milieujaarverslag 2012

milieujaarverslag 2012

2

W E S T- T E R S C H E L L I N G

KOLLUM

1

TZUMMARUM

NOARDBURGUM HURDEGARYP

1

4

1

LEEUWARDEN HARLINGEN

H

1

5

H

3

4

1

1

H Ziekenhuis GROU

1 Verzorgingshuis

1

2 Gecombineerd Verzorgingshuis/Verpleeghuis 3 Verpleeghuis/Somatisch 4 Verpleeghuis/Psycho-geriatrisch 5 Verpleeghuis/Somatisch/Psycho-geriatrisch

HEERENVEEN LEMMER

MCL

NOORDERBREEDTE

Henri Dunantweg 2 8934 AD Leeuwarden Telefoon: (058) 286 66 66 www.mcl.nl

Henri Dunantweg 2 8934 AD Leeuwarden Telefoon: (058) 280 30 30 www.noorderbreedte.eu

MCL Harlingen Achlumerdijk 2 8862 AJ Harlingen Telefoon: (0517) 499 999 www.mcl.nl

Zorgcentrum Abbingahiem Jansoniusstraat 4 8934 BM Leeuwarden Telefoon: (058) 286 58 58 www.abbingahiem.nl

MCL Dialysecentrum Súdhaghe Thialfweg 44 8441 PW Heerenveen Telefoon: (0513) 656 680 www.sudhaghe.nl

Zorgcentrum Bennema State Rijksstraatweg 165 9254 DE Hurdegaryp Telefoon: (0511) 457 900 www.bennemastate.nl

MCL Dialysecentrum Meckama State Tsjerk Hiddesstraat 42 9291 AM Kollum Telefoon: (0511) 457 892

Zorgcentrum Bornia Herne Borniastraat 40 8934 AD Leeuwarden Telefoon: (058) 286 56 56 www.borniaherne.nl

TJONGERSCHANS Thialfweg 44 8441 PW Heerenveen Telefoon: (0513) 685 685 www.tjongerschans.nl Tjongerschans Polikliniek Lemmer Van Rijgersmapark 1 8531 JA Lemmer Telefoon: (0514) 568 200 www.tjongerschans.nl/ locatie-lemmer

Zorgcentrum De Batting Achlumerdijk 2 8862 AJ Harlingen Telefoon: (0517) 499 999 www.debatting.nl Zorgcentrum De Spiker Saltryperlaan 1 8861 VD Harlingen Telefoon: (0517) 490 250 www.despiker.nl Zorgcentrum De Stilen Longway 2 8881 CN West-Terschelling Telefoon: (0562) 446 400 www.destilen.nl

H

H

Zorgcentrum Friesma State Oostergoostraat 52 – 54 9001 CM Grou Telefoon: (0566) 629 940 www.friesmastate.nl

Woonvorm Florastate Holwortel 37 8935 LH Leeuwarden Telefoon: (058) 284 71 90 www.florastate.nl

Zorgcentrum Nieuw Mellens Borniastraat 32 8934 AD Leeuwarden Telefoon: (058) 288 82 22 www.nieuwmellens.nl

Molenaar Klein Hospice Saltryperlaan 1 8861 VD Harlingen Telefoon: (0517) 490 117 www.noorderbreedte.eu/ molenaarkleinhospice

Zorgcentrum Meckama State Tsjerk Hiddesstraat 42 9291 AM Kollum Telefoon: (0511) 457 800 www.meckamastate.nl Zorgcentrum Nieuw Toutenburg Zomerweg 75 9257 ME Noardburgum Telefoon: (0511) 479 479 www.nieuwtoutenburg.nl Zorgcentrum Nij Bethanië Nij Bethanië 1 8851 EJ Tzummarum Telefoon: (0518) 481 241 www.nijbethanie.nl Ymedam Ymedam 34 8918 LX Leeuwarden Telefoon: (058) 267 40 05 www.noorderbreedte.eu/ymedam

Noorderbreedte Expertisecentrum Telefoon: (058) 280 30 30 www.noorderbreedte.eu/ expertisecentrum Noorderbreedte Thuiszorg Telefoon: (058) 280 30 30 www.noorderbreedtethuiszorg.nl Noorderbreedte Klantenservice Postbus 1292 8900 CG Leeuwarden Telefoon: (058) 280 30 30 www.noorderbreedte.eu/ klantenservice Zorgzuster Fryslân Van Riesenstraat 1 8442 CC Heerenveen Telefoon: (0513) 62 59 64 www.zorgzuster-fryslan.nl

Milieujaarverslag 2012 Medisch Centrum Leeuwarden en Noorderbreedte**

** Sinds 1 januari 2012 is het concern uitgebreid met ziekenhuis De Tjongerschans in Heerenveen en Lemmer. Het concern heet vanaf die datum Zorgpartners Friesland.

Drs. O.L. Nooitgedagt-Gudiño, MBA Coördinator Kwaliteit, Arbo & Milieuzaken Vastgoedbedrijf - Zorgpartners Friesland

Leeuwarden, juni 2013

INHOUDSOPGAVE VOORWOORD

5

1.

PROFIEL ZORGPARTNERS FRIESLAND

6

2.

MILIEUDOELSTELLINGEN ZORGPARTNERS FRIESLAND

7

2.1 2.2 2.3

Duurzaam Inkoopbeleid Interne en externe communicatie Duurzaamheid/MVO projecten i.s.m. overheden en kennisinstellingen

8 8 9

3.

MILIEUWETGEVING

11

4.

MILIEUMANAGEMENT/ BHV EN INTEGRALE (BRAND)VEILIGHEID

12

5.

RESTSTOFFENMANAGEMENT

13

5.1 5.2

Overzicht afvalstromen Ziekenhuiszorg 2011-2012 Overzicht afvalstromen Noorderbreedte 2012

14 16

6.

ENERGIEMANAGEMENT

17

6.1 6.2 6.3 6.4 6.5

Energiebeleid Zorgpartners Friesland Energievoorziening Zorgpartners Friesland Energie-efficiency Projecten binnen Zorgpartners Friesland Energieverbruik Ziekenhuiszorg Jaar 2010/2011 Energieverbruik Noorderbreedte Jaar 2010/2011

17 18 18 21 23

7.

WATER- EN AFVALWATERBEHEER

27

7.1 7.2

Overzicht Waterverbruik Zorgpartners Friesland Legionella-preventie

28 29

8.

OVERIGE MILIEUEFFECTEN

30

8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6

Geluidshinder Luchtverontreiniging Bodembescherming Opslag van gassen en gevaarlijke stoffen Omgaan met en registratie van gevaarlijke stoffen Helihaven MCL

30 30 30 31 32 33

9.

ENERGIE-, VEILIGHEIDS- EN MILIEUPROGRAMMA 2013

34

Milieujaarverslag 2012 – Zorgpartners Friesland

4

VOORWOORD Voor u ligt het milieujaarverslag 2012 van Zorgpartners Friesland. Hierin doen we verslag over het concern en de beide onderdelen Medisch Centrum Leeuwarden (MCL) en Noorderbreedte. Deze informatie wordt in principe verstrekt op concernniveau en waar nodig op onderdeelniveau. Sinds 1 januari 2012 maakt ook ziekenhuis De Tjongerschans onderdeel uit van het concern, dat vanaf die datum Zorgpartners Friesland heet. Dit verslag gaat over het beleid en milieuprestaties van het MCL en Noorderbreedte. De Tjongerschans brengt over 2012 haar eigen (milieu)jaarverslag uit. In dit verslag treft u een overzicht aan van onderwerpen en ontwikkelingen op milieugebied die voor onze organisatie van belang zijn. Doel van dit milieuverslag is een beeld te geven van Zorgpartners Friesland als organisatie en de gevolgen van haar activiteiten op het gebied van milieu en de samenleving. Zorgpartners Friesland voert een actief MVO-beleid uit. MVO staat voor de termen People, Planet en Profit. Dat betekent dat onze organisatie naast het streven naar winst (Profit) ook rekening houdt met het effect van haar activiteiten op het milieu (Planet) en dat zij oog heeft voor menselijke aspecten binnen en buiten de organisatie (People). Het gaat om het vinden van de balans tussen People, Planet en Profit. Wij zijn dagelijks aan de slag met duurzaamheid op verschillende fronten; van partnerships en bijzondere projecten tot innovatie en productvernieuwing. Onze maatschappelijke verantwoordelijkheid vertaalt zich in de manier waarop we omgaan met thema’s als veiligheid, gezondheid, kennisontwikkeling en personeelsmanagement. Wij leveren een bijdrage aan de leefbaarheid in de plaats of regio waarmee we zijn verbonden. Wij staan open voor samenwerking en partnerschappen en delen waar mogelijk onze kennis en ervaringen. Zorgpartners Friesland is een sterk groeiende organisatie en ziet het als een uitdaging om deze groei te realiseren, binnen alle randvoorwaarden op milieugebied. Wij verrichten een aanzienlijke inspanning om schadelijke gevolgen, die kunnen ontstaan door onze bedrijfsvoering, te voorkomen. Relevante onderwerpen hierbij zijn: energieverbruik, afvalmanagement, geluid, emissies naar lucht, water en bodem en integrale (brand)veiligheid. Bij dit alles mogen wij niet vergeten dat het gaat om mensenwerk. Steun van onze medewerkers is noodzakelijk om een verantwoord milieubeleid te realiseren. Zorgpartners Friesland streeft naar een open communicatie met omwonenden, overheden en andere maatschappelijke groeperingen en instellingen. Dienaangaande maken wij onze inspanningen inzichtelijk via: Een energiebesparingplan, dat een overzicht geeft van streefdoelen, middelen en maatregelen ter beheersing en beperking van het energiegebruik; Een jaarlijks milieuprogramma en milieujaarverslag, waarin getallen op milieugebied worden gepresenteerd en inzicht wordt verschaft in de geleverde prestaties ten opzichte van het milieubeleid; Inzicht in het milieubeleid, interne milieuzorg en milieuprestaties o.a. ten behoeve van wet- en regelgeving en de NIAZ (Nederlands Instituut Accreditatie Ziekenhuizen), accreditatie Medisch Centrum Leeuwarden en PREZO voor Noorderbreedte.


5

1. PROFIEL ZORGPARTNERS FRIESLAND Zorgpartners Friesland levert ziekenhuiszorg en ouderenzorg in Friesland. De ziekenhuiszorg wordt verleend in het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL) en MCL-Harlingen. Ook zijn er dialysecentra in Heerenveen en Kollum. Sinds 1 januari 2012 maakt ook ziekenhuis De Tjongerschans onderdeel uit van het concern dat vanaf die datum Zorgpartners Friesland heet. Het MCL is een topklinisch opleidingsziekenhuis en ontwikkelt zich tot regionaal centrum voor medisch specialistische zorg met een aanbod van zorg, diagnostiek, behandeling en ondersteuning. 'Noorderbreedte persoonlijke zorg en wooncomfort' levert ouderenzorg en bestaat uit veertien zorgcentra in Noard-Fryslân: De Batting en De Spiker in Harlingen, De Stilen op Terschelling en Nij Bethanië in Tzummarum; Bornia Herne, Nieuw Mellens, Abbingahiem, Erasmushiem, Ymedam en Florastate in Leeuwarden en Friesma State in Grou; Nieuw Toutenburg in Noardburgum, Bennema State te Hurdegaryp en Meckama State in Kollum. Daarnaast heeft Noorderbreedte kleinschalige woonvormen voor bijzondere doelgroepen, Noorderbreedte Thuiszorg en een hospice in Harlingen. Vanuit de zorgcentra wordt zorg, wonen en service geboden aan mensen uit de wijk of het dorp. De Zorggroep biedt kwalitatief hoogwaardige zorg en staat voor vernieuwing en verbetering van de dienstverlening. Om een zo breed en gevarieerd mogelijk zorgpakket te kunnen leveren, werkt Zorgpartners Friesland samen met zorgpartners en zorgverzekeraars binnen en buiten Friesland. De Zorggroep is een zorgzame, toegankelijke en krachtige organisatie die uiteindelijk maar één doel heeft: haar patiënten en bewoners het beste geven op het gebied van zorg. Met circa 7000 medewerkers is Zorgpartners Friesland één van de grootste zorgaanbieders van Nederland. Onder kwaliteit wordt in zorginstellingen vooral de kwaliteit van patiëntenzorg verstaan. Door erkenning van de maatschappelijke verantwoordelijkheid dient milieuzorg zich echter ook aan als een primair zorgterrein. De kwaliteit van patiëntenzorg en de kwaliteit van milieuzorg zijn met elkaar verbonden. In dit verband kunnen wezenlijke veranderingen in de kwaliteit van de milieuzorg derhalve alleen maar worden bereikt in samenhang met verbeteringen in de totale kwaliteit van de organisatie. Het milieubeleid onderhoudt een nauwe relatie met de aspecten ARBO en veiligheid. Diverse processen binnen onze organisatie worden integraal aangestuurd in samenwerking met de KAHMpartners (Kwaliteit, ARBO, Hygiëne en Infectiepreventie en Milieu) voor het MCL en voor wat betreft Noorderbreedte in samenwerking met de ARBO-dienst en het expertisecentrum van Noorderbreedte. Voor het overleg op ondernemingsniveau, behandelt de Ondernemingsraad (OR) van Zorggroep Noorderbreedte voorgenomen regelingen van de ondernemer inzake veiligheids-, gezondheids- en welzijnsaangelegenheden.


6

2. MILIEUDOELSTELLINGEN ZORGPARTNERS FRIESLAND Zorgpartners Friesland is zich bewust van de verantwoordelijkheid die zij heeft tegenover patiënten, bezoekers, medewerkers en de omgeving als het gaat om het milieu en de samenleving. Door middel van de volgende doelstellingen wil Zorgpartners Friesland de zorg voor het milieu zoveel mogelijk in alle aspecten en effecten van de bedrijfsvoering tot uiting laten komen: Het naleven van wettelijke voorschriften en richtlijnen; Het beperken van afval binnen de inrichting; Het beperken van energie-/ en waterverbruik; Het verantwoord gebruiken van milieubelastende stoffen; Het inbedden van duurzaam inkopen binnen onze organisatie; Het verankeren van het concept duurzaam bouwen in het bouwbeleid van ZNB; Het introduceren van de BREEAM-methodiek als instrument om de duurzaamheid van onze gebouwen te monitoren en te verbeteren; Het integreren van milieuaspecten in het bedrijfsbeleid. Door zorg en behandeling van patiënten worden binnen de Zorggroep milieubelastende activiteiten veroorzaakt, waarbij emissies vrijkomen als gevolg van o.a. energieverbruik, huishoudelijk afval, specifiek ziekenhuisafval, papier- en kartonafval, oude medicijnen en afvalwater. Wij streven naar een multidisciplinaire aanpak en integrale afstemming van operationele en beleidszaken m.b.t. kwaliteit, ARBO, integrale (brand) veiligheid en milieu. Tevens streven wij naar integrale samenhang en consistentie tussen alle processen (met inbegrip van bouwtechnische/ kritische processen en milieugevaarlijke stoffen) binnen de reguliere bedrijfsvoering. Goede milieuzorg vindt bij onze organisatie op een systematische wijze plaats. Dit betekent dat een milieubeleid is vastgesteld, en dat dit milieubeleid planmatig en volgens vastgelegde afspraken wordt uitgevoerd, periodiek geëvalueerd en waar nodig verbeterd en / of aangepast. Een goede, dus proactieve milieuzorg, die zorgt voor minder verbruik van producten en stoffen, meer gebruik van milieuvriendelijke producten en een doelmatige scheiding en hergebruik van afvalstoffen. Wat het energiebeleid betreft, worden maatregelen waar een milieuoverweging aan ten grondslag ligt toegepast en uitgevoerd, met als doel de milieueffecten tot een redelijkerwijs beoogd minimum te beperken. Hierbij wordt rekening gehouden met economische, financiële en maatschappelijke omstandigheden. Om te voldoen aan milieuregelgeving en andere verplichtingen is energiebesparing zowel uit milieuoogpunt als vanwege kostenbesparing een must. Door de sterk stijgende energieprijzen komen duurzame oplossingen meer in beeld. Zorgpartners Friesland gaat zich extra inspannen om bij komende nieuw-/ en verbouwprojecten gebruik te maken van duurzame technologieën.


7

2.1

Duurzaam Inkoopbeleid

Binnen Zorgpartners Friesland wordt voor het gehele concern centraal ingekocht. De afdeling Inkoop heeft aandacht voor milieuaspecten bij de inkoop van investeringsgoederen en gebruiksartikelen opgenomen in haar inkoopbeleidsplan 2011-2013. De afdeling heeft als streven zoveel mogelijk “maatschappelijk verantwoord” in te kopen, waarbij milieuaspecten en sociale aspecten in alle fasen van het inkoopproces integraal worden meegenomen. Bij dit alles moet altijd wel de doelmatigheid en het interne klantbelang in het oog worden gehouden. Onder de naam 'Eclipse' heeft een aantal ziekenhuizen in Nederland de inkoopkrachten gebundeld. Ook Zorgpartners Friesland is lid van deze alliantie. Door gezamenlijk leveranciers te benaderen en het inkoopproces te stroomlijnen, kunnen de ziekenhuizen slimmer en efficiënter inkopen. Daarnaast wordt regionaal samengewerkt in het Inkoopoverleg Friese Ziekenhuizen (IFZ). Bij het inkoopbeleid neemt de aandacht voor milieuaspecten verder toe. De milieueisen, de kosten, de kwaliteit en de service bepalen de uiteindelijke keuze. Het terugdringen van verpakkingsmateriaal is hier een belangrijk onderdeel van. Een verder element vormt de aandacht voor milieuaspecten bij de inkoop van installaties, materialen en producten, een duurzame samenwerking met de toeleveranciers en een duurzaam energiebeleid. Het beleid van onze organisatie betreffende energie-inkoop is gebaseerd op leveringsbetrouwbaarheid, contractflexibiliteit en uiteraard de prijs-kwaliteitverhouding. Zorgpartners Friesland zal t/m 2019 haar energie-inkoop organiseren via het Inkoopoverleg Friese Ziekenhuizen (IFZ), conform het vastgestelde projectplan. Gezien de ontwikkelingen in de energiemarkt en de stijgende prijzen is het een verstandige keuze om collectief in te kopen in plaats van zelfstandig (kennis en schaalvoordeel). Bij de energie-inkoop via het IFZ ligt de nadruk op de basisvoorwaarden en prijs maar ook duurzame vormen van opwekking/winning kunnen deel uit maken van de selectie. Voor het MCL en Noorderbreedte is al tot het jaar 2015 groene stroom ingekocht.

2.2

Interne en externe communicatie

De organisatie van Zorgpartners Friesland kent verschillende overlegorganen. Naast managementoverleg vindt periodiek overleg plaats met leidinggevende teams binnen diverse sectoren en diverse units. Veiligheids-/, milieu-/ en arbo-aspecten worden er regelmatig aangekaart. Daarnaast is het milieubeleid van Zorgpartners Friesland erop gericht d.m.v. scholing en voorlichting, het milieubewustzijn van medewerkers bij de uitvoering van hun werkzaamheden te vergroten. De milieucoördinator is het interne en externe aanspreekpunt op milieugebied. Milieu staat verder op de agenda van diverse interne overlegorganen, zoals de ondernemingsraad en de ‘Arbo & milieucommissie’. Tevens dient het milieujaarverslag als aanzet om gerichter milieucommunicatie op te zetten met medewerkers, stakeholders en overige belanghebbenden. Milieuzorg wordt meer en meer geïntegreerd in alle onderdelen binnen onze organisatie. Ook in de middellange termijnplannen van de diverse onderdelen wordt aandacht besteed aan milieuzorg. Het personeel wordt nauw betrokken bij de uitvoering van het milieubeleid. Door de integratie van het milieumanagementsysteem in de normale bedrijfsvoering heeft een ieder binnen Zorgpartners Friesland hiermee te maken.


8

Zorgpartners Friesland is al vele jaren lid van het Milieu Platform Zorgsector (MPZ) en bijeenkomsten worden actief bezocht, waarmee een bijdrage geleverd wordt aan landelijke acties om tot een beter milieubeleid binnen de zorgsector te kunnen komen. In samenwerking met het MPZ en SMK (Stichting Milieukeur) heeft de Zorggroep meegewerkt aan het ontwikkelen van een ecolabel “Milieuthermometer Zorgsector” voor ziekenhuizen, om structurele milieuzorg, milieuwinst en transparantie in de zorgsector te realiseren. De instellingen zijn met dit instrument tevens te certificeren voor brons, zilver en goud. Het Medisch Centrum Leeuwarden streeft ernaar om in het jaar 2013 deze certificering te behalen. Per 1 april 2012 zijn de schema’s van ziekenhuizen en GGZ, verpleeg- en overige zorginstellingen samengevoegd tot het schema Milieuthermometer Zorg. De eisen, en de formulering van de eisen zijn daarin voor alle instellingen op een lijn gebracht. Dit maakt de criteria eenduidiger voor alle zorginstellingen en het beheer voor de vereniging in de toekomst eenvoudiger.

2.3

Duurzaamheid/MVO-projecten in samenwerking met overheden en kennisinstellingen

Convenant Gemeente / Provincie Friesland “Slim met water en energie” Zorgpartners Friesland (MCL en Noorderbreedte) werkt samen met de Gemeente en Provincie Leeuwarden aan het “ Masterplan Leeuwarmte”: Visie en Strategie voor duurzame warmte en koude in Leeuwarden, met als doel het opzetten van een warmtenet om zodoende optimaal gebruik te maken van de beschikbare warmte en koude in het gebied. Dit d.m.v. regionale vragers en aanbieders van energie en gebruik makend van aardwarmte (Warmte-/ en Koude Opslag), geothermie en warmteopslagsystemen. Regionaal Mobiliteitsconvenant Zorgpartners Friesland heeft zich begin 2010 gecommitteerd om in samenwerking met de Gemeente Leeuwarden en andere regionale partijen o.a. de Provincie Friesland, in eerste instantie mee te werken aan het vastleggen van uit te voeren mobiliteitsmaatregelen in een regionaal mobiliteitsconvenant. Dit zijn maatregelen gericht op lokaal en regionaal mobiliteitsmanagement op de korte en lange duur, met het oog op terugdringen van automobiliteit, kostenbesparing, arbeidsproductiviteit en milieubelasting. Begin 2011 is de directie akkoord gegaan met een verdere uitwerking van de voorstellen die gedaan zijn met betrekking tot de uitvoering van het mobiliteitsconvenant. Als resultaat van het totale pakket aan maatregelen wordt 10% minder autogebruik nagestreefd. Dit zal tijdens de dagdiensten in een periode van twee jaar worden gerealiseerd. Ook moet door het stimuleren van fietsen en OV-gebruik het bewustzijn ten aanzien van gezondheid, vitaliteit, duurzaamheid en bereikbaarheid bij de medewerkers worden vergroot. Door middel van een nul-/ en eindmeting dient te worden aangetoond of de maatregelen het gewenste effect hebben behaald. Het afgelopen jaar zijn er een aantal acties gevoerd om het fietsgebruik te stimuleren. Van mei t/m oktober 2012 heeft onze organisatie meegedaan aan de landelijke actieweek Rij2op5 om op de fiets naar het werk te komen en door verruiming van de fietsregeling hebben onze medewerkers meer elektrische fietsen aangeschaft.


9

Project Fryslan Fernijt Zorgplein Harlingen “Online bewaking van Legionella preventiesystemen” Er loopt een onderzoek in samenwerking met Wetsus, KWR Watercycle Research Institute en Holland Watertechnologie naar bredere toepassing van koper-/zilverionisatie t.b.v. legionella-bestrijding in het drinkwatercircuit. Het doel van het project is om te komen tot een totaal legionellapreventie concept, waarbij koper-/zilverionisatie volledig geautomatiseerd kan worden toegepast. Hiermee kunnen significante besparingen op water en energie worden gerealiseerd ten opzichte van het thermisch beheersconcept. Onderzoek naar het bredere toepassen van LED-verlichting Er vindt nu onderzoek plaats naar het breder toepassen van LED-verlichting binnen onze organisatie, met inzet van werkzoekenden uit de Gemeente Leeuwarden (assemblage als installatie van ombouwmodules en armaturen). Op deze manier kunnen de investeringskosten voor Zorgpartners Friesland sterk worden gereduceerd en (langdurig) werklozen weer in het arbeidsproces worden betrokken. Naast een financiële stimulans aan de regionale economie is dit project een goed voorbeeld van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Haalbaarheidsonderzoek Pharmafiltersysteem

“Het Pharmafilter", een nieuw concept voor het inzamelen en verwerken van afval en met name specifiek ziekenhuisafval en het zuiveren van het afvalwater. Medio 2012 is er een onderzoek uitgevoerd naar de haalbaarheid van het toepassen van het pharmafilter-systeem bij het MCL Leeuwarden. Het bedrijf dat het pharmafilter exploiteert is benaderd en gevraagd om een businesscase voor onze organisatie op te stellen. De mogelijkheid van zowel het plaatsen van een bovengronds als een ondergrondse installatie is onderzocht. Uit onderzoek vanuit het ontwerpteam nieuwbouw OK-complex MCL is echter gebleken dat er nu geen mogelijkheden zijn voor het plaatsen van een dergelijke installatie op het terrein en dat er zonder ingrijpende en kostbare aanpassingen aan het terreinriolering, implementatie van dit concept niet mogelijk is. Om de werkelijke haalbaarheid van dit systeem te kunnen vaststellen, is verder onderzoek vereist en moeten alle aspecten m.b.t. bouwkosten en overige investeringen zoals energiegebruik, beheer-/ en onderhoudskosten, rioolrechten, vergunningen, logistiek, etc. grondig worden onderzocht. Dit vervolgonderzoek zal ook de nodige tijd in beslag nemen mede vanwege de situatie van meerdere gebruikers (MCL, Nieuw Mellens, Bornia Herne, GGZ) welke gezamenlijk gebruik maken van het rioleringssysteem. Op grond van het bovenstaande, en hoewel wij erg positief staan tegen dit concept, is het advies van het ontwerpteam om dit project niet samen te laten lopen met het lopende nieuwbouwproject MCL, maar dit project als losstaand project in de nabije toekomst op te pakken. Zodoende kan vertraging op de nieuwbouw MCL worden voorkomen, de haalbaarheid van dit concept kan nader worden onderzocht en de ervaringen van dit concept elders in het land kunnen worden geëvalueerd. Plaatsing van het pharmafilter kan dus op een ander moment plaatsvinden. Gezien het benodigde ruimtebeslag ligt de locatie Bornia Herne voor de hand, aangezien deze vernieuwd wordt.


10

3. MILIEUWETGEVING Vergunningen en periodieke inspecties Zorgpartners Friesland wil in alle opzichten voldoen aan de wet-/ en regelgeving op milieugebied. De snelle groei van de Zorggroep heeft geleid tot continue aanpassingen in de bedrijfsvoering. Hiervoor waren aanpassingen en uitbreidingen van de (milieu)omgevingsvergunningen noodzakelijk. Voor Zorgpartners Friesland gelden de volgende vergunningen: Omgevingsvergunning Wet milieubeheer / Activiteitenbesluit; Vergunning Wet verontreiniging oppervlaktewater; Vergunning Kernenergiewet voor het MCL (gebruik van radioactieve stoffen en ioniserende straling uitzendende apparatuur); Vergunning Grondwaterwet (onttrekken en infiltreren van grondwater voor de ondergrondse energieopslag). In het kader van de hiervoor genoemde vergunningen vinden er regelmatig controles plaats. Er zijn interne controles door het ziekenhuis zelf en externe controles die uitgevoerd worden door de vergunningverlenende instanties. In de loop van het jaar 2012 zijn er bij diverse locaties van zowel MCL als Noorderbreedte inspecties uitgevoerd m.b.t. het naleven van de voorschriften, behorende bij de omgevingsvergunning (milieu/ lozingsvergunning). Bij locaties waar er tekortkomingen werden geconstateerd, zijn de nodige corrigerende maatregelen genomen om aan de gestelde voorschriften te voldoen.


11

4. MILIEUMANAGEMENT/ BHV EN INTEGRALE (BRAND)VEILIGHEID Binnen het Vastgoedbedrijf valt het milieubeheer, energiebeheer en integrale (brand)veiligheid onder het aandachtsgebied van de KAM-groep. Dit omvat onder andere verantwoordelijkheden als het verzorgen en beheren van vergunningen, reststoffenmanagement, energiemanagement, Bedrijfshulpverlening (BHV) en integrale veiligheid. Het Vastgoedbedrijf zorgt tevens vanuit de KAM-groep voor de opbouw en instandhouding van een parate BHV-organisatie en een proactieve integrale veiligheid voor MCL en Noorderbreedte. Gezien de noodzakelijke samenhang van BHV, functionele bestemming van gebouwen en bouwtechnische veiligheid, is een integrale aanpak wenselijk. Het Vastgoedbedrijf initieert ontwikkelingen vanuit het vakgebied die van invloed zijn op het middellange en lange termijnbeleid van de totale organisatie; o.a. het ontwikkelen en formuleren van beleidskaders die richtlijngevend zijn voor het instellingsbeleid op het gebied van milieu-/energiezorg, BHV en integrale (brand)veiligheid. Er wordt continu gewerkt aan de brandveiligheid van de gebouwen. Risico Inventarisaties en Evaluaties (RI&E’s) gericht op brandveiligheid zijn een goede basis voor het verhogen van de brandveiligheid op de locaties. Tevens vindt er met regelmaat overleg plaats met de (locale) brandweer en gemeente om de brandveiligheid van de diverse gebouwen te bewaken. Oefeningen worden in stappen opgebouwd naar behoefte en complexiteit. Resultaten van toetsen, oefeningen en incidenten worden geëvalueerd in de stuurgroepen BHV van MCL en Noorderbreedte. Bijna iedere week zijn er in ons eigen oefencentrum basistrainingen Brandveiligheid georganiseerd. Daarnaast zijn er diverse grote en kleinere oefeningen gehouden, waarbij verschillende scenario’s zijn geoefend. Zo is er bijvoorbeeld geoefend in het evacueren van bewoners in de ouderenzorg met sleepmatrassen en is een brand nagebootst op een verpleegafdeling.

Tijdens calamiteiten is “communicatie” vaak een knelpunt; daarom is communicatie in 2012 opnieuw een belangrijk onderdeel van de trainingen en oefeningen geweest. Bij oefeningen is in 2012 ook specifiek gekeken naar hoe bewoners en patiënten mogelijk reageren bij calamiteiten. De ene bewoner laat zich eenvoudig sturen tijdens een ontruiming, maar een psychogeriatrisch patiënt kan zich bijvoorbeeld hevig gaan verzetten. Bij calamiteiten zal, naast de operationele inzet van de BHV, op beleidsniveau een crisisteam bijeenkomen. De leden van dit team hebben een training “besluitvorming in crisissituaties” gevolgd. Hierbij is opnieuw de samenwerking gezocht met de GHOR (Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen). Het crisisteam heeft een complex scenario geoefend, waarbij tijdens een interne calamiteit de continuïteit van de zorg geborgd moest blijven. Met MID/ICT zijn nadere afspraken gemaakt rondom demarcatie en incidentafhandeling. In 2011 is met Klinische Fysica een pilot gestart om tot integrale risicoanalyses te komen. In 2012 heeft dit een nader vervolg gekregen. Integraal risicobeheer wordt steeds belangrijker, in 2012 zijn er diverse

risicoanalyses uitgevoerd. In 2013 zal het integraal risicobeheer verder uitgerold worden.


12

5. RESTSTOFFENMANAGEMENT Per instelling is een faciliterende afdeling verantwoordelijk voor de dagelijkse uitvoering van het gescheiden inzamelen en aanbieden van afval. Door middel van het plaatsen van aparte "reststoffeneilanden" op gangen en spoelruimtes op verpleegafdelingen, wordt het de medewerker zo gemakkelijk mogelijk gemaakt om het afval direct te scheiden. Via voorlichting en instructies bij de inzamelplekken worden de medewerkers gewezen op de gewenste afvalscheiding. Zorgpartners Friesland onderscheidt verschillende afvalstromen. Het gaat hier om bedrijfsafvalstromen (huishoudelijk afval, glas, papier en karton), gevaarlijke afvalstromen (specifiek ziekenhuisafval, chemische afvalstoffen, afvalolie, batterijen, etc.) en voornamelijk bij Noorderbreedte (ouderenzorg) het inzamelen en afvoeren van incontinentiemateriaal. Er wordt gestreefd naar zoveel mogelijk recycling en zomin mogelijk stort en verbranding. Bij het inzamelen en afvoeren van gevaarlijke stoffen wordt continue aandacht besteed aan veiligheid, de juiste verpakking en classificatie, etikettering, aanbrengen van opschriften, stuwage en voorlichting aan medewerkers. Per instelling is een faciliterende afdeling verantwoordelijk voor de dagelijkse uitvoering van het gescheiden inzamelen en aanbieden van afval. Structurele controle, registratie, rapportage en bijsturing zijn elementen die vallen onder het dagelijkse beheer van het reststoffenmanagement. De registratie van hoeveelheden en kosten maakt het mogelijk periodiek de balans op te maken, waardoor ontwikkelingen tijdig kunnen worden bijgestuurd. Afgelopen jaar is tevens extra aandacht besteed aan het opslaan en het inzamelen van voornamelijk gevaarlijke stoffen. De procedures over afvalinzameling zijn geactualiseerd en er zijn afvalkaarten gemaakt van de diverse afvalstromen binnen onze organisatie. Het handboek afvalinzameling is digitaal beschikbaar voor de gehele organisatie via het documentbeheersysteem Quality On-Line. In het kader van de ADR-wetgeving (gevaarlijke stoffen over de weg) is begin dit jaar bij het MCL door een externe veiligheidsadviseur ADR een audit uitgevoerd. Bij Noorderbreedte wordt bij het merendeel van de locaties het incontinentiemateriaal als zodanig ingezameld en aangeboden voor hergebruik. In IFZ-verband (Inkoop Friese Ziekenhuizen) wordt gezamenlijk de afvalinzameling en verwerking ingekocht.

Afvalpreventie Vanuit logistiek oogpunt wordt gestreefd naar het verminderen van het aantal handelingen in de totale logistieke keten. Het terugdringen van verpakkingsmateriaal is hier een belangrijk onderdeel van. Zowel het product als de verpakking krijgen extra aandacht. Bij verpakkingen liggen mogelijkheden om de voorwaarden aan te scherpen. Het gaat dan om eisen m.b.t. de mate van recycling, samenstelling en retourname van het verpakkingsmateriaal. Ook het gebruik van rolcontainers in plaats van wegwerppallets wordt gestimuleerd. Bij de keuze van schoonmaakmiddelen wordt rekening gehouden met de milieuvriendelijkheid van de aangeboden stoffen en het gebruik van doseersystemen, waardoor overdosering wordt voorkomen. Een aantal middelen wordt in bulkverpakking en/of sterk geconcentreerd aangeleverd.


13

5.1

Overzicht afvalstromen Ziekenhuiszorg 2011 – 2012

De afvalproductie van het jaar 2011/2012 van de locaties die vallen onder de ziekenhuiszorg, is in onderstaande tabel opgesomd. Deze instellingen zijn: MCL-Leeuwarden (gehele locatie, inclusief het deel van het Radiotherapeutisch Instituut Friesland, Revalidatie Friesland, Geestelijke Gezondheidszorg, Bornia Herne (excl. het incontinentie materiaal), medisch archief, DIA-gebouw en het specifiek ziekenhuisafval van het KCL). MCL Harlingen (inclusief het deel van het verpleeghuis De Batting).

Afvalstromen

MCL Leeuwarden

MCL Harlingen/De Batting

Jaar 2011

Jaar 2012

Jaar 2011

Jaar 2012

Huishoudelijk afval

kg

695.240

720.376

140.000

156.000

Grof bedrijfsafval

kg

10.804

9.340

-

920

Papier en kartonafval (incl. folie)

kg

121.462

125.098

7.800

15.900

Vertrouwelijk papier

kg

59.369

78.612

2.053

1.728

Glasafval

kg

15.220

15.780

3.888

3.726

Chemisch afval

kg

7.061

7.633

929

23

Specifiek ziekenhuisafval kg

112.762

115.280

812

591

Swill

kg

104.526

114.408

8.640

9.690

Incontinentiemateriaal

kg

-

-

31.200

31.200

N.B. De totale afvalproductie van het jaar 2012 is licht verhoogd; dit als gevolg van een toename van dagbehandelingen en aantal opnamen.


14

Vanaf vorig jaar wordt de afvalproductie MCL (alleen het deel MCL Leeuwarden en MCL Harlingen) aan de gewogen patiënteenheden gerelateerd. Dit als gevolg van de eis van de Inspectie Gezondheidszorg, om deze gegevens in het kader van de prestatie indicatoren voor ziekenhuizen op deze wijze weer te geven. Totale afvalproductie in kg / gewogen patiënteenheden: 1.036.433 kg / 711.161 patiënteenheden

=

1,45 kg / gewogen patiënteenheid

=

0,16 kg / gewogen patiënteenheid

Waarvan Specifiek Ziekenhuisafval: 115.224 kg

/ 711.161 patiënteenheden

Het aantal patiënteenheden is een gewogen optelling van het aantal gewogen opnamen, het aantal gewogen eerste polikliniekbezoeken, het aantal verpleegdagen en het aantal dagverplegingsdagen. De wegingsfactoren zijn: Gewogen aantal opnamen : 10 Aantal verpleegdagen : 0,49 Aantal dagbehandelingen : 3,4 Gewogen aantal eerste polikliniekbezoeken : 1,22 De berekening van het aantal gewogen opnamen en het aantal gewogen eerste polikliniekbezoeken gebeurt conform de definitie zoals gehanteerd in de “Richtlijn functiegerichte budgettering algemene ziekenhuizen” (CTG 2001); in plaats van het aantal ‘afgesproken verrichtingen’ wordt het werkelijke aantal aangehouden.

Jaar 2011

Jaar 2012

Gewogen aantal opnamen Aantal verpleegdagen Aantal dagbehandelingen Gewogen aantal eerste polikliniekbezoeken

34.184 167.487 30.923 146.255

34.685 163.534 31.269 145.794

GEWOGEN PATIËNTEENHEDEN

707.476

711.161


15

5.2

Overzicht afvalstromen Noorderbreedte 2012

Afvalstromen

Nieuw Toutenburg

Abbingahiem

Bedrijfsafval

Papier

Incontinentie Materiaal

Glas

Swill

KCA/ SZA

kg. / jaar

ltr. / container

kg. / jaar

ltr. / container

kg. / jaar

ltr. / container

kg. / jaar

ltr. / container

kg. / jaar

kg. / jaar

63.157

2500 (2x) 2x /wk 1100 (2x) 1x /wk

5.200

1100 (2x) 1x /wk

2.106

900 (1x) 1x / 4wk

31.200

2500 (2x) 1x /wk

6.840

1.052/ 240

53.523

240 (16x) 3x /wk 660 (2x) 3x /wk 770 (1x) 3x/wk

23.147

660 (12x) 1x /wk

5.526

324/ -

35.580

500 (12x) 1x /wk

-

-/ 166

7.620

-

3.600

-

-

-/ 21

Nieuw Mellens 88.638

660 (10x) 3x /wk 500 (2x) 3x /wk

6.290

1100 (1x) 2x /wk 240 (16x) op afroep 240 datazeker (1x) op afroep

-

7.512

240 (5x)1x /wk 660 (2x)1x /wk 240 datazeker (2x) op afroep

972

900 (1x) 1x / 4wk

1.296

900 (2x) 1x /8wk

22.464

648

900 (1x) 1x /8wk

8.216

Erasmushiem

2500 (1x) 3x /wk 2500 (1x) 56.016 op afroep 240 GFT (1x) 1/wk

6.372

Nij Friesma Hiem

13.000

2.450

2500 (1x) 1x /wk 5 m3 (1x) 240 (6x) 1x /wk

770 (3x) 1x /wk 240 (1x) op afroep 240 (1x) datazaker op afroep

660 (1x) 1x/ 4wk) 240(1x)op afroep 1.522 240(1x) datazeker op afroep)

via de gemeente

5 m3 (1x) 240(1x) op afroep

17.992

Nij Bethanië

15.600

1000 (3x) 1x /wk

-

V

648

900 (1x) 4x /jaar

8.216

660 (2x) 1x /wk

-

-

De Spiker

52.000

2500(2x) 2x/wk

192

240 (1x)datazeker op afroep

2.106

900 (1x) 1x /4wk

15.600

2500 (1x) 1x /wk

-

-

De Stilen

28.575

-

-/250 -/ 46

Bennema State 26.500

Meckama State

34.320

Ymedam

8.162

Bornia Herne V SZA

= =

-

5 m3 (1x) 1000 (2x)

270

240 (1x) op afroep

10.229

660 (2x) 1x /wk

Friesma State

5 m3 (1x) 1100 (2x)

810

900 (1x) op afroep

2500 (1x) 1x /wk 1100 (1x) 1x/wk

-

geen aparte afvoer

5 m3 (1x) 1x /wk

11.840

5m3 (1x) 1x /wk

1.620

3m3(1x) op afroep

20.592

1100 (3x) 1x /wk

-

1100 (6x) 1 x /wk

10.450

1100 (4x) 1x /wk

576

800 (1x) op afroep

13.680

1100 (2x) 1x /wk

11.304

-/ 2.206

-

-

5.653

-

-/16

-

-/364

770 (2x) 1x/wk

1.716

660 (1x) 1x/wk

31.983

afvoer via MCL-zuid

afvoer naar lokale verenigingen specifiek ziekenhuisafval


KCA

=

660 (1x) 1x/wk 240 (1x) 1x/wk 2500 (2x) 1x /wk 240 (4x) op afroep

klein chemisch afval

16

6.

ENERGIEMANAGEMENT

6.1

Energiebeleid Zorgpartners Friesland

Energiezorg is inmiddels ingebed in de bedrijfsvoering van onze organisatie. Wezenlijke aspecten hiervan zijn planning, monitoring, informatievoorziening, management en het vastleggen van verantwoordelijkheden. Net als arbo-/, milieu-/ en kwaliteitszorg vergt een energiezorgsysteem een voortdurende herhaling van de ‘Plan, Do, Check, Act’-cyclus. Naast het voldoen aan milieuregelgeving en aangegane verplichtingen zoals de MJA, preventie van energieverspilling en het streven naar continue verbetering, is energiebesparing zowel uit kosten- als milieuoogpunt een “must”. Wat het energiebeleid betreft, worden maatregelen waar een milieuoverweging aan ten grondslag ligt toegepast en uitgevoerd, met als doel de milieueffecten tot een redelijkerwijs beoogd minimum te beperken. Hierbij wordt rekening gehouden met de economische, financiële en maatschappelijke omstandigheden. In het kader van het Deltaplan Energiebesparing 2009-2013 wordt op natuurlijke momenten, zoals bij nieuwbouw, renovatie en bij installatietechnische vervangingsinvesteringen, naast traditionele oplossingen ook het toepassen van duurzame oplossingen onderzocht en middels een businesscase doorgerekend. Per project wordt op maat een zo duurzaam en efficiënt mogelijk energieconcept opgesteld en uitgevoerd. Dit alles gebaseerd op het concept van de “Trias Energetica”: 1. Beperken van de energievraag c.q. de zorg voor een goede bouwkundige schil met hoge isolatiewaarden, zodat de kans op energieverlies tot een absoluut minimum wordt beperkt; 2. Duurzame energieopwekking; 3. Toepassen van efficiënte technieken en zuinig en efficiënt gebruik maken van fossiele bronnen om aan de resterende energiebehoefte te voldoen. Als duurzame oplossing wordt o.a. gedacht aan verbetering van de isolatiewaarde van gevels, vloeren en daken, maar ook meerlaagse beglazing, CO2 gestuurde ventilatieroosters, warmteterugwinning, zonnewering, bodemopslag, warmtepomptechnieken met gratis koeling, lage temperatuurtrajecten, zonnepanelen, GBS-systemen, LED-verlichting, etc. Benchmark Quadrance 2012 Uit de benchmark die door Quadrance in 2012 is uitgevoerd binnen 22 ziekenhuizen, blijkt dat qua energiekosten per m2 BVO het MCL zeer goed presteert en de laagste energiekosten van deze benchmark heeft. Dit als gevolg van het toepassen van duurzame technologieën en een proactief energie-efficiency beleid. Energiecampagne Het Milieuplatform Zorgsector heeft het initiatief genomen om op 10 oktober 2012, de dag van de duurzaamheid, een landelijke energiecampagne te organiseren binnen de zorg. Dit omdat duurzaamheid ook in de zorg urgent en noodzakelijk is. Zorgpartners Friesland heeft ook haar steentje hieraan bijgedragen. Ook in het kader van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) heeft Zorgpartners Friesland op 10 oktober (in het Medisch Centrum Leeuwarden), 16 oktober (in Zorgplein Harlingen) en 13 november (in De Tjongerschans) een energiemarkt voor alle medewerkers georganiseerd. Milieujaarverslag 2012 – Zorgpartners Friesland

17

Diverse leveranciers boden op de energiemarkt energiezuinige producten aan met stevige kortingen, zoals LED-verlichting, zonnepanelen, eco-gas en eco-stroom en een energieadvies op maat. Op deze manier kan men ook thuis besparen op de energiekosten. Dat is maatschappelijk verantwoord leven, niet alleen op het werk, maar ook thuis. 6.2

Energievoorziening Zorgpartners Friesland

Zorgpartners Friesland gebruikt aardgas voor verwarming via CV-ketels, luchtbevochtiging via stoomketels en warmteopwekking via warmtekrachtinstallaties (WKK), die tevens elektriciteit produceren. Elektriciteit wordt o.a. gebruikt voor luchtbehandeling, koeling, verlichting en computergebruik. De geproduceerde warmte wordt gebruikt voor verwarmingsdoeleinden en een deel van de geproduceerde elektriciteit wordt teruggeleverd aan het lokale elektriciteitsnet. De energiepost bestaat voor een groot deel uit elektriciteit voor verlichting (50%), apparatuur (21%) en gasverbruik voornamelijk voor verwarming (76%). Aan de ene kant worden er verschillende energiezuinige technieken toegepast. Aan de andere kant neemt het voorzieningenniveau steeds meer toe (meer apparatuur, dus meer koeling). In de afgelopen jaren is de invoering van ICT-voorzieningen in een stroomversnelling gekomen. Röntgenfoto’s, scans en medische informatie worden in toenemende mate gedigitaliseerd. Dit stelt hoge eisen aan de ICT-infrastructuur, de servers en de randapparatuur (meer pc’s, meer beeldschermen). Dit is duidelijk merkbaar door een verhoging van het elektriciteitsverbruik en een toename van de koellast.

6.3

Energie-efficiency Projecten binnen Zorgpartners Friesland

MCL Leeuwarden In het kader van het structuurplan MCL zal een nieuw OK-complex gebouwd worden op een andere plek dan de huidige. Met betrekking tot deze nieuwbouw waarin de hightec ruimten van het MCL zullen worden ondergebracht, is het afgelopen jaar hard gewerkt aan het ontwikkelen van een technisch structuurplan, met als doel een gebouw te ontwerpen waarin lucht, warmte, koude en stroom zo duurzaam mogelijk ingezet zullen worden. In de ruimten waar o.a. de huidige OK’s gevestigd zijn, zullen er verpleegafdelingen en poliklinieken worden ondergebracht, waarbij de huidige installaties afgestemd zullen worden op de nieuwe gebruikers. Hierdoor zal het energieverbruik in dit bouwdeel afnemen t.o.v. het huidige gebruik. In dit plan wordt verder de huidige en toekomstige energiebehoefte afgezet tegen de bestaande technische infrastructuur, om zodoende eventuele knelpunten aan het licht te brengen welke dienen te worden opgelost, zodat de continuïteit op een betrouwbare energievoorziening voor de komende jaren weer is gegarandeerd. Er zijn verder binnen het MCL een aantal energiebesparende maatregelen uitgevoerd, met als doel het energieverbruik te beperken en het comfort te vergroten, zoals: -

Het toepassen van ecologische dakbedekking bij de nieuwbouw Spoedapotheek, welke in de loop van 2012 is opgeleverd. Dit soort dakbedekking is tevens toegepast bij de vernieuwing van de dakbedekking van een van de bouwdelen van het MCL. Bij de nieuwbouw OCL is aanvullend aan het bouwbesluit 2012 LED-verlichting, HR++ beglazing, verticale groenvoorziening en gedeeltelijk een ecologische dakbedekking gerealiseerd.


18

LED-verlichting De afgelopen twee jaar is er veelvuldig aandacht besteed aan LED verlichting en de toepassing daarvan binnen zowel het MCL als bij Noorderbreedte. Aangezien er veel scepsis was vanuit de organisatie, de media en de leveranciers, zijn er een aantal pilotprojecten in gang gezet om zodoende zelf de voor-/ en nadelen van LED-verlichting in beeld te brengen. In de parkeergarage MCL is zowel bij het bestaande als het nieuwe gedeelte LED-verlichting toegepast. Bij de locatie Meckama State van Noorderbreedte zijn een aantal wandlampen in de gangen voorzien van LED-verlichting en hetzelfde geldt voor een gang van de Dunantflat, een willekeurig kantoor bij het MCL en in de verbouwde bouwdelen van MCL Harlingen/De Batting. Van al deze projecten zijn er metingen gedaan en ervaringen opgevraagd bij de gebruikers. Uit de meetresultaten (monitoring en evaluatie van diverse pilots) is naar voren gekomen dat LED-verlichting de genoemde besparingen op elektriciteitsverbruik ruimschoots waarmaakt en dat de kwaliteit van de LED-verlichting geen nadelige invloed heeft op de power quality. Ook de gebruikerservaringen zijn goed. Op dit moment wordt verder onderzoek gedaan naar het breder toepassen van LED-verlichting binnen onze organisatie.

Vervanging energiecentrale MCL Harlingen/ De Batting Dit project is in juni 2012 opgeleverd. Door efficiënter om te gaan met de beschikbare energievoorziening, het koppelen van de bestaande technologieën, potentiële productie van duurzame energie en nieuwe energietoepassingen kon invulling worden gegeven aan een energie-efficiënter gebruik van MCL Harlingen. In dit project zijn onder andere de volgende zaken gerealiseerd: nieuwe HR-beglazing, nieuwe HR-/ CV-ketels, revisie van de bestaande WKK, ventilatie voorzien van warmteterugwinning en nieuwe regeltechniek en LED-verlichting. In het najaar 2012 is ook nog een warmte- koudeopslag gekoppeld met een warmtepomp aangelegd, met als doel zowel aan de koude- als warmtebehoefte te voldoen. Van juni t/m december 2012 is het systeem ingeregeld ten behoeve van een optimaal gebruik. In het eerste half jaar 2013 zullen de effecten van de energiebesparende maatregelen worden gemeten. Dit concept zal niet alleen veel energie besparen maar ook het comfort voor de gebruikers verbeteren.

Duurzaam Programma van Eisen Noorderbreedte Bij reeds afgeronde en/of lopende nieuw-/verbouwprojecten is er veel ervaring opgedaan met duurzaam bouwen. In dit kader zijn diverse duurzame energieconcepten ontwikkeld en uitgevoerd. Op dit moment wordt er gewerkt aan het bijstellen van het programma van eisen techniek Noorderbreedte. Dit programma is gericht op meer duurzaamheid en energie-efficiency, met als doel een eenduidig beleid op te stellen die richting geeft aan het maken van duidelijke en eenduidige keuzes omtrent duurzame energie-/installatieconcepten voor nieuw- en/of grootschalige verbouw.


19

Nieuwbouw De Stilen In oktober 2012 is de nieuwbouw opgeleverd. Voor het project “Duurzaam zorgcentrum De Stilen Terschelling” werden een aantal maatregelen toegepast om de CO2 uitstoot te beperken en de energieprestatie-coëfficiënt onder de norm te brengen o.a. door drielaagse beglazing, CO2-gestuurde ventilatie, een zonneboiler, zonnecollectoren, HF- verlichting met daglichtregeling, automatische zonwering en LED-verlichting. De energieprestatie is hiermee bijna op het niveau gebracht zoals deze volgens het bouwbesluit op 2012 voor nieuwe gebouwen geldt. Hiervoor is op grond van de Subsidieregeling Wet op het Waddenfonds door het Vastgoedbedrijf namens Noorderbreedte subsidie aangevraagd en toegekend. Nieuwbouw MFC-Franeker In het centrum van Franeker zijn plannen ontwikkeld voor nieuwbouw van een multifunctioneel centrum. Naast 6 groepswoningen voor bewoners van Noorderbreedte, worden ook een 7-tal huurwoningen gerealiseerd. Daarnaast zijn er ruimten opgenomen in het plan voor recreatie, activiteiten en kantoren. Een van de uitgangspunten voor het ontwerp was een zo energiezuinig gebouw te ontwerpen. November 2012 is gestart met de bouw. Naast warmte-/koudeopslag en extra isolerende maatregelen in de buitenschil zijn er ook zonnepanelen in het ontwerp meegenomen. Project Energiebesparing ActiZ-onderzoek De Spiker In het kader van dit project is er reeds in 2010 een energiebesparingsonderzoek bij deze locatie uitgevoerd. Maatregelen die uit dit onderzoek zijn aanbevolen, zowel technisch als economisch haalbaar, zijn o.a. het toepassen van LED-verlichting, thermostatische regelventielen en spaarlampen. De implementatie van deze maatregelen heeft vanwege besluitvorming geruime tijd stilgelegen, maar zijn in 2012 uitgevoerd. Er is LED-verlichting op de bewonerskamers geïnstalleerd en de radiatorkranen op de gangen zijn vervangen door thermostaatkranen. Nieuwbouw Erasmushiem De bouw van de nieuwbouw is in december 2012 gestart. Er is voor deze locatie reeds een duurzaam en efficiënt energieconcept uitgewerkt. In dit project worden zonneboilers en ecologische dakbedekking toegepast. Daarnaast worden aansluitingen voorzien om in de toekomst aan te sluiten op de nog te realiseren warmtenet. Verbouwing Abbingahiem De renovatie van deze locatie is eind 2012 gestart. De doelstellingen zijn dat het pand aan de laatste vereisten moet voldoen. Het gebouw krijgt comforttechnisch een boost en het energieverbruik zal door zowel bouwkundige aanpassingen als het toepassen van duurzame technieken zoveel mogelijk worden teruggedrongen. Dit door ondermeer optimalisatie van luchtbehandeling en het isoleren van de buitenschil door dakisolatie, HR++ beglazing, isoleren van kopgevels en borstwering. Eind 2012 is er een onderzoek opgestart naar de energievoorziening. De terreinleidingen van Abbingahiem worden mogelijk van de energiecentrale van het MCL afgekoppeld. In dit geval zal Abbingahiem in plaats van warmtelevering vanuit het MCL een eigen warmtevoorziening krijgen.


20

Nieuw Mellens Eind 2012 is er voor deze locatie ook een onderzoek opgestart naar de energievoorziening. De terreinleidingen van Nieuw Mellens worden mogelijk van de energiecentrale van het MCL afgekoppeld. In dit geval zal Nieuw Mellens in plaats van warmtelevering vanuit het MCL een eigen warmtevoorziening krijgen.

6.4

Energieverbruik Ziekenhuiszorg Jaar 2011 / 2012

Het energieverbruik van het jaar 2011/2012 van de locaties die vallen onder de ziekenhuiszorg is in onderstaande tabel opgesomd. Deze instellingen zijn: MCL-Leeuwarden (gehele locatie, inclusief Bornia Herne en Nieuw Mellens). Om meettechnische redenen behoren zowel het warmteverbruik van Abbingahiem als het elektriciteits- en gasverbruik van het Klinisch Chemisch Laboratorium, Radiotherapeutisch Instituut Friesland, Revalidatie Friesland, Bloedbank en Geestelijke Gezondheidszorg hier ook toe); MCL Harlingen (inclusief het deel van het verpleeghuis De Batting). Energieverbruik

MCL Leeuwarden

MCL Harlingen/De Batting

Jaar 2011

Jaar 2012

Jaar 2011

Jaar 2012

Gas Totaal (ketels+WKK)

m3

5.709.823

5.527.460

509.959

351.742

Gasverbruik Ketels

m3

1.642.097

2.036.419

506.715

349.026

Gasverbruik WKK

m3

4.067.726

3.491.041

3.244

2.716

Elektriciteit Inkoop

kWh

2.924.994

4.999.048

1.897.601

2.111.676

Opgewekte elektriciteit

kWh

14.444.870

12.432.367

8.763

7.476

GJ

51.186

44.789

54

39

Geleverde elektriciteit

kWh

757.222

421.627

789

0

Elektriciteit eigen gebruik

kWh

16.612.642

17.009.788

1.905.575

2.119.152

Opgewekte warmte

MCL-Leeuwarden: De WKK-installatie heeft in 2012 vanwege storingen en onderhoud minder productie gedraaid. Er is een lichte stijging in het elektraverbruik van het MCL, als gevolg van autonome groei en uitbreiding in m2 in de vorm van Poli OCL en Spoedapotheek. MCL-Harlingen: De WKK-installatie heeft in 2012 alleen stand-by gestaan voor noodstroom en heeft geen productie gedraaid. Vanaf begin 2013 werd de WKK wel weer ingezet. Ten aanzien van het energieverbruik is er een fors lager gasverbruik te zien, als gevolg van isolatie van het gebouw en inzet van efficiëntere opwekeenheden. Het elektraverbruik is daarentegen wel gestegen, vanwege intensiever gebruik van het vloeroppervlak en het toepassen van comfortkoeling in het gehele gebouw.


21

Energetisch Verbruiks Kengetal (EVK) De gebruikte energie in de vorm van elektriciteit, gas en warmte wordt hieronder weergegeven in MJ/m2. Het verbruik van warmte en gas is daarbij gecorrigeerd naar de buitentemperatuur. Het Energetisch Verbruiks Kengetal (EVK) vertegenwoordigt het totale energiegebruik per m2 vloeroppervlak. Oppervlakte (m2)

EVK (MJ/ m2)

2011

2012

MCL-Leeuwarden

153.866

154.274

1.051

1.006

MCL-Harlingen / De Batting

22.275

22.447

937

736

1.037

972

Locatie

Gemiddelde

2011

2012

Energetisch verbruiks kengetal MCL 1400

EVK (MJ/m2)

1200 1000 2011

800

2012

600 400 200 0 MCL-Leeuwarden

MCL-Harlingen/ De Batting

Gemiddelde

De EVK van MCL Leeuwarden laat een lichte daling van het energieverbruik per m2 zien. Dit als gevolg van optimalisering van de installaties en toepassing van energiebesparende maatregelen. De EVK van MCL-Harlingen laat zien dat er fors minder energie is verbruikt per m2 . Dit als gevolg van de verbouwing op Harlingen, waarbij o.a. efficiëntere ventilatiekasten zijn toegepast en er HRbeglazing in de gevels is aangebracht.


22

6.5

Energieverbruik Noorderbreedte Jaar 2011 / 2012 Energieverbruik Jaar 2011 en 2012 Elektriciteitsverbruik (kWh)

Gasverbruik (m3)

Jaar 2011

Jaar 2012

Abbingahiem *

580.645

573.525

Bennema State

518.279

517.897

Bornia Herne

406.065

401.689

-

De Stilen

141.947

137.807

1.038.944

1.079.925

Nieuw Mellens

536.292

510.607

Nij Bethanië ***

206.532

219.615

134.530

Nij Friesma Hiem

228.499

170.931

64.399 -

Zorgcentrum

Erasmushiem **

Ymedam Friesma State**** * ** *** ****

Jaar 2011

Jaar 2012

Warmte (GJ) Jaar 2011

Jaar 2012

7.980

8.140

-

-

-

4.975

6.460

89.926

78.097

-

-

273.505

329.247

3.188

3.389

6.292

6.683

138.139

-

-

80.852

83.487

-

-

56.787

20.908

19.752

-

-

329.726

-

40.533

-

-

-

-

161.686

181.783

-

-

Berekende waarde m.b.v. graaddagen, is tevens excl. leidingverliezen. Incl. energieverbruik aanleunwoningen Incl. gasverbruik van de 8 aanleunwoningen op de 1 ste verdieping Nieuwe locatie vanaf medio 2011.

Energieverbruik Jaar 2011 en 2012 Energieverbruik

Nieuw Toutenburg

De Spiker

Meckama State*

Jaar 2011

Jaar 2012

Jaar 2011

Jaar 2012

Jaar 2011

Jaar 2012

Gas Totaal (ketels+WKK)

751.957

805.961

165.120

167.441

196.915

203.707

Gasverbruik Ketels

498.970

540.969

88.981

99.004

148.381

154.464

Gasverbruik WKK

252.987

264.992

76.139

68.437

48.534

49.243

Elektriciteit Inkoop

416.677

445.033

295.189

297.817

577.421

572.355

Opgewekte elektriciteit

753.720

797.579

221.134

186.468

145.180

140.165

4.385

3.858

1.336

1.083

776

779

Geleverde elektriciteit

418.454

440.531

131.062

110.206

38.765

31.882

Elektriciteit eigen gebruik

751.943

802.081

385.261

374.079

683.836

680.638

Opgewekte warmte

*Incl. energieverbruik aanleunwoningen, excl. de 18 wooneenheden in de nieuwbouw


23

Energetisch Verbruiks Kengetal (EVK) De gebruikte energie in de vorm van elektriciteit, gas en warmte wordt hieronder weergegeven in MJ/m2. Het verbruik van warmte en gas is daarbij gecorrigeerd naar de buitentemperatuur. Het Energetisch Verbruiks Kengetal (EVK) vertegenwoordigt het totale energiegebruik per m2 vloeroppervlak. Oppervlakte (m2)

EVK (MJ/ m2)

2011

2012

2011

2012

Abbingahiem

13.525

13.525

759

720

Bennema State

13.732

13.732

460

472

Bornia Herne

7.977

7.977

822

945

De Spiker

8.349

8.487

624

575

De Stilen

3.260

8.602

917

288

Erasmushiem *

20.980

20.980

693

736

Meckama State **

11.895

11.895

585

597

7.043

7.044

1.189

1.156

15.666

15.666

1.337

1.293

Nij Bethanië ***

6.541

6.541

680

657

Nij Friesma Hiem Friesma State Ymedam

3.577 1.315

3.577 5.397 1.315

853 427 604

849 427 527

797

741

Locatie

Nieuw Mellens Nieuw Toutenburg

Gemiddelde

* incl. energieverbruik aanleunwoningen ** incl. energieverbruik aanleunwoningen, excl. de 18 wooneenheden in de nieuwbouw. 2 *** excl. gasverbruik/ m van de 8 aanleunwoningen op de 1ste verdieping

Energetisch verbruiks kengetal NB 1.400

EVK (MJ/m2)

1.200

2008 2009 2010 2011 2012

1.000 800 600 400 200

Gemiddelde

Ymedam

Friesma state

Nij Friesma Hiem

Nij Bethanië

Nieuw Toutenburg

Nieuw Mellens

Meckama State

Erasmushiem

De Stilen

De Spiker

Bornia Herne

Bennema State

Abbingahiem

0

NB: Ter referentie is er voor gekozen om ook de EVK-getallen van 2008 te presenteren..


24

Bij alle locaties is te zien dat er een gelijke of een lichte stijging in de hoeveelheid warmte geproduceerd of afgenomen is voor de verwarming van het gebouw.

Nij Friesma Hiem: Bij deze locatie is wel een aanzienlijke daling te zien van het elektraverbruik als gevolg van leegstand in een deel van het gebouw.

Nieuw Toutenburg: Bij deze locatie zijn geen grote afwijkingen geconstateerd in het energieverbruik. De EVK is licht gedaald ten opzichte van 2011, vanwege het iets grotere aantal koudedagen in 2012 ten opzichte van 2011.

De Spiker: Het energieverbruik van deze locatie toont een mooi constant beeld. Wel is er iets minder warmte en elektra geproduceerd vanuit de WKK, wat zich vertaalt in een iets hogere inkoop van gas voor de ketels en een verminderde verkoop van elektra. De EVK is licht gedaald ten opzichte van 2011 vanwege het iets grotere aantal koudedagen in 2012 ten opzichte van 2011. Bij de Spiker zijn halverwege 2012 de lichtbronnen van de gangverlichting vervangen voor LED-verlichting. Dit zorgt voor een besparing van ongeveer 24.000 kWh op jaarbasis.

Meckama State: De WKK van Meckama State heeft netjes gepresteerd en de verbruiken zijn nagenoeg gelijk gebleven aan het voorgaande jaar. Ook de EVK laat goed zien dat er gelijk is gepresteerd aan het voorgaande jaar.

Bennemastate: Bij deze locatie is het elektraverbruik gelijk gebleven en is er een stijging te zien in het gasverbruik. Met behulp van het EVK kengetal kunnen we concluderen dat de stijging in het gasverbruik een gevolg is van het groter aantal koudedagen, omdat het EVK getal niet is gewijzigd ten opzichte van 2011.

Nieuw Mellens: In 2012 is een daling te zien in het elektraverbruik en een lichte stijging in het warmteverbruik. Met behulp van het EVK getal, welke is gedaald, kunnen we concluderen dat het hogere warmteverbruik een gevolg is van het groter aantal koudedagen.

Bornia Herne: Het elektraverbruik van deze locatie is nagenoeg niet gewijzigd. Het warmteverbruik is daarentegen gestegen omdat dit voorheen niet geheel juist werd geregistreerd als gevolg van een afwijking in de stoommeting. Dit is mede af te zien aan de stijging van het EVK getal, welke meer is gestegen ten opzichte van voorgaande jaren.


25

Erasmushiem: De verbruiken van deze locatie laten een iets stijgende trend zien. Dat het hier niet alleen komt door een forser aantal koudedagen is te zien aan het EVK getal wat eveneens een lichte stijging laat zien.

De Stilen: De verbruiken zijn weliswaar redelijk gelijk aan die van voorgaand jaar, maar een goede vergelijking is hierin niet te maken omdat er destijds sprake was van bouw over het gehele jaar en er in 2012 fors meer m2 in gebruik waren dan in het voorgaande jaar. Dit is tevens goed terug te zien in het EVK getal wat enorm is gedaald en de laagste is van de zorggroep.

Abbingahiem: Deze locatie laat een vlak verbruik zien ten opzichte van voorgaand jaar. Wel is er eind 2012 gestart met de renovatie van het gehele gebouw en een uitbreiding aan de voorzijde. Bij de verbouwing zal onder andere energiezuinige ventilatie en nieuwe gevelisolatie en ramen worden geplaatst. Daarom is de verwachting dat het verbruik in 2013 en verdere jaren fors zal dalen en er een veel beter binnenklimaat zal ontstaan voor de bewoners.

Voor Nij Bethanie en Nij Friesma Hiem geldt dat er niet is geïnvesteerd in energiebesparende maatregelen vanwege aankomende sloop en of verbouwingsplannen. De verbruiken zijn hierdoor niet substantieel gewijzigd evenals het EVK getal.

Ymedam: Voor deze locatie geldt dat er een vlak verbruik is qua elektraverbruik en dat het gasverbruik is gedaald. Vermoedelijk is de daling veroorzaakt doordat er in 2011 nog sprake was van droogstoken van het nieuwe gebouw. Het EVK is licht gedaald en behoort tot de drie laagste van de zorggroep.

Friesma State: De verbruiken zijn helaas niet te koppelen aan oude meetdata omdat dit nog een nieuw gebouw is, wel is goed te zien dat het EVK getal erg laag is, en het verbruik van de locatie daarmee erg laag is ten opzichte van de andere gebouwen binnen de zorggroep.


26

7.

WATER- EN AFVALWATERBEHEER

Zorgpartners Friesland gebruikt water voor stoominstallaties, koelwater, luchtbevochtiging, sanitair gebruik, diverse processen binnen het laboratorium en de apotheek, therapiebaden, catering en schoonmaak. Het MCL gebruikt circa 80 procent van het water als huishoudelijk water en 20 % als proceswater, bijvoorbeeld voor luchtbevochtiging en koeling via de koeltorens en het bereiden van demiwater voor het laboratorium, de apotheek en de Centrale Sterilisatie Afdeling. Op grond van de Heffingsverordening Waterschap Friesland wordt de hoogtebepaling van de verontreinigingsheffing door het toepassen van de "tabel afvalwatercoëfficiënten" en aan de hand van het totale waterverbruik vastgesteld. De herkomst van milieubelastende stoffen welke in de afvalwaterstromen voorkomen, zijn voornamelijk afkomstig uit de volgende afdelingen: laboratorium, apotheek, technische dienst (onthardings-, stoom- en koelinstallaties), dialyse, afvalwaterkeuken, tandheelkunde, afvalwater afkomstig uit de therapiekamers van de oncologische afdeling waar radio-nucliden toegepast worden, etc. Voordat het afvalwater van deze afdelingen in het openbare riool geloosd wordt, wordt deze door toepassing van diverse zuiveringstechnische voorzieningen (best uitvoerbare technieken) behandeld aan de bron. Dit zijn o.a.: gipsvangers, vet- en olieafscheiders, amalgaamafscheiders, bezinktanks en halveringstanks. De meest praktische methode ter beperking van de verontreiniging van het afvalwater, waarvoor de emissieaanpak van ziekenhuisafvalwater geldt, moet worden gezocht in een organisatorische opzet. Dit vereist interne procedures zodat bepaalde stoffen selectief kunnen worden achtergehouden. Verder is het zoeken naar waterbesparende mogelijkheden een continue proces. In dit kader is Zorgpartners Friesland geïnteresseerd in deelname aan innovatieve en proefprojecten t.a.v. watertechnologie, in samenwerking met gemeente, provincie en kennisinstellingen (o.a. Wetsus, Waterschap, Water Allience). Projecten worden/zijn opgestart die gericht zijn op waterbesparing, zuivering van afvalwater, alternatieven voor legionellabestrijding, etc. Binnen Zorgpartners Friesland hebben we nu een viertal WKO installaties, deze zijn gepositioneerd bij MCL Leeuwarden, MCL Harlingen, Nieuw Mellens en Friesma State. Met behulp van deze WKO`s kunnen we winterkoude opslaan voor gebruik in de zomer en zomerwarmte voor gebruik in de winter. ’s Winters wordt grondwater uit de warme bron onttrokken, waarna het de warmte afgeeft aan de warmtewisselaar. Het afgekoelde grondwater (rond 7°C) wordt vervolgens geïnfiltreerd in de koude bron. ’s Zomers draait dit proces en de stromingsrichting van het grondwater om. Grondwater uit de koude bron wordt dan gebruikt voor koeling, waarna het met een hogere temperatuur (rond 20°C) weer in de warme bron wordt geïnfiltreerd. Door gebruik van deze installaties kan tot wel 75% worden bespaard op primaire energie benodigd voor koeling en verwarming. De onkruidbestrijding op de diverse locaties binnen onze zorggroep geschiedt conform de richtlijnen Duurzaam Onkruid Beheer verhardingen, kortweg de DOB-methode. Eind 2011 is door Waterschap Friesland een controle uitgevoerd op onze locaties. Er is gecontroleerd of er werd voldaan aan het gestelde in de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden. Er zijn geen overtredingen geconstateerd. Bij een paar bouwdelen van het MCL Leeuwarden is de dakconstructie door een pakket van waterbufferende lagen met vegetatie afgedekt en geïsoleerd. Dit ter voorkoming van overlast of overbelasting van het riool door regenwater.


27

7.1

Overzicht Waterverbruik Zorgpartners Friesland Verbruik (in m3) Jaar 2011

Jaar 2012

104.042

110.535

13.747

14.696

Nieuw Toutenburg

9.648

8.935

Abbingahiem

7.445

6.645

Erasmushiem

15.420

17.991

Nij Friesma Hiem

2.907

2.211

Nij Bethanië

5.277

5.915

De Spiker

5.808

5.735

De Stilen

2.177

4.091

Bennema State

6.236

6.575

Meckama State

12.606

10.359

Friesma State*

-

2.360

1.129

1.101

185.313

193.688

MCL Leeuwarden MCL Harlingen/De Batting

Ymedam Totaal * Nieuwe locatie.

Het waterverbruik laat over de gehele zorggroep een lichte stijging zien wat wordt veroorzaakt door de volgende zaken: Uitbreiding van het aantal instellingen. Werkzaamheden aan de reinwaterkelder van het MCL, waarbij veel spoelwerkzaamheden zijn verricht. Intensiever gebruik van de ruimten op MCL-Harlingen doordat renovatiewerkzaamheden afgerond zijn.


28

7.2

Legionella-preventie

Om tot beheersing van het besmettingsrisico van legionella binnen de verschillende locaties te komen, is aan de hand van plattegronden en tekeningen het waterleidingsysteem en de diverse tappunten van de locaties in kaart gebracht. Op grond van deze inventarisatie heeft een risicoanalyse plaatsgevonden m.b.t. de gevaren die zich voor kunnen doen in het waterleidingsysteem t.a.v. legionella. Op grond van de risicoanalyse is per locatie een beheersplan (regulier beheer en monitoring) opgesteld, waarin maatregelen staan die de risico’s welke in de risicoanalyse zijn gesignaleerd, zoveel mogelijk beperken/beheersen. Met behulp van het beheersplan worden de aspecten techniek, onderhoud, veiligheid en hygiëne regelmatig aan de eisen getoetst. Op deze wijze wordt de groei van de legionellabacterie zoveel mogelijk voorkomen, waardoor een stabiele en veilige situatie ontstaat. Rondom legionellabeheer is dit jaar in het MCL de huidige lijn qua beheer doorgezet. De externe audit legionellabeheer door VROM had een positief resultaat. Een aantal locaties van Noorderbreedte zijn kritisch en vragen extra aandacht door preventieve spoelacties. Voor De Batting is met goedkeuring van VROM een alternatieve techniek (koper-/ zilverionisatie) ingezet. De resultaten daarvan zijn positief en reden om op 3 andere kritische locaties van Noorderbreedte ook deze alternatieve techniek toe te passen. Koper-/zilverionisatie In 2012 is op de volgende locaties koper-zilverionisatie geplaatst t.b.v. het legionellabeheer: Abbingahiem, De Spiker en Bennemastate. Op alle 3 genoemde locaties was sprake van een structureel terugkerende besmetting van legionella ondanks alle beheersmaatregelen, zoals preventief spoelen, leidingwerk optimalisatie en hittedesinfecties. Na plaatsing van de koper-zilverionisatie (het Bifipro-systeem), bleken, zonder verdere beheersmaatregelen, de locaties binnen 4 maanden legionella-vrij. De frequentie van preventief spoelen is inmiddels teruggebracht van dagelijks naar 1x per 2 weken en gebeurt alleen in ruimtes die niet gebruikt worden. Om de risico’s van de natte koeltorens waar het gaat om legionella verder te reduceren, is ten behoeve van de koeltorens van het MCL reeds in 2011 ook een koper-/ zilverionisatie installatie geplaatst.


29

8.

OVERIGE MILIEUEFFECTEN

8.1

Geluidshinder

Op de locatie MCL Leeuwarden zijn geluidsmetingen verricht om de emissie van alle relevante geluidsbronnen op het terrein te bepalen. Met een akoestisch rekenmodel is de geluidsbelasting van de meest nabijgelegen woningen en op een aantal vrije waarneempunten rond het MCL bepaald. Bij het vervangen van installaties is in het bijzonder gelet op het geluidsvermogen. Dat heeft geleid tot een beperking van de geluidsoverlast. Bovendien is de energie-efficiency toegenomen. Zowel de nieuwe WKK-installatie en nieuwe noodstroomvoorziening bij het MCL in Leeuwarden, alsmede de nieuwe noodstroomvoorziening bij de locatie MCL Harlingen/ De Batting voldoen aan alle nieuwe milieueisen en produceren minder geluidsoverlast. De noodstroominstallatie van het MCL in Leeuwarden is medio 2011 uitgebreid. Er zijn twee nieuwe noodstroomaggregaten van elk 1000 kVA geplaatst. Hiervoor is een omgevingsvergunning verleend. Door de derde tracéwijziging van het Activiteitenbesluit, in werking getreden op 1 januari 2013, zijn nu de voorschriften uit het Activiteitenbesluit van toepassing op aggregaten en bovengrondse dieselopslag

8.2

Luchtverontreiniging

In de inrichtingen van voornamelijk de ziekenhuiszorg staan diverse grote installaties die onder het Besluit Emissie Eisen Stookinstallaties (BEES-Besluit) vallen. Dit zijn CV-, heetwaterketels, stoomketels en warmtekrachtinstallaties. De NOx-emissie van deze installaties voldoet aan de normen van het BEES-besluit. Bij zowel de locatie MCL Harlingen/ De Batting als Nij Bethanië zijn ten behoeve van de stookinstallaties de eerste bijzondere inspecties uitgevoerd.

8.3

Bodembescherming

Zorgpartners Friesland heeft bij de ziekenhuizen een aantal ondergrondse brandstoftanks liggen voor de noodstroomaggregaten en de WKK-installaties. Deze ondergrondse tanks voldoen aan de gestelde eisen, zoals omschreven in het Besluit Opslaan in Ondergrondse Tanks (BOOT). In het kader van deze wet- en regelgeving vindt jaarlijkse monitoring plaats, van zowel de katodische bescherming als het grondwater van de ondergrondse olietanks. Bij MCL Leeuwarden zijn overeenkomstig deze richtlijnen de ondergrondse tanks van de WKK herkeurd. Opslagruimten van gevaarlijke stoffen die bodemverontreiniging zouden kunnen veroorzaken, zijn vloeistofdicht en van onbrandbaar en oliebestendig materiaal vervaardigd.


30

8.4

Opslag van gassen en gevaarlijke stoffen

Bij het MCL wordt zuurstof opgeslagen in stationaire reservoirs. De installaties (inclusief het leidingwerk en toebehoren) worden uitgevoerd en onderhouden door speciaal hiervoor opgeleid personeel en overeenkomstig de gestelde eisen in de richtlijn PGS 9 (vloeibare zuurstofopslag). In verband met de uitbreiding/ nieuwbouw op MCL Leeuwarden en de komst van het hartcentrum, is de benodigde capaciteit aan zuurstof flink toegenomen. Voordat de definitieve uitbreiding van de zuurstofinstallatie kan plaatsvinden, is besloten om de huidige situatie tijdelijk aan te passen. De bestaande zuurstoftank (6.000 liter) is uitgebreid met een extra 6.000 liter zuurstoftank. Tevens is om veiligheidsredenen het reduceerstation van de zuurstofvoorziening vervangen door een nieuwe installatie. Wat betreft de opslag van gascilinders wordt ook aan de gestelde voorschriften en richtlijnen voldaan. In het kader van de Wet milieubeheer is bij MCL Leeuwarden een softwareprogramma toegepast die voor de beheersbaarheid van de cilinderstromen en –voorraden zorgt, alsmede voor bewaking van (her)keur- en expiratiedata. Uit het oogpunt van een verantwoord cilinderbeheer, veiligheid en kostenbeheersing is het Cilinder Traceer Systeem (CTS) daartoe een waardevol hulpmiddel. Het project m.b.t. de aanpassing van de decentrale opslag van medische gassen heeft in 2011 vertraging opgelopen, aangezien het lang geduurd heeft voordat duidelijk werd welke leverancier de komende jaren de medische gassen (en daarmee ook de opslagkasten) zou gaan leveren. Inmiddels is de evaluatie van de plaatsing van de proefkast afgerond en zijn alle decentrale opslagpunten, inclusief de locatie van MCL-Harlingen, medio 2012 aangepast en is tevens het nieuwe softwarepakket voor voorraadbeheer geïmplementeerd. Opslag van gevaarlijke stoffen in het algemeen wordt conform de PGS 15 richtlijn uitgevoerd. De PGS 15 richtlijn heeft betrekking op de brandveiligheid, arbeidsveiligheid en milieuveiligheid voor verpakte gevaarlijke stoffen. Hierin worden onder meer eisen voorgeschreven voor de bouwkundige uitvoering van opslagvoorzieningen, brandbestrijdingssystemen en arbeidsmiddelen.


31

8.5

Omgaan met en registratie van gevaarlijke stoffen

Het Medisch Centrum Leeuwarden mag radioactieve stoffen gebruiken voor medisch-diagnostische en medisch-therapeutische werkzaamheden en ook voor calibratiedoeleinden. De radioactieve stoffen mogen uitsluitend voorhanden zijn en worden toegepast in de daartoe aangewezen en geschikt bevonden ruimten. De hiervoor geldende voorschriften staan in de vergunning in het kader van de Kernenergiewet (KEW). Bij het MCL gaat het om de volgende bouwdelen: Radiotherapeutisch Instituut; KCL (radioimmunochemie, nucleaire geneeskunde, radiofarmacie); MCL (Oncologisch Centrum, OK-complex). Het Klinisch Chemisch Laboratorium (KCL) werkt al een paar jaar met een Chemicaliën Afvalstoffen Registratie Programma (CARP). De leverancier voorziet alle gevaarlijke stoffen van een gevarensymbool en R/S zin(nen). Het KCL streeft ernaar voor alle bij haar gebruikte gevaarlijke chemicaliën een "Material Safety Datasheet” (MSDS) te hebben. Registratie van gevaarlijke stoffen, waaronder kankerverwekkende stoffen en reprotoxische stoffen, vindt plaats met een aantal wettelijk verplichte registratielijsten. Het subhoofd chemie van het KCL houdt deze lijsten bij. De registratielijsten zijn te allen tijde door een ieder te raadplegen. Zorgpartners Friesland maakt gebruik van de databank gevaarlijke stoffen zoals die door een aantal Nederlandse ziekenhuizen in samenwerking met het Milieuplatform Zorg (MPZ) is ontwikkeld. Via het hoofdscherm van de website http://znet/MCL/ en http://znet/Noorderbreedte is een verwijzing naar de databank gemaakt. De databank bevat intussen de gegevens van meer dan 100 stoffen die binnen de Zorggroep in gebruik zijn. Op verzoek van gebruikers worden door onze eigen Arbodienst nog regelmatig nieuwe stoffen toegevoegd. Via de website http://www.milieuplatform.nl/training bestaat de mogelijkheid om diverse modules Elearning op het gebied van gevaarlijke stoffen te volgen. Daarnaast zijn een aantal folders voor verschillende doelgroepen ontwikkeld. De module E-learning over gevaarlijke stoffen is beschikbaar via http://www.milieuplatform.nl/training In 2013 zal aan de bekendheid van het systeem verder worden gewerkt met behulp van een communicatieplan. In de nieuwsbrieven van de organisaties zal hier aandacht aan worden besteed. Tevens zal op de startpagina van de beide websites http://znet/MCL/ en http://znet/Noorderbreedte geruime tijd aandacht worden besteed aan de databank. In risico inventarisaties wordt de verwijzing opgenomen wanneer er sprake is van gevaarlijke stoffen. Voor de ziekenhuizen is de Arbocatalogus via www.betermetarbo.nl inmiddels in bedrijf met o.a. informatie over het veilig werken met gevaarlijke stoffen, narcosegassen en cytostatica.


32

8.6

Helihaven MCL

Per 1 november 2009 is het Besluit burgerluchthavens en de Wet regelgeving burgerluchthavens en militaire luchthavens (RBML) van kracht geworden. Oude besluiten op basis van het Besluit inrichting en gebruik niet aangewezen luchthaventerreinen (BIGNAL) worden hiermee omgezet naar een luchthavenbesluit of een luchthavenregeling. Met de inwerkingtreding van de RBML is de provincie het bevoegd gezag geworden voor de gebruiksvergunning van het MCL. De Inspectie van Verkeer en Waterstaat (Divisie Luchtvaart) blijft, ook na de inwerkingtreding van de RBML, bevoegd gezag voor veiligheid. In de vorm van inspecties zal worden getoetst of de luchthaven voldoet aan de vigerende wet- en regelgeving. Door wijziging van de luchtvaartwet is dus ook de vergunningverlening door IVW vervallen. Met Provincie Friesland is in 2012 nader verkend wat de consequenties zijn voor de externe veiligheid van het helidek, aangezien de provincie inmiddels een taak heeft in vergunningverlening en handhaving. Het MCL gaat de komende jaren bijbouwen. Vanwege de obstakels voor de luchtvaart die dit met zich meebrengt, hebben wij nogmaals naar de obstakelvrije zones gekeken. Rekening houdend met de al bestaande hoge bebouwing werd het wenselijk geacht de obstakelvrije zones aan te passen (van 210 graden naar 2 x 15 graden). Hierdoor zijn de in- en uitvliegroutes van de helikopters niet gewijzigd maar wel aangescherpt. Deze aanscherping is inmiddels goedgekeurd door de Provincie Friesland en uitgevoerd door het MCL, waardoor tijd en kosten worden bespaard m.b.t. obstakelbeheer in relatie met het bouwprogramma. Gekeken naar het aantal landingen hebben we wederom meer helikopters mogen ontvangen dan vorig jaar, namelijk 261 in totaal (182 SAR en 79 Trauma). Hiervan werden twee geregistreerd als zijnde een ‘proeflanding’ van de SAR. Fors meer vluchten dus dan voorgaande jaren. Het aandeel van de lifeliners is bijna lineair doorgezet en blijft steken rond de 80 stuks dit jaar. Daarnaast zijn er nogal wat meer vluchten door de SAR uitgevoerd, ten opzichte van vorig jaar, voornamelijk overdag. Gewoonlijk staan er voor iedere vliegbeweging een HLO (=Helicopter Landing Officer) en een firefighter stand-by. Bij 6% van de landingen is dit niet gelukt en stond er alleen een HLO. Dit kan bijvoorbeeld komen doordat er te weinig tijd is tussen de eerste aankondiging en de daadwerkelijke landing of een incidenteel roostertechnisch probleem. In 87% van de gevallen was het aantal personen aan boord van de helikopter (POB) vooraf bekend bij de dienstdoende HLO’er. wat erg belangrijk is in geval van een calamiteit. Het aantal personen zou altijd bekend moeten zijn bij de HLO. Het afgelopen jaar hebben 17 mensen een cursus “firefighter helihavens” gevolgd, waarvan 11 ook nog eens het HLO-certificaat mochten verkrijgen dan wel vernieuwen. De certificaten zijn 2 jaar geldig alvorens een herhalingscursus nodig is. Helihaven MCL streeft in principe na om één keer per jaar, al dan niet in samenwerking met de brandweer, ook op het dek zelf een praktijkoefening uit te voeren. Naar aanleiding van afspraken met de brandweer Leeuwarden en aan de hand van scenario’s brandbestrijding, is een bezoek gebracht aan de brandweer van de vliegbasis Leeuwarden. Hier zijn meerdere informatiedagen voor georganiseerd waarop men informatie kreeg over o.a. helikopterbrandbestrijding. Ook was er ruimte voor vragen en een rondleiding door de hangar van Squadron 303 (Search And Rescue). De informatie die opgedaan is tijdens het bezoek wordt, waar van toepassing, verwerkt in het procedureboek helikoptertransporten MCL. Milieujaarverslag 2012 – Zorgpartners Friesland

33

9.

ENERGIE-, VEILIGHEIDS- EN MILIEUPROGRAMMA 2013

De volgende maatregelen staan op de planning voor het komende jaar: Uitwerking “Deltaplan duurzame energie Zorgpartners Friesland”. Inzet duurzame energieoplossingen voor komende (ver-) en nieuwbouwprojecten; Toepassing van energiebesparende maatregelen bij nieuwbouw, renovatie en verbouwing, maatregelen die gefaseerd uitgevoerd worden (Lange Termijn HuisvestingsPlan en MeerJaren OnderhoudsPlan); Verdere uitwerking “Technisch infrastructuurplan MCL Leeuwarden”: Ontwerp nieuwbouw OK-complex in samenhang met MJOP, redundantie, vergroening. Continue energiebeheer, energiemonitoring, monitoring netkwaliteit en optimalisatieslag inzet technische installaties en exploitatie WKK-installaties; Bijstellen programma van eisen techniek Noorderbreedte, gericht op meer duurzaamheid/ energie-efficiency projecten; LED-verlichting breder toepassen in de organisatie; Verdere implementatie en inbedding duurzaam inkopen; Verdere implementatie duurzaam bouwen. Introductie BREEAM methodiek als instrument om de duurzaamheid van de gebouwen binnen Zorgpartners Friesland te monitoren en verbeteren; Verdere aandacht geven aan het inzamelen en afvoeren van gevaarlijke stoffen op het gebied van veiligheid, de juiste verpakking, etikettering, aanbrengen van opschriften, stuwage en opleiding medewerkers; met name Noorderbreedte vanwege zwaardere zorg. Verdere optimalisatie brandveiligheid/ BHV en implementatie Intern Calamiteitenplan en continuïteitsplannen voor alle locaties binnen Zorgpartners Friesland; Voortzetting aanvraagprocedures gebruikersvergunning binnen Zorgpartners Friesland i.v.m. wijziging brandveiligheidsniveau; Verdere implementatie BGB-certificering “Brandveilig Gebouw Bouwwerken”

Onderzoek brandveiligheid t.b.v. de diverse doelgroepen binnen de locaties van Noorderbreedte i.k.v. scheiding van wonen en zorg; Aanscherpen van het toezicht op brandveilig gebruik van de locaties; Project Fryslan Fernijt “On-line monitoring van legionella preventiesystemen: koper-/ en zilverionisatie” Verder onderzoek naar haalbaarheid toepassen van het “Pharmafiltersysteem”


34

samen voor zorg

Colofon Dit milieujaarverslag 2012 is tot stand gekomen onder verantwoordelijkheid van de Raad van Bestuur en de afdeling Voorlichting en Communicatie van Zorgpartners Friesland. Tekst: Drs. O.L. Nooitgedagt-Gudiño, MBA Coördinator Kwaliteit, Arbo & Milieuzaken Vastgoedbedrijf - Zorgpartners Friesland Vormgeving: Groot Haar + Orth, Leeuwarden Juni 2013

milieujaarverslag 2012

Recommend Documents