Machtige Liefde. Educatief programma bij Paleis Het Loo. Docentenhandleiding

´Machtige Liefde´ . Educatief programma bij Paleis Het Loo. Docentenhandleiding

‘Machtige Liefde’ Educatief programma bij Paleis het Loo Docentenhandleiding

INHOUDSOPGAVE: • Voorbereidende opdracht • Museumbezoek • Afsluitende opdracht DOELGROEP: • 3e / 4e jaar VMBO ckv, HAVO onderbouw en ckv1. ONDERWERP: De basis van dit educatief programma is de 17e eeuw met zijn rijkdom. Door het thema ´liefde en macht´ is het o.a. aansluitend bij verschillende leermethode CKV. Dit programma vertelt het verhaal van Willem III en Mary II, de stichters van Paleis Het Loo. Het verhaal van Willem en Mary loopt als een leidraad door het museumbezoek. Vanuit dit verhaal worden linken gelegd naar de mythologische beelden en schilderijen, mode en versierselen, architectuur, jacht, borduren. Verschillende invalshoeken worden behandeld: • De context: het tijdsbeeld weergeven. • De kunstenaar: doelstelling van cultureel erfgoed; ‘ Gesamtkunstwerk’. Kenmerkend symmetrie en symboliek. • De kijker: leerling laten nadenken, een mening laten vormen en deze ook laten uiten. • Het kunstwerk: leerling beschrijft een voorwerp of ruimte aan de hand van beeldende aspecten. Door de verschillende voorwerpen en onderwerpen maken de leerlingen actief kennis met de leefomgeving en de leefwereld van dit koningspaar. Hierin spelen verhalen, naast de architectuur, beeldende kunst en versierselen, een grote rol. Doelstelling: • De leerlingen ervaren en maken kennis met de verschillende manieren van informatieoverdracht, betreffende tijdsgebonden normen en waarden, in de beeldende kunst en architectuur. • De leerling leert het kennen van en omgaan met eigen en andermans normen en waarden. De receptieve ervaring gebeurt op actieve wijze. • De leerling leert de juiste informatie te verzamelen en te beoordelen op bruikbaarheid en deze informatie verwerken en benutten. • De leerling leert aantekeningen maken en verbanden leggen met aanwezige kennis. • De leerling leert een aantal sociale en communicatieve vaardigheden verder te ontwikkelen door overleggen en samenwerken in teamverband. • De leerling leert middels een product en procesevaluatie te reflecteren en daaruit conclusies te trekken. DIDACTISCHE UITGANGSPUNTEN: Coöperatief lerend zijn de leerlingen actief bezig tijdens de voorbereidende opdracht, het museumbezoek en afsluitende opdracht. Het thema liefde en macht sluit aan bij de

´Machtige Liefde´ educatief programma bij Paleis Het Loo, docentenhandleiding

leefwereld van de leerlingen. Het volledig programma wordt in hetzelfde teamverband, een groepje van vier leerlingen, doorlopen. Groepsgewijs zoeken de leerlingen informatie ter voorbereiding van het museumbezoek. Doordat zij met deze informatie een tijdschrift of een krant gaan samenstellen wordt een beroep gedaan op het zelfstandig verwerven van nieuwe kennis en het beoordelen van deze kennis. Het museumbezoek bevat voor de leerlingen een actief leerprogramma. Een wisselende vraagstelling zorgt op speelse wijze voor beleving, bestuderen en begrip. Door middel van een verslag van een fictieve ontmoeting of interview met Willem III en Mary II of met beiden, reflecteren en evalueren de leerlingen na afloop het doorlopen leerproces. HET TOTALE PROGRAMMA BEVAT: • Een voorbereidende les, tijdsduur ± 2 uren of naar goeddunken van de school: de leerlingen doen onderzoek naar de 17e eeuw middels de website van Paleis het Loo. Dit onderzoek vindt plaats op school onder begeleiding van de docent. De gevonden informatie is voorkennis voor het museumbezoek. Het programma begint met het maken van een tijdschrift of een krant over Paleis het Loo in de 17e eeuw, de bewoners en hun leefomgeving. De leerlingen gaan aan het werk in groepjes van vier personen. Samen hebben zij de verantwoordelijkheid voor het verzamelen van de informatie, het toetsen van de relevantie van de informatie. Het planmatig samenwerken vraagt om goede communicatie tussen de leerlingen, om een goede taakverdeling en het verzamelen en toetsen van relevante informatie voor het samenstellen van de voorbereidingsopdracht. Op het voorbereidende leerlingenformulier / website van het museum (www.paleishetloo.nl) staan de onderwerpen die gekoppeld worden aan ´liefde en macht´ tijdens het museumbezoek: a) De architectuur: Waarom Willem III opdracht gaf voor het bouwen van het paleis? Welke materialen zijn er gebruikt? Hoe past het gebouw in zijn omgeving? Etc. b) De tuin: bijvoorbeeld wat voor een functie had de tuin in de 17de eeuw? Welke planten kwamen voor in de tuin? Etc. c) De beeldende kunst: Waar liet de kunstenaar in de 17e eeuw zich door inspireren? Wat voor een functie hadden de schilderingen en beeldhouwwerken? Etc. d) De mode: Van welke stoffen werden de kledingstukken gemaakt? Waar kwamen deze stoffen vandaan? Hoe waren de mensen aan het hof gekleed in de 17de eeuw? Etc. e) De versierselen: Wat is een ridderorde? Welke juwelen droeg men in de 17e eeuw? Welke functie hebben de wapenschilden? Etc. •

a) b) c) d) e) f)

Het museumbezoek, tijdsduur ± 45 tot 60 minuten: Het programma wordt doorlopen in de paleiszalen en in de paleistuinen. Als een rode draad loopt het levens/liefdesverhaal van koning-stadhouder Willem III en zijn vrouw Mary II door de kijkwijzer. Per zaal wordt een gedeelte van het verhaal verteld: Het koningspaar bracht graag zijn tijd door op Paleis Het Loo. Er werden zakelijke gesprekken gehouden maar er was ook tijd voor het minnekozen en voor ontspanning. In de 17e eeuw werkte de kunstenaar veel met symbolen / attributen om de kijker te laten zien wat hij wilde vertellen. Mythologische figuren en christelijke symboliek waren aan het hof erg geliefd en hieraan wordt dan ook tijdens het museumbezoek aandacht besteedt. Paleis Het Loo is een ‘Gesammtkunstwerk’. Het is op één stijl gebaseerd: de Hollandse Barok. De kijkwijzer laat de leerling zoeken naar deze overeenkomsten, die het maken tot een ‘Gesammtkunstwerk’. Op een speelse manier word in de kijkwijzer een open vraagstelling afgewisseld met doe opdrachten. Omdat er niet gefotografeerd mag worden in de paleiszalen krijgen de doe opdrachten vorm als teken/ontwerpopdrachten. De voorwerpen / onderwerpen worden in context geplaatst: Lustoord en machtsymbool: Paleis Het Loo o.a de timpanen. Liefdestuinen: de Koninginnetuin, de tuinbeelden o.a het Venusbeeld. Liefdesverhaal: Willem III en Mary II, verschillende symbolische schilderingen. Liefhebster / liefhebber: van mode, versieringen o.a. portretten. Liefhebberij: stoffen, borduursels, jacht, tuinieren o.a wandtapijten. Macht: versierselen o.a de orde van de Kouseband.


Het programma is verhalend geschreven in leerlingentaal. Anekdotes worden afgewisseld met kennisinformatie. •

Afsluitende opdracht, tijdsduur ± 1uur of naar goeddunken van de school: afsluitende opdracht vindt plaats op school onder begeleiding van de docent. De leerling beschrijft hoe zijn bezoek aan Paleis Het Loo is ervaren. Dit verslag hoort bij de beschreven voorbereidende opdracht, het paginavullende artikel. Als groep van vier wordt er een fictief interview geschreven of beschrijven zij de “ontmoeting” met het koningspaar. Alle onderdelen van het programma worden gebundeld als tijdschrift of als krant en gepresenteerd aan de klasgenoten. Dit is een reflectie en evaluatie van het doorlopen leerproces tijdens het educatieve programma.

DE INHOUDELIJKE VOORBEREIDING: De docent kan op www.paleishetloo.nl (onder kop Jongeren en Educatie > werkstukken en spreekbeurten) relevante informatie vinden over de onderwerpen die behandeld worden tijdens het bezoek. Tevens is deze informatie bruikbaar voor de leerlingen bij hun onderzoek. Hier is ook een lijst te vinden waarin termen verklaard worden en linken naar informatieve internetadressen. Het museumprogramma is zodanig opgezet dat de leerlingen het zelfstandig met een kijkwijzer kunnen doorlopen. BEOORDELINGSMOGELIJKHEDEN: • De leerlingen geven met Power Point een verslag over het 17e eeuwse Paleis Het Loo. • De leerlingen maken een collage over de voorwerpen en onderwerpen die ze gezien hebben tijdens het museumbezoek. • De leerlingen maken een tijdschrift of muurkrant waarin ze het 17e eeuwse tijdsbeeld laten zien, de voorwerpen en onderwerpen en de normen en waarden in het hoofse leven. Een individuele verslaggeving in het kunstdossier geeft inzicht in het door de leerling doorlopen werkproces, het groepsproces en de beleving van de culturele activiteit. MACHTIGE LIEFDE PRAKTISCH: Het programma is beschikbaar gedurende de periode oktober – april, wanneer het rustig is in de paleiszalen. De docent begeleidt de groep. Als er begeleiding in het museum gewenst is, dit graag van tevoren aangeven. De groepjes leerlingen werken zelfstandig in de paleiszalen en in de paleistuinen. U kunt uw groepsbezoek aanmelden via het aanmeldingsformulier op www.paleishetloo.nl

Dit educatieve project is een product van de Educatieve Dienst Paleis Het Loo.


GEBRUIKTE LITERATUURBRONNEN VOOR HET EDUCATIEF PROGRAMMA ´MACHTIGE LIEFDE`. ’T Konings loo, Van Prinselijk Ontwerp tot Koninklijk Paleis, J.M. van den Valk Bouman, den Haag, 1985 esso museumreeks deel 7. Het Loo:een paleis als museum: journaal van een restauratie, Adriaan Vliegenthart, Apeldoorn: stichting Paleis Het Loo Nationaal Museum, 1999. Vermaak van de elite in de vroegmoderne tijd, Jan de Jongste,Juliette Roding en Boukje Thijs, Hilversum, uitgevrij Verloren, 1999. De geschiedenis van de kunst: architectuur, schilderkunst, beeldhouwkunst, red. Bernard S. Myers. Et al: medewerkers Edward Lucie-Smith et al: vert. uit het engels door Willem Oorthuizen – Alphen a/d Rijn: Atrium cop. 1986. Vert. van History of art. – Newnes Books, 1985 Het Loo: bouw bebouwing en restauratie, AC Kranenburg-Vos, Amersfoort: Bekking COP 1986 De oranjes in een handomdraai;ABC van ons vorstenhuis, Reinildis van Dithuyzen, Amsterdam: Balans, 2002. Glorieuze Revolutie: de wereld van Willem en Mary, R. Bastiaanse, H. Bots, ´sGravenhage: SDU Uitgeverij, 1988. ’T Konings loo, Van Prinselijk Ontwerp tot Koninklijk Paleis, J.M. van den Valk Bouman, den Haag, 1985 esso museumreeks deel 7. De stadhouders en hun familie/ eindred. K.A. van den Hoek; hoofdred. Richard F. Kaan; fotoresearch Jeanette Schreuder; tekst Ans Herenius, Breda: Lekturama, cop 1991. Glorieuze Revolutie: de wereld van Willem en Mary, R. Bastiaanse, H. Bots, ´sGravenhage: SDU Uitgeverij, 1988. Tirions kostuumgids: westerse kledingstijlen van de vroege Middeleeuwen tot heden, Marian Conrads en Gerda Zwartjes, 5e dr. Baarn: Tirion, 1988. Mythologie voor dummies, Christopher W. Blackwell, Amy Hackney Blachwell, Amsterdam: Addison Wesley, cop. 2003. Willem en Maryhuizen en tuinen uit hun tijd, Stefan van Raaij en Paul Spies, de Bataafse Leeuw/D’arts, Amsterdam, 1988. Een deftig bestaan; het dagelijks leven van regenten in de 17de en 18de eeuw, Joop de Jong, uitgeverij Kosmos – Utrecht / Antwerpen. Hoe hoort het eigenlijk?, Amy Groskamp- ten Have, herzien door Reinildis van Ditzhuyzen, Becht: Haarlem, 1999. Het archief Paleis Het Loo: Atlas van Stolk. Aan het hof bij William en Mary


‘Machtige Liefde’ Educatief programma bij Paleis het Loo Leerlingenformulier

Voorbereidende opdracht:

Tijdsduur ± twee uren of naar goeddunken van de school Werkvorm: groepsopdracht De 17e eeuw was een rijke eeuw: de Gouden Eeuw. Mooie bezittingen lieten zien dat je machtig was en rijk. Koning-stadhouder Willem III liet in deze periode Paleis Het Loo bouwen. Hier woonde hij samen met zijn geliefde Mary II als zij Den Haag beu waren. Voor hun was het paleis op de Veluwe een lustoord. In het leven en de leefomgeving van dit koningspaar was liefde en macht rijkelijk aanwezig. Tijdens dit programma maak je kennis met de manieren waarop dit aan de buitenwereld werd getoond.

OPDRACHT:

Maak een paginavullend artikel over Paleis Het Loo en zijn koninklijke bewoners Willem III en Mary II. Doormiddel van een uitgebreid onderzoek ga je jezelf goed voorbereiden voor dit bezoek. Werk samen met 3 klasgenoten en onderzoek wat er allemaal speelde in de 17e eeuw. Als groep gaan jullie aan het werk en maken er een mooie pagina van.

AFBEELDINGEN GEBRUIKEN:

Gebruik niet alleen tekst maar zoek ook afbeeldingen bij je artikel van bijvoorbeeld sculpturen, reliëfs, wand en plafondschilderingen en nog veel meer, want dat zijn versieringen die het paleis mooier maken. Bij Paleis Het Loo is natuurlijk glamour en glitter aanwezig.

ONDERWERPEN OP DE WEBSITE:

De onderwerpen die straks in het museumbezoek ter sprake komen, zijn te vinden op wwwpaleishetloo.nl. Denk bij het schrijven van het artikel aan het thema macht en liefde. Je kunt je artikel schrijven over: De architectuur: Waarom Willem III opdracht gaf voor het bouwen van het paleis? Welke materialen zijn er gebruikt? Hoe past het gebouw in zijn omgeving? Etc. de De tuin: bijvoorbeeld wat voor een functie had de tuin in de 17 eeuw? Welke planten kwamen voor in de tuin? Etc. e De beeldende kunst: Waar liet de kunstenaar in de 17 eeuw zich door inspireren? Wat voor een functie hadden de schilderingen en beeldhouwwerken? Etc. De mode: Van welke stoffen werden de kledingstukken gemaakt? Waar kwamen deze stoffen vandaan? Hoe waren de mensen aan het hof gekleed in de 17de eeuw? Etc. e De versierselen: Wat is een ridderorde? Welke juwelen droeg men in de 17 eeuw? Welke functie hebben de wapenschilden? Etc. Dit zijn enkele voorbeelden waarover je in je artikel kunt schrijven. Maar er is natuurlijk nog veel meer mogelijk! Probeer het artikel in prettig leesbare taal met een mooie layout aan je lezers te presenteren. Succes en veel plezier!

´Machtige Liefde’ Educatief programma bij Paleis het Loo Leerlingenformulier

Het museumbezoek: Tijdsduur ± 60 minuten Werkvorm: groepsopdracht

INLEIDING: Het koningspaar Willem III en Mary II bracht graag tijd door op het lustoord Paleis Het Loo. Hier werden zakelijke gesprekken gehouden, maar er was ook tijd voor het minnekozen en voor ontspanning. Tijdens je bezoek in het museum ga je kennis maken met onderwerpen en voorwerpen uit de leefwereld van Willem III en Mary II die te maken hebben met macht en status, liefde en liefhebberij. OPDRACHT: Je bezoekt Paleis Het Loo met dezelfde groep als waarmee je de voorbereidende opdracht deed. Lees de informatie en maak de opdrachten van de kijkwijzer ´Machtige Liefde´. Vergelijk en praat over de gegeven antwoorden met elkaar en maak hiervan een gezamenlijk verslag dat gaat over jullie bezoek aan Paleis Het Loo. Voeg dit verslag bij de voorbereidende opdracht; het paginavullend artikel. DE KIJKWIJZER: 1 De route: de zaalnummers staan op de tekstbordjes

4 Opdrachten.

3 ANEKDOTES EN EXTRA INFORMATIE

2 Levens –en liefdesverhaal van W illem III en M ary II

In de kijkwijzer vind je verschillende informatieblokjes. Die blokjes hebben op elke pagina dezelfde vorm De indeling van de kijkwijzer: 1. De route. 2. Het levens- en liefdesverhaal van het koninklijk echtpaar. Het verhaal beschrijft wat Willem III allemaal meemaakte tijdens zijn leven; vanaf geboorte tot aan zijn dood. 3. Anekdotes / extra informatie over de voorwerpen en of de vertrekken. 4. Opdrachten. Het levens / liefdesverhaal en de anekdotes / extra informatie zijn ook goed te gebruiken voor de afsluitende opdracht

MUSEUMREGELS: Het museum heeft een aantal regels voor bezoekers. Om het bezoek goed te laten verlopen vragen wij aan jullie: • Laat je tas en jas achter bij de garderobe. • Loop rustig door de vertrekken. • Neem een potlood mee voor de kijkwijzer, geen pen! • Er mogen geen foto´s gemaakt worden in de paleiszalen. Dit kan wel buiten in de tuin.

‘Machtige Liefde’ Educatief programma bij Paleis het Loo Leerlingenformulier

Afsluitende opdracht:

Tijdsduur ± één uur of naar goeddunken van de school Werkvorm: groepsopdracht INLEIDING: Door de voorbereidende opdracht en de kijkwijzer heb je een goede indruk gekregen hoe er gewoond en geleefd werd in de 17e eeuw op Paleis Het Loo. Misschien heb je zelfs het gevoel gekregen dat je de beide voormalige bewoners nu een beetje kent. OPDRACHT: Schrijf als groep een fictief interview met de Koning-stadhouder en zijn vrouw of beschrijf de “ontmoeting” met het koningspaar. Gebruik hierbij ook afbeeldingen. Bundel alle onderdelen van het programma als tijdschrift of als krant. Presenteer het aan je klasgenoten. SLOTWOORD: Paleis Het Loo, voor velen een klein `paradijs`, heeft een rijke culturele waarde en geschiedenis. Het paleis met zijn bewoners is mede bepalend geweest voor de ontwikkeling van Apeldoorn. Wij willen jullie bedanken voor het bezoek en misschien tot ziens!

Het begin van de route.

Het voorplein.

Opdracht 1: De driehoek is een zeer oude vorm en kwam al op Griekse en Romeinse tempels voor. Zo’n driehoek wordt een fronton of timpaan genoemd. Net zoals dat in de oudheid vaak voorkwam, is het fronton gevuld met beeldhouwwerk. Aan dit beeldhouwwerk kun je zien waarom Paleis Het Loo gebouwd is. ! Welke functie had het gebouw in de 17e eeuw? ! Leg uit of het gebouw in de omgeving past? ! Vind je het gebouw mooi / lelijk. Waarom?

WILLEM III LIET ZICH BIJ DE BOUWSTIJL EN INRICHTING VAN HET PALEIS, BEÏNVLOEDEN DOOR ZIJN RIVAAL DE KONING VAN

FRANKRIJK, LODEWIJK XIV. OOK WEL DE ‘AARTSKROKODIL’ EN ‘GESEL VAN EUROPA’ GENOEMD. KONING LODEWIJK XIV HAD IN VERSAILLES EEN INDRUKWEKKEND PALEIS LATEN BOUWEN. HIJ CREËERDE EEN ECHTE HOFSTIJL. ALLES ZAG ER VOORNAAM EN DEFTIG UIT. ANDERE VORSTEN DEDEN DIT NA. DE GEWONE MAN LEEFDE EENVOUDIGER.

Willem III liet in de laatste periode van de barok Paleis Het Loo bouwen. Hier woonde hij samen met zijn geliefde Mary II als hij Den Haag beu was. Voor hen was het paleis op de Veluwe een lustoord. De buitenkant van het paleis ziet er door de horizontale lijnen strak en symmetrisch uit. Je ziet binnen die strakke lijnen heel veel versieringen zoals bloemen en bladeren. Een denkbeeldige lijn verdeelt het paleis en tuin in tweeën. Dit schoonheidsideaal zag je overal terug: in de architectuur, in de beeldende kunst, in de tuin, in de mode enz. Alles in één stijl toepassen noemt men “Gesamtkunst’.

´Machtige Liefde´ museumkijkwijzer. Uitgave Educatieve Dienst, Paleis Het Loo.

1

Loop het paleis in via het kleine trapje onder de grote bordestrap. Loop door naar achteren richting tuinen en ga naar rechts. Volg het bordje

De schelpengrot.

HET ONDERHUIS HAD EEN APARTE HIER WERKTE HET HOFPERSONEEL. IN HET ONDERHUIS

INGANG.

WAS BIJVOORBEELD DE WIJNKELDER, DE ZILVERBEWAARPLAATS EN DE WATERKEUKEN. HET CONFITURENKAMERTJE WERD GEBRUIKT OM JAM TE MAKEN, BLOEMEN TE SCHIKKEN EN MELK TE VERWERKEN. JAM MAKEN GEBEURDE OP EEN KOPEREN KACHELTJE EN WERD DOOR

MARY ZELF GEDAAN, HET WERD GEZIEN ALS ECHT ‘DAMESWERK’.

Willem III, zoon van stadhouder Willem II en de Engelse Mary Stuart, werd geboren in 1650, acht dagen nadat zijn vader aan de pokken was dood gegaan. Zijn oma Amalia en zijn moeder ruzieden over de voogdij van baby Willem. Mary Stuart won en werd voogdes. Ondanks dat de kleine Willem de eigenaar van alle bezittingen werd, mocht moeder Mary ervan gebruiken wat ze nodig had.

Opdracht 2: De schelpengrot werd gebruikt door Mary II (de vrouw van Willem III). Via een trap kon zij vanuit haar kamers naar deze grot en haar tuinen. De schelpengrot was een overgangsruimte van binnen naar buiten en was in de zomer lekker koel. De grot en schelpen waren exotisch en lieten zien dat Mary de juiste contacten en voldoende geld had. De ruimte is op een symmetrische manier versierd. ! Teken met potlood het ontbrekende deel van de foto.


2

Ga naar

de tuinen.

Opdracht 3:

EEN KUNSTENAAR KON NIET ZOMAAR EEN VROUWELIJK NAAKT WEERGEVEN. HET WERD ALLEEN GOEDGEKEURD ALS ER EEN

Vaak gaan mythologische verhalen en ook de beeldende kunst over liefde en macht. De beelden in de tuin gaven status aan de eigenaar. Venus is de godin van de liefde ! Geef een beschrijving van het Venusbeeld (voorstelling, groot/klein, kleur etc.).

VOORSTELLING WERD GEKOZEN UIT DE

GRIEKSE OF ROMEINSE OUDHEID ZOALS DE GODIN VENUS. ZIJ WERD GEBOREN IN DE ZEE EN IS SYMBOOL VAN DE LIEFDE. DE NAAKTE VENUS IS GODDELIJKE LIEFDE EN EEN GEKLEDE VENUS IS AARDSE LIEFDE. VENUS IS DE MOEDER VAN CUPIDO. IN DE KONINGINNETUIN, ONDER DE TAKJES VAN DE LOOFBOMEN, VOND MARY SCHADUW. HIER KON ZIJ HAAR BOEK LEZEN. IETS WAT ZE ERG GRAAG DEED. DE EXOTISCHE PLANTEN EN BLOEMEN WAAR

MARY ZO VAN HIELD, STONDEN IN DE ZO OOK HET ORANJEBOOMPJE, HET SYMBOOL VAN DE ORANJES.

WINTER IN DE ORANJERIE.

Opdracht 4: Als je langs het vergulde hek loopt zie je in de Koninginnetuin de loofgang. Het was mode voor dames, om in de zomer niet bruin te worden. Daarom werden er schaduwplekken gemaakt in de tuin. De dames gebruikten een parasol als ze gingen wandelen. ! Welke functie had een tuin in de 17e eeuw en welke functie heeft het voor jou?

Willem III hield van het ontwerpen van een tuinplan. Mary II was dol op bloemen en planten. De tuin kreeg lanen en perken in strenge patronen met fraaie uitbundig bloeiende bloemen. Het was als een paradijs. Een prieel, de schelpengrot en de oranjerie. In een formele tuin waren veel doorkijkjes. Maar het meest bijzonder waren de waterspuitende fonteinen met de mythologische beelden. In de tuinen ontving Willem zijn gasten. Soms werden er geheime besprekingen gehouden in paleis en tuin. De tuin was een plek voor ontspanning.


3

Neem de trap naar boven het paleis in.

Het vergulde hek.

Opdracht 5: Kijk door het gouden hek naar de tuin. Zie je hoe de tuin is opgebouwd. Het lijken plattegronden van verschillende zalen. Er is gebruik gemaakt van verschillende aspecten: symmetrie, lijnen, vormen enz. ! Maak vanuit de plaats waar je staat een schets van de tuin. ! Wat trekt als eerste je aandacht en waardoor komt dat?

Mary had weinig waardering voor de Hollanders. Ze nam de titel ‘Princes Royal’ aan en voerde een luxe hofhouding. Ze was erg gul met de erfenis van de kleine Willem. Zeker de helft van Willems inkomsten heeft ze aan haar in geldnood verkerende broers geschonken. Toen haar broer Charles in 1659 opnieuw koning van Engeland werd, vertrok ze zonder haar zoon naar Engeland. In 1661, Willem III was toen 10 jaar, stierf ze aan de pokken. Mary zorgde na haar dood nog voor een grote verrassing. In plaats dat Willems’ oma de jongen mocht opvoeden, had zij in haar testament geregeld dat haar eigen moeder de enige erfgename was en dat haar broer Charles voogd werd van haar zoontje.

BIJ HET ONTWERP VAN DE TUIN WAS HET BELANGRIJK DAT JE VANUIT DE RAMEN OP

1E

VERDIEPING EN VANAF DE VERHOOGDE TUINRANDEN GOED OP DE TUIN KON KIJKEN OM DE INDELING EN DE KLEUREN TE BEWONDEREN.

HET WAS EEN

PRACHT AAN EXOTISCHE BLOEMEN, MOOIE VORMEN VAN HAAGJES IN BRODERIESTIJL, DE TUINBEELDEN, DE LOOFTUNNEL, DE WATERTRAPPEN EN DE FONTEINEN.

VANUIT DE BEDKAMER VAN MARY II HEB JE EEN MOOI UITZICHT OVER DE TUIN.


4

Loop door naar voren naar de grote grijze ruimte. Dit is

De vestibule; zaal 1.

ER BESTAAN VERSCHILLENDE VERHALEN OVER HET ONTSTAAN VAN DE ORDE VAN DE

KOUSEBAND. HET LEUKSTE VERHAAL IS DAT KONING EDWARD HET IDEE KREEG OM EEN BROEDERSCHAP OP TE RICHTEN NAAR

ARTHUR (VAN DE NU WAS KONING EDWARD EEN

VOORBEELD VAN KONING RONDE TAFEL).

BEETJE VERLIEFD OP DE MOOIE GRAVIN VAN

Het was onzeker of Willem net als zijn vader ook stadhouder zou worden, maar hij had nog wel steeds de status Prins van Oranje. In deze jaren klonk vaak het versje: ‘al is ons Prinsje nog zo klein / toch moet hij een stadhouder zijn’. Zijn oom Charles, had hem in 1654, Willem was toen pas drie jaar, al geridderd in de Orde van de Kouseband.

SALISBURY. TOEN DE KONING OP EEN FEEST MET HAAR DANSTE, VERLOOR ZIJ EEN KOUSEBAND. HIJ RAAPTE HEM OP EN BOND HEM OM ZIJN EIGEN BEEN MET DE WOORDEN: HONI SOIT QUI MAL Y PENSE- HOON OVER HEM DIE ER KWAAD VAN DENKT-, IN DE HOOP HIERMEE FRIVOLE OPMERKINGEN TE VOORKOMEN. DIE WOORDEN WERDEN DAAROP TOT ORDESPREUK VERHEVEN.

Opdracht 6: Hier zie je Willem III als koning van Engeland met de orde van de Kouseband onder zijn linkerknie gegespt. Op de kouseband was in gouddraad de ordespreuk ‘Honi soit qui mal y pense’ (hoon over hem die er kwaad van denkt) geborduurd. Later werden de letters van de kouseband vaak uitgevoerd in diamanten, robijnen of parels. De ordeketen is door gouden liefdeknopen met elkaar verbonden. Een liefdeknoop bestaat uit in elkaar gevlochten koorden, en is een symbool van vriendschap. ! De koning-stadhouder is afgebeeld met nog meer verschillende attributen van macht en rijkdom. Welke 4 attributen zie je en waar staan ze voor?


5

Sla een zaal over en loop naar de met bladgoud versierde zaal naar eetzaal; zaal 3.

de nieuwe

De jonge prins van Oranje was niet sterk. Hij was zo verdrietig over het overlijden van zijn moeder dat hij er ernstig ziek van werd. Hiervan was hij zo verzwakt dat hij een ijzeren korset moest dragen om rechtop te kunnen lopen. Waarschijnlijk had hij astma. Omdat zijn Hollandse oma er helemaal niet zo blij mee was dat Willem zo werd beïnvloed door zijn Engelse omgeving, werd hij op haar verzoek in 1666 Kind van Staat. Dat betekent dat de staat zijn opvoeding overnam.

OP BEPAALDE DAGEN MOCHTEN DE MENSEN TOEKIJKEN HOE DE KONING IN DEZE EETKAMER ZAT TE ETEN.

DE BURGER WERD

WEL ONTVANGEN MAAR MOEST BLIJVEN STAAN.

ALS WILLEM

MET ZIJN GEZELSCHAP TERUG KWAM VAN DE JACHT WERD IN DEZE ZAAL GEZAMELIJK GEGETEN AAN RIJKELIJK VERSIERDE TAFELS. ALLEEN DE ELITE DIE BEKEND WAS MET DE HOFETIQUETTE WERD AAN DE DIS UITGENODIGD.

Opdracht 7: Dure tapijten lagen niet op de grond maar hingen als versiering aan de wand. Ook werden ze voor de deuren gehangen om tocht tegen te houden. Versiering en beeldende kunst werden in de 17e eeuw vaak gebruikt om de kijker iets te leren. Dan zat er een boodschap in het werkstuk. Wandtapijten werden vaak gemaakt ter ere van een speciale gelegenheid bijvoorbeeld een kroning. ! Wat valt je op in deze kamer betreft: o Materiaalgebruik o Kleuren o Versiering (decoratie, stijl, etc) ! Wat is het effect op jou? Bijvoorbeeld: voel je je erin thuis, heeft het iets speciaals enz.


6

Loop voorbij de trap naar de kapel, volg de route omhoog en loop door de bibliotheek door naar de schilderijengalerij; zaal 10.

EDELEN IN HEEL EUROPA VOLGDEN DE MODE VAN HET FRANSE HOF. IN E DE 17 EEUW DROEG MEN EEN LANGE RODE OF BLAUWE JAS

(ROCK) MET EEN LANG VEST (CAMISOOL), EEN KNIEBROEK EN SCHOENEN MET HOGE HAKKEN. VERDER DROEGEN ZE RIJKGEKRULDE PRUIKEN. DEZE KWAMEN IN DE MODE TOEN LODEWIJK XIV KAAL BEGON TE WORDEN. IN ENGELAND EN FRANKRIJK WAS HET NIET DE

Willem III groeide op. Hij was een jonge man die veel van jagen hield. Soms zat hij wel zeven, tot acht uur in het zadel. De jonge Willem was een man van actie. Hij hield niet zo van studeren. Wel was hij geïnteresseerd in politiek. Zijn onzekere positie, hij was immers nog steeds geen stadhouder, werd voor hem een bron van ergernis. Op een gegeven moment besloot hij het heft in eigen handen te nemen. In juni 1672 trok het Franse leger over de grenzen van de Republiek. Willem III vocht mee tegen de Fransen. Hij werd voor één seizoen benoemd tot Kapitein-generaal. Een maand later werd hij met veel bombarie gehuldigd als stadhouder van Holland en Zeeland. Kort daarop gaven de Staten-Generaal hem een definitieve aanstelling als Kapitein-generaal en Admiraal-generaal. Willem III was goed in oorlogsstrategie en wist de Fransen het land uit te jagen.

ECHTGENOTE MAAR DE MAÎTRESSE VAN DE KONING DIE DE MODE BEPAALDE.

Opdracht 8:

Opdracht 9: Staatsieportret Mary II. Er waren overeenkomsten tussen kostuums en bouwkunst: brede welvingen zowel in de bouwkunst als bij vrouwenmode. Gekrulde zuilen, gekrulde stoelpoten en krullen rond welvarende gezichten. ! Wat maakt volgens jou deze kleding koninklijk en bijzonder?

Hier zie je een staatsieportret van Willem III in ceremoniële kleding. Brede schouders waren hofmode, de stoffen waren warm en zwaar en rijkelijk versierd met kostbare kant. De stijl van poseren was meestal stijf en onbeweeglijk. Ook deze houding drukte macht uit. ! Wat vertelt Willem de kijker met zijn lichaamstaal?


Kruis aan: o Verlegenheid o Arrogantie o Norsheid o Trots o IJdelheid o Vastberadenheid o Verliefdheid o Vrolijkheid o Betrouwbaarheid o Anders ………….

7

Loop via de rode kamer en de blauwe kamer naar Mary II; zaal 13.

de bedkamer van

Opdracht 10: Mary droeg jurken, die rijkelijk versierd waren met juwelen, goudborduursel en kanten stroken; de jurken hadden een sleep en waren erg kostbaar. ! Noem 2 verschillen die te zien zijn in mode en sieraden op het schilderij van Mary in deze kamer en die van Mary in ceremoniële kleding.

BIJ EEN BRUILOFT KOSTTE DE KLEDING SOMS MEER DAN EEN BURGER IN EEN JAAR VERDIENDE.

DE BESTE KWALITEIT FLUWEEL,

ENORME HOEVEELHEDEN KANT, GOUDBORDUURSEL, ZILVEREN LINTEN EN ZIJDE WAREN ERG DUUR.

DE BRUID DROEG

EEN BRUIDSKROON ALS TEKEN DAT ZIJ NOG MAAGD WAS.

RIJKE STOFFEN EN BORDUURSELS ZAG JE OOK IN HET INTERIEUR. MARY VERZAMELDE STOFFEN EN BORDUURDE GRAAG . HET HAARDSCHERM IN WOL EN ZIJDE HEEFT ZIJ ZELF GEBORDUURD.

HANDWERKEN WERD IN

DE 17 EEUW GEZIEN ALS EEN NUTTIGE TIJDSBESTEDING. E

Hoewel Willem het nog druk had met oorlog voeren dacht hij wel aan trouwen. Bij het huwelijk was het staatsbelang belangrijker dan liefde. En het staatsbelang eiste een bondsgenoot tegen Frankrijk. De uitverkorene was Willem III nichtje de Engelse Mary Stuart II. Mary werd niet gevraagd of zij wel met Willem wilde trouwen. Zij huilde twee dagen toen het haar verteld werd. Mary was een vrolijk opgewekt meisje van 15 jaar, terwijl haar bruidegom een serieuze zelfs ‘saaie’ twaalf jaar oudere man was. Het paar trouwde op zondag 14 november 1677.

Opdracht 11: De plafondschildering van de 4 deugden, herinnerde de koningin aan de normen en waarden: rechtvaardigheid, matigheid, voorzichtigheid en sterkte. Elke deugd is te herkennen aan de attributen die zij vasthouden. ! Omcirkel de juiste attributen bij de juiste deugd: A. Toom en paardenbit B. Spiegel en slang C. Knots van Hercules D. Weegschaal Rechtvaardigheid: Matigheid: Voorzichtigheid: Sterkte:

A A A A

B B B B

C C C C

D D D D


8

Loop door haar privé-vertrekken naar het

kabinet van Mary II; zaal 15.

Mary ging van Willem houden. Dat liet ze zien in bezorgdheid voor elkaar en in kleine gebaren. Het vrij ingetogen Hollandse hofleven, dat veel minder uitbundig was dan de Engelse, beviel de prinses goed. Voor het eerst kon zij haar dag zelf indelen, met lezen, met kaartspelen, wandelen en paardrijden. En af en toe ging ze naar Den Haag voor recepties en feesten.

OMDAT MEN NIET ZO HYGIËNISCH WAS IN DE

17E

EEUW ROOK HET VAAK NIET ZO LEKKER IN DE KAMERS.

DAAROM

STOND ER VAAK EEN POTPOURRI

(GEDROOGDE GEURENDE BLOEMEN) SCHAAL OM DE LUCHT LEKKER BLOEMIG TE LATEN RUIKEN.GEPARFUMEERDE ZALFJES EN GEUROLIËN WERDEN GEBRUIKT VOOR DE UITERLIJKE VERZORGING.

DEZE WERDEN

BEWAARD IN TOILETKASTJES MET VEEL VERSCHILLENDE LAATJES.

Opdracht 12:

Opdracht 13: Kijk naar het portret van Mary als jong meisje wijzend naar de oranjeboom. De oranjeboom is symboliek van de familie van Willem III. ! Wat wil Mary met haar gebaar aan je duidelijk maken?

In de 17e eeuw gaven stelletjes tijdens de verkeringstijd elkaar cadeaus (snuif en poederdozen, zalfjes en geuroliën) als een soort verzekering dat ze bij elkaar bleven. ! Op welke dag van het jaar is een cadeau geven het symbool van verliefdheid?


9

Loop door naar

het trappenhuis; zaal 17.

Opdracht 14: Op het plafond zijn taferelen te zien van onder meer de jacht. Alleen koning en adel mochten jagen. Op Paleis Het Loo kwam de jacht met de vogel het meest voor. Volgens ooggetuigen ging de prins voor de jacht gekleed in een donkerbruine Lakense jas, een kleine zwarte hoed en laarzen versierd met gouden gespen. Tijdens de jacht in Holland en Engeland droeg hij ook het brede blauwzijden lint waarop de diamantster van de orde van de Kouseband bevestigd was. ! Wat wilde de koning-stadhouder door het dragen van de ridderorde van de Kouseband tijdens de jacht aan de burger laten weten?

OP DE MUUR EEN SCHILDERING VAN DIANA, DE GODIN VAN DE JACHT. HET IS ILLUSIONISTISCH GESCHILDERD.

DAT BETEKENT:

HET IS NET EEN ECHT MARMEREN BEELD.

DIANA HIELD VAN DE NATUUR. ZIJ HAD EEN PIJL EN BOOG DIE NOOIT HUN DOEL MISTEN.

IN DEZE ZAAL IS GEPROBEERD BINNEN BUITEN TE LATEN LIJKEN

(LUCHTSCHILDERING) EN BUITEN BINNEN.(KAMERS IN DE TUIN).


Mary’s liefde voor Willem III werd vaak op de proef gesteld. Hij was nogal eens kort aangebonden en niet erg hoffelijk. Ook had Mary in de gaten dat de prins meer dan gewone belangstelling had voor een paar hofdames, vooral voor schele Betty. Toch verstoorde zijn gedrag niet de relatie met Mary. Een maîtresse was in deze tijd aan het Europese hof heel gewoon.

10

Loop links

In 1688 vertrok Willem III om het in moeilijkheden verkerende Engeland te ‘bezoeken’. Er gingen geruchten over een eventueel bondgenootschap tussen Engeland en Frankrijk. Willem wilde het machtsevenwicht in Europa en de troonrechten van Mary veilig stellen. De stadhouder vocht tegen zijn schoonvader en won. De Engelsen waren zo blij dat zij van de katholieke koning af waren, dat ze Willem eveneens een kroon aanboden. Willem III en Mary II werden in 1689, gekleed in hermelijnen mantels, gekroond tot koning en koningin van Engeland.

de audiëntiezaal in; zaal 18.

De Grote zaal was een centrale wachtruimte voor audiëntie. Audiëntie betekende toestemming vragen om ontvangen te worden door de koningstadhouder of zijn vrouw. Bezoekers kwamen alleen in de vertrekken van koning-stadhouder Willem III en Mary II als ze belangrijk genoeg waren. Hooggeplaatste bezoekers werden ontvangen in de bedkamer van Willem of Mary. Dat waren echte pronkkamers. Boven de schoorsteen in deze kamer zie je een marmeren reliëf dat de symboliek van oorlog en vrede laat zien. In de schildering boven de haard is het monogram van Willem III en Mary II verwerkt.

Opdracht 15: De liefde voor decoratie en schoonheid is in deze ruimte goed zichtbaar in allerlei verschillende voorwerpen en kunstuitingen op de muren en het plafond. Als een bezoeker moest wachten kon hij de verhalende versiering goed bekijken. ! Waar in de ruimte zijn versieringen geplaatst? ! Welke verhalende versieringen zijn te zien? ! Wat is hiervan de werking op jou?


11

Loop terug en ga in het trappenhuis naar links. Hier is

Willem III; zaal 20

DE MENSEN SCHREVEN BRIEVEN NAAR ELKAAR, OOKAL WAREN ZE GEWOON THUIS. LEZEN EN SCHRIJVEN WERD VEEL GEDAAN IN

17E EEUW. VOORAL POËZIE WERD VEEL BEOEFEND. ENKELE VERSREGELS VAN DE E BEKENDE 17 EEUWSE DICHTER JOOST VAN VONDEL: Bruiloft,bruiloft,zingtde M ay In de w ey En w y zingen m etverblyen: Bruiloft,bruiloft.Schenktden w ijn Zonder pijn Zoo zal'thuw elijk gedyen DE

het kabinet van

Het koningspaar had goede tijden gehad. Nu begon er een slechte tijd. Willem was steeds verkouden en geen enkel medicijn hielp. Mary verzorgde hem zo goed als ze kon, maar zelf was ze ook niet in orde. Ze werd echt ziek en er werd gevreesd dat ze de pokken had. Toen zij inderdaad de voor de pokken kenmerkende uitslag kreeg, zocht ze haar papieren uit, regelde haar begrafenis en stuurde elke hoveling die nog geen pokken had gehad, naar huis.

Opdracht 16: Op het briefpapier van Paleis Het Loo staat het monogram van Willem en Mary. In het monogram zijn de beginletters van de beide voornamen, in elkaar gevlochten. Een monogram is een soort logo. ! Waar heb je dit monogram nog meer gezien in het paleis? ! Teken jouw monogram.


12

Loop door naar

de bedkamer van Willem III; zaal 21.

Willem was ontroostbaar tijdens het sterven van Mary. Hij liet op haar kamer een extra ledikant zetten. Toen zij haar laatste adem had uit geblazen viel hij flauw. Mary II overleed op 7 januari 1702. De koning-stadhouder was bijna ontroostbaar en zocht nog meer dan voorheen het gezelschap van zijn vrienden want hij had behoefte aan afleiding. De manier waarop hij zich gedroeg zorgde voor vele geruchten en roddels. Willems vijanden maken in hun propaganda graag gebruik van het gerucht over een vermeende homoseksuele relatie die de koningstadhouder zou hebben.

EEN LIJFSPREUK OF EEN DEVIES IS EEN SPREUK, WAARNAAR IEMAND ZIJN LEVEN INRICHT. DE LIJFSPREUK WORDT VAAK ONDER HET WAPEN AANGEBRACHT. STEEDS STAAT

NOG ‘JE MAINTENDRAY’

ONDER HET WAPEN VAN DE KONINGIN.

HET BETEKENT: ‘IK DIT WAPEN IS

ZAL HANDHAVEN´.

OOK HET RIJKSWAPEN VAN DE

STAAT NEDERLANDEN. DE RIJK GEDECOREERDE WANDTAPIJTEN EN DE MOOIE LUXE

Opdracht 17: Symbolen zijn in de architectuur, de inrichting, de beeldende kunst en versierselen centraal geplaatst. Het staatsiebed van Willem III staat centraal in de ruimte. Aan weerszijden hangen de wandtapijten, gemaakt voor de kroning van Willem en Mary. ! Aan welke centraal geplaatste symbolen zie je dat het een koninklijk wapentapijt is? ! Welke lijfspreuken zijn rondom het wapenschild geplaatst? ! Maak een ontwerp van een wapenschild waarop jouw lijfspreuk staat.

RODE STOFFEN OP PANELEN AAN DE WAND, GEVEN HET VERTREK ALLURE.

DE KONINKLIJKE KLEUR

ROOD WAS MOEILIJK TE MAKEN EN DAAROM ERG DUUR.


13

Loop door naar

het kabinet van Willem III en gang; zaal 24.

Opdracht 18: Het paleis is een ‘Gesamtkunstwerk.’. Het paleis en tuinen zijn ingericht in één stijl. ! Welke overeenkomsten tussen mode, stoffen, inrichting, gebouw en beeldende kunst heb je gezien?

o

Materialen:

o

Kleuren:

o

Vormen:

o

Betekenis:

O doodlijk Jagtvermaak, dat elk beweenen zal; Nu Koning Wilhelm met zyn Jagtpaard, onder ’t Jaagen, ter aarden Nederstort, en, door die droeve Val te deerelijk gekwetst, op ’t Sterfbed word gedraagen. Wat valt u, Albion, Een droevig Lot te beurd, Daar ’t Rijk en Nederland Ja gantsch Euroop om treurd.

Willem III overleefde Mary II acht jaren. Acht eenzame jaren waarin hij zienderogen een oude man werd. Zijn gezondheid werd slechter en slechter. In 1702 brak de koning-stadhouder zijn sleutelbeen doordat zijn paard was gestruikeld over een molshoop. Zijn arm werd niet goed gezet en Willem kreeg koorts. Zijn hand en arm zwollen verontrustend op, en zijn toestand werd als hopeloos beschouwd. De Koning-stadhouder Willem III overleed in de ochtend, op 8 maart 1702. Hij werd naast zijn vrouw begraven in de Westminster Abbey in Londen.


14

‘Machtige Liefde’ Educatief programma bij Paleis het Loo Antwoordenformulier

Hierin treft u de antwoorden aan antwoorden van de opdrachten 1 t/m 18. Deze zijn cursief aangegeven. Bij elk antwoord wordt aanvullende informatie gegeven. 1. Het voorplein. ¾ Welke functie had het gebouw in de 17e eeuw? Het gebouw was een buitenplaats en jachtslot van Koning-stadhouder Willem III en zijn vrouw Mary II. Willem III hield erg van jagen en beide waren liefhebbers van tuinieren. Het paleis was dus voor het echtpaar een waar lustoord. Maar het gebouw had ook een representatieve functie. Nam de macht van de vorst toe, dan moesten ook de afmetingen van zijn bezittingen toenemen. De horizontale uitbouw naar twee kanten toe en het letterlijk op een voetstuk plaatsen van het gebouw symboliseert deze gedachte. In de timpanen op de gevels van het paleis kan men zien met welk doel paleis het Loo gebouwd is. In de timpaan in het midden van het gebouw is te zien de godin van de jacht, Diana. Verder zijn hierin jachtgeweren, jachthonden, netten en jachthoorns in de timpanen / frontons geplaatst. De overige tympanen / frontons zijn opgevuld met jachtdieren: hert, zwijn, valk en haas. ¾ Leg uit of het gebouw in de omgeving past. Het paleis is gebouwd als jachthuis in het wildrijke gebied de Veluwe. Aan de statige Koningslaan ligt het voorplein dat uitzicht biedt op het paleis. Het gebouw is laag en breed gebouwd zodat het niet boven de bomen uitkomt. Destijds maakte het een paradijselijke indruk op de zanderige met hei begroeide Veluwe. Het heeft muren van rode bakstenen gemaakt in de steenovens in het Orderbos en is versierd met beeldhouwwerk. Dit beeldhouwwerk is afgestemd op de functie en omgeving. De Veluwe is rijk aan sprengen en beken. Deze zijn verwerkt in de fonteinenaanleg in de tuinen. ¾ Vind je het gebouw mooi / lelijk. Waarom? Leerlingen vormen eigen mening. Aanvullende informatie: Sinds de Renaissance komen in één ontwerp zowel de gebouwen, als tuinen samen. Er werd geprobeerd de vier elementen (water, vuur, lucht en aarde) vorm te geven. Van water werd er ten behoeve van fonteinen met behulp van lucht en spuitkoppen afwisselende vormen gemaakt. In de totale aanleg werd veel symboliek verwerkt, die verhaalde over de vermeende oneindigheid van de vorst. Kreeg de vorst meer macht, dan moeten ook de afmetingen van zijn bezittingen toenemen. In 1685 werd allereerst het hoofdgebouw, het ´corps de logis´ gebouwd. Dit is in Hollandse Barokstijl gebouwd. De rode baksteen van het gebouw is voor een groot deel gemaakt in steenovens in de buurt. In het Orderbos zijn daarvan nog de resten te zien. De middenpartij is naar voren geplaatst. De gevel is aan de bovenzijde bekroond met een fronton of timpaan met beeldhouwwerk. De deuren en vensters hebben aan weerszijde een omlijsting van natuurstenen Ionische pilasters.

`Machtige Liefde´, educatief programma Paleis het Loo, CKV

1

2. De schelpengrot. ¾ Teken met potlood het ontbrekende deel van de foto. De leerlingen maken kennis maken met de veel voorkomende symmetrische vormen. Aanvullende informatie: Mary II had vanuit het onderhuis een eigen uitgang op haar tuin via de schelpengrot. Deze ruimte, die half boven de grond ligt, was ingericht met twee fonteintjes, een binnen- en een buitenvolière, schelpenmozaïek en marmermozaïek. De Oost- en Westindische Compagnie kwamen in gebieden waar veel schelpen in allerlei vormen voorkwamen. Deze werden verzameld en meegenomen naar Holland. Naast schelpen zijn in de grot nog andere materialen verwerkt: bijvoorbeeld blauwe lapis lazuli, een halfedelsteen uit Chili en Afghanistan. Ook kleine stukjes wit en zwart marmer zijn te zien. De fonteinen zijn opgebouwd uit piepsteen. Piepsteen is verkalkt riet. Het plafond was in de 17e eeuw waarschijnlijk bekleed met lava-achtig gesteente en koraal, en nu is het versierd met schelpenmozaiek. 3. de tuin ¾ Geef een beschrijving van het Venusbeeld. De leerlingen geven een ´beschouwing´ van het beeld. Aanvullende informatie: In de symboliek van de barokke tuin spelen de onderwerpen van de tuinbeelden een rol. Bij voorkeur werden er beelden uit de Romeinse oudheid gekozen. De Venusfontein was oorspronkelijk nog rijker uitgevoerd. Uit een uitvoerige 17e eeuwse beschrijving hierover is bekend dat de Venusfontein behalve een kleine cupido met vergulde pijl, een voetstuk in de vorm van een dolfijn had, vergulde Tritonen en vier vergulde zwanen in het bassin. Deze spoten waterstralen in tegengestelde richting van de stralen uit de hoorns van de tritonen. De oorspronkelijke Venus en de tritonen waren gebeeldhouwd door Gabriël Grupello (1644-1730), afkomstig uit Brussel.

4. De tuin ¾ Welke functie had een tuin in de 17e eeuw en welke heeft het voor jou? De tuin had in de 17e eeuw een representatieve functie en gaf de eigenaar status. De tuinen waren er ook voor ontspanning. Aanvullende informatie: Romeijn de Hooghe had de leiding bij het tot stand komen van de natuurstenen beelden. Hij was commissaris van de steengroeve uit het Graafschap Lingen in Duitsland, waar de ruwe brokken zandsteen voor de beelden vandaan kwamen. Voor een groot deel heeft hij ook de ontwerpen bedacht. Toen het geheel klaar was maakte hij vele prenten met daarbij verklarende teksten geplaatst. Het Loo gold in de 17e en 18e eeuw als één van de belangwekkende tuinen in Nederland en werd vele malen beschreven en als prent getekend. Deze historische gegevens zijn het uitgangspunt bij de restauratie geweest. In de beplanting werden alleen soorten toegepast die ook in de 17e en 18e eeuw voorkwamen. Ook bij het herstellen van de waterwerken is dit principe aangehouden.


2

5. Het vergulde hek ¾ Maak vanuit de plaats waar je staat een schets van de tuin. Het is een tuin met een formele inrichting. Te zien zijn vanuit het hek: de tuinbeelden, de vierkante ´buitenzalen´(parterres) gevormd door buxushaagjes, de fonteinen, de collonades. ¾ Wat trekt als eerste je aandacht en waardoor komt dat? De Venusfontein met het Venusbeeld is één van de belangrijkste beelden van de tuinen. Het is centraal geplaatst en staat direct voor het achterterras. De Grote Sprong/ Koningsfontein is de hoogste fontein in de tuin (13 m.) en ligt ook op de centrale as. Aanvullende informatie: Goud is een edel metaal. Zuiver goud is zeldzaam, zacht, zwaar en kan bijna niet ´puur´ worden verwerkt. Goud verliest zijn glans niet. Om goud harder te maken wordt het gemengd met bijvoorbeeld koper of zilver: legering. Voorwerpen van massief goud zijn er niet op Het Loo. Er zijn wel veel vergulde voorwerpen. Deze zijn voorzien van bladgoud. De functie van goud mag duidelijk zijn: het geeft voorwerpen een rijker aanzien. Bladgoud is uiterst dun geslagen goud, dat op ijzer of hout kan worden geplakt. Het vergulde hek is van smeedijzer en bekleed met bladgoud. Het hek is in 1984 voor de restauratie van Het Loo opnieuw gesmeed naar een tekening van het ontwerp, van de fransman Daniel Marot (1661-1752). Opvallend is de symmetrie. 6. De vestibule De koning-stadhouder is afgebeeld met nog meer verschillende symbolen van macht en rijkdom. Welke 4 symbolen zie je en waar staan ze voor? Behalve met de orde van de Kouseband staat Willem III ook afgebeeld met: • De kroon: teken van vorstelijke waardigheid, symbool van zijn Engelse koningsschap. • De scepter: teken van gezag. • Het zwaard: symbool van macht uitgeoefend door de kroon. • De rijksappel: symbool van de aardbol en het grondgebied waarover het gezag gold. De bol wijst op de eenheid van het rijk; het kruis erop heeft te maken met het christelijk geloof. ¾

Aanvullende informatie: De regalia (de kroonjuwelen) zijn uiterlijke tekenen van koninklijk voorrecht: kroon, scepter, zwaard, rijksappel, vaandel en grondwet. De kroon is één van de oudste regalia. In haar eenvoudigste vorm bestaat de kroon uit een metalen, meestal gouden haarband. Vaker is het een gesloten kroon, met naar boven omgebogen en met in het midden aan elkaar bevestigde beugels of hoorns. De kroon vindt haar oorsprong in de oudheid. Ooit was de kroon ( van het Latijnse corona = krans) een blader-, laurier- of bloemenkrans waarmee bijzondere mensen getooid werden, bijvoorbeeld bij de Olympische Spelen in het oude Griekenland. Zo ontstond het gebruik dat de Romeinse keizers een diadeem van textiel droegen als teken van hun waardigheid. Geleidelijk werden de kronen steeds mooier en kostbaarder, soms zelfs bezet met edelstenen. De kroon kreeg daarbij de betekenis van vorstelijke macht.


3

7. de nieuwe eetzaal ¾ Wat valt je op in deze kamer, wat betreft: materiaalgebruik, kleur, versiering. Materialen: textiel, bladgoud. Kleuren: goud, wit Versiering: tapijten, verguldsel en zilverwerk, reliëfs, architectuurelementen zoals zuilen en pilasters en balustrade. ¾ Wat is daarvan het effect op jou? De leerling ervaart de ruimte en geeft zijn mening. Aanvullende informatie: Representatie speelde een belangrijke rol. Met de stijgende welvaart werden de ontvangstvertrekken en de privé-vertrekken van elkaar gescheiden. De representatieve zaal of zalen op de begane grond lieten duidelijk de rijkdom en het standsbewustzijn van de eigenaar zien. De wanden waren vaak bekleed met goudleer of wandtapijten, schilderijen en grote spiegels. Vaak stond er een pronkkast in de kamer en waren de stoelen overdekt met kostbare overtreksels, voorzien van pronkkussens van tapijt of borduurwerk. 8. De schilderijengalerij Staatsieportret Willem III. Wat vertelt Willem III de kijker met zijn lichaamstaal? Meerkeuzevraag. o.a. Trots, ijdelheid en vastberadenheid. ¾

9. De schilderijengalerij Staatsieportret Mary II. Wat maakt volgens jou de kleding koninklijk en bijzonder? De kleding is gemaakt van luxe en dure stoffen o.a. satijn en zijde. Juwelen zoals parels en hangende draperieën gevormd door overdadige stofhantering laten de rijkdom en allure zien van de koningin. Ook draagt zij een fluwelen mantel met hermelijn. Hermelijn werd gebruikt voor koninklijke ceremoniële kledij. ¾

Aanvullende informatie: Het verhaal gaat dat een gast of bezoeker op Paleis Het Loo naar de schilderijengalerij kon gaan om zich te vermaken en de tijd te doden; bijvoorbeeld tussen de gangen van een diner door. De decoratie van het interieur had als doelstelling de status van de bezitter te tonen, dit was te zien in kunstverzamelingen en schilderijencollecties. Bijzonder is dat het monumentale schilderij Mercurius en Herse, omstreeks 1635 door Cornelis van Poelenburgh gemaakt, na 284 jaar weer op dezelfde plek in het paleis hangt als in de tijd van koning-stadhouder Willem III. 10.bedkamer Mary II Noem 3 verschillen welke te zien zijn in mode en sieraden op het schilderij in deze kamer en die van Mary in ceremoniële kleding? De kleding op het schilderij is soberder van snit. De juwelen (parels) zijn minder rijkelijk over de robe aangebracht. Mary draagt op het portret geen hermelijn. ¾


4

Aanvullende informatie: Het schilderij van Mary II is in 1677 geschilderd door of naar Sir Peter Lely. Het schilderij laat zien Mary als prinses in het jaar van hun huwelijk. Dit is onder andere te zien aan de haardracht van Mary. Het krullerige kapsel heet `à la Hurluberlu´. 11.Bedkamer Mary II ¾ Omcirkel de juiste attributen bij de juiste deugd. (te zien op het plafond). Rechtvaardigheid - weegschaal, matigheid - toom en paardenbit, voorzichtigheid spiegel en slang, sterkte - knots van Hercules. Aanvullende informatie: De illusionistische schildering op het plafond is origineel en waarschijnlijk uitgevoerd door Gerard de Lairesse. De vrouwen stellen de kardinale deugden voor: Links voor: Prudentia –voorzichtigheid – met spiegel en slang. Links achter: Fortitudo – standvastigheid – met de knots van Hercules. Rechts voor: Temporantia – matigheid- met toom en paardenbit. Rechts achter: Justitia – rechtvaardigheid – met weegschaal. 12.Kabinet Mary II ¾ Op welke dag van het jaar is een cadeau geven het symbool van verliefdheid? 14 februari: Valentijnsdag. 13.Kabinet Mary II ¾ Wat wil Mary met haar gebaar aan de kijker duidelijk maken? Zij geeft aan gehuwd te zijn met een Prins van Oranje. Het Oranjeboompje waar zij naar wijst staat symbool voor de familie van Oranje. Aanvullende informatie: Veel Oranje-prinsessen zijn geschilderd met een Oranje-takje in de hand of wijzend op de Oranje-boom. Deze boom is symbool voor de ideale vrouw; hetzelfde moment bloeit hij en draagt vruchten. Dit is een portret van de 15 jarige Mary in de tijd van haar huwelijk met Willem III, waarop zij wijst op een Oranjeboom naast haar. Vruchtbaarheid en het huwelijk met een Prins van Oranje geven de Oranjeboom hier een dubbele betekenis. 14.Het trappenhuis Wat wilde de Koning-stadhouder door het dragen van de ridderorde van de Kouseband tijdens de jacht aan de burger laten weten? In de regel mochten alleen de koning en de adel jagen. De Orde van de Kouseband was voor de koning-stadhouder de manier om aan de burger te laten zien wie hij was. ¾

Aanvullende informatie: Het trappenhuis werd alleen gebruikt bij officiële gelegenheden zoals het ontvangen van hoog bezoek. Als de bezoeker voor de audiëntie langs de rijk gedecoreerde muren omhoog naar boven liep moest hij of zij geïmponeerd worden, waarmee de status van de eigenaar bevestigd werd. Het plafond en de muren zijn geschilderd naar ontwerp van Daniel Marot en laten zien de handel Oost- Westcompagnie, de jacht en mythologie.


5

15.De audiëntiezaal ¾ Waar in de ruimte zijn versieringen geplaatst? Op het plafond, boven de schoorsteen en aan de wanden. ¾ Welke verhalende versieringen zijn te zien? Vijf wandschilderingen met landschaptaferelen. Het schilderstuk boven de schoorsteen is een kroningsschilderij van Willem en Mary. Een langwerpig schoorsteenreliëf vlak boven de haard van marmer heeft als symboliek oorlog en vrede. De plafondschildering laat zien illusionistische architectuur. ¾ Wat is hiervan de werking op jou? De leerling ervaart de ruimte en vormt eigen mening. Aanvullende informatie: Bij een hofbezoek of audiëntie moest je je gedragen volgens regels: etiquette. Dit woord is, althans zo is het verhaal, bij toeval ontstaan aan het hof van de Franse koning Lodewijk XIV. De oppertuinier had in de pas aangelegde grasvelden van het Paleis van Versailles bordjes neergezet met een opschrift (=etiquette): ´Gelieve niet op het gras te lopen´. Omdat de hovelingen zich hier niet aanhielden schreef de koning een decreet uit. In dit decreet werd aan de hovelingen bevolen ´zich te houden aan het opschrift (sén tenir à la etiquette). Hierdoor kreeg etiquette naast de betekenis van opschrift of etiket ook die van hofgebruik. (Bron: Reinildis van Ditzhuyzen) 16.Het kabinet van Willem III ¾ Waar heb je dit monogram nog meer gezien in het paleis? De leerlingen worden in de kijkwijzer erop gewezen dat het monogram in de audiëntiezaal te zien is. Verder is het te zien op de koffer in een kabinet van Willem III, in het trappenhuis boven de deur, het vergulde hek en de wapentapijten. ¾ Teken jouw monogram. Doe opdracht. Aanvullende informatie: Een monogram bestaat uit in elkaar gevlochten beginletters van één naam of meerdere namen. Op allerlei kunstwerken uit de tijd van Willem en Mary is hun monogram aangebracht. Het meest komt het monogram voor, gevormd door de letters W en M van Willem en Mary met links en rechts de R van Rex en Regina. 17.De bedkamer van Willem III Welke centraal geplaatste symbolen laten zien dat het een koninklijk wapentapijt is? De kroon boven het wapenschild, de leeuw op het hartschild (centrale plaats in het wapenschild) en de lijfspreuken rondom het wapenschild. ¾

¾ Welke lijfspreuken zijn rondom het wapenschild geplaatst? Honi soit qui mal y pense = hoon over hen die er kwaad van denkt. Je maintendray = ik zal handhaven.


6

¾ Maak een ontwerp van een wapenschild waarop jouw lijfspreuk staat. Doe opdracht. De leerling denkt na over eigen visie of levensstijl. Eventueel later op school uit te werken. Aanvullende informatie: De wapentapijten komen uit een serie gemaakt naar aanleiding van de kroning van Willem III en Mary II. De tapijten zijn geweven in Brussel. Het ontwerp is van Daniel Marot. Op het tapijt staan Hercules, herkenbaar aan de leeuwenhuid en de knots, en Apollo met de lauwerkrans en lier. Onder de banderolle met de spreuk ´Je Maintendray´ is een hermelijnen koningsmantel en een lint met de ster van de Orde van de Kouseband gedrapeerd. De ondergrond van het tapijt is licht oranje. Wapen, kroon, monogram, leeuw en eenhoorn zijn terug te vinden in verwante tapijten die ook hangen in de Nieuwe Eetzaal van Paleis Het Loo. 18.Het kabinet van Willem III en gang Welke overeenkomsten tussen mode, stoffen, inrichting, gebouw en beeldende kunst heb je gezien? (´Gesammtkunst´ paleis en tuinen) Materialen: gouddraad en verguldsel. Luxe stoffen zoals damast in de inrichting en kleding van damast. Marmeren schilderingen en echt marmer in het interieur. Stijl, vormen: veel bloemmotieven en symmetrie. Overdadige krullerige versiering. Kleuren: rood, groen en goud. Betekenis: veel symboliek in beeldende kunst, mode en versierselen. Het uitstralen van macht en status. ¾

Aanvullende informatie: Deze kamer heeft damasten stoffering: in 1713 word er over de stoffering met damasten in rood met goud, groen en wit vermeldt: `behangen met indiaensch damast op roode grond em goude bloemen, met groene campagne. Twee zijde damaste gardijnen met witte zijde campagne´.


7

Machtige Liefde. Educatief programma bij Paleis Het Loo. Docentenhandleiding

Recommend Documents