Inhoud
1
Lijst van auteurs en redacteuren
1
Woord vooraf
5
DEEL I ALGEMENE ONDERWERPEN
7
Anatomie Th.B. Voorn en R.L.A.W. Bleys 1.1 Inleiding 1.2 De oogbol en zijn drie lagen 1.2.1 Tunica fibrosa: sclera en cornea 1.2.2 Tunica vasculosa: uvea 1.2.3 Tunica interna: retina 1.3 Adnexen van de oogbol 1.3.1 Oogleden 1.3.2 Conjunctiva 1.3.3 Het traanapparaat 1.4 De drie intraoculaire holten 1.4.1 Voorste oogkamer 1.4.2 Achterste oogkamer 1.4.3 Glasvochtholte 1.5 De lens 1.6 Oogkas (orbita) en oogkasinhoud 1.6.1 Extrinsieke oogspieren en hun werking 1.7 Bloedvoorziening van de oogbol 1.7.1 Arterie ¨le bloedvoorziening 1.7.2 Veneuze afvoer 1.8 Zenuwvoorziening van de oogbol 1.8.1 Motorische zenuwen 1.8.2 Sensibele zenuwen 1.8.3 Autonome zenuwen
9
BSL - ACA_BK_1KZM - 1786_pvdh 9789031350803
9 9 9 10 11 12 12 13 13 14 14 15 16 16 16 16 19 19 20 21 21 21 23
005
VI
PHG Oogheelkunde
1.9 1.9.1 1.9.2 2
3
4
5
De visuele baan Nervus opticus, chiasma en tractus opticus Visuele schors
Fysiologie Th.B. Voorn 2.1 Optiek 2.2 De traanfilm 2.3 Het glasvocht 2.4 De pupilreactie 2.5 De lens 2.6 De retina 2.7 De visuele baan 2.8 Samenwerking van de oogspieren en de ogen
23 23 25 27 27 27 28 28 29 29 30 30
Epidemiologie Th.B. Voorn Leesadvies
31
Functieonderzoek J.R.M. Cruysberg 4.1 Algemene onderzoeksmethoden 4.1.1 Gezichtsscherpte en gezichtsvelden 4.1.2 Uitwendige inspectie en pupilreacties 4.1.3 Oogstand en oogbewegingen 4.1.4 Onderzoek van de brekende media 4.1.5 Fundoscopie 4.1.6 Oogdrukmeting 4.2 Specialistische onderzoeksmethoden 4.2.1 Refractiemeting 4.2.2 Perimetrie (gezichtsveldmeting) 4.2.3 Orthoptisch onderzoek 4.2.4 Biomicroscopie 4.2.5 Echografie 4.2.6 Fluorescentieangiografie 4.2.7 Kleurenzien 4.2.8 Elektrofysiologie 4.2.9 Digitale beeldvormende technieken Leesadvies
35 35 35 43 43 44 47 49 52 52 54 55 56 56 58 58 60 61 63
DEEL II KLACHTEN
65
Klachten Th.B. Voorn en J.S. Stilma 5.1 Het rode oog
67
BSL - ACA_BK_1KZM - 1786_pvdh 9789031350803
33
67
006
Inhoud
VII
5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.7.1 5.7.2 5.8 5.9 5.10 5.11 5.12 5.13 5.14 5.15 5.16 5.17
6
Er is iets tegen mijn oog gekomen Tranende ogen Droge ogen Hevige pijn in en rond het oog Zwarte vlekken zien Slecht zien Acuut slecht zien Geleidelijk slecht zien Even helemaal niets zien Lichtflitsen Scheelzien Dubbelzien Bolle ogen Wiebelogen Witte pupil Jeukende ogen Beelden zien Schaduwen zien
70 72 74 76 77 78 78 80 81 83 84 85 86 88 89 91 92 93
DEEL III ZIEKTEBEELDEN
95
Refractieafwijkingen Th.B. Voorn 6.1 Definities 6.1.1 Emmetropie 6.1.2 Ametropie 6.1.3 Het sferische systeem 6.1.4 Astigmatisme 6.1.5 Anisometropie 6.1.6 Antimetropie 6.1.7 Accommodatie 6.1.8 Presbyopie 6.2 Klachten 6.3 Diagnose 6.3.1 Diagnostisch refractioneren 6.4 Behandeling 6.4.1 Brillenglazen 6.4.2 Contactlenzen 6.5 Complicaties van contactlenzen 6.6 Organisatie: wie gaat refractioneren? 6.7 Samenwerking in de oogzorg Leesadvies
97
BSL - ACA_BK_1KZM - 1786_pvdh 9789031350803
97 98 98 99 99 100 101 101 102 103 104 106 106 106 109 115 115 116 116
007
VIII
PHG Oogheelkunde
7
8
Scheelzien J. van Nouhuys-Leenders 7.1 Definitie 7.2 Epidemiologie 7.3 Klachten 7.4 Diagnose 7.4.1 Anamnese 7.4.2 Beoordelen van de oogstand met reflexbeeldjes 7.4.3 Volgbewegingen 7.4.4 Prismatest 7.4.5 Stereoscopisch zien 7.4.6 Visus 7.4.7 Bru ¨ cknertest 7.4.8 Pupilreacties 7.4.9 Media 7.4.10 Oogspiegelen 7.4.11 Skiascopie 7.4.12 Paralytische strabismus 7.4.13 Nystagmus 7.5 Behandeling 7.5.1 Amblyopiebehandeling 7.5.2 Operatieve behandeling 7.6 Verwijzing 7.7 Complicaties 7.8 Beloop en chroniciteit 7.9 Voorlichting en preventie Leesadvies Oogleden en oogkas M.Ph. Mourits 8.1 Oogleden 8.1.1 Oosters en westers ooglid 8.1.2 Coloboom en epicanthus 8.1.3 Blefaroptosis 8.1.4 En- en ectropion 8.1.5 Trichiasis en distichiasis 8.1.6 Lagoftalmie 8.1.7 Dermatochalasis 8.1.8 Blefaritis 8.1.9 Blefarospasme 8.1.10 Ooglidtumoren 8.1.11 Ooglidtrauma 8.1.12 Ooglidchirurgie 8.2 Aandoeningen van de oogkas 8.2.1 Definitie
BSL - ACA_BK_1KZM - 1786_pvdh 9789031350803
117 117 118 118 118 118 120 124 129 130 131 132 132 133 133 133 133 136 137 137 138 139 140 140 140 141 143 143 143 143 144 147 149 150 151 152 153 153 156 156 157 157
008
Inhoud
9
10
IX
8.2.2 Klachten 8.2.3 Diagnose 8.2.4 Ontstekingen 8.2.5 Ziekte van Graves 8.2.6 Tumoren Leesadvies
157 158 161 162 167 172
Conjunctivitis en aandoeningen van de uvea Th.B. Voorn en J.S. Stilma 9.1 Conjunctivitis 9.1.1 Definitie 9.1.2 Oorzaken 9.1.3 Klachten 9.1.4 Diagnose 9.1.6 Complicaties 9.2 Aandoeningen van de uvea 9.2.1 Definitie 9.2.2 Aangeboren afwijkingen 9.2.3 Uveı¨tis 9.2.4 (Epi)scleritis 9.2.5 Tumoren van de uvea 9.2.6 Vaatafwijkingen van de iris 9.2.7 Traumatische afwijkingen Leesadvies
173
Afwijkingen van het hoornvlies G. van Rij 10.1 Keratitis 10.1.1 Definitie 10.1.2 Oorzaken 10.1.3 Klachten 10.1.4 Diagnose 10.1.5 Behandeling 10.1.6 Complicaties 10.2 Pterygium 10.3 Pinguecula 10.4 Degeneratie 10.5 Keratoconus 10.6 Dystrofie 10.7 Corneatransplantatie 10.7.1 Indicatie 10.7.2 Techniek 10.7.3 Complicaties 10.8 Refractiechirurgie 10.8.1 Excimerlaserbehandeling (PRK-LASEK)
BSL - ACA_BK_1KZM - 1786_pvdh 9789031350803
173 173 173 176 176 180 180 180 180 181 188 189 190 190 191 193 193 193 193 193 193 195 195 196 197 197 197 198 198 199 200 200 201 203
009
X
PHG Oogheelkunde
11
12
10.8.2 LASIK 10.8.3 Kunstlensimplantatie 10.8.4 Keratotomie Leesadvies
205 207 207 207
Glaucoom C.A.B. Webers 11.1 Inleiding 11.2 Definities en classificatie 11.2.1 Openkamerhoekglaucoom 11.2.2 Geslotenkamerhoekglaucoom 11.2.3 Congenitaal glaucoom 11.3 Openkamerhoekglaucoom 11.3.1 Klachten 11.3.2 Diagnose 11.3.3 Behandeling 11.3.4 Complicaties 11.4 Geslotenkamerhoekglaucoom 11.4.1 Klachten 11.4.2 Diagnose 11.4.3 Behandeling 11.5 Congenitaal glaucoom 11.5.1 Klachten 11.5.2 Diagnose 11.5.3 Behandeling 11.5.4 Complicaties 11.6 Secundair glaucoom 11.6.1 Klachten 11.6.2 Diagnose 11.6.3 Behandeling 11.7 Preventie 11.8 Patie ¨ntenvoorlichting Leesadvies
209
Cataract J.S. Stilma 12.1 Definitie 12.2 Oorzaken 12.3 Klachten 12.4 Diagnose 12.5 Behandeling 12.5.1 Indicaties tot behandeling 12.5.2 Voorbereiding 12.5.3 Operatietechnieken 12.6 Beloop
BSL - ACA_BK_1KZM - 1786_pvdh 9789031350803
209 209 210 210 211 211 211 211 213 218 219 219 220 220 221 221 221 222 222 222 222 222 223 223 224 224 225 225 225 228 228 228 229 229 231 232
010
Inhoud
13
14
XI
12.7 Complicaties 12.7.1 Kortetermijnrisico’s 12.7.2 Langetermijnrisico’s Leesadvies
234 234 236 237
Retinale afwijkingen F. Hendrikse, J.M.M. Hooymans, J.E.E. Keunen, J.S. Stilma, N.E. Schalij-Delfos en C.B. Hoyng 13.1 Inleiding 13.2 Hypertensie 13.3 Arteriosclerose 13.4 Diabetes 13.4.1 Niet-proliferatieve diabetische retinopathie 13.4.2 Proliferatieve diabetische retinopathie 13.4.3 Screening 13.4.4 Consensus 13.4.5 Patie ¨ntenvoorlichting 13.5 Maculadegeneratie 13.6 Ablatio retinae 13.7 Vaatafsluiting 13.7.1 Arterie ¨le vaatafsluiting 13.7.2 Veneuze afsluiting: Occlusie van de v. centralis retinae 13.7.3 Veneuze afsluiting: Occlusie van een veneuze tak 13.8 Prematurenretinopathie (ROP) 13.9 Pathologische myopie 13.10 Retinitis pigmentosa Leesadvies
239
Neuro-oftalmologie J.S. Stilma 14.1 Aangeboren afwijkingen 14.2 Anisocorie 14.3 Cerebrale blindheid 14.4 Cerebrovasculair accident (CVA) 14.5 Migraine 14.6 Multipele sclerose (MS) 14.7 Neurofibromatose (type 1) 14.8 Opticusatrofie 14.9 Hersentumoren 14.10 Subarachnoı¨dale bloeding 14.11 Overige Leesadvies
BSL - ACA_BK_1KZM - 1786_pvdh 9789031350803
239 239 241 242 243 244 249 250 251 252 259 262 262 264 265 266 269 272 274 277 277 277 278 279 281 282 283 284 286 288 288 288
011
XII
PHG Oogheelkunde
15
16
17
Oogletsels J.S. Stilma 15.1 Epidemiologie 15.2 Klachten 15.3 Onderzoek 15.4 Corpus alienum 15.5 Erosie 15.6 Contusie 15.7 Etsing 15.8 Ooglidrupturen 15.9 Penetratie 15.10 Oogkasfracturen 15.11 Lichtschade 15.12 Thermische schade 15.13 Preventie Leesadvies
291
Tumoren van het oog G.P.M. Luyten, S.M. Hulsman-Imhof en A.C. Moll 16.1 Melanoom van de uvea 16.1.1 Definitie 16.1.2 Epidemiologie 16.1.3 Klachten 16.1.4 Diagnostiek 16.1.5 Behandeling 16.1.6 Complicaties bij radiotherapie 16.1.7 Beloop en chroniciteit 16.1.8 Voorlichting en preventie 16.2 Retinoblastoom 16.2.1 Definitie 16.2.2 Epidemiologie 16.2.3 Klachten 16.2.4 Diagnostiek 16.2.5 Behandeling 16.2.6 Complicaties 16.2.6 Beloop en chroniciteit 16.2.7 Voorlichting en preventie Leesadvies
307
Slechtziendheid en blindheid J.J. Neve en F.F. Jorritsma 17.1 Definitie 17.2 Epidemiologie 17.3 Klachten van slechtzienden
BSL - ACA_BK_1KZM - 1786_pvdh 9789031350803
291 292 293 293 296 297 299 301 301 303 303 305 305 306
307 307 307 307 308 308 310 310 310 311 311 311 312 312 313 315 315 316 316 317 317 318 320
012
Inhoud
XIII
17.4
18
19
Advisering, revalidatie, scholing en begeleiding bij slechtziendheid en blindheid 17.4.1 De zorg voor slechtziende en blinde volwassenen 17.4.2 Scholing en begeleiding van slechtziende en blinde kinderen 17.5 Meervoudige stoornissen 17.5.1 Visuele en auditieve stoornissen 17.5.2 Visuele stoornis bij niet-aangeboren hersenletsel 17.5.3 Visuele stoornis en verstandelijke beperking 17.6 Verwijsmogelijkheden 17.7 Hulpmiddelen Leesadvies
326 326 327 328 330
DEEL IV SPECIFIEKE ONDERWERPEN
331
Ergoftalmologie P.T.V.M. de Jong 18.1 Definitie 18.2 Klachten 18.3 Diagnose 18.4 Invaliditeitsbeoordeling 18.5 Rijbewijseisen 18.6 Beeldschermen 18.7 Beroepsmatige visuele eisen aan artsen Leesadvies
333
Medicamenteuze therapie Th.B. Voorn 19.1 Oogdruppels 19.2 Oogzalf 19.3 Soorten geneesmiddelen 19.3.1 Decongestiva en adstringentia 19.3.2 Mydriatica 19.3.3 Middelen bij glaucoom 19.3.4 Middelen bij ooginfecties 19.3.5 Ofthalmologica met corticosteroı¨den 19.3.6 Overige ofthalmologica 19.4 Basisassortiment Leesadvies
BSL - ACA_BK_1KZM - 1786_pvdh 9789031350803
322 322 324 325 325
333 334 334 337 337 341 342 343 345 345 346 347 348 348 349 349 351 351 352 352
013
XIV
PHG Oogheelkunde
20
21
Bijwerkingen van geneesmiddelen in de oogheelkunde B.C.P. Polak 20.1 Inleiding 20.2 Lokale bijwerkingen van oogheelkundige geneesmiddelen 20.2.1 Conserveringsmiddelen 20.2.2 Antibiotica 20.2.3 Corticosteroı¨den 20.2.4 Mengpreparaten 20.2.5 Pupilverwijdende oogdruppels 20.2.6 Oogdrukverlagende oogdruppels 20.2.7 Lokale anesthetica 20.3 Algemene bijwerkingen van oogheelkundige geneesmiddelen 20.3.1 Pupilverwijdende oogdruppels 20.3.2 Corticosteroı¨den en mengpreparaten 20.3.3 Oogdrukverlagende oogdruppels 20.3.4 Koolzuuranhydraseremmers 20.4 Oogheelkundige bijwerkingen van nietoogheelkundige geneesmiddelen 20.4.1 Meestal reversibele bijwerkingen 20.4.2 Meestal irreversibele bijwerkingen 20.5 Contactlenzen en geneesmiddelengebruik Leesadvies
357 357 358 358 359 359 360 360 360 362 362 362 363 363 364 364 364 364 365 366
Oogzorg in Belgie ¨ P.W.M. Dieleman 21.1 Inleiding 21.2 Procedure 21.3 Aandoeningen van de visuele functies
367 369 370
22
Patie ¨ntenverenigingen
373
23
Nuttige websites
379
Register
381
BSL - ACA_BK_1KZM - 1786_pvdh 9789031350803
367
014
