en met bgw. 7
wijziging
Begroting 2013 na Najaarsnota
20.122
20.122
866 -
866 -
69.708238.509 -
94.055
32.279 27.952
32.279 74.000-
2.198
46.048-
144.361
16.602235.616
24.347 238.509 -
146.559 16.602-
164.416
400.032
33
913 Overige financiële middelen Geldleningen en uitzettingen langer dan of gelijke aan 914 1 jaar
130.292
61.658
207.455
191.950 207.455
921 Algemene uitkering gemeentefonds
9.185.351
922 930 931 932
30.000 138.514 1.664.478
30.000 138.514 1.664.478
3.045
3.045
50.840 650
50.840 650
-
-
-
-
66.200
66.200
-
-
Algemene baten en lasten Uitvoering Wet WOZ Baten onroerende-zaakbelasting gebruikers Baten onroerende-zaakbelasting eigenaren
935 Baten forensenbelasting 937 Baten hondenbelasting 939 Baten precariobelasting Lasten heffing en invordering gemeentelijke 940 belastingen 960 Saldo van kostenplaatsen Saldo van de rekening van baten en lasten voor 970 bestemming Mutaties reserves die verband houden met de 980 hoofdfuncties 0 tot en met 9 Saldo van de rekening van baten en lasten na 990 bestemming
214.470
9.399.821
Totaal baten
11.476.825
276.128
11.752.953
Saldo
11.241.209
111.712
11.352.921
34
Programmaoverstijgende onderwerpen Rente kort geld In de Programmabegroting 2013 is rekening gehouden met een hogere rentevergoeding voor kort geld. In de praktijk blijkt dit erg mee te vallen. Een percentage van 0,5 voor het opnemen van kort geld in niet ongewoon. Dit levert een voordeel op van €. 80.000. Ons voorstel is om dit beddrag incidenteel mee te nemen, omdat in de Programmabegroting 2014 deze post al is verlaagd tot €. 80.832 en het feit dat op dit moment de rente-ontwikkeling nog onzeker is. Ook zullen in 2014 nog langlopende geldleningen moeten worden afgelost. ICS adviseurs De Raad heeft opdracht gegeven naar de mogelijkheid om De Skalm te privatiseren en vervolgens de opdracht aan de bibliotheek om een bezuiniging te realiseren. In de opdracht is meegenomen om de Bibliotheek te huisvesten in een deel van De Skalm. Het onderzoek is nog niet geheel afgerond. Voor het vervolg van het onderzoek is nog een extra bedrag van € 6.000 nodig.
35
Financiële recapitulatie Najaarsnotitie
E/S
Saldo onvoorzien voor najaarsnotitie Programma 1 Abonnement Spotdog Referendum (overboeken saldo 2012)
2013 2013 eenmalig structureel -19.103
E E
-1.000 6.630
E
-3.684
E/S
6.102
2013 anders
-66.628
Programma 2 Programma 3 Waterbodemonderzoek Stienser Feart Programma 4 Programma 5 Verhuur lokalen BSO De Jint Vervoerskosten bewegingsonderwijs
18.306 p.m.
Programma 6 Vervallen huur sportveld Britsum
E
-1.500
Programma 7 Kwijtschelding belastingen Armoedebeleid Sociale werkvoorziening
E S S
-10.000 -8.180 -1.000
Programma 8 Programma 9 Correctie categorie Dorpenfonds Herziening bestemmingsplan Stiensbedr.terr. Leges omgevingsvergunningen
E E
-10.000 -90.000
Programma 10 Opheffen Onderlinge Verzekering Overheid
E
16.396
p.m.
36
Vervroegde aflossing geldlening Enexis Extra algemene uitkering sept.circ. 2013
E E
45.262 52.723
Programmaoverstijgende onderwerpen Rente kort geld Inhuur ICS adviseurs
E E
80.000 -6.000
Saldo onvoorzien na najaarsnotitie
65.826
-57.502
-
De saldi van de Najaarsnotitie 2013 bedragen €. 84.929 incidenteel positief en €. 9.126 structureel positief. Het saldo van de stelpost onvoorzien incidenteel bedraagt nu €. 65.826 voordelig. Dit bedrag wordt via deze notitie toegevoegd aan de Algemene Reserve – vrij besteedbaar. Hier tegenover zal een bedrag van €. 57.502 onttrokken worden aan de Algemene Reserve – vrij besteedbaar. Dit laatste is ter dekking van het saldo van de stelpost onvoorzien structureel. Per saldo wordt een bedrag van €. 8.324 toegevoegd aan vermelde reserve. Opgemerkt wordt dat de structurele zaken uit de Voorjaarsnotitie 2013 al in de (concept) Programmabegroting 2014 zijn verwerkt. Het structurele saldo in de Najaarsnotitie van €. 9.126 (positief) zal nog in de Programmabegroting 2014 verwerkt worden. Dit gebeurt via een begrotingswijziging.
37
Monitor bezuinigingen 2012-2015 Onderwerp
Vanaf 2014 twee gekozen wethouders Openbare verlichting Jachthavens
Schoolzwemmen
Tarieven sportvelden
Subsidie monumenten Subsidie St. Welzijn Middelsee
Gebouwenonderhoud
Gerealiseerd Onderhanden Nog niet Toelichting gerealiseerd Pas vanaf 2014 De notitie OV komt in het najaar van 2013 in de Raad. Er is een advies in het college geweest. Jachthavens kunnen pas over 5 jaar worden afgestoten ivm subsidieafspraken. Het punt blijft actueel maar in de periode 2012-2015 is het niet mogelijk om de jachthavens te privatiseren. De raad heeft een besluit genomen ten aanzien van de bezuinigingen in het bewegingsonderwijs. De wethouder heeft inmiddels uitvoering gegeven aan de praktische uitvoering van dit genomen besluit. Heeft meer geld gekost dan aanvankelijk de bedoeling was omdat plan niet helemaal uitvoerbaar was. De tarieven voor 2012-2013 zijn niet verhoogd. De verhoging van de tarieven voor 2013-2014 zijn verhoogd met de inflatie. Dit houdt in dat de taakstellende besparing in 2013 niet wordt gerealiseerd. Echter in de Programmabegroting 2014 isbesloten voor 2014 de tarieven nog eenmalig met 20% te verhogen. Verdere stijging vinden dan plaats op basis van de inflatie. Met Steunpunt besproken, wordt tussen 1/1/2012 en 1/1/2015 gerealiseerd. De begroting 2013 is door B&W en Raad vastgesteld. De gemeente is met SWM in gesprek over de begroting van 2014 en daarna. Gezamenlijk inkopen en uitvoeren in Middelsee verband is definitief van de baan.De bezuiniging wordt gerealiseerd door het onderhoud aan te passen en onderdelen door te schuiven.
38
Kostendekkendheid leges
Besparing dienstverlening
Inhuur derden
Verkoop bezittingen
Materieel buitendienst
De legesverordening 2013 is vastgesteld met een verhoging van de leges. Het is nu wel zeker dat slechts een deel van de inkomsten zullen worden gerealiseerd. In de Najaarsnotitie 2013 is hierover een passage opgenomen. Dit betreft een taakstellende bezuiniging die met ingang van 2013 voor de helft is gerealiseerd. De taakstelling legt een behoorlijke druk op de organisatie. Dit wordt versterkt door de extra taken die op de gemeente afkomen, zoals bijvoorbeeld de decentralisaties en digitalisering. In de begroting is dit bedrag verlaagd. Er is geen buffer meer om ziekte of onvoorziene projecten op te vangen binnen de budgetten. Momenteel lijkt dat er geen problemen zijn bij de uitvoering van dit budget. Alle grondpercelen die de raad wilde afstoten zijn verkocht. Alleen een perceel in Jelsum, waar mogelijk een stuk naar een sportveld moet is voor 1 jaar in pacht uitgegeven. Als volgend jaar duidelijk is hoe het verder moet met het sportveld wordt ook dit perceel verkocht. Dit was onderdeel van het BOOR project, maar BOOR heeft het niet gehaald.
39
Monitor bezuinigingen 2013-2016 Onderwerp Voorlichting
Representatie
BOSL
Stopzetten project Waterambassadeur Wegen
Gerealiseerd
Onderhanden Nog niet gerealiseerd
Toelichting Met ingang van week zes heeft de gemeente in principe een halve pagina in de Stienser Omroeper in plaats van een hele pagina. In bijzondere gevallen kan het voorkomen dat een halve pagina niet voldoende is en kan worden uitgeweken naar een hele pagina. In principe is de bezuiniging daarmee gerealiseerd. Het representatiebudget staat jaarlijks onder druk. Er wordt zeer zuinig omgegaan met deze post, maar de praktijk zal uitwijzen of de bezuiniging volledig kan worden gerealiseerd. Op dit moment zijn er nog weinig kosten gemaakt en daarmee lijkt de bezuiniging reëel. De bezuiniging op BOSL is gehaald doordat een verlaagde bijdrage in de begroting is opgenomen. Wel dient nog rekening worden gehouden met lasten in het kader van de Streekagenda. Hierover zullen wij u nader berichten. Pas vanaf 2016 Budget 2013 is aangepast (geen ingeboekte bezuiniging). We blijven binnen de begroting. Betekent wel dat we interen op de kwaliteit wat op termijn hogere onderhoudskosten tot gevolg heeft. Praktisch voeren we minder uit dan het onderhoudsprogramma aangeeft.
40
Bruggen
Gemeentelijke gebouwen (excl. Onderwijs)
Manifest verkeersveiligheid Gewijzigde opzet uitvoering van taken openbaar groen
Samenvoeging onderwijsgebouwen
Budget 2013 is aangepast (geen ingeboekte bezuiniging). We blijven binnen de begroting. Betekent wel dat we interen op de kwaliteit wat op termijn hogere onderhoudskosten tot gevolg heeft. Praktisch voeren we minder uit dan het onderhoudsprogramma aangeeft. De opgelegde structurele bezuiniging van € 50.000 (ongeveer 17%) betekent dat het onderhoud wordt versoberd en geoptimaliseerd . Pas vanaf 2016 De aanbevelingen van het onderzoek van Buiten de Perken worden meegenomen in een plan van aanpak voor de buitendienst. In een BOT sessie in december wordt de Raad geïnformeerd over de te genomen stappen. O.a contacten met de gemeente Leeuwarden over beleidzaken. Er zijn geen bezuinigingen gerealiseerd ten aanzien van het samenvoegen van schoolgebouwen. Er is een draagvlakonderzoek geweest. De resultaten van dit onderzoek worden verwerkt met betrokken partijen. De vraag mag worden gesteld of de uitwerkingen niet juist meer gaat kosten dan dat het gaat besparen. Het doel achter het eventueel samenvoegen van scholen lag in de basis niet in het bezuinigen, maar om voldoende kwalitatief en financieel gezond basisonderwijs in de gemeente te behouden.
41
Stopzetten activiteitenplan recreatie en toerisme
Privatiseren De Skalm Amateuristische kunstbeoefening
Besparing groen gas zwembad It Gryn Speelplaatsen
Bibliotheek
Dorpshuizen
Subsidie Stichting Welzijn Middelsee
Pas vanaf 2015. Dan is er niet langer budget beschikbaar voor het uitvoeren van de ToeristischRecreatieve visie Middelsee (door de raad vastgesteld in 2010). Vanaf 2015 is de besparing €5000,- per jaar. Pas vanaf 2014 De bezuiniging in 2012 zijn gehaald. De verdere bezuinigingen in 2013 zijn bij de behandeling van de Programmabegroting 2013 geannuleerd. Pas vanaf 2014 Bezuiniging is geannuleerd bij de behandeling van de Programmabegroting 2013 in de Raad van november 2012. Op dit moment werkt ICS aan de haalbaarheid van het verplaatsen van de bibliotheek binnen de gemeente. De bezuiniging in 2013 wordt niet gehaald. In de Programmabegroting 2014 is hiervoor weer €. 43.180 extra opgenomen. Betreft geen bezuiniging. Wel beleid vastgesteld waardoor geen extra uitgaven worden gedaan. Pas vanaf 2015
42
Dorpenfonds
Verbonden partijen
Uit- en afstel voorgenomen investeringen
Vergaderkosten
Huisvesting secretarie
Pas vanaf 2014. Dan is het voor dorpen niet langer mogelijk om ongebruikt budget door te schuiven naar het volgend jaar. Het tot dan toe gespaarde bedrag blijft onverminderd beschikbaar voor de dorpen. Bovendien blijft er jaarlijks per dorp €. 2.000 beschikbaar voor Dorpenfondsprojecten. Dus vanaf 2014 is de maximale besparing per dorp per jaar €. 2.000. Hiernaast wordt in de Raad van 17 oktober 2013 een evaluatie van het dorpenbeleid behandeld. De uitkomsten kunnen invloed hebben op het wel dan wel niet halen van de bezuiniging. De besparing op verbonden partijen is door onze toezichthouder, de Provincie Fryslân, voor het jaar 2013 niet als reëel beschouwd. Hierdoor is een bedrag van €. 20.000 afgeraamd in een begrotingswijziging. Hierdoor resteert een bedrag van €. 10.000 waarvoor nog geen besparing is gevonden. Deze besparing zal in 2013 niet worden gerealiseerd. In de Programmabegroting 2014 is deze bezuiniging vanaf het jaar 2014 verwijderd. Is gerealiseerd bij het vaststellen van de Programmabegroting 2013 door geen nieuwe kredieten op te en men of bestaande kredieten te verlagen. De raadsleden wensen de nazit in stand te houden. Hiermee wordt circa €. 2.500 niet gerealiseerd als bezuiniging. De Villa wordt nu verhuurd en is niet meer in functie als kantoorhuisvesting
43
Automatisering
Papierloos vergaderen
WSW'ers inzetten voor reguliere taken
Nieuwe huurcontract (van de multifunctionals) is ingegaan per 1-4-12. Hiermee is deze bezuiniging gerealiseerd. Momenteel geen actie. De griffier doet een proef en zal dit met de verkiezingen 2014 waarschijnlijk weer oppakken. De rest van de organisatie hangt af van de snelheid waarmee o.a. zaakgericht werken en het andere werken zal worden ingevoerd. Om de taakstellende bezuiniging te halen zal zoveel mogelijk op werkzaamheden "derden" worden ingedikt. WSW personeel zijn "derden".
44
