jaar ver slag Paleis Het Loo 2014

jaar ver slaG Paleis Het Loo 2014

inhouds opgavE missie

Paleis Het Loo is een publieksgericht samenspel van paleis, tuinen en museum, waar met passie de geschiedenis van het Huis Oranje-Nassau en zĳn wooncultuur op een aansprekende wĳze wordt getoond.

visie

Paleis Het Loo wil een internationaal toonaangevend museum zĳn, dat met een grote verscheidenheid aan activiteiten het heden en verleden met elkaar verbindt. Wĳ willen een zo groot en breed mogelĳk publiek bereiken.

2

1

Verslag van de directie

2

Verslag van de Raad van Toezicht

14

Interview Gerdi Verbeet

20

Bezoek aan Paleis Het Loo

22

2014 in beeld

28

Collectie

30

De belangrĳkste aanwinsten in 2014

36

Interview Dick Geerdink

40

Presentatie

42

Essay Marieke Spliethoff De Austin Sheerline van koningin Juliana

50

Interview Nicole Uniquole

52

6

Evenementen en Activiteiten

54

7

Marketing en Communicatie

60

8

Personeel en Organisatie

64

Interview Bas Mannee

70

9

Financiën

72

10

Maatschappelĳk Verantwoord Ondernemen

78

Interview Marlies van Ravenswaaĳ

84

11

Partners en Fondsen op Naam

86

12

Conclusie en Vooruitblik 2015

92

Colofon

96

Facts & Figures

98

3 4

5

4

3

1

4

verslag van de directiE missie & visie

5

Jaarverslag Paleis Het Loo, 2014 / Verslag van de directie


Dinsdagmiddag 3 juni, 2014. Onder applaus van genodigden en flitsende fotocamera’s onthullen Z.M. koning Willem-Alexander en H.S.H. prins Albert II van Monaco een levensgroot fotoportret van Grace Kelly (1929-1982). De blockbuster Grace Kelly, prinses & stĳlicoon is officieel geopend. Buiten wachten honderden mensen om een glimp van de twee vorsten op te vangen, een voorbode van de meer dan 130.000 bezoekers die zullen volgen.

1/

1 / Officieel portret ter gelegenheid van het bezoek van prins Albert II van Monaco aan Nederland. Paleis Het Loo, 3 juni. V.l.n.r.: koningin Máxima, prins Albert, koning WillemAlexander en prinses Beatrix. Foto: ANP/Robin Utrecht.

6

‘s Avonds functioneert Paleis Het Loo zoals het ooit bedoeld was: het decor voor de ontvangst van voorname gasten uit binnen- en buitenland. Op het bordes achter het paleis kĳkt het gezelschap uit over de gerenoveerde paleistuin die er in de avondzon prachtig bĳ ligt. Enkele weken later is de tuin het fonkelend toneel van de tweede editie van De Parade van de Zomerkoning, waarmee de traditie van stadhouderlĳk tuintheater nieuw leven is ingeblazen. Wanneer de genodigden zich verplaatsen naar het diner in Restaurant de Balzaal, zien ze dat het paleis letterlĳk en figuurlĳk op zĳn kop staat. De tentoonstelling Royal Showpieces, een koninklĳke ontmoeting met Dutch Design laat ons met andere ogen naar de collectie, interieurs en het gebouw kĳken. De museumobjecten combineren moeiteloos met hedendaags design en moderne vormgeving. Op de vloerbedekking zĳn de plafonds geprint, waardoor ook het stucwerk en de schilderingen hernieuwde aandacht krĳgen. In de Balzaal vangt het diner aan. De tafelopstelling schittert zeven maanden later in de Audiëntiezaal als onderdeel van Winterpaleis Het Loo. Ruim 40.000 bezoekers bewonderen ook de andere gedekte tafels, tafelstukken, serviezen, zilveren bestekken en fraaie kerstdecoraties. De dag na het staatsbanket gaat de volledig gerestylede Balzaal open voor publiek. Een nieuwe inrichting, een nieuwe menukaart en een full service concept zorgen ervoor dat bezoekers in stĳl koffie drinken of genieten van een smaakvolle lunch.

De tentoonstelling over Grace Kelly maakt de verwachtingen meer dan waar. Jong en oud, man en vrouw, ze genieten van de fraai gepresenteerde kleding van de prinses die van grote invloed is geweest op volgende generaties vorstinnen. De andere exposities en evenementen trekken ook veel publiek. Als Paleis Het Loo op 31 december om vĳf uur ’s middags zĳn deuren sluit, hebben maar liefst 385.197 mensen het museum bezocht. Dit bezoekersaantal lag ver boven de prognose. Het verslagjaar was niet alleen daardoor een zeer goed museumjaar, we scoorden ook kwalitatief en inhoudelĳk hoog. Bĳzondere bezoekers waren de gasten van de Zonnebloem met hun begeleiders. Dankzĳ de VriendenLoterĳ, die een subsidieaanvraag van de Zonnebloem en Paleis Het Loo honoreerde, konden speciale voorzieningen worden getroffen, zodat ook mensen die minder goed ter been zĳn, genoten van al het moois in het paleis. Paleis Het Loo wordt sinds 2009 ruimhartig ondersteund door de BankGiro Loterĳ. Het museum ontvangt jaarlĳks een bedrag van € 300.000 voor aankopen, restauraties en de ontsluiting van de collectie. Binnen de afgesproken randvoorwaarden zĳn de gelden naar eigen inzicht te besteden. Een deel werd gebruikt voor de verbetering van de publieksinformatie. Iedere bezoeker ontvangt sinds juni een gids met achtergrondinformatie over het paleis. En in de historische vertrekken zĳn nieuwe tekstborden en touchscreens geplaatst.

7



2 / De Renault Floride van Grace Kelly. Foto: Menno Mulder Photography. 3 / Voor Royal showpieces was de Audiëntiezaal veranderd in Dancing till midnight. De feesten van weleer waren voelbaar. Onder een ‘hemel’ van torso’s werd gedanst en gegeten. Zien en gezien worden: daar ging het om.

2/

3/

Foto: Menno Mulder Photography.

Sinds 2013 neemt Paleis Het Loo deel aan het geoormerkt werven van de BankGiro Loterĳ. Dit is gangbaar in veel musea die zĳn aangesloten bĳ De Museumvereniging. Medewerkers van de BankGiro Loterĳ vragen bezoekers om mee te spelen in de loterĳ, waarmee culturele instanties als de onze worden ondersteund. Als bezoekers besluiten tot deelname, is de entree tot het paleis die dag gratis. Uiteraard wordt erop gewezen dat deelname te allen tĳde is te beëindigen. Voor Paleis Het Loo vormen de opbrengsten van het geoormerkt werven een interessante aanvulling op de entreegelden. Minder zichtbaar voor het publiek, maar niet minder belangrĳk, was de al in 2012 ingezette organisatievernieuwing. Het doel is een slagvaardige organisatie te creëren, toegerust op haar taken. In 2014 was er daarom veel aandacht voor het opstellen en inschalen van de functieprofielen. De directie voerde hierover en over andere organisatorische zaken constructief overleg met de ondernemingsraad (verder OR). Sinds 1 april worden de circa tweehonderd vrĳwilligers van Stichting ’t Konings Loo aangestuurd door Paleis Het Loo. Deze vrĳwilligers zĳn onmisbaar voor het functioneren van het museum en verzorgen belangeloos de rondleidingen, de uitgifte van de

8

audiotour, de pendeldienst tussen de stallen en het paleis, de bemensing van de paleiswinkel en de verzorging van de tuinen. Directie en medewerkers hebben veel waardering voor hun werk en toegewĳde inzet. Met de opbrengsten van Stichting ’t Konings Loo financierden wĳ aankopen, restauraties en bĳzondere projecten. Vermeldenswaard is de bouw van Speelpaleis Het Loo, een voorziening voor kinderen op het Stallencomplex.

De vrijwilligers zijn onmisbaar voor het functioneren van het museum Paleis Het Loo ging in 2014 een bĳzondere samenwerking aan met Museum Huis Doorn onder de naam Vorstelĳk verbinden. Het gaat om kennisdeling, collectiemobiliteit, het benutten van de wederzĳdse netwerken en de organisatie van aantrekkelĳke tentoonstellingen: in 2015 een tentoonstelling over keizer Wilhelm II (1859-1941) in Apeldoorn en in 2016 een

tentoonstelling in Doorn over de wortels van de Oranjes in Duitsland. Deze samenwerking zien wĳ als een opmaat tot meer en bredere allianties met musea en erfgoedinstellingen. Er is veel tĳd gestoken in onderzoek naar de huidige en toekomstige huisvesting. Voor het nieuwe depot werd een studie gedaan naar herbestemming van bestaande bedrĳfsgebouwen in Apeldoorn, de kosten van de bouw van een volledig nieuw depot en naar deelname aan het CollectieCentrum Nederland (CCN), een initiatief van het Rĳksmuseum in Amsterdam, het Nederlandse Openluchtmuseum te Arnhem en de Rĳksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort. In 2015 wordt de keus gemaakt. De beperkingen van de huidige huisvesting gelden niet alleen voor de collectie; door de toename van het aantal bezoekers worden ze ook steeds problematischer voor een prettige ontvangst van het publiek en de organisatie van tĳdelĳke tentoonstellingen. Paleis Het Loo concludeerde op basis van een onderzoek van het Rĳksvastgoedbedrĳf, voorheen de Rĳksgebouwendienst, dat een uitbreiding onder de basse-cour verreweg de beste oplossing is voor deze problematiek. De focus van het Masterplan Paleis

Het Loo ligt daarom op een nieuwe entree aan de voorkant van het paleis met een goede ondergrondse publieksvoorziening plus een expositieruimte voor tĳdelĳke tentoonstellingen. Deze uitbreiding geschiedt in combinatie met asbestverwĳdering en de aanpak van groot en achterstallig onderhoud. We verwachten in 2018 met de werkzaamheden te starten. De financiering van bovengenoemde projecten hangt nauw samen met het nieuwe rĳkshuisvestingstelsel voor de voormalige Rĳksmusea. Uiterlĳk 2017 wordt Paleis Het Loo verantwoordelĳk voor het onderhoud van de gebouwen en het terrein. Hiertegenover staat een vergoeding van het Rĳk. De directie van Paleis Het Loo wordt bĳ deze drie omvangrĳke huisvestingsprojecten bĳgestaan door externe adviseurs die helpen de consequenties goed in kaart te brengen. Op korte termĳn worden dus belangrĳke besluiten genomen die van grote invloed zĳn op de toekomst van Paleis Het Loo. Intussen is de directie vol vertrouwen begonnen aan 2015, waarin enkele opzienbarende tentoonstellingen, evenementen en activiteiten staan geprogrammeerd. MICHEL VAN MAARSEVEEN Mei 2015

9



sameN stel ling van de directie Algemeen directeur: drs. M.P. (Michel) van Maarseveen

4 / De gedekte tafel in de

4/

Audiëntiezaal tĳdens Winterpaleis Het Loo.

Belangrĳkste nevenfuncties: • Voorzitter Stichting Collectiefonds Paleis Het Loo. • Lid adviescommissie Geschiedenis en Letteren van het Prins Bernhard Cultuurfonds. • Lid Raad van Adviseurs Vereniging Rembrandt. • Adviseur Noord-Veluws Museum. • Lid stuurgroep Citymarketing Apeldoorn. • Lid Veluws Attractie Overleg. • Lid Toeristisch Platform Apeldoorn. • Adviseur Geschiedkundige Vereniging Oranje-Nassau.

Foto: Michiel Elsevier Stokmans.

Zakelĳk Adjunct-directeur: Mevrouw drs. P.L. (Pien) Harms Belangrĳkste nevenfuncties: • Bestuurslid Stichting Collectiefonds Paleis Het Loo. • Lid van de CAO delegatie De Museumvereniging.

10

11



6/

5 / De afgelopen jaren werd de tuin in fasen gerenoveerd. In 2015 is de tuin weer in haar volle glorie te zien. 6 / Naast de beplanting waren diverse parterres aan vervanging toe. Hier worden de nieuwe parterres aangelegd. 7 / Oud met buxus (voorgrond) versus nieuw met ilex crenata of Japanse Hulst

5/ 12

(achtergrond) in de benedentuin.

7/ 13

2

verslag van de raad vaN toezicht aandachtspunten & controle

14

15

Jaarverslag Paleis Het Loo, 2014 / Verslag van de Raad van Toezicht


8/

De Raad van Toezicht constateert met genoegen dat het tweede jaar van de beleidsperiode 2013-2016 goed is verlopen. Paleis Het Loo ontving 385.197 bezoekers en het museum was mede dankzĳ de tentoonstelling over Grace Kelly volop in de publiciteit. Het museum sloot 2014 dan ook af met een positief resultaat van € 111.600.

8/ De Raad van Toezicht en directie van Paleis Het Loo. V.l.n.r. Marc van Gelder, Michel van Maarseveen, Gerdi Verbeet, Pien Harms, H.M. koningin Maxima,

De Raad acht het van belang dat het museum de verbinding zoekt met het heden, zodat het ook vandaag de dag relevant is voor bezoekers. Het museum doet dat door zo veel mogelĳk publiek binnen en buiten het museumcomplex te bereiken met een aantrekkelĳk en divers programma. Daarin is Paleis Het Loo in 2014 ruimschoots geslaagd. Zo was naast de publiekstrekker Grace Kelly, prinses en stĳlicoon de expositie Royal Showpieces, een koninklĳke ontmoeting met Dutch Design te bewonderen, een bĳzondere combinatie van historisch erfgoed en hedendaagse toegepaste kunst. Ook trokken de evenementen

16

Winterpaleis Het Loo en De Parade van de Zomerkoning opnieuw veel bezoekers. De Raad is zeer tevreden met de gevarieerde programmering en ziet uit naar de exposities over keizerin Sisi (1837-1898) en de Duitse keizer Wilhelm II in 2015. De Raad volgt met grote belangstelling de ontwikkelingen van het Masterplan Paleis Het Loo, de planvorming voor een nieuw extern depot en de voortgang van het nieuwe huisvestingstelsel. Het Masterplan omvat niet alleen het groot onderhoud, een verbetering van de bezoekersfaciliteiten

Flip Maarschalkerweerd, Saskia Stuiveling en Marry de Gaay Fortman. Foto: Frank van Beek.

en presentatiemogelĳkheden, maar ook een goede ontsluiting van het paleis. In de vergaderingen van 2014 heeft de Raad met instemming kennisgenomen van de studie die het Rĳksvastgoedbedrĳf heeft verricht naar de (ondergrondse) uitbreidingsmogelĳkheden van het paleis en de aanpassingen van de basse-cour en het parkeerterrein. De Raad is overtuigd van de noodzaak van het Masterplan en vindt het cruciaal dat de rĳksoverheid dat ook is. Gezien de omvang en het grote belang van een zorgvuldige uitvoering is binnen de Raad een speciale commissie Masterplan gevormd. De Raad en de directie houden zorg over de omstandigheden waarin de rĳke collectie wordt opgeslagen. De plannen die het museum ontwikkelt om die sterk te verbeteren – een nieuw uitstekend geoutilleerd depot waarin alle objecten onderdak vinden – krĳgen van de Raad eveneens steun. De Raad acht bĳval van het ministerie van OCW (verder OCW), ook in financiële zin, van groot belang. Met ingang van uiterlĳk 1 januari 2017 worden de voormalige rĳksmusea zelf verantwoordelĳk voor het onderhoud aan hun gebouwen. Hier tegenover staat een jaarlĳkse subsidie vanuit OCW. Gelet op de grote onderhoudslasten van het paleis en de genoemde plannen voor de renovatie en uitbreiding en het nieuwe externe depot, heeft de Raad zich hierover uitvoerig laten informeren.

De Raad en de directie houden zorg over de opslag van de rijke collectie Op verzoek van OCW worden de leden van de Raad van Toezicht niet langer door de minister benoemd, maar door de leden zelf. Daarvoor was een statutenwĳziging nodig, die met instemming van de Raad op 15 januari 2014 werd gepasseerd. Tevens zĳn een reglement voor de Raad van Toezicht en een directiereglement opgesteld. De leden van de Raad omarmen de Code Cultural Governance. Bĳgevolg was een vast agendapunt

de signalering van potentieel tegenstrĳdige belangen van leden. Hiervan was in 2014 geen sprake. In 2015 begint de zelfevaluatie van de Raad, onder leiding van Jaap van Manen, hoogleraar Ondernemingsbestuur aan de Rĳksuniversiteit Groningen. De resultaten worden begin 2015 in een aparte bĳeenkomst besproken en samengevat in het jaarverslag over 2015. De Raad heeft besloten afscheid te nemen van de accountant die onze jaarrekeningen met accuratesse heeft gecontroleerd. In 2015 zal de Raad van Toezicht een nieuwe accountant benoemen. Om meer inzicht in het financiële reilen en zeilen te krĳgen, is binnen de Raad een financiële commissie ingesteld. Op die manier kunnen deze en andere leden van de Raad van Toezicht hun toezichthoudende taken optimaal vervullen. Vergaderingen vonden plaats op 20 maart, 19 juni, 8 september en 20 november. Op 20 november werd ook in aanwezigheid van de directeur met de OR overlegd. Daarin bleek dat de sfeer in het museum goed is en OR en directie op constructieve, plezierige en open wĳze met elkaar overleggen. De voorzitter en de heer Van Gelder voerden op 13 juni een functioneringsgesprek met de directeur. Tĳdens de vergadering van 26 maart 2015 werden de jaarrekening en het jaarverslag over 2014 in aanwezigheid van de accountant besproken en goedgekeurd. Tevens werd kennisgenomen van de accountantsverklaring en het accountantsverslag. In de vergadering van 20 november 2014 is de begroting voor 2015 door de directie toegelicht en door de Raad goedgekeurd. Door de directeur zĳn periodiek rapportages over de gang van zaken in het museum en over belangrĳke ontwikkelingen aan de leden van de Raad gezonden. De voorzitter en leden van de Raad hadden regelmatig individueel contact met de directie over uiteenlopende onderwerpen. Ook woonden zĳ museale activiteiten bĳ, zoals openingen van tentoonstellingen. De Raad van Toezicht is de directie, medewerkers en vrĳwilligers zeer erkentelĳk voor hun grote inzet en betrokkenheid bĳ het museum. Namens de Raad van Toezicht, GERDI A. VERBEET, Voorzitter

17



sameN stel ling van de Raad van Toezicht

9/

9/ Keizerskronen in de Koninginnetuin, voorjaar.

In de Raad van Toezicht van de Stichting Paleis Het Loo Nationaal Museum hadden in 2014 de volgende leden zitting: • • •

• • •

18

H.M. koningin Máxima der Nederlanden. mevrouw mr. M.T.H. (Marry) de Gaay Fortman, advocaat en partner Houthoff Buruma. drs. M.C. (Marc) van Gelder, voormalig CEO Mediq en commissaris van verschillende vennootschappen. drs. Ph. C.B. (Flip) Maarschalkerweerd, directeur Koninklijk Huisarchief. mevrouw drs. S. J. (Saskia) Stuiveling, president Algemene Rekenkamer. mevrouw G. A. (Gerdi) Verbeet, oud-voorzitter Tweede Kamer.

De Raad telt minimaal vĳf en maximaal negen leden. Leden van de Raad worden benoemd voor vier jaar en kunnen maximaal tweemaal worden herbenoemd. De tweede termĳn van H.M. koningin Máxima liep af op 1 juli 2014; zĳ werd herbenoemd. De eerste termĳn van mevrouw de Gaay Fortman loopt af op 1 januari 2015; zĳ werd herbenoemd. De tweede termĳn van de heer Van Gelder loopt af op 1 september 2016; hĳ is herbenoembaar. De derde termĳn van de heer Maarschalkerweerd loopt af op 1 oktober 2015; hĳ is niet herbenoembaar. De tweede termĳn van mevrouw Stuiveling liep af op 1 juli 2014; zĳ werd herbenoemd. De eerste termĳn van mevrouw Verbeet loopt af op 1 januari 2017; zĳ is herbenoembaar. De leden van de Raad verrichten hun werkzaamheden ten behoeve van het museum zonder financiële tegemoetkoming en met inachtneming van de Code Cultural Governance. De directie neemt deel aan de vergaderingen van de Raad. Soms vindt een deel van de vergadering plaats buiten de aanwezigheid van de directie.

19



‘Paleis Het Loo is het enige echte Oranje-museum.’ je niet als eerste met een opvatting komen. Je stimuleert alle medetoezichthouders om het naadje van de kous te willen weten.’

Wanneer bezocht u Paleis Het Loo voor het eerst? ‘Precies weet ik het niet meer. Mĳn moeder was geschiedenislerares en zeer geïnteresseerd in de Oranjes. Ze nam me dus mee naar Het Loo. Wat toen op mĳ een diepe indruk maakte, was een gigantische Delfts blauwe tulpenvaas. Zo mooi.’

interview Gerdi Verbeet Gerdi Verbeet was voorzitter van de Tweede Kamer (2006-2012) en bekleedt intussen diverse functies bĳ verschillende instellingen. Van lid van de Raad van Toezicht Artis en secretaris van het dagelĳks bestuur van de Nederlandse Bachvereniging, tot lid van de Raad van Commissarissen van Siemens Nederland en juryvoorzitter Topvrouw van het Jaar. In 2013 kwam daar het voorzitterschap van de Raad van Toezicht van Paleis Het Loo bĳ.

Waarom zei u ja tegen Paleis Het Loo? ‘Ik wilde na mĳn Kamervoorzitterschap dingen in het algemeen belang doen. Mensen informeren over en laten genieten van de geschiedenis van het huis van Oranje horen daarbĳ.’ Hoe verliep uw eerste jaar? ‘Heel bĳzonder. Een Kamervoorzitterschap is sterk gericht op het proces, de techniek. Bĳ Paleis Het Loo vervul ik een inhoudelĳk voorzitterschap. Samen met zeer betrokken, ervaren en gekwalificeerde

20

toezichthouders geef ik een oordeel over de inhoud, de visie en missie, en over de organisatie.’ Wat doet een Raad van Toezicht precies? En zĳn voorzitter? ‘Een Raad van Toezicht stelt vragen en het is de kunst van de directie om ons te overtuigen. Wĳ hebben de verantwoordelĳkheid om toezicht te houden, de directie legt aan ons verantwoording af. Ik leid de vergaderingen en houd altĳd in beeld waarvoor en voor wie Paleis Het Loo op aarde is. Als voorzitter moet

Wat waren uw Loo-hoogtepunten? ‘Ik heb genoten van de tentoonstelling over Grace Kelly. Het herinnerde aan mĳn jeugd, mĳn moeder zag er zo uit. Die oude auto, die pure romantiek. En fantastisch in beeld gebracht. Maar het bezoek op Eerste Kerstdag met mĳn extended family was ook een hoogtepunt. Het was prachtig om te zien hoe enthousiast de kleinkinderen reageerden op de gedekte kersttafels, kerstbomen en het speelgoed. Zo worden kinderen bewust van het feit dat er vóór hen andere mensen geleefd hebben, en dat die mensen waardevol cultureel erfgoed hebben achtergelaten. En daarna mochten ze schaatsen, in die prachtige omgeving. Een topkerst.’ Er staat de komende tĳd heel wat te gebeuren. ‘Je bedoelt het Masterplan? Als je toch staat voor groot onderhoud, dan kun je het beter echt groot aanpakken. Het is een uitgelezen moment om ingrepen te doen om het paleis in alle opzichten toegankelĳker te maken, op te frissen.’ Hoe ziet u in het algemeen de ontwikkelingen in de museale sector? Bĳvoorbeeld de voorwaarden verhoging van de eigen inkomsten en meer samenwerking? ‘Ik vind het heel goed dat musea meer eigen inkomsten moeten genereren. Het komt

de laagdrempeligheid ten goede, waardoor je veel meer mensen en vooral jonge mensen bereikt. Musea beleven topjaren, dat komt juist door samen te werken. Ik vind het ook belangrĳk dat scholieren niet alleen naar musea in hun eigen omgeving gaan, maar ook verderop de geschiedenis te zien krĳgen. Dat is mĳn missie.’ Grace Kelly, Sisi, Wilhelm II, William & Mary. Welke royal zou wat u betreft een overzichtstentoonstelling moeten krĳgen? ‘Ik zie uit naar een tentoonstelling waarin een Oranje centraal staat. En dan het liefst Wilhelmina. Ze had een zeer interessant leven, maakte twee wereldoorlogen mee en speelde een grote rol op politiek en bestuurlĳk gebied. Hoewel er een aantal exposities over haar is gemaakt, vind ik een ‘‘herhaling’’ op zĳn plaats. Je kunt andere aspecten tonen, en het verband ertussen aangeven. En eerder belichte onderwerpen kunnen op basis van nieuwe inzichten gepresenteerd worden. Dit is trouwens een wens van een geïnteresseerde bezoeker. Ik ga natuurlĳk niet op de stoel van de directie zitten.’ Welke rol moet Paleis Het Loo in de toekomst spelen? ‘Paleis Het Loo is het enige echte Oranjemuseum. Het is van belang om de geschiedenis van de Oranjes blĳvend een plek te geven. Ze voorzien in de binding van onze samenleving. De expositie Royal Showpieces was geweldig, maar dat is kunst. Ik denk dat mensen ook verhalen nodig hebben, en dat ze weten wanneer die plaatsvonden. Een raamwerk, jaartallen. En in het paleis zie je steeds de tĳd verspringen, je ziet hoe er in verschillende perioden geleefd werd. Paleis Het Loo is daarom ook de komende honderd jaar de moeite waard. Voor jong en oud.’

21

3

bezoek aan paleis het loO publiek & programma

22

23

Jaarverslag Paleis Het Loo, 2014 / Bezoek aan Paleis Het Loo


In 2014 had Paleis Het Loo net als in 2013 een evenwichtig tentoonstellings- en evenementenaanbod. We organiseerden een grote publiekstrekker, enkele middelgrote en kleinere exposities en de evenementen waren op de seizoenen en doelgroepen afgestemd. Zo kwamen de gezinsbezoekers weer in groten getale naar evenementen als de Prinse(sse)ndagen en De Parade van de Zomerkoning. De tuinliefhebbers vermaakten zich in de binnen- en buitenpresentatie Bloemenpaleis Het Loo en de tuinen, terwĳl het autominnende publiek aan zĳn trekken kwam tĳdens het tweedaagse en drukbezochte Concours d’élégance. En de buitenfair Spirit of Winter bracht veel bezoekers alvast in kerstsfeer.

10 14 /

10/ De gedekte tafel in de Vestibule tĳdens Winterpaleis Het Loo. Foto: Michiel Elsevier Stokmans.

Wij zijn een aantrekkelijke dagattractie met een breed aanbod waar zo veel mogelijk bezoekers zich welkom voelen, verrijkende ervaringen opdoen en graag terugkomen. 24

Bĳ de publiekstrekker Grace Kelly, prinses & stĳlicoon was de marketingcampagne met name gericht op vrouwen tussen de veertig en zestig jaar, moeders en dochters, vriendinnen en mode- en filmliefhebbers. We bereikten deze doelgroepen onder meer via een uitgebreide online campagne en brede verspreiding van buitenreclame en drukwerk. Het Franse automerk Renault was hoofdsponsor. Deze zeer goed ontvangen expositie trok 134.997 bezoekers. Een geheel nieuwe doelgroep werd bereikt door de gedurfde expositie Royal Showpieces, een koninklĳke ontmoeting met Dutch Design. De vermenging van depotstukken met hedendaagse kleding, serviezen en toegepaste kunst ‘lokte’ veel ‘fashionista’s’ en ‘hipsters’ voor het eerst naar Paleis Het Loo. Dit is dus voor herhaling vatbaar; in 2015 staat Royal Showpieces II, in stĳl opgediend op het programma. Traditiegetrouw sloot Paleis Het Loo het jaar af met Winterpaleis Het Loo. Kerst op Het Loo, gedekte tafels en een ĳsbaan! (13 december 2014 t/m 4 januari 2015). Dit evenement luidde ook de eerste week van het nieuwe jaar in. Het paleis was door de Tuindienst spectaculair aangekleed met handgemaakte groenversiering en traditioneel opgetuigde kerstbomen. Op een echte ĳsbaan op het Stallencomplex werd geschaatst. Ook spraken de gedekte tafels in het paleis zeer tot de verbeelding. In nauwe samenwerking met de Koninklĳke Verzamelingen in Den Haag werden dit jaar acht tafels gedekt, verwĳzend naar de zeventiende tot en met de vroege twintigste eeuw. In de vestibule pronkte het niet eerder getoonde jachtservies van prins Hendrik (1876-1934). Pièce de résistance was de reconstructie in de Audiëntiezaal van het staatsbanket dat deze zomer door koning Willem-Alexander en koningin Máxima in Paleis Het Loo werd aangeboden

aan prins Albert II van Monaco. Winterpaleis Het Loo trok een recordaantal van 40.790 bezoekers, dertienduizend meer dan de vorige afleveringen. Gedurende het verslagjaar verrichtte Motivaction een kwalitatief publieksonderzoek, aangevuld met een in eigen beheer opgezet kwantitatief onderzoek. Zo kregen we meer inzicht in het profiel van de bezoekers van Paleis Het Loo en hun beleving van en waardering voor het museum, de tentoonstellingen, faciliteiten, dienstverlening en communicatie. De belangrĳkste conclusies zĳn: • • • • • • • •

Algemeen rapportcĳfer 2014: 7,9. 60% is vrouw. Bezoekers zĳn relatief vaak hoogopgeleid. Veel bezoekers uit de regio. Hoog percentage herhaalbezoek: 62%. De tuinen en tĳdelĳke tentoonstellingen zĳn vaak redenen voor herhaalbezoek. Sterkte punten zĳn de gunstige ligging, de tuinen en de historische beleving. Men associeert het museum met kwaliteit, sfeer en gastvrĳheid.

Eind 2014 deden wĳ onderzoek naar de merkperceptie. Dat leverde inzicht op over de bekendheid met en beleving van het merk Paleis Het Loo bĳ het Nederlandse publiek. Op basis van de resultaten werd de merkstrategie aangescherpt. Een opvallende uitkomst was dat het beeld dat men van Paleis Het Loo heeft vrĳ eenzĳdig is, en niet altĳd correct: veel mensen die Paleis Het Loo nog nooit bezocht hebben, weten niet dat het een museum is. Ook denken velen dat er nog steeds leden van de koninklĳke familie wonen. 25



11 /

16 /

12 /

16/ Ĳspret in Winterpaleis Het Loo. Foto: Erik en Petra Hesmerg.

13 /

11/ De gedekte tafel in de

14/ Het Concours d’élégance

Nieuwe Eetzaal. Foto: Michiel

trok in het verslagjaar heel veel

Elsevier Stokmans.

bezoekers.

12/ Voor het eerst stond er een

15/ De nieuwe informatiegids

kerststal in de kamer van prins

geeft beknopte informatie over

Hendrik. Foto: Michiel Elsevier

de verschillende vertrekken, de

Stokmans.

stallen en de tuin.

14 /

13/ Een bezoeker bekĳkt het touchscreen in de Vestibule.

15 /

In 2015 zullen zogenoemde persona’s worden ontwikkeld om nog beter te kunnen sturen op potentiële doelgroepen. In het voorjaar van 2014 startte het project Verbetering Publieksinformatie Paleis Het Loo, gefinancierd uit de jaarlĳkse bĳdrage van de BankGiro Loterĳ. Het doel is de informatievoorziening inhoudelĳk te verbeteren en aantrekkelĳker te presenteren door op verschillende manieren informatie aan te bieden. Dit leidde tot enkele concrete eindproducten, zoals de nieuwe informatiegids die alle bezoekers ontvangen bĳ de kassa of de kaartcontrole. Het handzame boekje geeft beknopte achtergrondinformatie over de paleisvertrekken en de tuinen en bevat een plattegrond en praktische gegevens over bezoekersfaciliteiten als de horeca, paleiswinkel, audiotour en rondleidingen. De infogids is ook beschikbaar in Engels en Duits en werd door 70% van de bezoekers met een rapportcĳfer van 8 of hoger gewaardeerd.

Wij leggen verbindingen tussen heden, verleden en toekomst. In 2014 werd een nieuw model voor de tekstborden in de paleisvertrekken ontwikkeld. De informatiegids en de tekstborden vullen elkaar aan: de gids geeft globale

26

informatie over het gebruik van de kamer en over de bewoner, het tekstbord bevat interessante weetjes over de objecten. De tekstborden zĳn tweetalig: Nederlands en Engels. In het voorjaar van 2015 wordt dit deelproject afgerond: in alle 36 paleisvertrekken zĳn dan nieuwe tekstborden geplaatst. Daarna is het tĳd voor de vernieuwing van de publieksinformatie op het Stallencomplex. Naast de tekstborden plaatsten we in verschillende kamers touchscreens. Deze interactieve zuilen geven bezoekers nog meer achtergrondinformatie, bĳvoorbeeld over de Koningsstoel, de opbaring van koningin Wilhelmina in 1962 en het dopen van Oranje-kinderen in de Kapel. De touchscreens zĳn drietalig; Nederlands, Engels en Duits. In het voorjaar van 2015 worden in nog acht vertrekken touchscreens geplaatst. Sinds het voorjaar van 2014 is een deel van het Paleispark (onderdeel van Kroondomein Het Loo) toegankelĳk voor bezoekers van het museum. Anders dan de zeventiende eeuwse baroktuinen heeft het Paleispark een negentiende eeuwse sfeer, ten tĳde van koning Willem III (1817-1890) en koningin Wilhelmina. Met de Oranje-wandeling (beschreven in de informatiegids) krĳgen bezoekers meer informatie over Oranje-locaties in het Paleispark, zoals het Badpaviljoen, het Theepaviljoen en het Botenhuis. Ook nieuw is het gratis seizoensmagazine dat elk kwartaal verschĳnt (Winter, Lente, Zomer en Herfst & Paleis Het Loo). Naast de agenda zĳn er toelichtingen op tentoonstellingen, evenementen en gezinsactiviteiten en worden acties van onze restaurants vermeld. 27



2014 in beeld

JANUARI /

FEBRUARI / AUGUSTUS /

SEPTEMBER /

MAART / OKTOBER /

APRIL /

NOVEMBER /

MEI /

DECEMBER /

JULI /

JUNI /

28

JANUARI/ Winters Paleis Het Loo.

MEI/ Op 28 mei onthulde prinses Margriet

SEPTEMBER/ Opnames voor het televisie-

FEBRUARI/ Een van de werken in de expositie

samen met een Zonnebloemvrĳwilliger en -deel-

programma Tussen Kunst & Kitsch.

Aanwinsten voor het Paleis was de olieverf-

nemer de pendelbus met speciale rolstoellift.

OKTOBER/ Dankzĳ de Oranje-wandeling

studie van viooltjes door koningin Wilhelmina.

JUNI/ Grace Kelly, prinses en stĳlicoon.

konden bezoekers via de tuinen het Paleispark

Foto: Tom Haartsen.

Koning Willem-Alexander en prins Albert II van

bereiken.

MAART/ Royal Showpieces, een koninklĳke

Monaco bespreken een foto van Grace Kelly.

NOVEMBER/ De winterfair Spirit of Winter.

ontmoeting met Dutch Design. De Salon

Foto: Patrick van Katwĳk.

DECEMBER/ In Winterpaleis Het Loo trokken

Willem V was omgetoverd in The Flowers of the

JULI/ Het volledig gerestylede Restaurant

de fraai gedekte tafels en de in kerstsfeer

Palace. Foto: Menno Mulder Photography.

de Balzaal. Foto: Rob Voss.

gebrachte interieurs veel bekĳks.

APRIL/ De drie uitverkoren portretten in Portret

AUGUSTUS/ Tĳdens De Parade van

Foto: Michiel Elsevier Stokmans.

van de koning. Van links naar rechts koning

de Zomerkoning genoten bezoekers

Willem-Alexander door Femmy Otten, Rineke

van het theater, de tuinen en het paleis.

Dĳkstra en Iris van Dongen.


29

4

30

col lectiE beheer & behoud

31

Jaarverslag Paleis Het Loo, 2014 / Collectie


17 /

Na een intensief traject was het dan eindelĳk zover; Paleis Het Loo ontving op 15 oktober 2014 het predicaat ‘Geregistreerd museum’ en werd als zodanig opgenomen in het Museumregister. Dit betekent dat Paleis Het Loo voldoet aan de criteria van een kwalitatief hoogwaardig museum en alle museale functies naar behoren uitvoert. Een belangrĳke interne maatregel hoorde daarbĳ: in de zomer van het verslagjaar werden de afdelingen Collectiebeheer en Collectiebehoud samengevoegd tot de nieuwe afdeling Collectiemanagement. Centraal staat de zorgplicht voor de collectie.

17 en 18/ In het paleis bevinden zich veel collectiestukken, zoals Delfts aardewerk met het houder Willem III en stoelen in de kleedkamer van Mary Stuart. Ook deze objecten Collectiemanagement preven-

32

collectiedatabasesysteem The Museum System (verder TMS) aangevuld met een digitale afbeelding. Onze schatting is dat dit project medio 2015 is afgerond. Daarnaast werd op basis van het collectieplan en het registratieproject ter voorbereiding van de uithuizing van de volledige depotcollectie kritisch gekeken naar de deelcollecties. Enkele langdurige bruiklenen zĳn aan de bruikleengevers geretourneerd. Het ging onder andere om enkele schilderĳen, prenten, meubels en drie grote verzamelingen boeken. De digitaliseringsgraad steeg in 2014 opnieuw. Met ruim tienduizend nieuw gekoppelde mediarecords boekten we goede vooruitgang bĳ de digitale ontsluiting van de collectie. Daarnaast werd wederom veel tĳd en aandacht besteed aan het inhalen van registratieachterstanden. In 2014 werden in totaal 7004 nieuwe objectrecords aangemaakt en bedroeg het aantal records in TMS op 31 december 105.297, waarvan 9.056 virtuele bestanden. De analoge

registratiegraad bleef 98%, terwĳl de digitale registratiegraad steeg tot 59,8% (was 55%). Er kwamen ruim 6500 records bĳ.

monogram van koning-stad-

worden door de afdeling

Die zorgplicht betekent niet alleen behouden en beheren of ‘bewaren’, maar ook selectie en afstoot. Collectieverbetering kan immers ook door ontzamelen bereikt worden. Zo werden de deelcollecties Historische Prenten en Portretprenten geïnventariseerd en beoordeeld op hun fysieke staat door een afgestudeerd kunsthistorica en een kunsthistorica in opleiding. In september 2014 ging een nieuwe vrĳwilliger, eveneens een kunsthistorica, verder met dit project. Vrĳwel alle onderzochte prenten zĳn of bezit van Paleis Het Loo (RL-nummers) of in langdurig bruikleen van de Geschiedkundige Vereniging Oranje-Nassau (A-nummers). Als prenten identiek zĳn en in dezelfde fysieke staat verkeren, dan gaat de voorkeur uit naar het behouden van een RL-nummer en het afstoten van een A-nummer. Ruim tweehonderd doubletten zĳn inmiddels geselecteerd voor afstoot en van negenhonderd voorwerpen zĳn de objectrecords in het

18 /

tief en soms actief geconserveerd. 19/ De kachels in het depot. Op korte termĳn worden de bewaaromstandigheden van de collectie sterk verbeterd. Foto: Robert Mulder.

Wij streven naar een hoogwaardige collectie die op professionele wijze wordt beheerd. Paleis Het Loo ontving ook in 2014 door inspanning en generositeit van externe partĳen, onder wie de Stichting ’t Konings Loo en diverse particulieren, een groot aantal objecten dat als schenking, bruikleen of aankoop aan de collectie kon worden toegevoegd. Een volledige lĳst met nieuwe aanwinsten is medio 2015 te raadplegen via www.paleishetloo.nl. De meest bĳzondere aanwinst was zonder meer de uit het wagenpark van koningin Juliana (1909-2004) afkomstige Austin Sheerline, die in 2014 na jarenlange omzwervingen terugkeerde in onze collectie. Het gaat hier om de laatste custom-made auto voor koninklĳk gebruik, die bovendien een belangrĳke schakel is tussen de op Het Loo aanwezige open galarĳtuigen en

19 /

de latere cabriolet-hofauto’s uit onze collectie. Eveneens vermeldenswaard is de gemonogrammeerde zilveren hengselmand, afkomstig uit de zilverkamer van de echtgenote van koning Willem II (1792-1849), koningin Anna Paulowna (1795-1865). Uit archiefonderzoek is gebleken dat de mand in 1852 als onderdeel van een stel ‘Glaze manden’ door Anna Paulowna is besteld bĳ de zilversmeden en hofleveranciers Pĳzel en Carbentus. De mand is een mooie aanvulling op onze deelcollectie Zilver, waarin ook delen van een zilveren bestek van dezelfde Haagse leveranciers zĳn opgenomen, eveneens voorzien van Anna Paulowna’s monogram. Ter bevordering van de (inter)nationale collectiemobiliteit werkt Paleis Het Loo ruimhartig mee aan het uitlenen van collectiestukken. Daarnaast doet Het Loo met grote regelmaat een beroep op musea, collectiebeherende instellingen en particulieren voor het in bruikleen ontvangen van voorwerpen voor tĳdelĳke presentaties. In 2014 werden in totaal 1344 (sets) objecten in kortlopend bruikleen ontvangen voor opname in acht tentoonstellingen en presentaties. Voor 17 tentoonstellingen en presentaties van andere instellingen in binnen- en buitenland werden in totaal 115 (sets) objecten uit de collecties van Paleis Het Loo als tĳdelĳk bruikleen afgestaan. Er zĳn in 2014 29 nieuwe objecten als langdurig inkomend bruikleen toegevoegd aan de collectie. 33



De collectie van Paleis Het Loo weerspiegelt drie eeuwen bewoningsgeschiedenis door de Oranjes en werpt een indringende blik op de geschiedenis van ons koningshuis.

In het verslagjaar verleenden wĳ samen met het verzamelaarsechtpaar Mies en Jaap Kamp onze medewerking aan het Zilvermuseum Sterckshof in Antwerpen, waar in het Umicore Zilverpaviljoen van 7 februari t/m 15 juni de tentoonstelling Koninklĳke reiskoffers te zien was. Deze Antwerpse presentatie is gebaseerd op de in 2013 in Paleis Het Loo gehouden tentoonstelling De vorst op Reis. Reisnecessaires. Dat was ook het geval bĳ de tentoonstelling The Art of Travel / De Kunst van het Reizen in het Historisch Museum Ede (28 juni t/m 9 november). Een soortgelĳke tentoonstelling in het Deense Museum Koldingshus (Kolding) wordt ook samen met Paleis Het Loo voorbereid. Preventieve conservering is even belangrĳk als actieve conservering. Het monitoren van zowel het klimaat als de collectie is cruciaal voor een goed collectiemanagement. Daarom werd in 2014 een lichtplan ontwikkeld en begonnen met periodieke klimaatmetingen (rv, temperatuur, lux en uv) in 46 museale vertrekken. Op basis van deze gegevens namen we conserveringsmaatregelen als het instellen van verschillende lichtwaarden. De diversiteit van de collecties van Paleis Het Loo is enorm. Dat vraagt om speciale aandacht en expertise. Die zoeken we ook buitenshuis. In december kwamen Centre de Recherche du Chateau De Versailles (CRCV), Wilanów uit Warschau, La Venaria Reale uit Turĳn en Paleis Het Loo bĳeen. Hoog op de agenda stond een gedachtewisseling over nieuwe preventieve conserveringsprojecten. In 2015 krĳgt dit een concreet vervolg; Versailles stelt op basis van de bevindingen conditierapporten op die het monitoren van de collectie sterk zullen verbeteren. Er vonden in 2014 twee bĳzondere restauraties plaats. De foto van de inhuldiging van koningin Wilhelmina op 6 september 1898 door Herman F.J.M.

Deutmann (1870-1926) spreekt zeker sinds de inhuldiging van koning Willem-Alexander zeer tot de verbeelding. Vooral het formaat is indrukwekkend. Doorgaans zĳn fotografische afdrukken van deze inhuldigingsplechtigheid zelden groter dan 18 x 28 centimeter. Deze foto meet maar liefst 113 x 82,5 centimeter. Het is vermoedelĳk een daglichtgelatinezilverdruk, goud getoond, en dus geen drukwerk. Deze afdruk is goed geslaagd en – ondanks zĳn leeftĳd – nog in relatief goede staat. Toch was restauratie noodzakelĳk. Zo zĳn het glas van de lĳst en de lĳst zelf gereinigd en werd de foto in de rechter onderhoek uitgedeukt. Ook werd het oude karton aan de achterkant vervangen door een Kapaline-plaat. De tweede betreft de restauratie van de eerdergenoemde aankoop: de Austin Sheerline. Op deze plaats verwĳzen wĳ naar het essay over de Austin Sheerline.

20 /

20, 21 en 22/ Diverse collectiestukken werden in bruikleen gegeven voor een tentoonstelling over de kunstverzameling van Willem II in zowel het Dordrechts Museum als het Luxemburgse

2014 stond wat betreft de bewaaromstandigheden van de depotcollecties vooral in het teken van optimalisering en professionalisering. De 52 depotruimtes zullen in de toekomst worden samengebracht in een extern up-to-date geoutilleerd depotgebouw. Het streven is dat in 2017 in gebruik te nemen. De preventieve conservering bereikt daardoor een hoog niveau. Ook zal het objectverkeer verbeteren; een zegen voor zowel de collectie als de collectiemedewerkers. De ontwikkeling van een nieuw depot vraagt veel kennis, onder andere over klimaatbeheersing, bouwfysica en beveiliging. Paleis Het Loo heeft deze kennis grotendeels in huis. Het depotproject werd aangegrepen om in ieder geval de nog niet geregistreerde objecten op te nemen in TMS. Er zĳn daarom twee tĳdelĳke projectmedewerkers aangetrokken. Ook werd begonnen met de digitale ontsluiting van de gehele collectie. Niet alleen met het oog op het uithuizige depot, maar ook om te bepalen welke voorwerpen voor afstoot in aanmerking komen.

stadsmuseum, zoals de bank uit de Gotische zaal, twee kandelabers en buste. Foto’s: Christoph Weber.

22 /

21 / 34

35



A1 /

de belanG rijkste aanwinsten in 2014 A1/ Zilveren hengselmand, vervaardigd in opdracht van Anna Paulowna, Grootvorstin van Rusland, koningin der Nederlanden (1795-1865) / Albert Pĳzel en Carbentus / 1852. De grote zilveren mand, met op het hengsel het monogram gekroonde ‘A’, is een monumentaal stuk voor op tafel en oorspronkelĳk afkomstig uit de zilverkamer van koningin Anna Paulowna. De mand is in 1852 vervaardigd door de Haagse zilversmeden Pĳzel en Carbentus en wordt vermeld in een rekening aan Anna Paulowna (collectie Koninklĳk Huisarchief). In 1852 betaalde de koningin-moeder 450 gulden voor twee manden. In de collectie van Paleis Het Loo is ook zilveren bestek van de Haagse hofleveranciers opgenomen, eveneens voorzien van Anna Paulowna’s monogram. Herkomst: Anna Paulowna, grootvorstin van Rusland, koningin der Nederlanden. Foto: Tom Haartsen.

A2 / A2/ Austin A135 Sheerline Princess II / The Austin Motor Company Ltd. / 1950-1952. In 1950 besloot koningin Juliana tot de aanschaf van een ruime, representatieve zesraams cabriolet. Het chassis en de motor zĳn besteld bĳ de Austinfabrieken in Engeland en als chassis-cowl (chassis met schutbord, voorruit, motorkap en voorspatborden) via de importeur R.S. Stokvis & Zoon te Rotterdam geleverd in december 1950. De opbouw bĳ Carrosseriefabriek Pennock & Zoon, Den Haag vond plaats in 1951/1952 naar het ontwerp van de beroemde carrosserieontwerper Vandenplas. Verworven met steun van het Mondriaan Fonds, de BankGiro Loterĳ en een particulier. Foto: Rene den Engelsman.

A3 / A4 /

36

A3/ The complete gard’ner: or, directions for cultivating and right ordering of fruit-gardens, and kitchen gardens / by Monsieur De la Quintinye / London: Andrew Bell / 1701. Auteur van het boek is Jean de la Quintinye (1626-1688), tuinman van Lodewĳk XIV (1638-1715) en schepper van de ‘potager du roi’ te Versailles. De Engelse uitgave is verzorgd door George London (circa 1640-1714),

hoofdtuinman van Willem III en Mary II Stuart (16621695) in Kensington en Hampton Court, en Henry Wise (1653-1738). Het boek is geschreven als handboek voor de tuinman en geeft een helder beeld van de dagelĳkse praktĳk van de groente- en fruitteelt aan het einde van de zeventiende eeuw. Het bevat een lange lĳst van toen gangbare groentesoorten en besluit met een jaarkalender voor de moestuin. Schenking: ir. M.A. den Ruĳter, Dieren. Foto: Tom Haartsen. A4/ Portret van koningin Wilhelmina (1880-1962) / Willem Gerard Hofker (1902-1981) / 1937/ 1948. Dit portret in gouache en pastel werd door Hofker in 1937 gemaakt als voorstudie voor een olieverfschilderĳ. Als voorbeeld diende de foto die hoffotograaf Franz Ziegler (1893-1939) in dat jaar van de koningin had gemaakt. Het olieverfportret ging in 1945 in het toenmalige Nederlands-Indië verloren. In 1947, toen Wilhelmina’s vĳftigjarige regeringsjubileum en daaropvolgende abdicatie aanstaande waren, werkte Hofker de schets uit tot een volwaardig portret. Hiermee is de signatuur met de toevoeging werktekening 1937-1947 rechtsboven verklaard. De jaartallen 1898-1948 in de linkerbovenhoek verwĳzen naar Wilhelmina’s regeerperiode. De vorstin draagt de juwelen van de Mellerioset, waarvan de robĳnen blauw zĳn gekleurd om ze beter te laten passen bĳ de kleuren van het portret. Schenking: Stichting ’t Konings Loo, Apeldoorn. Foto: Tom Haartsen. A5/ Gietĳzeren haardplaat met Stadhouderlĳk Wapen / Onbekende vervaardiger / tweede helft achttiende eeuw. Gietĳzeren haardplaten werden tegen de achterwand van een stookplaats aangebracht, ter bescherming van de achterliggende bakstenen wand tegen de grote hitte van een brandend haardvuur. De platen hebben decoraties als engelen, Bĳbelse voorstellingen of familiewapens, vaak omsloten door decoratieve randen. Dit exemplaar bevat het stadhouderlĳk wapen van Willem V (1748-1806) met daaromheen getorste zuilen, bazuinende engelen, muziekinstrumenten en oorlogsattributen. Herkomst: Nederland of Duitsland. Foto: Tom Haartsen.

A5 / 37



A6a /

A6b /

A6a en A6b/ Opwaartse modellé’s voor de vooren de keerzĳde van de Gulden / Katinka van Rood (1913-2000) / Nederland / 1980. Vanaf het begin van de jaren 1960 legde beeldhouwster Katinka van Rood (1913-2000) zich veelvuldig toe op het ontwerpen van medailles en penningen. Zo maakte zĳ de ontwerpen voor de Zilveren Huwelĳksmedaille 1962, de Huwelĳksmedaille 1966 en de Inhuldigingsmedaille 1980. Haar bekendste werk is de Inhuldigingsmunt met het dubbelportret van Juliana en Beatrix die in 1980 in omloop werd gebracht. Daarvan werden rĳksdaalders én guldens geslagen, van elk van beide waarden 30 miljoen stuks. De gipsen modellé’s van de vooren de keerzĳde van de ‘dubbelkop’ getuigen van Katinka’s verfijnde gevoel voor vorm, grootte en afstand én voor letters en omschriften. Herkomst: Ateliernalatenschap Katinka van Rood. Schenking: mevrouw M. Gémessy, Den Haag. Foto: Tom Haartsen. A7/ Kostuum van de Ridderschap Gelderland, gedragen door F.A. baron van Lynden (1897-1970) / Bunschoten & De Gooyer; M.S. de Jong / circa 1930. De Ridderschappen zĳn verenigingen van adellĳke geslachten die een historische band hebben met de provincie van herkomst. Nederland telt momenteel zeven Ridderschappen, waaronder de Ridderschap Gelderland. Het uiterlĳk van het Ridderschapkostuum is naar Koninklĳk Besluit vastgelegd: een rok van donkerblauw laken, gevoerd met blauwe zĳde en voorzien van een staande kraag; een pantalon van donkerblauw laken of van wit cachemir; een steek met zwarte veren, 38

A7 /

gouden lis van 6 strengen, oranje kokarde en knoop als aan de rok; een degen met verguld montuur, zwarte of witte schede, te dragen aan een degenhanger onder de rok. De uitvoering van de goudborduursels lag ook tot in detail vast. Het goudgalon van de broek was niet voorgeschreven, maar werd wel vaak aangebracht. Schenking Stichting Gelders Ridderlĳk Erfgoed. Foto: Tom Haartsen. A8/ Album met 33 kabinetportretten van Wilhelmina, koningin der Nederlanden (18801962) als kind / Diverse vervaardigers / 1880-1894. Dit rood leren album bevat 16 stĳf kartonnen pagina’s met goud op snee. De pagina’s hebben aan beide zĳden een lage inkeping die de mogelĳkheid biedt er een fotoportret op zogenoemd kabinetformaat (circa 11 x 16,5 cm) in te schuiven. Het album bevat 32 van dergelĳke kaarten, en één los liggend portret. Behalve dat het album nog compleet is, is vooral het onderwerp bĳzonder. Het zĳn 33 portretfoto’s van prinses Wilhelmina. De foto’s zĳn zorgvuldig

A8 /

A9 /

A10 /

chronologisch gerangschikt. De vroegste foto dateert van kort na haar geboorte in 1880; op de laatste foto is de prinses circa 14 jaar oud. De foto’s werden gemaakt door verschillende fotografen en verkocht door tal van fotografen in binnen- en buitenland. In veel gevallen deden ze dit onder hun eigen naam. Herkomst: Veiling Bubb Kuyper, Haarlem, Modern Art: Prints etc. (part 2) Photographs, 2 december 2014, nr 5121. Foto: Tom Haartsen. A9/ Gedateerde kan met ‘Vĳva oranie’-decoratie ter ere van stadhouder Willem III (1650-1702) / Onbekend vervaardiger / 1675. “Vĳva oranie” luidt het opschrift op de hals van de kan, ofwel ‘Leve Oranje’! Met deze kan werd in de zeventiende eeuw wĳn geschonken door voorstanders van stadhouder Willem III, de zogenoemde prinsgezinden. Onder het blauwwitte wapen van de stadhouder is de datering “1675” aangebracht. Op dat moment waren het roerige tĳden voor de Republiek der Verenigde Nederlanden. Slechts drie jaar eerder had men het Rampjaar meegemaakt, waarin zowel de Fransen als de Engelsen de oorlog verklaarden aan de Republiek. Willem III werd uitgeroepen tot stadhouder in de hoop het land te redden. De rĳmregels op de kan verwĳzen naar deze gebeurtenissen en blazen de loftrompet voor

Willem III, want “danck sĳ den opper heer, oranie herstelt weer”. Herkomst: collectie H.C. van Viet, Amsterdam; collectie Eric Martin Wunsch, New York; veiling Christie’s New York, sale 2859, 20 mei 2014, nr. 222. Verworven met steun van het Dr. H.O.C.R. Ruding Fonds. A10/ Vogelvluchtprent van Het Loo / Laurens Scherm (ca. 1671-1702) / circa 1700. De vogelvluchtprent geeft een blik op het huis, tuin en omliggende gronden van Het Loo. Deze prentvorm stelde bĳzondere eisen aan de kunstenaar in de weergave van perspectief en proporties, en werd alleen door specialisten beoefend als Laurens Scherm. Hĳ had het vak geleerd bĳ de bekende etser en graveur Romeyn de Hooghe (1645-1708). Van Het Loo bestaat een aantal vogelvluchtprenten en het verzamelbeleid van het museum is erop gericht deze allemaal te verwerven. De vogelvlucht van Laurens Scherm ontbrak hierin tot nu toe. Vogelvluchtprenten zĳn belangrĳk vanwege de weergave van de details in de architectuur en de tuinaanleg. Zĳ vormden een uitstekend referentiekader voor de restauratie van Paleis Het Loo in de jaren 1976-1984. Herkomst: Huis van Saksen-Coburg, Veste Coburg; Kunsthandel E.H. Arriëns Kappers, Amsterdam. Foto: Tom Haartsen. 39



interview Dick Geerdink Facilitair medewerker en preventiemedewerker Dick Geerdink is bĳ vrĳwel alle facetten en afdelingen van Paleis Het Loo betrokken, tot en met het voeren van de pauwen aan toe: ‘Ik denk niet dat ze mĳ herkennen, eerder de rammelende voederbak’.

Een facilitair medewerker komt in veel bedrĳven voor. ‘In Paleis Het Loo is de functie heel breed. Elke dag is anders. We houden onder andere alles schoon, rapen de rommel op, wassen de ramen, legen de prullenbakken. Voor tien uur ’s ochtends is alles spic en span, dus nog voordat het publiek komt. Zodoende komen wĳ op alle plekken van het paleis en ondersteunen alle afdelingen.’ Welke rol vervul je bĳ de tentoonstellingen? ‘Wĳ gaan over het casco, zetten bĳvoorbeeld de vitrines neer en bevestigen de tekstborden, schilderen, stofferen. Als het ontwerp klaar is, gaan we aan de slag. We werken intussen projectmatig. Je coördineert, maar voert ook uit. Het is in zekere zin een combinatie van overleg, planning en handvaardigheid, er komen heel wat technische vaardigheden bĳ kĳken.’ Bevalt het, projectmatig werken? ‘Ik ben erg blĳ met deze manier van werken. Je werkt samen aan een project én je kunt in hoge mate zelfstandig werken. Je voelt je ook meer betrokken. Dat was ik altĳd al, maar nu heb ik veel meer verantwoordelĳkheden. Bovendien wordt er een jaarplanning gemaakt en kĳken we twee of drie jaar vooruit.’ Over vooruitkĳken gesproken. Ligt een facilitair medewerker wakker van het Masterplan? ‘Nee, althans ik niet. Het is spannend, maar gigantisch mooi om aan mee te werken en erover mee te denken. Het is ook hoog tĳd. Als ik zie hoe het publiek nu het paleis binnengaat, die steile trap, de ontoegankelĳkheid voor mindervaliden, het kan allemaal wat moderner. Ik ben ook preventiemedewerker, en dan kĳk je met andere ogen naar het paleis: hoe komt het publiek binnen, hoe veilig is het.’ En wat doet een preventiemedewerker? ‘[Grinnikend] Het woord zegt het al, hé? Lange tĳd deden collega’s dat erbĳ, maar de directie

40

besloot dat er ‘‘echte’’ preventiemedewerkers moesten komen, dat wil zeggen, medewerkers die er affiniteit mee hebben en zich op dat gebied willen bekwamen. Dat vind ik op Het Loo prettig geregeld; als je kennis wilt opdoen of een cursus volgen, dan word je in de gelegenheid gesteld.’ Hoe zit het qua preventie in de tuinen? ‘De tuinen hadden veel trappen zonder leuningen. Dat constateren wĳ, maar ook het publiek. Dus hebben wĳ ervoor gezorgd – in samenwerking met het Rĳksvastgoedbedrĳf – dat er leuningen werden aangebracht. De reacties waren erg leuk en het is een stuk veiliger. Er zĳn natuurlĳk nog verbeterpunten, maar daar werken wĳ aan.’ Je bouwt niet alleen tentoonstellingen op, je gaat ook om met objecten. ‘Dat [art handling] behoort ook tot mĳn taken. Het afgelopen jaar heb ik me daar in verdiept. Ik volgde een cursus Behoud & Beheer. Je leert hoe je een schilderĳ vastpakt, hoe je met tere en breekbare objecten als glas, keramiek en porselein moet omgaan. En je krĳgt inzicht in klimaatbeheersing, zeer interessant. Je kĳkt dan toch met een andere blik naar hoe de collectie erbĳ staat en hoe je ermee om moet gaan.’ En als er iets breekt? ‘Het is me gelukkig nog niet overkomen. We gaan heel voorzichtig met de objecten om. Door mĳn cursussen kan ik het geleerde in de praktĳk brengen, maar je moet er ook feeling voor hebben.’ Paleis Het Loo is een bĳzondere werkplek. ‘Ik ga elke dag met plezier naar mĳn werk. Vanwege mĳn werkzaamheden, vanwege de omgeving. Het is misschien een cliché, maar het is ook waar: het is inderdaad een mooie werkplek. Je bent binnen en buiten bezig, je staat in contact met mensen. Soms zeggen bezoekers dat ze hier wel zouden willen werken. Dat begrĳp ik.’

‘Soms zeggen bezoekers dat ze hier wel zouden willen werken. Dat begrijp ik.’ 41

5

preseN tatie expositie & educatie

42

43

Jaarverslag Paleis Het Loo, 2014 / Presentatie


Door de verlenging van het objecttheater Wĳ Willem. De koningen die Nederland bouwden (t/m 27 april 2014) profiteerde Paleis Het Loo nog even van het succesvolle ‘kroningsjaar’ 2013. Maar onderwĳl werd er hard gewerkt aan een spectaculaire expositie. In de zomer kreeg het verslagjaar met de tentoonstelling over Grace Kelly ontegenzeglĳk een eigen signatuur, niet het minst door de aanwezigheid van een trotse prins Albert II van Monaco bĳ de officiële opening: ‘Ze had een ongelooflĳk talent om mensen echt te raken met haar vriendelĳkheid en gulheid. Dat heeft zĳn sporen nagelaten in de hoofden en harten van veel mensen, nu nog steeds.’ Dat was niet aan dovemansoren gericht; duizenden mensen, jong en oud, kwamen naar Apeldoorn om te zien hoe deze adembenemende vrouw prinses en stĳlicoon tegelĳk was.

23 /

23/ Nieuw in het aanbod, op advies van leerkrachten, was een lesprogramma dat ingaat op de vraag: waarom is Paleis Het Loo gebouwd in Apeldoorn en niet ergens anders? In Apeldoorn, Oranje en Paleis maken leerlingen uit groep 3-4-5 kennis met het paleis als zomerverblĳf en jachtpaleis, terwĳl de bovenbouwleerlingen als juniorconservator op zoek gaan naar typisch Apeldoornse, Veluwse en exotische elementen. Foto: Rob Voss.

44

Grace Kelly, prinses en stĳlicoon (4 juni 2014 t/m 4 januari 2015) was met recht een hoogtepunt. De beroemde actrice en het gezicht van Hollywood trad in 1956 in het huwelĳk met prins Rainier III van Monaco (1923-2005). Ze overleed op 14 september 1982 aan de gevolgen van een auto-ongeluk de dag ervoor. Kleding, juwelen, accessoires, filmbeelden en foto’s brachten het verhaal van de actrice die prinses werd van een van de oudste Europese vorstenhuizen tot leven. De tentoonstelling kwam tot stand in samenwerking met het Grimaldi Forum Monaco. Paleis Het Loo ontving ruim tweehonderd objecten in bruikleen. Ook kregen we de beschikking over de tentoonstellingsteksten die door het Victoria and Albert Museum (Londen) werden opgesteld voor de vergelĳkbare tentoonstelling Grace Kelly. Style Icon (17 april t/m 26 september 2010). De vormgeving was in handen van Tatyana van Walsum. Haar ruime ervaring op het gebied van kostuum- en theaterontwerp en tentoonstellingsdesign betaalde zich fantastisch uit. Ook bĳ de tentoonstelling Royal Showpieces. Een koninklĳke ontmoeting met Dutch Design (22 maart t/m 24 augustus) was de blik van buiten van grote invloed op de inhoud en de vormgeving. Gastcurator Nicole Uniquole combineerde museaal erfgoed en kunstvoorwerpen met hedendaagse ontwerpen van toonaangevende en aanstormende vormgevers, waardoor er een frisse en verrassende dialoog ontstond tussen de vorstelĳke smaak van toen en Nederlands design van nu. Speciaal voor deze expositie werden nieuwe werken vervaardigd. In The Flowers of the Palace bouwden Florian Seyd en Ueli Signer samen met bloemisten van Paleis Het Loo John Hagen en

Francien Huis in ’t Veld een fraaie bloemeninstallatie. Revolutionair was dat de bezoekers, paleismedewerkers, vrĳwilligers en ontwerpers de kamers in mochten, waardoor letterlĳk en figuurlĳk ruimte werd gecreëerd om het paleis anders te bekĳken. Dat Nederland een nieuwe koning heeft, is zo allengs wel duidelĳk. En een nieuw staatshoofd vraagt om een nieuw staatsieportret. Het Mondriaan Fonds gaf aan de kunstenaars Iris van Dongen, Rineke Dĳkstra en Femmy Otten een portretopdracht en koos Paleis Het Loo als locatie voor de presentatie ervan. In de vestibule organiseerden we Portret van de koning. Drie staatsieportretten van koning Willem-Alexander (29 april t/m 2 november). Op 24 april onthulde minister van OCW Jet Bussemaker de drie officiële staatsieportretten in het bĳzĳn van de drie vervaardigers. Wie zich daarna een tĳdje onopvallend ophield in de vestibule en haar of zĳn oor te luisteren legde, hoorde verhitte discussies en diverse kwalificaties: mooi, lelĳk, gelĳkend, juist niet, sympathiek, prachtig. De expositie Bloemenpaleis Het Loo. Bloemkunst in paleis en tuin (3 mei t/m 31 augustus) stond in het teken van de bloemkunst in paleis en tuin. Er waren bloemstillevens uit de periode 1600-1900 te zien, net als serviezen en klein meubilair met bloemmotieven. Een zeer geslaagd onderdeel was dat de bezoekers de gelegenheid kregen om een kĳkje te nemen in de Bloemenkamer. Medewerkers van de Tuindienst maken daar de boeketten die wekelĳks een plek krĳgen in het paleis. Paleis Het Loo wist ook in 2014 zĳn collectie uit te breiden door een aantal bĳzondere schenkingen en aankopen. In Aanwinsten voor het paleis (1 maart 2014 45



27 /

28 /

24 /

27/ Bloemenpaleis Het Loo was deels te bezichtigen in de Oostvleugel van het Paleis. Foto: Tom Haartsen. 28/ Sinds oktober 2014 is de speciale educatieve ruimte het ‘paleis-lokaal’ in gebruik. Foto: Rob Voss. 29/ De tentoonstelling over Grace Kelly was fraai vormgegeven door Tatyana van

25 /

26 /

29 /

Walsum. Foto: Menno Mulder Photography.

t/m 4 januari 2015) toonden we een selectie. Zo waren onder meer een portret van de hand van koningin Wilhelmina, een portret van prins Willem IV (17111751) door Johann Valentin Tischbein (1715-1768) en dat van koning Willem-Alexander door Judith Steenkamer te zien. Steenkamer was een van de deelnemers aan de tentoonstelling Beeld van Beatrix (31 januari 2013 t/m 16 juni 2013) en won de publieksprĳs met haar portret van toen nog koningin Beatrix. Winterpaleis Het Loo was uitermate geschikt voor de ontvangst van leerlingen van verschillende basisscholen. 453 leerlingen kregen een speciaal voor hen ontwikkeld lesprogramma voorgeschoteld, waarin zĳ erachter kwamen hoe de Oranjes de winter doorbrachten. Ook namen 104 studenten van het beroepsonderwĳs (Groen & Hotelschool) onder leiding van een museumdocent een kĳkje in het winterpaleis. Deze educatieve programma’s waren de opmaat

46

tot de in 2014 ingezette vernieuwingen op educatiegebied. In aantal gingen de programma’s terug. De zeven resterende lesprogramma’s zĳn volledig herzien; alle bestaan uit een voorbereidende les in de klas, een bezoek aan Paleis Het Loo en een afrondende les in de klas. De schoolbezoeken staan sinds maart 2014 onder leiding van professionele museumdocenten. Een andere belangrĳke verbetering was de ingebruikname van de educatieve ruimte in de Oostvleugel van het paleis. De voormalige tentoonstellingsruimte onderging in september een totale make-over. Leerlingen en leerkrachten reageerden unaniem positief op de tot ‘paleis-lokaal’ omgetoverde ruimte: het lesbezoek verliep zowel logistiek als inhoudelĳk aanzienlĳk vloeiender. In de zomer van 2014 zag een marketingplan voor educatie het licht. Samenwerking met het onderwĳsveld was ook daarin een van de belangrĳkste

24, 25 en 26/ De drie nieuwe staatsieportretten. (linksonder) Iris van Dongen (Tilburg, 1975) plaatste de koning deels in het licht en deels in de schaduw.

conclusies. De testfase van het nieuwe aanbod voor basisonderwĳs betekende de start van het netwerk van ‘Paleisreis-scholen’. Online zichtbaarheid, veelvuldige inhoudelĳke vernieuwing en actieve evaluatie waren andere aandachtspunten die we direct omarmd en in werking gezet hebben.

(linksboven) Femmy Otten (Amsterdam, 1981) portretteerde Willem-Alexander in harmonie met zĳn functie, en verwees subtiel naar historische elementen. (rechts) Rineke Dĳkstra (Sittard, 1959) streefde ernaar de ontspannen en vriendelĳke kant van de koning als mens in overeenstemming te brengen met de autoriteit die hĳ in zĳn functie uitstraalt.

Wij presenteren het paleis, de stallen, tuinen en museumcollectie op een aantrekkelijke en toegankelijke manier. Specifiek noemen we de samenwerking met AOC Oost, Aventus en Helicon Opleidingen ten behoeve

van de Decanendag in september. Op deze dag presenteerden de drie MBO-opleidingen zich aan decanen uit het voortgezet onderwĳs. Het educatieve team van Paleis Het Loo was medeorganisator, lichtte de nieuwe onderwĳskoers toe en verzorgde in de middag rondleidingen door het paleis en de tuinen voor de ruim zestig aanwezige decanen. Zĳ waren positief verrast over de nieuwe educatieve aanpak. In 2014 bezochten 6717 leerlingen en studenten Paleis Het Loo, ten opzichte van 2013 een zichtbare daling. Om twee redenen is de terugval goed verklaarbaar: 2013 was dankzĳ de troonsopvolging een uniek jaar, ook in het totaal aantal bezoekers. Een tweede verklaring is dat 2014 in het teken stond van de implementatie van de vele vernieuwingen bĳ de afdeling Educatie. Samen met de nieuwe educatieve marketingstrategie zullen die naar verwachting in 2015 leiden tot een stĳging in het aantal bezoekers in schoolverband.

47



30/ De nieuwe museumdocenten hebben ieder een lesbevoegdheid op zak, voor primair of voortgezet onderwĳs. Zĳ kennen het paleis, de tuinen en de stallen goed. In de zomer en het najaar van 2014 werkten ze mee aan het hernieuwde lesaanbod voor het basisonderwĳs. Foto: Rob Voss. 31/ Het bed van koningstadhouder Willem III in de kamer The Royal Bed. Foto:

30 /

Menno Mulder Photography.

31 /

32 /

33 /

32/ Voor de tentoonstelling Jardinières uit de Paauw (t/m 15 september), een kleine presentatie van bloemvazen, stond het gemeentebestuur van Wassenaar twee Russische porseleinen bloemenvazen ter beschikking. De jardinières zĳn voormalig bezit van de Russische grootvorstin Anna Paulowna. 33/ Voor Royal Showpieces veranderden enkele paleisvertrekken van uiterlĳk en van naam, zoals de Nieuwe eetzaal in Dining with the King. Foto’s: Menno Mulder Photography. 34/ Museumdocent Anne Vorderman maakt de symmetrische vorm van 35/ Jonge bezoekers luisteren aandachtig naar een van de

Paleis Het Loo duidelĳk via het zogeheten symmetriespel.

34 / 48

35 /

museumdocenten. Foto: Rob Voss.

49



Essay Marieke Spliethoﬀ

de austin sheerline van koningin julianA

36 /

Verenigde Staten In 1960 werd de Austin Sheerline door het Koninklĳk Huis verkocht. De totale kilometerstand bedroeg in 2014 bĳ aanschaf 11.884 kilometer. Dat er zo weinig mee gereden is, komt vooral doordat de zware auto moeilĳk te besturen was. Ook was de wegligging niet perfect en veroorzaakte ze bĳ koningin Juliana wagenziekte. De lotgevallen in de jaren na de verkoop zĳn vrĳ goed bekend. Via Autobedrĳf Post in Heemstede werd de Sheerline in 1960 gekocht door William Oxener, een geëmigreerde Nederlander uit Lake City (Pennsylvania), die de auto liet verschepen naar de Verenigde Staten. Via een zekere Paul Rutherford uit West Hartford (Connecticut), die de auto in 1963 per advertentie te koop aanbood, kwam hĳ vervolgens in niet nader genoemd particulier bezit in de Verenigde Staten. In 2008 werd de Austin Sheerline gekocht door de Nederlandse verzamelaar L. van der Meulen uit Assen, die de auto terug liet verschepen naar Nederland.

37 /

36/ Koningin Juliana in de

Tot de meest spectaculaire aanwinsten van 2014 behoort zonder twĳfel de hofauto die koningin Juliana in 1950 bestelde: de Austin A135 Sheerline Princess II. De restauratie ervan zal in 2015 zĳn voltooid. Daarna is de Austin Sheerline voor bezoekers te zien in het Stallencomplex.

Chassis-cowl In 1950 besloot koningin Juliana tot de aanschaf van een ruime, representatieve zesraams cabriolet. Het chassis en de motor werden besteld bĳ de Austinfabrieken in Engeland en als chassis-cowl (chassis met schutbord, voorruit, motorkap en voorspatborden) via de importeur R.S. Stokvis & Zoon in Rotterdam geleverd in december 1950. De opbouw werd van februari 1951 tot en met februari 1952 uitgevoerd door Carrosseriefabriek Pennock & Zoon in Den Haag, naar het ontwerp van de beroemde carrosserieontwerper Vandenplas, die na de Tweede Wereldoorlog was overgenomen door Austin. De totale aankoopsom van de Austin Sheerline bedroeg destĳds 32.035 gulden en 40 cent. Het kentekenbewĳs 1-A werd afgegeven op 28 februari 1952. De auto kreeg het koninklĳke kenteken HX-2, later vervangen door AA-9. ‘Wuifauto’ De Austin Sheerline deed onder meer dienst bĳ het staatsbezoek van koningin Juliana en prins Bernhard (1911-2004) aan de Nederlandse Antillen in 1955 en bĳ het bezoek van prinses Beatrix aan

50

Suriname in 1958. Voor beide gelegenheden is de auto per schip vervoerd. Ook is de Austin Sheerline gebruikt bĳ officiële bezoeken van de koningin en de prins in eigen land. Het koninklĳk paar werd dan in een gesloten hofauto naar de plaats van bestemming vervoerd. Daar stapten zĳ over in de open Austin Sheerline, van waaruit zĳ goed zichtbaar waren voor het publiek. In die zin is een open auto als deze dan ook vergelĳkbaar met een open rĳtuig als de landauer. Dit type auto wordt gekscherend ook wel een ‘wuifauto’ genoemd. De Austin Sheerline is de laatste custom-made koninklĳke auto. Het is een zeer luxe en representatieve hofauto, die hetzelfde comfort bood als de toenmalige Rolls Royces en Bentleys, alleen voor ongeveer een derde van de prĳs. Een ander interessant aspect is dat deze auto een unieke schakel vormt tussen de vooroorlogse automobielen, die als chassis cowl werden gekocht en afgebouwd bĳ een (plaatselĳke) carrosseriebouwer, en de naoorlogse auto’s die als kant-en-klaar product de fabriek verlieten, eventueel aangepast aan de eisen van de opdrachtgever.

Restauratie De Austin Sheerline kwam in deplorabele toestand terug uit de Verenigde Staten. De vorige eigenaar is met veel liefde en vakkennis aan de restauratie ervan begonnen, waarbĳ aan de kleinste details aandacht is besteed. Zo werd de carrosserie helemaal kaal gemaakt, de roestschade hersteld en opnieuw gespoten. Al het chroomwerk inclusief de Pennock emblemen, de wieldoppen en de strips zĳn opnieuw verchroomd. De motor en het remsysteem zĳn volledig gereviseerd en waar nodig zĳn onderdelen vervangen. Alle meters in het stalen en blauw gespoten dashboard zĳn compleet en werkend gemaakt. De restauratie van het interieur is na de overname door Paleis Het Loo toevertrouwd aan Jilles Helmantel Speciaal Stoffering (Westeremden), met medewerking van H.J. Bultena (Warffum) voor het technisch gedeelte en Annemarieke Millenaar van het Noordelĳk Atelier Textielrestauratie. De frames en de aluminium onderbouw van de bank achterin en de stoelen voorin zĳn opgewerkt en gestoffeerd. De cabrioletkap is teruggebracht. Alle oorspronkelĳke onderdelen, zoals de kap en de leren en velours bekleding, waren bĳ de auto aanwezig. Het exterieur is nu zwart met een zwart linnen kap. Het interieur is uitgevoerd in donkerblauw leder. Ook de bestuurders- en passagiersstoel zĳn bekleed met donkerblauw leer. De bank voor de vorstelĳke passagiers, achter de separatieruit, is gestoffeerd met beige

laken. Vervolgens is de rĳke betimmering van berkenfineer in het interieur teruggebracht. Tegenover de achterbank zĳn een klokje (Steltman Juweliers) en drie kastjes gemonteerd: een met een haar- en kledingborstel voor koningin Juliana, een met rookgerei voor prins Bernhard en een met een kristallen karaf en twee glazen in het midden. De auto is uitgerust met vaandelstandaards, mistlampen, zĳspiegels en een hydraulisch vierpunts kriksysteem. De banden zĳn Denhan banden met wit zĳvlak. De twee reservewielen staan in de voorspatborden op de treeplanken.

Austin Sheerline bĳ de Lagoolieraffinaderĳ in St. Nicolaas op Aruba, waar toen circa achtduizend mensen werkten, 1955. Collectie: Nationaal Archief Den Haag. 37/ In 1955 bracht koningin Juliana een staatsbezoek aan het Caribische deel van het Koninkrĳk en de Austin Sheerline ging mee. De Austin Sheerline werd verworven met

Attractie Met de Austin Sheerline heeft Paleis Het Loo de laatste custom-made koninklĳke auto verworven die de schakel vormt tussen de open galarĳtuigen en de cabriolet hofauto’s. Daarom krĳgt deze auto een belangrĳke plaats in de nieuwe opstelling in het Stallencomplex. De focus is gericht op het zichtbaar maken van het koninklĳk vervoerbedrĳf, zoals dat tot ver in de twintigste eeuw functioneerde. Het verhaal over koninklĳk vervoer ontvouwt zich aan de hand van de bĳzondere rĳtuigen, sledes en auto’s. Wanneer de Austin Sheerline op mooie dagen rondrĳdt op het terrein van Paleis Het Loo, zullen de bezoekers aangenaam verrast opkĳken.

steun van de BankGiro Loterĳ en het Mondriaan Fonds.

Literatuur: Vrĳaldenhoven, F., Koninklĳk autorĳden (Zaltbommel 2001), 148-153.

51



‘Een bezoek aan Paleis Het Loo is als een kleine vakantie’.

interview Nicole Uniquole Curator en tentoonstellingmaker Nicole Uniquole zag in een van de depots van Paleis Het Loo voornamelĳk lakens. Eronder school een veelheid aan prachtige voorwerpen, voorzien van kartonnen kaartjes met een handgeschreven tekst. Die kaartjes keerden terug als objectteksten in haar tentoonstelling Royal Showpieces, een koninklĳke ontmoeting met Dutch design. In vĳf paleisvertrekken vermengde ze museaal erfgoed met hedendaagse toegepaste kunst. Maar de meest simpele ingreep bleek de meest baanbrekende; de bezoekers mochten de kamers in…

52

Hoe waren de reacties? ‘Heel positief. Maar ik had niet verwacht dat de reacties binnen Het Loo zo goed zouden zĳn.’

je laten zien wie je bent en wat je kunt. Na een presentatie van mĳn plannen keerde het direct om. Toen had iedereen er zin in.’

Waarom? ‘De meeste medewerkers en vrĳwilligers houden van het klassieke paleis, de oorspronkelĳke inrichting. Ik werd af en toe bezorgd aangesproken: ‘‘Wat ga je doen?’’ en ‘‘Het paleis is goed zoals het is hoor!’’ Begrĳpelĳk, want de mensen kennen je niet. Dus moet

Hoe kwam je op het idee om de touwtjes weg te halen, zodat de bezoekers de kamers in konden? ‘Ik wilde zelf zo graag die paleisvertrekken in! Uit ervaring weet ik dat je net iets te dicht bĳ het touwtje staat, of je been steekt eronderdoor. Dan gaat er meteen een alarm af, je kunt dergelĳke ruimtes niet

stiekem betreden. Maar ik wil al die prachtige objecten en interieurs tóch van dichtbĳ bekĳken, dus weg met de touwtjes. En heel bĳzonder: ineens lagen allerlei details bloot, details die zelfs de medewerkers en vrĳwilligers nog nooit gezien hadden.’ Zoals? ‘Ik merkte dat óók zĳ het leuk vonden om door de kamers te lopen, of door de ramen naar buiten te kĳken. Sommigen werken daar al lang, maar hadden dat nog nooit kunnen doen. In de kamer waar de bloemen aan het plafond hingen1, zagen enkelen voor het eerst het behang van dichtbĳ. Of hoe kort maar hoog het staatsiebed is, hoe de wandbespanning eruitziet. Dat zie je niet als je er vĳf meter vanaf staat.’ Je gaat het weer doen. Ook anders? ‘Daar ga ik nog niet veel over zeggen, maar de touwtjes gaan opnieuw weg. Dat vind ik cruciaal. Net als de presentatie van ‘‘verborgen’’ depotstukken. En ik zou minimaal een en bĳ voorkeur twee kamers willen inrichten die nog niet eerder voor het publiek toegankelĳk waren. Op Het Loo is immers zo veel te ontdekken, dat wil je de bezoekers meegeven.’ Zou je ook zonder nieuwe of hedendaagse objecten een Royal Showpieces kunnen maken? ‘Ik zou het kunnen, maar niet willen. Dan is er geen meerwaarde, geen inspiratie. Het gaat mĳ juist

om de kruisbestuiving tussen het oude en het nieuwe, over het belang van handwerk en ambachtelĳke technieken, en hoe die resulteerden in unieke voorwerpen. En vormgevers en ontwerpers moeten kennismaken met het oude werk, zodat ze weten waar het allemaal vandaan komt.’ Hoe reageerden de deelnemers op Paleis Het Loo? ‘De meeste waren ver-bĳs-terd over wat je hier allemaal kunt zien, doen. Ze ervoeren een bezoek aan Paleis Het Loo als een kleine vakantie. Ik vind trouwens dat iedereen die toegepaste kunst maakt of daarin opgeleid wordt, verplicht is tot een bezoek aan Het Loo. Er is in Nederland geen ander museum waarin de Nederlandse geschiedenis zo voelbaar is, in combinatie met die schitterende objecten en interieurs.’ Welk object had je het liefst mee naar huis genomen? ‘Het toiletservies van roze opalineglas. Overigens is dat ook een van de objecten waaraan de bezoekers niet direct zagen dat het om een ‘‘oud’’ stuk ging. Sommige conservatoren merkten dat ook op, dat het soms bĳna niet te zien was, wat oud en wat nieuw was. Een groot compliment; het maakte niet alleen mĳn dag goed, maar ook mĳn hele week.’

1 Florian Seyd & Ueli Signer vervaardigden op uitnodiging en in samenwerking met John Hagen en Francien Huis in ‘t Veld (bloemisten Paleis Het Loo) Dwarrelende bloemen, dat in de kamer The Flowers of the Palace aan het plafond hing. Vanaf een speciaal vervaardigde bank konden de bezoekers er dus liggend naar kĳken.

53

6

54

evene menten en acti viteiteN gasten & groepen 55

Jaarverslag Paleis Het Loo, 2014 / Evenementen en Activiteiten


39/ Een Kĳkje vanaf het Dak voor een koninklĳk uitzicht. Onder begeleiding van gidsen genoten de bezoekers van een onverwacht weids uitzicht over de prachtig aangelegde paleistuinen en de voorterreinen van Het Loo: een gebied van zes

39 /

hectare, omsloten door het bosrĳke Paleispark. 40/ Deelnemers aan het Grand Defilé passeren het voorterrein van Paleis Het Loo. Foto: ANP/Robin Utrecht. 41/ Cliënten van Abrona, een christelĳke organisatie voor dienstverlening aan mensen met een verstandelĳke beperking, verbeeldden koning Willem-Alexander en koningin Maximá in papier maché en schonken deze aan Paleis Het Loo.

38 /

De geur in de stallen opsnuiven, verkleed gaan als prinses of prins en aangesproken worden door de Zomerkoning tĳdens zĳn parade; in 2014 organiseerde Paleis Het Loo een aantal intussen vertrouwde evenementen, activiteiten en ontvangsten. Nieuw waren de speciale bezoekdagen voor Zonnebloemgasten. Ze waren een groot succes, zowel voor de gasten als de paleismedewerkers en vrĳwilligers: ‘Toen ik met Zonnebloemgast Johanna in de paleistuinen aankwam, draaiden we ons om en zagen het paleis in volle glorie. Met die prachtige symmetrische tuinen ervoor. Johanna was nog nooit in Paleis Het Loo geweest. Ze zei: ‘‘Ik ben zo blĳ dat ik dit nog kan meemaken’’.’

38/ Paleis Het Loo was in 2014 het decor voor 96 ontvangsten. Een derde werd gegenereerd vanuit de zakelĳke markt. De overige ontvangsten worden geïnitieerd door diverse stichtingen, overheidsinstanties, ambassades, academies en sponsoren. Op 8 maart was er bĳvoor-

In samenwerking met de Nationale Vereniging de Zonnebloem deed Paleis Het Loo in oktober 2013 met succes een beroep op de Vriendenloterĳ, waardoor we in 2014 in staat waren deze speciale bezoekdagen te organiseren en verbeteringen aan te brengen in de toegankelĳkheid voor rolstoelgebonden bezoekers. Zo werd een pendelbus met rolstoellift in gebruik genomen en is de pendelbusroute naar de tuinen uitgebreid, waardoor de lange afstanden voor mindervalide bezoekers gemakkelĳker te overbruggen zĳn. Van maart tot oktober genoten in totaal tienduizend gasten (vĳfduizend ‘Zonnebloemers’, vĳfduizend begeleiders) van een compleet programma, inclusief vervoer, entree, catering en rolstoelen ter plekke. Een andere bĳzondere en nieuwe ontvangst was de bĳeenkomst voor oud-medewerkers. Bĳna zeventig 56

gepensioneerde oud-collega’s genoten zichtbaar van het programma en van het weerzien. Zeer indrukwekkend was de samenkomst van nabestaanden van de slachtoffers van de aanslag op Koninginnedag 2009 (30 april). Het Haagse Koninklĳk Staldepartement presenteerde tĳdens het Stallenweekend (9-11 mei) De paarden en rĳtuigen van Z.M. de koning. Het publiek kon wederom van dichtbĳ kennismaken met de verzorging en training van de koninklĳke paarden en het uitrĳden van de koninklĳke rĳtuigen. Eveneens terugkerende en succesvolle activiteiten waren Een Kĳkje vanaf het Paleisdak, een koninklĳk uitzicht over de tuinen (iedere woensdag en elk weekend in de periode 19 juli t/m 31 augustus), het Nationaal Museumweekend (5-6 april) en de Open Monumentdagen (13-14 september).

beeld de jaarlĳkse Oekraïnedag. Foto: ANP / Piroschka van de Wouw.

40 /

De laatste activiteit had als thema ‘Op reis’. Daarom konden bezoekers op het Stallencomplex de rĳtuigen, auto’s en werkruimten bekĳken of deelnemen aan speciale rondleidingen. In de zomer waren de barokke tuinen van Paleis Het Loo voor de tweede keer het decor voor De Parade van de Zomerkoning. Ditmaal stond het spectaculaire buitenevenement in het teken van het circus, aansluitend bĳ de tentoonstelling over Grace Kelly. Het Monegaskische vorstenhuis heeft immers nauwe banden met het Monte-Carlo International Circus Festival. Een bont gezelschap van circusartiesten verzorgde onder leiding van de Zomerkoning een avond vol verrassende acts, zoals kunstige trampolinecapriolen, een vrolĳke ganzenfanfare en spannende luchtacrobatiek. Ruim zesduizend mensen genoten van de vier parades (30 juli, 6,13 en 20 augustus); een slechte weersvoorspelling had een afgelasting tot gevolg (27 augustus). Op de dinsdagen in de zomervakantie ontving Paleis Het Loo tĳdens de Prinse(sse)ndagen weer honderden prinsen en prinsessen, vaak in schitterende roze jurken en prachtig opgemaakt (22 en 29 juli, 5 en 12 augustus). Ze hobbelden in een rĳtuigje naar het paleis, waar hun troon al klaar stond, een uitgelezen fotomoment. ‘Majesteitelĳk’ en enthousiast deden ze een speurtocht door het paleis en de tuinen.

41 /

Paleis Het Loo nam op Eerste Pinksterdag deel aan de Landelĳke dag van het Kasteel (9 juni) en was op 14 juni starten eindpunt van het door de Stichting Koninklĳk Apeldoorn georganiseerde zogeheten Grand Defilé. In het kader van het tweehonderdjarig bestaan van het Koninkrĳk der Nederlanden trokken maar liefst 170 rĳk uitgedoste praalwagens door Apeldoorn, vanaf de eretribune gadegeslagen door prinses Beatrix, prinses Margriet en professor mr. Pieter van Vollenhoven. De NOS deed live verslag. Enkele weken erna werd een deel van het voorterrein omgetoverd tot het mekka van de klassieke autoliefhebber: de alweer elfde editie van het Concours d’élégance, georganiseerd door Classic Events (1-3 juli). Het mooie weer, de bĳzonder grote verzameling klassieke en moderne auto’s en het feit dat de mooiste klassiekers een prominente plek kregen op de basse-cour, leverden een recordaantal van twintigduizend bezoekers op. De zonovergoten eerste septemberdag stond in het teken van de opnames van het welbekende programma Tussen Kunst en Kitsch. Meer dan duizend verwachtingsvolle kunst- of kitschbezitters luisterden op het Stallencomplex naar de meningen van de experts… en vertrokken teleurgesteld, berustend of verheugd huiswaarts. 57



42 / 48/ De Zomerkoning paradeerde vier avonden in Paleis Het Loo. Foto: Menno Mulder Photography. 49/ De uitreiking van de Young Captain Award. Links Siebe Riedstra, rechts Berndt Kodden. Foto: Anko Stoffels.

43 /

44 /

48 /

45 /

46 /

42/ De bloemschikwedstrĳd voor MBO-studenten op 28 mei in de colonnades. 43/ Op 30 april deed de culinaire parade Vorstelĳk tafelen in Nederland Paleis Het Loo aan, een onderdeel van de viering van tweehonderd jaar Koninkrĳk. Deelnemers waren onder

De Balzaal was in het verslagjaar het toneel van twee indrukwekkende ontvangsten. In mei organiseerde Rotary Apeldoorn een fundraisingdiner voor vĳfhonderd gasten. De opbrengst van € 25.000 ging naar de Stichting Leergeld. Op 19 november overhandigde secretaris-generaal Siebe Riedstra van het ministerie van Infrastructuur en Milieu de Young Captain Award voor gedurfd en vernieuwend leiderschap aan Berndt Kodden van Royal Friesland Campina. De presentatie was in handen van Eva Jinek.

Wij organiseren een breed scala aan evenementen en activiteiten die passen bij het museum, paleis, de stallen en tuinen.

anderen het haringmeisje, Tielse Flipje, de Aardbeienprinses en de Confrérie de l’Asperge Limbourgondië. Foto: ANP/Martĳn Beekman. 44/ Op 17 juni was de jaarlĳkse haringparty op de achterstoep van het paleis. Een zestig koppen tellend orkest onder leiding van Joop Boerstoel verzorgde een indrukwekkend concert in de evenzo indrukwekkende paleistuin. 45/ Een rolstoelgebruiker onder begeleiding van een vrĳwilliger van de Zonnebloem in de schilderĳengalerĳ van het paleis. 46/ Op 17 september gaven Kees Vendrik, lid van het college van de Algemene Rekenkamer, en Helmer Vossers, directeur van de Inspectie der Rĳksfinanciën van het ministerie van Financiën, een toelichting op de miljoenennota tĳdens het Miljoenennotaontbĳt. Foto: D&R Fotografie. 47/ De Prinse(sse)ndagen. Op deze dagen staan de jongste museumbezoekers centraal.

58

47 /

Doorgaans houdt ook Het Fonds Slachtofferhulp in de Balzaal zĳn traditionele kerstgala met fondsenwervende veiling en loterĳ (16 december), maar dit keer moest men uitwĳken naar de tuin van het paleis. Het voordeel was dat er meer tafels verkocht konden worden. Onder anderen prins Bernhard jr., prins PieterChristiaan en prins Floris waren met hun echtgenotes

49 /

aanwezig, evenals gastheer prof. mr. Pieter van Vollenhoven en prinses Margriet. Zĳ genoten samen met de andere gasten van de optredens van Karin Bloemen en de Jersey Boys. Veilingmeester en D66-voorman Alexander Pechtold hamerde uiteindelĳk € 221.235 af. Op 24 oktober bestond de Koninklĳke Marechaussee tweehonderd jaar. De viering van deze zogenoemde Wapendag was onder de aanspanplaats van het Stallencomplex, in aanwezigheid van prinses Beatrix, sinds 1956 schutsvrouw van de Koninklĳke Marechaussee. Het feestelĳke Diner de Corps werd door driehonderd gasten genuttigd, van wie er zeventien koninklĳk onderscheiden werden. De winterfair Spirit of Winter (19-23 november) luidde traditiegetrouw ‘The most wonderful time of the year’ in. Meer dan 150 deelnemers presenteerden de mooiste, lekkerste en meest sfeervolle seizoenproducten op het voorterrein van Paleis Het Loo. Deze editie trok 13.512 bezoekers, een stĳging van ruim drieduizend ten opzichte van het jaar ervoor. En tĳdens Winterpaleis Het Loo vierde het succesvolle televisieprogramma Blauw Bloed in samenwerking met Paleis Het Loo zĳn tienjarig bestaan op het Stallencomplex. 850 leden van de Evangelische Omroep genoten in een Dickensiaanse kerstsfeer van de ĳsbaan en de gedekte tafels. Diverse lezingen, interviews en tv-opnames maakten het tot een bĳzonder geslaagde dag. 59

7

60

marke ting eN commu nicatie markt & merk 61

Jaarverslag Paleis Het Loo, 2014 / Marketing en Communicatie

Jaarverslag Paleis Het Loo, 2014 / Marketing en Communicatie

Websites en social media worden steeds belangrĳker, zeker als het gaat om interactie met bezoekers. Een groot deel koopt het entreebewĳs online, bekĳkt ook digitaal het actuele aanbod en laat via Twitter en Facebook weten wat ze ervan vonden. Paleis Het Loo luistert daar goed naar. Daarom ging het in 2014 onder andere over tot het plaatsen van blogs en de publicatie van een maandelĳkse e-nieuwsbrief. Ook zĳn er Twitter-accounts van Paleis Het Loo, van de afdeling Educatie, de tuinen en enkele conservatoren. Deze ‘digitale dialoog’ versterkt zowel de band met onze bezoekers als het merk Paleis Het Loo.

50 /

50/ Opnamen in de kamer van Willem II voor de 5-delige NOS-serie Het Koninkrĳk, gepresenteerd door acteur Waldemar Torenstra (l) en journalist Eelco Bosch van Rosenthal (r). Foto: ANP/Sander Koning.

In dit licht moeten ook de sinds maart operationele subsites of mini-sites worden gezien; daarop is het mogelĳk om meer informatie over een specifieke tentoonstelling of een bĳzonder evenement te geven. De navigatie op de website is aangepast. Ook werden een zoekfunctie en een nieuwe overzichtelĳke agendafunctie geïntroduceerd. De zoekfunctie is sinds de introductie al vierduizend keer gebruikt. Op basis van de ingevulde zoektermen is doorlopende analyse mogelĳk en wordt de informatie zo nodig aangevuld.

Wij positioneren Paleis Het Loo als een sterk merk om meer bezoekers en inkomsten te genereren. Ten opzichte van 2013 is het bezoek aan de website met bĳna 40% gestegen, tot ongeveer 800.000 online bezoekers. De verkoop van e-tickets leverde ruim € 381.000 omzet op. Ruim 60% van de online aangekochte entreebewĳzen was voor de tentoonstelling over Grace Kelly. In 2015 wordt de online ticketshop verder ontwikkeld. Een probaat middel om een duurzame relatie met onze bezoekers aan te gaan, is de maandelĳkse e-nieuwsbrief. Intussen hebben ruim elfduizend ontvangers zich hiervoor ingeschreven. Daarnaast zĳn social media als Twitter en Facebook verder 62

geprofessionaliseerd, wat heeft geleid tot een maandelĳks bereik van respectievelĳk 25.000 en 220.000 mensen. Er waren twaalfduizend likes op Facebook en er kwamen 1100 volgers op Twitter bĳ. Vanaf begin mei publiceerden de conservatoren regelmatig blogs, waarin ze ingaan op relevante onderwerpen en thema’s op Het Loo. Dit varieerde van meer toelichting bĳ een tentoonstelling of object, een beschrĳving van een restauratie tot persoonlĳke ervaringen van bĳvoorbeeld openingen of bĳgewoonde symposia. Ruim 33.000 mensen lazen de blogs. In 2014 stond Paleis Het Loo volop in de publiciteit. Onze tentoonstellingen en activiteiten zĳn inmiddels gewild bĳ de radio- en televisieprogrammamakers. Het aantal Loo-items was vooral hoog rond de opening van de tentoonstelling over Grace Kelly. Vrĳwel alle Nederlandse media besteedden aandacht aan de openingshandeling door prins Albert II van Monaco en koning Willem-Alexander, net als veel buitenlandse media. De presentatie van de nieuwe staatsieportretten van de koning en Winterpaleis Het Loo trokken trok eveneens veel media-aandacht. In 2014 telde Paleis Het Loo 735 Vrienden ten opzichte van 678 in 2013. De jaarlĳkse Vriendenbĳeenkomst die op zaterdag 22 maart plaatsvond, stond in het teken van de tentoonstelling Royal Showpieces, een koninklĳke ontmoeting met Dutch Design. Conservator Paul Rem verzorgde voorafgaand aan de bezichtiging een lezing over de totstandkoming van deze vernieuwende expositie. Begin 2015 is een nieuw online registratie- en betalingssysteem voor de Vrienden in gebruik genomen. 63

8

perso neel eN organi satie opleiding & ontwikkeling

64

65

Jaarverslag Paleis Het Loo, 2014 / Personeel en Organisatie


51 /

Paleis Het Loo heeft sinds 2012 een aantal flinke vernieuwingen op personeelsgebied kunnen doorvoeren. In het verslagjaar hebben we niet alleen vaart gezet achter de vervaardiging van functieprofielen, maar ook vastgesteld dat er een up-to-date, praktisch en integraal arbobeleidsplan nodig is. Daarin wordt duidelĳk gemaakt hoe het arbobeleid past binnen het gehele organisatiebeleid en wat de doelen en speerpunten voor de komende beleidsperiode zĳn. In november werd een subsidieaanvraag ingediend bĳ het Agentschap SZW, een afdeling van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, om dit plan te vervaardigen. Eind januari 2015 is die door het Europees Sociaal Fonds (ESF 2014-2020) toegekend, waardoor we ook invulling kunnen geven aan het speerpunt levensfasebewust personeelsbeleid.

In 2014 werden voor alle functies (61) functieprofielen opgesteld, die vervolgens door de AWVN (Algemene Werkgeversvereniging Nederland) opnieuw zĳn gewogen. Het proces bracht weliswaar discussies op gang, maar verschafte ook duidelĳkheid in de afdelingsopbouw en het salarishuis. De profielen vormen de uitgangspunten van het nieuwe functioneringsformulier waarin competenties als bespreeken ontwikkelpunten zĳn opgenomen. Sinds 1 januari is Karin Hosmus de nieuwe bedrĳfsarts van Paleis Het Loo en vinden de maandelĳkse spreekuren in het paleis plaats. Ons personeelsbeleid is gericht op een goede, veilige en prettige werkplek. Derhalve maken wĳ gebruik van de diensten van bedrĳfsfysiotherapeut Jasper ten Boske, die onder andere alle werkplekken van het kantoorpersoneel arbotechnisch onderzocht. Op basis daarvan verstrekte hĳ adviezen. Dit resulteerde in de aanschaf van nieuw (verstelbaar) meubilair. Ook herzagen we het 66

rookbeleid. Dat leidde onder meer tot de opheffing van de inpandige rookplek. De bedrĳfsarts en bedrĳfsfysiotherapeut zullen ook nauw betrokken zĳn bĳ de vervaardiging van het arbobeleidsplan. Met instemming van het bestuur van de Stichting ’t Konings Loo werd de aansturing van de ruim tweehonderd vrĳwilligers per 1 april overgedragen aan Paleis Het Loo. Daarom zĳn twee betaalde krachten aangetrokken. De vrĳwilligers worden hoofdzakelĳk ingezet in de winkel, bĳ de pendeldienst en audiotouruitgifte, als gidsen en in de tuinen. Er is een vrĳwilligersraad aangesteld, die de belangen van de vrĳwilligers behartigt. En op maandag 30 juni werd op feestelĳke wĳze afscheid genomen van vĳf bestuursleden van de Stichting ’t Konings Loo. Zĳ werden op 22 september opgevolgd door een nieuw driehoofdig bestuur. Zes collega’s gingen met pensioen, met name medewerkers van de afdeling Service & Veiligheid.

51/ Een team van Paleis Het Loo nam deel aan de Drakenbootrace (27-29 juni). Uitslag? Deelnemen is belangrĳker dan winnen.

Het aantal directieleden werd teruggebracht naar twee: een algemeen directeur en een zakelĳk adjunct-directeur. Adjunct-directeur Johan Carel Bierens de Haan trad op eigen verzoek terug uit de directie en werd hoofdconservator. Conform het educatiebeleid breidde de afdeling Educatie uit met vĳf museumdocenten, een nieuwe functie binnen Paleis Het Loo. Ook werd de nieuwe functie Hoofd Educatie ingevuld. Fondsenwerving en het genereren van sponsorgelden bleken geen sinecure. Daarom werven we in 2015 een nieuwe medewerker die de uitvoering van het relatiebeleid (fondsen, sponsors, overheden) als voornaamste taak heeft. Er is meer dan de voorgenomen 1% van de loonsom besteed aan opleidingen. De directie constateerde dat in het verleden te weinig is geïnvesteerd in de ontwikkeling van de medewerkers. De jaarlĳks terugkerende Bedrĳfshulpverlenende (BHV) cursussen zĳn gevolgd, in het verslagjaar uitgebreid met een Collectiehulpverlenende cursus (CHV). Het crisisteam volgde opnieuw een training informatiemanagement en een deel de bĳhorende mindmap-cursus.

Wij zijn een aantrekkelijke werkgever die medewerkers motiveert, inspireert en talenten en capaciteiten zo goed mogelijk inzet. Het managementteam en het middenmanagement rondden de vervolgcursus voor het opstellen van een afdelingsplan, -planning en -begroting met succes af. Twee meewerkend voormannen kregen een training op het gebied van leidinggeven in een veranderende werkomgeving, terwĳl de leidinggevenden van de afdeling Service & Veiligheid een nieuwe beveiligingsmethode introduceerden, het zogeheten Predictive Profiling. Zĳ gaven via interne cursussen hun kennis op dit gebied door aan de medewerkers. De beveiligers onderkennen zo veel mogelĳk dreigingen in een zo vroeg mogelĳk stadium en voorkomen op die manier incidenten, uiteraard in combinatie met nieuwe technische ontwikkelingen op beveiligingsgebied, zoals een sterk verbeterd cameratoezicht. Vĳf mensen, onder wie de directie en de woordvoerder van Paleis Het Loo, volgden een mediatraining. Ook maakten we een begin met trainingen

projectmatig werken op de werkvloer. Dit wordt in 2015 voortgezet. Gezien de groeiende noodzaak tot digitale communicatie staan begin volgend jaar cursussen Excel en Outlook op de agenda. Hiervoor hebben al tachtig collega’s zich aangemeld. De OR kwam in 2014 tien keer bĳeen en acht keer vond een overlegvergadering plaats met de directie. Op 27 februari maakte de OR kennis met de nieuwe voorzitter van de Raad van Toezicht, mevrouw Gerdi Verbeet. Op 20 november vergaderden de OR, directie en een delegatie van de Raad van Toezicht. Deze ontmoeting werd door alle deelnemers als zeer prettig ervaren. Onderwerpen die tĳdens het gesprek aan de orde kwamen waren onder andere nieuwe ontwikkelingen in de organisatie en de voortgaande professionalisering. De OR besteedde in 2014 in nauw overleg met de directie aandacht aan een efficiëntere werkwĳze. Zowel bĳ de OR als bĳ de directie bestond de wens heldere afspraken te maken betreffende de afhandeling van advies- en instemmingverzoeken. Zo ontstond er ruimte om na zorgvuldig overleg met de achterban een gezamenlĳk OR-besluit voor te bereiden. Ook bereikten signalen van de werkvloer eerder de directie. De OR-training vond plaats op 20 en 21 maart. In 2014 werd tĳdens de overlegvergaderingen uitgebreid gesproken over het complexe functiewaarderingssysteem en de daaruit voortvloeiende vaststelling van de functieprofielen. De OR hield toezicht op de uitvoering, procedures en de voortgang. Op donderdag 13 november bracht de OR van het Kröller-Müller Museum (Otterlo) in het kader van een OR-opleiding een werkbezoek aan onze OR. Na een uitwisseling van ervaringen kregen de gasten een rondleiding door het museum. De LAC-vergadering (Landelĳke Advies Commissie) was op 23 januari 2014 in Paleis Het Loo. Vertrouwenspersoon Marjon Westerhof stelde een kandidaat voor het voorzitterschap van de externe klachtencommissie voor. Directie en OR gingen akkoord met de benoeming van de voorzitter die (indien nodig) oproepbaar is. De samenstelling van de OR bleef ongewĳzigd en bestond in 2014 uit: Kiesgroep Service & Veiligheid (2 zetels) Betty van ’t Zet en Piet van Oene, Kiesgroep Wetenschappelĳke Staf (1 zetel) Donny Tĳssen, Kiesgroep Facilitaire Dienst (2 zetels) Charles Hamerling (voorzitter) en Edwin Blankhorst, Kiesgroep Algemeen (1 zetel) Koen van Rantwĳk, Kiesgroep Tuindienst (1 zetel) Steven Scholten. De functie van ambtelĳk secretaris werd vervuld door Luuk van der Molen. 67



51/ De medewerkers van

51 /

Paleis Het Loo, december 2014. Foto: Rob Voss.

De afdeling Beveiliging & Bewaking heet sinds 2014 Service & Veiligheid. Dit sluit beter aan bĳ de kernwaarden ‘gastvrĳ’, ‘professioneel’ en ‘kwaliteit’. Paleis Het Loo registreerde in het verslagjaar 59 incidenten, tegenover 50 in 2013. De meest geregistreerde meldingen behoorden tot de rubriek EHBO, 40 tegenover 30 in 2013. Deze geringe toename is te wĳten aan enkele valpartĳen in de tentoonstellingsruimten. Intussen zĳn de oorzaken verwĳderd. Er zĳn in 2014 veel vernieuwingen doorgevoerd die de veiligheid van zowel de bezoekers, het personeel als de collectie flink deed toenemen. In feite werd het beveiligingstoezicht gemoderniseerd en naar de nieuwste inzichten gemodelleerd. We noemden al het Predictive Profiling. Daarnaast kregen alle zalen en

68

vertrekken detectiecamera’s en werd er een nieuwe controlekamer in gebruik genomen. Ook werd de toegang tot het Paleispark voorzien van verschillende beveiligingsmaatregelen, waardoor die op afstand is te openen en te sluiten. De hulpverleners kregen de beschikking over pagers, waardoor zĳ bĳ calamiteiten binnen enkele seconden opgeroepen kunnen worden. In 2014 vond tĳdens de openstelling van het museum een grote brandoefening annex ontruimingsoefening plaats (17 september). Het ging over de fictieve calamiteit explosie plus brand, met als gevolg een ontruiming van het paleis. Daarna schaalden de hulpdiensten op naar het niveau Gecoördineerde Regionale Incident Bestrĳdingprocedure (GRIP) 2. Dit betekende dat het incident effect had op het

omliggende gebied, waardoor verdere opschaling noodzakelĳk was en een Commando Plaats Incident (COPI) moest worden ingericht voor gestructureerd overleg tussen de verschillende hulpdiensten. Namens Paleis Het Loo nam de zakelĳk adjunctdirecteur deel aan het COPI. De directie en leden van het managementteam vormden het opgestarte crisisteam dat in 2014 werd getraind in hoe te handelen bĳ dergelĳke incidenten en calamiteiten. Op ICT-gebied realiseerden we een zakelĳke glasverbinding bĳ een provider, waardoor er een snelle dataverbinding is ontstaan die onder andere thuiswerken mogelĳk maakt. Met een inlogaccount kunnen alle medewerkers hun digitale loonstrook en interne informatie thuis bekĳken.

69



interview Bas Mannee Lange tĳd was Bas Mannee werkzaam in de entertainmentindustrie. Tegenwoordig entertaint hĳ zelfstandig en is hĳ medewerker Service & Veiligheid A/B bĳ Paleis Het Loo. Dit betekent dat Bas beveiliger én suppoost is én uiteraard zĳn beveiligingspapieren op zak heeft. Af en toe krĳgt hĳ de standaardvraag: ‘Moet u nu de hele dag staan?’

Je werkte vrĳ lang bĳ een pretpark. ‘[Enthousiast] Dat klopt! Ik heb heel veel gespeeld, in shows, typetjes. Maar ik heb ook evenementen opgezet. Er is in die wereld echter weinig stabiliteit. Ik doe het nog wel, maar zelfstandig. Het was lekker druk in de Sinterklaasperiode en rond de kerstdagen.’

van het vak beveiliging. Het is actief observeren van mensen, met name hun gedrag. Dat doe je door zo objectief mogelĳk naar bezoekers te kĳken en je maakt ze duidelĳk dat je oplet. Bĳvoorbeeld door oogcontact of een praatje te maken.’

Hoe komt een entertainer bĳ Paleis Het Loo terecht? ‘Ik ben eigenlĳk de beveiligingswereld ingerold. Ik werkte hiervoor als nachtwaker bĳ een hotel, maar op een gegeven moment wilde ik weer overdag werken, met meer variatie. En bĳ Het Loo was een vacature. Als bezoeker had ik de link tussen recreatie en museum al opgemerkt, dat trok me aan. En ik werk graag samen met en voor mensen.’

Hoe doe je dat, ‘objectief observeren’? ‘Door jezelf continu de vraag te stellen: ‘‘Zie ik dit óf vind ik dit?’’ Je kunt trouwens beter te veel zien dan te weinig. Ook moet je het onderbuikgevoel niet negeren. Maar een bepaalde nuchterheid is van belang, je moet het niet overdrĳven. En je hebt uiteraard ruggespraak met je collega’s. Het maakt het werk bovendien een stuk leuker, want je bent bewust met beveiligen bezig, je wordt actiever en alerter.’

Die mensen kwam je ook tegen als entertainer. ‘Het zĳn verschillende werelden, maar de grote overeenkomst is dat je ten dienste van het publiek staat. Bezoekers van een pretpark hebben uiteraard andere verwachtingen, die willen vooral vermaakt worden. Maar als beveiliger let je – en dat geldt ook in een pretpark – op de veiligheid.’

‘Ik benader de bezoekers altijd op een positieve manier’. 70

Alleen op de veiligheid? ‘In principe wel. Het is in feite een kwestie van communicatie, dat is cruciaal. Niet alleen met mĳn collega’s, ook met het publiek. Je verleent de bezoekers continu service, ook zonder dat ze het vragen, maar altĳd zonder ze te hinderen. Van groot belang is dat wĳ van tevoren kinken uit de kabel halen. Dat iedereen weet wat er die dag staat te gebeuren, welke acties nodig zĳn en wie die uitvoert.’ Jullie doen tegenwoordig aan Predictive Profiling. CSI Paleis Het Loo? ‘Het klinkt heel spannend, maar dat is het niet. Predictive Profiling is simpelweg een onderdeel

Je houdt ook toezicht op de collectie. ‘Ik heb inderdaad een deelfunctie. Als beveiliger bewaak je de collectie en het interieur van het paleis of een tĳdelĳke tentoonstelling. Maar ook dan let je op de veiligheid van de bezoekers. Erg leuk is dat je veel vragen krĳgt.’ Wat voor vragen zĳn dat? ‘Over het paleis, de collectie, de tĳdelĳke tentoonstellingen. Het is overigens de bedoeling om niet al te lang in gesprek te gaan met bezoekers, we zĳn geen gidsen.’ Je treedt eigenlĳk nog steeds op, alleen in een andere betekenis. ‘Je bent inderdaad vaak degene die vervelende boodschappen brengt. Het is daarom belangrĳk om vriendelĳk en respectvol uit te leggen waarom iets niet mag. Ik benader de bezoekers altĳd op een positieve manier, zodat ze met een goed gevoel hier verblĳven en naar huis gaan.’

71

9

finan ciËN cijfers & controle

72

73

Jaarverslag Paleis Het Loo, 2014 / Financiën


In het Activiteitenplan 2013-2016 gaat Paleis Het Loo uit van een structurele stĳging van 20.000 bezoekers per jaar, startend met een groei van 300.000 naar 320.000 in 2013. Dat was echter het jaar van de abdicatie en kroning; onze exposities en evenementen trokken mede daardoor veel meer bezoekers. Maar door de aantrekkelĳke programmering, sterk verbeterde online marketingstrategie en ons frisse imago waren we niet verbaasd over de 385.197 bezoekers in 2014. Hiermee werd het voorgenomen groeipercentage ruimschoots behaald. 2014 was daarom ook financieel een zeer succesvol jaar, dat werd afgesloten met een positief resultaat van € 111.600.

52 /

53 /

52/ Paleis Het Loo ontving

vangen. In 2014 besteedden we € 250.000 aan de optimalisering van de beveiliging en € 100.000 aan voorbereidend onderzoek naar het nieuwe externe depot en het Masterplan.

€ 300.000 van de BankGiro Loterĳ en € 350.000 voor het project Delfts Blauw in het groen. Ook kreeg het € 192.542 voor het geoormerkt werven. V.l.n.r. Pien Harms, Michiel Verboven (Managing Director BankGiro Loterĳ),

Paleis Het Loo is financieel gezond. Het eigen vermogen bedroeg ultimo 2014 € 9.589.210, hetgeen ± 66% is van het balanstotaal ad. € 14.460.324. Hiervan is de continuïteitreserve van € 846.915 een niet beklemde reserve, die als volkomen vrĳ eigen vermogen gezien kan worden. In het najaar werd de sluitende begroting voor 2015 vastgesteld. Daarnaast bewerkstelligde Paleis Het Loo opnieuw een verhoging van de eigen inkomsten, die overigens ruimschoots voldeden aan de door het ministerie van OCW gestelde norm. De eigen inkomsten bedroegen in 2014 € 5.980.494. In verhouding met het totaal van de in 2014 ontvangen (structurele) subsidies ad.

74

€ 11.886.642 is dat een eigen inkomstenpercentage van 33%. Het ministerie van OCW eist in de periode 2013-2016 gemiddeld 19,5%. Het ministerie van OCW heeft Paleis Het Loo in 2013 te kennen gegeven het resterende saldo van het Bestemmingsfonds OCW ad. € 3.900.258 niet te zullen terugvorderen. Van deze gelden mag € 1.552.505 worden aangewend voor die doelen waarvoor subsidie is verstrekt, zoals huisvesting. De directie heeft het ministerie van OCW laten weten dit bedrag deels te gebruiken als beveiligingsinvestering, deels ter oplossing van het depotprobleem en deels om tegenvallers in de huidige subsidieperiode 2013-2016 op te

Susanne te Riet en Michel van Maarseveen. Foto: Roy Beusker. 53/ Een tevreden jonge ‘klant’. Veel gezinnen beschouwen Paleis Het Loo als een dagattractie en daar wordt in de programmering en het aanbod rekening mee gehouden.

Wij zijn een financieel gezonde organisatie die op een bedrijfsmatige wijze opereert. Door de kortingsacties, de zeer succesvolle wervingsacties van de BankGiro Loterĳ en een succesvol evenement waarvoor Paleis Het Loo een vast uitkoopbedrag ontving, is het gemiddelde entreebedrag per bezoeker lager uitgevallen dan verwacht. Bĳna 30% van de bezoekers maakte gebruik van de Museumkaart, een stĳging van 2,5%. Een deel van de opbrengsten valt daardoor niet onder de entreeopbrengsten, maar is geboekt onder andere posten

als de Goede Doelen Loterĳ. Deze post is toegenomen met € 192.542 door de wervingsacties. Tevens hebben wĳ € 212.000 ontvangen van de Vriendenloterĳ voor de Zonnebloemdagen, die tienduizend bezoekers trokken. Voor de tentoonstelling over Grace Kelly gold een toeslag van € 3,00. Doordat wĳ niet eerder een toeslag instelden én omdat de bezoekers ook ervoor konden kiezen deze tentoonstelling niet te bezoeken, was het vooraf lastig te bepalen hoeveel mensen de expositie zouden bezoeken en hoeveel meeropbrengst was te verwachten. Uiteindelĳk betaalde bĳna 52% van onze bezoekers een toeslag. Het Franse automerk Renault en ABN AMRO traden op als sponsoren van deze succesvolle tentoonstelling. Voor de tentoonstelling over Sisi in 2015 geldt eveneens een toeslag van € 3,00. In 2014 gingen de kassamedewerkers over naar de afdeling Financiële Zaken; ook werd aan die afdeling een fte toegevoegd. Deze uitbreiding was nodig door de groei van het aantal activiteiten en evenredig de financiële handelingen. Daarnaast werd Paleis Het Loo verantwoordelĳk voor de operationele uitvoering van de financiën van Stichting ’t Konings Loo. 75



CATEGORIALE EN FUNCTIONELE EXPLOITATIEREKENING OVER 2014

BALANS PER 31 DECEMBER 2014 ACTIVA (in euro’s) Materiële vaste activa Vaste Activa

2014

2013

639.143

540.178

639.143

540.178

PASSIVA Bestemmingsreserve Bestemmingsfonds OCW Eigen vermogen

Voorraden

2014

2013

4.887.258

5.193.064

4.701.952

407.350

9.589.210

5.600.414

113.887 1.438.045

Aankoopfonds

902.125

997.378

Liquide middelen

12.141.244

9.690.537

Voorzieningen

127.091

299.119

Vlottende activa

13.821.181

11.242.469

3.841.898

4.885.736

14.460.324

Publieksfunctie Vaste presentatie

CATEGORIAAL

Collectiefunctie Onderzoek Conserveren & Registratie & Restaureren

Tĳdelĳke presentatie

Wetenschappelĳke functie

Algemeen beheer

Verwerving Onderzoek & Afstoten & Documentatie

Kortlopende schulden

14.460.324

11.782.647

Directe opbrengsten – Publieksinkomsten – Publieksinkomsten buitenland

-

-

-

-

-

-

-

-

– Publieksinkomsten binnenland

4.039.588

3.534.639

504.949

-

-

-

-

-

3.589.597

3.140.897

448.700

-

-

-

-

-

449.991

393.742

56.249

-

-

-

-

-

– Sponsorinkomsten

184.064

-

184.064

-

-

-

-

-

– Overige inkomsten

450.527

394.211

56.316

-

-

-

-

-

Indirecte opbrengsten

88.675

-

88.675

-

-

-

-

-

4.762.854

3.928.850

834.004

-

-

-

-

-

– Waarvan kaartverkoop

11.782.647

– Waarvan overig

CATEGORIALE EXPLOITATIEREKENING OVER 2014 BATEN (in euro’s)

Totaal

BATEN (in euro’s)

109.645 1.570.292

Vorderingen

FUNCTIONEEL

2014

begroting 2014

2013

– Publieksinkomsten

4.039.588

3.760.000

4.086.442

– Sponsorinkomsten

184.064

95.000

840.080

– Waarvan huren

7.484.037

3.036.274

954.215

310.588

1.702.618

-

-

1.480.342

– Overige inkomsten

450.527

360.000

433.739

Indirecte opbrengsten

88.675

100.000

102.686

4.372.605 -

1.773.966 -

557.507 -

181.463 -

994.768 -

-

-

864.901 -

4.762.854

4.315.000

5.462.947

– Waarvan exploitatiebĳdrage – Waarvan Kaderregeling exploitatiesubsidie onderzoek en wetenschap

Totale opbrengsten

Directe opbrengsten

Totale opbrengsten

Structurele subsidie OCW

Structurele subsidie provincie

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

30.000

12.171

3.825

1.245

6.825

-

-

5.934

181.411

73.598

23.130

7.529

41.271

-

-

35.883

– Waarvan bedrĳven

123.242

49.999

15.713

5.115

28.038

-

-

24.377

– Waarvan private fondsen

105.000

42.599

13.388

4.358

23.888

-

-

20.767

– Waarvan goede doelenloterĳen

807.987

327.800

103.018

33.531

183.817

-

-

159.821

Totale Subsidies / Bĳdragen

13.104.282

5.316.407

1.670.796

543.829

2.981.225

-

-

2.592.025

TOTALE BATEN

17.867.136

9.245.257

2.504.800

543.829

2.981.225

-

-

2.592.025

117,60

47,71

14,99

4,88

26,75

6.525.010

2.647.197

831.939

270.788

1.484.440

-

-

1.290.646

5.578.765

2.263.305

711.292

231.519

1.269.169

-

-

1.103.480

– Waarvan tĳdelĳk contract

227.495

92.295

29.006

9.441

51.755

-

-

44.998

– Waarvan inhuur

718.750

291.597

91.641

29.828

163.516

-

-

142.168

– Waarvan huren

7.484.037

7.425.000

7.378.523

– Waarvan exploitatiebĳdrage

4.372.605

4.343.000

4.356.573

Structurele subsidie provincie

-

-

-

Structurele subsidie gemeente Structurele subsidie ander orgaan dan OCW, provincie, gemeente Overige (niet structurele) subsidies / bĳdragen

Structurele subsidie gemeente

-

-

-

– Subsidies uit publieke middelen

Subsidie ander orgaan dan OCW, provincie, gemeente

-

-

-

– Bĳdragen uit private middelen

Subsidie OCW

– Waarvan particulieren (incl. vriendenvereniging)

Overige subsidies/bĳdragen – Subsidies uit publieke middelen

30.000

-

3.252.986

– Bĳdragen uit private middelen – Waarvan particulieren (incl. Vriendenver.)

181.411

40.000

198.308

– Waarvan bedrĳven

123.242

100.000

206.769

– Waarvan private fondsen

105.000

-

66.685

– Waarvan goede doelenloterĳen

807.987

300.000

182.250

Totale subsidies/bĳdragen

13.104.282

12.208.000

15.642.094

LASTEN – fte (aantal) (op loonlĳst) (in euro’s)

TOTALE BATEN

17.867.136

16.523.000

21.105.041

Salarislasten – Waarvan vast contract

LASTEN (in euro’s) Salarislasten Afschrĳvingen Huur Aankopen Overige lasten

2014

begroting 2014

2013

6.525.010

6.119.000

6.485.541

140.198

220.000

135.681

7.411.160

7.580.000

7.527.459

366.234

20.000

152.921

3.448.412

2.714.000

6.575.241

17.891.014

16.653.000

20.876.843

Afschrĳvingen Huur Aankopen

SALDO UIT GEWONE BEDRĲFSUITOEFENING

23.878

130.000-

228.198

Saldo rentebaten/-lasten

166.180

130.000

150.849

-

-

-

30.702-

-

177.643-

111.600

-

201.404-

Saldo bĳzondere baten/lasten Mutatie aankoopfonds EXPLOITATIERESULTAAT

140.198

14.020

-

28.040

14.020

-

-

84.118

7.411.160

3.006.708

944.923

307.563

1.686.039

-

-

1.465.927

366.234

366.234

-

-

-

-

-

-

3.448.412

1.399.021

439.673

143.109

784.514

-

-

682.095

17.891.014

7.433.180

2.216.535

749.500

3.969.013

-

-

3.522.786

SALDO UIT GEWONE BEDRĲFSUITOEFENING

23.878-

1.812.077

288.265

205.671-

987.788-

-

-

930.761-

Saldo rentebaten/-lasten

166.180

-

-

-

-

-

-

166.180

-

-

-

-

-

-

-

-

30.702-

12.456-

3.915-

1.274-

6.985-

-

-

6.072-

111.600

1.799.621

284.350

206.945-

994.773-

-

-

770.653-

-

386.792-

121.532-

39.534-

222.795-

-

-

770.653

111.600

1.412.829

162.818

246.479-

1.217.568-

-

-

-

Overige lasten TOTALE LASTEN

TOTALE LASTEN

23,27

Saldo bĳzondere baten / lasten Mutatie aankoopfonds SALDO UIT BEDRĲFSVOERING Toerekening Algemeen beheer EXPLOITATIERESULTAAT

De verdeling van de kosten vindt hoofdzakelĳk plaats op basis van de personele bezetting van de verschillende museale functies.

76

77

10

maat schappE lijk verant woord onder nemen omgeving & ondersteuning

78

79

Jaarverslag Paleis Het Loo, 2014 / Maatschappelĳk Verantwoord Ondernemen


Als geen ander is Paleis Het Loo zich bewust van zĳn maatschappelĳke positie. Enerzĳds wordt onze museale onderneming voor een groot deel gefinancierd met gemeenschapsgeld, anderzĳds hebben wĳ de taak om belangrĳk cultureel erfgoed te beheren. Daarnaast hangt ons bestaansrecht af van minstens 350.000 bezoekers per jaar. Het op een maatschappelĳk verantwoorde manier omgaan met onze omgeving is daarom geen bĳzaak, maar logischerwĳs een hoofdzaak. De focus ligt op zes gebieden.

54 /

54/ Op het Stallencomplex is naast het restaurant een fantastisch Speelpaleis voor kinderen verrezen. De officiële opening was op 16 juli. Speelpaleis Het Loo werd mogelĳk gemaakt door een financiële bĳdrage van Stichting ‘t Konings Loo.

‘Ik ben blij dat het Paleis Het Loo er is. Zo kan ik mijn kleinkinderen iets over vroeger laten zien in een sfeervolle omgeving’ – citaat uit het gastenboek.

80

1 Educatie Wĳ zien educatie en publieksinformatie als de kerntaken van onze culturele onderneming. Daarmee legitimeert Paleis Het Loo immers zĳn ontvangen subsidies en sponsorbĳdragen. We vertellen samenhangende verhalen over de paleisbewoners, over de collectie en over het gebouw. In 2014 hielpen leerkrachten ons bĳ de educatieve vernieuwingen. Samen met hun klassen testten zĳ de nieuwe programma’s en gaven ze waardevolle feedback. In 2015 gaan we op een vergelĳkbare manier aan de slag voor het voortgezet en beroepsonderwĳs. Binnen het project Verbetering van de informatievoorziening zĳn de kinderspeurtochten vernieuwd. In de speurtochten spelen drie koninklĳke honden de hoofdrol: speurhond Cricket ziet allerlei spulletjes in het paleis waarover hĳ meer wil weten. Schoothondje Antoinette weet alles over de hofetiquette. En door het geroddel van de hofdames is ze op de hoogte van allerlei spannende weetjes. Waakhond Hector is er trots op dat zĳn familie al generaties lang het paleis bewaakt. Hĳ weet veel over de geschiedenis van het paleis en van de bewoners en vertelt daar graag over. Door de ogen van deze drie honden beleven kinderen en hun (groot)ouders het paleis, de tuinen en de stallen op een heel andere manier. 2 Klantvriendelĳkheid Onze bezoekers mogen veel van ons verwachten. Zĳ zorgen namelĳk voor een aanzienlĳk deel van onze inkomsten. Wĳ doen er alles aan om een bezoek aan Paleis Het Loo zo klantvriendelĳk mogelĳk te laten verlopen. Zo onderging Restaurant de Balzaal een grondige metamorfose en presenteerde het een nieuwe verrassende menukaart. Bĳ het Grand Café de Prins Hendrik Garage staat bĳ de hoofdingang

speciaal voor kinderen Speelpaleis Het Loo, waardoor dit cateringconcept zich beter leent voor gezinsbezoekers. In het voorjaar van 2015 zal de Prins Hendrik Garage nog gezinsvriendelĳker gerestyled worden. De Zonnebloemdagen maakten duidelĳk dat de toegankelĳkheid in het Entreegebouw, paleis en de tuinen beter moet. Deze aanpassingen worden in 2015 uitgevoerd, zoals de uitbreiding van pendelbusroute naar de tuinen om de lange afstanden voor bezoekers die moeilĳker ter been zĳn te overbruggen. Onderdeel van de Verbetering van de Publieksinformatie was de bewegwĳzering op het terrein en in het paleis. In 2014 vond het voorbereidende werk plaats, zodat begin 2015 de nieuwe bebording kan worden geproduceerd en geplaatst. In het entreegebouw hangt begin 2015 een digitaal informatiebord. Bezoekers krĳgen hiermee op een overzichtelĳke manier actuele informatie over de tentoonstellingen en andere activiteiten in het museum, over de verschillende restaurants en over de rondleidingen. 3 Klanttevredenheid Klanttevredenheid is de beste reclame. Daar zĳn onze medewerkers zich terdege van bewust. Wĳ meten de klanttevredenheid onder meer via in het gastenboek opgetekende ervaringen. Daar wordt veel van gebruikgemaakt. Enkele quotes ‘Het paleis was mooi ingericht en de begeleiding van de audiotour was uitstekend.’, ‘De tentoonstelling Wĳ Willem was bĳzonder goed in beeld gebracht, ook qua informatie’ en ‘Hartelĳk bedankt voor de fijne ontvangst en de mooie rondleiding!’. Het al genoemde publieksonderzoek door Motivaction, aangevuld met een in eigen beheer opgezet kwantitatief onderzoek, verschafte ons inzicht in het profiel van de bezoekers van Paleis Het Loo. 81



55 /

4 Energieverbruik en duurzaamheid Paleis Het Loo heeft op het gebied van verantwoord energieverbruik een voorbeeldfunctie. Met de asbestsanering is in 2014 een begin gemaakt en dit zal de komende jaren worden voortgezet. Ander groot en achterstallig onderhoud zĳn in het Masterplan Paleis Het Loo benoemd. In het Programma van Eisen is als algemeen uitgangspunt opgenomen dat zo veel mogelĳk toepassingen en functies aan de (dan) geldende voorschriften voldoen, en een duurzaam karakter hebben. Zo zĳn gevelverbetering en een energiegebouw in de tuin voor warmte en koude opslag geprogrammeerd.

• •

•

•

ABN AMRO ondersteunde de expositie Grace Kelly, prinses en stĳlicoon. Het Franse automerk Renault trad op als hoofdsponsor van de expositie Grace Kelly, prinses en stĳlicoon. Paleis Het Loo werkt samen met Huis Doorn aan onder andere een expositie over de Duitse keizer Wilhelm II. In 2015 ontvingen we hiervoor een financiële bĳdrage van het Mondriaan Fonds. Paleis Het Loo heeft goede contacten met de grote fondsen en doet daar regelmatig met succes een beroep op.

56 /

55/ De opening van de tourniquet dat de tuin met het Paleispark verbindt, zodat de bezoekers de Oranjewandeling kunnen lopen. De parkwachter Herman Horstman overhandigt de paal, bestemd voor Michel van Maarseveen, aan de rentmeester van het Kroondomein Arno Willems. 56/ Het kleuterprogramma Dieren in en om het paleis veranderde in een interactief

5 Omgang omgeving en samenwerkingsverbanden We mogen stellen dat de organisatie van Paleis Het Loo midden in de samenleving staat. Enkele voorbeelden: • De Stichting ’t Konings Loo: deze stichting staat ons financieel ter zĳde. • De Vriendenkring Paleis Het Loo, die intussen bestaat uit bĳna zevenhonderd leden. • Wĳ zĳn lid van De Museumvereniging en ARRE (Association of Royal Residences), waardoor we intensieve contacten met andere landelĳke musea en internationale paleismusea onderhouden.

6 Aandacht voor de medewerkers en vrĳwilligers Onze medewerkers zĳn uiterst gemotiveerd en voelen zich sterk betrokken bĳ Paleis Het Loo. Wĳ hechten veel waarde aan informatieverstrekking aan de medewerkers. Leidraad is de Personeelsgids, een uitgebreid document waarin (nieuwe) medewerkers op alle terreinen de weg gewezen wordt. De personeelsbĳeenkomsten bleken ook in 2014 een probaat middel om de medewerkers in te lichten, in een aangename en ontspannen sfeer. Eind 2014 lag de aandacht op duurzaamheid en levensfasebewust personeelsbeleid. In 2015 wordt een nieuw arbobeleidsplan vervaardigd, met als speerpunt levensfasebewust personeelsbeleid.

prentenboek waarbĳ leerlingen in de klas kennismaken met hond Willem Waf, die samen met de leerlingen in de stallen en bĳ het paleis op zoek gaat naar een danspartner. Foto: Petra Groenenboom. 57/ Rolstoelgebruikers onder begeleiding van vrĳwilligers van de Zonnebloem bezoeken de tuin.

57 / 82

83



interview Marlies van Ravenswaaij Zichtbaar trots en met plezier laat Marlies van Ravenswaaĳ de nieuwe educatieruimte in de Oostvleugel zien. Het ‘paleis-lokaal’ heeft speciale wandbekleding en meubilair, een digitaal schoolbord en een opbergruimte voor jassen, tassen en lesmateriaal. Deze ruimte beantwoordt niet alleen aan de educatieve ambitie van Paleis Het Loo, maar ook aan die van het nieuwe hoofd Educatie.

Waarom solliciteerde je op deze nieuwe functie? ‘In de kerstvakantie [2013-2014] dacht ik na over de volgende stap in mĳn carrière. En begin januari zag ik de vacature. Die kwam dus op het juiste moment. De functie heeft een duidelĳke focus en laat zien dat Paleis Het Loo museumeducatie serieus neemt. Ik dacht: die baan past bĳ mĳ, dit wil ik. En de werkzaamheden sloten perfect aan bĳ mĳn achtergrond. Ik werkte meer dan zeven jaar in het erfgoedonderwĳs in Overĳssel.’ Zelfs de museumdocenten zĳn nieuw. Hoe begin je aan zoiets? ‘[Lachend] Toen ik in maart begon, was ons kantoor helemaal ‘‘leeg’’. Alles stond klaar: bureaus, computers, kasten. We dachten direct: handen uit de mouwen, hier kunnen we aan de slag. Als welkom stond er een bakje narcisbollen. Bĳna symbolisch; de zaadjes waren geplant, die kunnen nu tot bloei komen.’ Het beleidsplan educatie was net af. ‘Er was inderdaad veel voorbereidend werk gedaan. Het doel van het beleidsplan educatie stond vast, de opdracht was duidelĳk: ga er maar mee aan de slag. Ik kon me er goed in vinden. Het voordeel was dat we er allemaal fris tegen aankeken.’ De ‘educatieve lat’ van Paleis Het Loo ligt hoog. ‘De prestatieafspraak met het ministerie van OCW is negenduizend bezoeken in schoolverband per jaar, wĳ doen daar nog duizend bovenop. In 2014 is dat aantal niet gehaald. Dat is jammer, maar verklaarbaar. We hebben het afgelopen jaar gebruikt om de basis te leggen. Mensen inwerken, het lokaal inrichten, het lesaanbod vernieuwen, contacten leggen. Dat kost tĳd.’

84

Wat is de doelgroep? ‘We doen het allemaal voor de leerlingen. Toch zĳn de leerkrachten onze doelgroep, die bepalen waar de leerlingen naartoe gaan. Door aan te sluiten bĳ hun lesmethodes kunnen we enerzĳds een groot deel van hun werk overnemen en anderzĳds de leerlingen een dynamischer bezoek aanbieden. Met de leerkrachten bouw je een netwerk op, onder andere via mond-tot-mondreclame. Het is voor een leraar veel interessanter om een collega te horen over Paleis Het Loo, dan dat wĳ dat doen.’ Hoe ga je in 2015 het target wel halen? ‘Het belangrĳkste is dat je inhoudelĳk onderscheidend bent. Holle frasen als ‘‘leuk’’ en ‘‘hier kun je veel leren’’ werken niet: leraren hebben al zoveel te kiezen. Er is daarom ook een marketingplan opgesteld. Goed luisteren naar de leerkrachten is belangrĳk, ze laten meedenken, peilen waar hun behoeftes liggen. Maar we doen meer. We hebben de lesprogramma’s verkort en werken nu met groepstarieven. Voorheen kwamen scholen voor het complete pakket. Dat levert geen herhaalbezoek op, want dan is alles gezien en gehoord. Leerlingen moeten hier als kleuter komen, later op de basisschool en als het even kan ook als tiener.’ En waarin is Paleis Het Loo onderscheidend? ‘Alleen in Paleis Het Loo kun je zien hoe de Oranjes hun paleizen inrichtten, hoe het hofleven eraan toeging, hoe ze de Franse koningen probeerden te evenaren. Bovendien hebben we een prachtige en rĳke kunstcollectie, echt een meerwaarde.’ Wat maakt werken met kinderen en tieners interessant? ‘Ze zĳn eerlĳk, puur, open en direct. Ze uiten wat ze oprecht voelen. Het aller-leukste is als het kwartje

‘Paleis Het Loo neemt educatie serieus’ valt. Dat kun je zien, dan gaan de lichtjes in hun ogen aan. Ze stralen, zonder dat ze het zelf door hebben.’ Vallen er hier veel kwartjes? ‘Nou en of! Onlangs begeleidde ik een groep vmbo-leerlingen, uit klas vier. Zĳ zĳn zestien of zeventien en hebben soms niet veel met geschiedenis.

Het was heerlĳk om door hun ogen naar het paleis te kĳken. Een meisje vond er niets aan. Ze zei: ‘‘Ik houd niet van luisteren’’. Maar ze keek heel goed naar de portretschilderĳen. En stelde de juiste vragen: ‘‘Waarom is hun huidskleur zo wit, waarom zĳn ze zo dik?’’1 Ze was na afloop verbaasd dat ik haar ermee complimenteerde. Dat is zo mooi.’

1 Een witte huid en molligheid waren tekens van schoonheid en welvaart. Zo liet de elite zien dat er weinig gewerkt werd onder de brandende zon en dat er voldoende spĳzen en dranken op tafel stonden.

85

11

86

part ners en fondseN opgiftennaam & gunsten 87

Jaarverslag Paleis Het Loo, 2014 / Partners en Fondsen op Naam


vereni gingen en stichtingeN betrokken bij Paleis Het Loo

Stichting ’t Konings Loo De Stichting ’t Konings Loo heeft als doel de belangen van Paleis Het Loo te behartigen. Dit gebeurt door vrĳwilligerswerk en door het werven van fondsen die aangewend worden voor uitbreiding van de collecties. De groep van circa 200 gastvrouwen en -heren van de Stichting helpen in de Paleiswinkels en bĳ de uitgifte van de audiotour. Daarnaast verzorgen zĳ rondleidingen door het Paleis en de tuinen en assisteren zĳ bĳ het arbeidsintensieve onderhoud van de zeventiende-eeuwse tuinen. In 2014 nam Paleis Het Loo de aansturing van de vrĳwilligers over. De vĳf bestuursleden traden af, wegens het verstrĳken van de zittingstermĳn. In goed overleg werd besloten een nieuw en kleiner bestuur te werven dat op afstand de financiën van Stichting ’t Konings Loo beheert. Op 3 februari zĳn alle vrĳwilligers tĳdens een bĳeenkomst in de Balzaal geïnformeerd over de veranderingen. Op 30 juni is feestelĳk afscheid genomen van alle vĳf bestuursleden. Vervolgens trad op 22 september een nieuw bestuur bestaande uit drie personen aan. Stichting tot Instandhouding van het Museum van de Kanselarĳ der Nederlandse Orden De Stichting tot Instandhouding van het Museum van de Kanselarĳ der Nederlandse Orden ondersteunt het gelĳknamige museum, waarvan de collectie is ondergebracht in Paleis Het Loo. De permanente presentatie van de collectie bevindt zich op de bovenverdieping van de Oostvleugel. In het verslagjaar

88

traden de volgende bestuursleden af: jhr. L.D.A.E. Rutgers van Rozenburg, 2de voorzitter, mr. R.J.F. Koekebakker, penningmeester en mr. D. van Krugten. Ook werd het contract met het administratiekantoor Roosenboom te Maassluis beëindigd. Mr. J.C. van Ingen volgde de heer Rutgers van Rozenburg op als 2de voorzitter; de heer M. Beker werd benoemd tot penningmeester, drs.ir. F.P. de Boer tot lid. De heren L. Bolwerk en B. Steevensz werden aangesteld als ondersteunend penningmeester en ondersteunend secretaris. Op 31 december was de samenstelling van het bestuur als volgt: mr. G.J. de Graaf, voorzitter, mr. J.C. van Ingen, 2de voorzitter, P.C. van Geldorp, secretaris, de heer M. Beker, penningmeester, mr. I.L. Hage-Kuyl en drs.ir. F.P. de Boer. Namens Paleis Het Loo Nationaal Museum is dr. G.P. Sanders als adviseur aan de Stichting verbonden. De Stichting vergaderde dit jaar driemaal op Paleis Het Loo en eenmaal op de KMA te Breda. Stichting Collectiefonds Paleis Het Loo De Stichting Collectiefonds heeft tot doel de behartiging van de museale belangen van Paleis Het Loo Nationaal Museum. De stichting wil haar doel verwezenlĳken door fondsenwerving bĳ bedrĳven en particulieren. De opbrengsten worden gebruikt voor het aankopen en restaureren van objecten die verband houden met de geschiedenis van Paleis Het Loo of het Huis Oranje-Nassau. Verworven voorwerpen worden in langdurig bruikleen gegeven aan Paleis

Het Loo Nationaal Museum. Het bestuur bestaat uit de directieleden van de Stichting Paleis Het Loo Nationaal Museum. In 2014 vormden drs. M.P. van Maarseveen (voorzitter), dr. J.C. Bierens de Haan en mevrouw drs. P.L. Harms het bestuur. Het bestuur heeft op 1 december 2014 de stichting opgeheven en de collectie overgedragen aan Paleis Het Loo. De resterende baten zĳn eveneens aan Paleis Het Loo overgedragen. Stichting Historische Verzamelingen van het Huis Oranje-Nassau In 1972 richtte koningin Juliana de Stichting Historische Verzamelingen van het Huis Oranje-Nassau op. Doel van de stichting is het verkrĳgen en beheren van objecten of collecties die verbonden zĳn aan de geschiedenis van het Huis Oranje-Nassau. De Stichting is gevestigd in het Koninklĳk Huisarchief te ’s-Gravenhage. Uit dit bezit en uit de verdere Koninklĳke Verzamelingen zĳn veel langdurige bruiklenen te zien in Paleis Het Loo. Het Koninklĳk Huisarchief beheert deze verzamelingen en staat Paleis Het Loo met raad en daad terzĳde bĳ de voorbereiding van tentoonstellingen en publicaties. Het Huisarchief maakt deel uit van de Dienst van het Koninklĳk Huis en bevat onder meer de persoonlĳke archieven, het fotoarchief, de bibliotheek en de kunstverzameling van de Oranjes. Het archiefgebouw bevindt zich in de tuin van Paleis Noordeinde in Den Haag. De museale collecties van de stichting worden beheerd door de directeur en de staf van het Koninklĳk Huisarchief. Hieronder vallen de familieportretten, portretminiaturen en talloze andere (kunst-) historische objecten. De stichting is eigenaar van de gebouwen van het Koninklĳk Huisarchief. Het bestuur bestaat uit koningin Máxima, prof.dr. P. Sigmond en mr. G.J. de Graaf. De directeur van het Koninklĳk Huisarchief, drs. Ph.C.B. Maarschalkerweerd, is secretaris-penningmeester van de Stichting Historische Verzamelingen van het Huis Oranje-Nassau en tevens lid van de Raad van Toezicht van Paleis Het Loo. Geschiedkundige Vereniging Oranje-Nassau De Geschiedkundige Vereniging Oranje-Nassau, voorheen Vereniging Oranje-Nassau Museum, werd in

1923 opgericht naar aanleiding van de in dat jaar gehouden Oranje-tentoonstelling ter gelegenheid van het 25-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. De verzamelingen van de vereniging waren eerst in Den Haag en later in Delft tentoongesteld. Sinds 1977 zĳn de collecties in langdurig bruikleen overgedragen aan de Staat der Nederlanden en tentoongesteld in Paleis Het Loo. De Geschiedkundige Vereniging Oranje-Nassau stelt zich ten doel een zo compleet mogelĳk beeld van de geschiedenis van het Huis Oranje-Nassau in al zĳn facetten te geven. De verzamelingen van de Geschiedkundige Vereniging Oranje-Nassau omvatten meer dan negenduizend objecten, waaronder schilderĳen, prenten, penningen, manuscripten, gelegenheidsceramiek, curiosa, gebruiksvoorwerpen, zilver en textiel, alsmede een omvangrĳke bibliotheek, alles betrekking hebbende op de rĳke geschiedenis van het Huis Oranje-Nassau. Regelmatig worden de verzamelingen aangevuld met schenkingen en legaten aan, of aankopen door de vereniging. Het bestuur was eind 2014 als volgt samengesteld: drs. P.A. van der Ploeg, voorzitter, drs. G.J. van der Meer Mohr, vice-voorzitter, dr. C.R. van den Berg, penningmeester, mw. W. Ghaoui-Kouwen, secretaris, drs. E.J. Goossens, prof.em.dr. S. Groenveld, dr. G.P. Sanders, drs. J.A.H.M. de Klerk, beheerder website, drs. Ph.C.B. Maarschalkerweerd, adviseur, drs. M.P. van Maarseveen, adviseur namens Paleis Het Loo. Stichting Paleisconcerten De Stichting Paleisconcerten organiseert op de laatste zaterdag van iedere maand concerten in de Balzaal van Paleis Het Loo. In juni vindt het concert in de open lucht, op het Stallenplein of op het Voorplein plaats. De laatste jaren krĳgen deze openluchtconcerten het karakter van een festival. De concerten zullen vaak een relatie hebben met de periode dat het paleis werd bewoond. Het bestuur bestond in 2014 uit: drs. G.J. Schut, voorzitter, mevrouw E.H.M. Wĳnands, secretaris, A.J.W. Dros, penningmeester, H.C. Oostendorp, locatiemanager, R.L. Tieman, programmeur, mevrouw drs. J.Y. Groenink, PR en vice-voorzitter.

89



fondseN op Naam

Meer en meer worden door particulieren geldbedragen geschonken of nagelaten aan Paleis Het Loo. Soms worden aan de besteding van deze middelen bepaalde voorwaarden verbonden, maar meestal is het museum hier vrĳ in. Om duidelĳk zichtbaar te maken wat dankzĳ deze genereuze weldoeners gerealiseerd wordt, hebben wĳ hun bĳdragen in Fondsen op Naam ondergebracht. Elders in dit jaarverslag en in de bĳlage op de website wordt hiernaar verwezen, bĳvoorbeeld bĳ aankopen ten behoeve van de collectie met middelen uit een dergelĳk fonds.

Dr. A.J. Bemolt van Loghum Slaterus Fonds Dr. A.J. Bemolt van Loghum Slaterus (1902-1992) heeft gedurende zĳn leven een omvangrĳke collectie historie- en familiepenningen bĳeengebracht. Zĳn Oranje-penningen werden in 1992 onder de titel ‘Oranje op de penning’ in Paleis Het Loo geëxposeerd. Van zĳn hand verschenen diverse publicaties over penningen, onder meer over het Koninklĳk Huis. Zĳn in 1999 overleden echtgenote, mevrouw T.E. Bemolt van Loghum Slaterus-Groeneveld, bepaalde bĳ testament dat niet alleen een topstuk uit de tentoongestelde collectie Oranje-penningen blĳvend naar Het Loo terugkeerde, maar dat de Stichting ’t Konings Loo ook een naar haar man vernoemd fonds ontving. De revenuen van dit aanzienlĳke vermogen worden gebruikt voor de aankoop van bĳzondere penningen die van belang zĳn voor de collectie van Paleis Het Loo. In de afgelopen jaren kon reeds een tiental, vaak unieke, gouden penningen dankzĳ dit fonds worden verworven. S.E. Booy – barones van Randwĳck Fonds De laatste secretaris van koningin Wilhelmina, Thĳs Booy, leerde tĳdens zĳn werk op Paleis Het Loo

90

Sophie van Randwĳck kennen, die ook werkzaam was voor de teruggetreden vorstin; zĳ trouwden met elkaar in 1954. Na het overlĳden van koningin Wilhelmina ontvingen zĳ als blĳk van waardering een door haar vervaardigd schilderĳ, waaraan zĳ bĳzondere herinneringen bewaarden: de koepel van het Paleis op de Dam, vanaf het dak geschilderd. Dit doek is door mevrouw S.E. Booy – barones van Randwĳck (1923-2009) aan Paleis Het Loo nagelaten, evenals een aanzienlĳk geldbedrag. Met dit legaat zĳn bĳzondere aankopen gefinancierd, die betrekking hebben op koningin Wilhelmina.

58 /

58 en 59/ Afscheid van het bestuur Stichting ’t Konings Loo op 30 juni. Scheidend

P.I.A.M. Eĳkman – de Nerée tot Babberich Fonds Na het overlĳden van mevrouw P.I.A.M. Eĳkman (1935-2009) bleek dat zĳ Paleis Het Loo tot haar enige erfgenaam had benoemd. Met haar vermogen zĳn inmiddels al diverse belangrĳke aankopen voor het museum gefinancierd, waaronder een schilderĳ van Dirk Maas, voorstellende een jachtpartĳ met koning-stadhouder Willem III bĳ Het Loo. Het is de bedoeling dat met dit fonds ook andere belangrĳke wensen van Paleis Het Loo mogelĳk gemaakt worden, zoals de uitgave van publicaties.

voorzitter Kees Geldof onthult een nieuwe aanwinst, het portret van koningin Wilhelmina door G. Hofker. Ook ontving hĳ uit handen van Olaf Prinsen, locoburgemeester van Apeldoorn, de erepenning van de stad.

Landheer van Hengforden Fonds De arts dr. Tom Landheer (1922-2011) heeft gedurende 25 jaar als vrĳwilliger rondleidingen in Paleis Het Loo verzorgd. Vanuit zĳn grote belangstelling voor de Oranjes en voor Het Loo heeft hĳ over diverse onderwerpen onderzoek verricht waarvan hĳ de resultaten in boekjes heeft vastgelegd. Onder meer over de geneeskundige zorg op Het Loo in vroeger tĳden en over het tenue van de hofjager. Regelmatig ontving Paleis Het Loo een financiële schenking van hem. Hiermee konden ten behoeve van de collectie aankopen worden gefinancierd, zoals een nog ontbrekende prent. Het resterende bedrag zal ook op deze wĳze worden besteed.

59 /

Via het “Landheer van Hengforden Fonds” zullen deze schenkingen worden voortgezet. Dr. H.O.C. Ruding Fonds 56 / Ter gelegenheid van zĳn afscheid als voorzitter van de Raad van Toezicht stelde Onno Ruding in september 2013 het Dr. H.O.C.R. Ruding Fonds in. De gelden van dit fonds worden aangewend ten behoeve van aankoop, restauratie, onderzoek en publicaties en in het bĳzonder van 17de-eeuwse schilderĳen, Delfts blauw en zilver. Uit dit fonds kon in 2014 de aankoop van een Delftse kan uit 1675 met ‘vĳva oranie’ decoratie ter ere van stadhouder Willem III worden gefinancierd.

91

12

con clusie en vooR uitblik 2015 plannen & prioriteiten

92

93

Jaarverslag Paleis Het Loo, 2014 / Conclusie en Vooruitblik 2015

In het tweede jaar van de subsidieperiode 2013-2016 wierp het nieuwe beleid zichtbaar vruchten af. Er was veel aandacht voor publieksgerichte aspecten; niet alleen voor de toegankelĳkheid, bereikbaarheid, service en veiligheid, maar ook voor het (juiste) gebruik van social media, de verbetering van de informatieverstrekking en voor de bewerkstelliging van duurzame relaties met onze bezoekers. Ook zorgden de nieuwe marketingstrategie en de uitstraling van de tentoonstellingen voor een aanzwellende stroom bezoekers. Daarnaast legden we de nadruk op educatie en gezinsbezoek. De vervaardiging van een educatief beleidsplan en de aanstelling van professionele museumdocenten zĳn daarvan voorbeelden, net als de reprises van succesvolle evenementen als De Parade van de Zomerkoning en Winterpaleis Het Loo.

60 /

60/ De tentoonstelling Sisi, sprookje & werkelĳkheid komt tot stand in samenwerking met Schloß Schönbrunn en het Sisi Museum. Gastcurator is Olivia Lichtscheidl. Centraal staat het leven van de fabelachtige keizerin Sisi. Maar achter iedere mythe gaat een complexe en even interessante werkelĳkheid schuil. Daarom toont Paleis Het Loo ook het ware levensverhaal van Elisabeth van Oostenrĳk. Foto: Gerald Schedy, een bewerking van het portret van Sisi door de Duitse schilder Franz Xaver Winterhalter (1805-1873).

94

In 2015 staat het publiek opnieuw centraal, zoals bĳ de tentoonstelling Sisi, sprookje & werkelĳkheid, een vergelĳkbare publiekstrekker als de expositie over Grace Kelly. We werken nauw samen met Schloss Schönbrunn en het Sisi Museum en maken gebruik van hun collecties en expertise. De verwachtingen zĳn hooggespannen. Dat zĳn ze ook voor de tweede Royal Showpieces, in stĳl opgediend en de expositie over de laatste Europese keizer Wilhelm II, waarbĳ Paleis Het Loo respectievelĳk samenwerkt met curator Nicole Uniquole en Huis Doorn. Een ander voorbeeld van onze focus op het publiek is de sterk verbeterde publieksinformatie in het paleis. In 2015 komen de vaste presentaties aan bod. Ook zullen enkele zalen van het Museum van de Kanselarĳ vernieuwd worden, waardoor het verhaal van ordes en onderscheidingen op een meer aansprekende en toegankelĳke wĳze verteld kan worden. In hetzelfde licht presenteren we op het Stallencomplex een nieuwe opstelling van rĳtuigen en auto’s. Onze bezoekers krĳgen ruim baan; het publiek kan vanaf medio 2015 langs de rĳtuigen en auto’s lopen en van dichtbĳ het koninklĳk vervoer in de afgelopen twee eeuwen bekĳken. Een nieuwe aanwinst

krĳgt een prominente plek: de Austin Sheerline van koningin Juliana. Het door bezoekers gewaardeerde De Parade van de zomerkoning beleeft zĳn derde editie. Om een betere balans te verkrĳgen tussen de kosten en de opbrengsten, zal de Zomerkoning in 2015 van 14 t/m 16 augustus paraderen. En tegen de kerst organiseren we aflevering vier van Winterpaleis Het Loo. Educatie blĳft een van onze prioriteiten; Paleis Het Loo heeft in 2014 de afdeling Educatie volledig vernieuwd – zowel de bemensing als de inhoud – en verwacht volgend jaar de doelstelling van tienduizend bezoekers in schoolverband te halen. In 2015 wordt eveneens het fundament gelegd voor de toekomst van Paleis Het Loo. Er zullen op de lange termĳn effect sorterende besluiten genomen worden, zoals over het nieuwe depot. En halverwege 2015 zĳn de contouren en financiering van Masterplan Paleis Het Loo helder en kunnen we een architect selecteren. Deze zal het Programma van Eisen omzetten naar een sprankelend ontwerp waarmee Paleis Het Loo tientallen jaren vooruit kan. De directie heeft vertrouwen in de nabĳe en verre toekomst en hoopt in 2015 minimaal 360.000 bezoekers te ontvangen.

95

Jaarverslag Paleis Het Loo, 2014 / Colofon

Jaarverslag Paleis Het Loo, 2014 / Colofon

colofoN Tekst Marieke Berendsen, Fabienne van Beek, Else de Boer, Fred van Bussel, Niels Coppes, Karlien Dĳkstra, Angelique van den Eerenbeemd, Renske Ek, Pien Harms, Michel van Maarseveen, Marlies van Ravenswaaĳ, Luuk van der Molen, Paul Rem, Susanne te Riet, Trudie Rosa de Carvalho, George Sanders, Liesbeth Schotsman, Marieke Spliethoff, Gerdi Verbeet, Dik Versluis.

Stichting Paleis Het Loo Nationaal Museum Koninklĳk Park 1 7315 JA Apeldoorn www.paleishetloo.nl [email protected]

Redactie WerkOpZolder / Anton Kos

Fotografie omslag, rechtsonder: Camera Press Ltd. Hollandse Hoogte, Yousuf Karsh, 1956. Fotografie Stef Verstraaten: pag. 4-5, 14-15, 22-23, 30-31, 42-43, 54-55, 60-61, 64-65, 72-73, 78-79, 86-87, 92-93. Fotografie Frank van Beek: pag. 20.

Interviews WerkOpZolder / Anton Kos Beeldresearch Angelique van den Eerenbeemd Beeldredactie WerkOpZolder / Anton Kos en RROOK strategie & ontwerp

Alle afbeeldingen © Paleis Het Loo, tenzĳ anders vermeld.

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wĳze, niet elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelĳke toestemming van Paleis Het Loo.

Concept ontwerp Doorrood Persuasive Agency Vormgeving & coördinatie productie RROOK strategie & ontwerp Druk Albe de Coker

61/ Een jurk van Grace Kelly. Ze hield niet van winkelen, maar vond ook dat ze degenen die al dat moois maakten moest eren door kleding aan te schaffen.

61 / 96


97

Jaarverslag Paleis Het Loo, 2014 / Facts & Figures

Jaarverslag Paleis Het Loo, 2014 / Facts & Figures

factS & Figures Publiek Bezoekers: 385.197 Museumkaarthouders: 113.734 e-tickets: 29.621 Scholieren: 6717

Evenementen, activiteiten en ontvangsten Bezoekers: 49.337 Evenementen en activiteiten: 18 Ontvangsten: 96 Rondleidingen: 1946

Financiën Positief resultaat van € 111.600 Eigen vermogen van € 9.589.210, 66% van het balansresultaat Gift BankGiro Loterĳ: € 300.000 Gift geoormerkt werven: € 192.542 Extra gift project Delfts Blauw in het groen: € 350.000 Goedgekeurde controleverklaring KPMG: 26-03-2015

Presentatie Tentoonstellingen: 6 Educatieve programma’s: 7 Publicaties: 12 Lezingen en bĳgewoonde symposia: 54

Collectie Aankopen: 71 Schenkingen: 384 Langdurig inkomende bruiklenen: 29 Inkomende bruiklenen: 1.344 Uitgaande bruiklenen: 115

Registratie Analoge registratiegraad: 98% Digitale registratiegraad: 59,8% Nieuwe mediarecords: 10.807 Partners Betrokken stichtingen en verenigingen: 6 Fondsen op Naam: 5 Vrienden: 735 Vrĳwilligers: circa 200

Marketing en Communicatie Joint Promotions: 3 Loo-items op televisie en radio: 50

98

99

jaar ver slag Paleis Het Loo 2014

Recommend Documents